PHÁP LUẬT ĐẠI CƯƠNG

Nguyễn Huỳnh Anh Như

Các khái niệm cơ bản về
Nhà Nước
 KHÁI
QUÁT

Khái Bản
niệm, chất, Kiểu,
Nguồn Bộ
đặc chức hình
gốc máy
trưng năng thức
nhà nhà
của của nhà
nước nước
nhà nhà nước
nước nước
Pháp luật:
1. nguồn gốc, bản chất, đặc điểm, kiểu, hình thức
Pháp luật
2. Các yếu tố thuộc cơ chế điều chỉnh PL:
+ quy phạm pháp luật
+ quan hệ PL
+ thực hiện PL
+ vi phạm pháp luật
+ trách nhiệm pháp lý
+ ý thức PL
3. Các ngành luật: Dân sự, hình sự, hành chính, tố tụng,
lao động, hôn nhân và gia đình
 1. NGUỒN GỐC NHÀ NƯỚC

Thuyết tâm
lý
Thuyết Thuyết
Bạo lực Khế ước
Xã hội
Các học
thuyết
Thuyết Học
gia trưởng thuyết
Mác-Lênin
Thuyết thần
học
Thuyết thần học (Thomas Aquin)
Nhà nước do thượng
đế sáng tạo ra để bảo
vệ trật tự chung.

Phản ánh quyền lực

mang tính siêu nhiên.

THOMAS AQUIN
 Thuyết gia trưởng

Nhà nước là sự phát triển từ quan hệ gia đình

Quyền lực nhà nước như quyền lực của cha đối
với con cái

Quyền lực nhà nước là tối thượng, nằm trên các lợi
ích phe nhóm. Nhà nước không bao hàm bản chất
giai cấp.
 Thuyết bạo lực (E.Duyring)

Thị tộc A Thị tộc B

NHÀ
NƯỚC

Thị tộc chiến thắng nghĩ ra việc thiết

lập một bộ máy cai trị
Thuyết tâm lý (L. Petorazitki, Phơreder)

Nhà nước xuất hiện do tâm lý của

người nguyên thủy luôn muốn phụ
thuộc vào thủ lĩnh, giáo sĩ.
 Thuyết khế ước xã hội

J. J.ROUSSEAU
(1712 -1778)

D. DIDEROT
T.HOBBES
(1713 – 1784)
(1588 -1679)
 T. HOBBES

THỎA Sự cai trị

THUẬN
Chống lại
chuyên
chế

TRẬT TỰ XÃ HỘI MỚI

QUYỀN CON NGƯỜI ĐƯỢC TÔN TRỌNG
 J.J. ROUSSEAU
NHÀ
NƯỚC

CĐ TƯ

HỮU

XH Công
dân

XH Tự nhiên
 D. DIDEROT

Thành lập
DUY TRÌ KHẾ
ƯỚC XH
NHÂN NHÀ
DÂN ĐI NGƯỢC LẠI NƯỚC
LỢI ÍCH

Lật đổ
 Học thuyết Mác - Lênin
Nhà nước là một hiện tượng lịch sử, xuất
hiện và tồn tại trong những điều kiện kinh tế xã
hội nhất định. NHÀ NƯỚC XUẤT HIỆN

CXNT CHNL PK TBCN XHCN

 Học thuyết Mác - Lênin

Xã hội cộng sản nguyên thủy chưa có nhà

nước, nhà nước nảy sinh trong lòng xã hội cộng
sản nguyên thủy.
Chế độ Cộng sản nguyên thủy

CS Kinh tế: chế độ sở hữu

chung về tư liệu sản xuất
và sản phẩm lao động

CS Xã hội: huyết thống

Tổ chức quyền lực: quyền

lực xã hội
Tổ chức xã hội Cộng sản nguyên thủy
Caáu truùc XH: Huyeát thoáng
Thị tộc
Quyeàn löïc: Quyeàn löïc Xaõ
hoäi
Thị tộc….
Hoäi Tuø tröôûng
BAØO TOÄC BAØO TOÄC ñoàng
thị
Thuû lónh
tộc
BOÄ LAÏC
Quaân söï
 3 laàn phaân coâng lao
ñoäng xaõ hoäi

Laàn thöù Laàn thöù hai Laàn thöù ba

nhaát Thuû coâng Thöông nghieäp
Chaên nuoâi nghieäp ra ñôøi
taùch troàng
troït

Tö höõu(MN) Tö höõu hoaøn toaøn Giaøu><Ngheøo

CN><NL(ít) CN><NL(chuû yeáu) CN><NL gay gaét

Nhu caàu Nhaø nöôùc ra ñôøi

 Nhà nước ra đời

Nhà nước ra đời

Chế độ CSNT
Tan rã

Xuất hiện Mâu thuẫn QLXH

Tư hữu Giai cấp Không quản
lí được XH
2. KHÁI NIỆM VÀ ĐẶC TRƯNG CỦA NHÀ
NƯỚC

Khái niệm: Nhà nước là một tổ chức đặc

biệt của quyền lực chính trị, một bộ máy
chuyên làm nhiệm vụ cưỡng chế và thực hiện
các chức năng quản lý đặc biệt, nhằm duy trì
trật tự xã hội, bảo vệ địa vị của giai cấp thống
trị trong xã hội
 Đặc trưng của Nhà nước
1 2 3
Phân chia
Thiết lập Có chủ
và quản lý
quyền lực quyền
dân cư theo
công cộng quốc gia
đơn vị hành
đặc biệt
chính
4 5
Ban hành Quy định và
pháp luật thu các loại
và quản lý thuế dưới
xã hội bằng hình thức bắt
buộc
pháp luât
3. BẢN CHẤT VÀ CHỨC NĂNG CỦA NHÀ NƯỚC

Bản chất Chức năng

Giai cấp Đối nội

Xã hội Đối ngoại

 BẢN CHẤT CỦA NHÀ NƯỚC

• Tính giai cấp: Nhà nước là công cụ để giai cấp

này thực hiện sự thống trị với giai cấp khác.
• Tính xã hội: Nhà nước quản lý hoạt động
chung, chăm lo những công việc chung, xoa
dịu và làm giảm mâu thuẫn giai cấp để ổn định
trật tự.

NN là công cụ để duy trì sự thống trị của

giai cấp này đối với giai cấp khác.
 Thảo luận

1. Cho một vài ví dụ về tính giai cấp và tính

xã hội của nhà nước ta trong giai đoạn
hiện nay
2. Làm rõ nhận định: Nhà nước là một tổ
chức xã hội đặc biệt?
3. Phân biệt các hình thức nhà nước
 CHỨC NĂNG CỦA NHÀ NƯỚC
Đối nội Đối ngoại
•Duy trì an ninh •Ngoại giao phát
trật tự, an toàn xã triển kinh tế, giao
hội, trấn áp các lưu văn hóa, hội
thế lực chống đối. nhập.
•Quản lý về kinh •Tổ chức nhân dân
tế, văn hóa, giáo chống ngoại xâm,
dục. phòng thủ đất
•Thông tin, tuyên nước.
truyền tư tưởng. •Mở mang lãnh thổ
3. KIỂU VÀ HÌNH THỨC NHÀ NƯỚC

KIỂU NHÀ NƯỚC

HÌNH THỨC NHÀ NƯỚC

 KIỂU NHÀ NƯỚC

Kiểu nhà nước là một khái niệm để chỉ

tổng thể các dấu hiệu cơ bản, đặc thù của
một nhà nước thể hiện bản chất giai cấp và
những điều kiện tồn tại, phát triển của nhà
nước, gắn liền với một hình thái kinh tế xã
hội.
KIỂU NHÀ NƯỚC
Ngoài ra, còn
có những kiểu
NN XHCN
nhà nước
NN Tư sản không thuần
nhất, do đặc
NN Phong kiến điểm về địa lý,
truyền thống
NN Chủ nô và tương quan
giữa các lực
lượng thống
trị.
 HÌNH THỨC NHÀ NƯỚC

Hình thức nhà nước là cách thức tổ chức bộ máy

quyền lực nhà nước và phương pháp thực hiện
quyền lực nhà nước. Hình thức nhà nước được
thể hiện chủ yếu ở ba khía cạnh:
• Hình thức chính thể
• Hình thức cấu trúc lãnh thổ
• Chế độ chính trị
HÌNH THỨC NHÀ NƯỚC

HT
Chính
thể

HT Cấu CĐ
trúc Chính trị
 Quân chủ
HÌNH THỨC
CHÍNH THỂ

Cộng hòa

Nhà nước đơn nhất

HÌNH
HÌNH THỨC
THỨC NHÀ
CẤU TRÚC
NƯỚC

Nhà nước liên bang

Phương pháp dân chủ

CHẾ ĐỘ CHÍNH
TRỊ
Phương pháp độc tài,
tàn bạo, phát xít
HT Chính
thể
• Quân chủ tuyệt đối
• Quân chủ lập hiến (Quân chủ nhị
CT Quân
chủ nguyên, quân chủ đại nghị)

• Cộng hòa quý tộc

• Cộng hòa dân chủ (Cộng hòa tổng
CT Cộng
hòa thống, cộng hòa đại nghị)
HT Cấu
trúc
Nhà nước đơn nhất
• VD: Việt Nam, Pháp, Anh…

Nhà nước liên bang

• VD: Mỹ, Đức, Nga..
 CĐ Chính trị là tổng thể các phương
CĐ pháp, biện pháp mà các cơ quan nhà
Chính trị nước sử dụng để thực hiện quyền lực
nhà nước.

CHẾ ĐỘ CHÍNH TRỊ CHẾ ĐỘ CHÍNH TRỊ

DÂN CHỦ PHẢN DÂN CHỦ
QUÂN CHỦ TUYỆT ĐỐI

VANTICAN
QUÂN CHỦ TUYỆT ĐỐI

ARAB
SAUDI
QUÂN CHỦ TUYỆT ĐỐI

OMAN
QUÂN CHỦ TUYỆT ĐỐI

BRUNEI
5. BỘ MÁY NHÀ NƯỚC

Khái niệm

Các cơ quan trong bộ máy

nhà nước
 Khái niệm

KN: Bộ máy NN là hệ thống các cơ

quan NN từ trung ương xuống địa
phương, được tổ chức theo những
nguyên tắc chung thống nhất, tạo thành
một cơ chế đồng bộ để thực hiện các
chức năng, nhiệm vụ của NN
Các cơ quan trong bộ máy nhà nước

BỘ
BỘ MÁY
MÁY NHÀ
NHÀ NƯỚC
NƯỚC

NGUYÊN HỆ THỐNG HỆ THỐNG HỆ THỐNG

THỦ CƠ QUAN CƠ QUAN CƠ QUAN
QUỐC GIA QUYỀN LỰC QUẢN LÍ TƯ PHÁP
 NGUYÊN THỦ QUỐC GIA

Nguyên thủ quốc gia NN

QUÂN CHỦ: Vua, quốc
Là người (cá vương, nữ hoàng, quân
nhân, tập thể) vương…
đứng đầu nhà
nước, thay mặt
nhà nước về Nguyên thủ quốc gia NN
đối nội và đối CỘNG HÒA: tổng thống,
ngoại. chủ tịch nước, đoàn chủ tịch,
hội đồng nhà nước…
 CÁC HỆ THỐNG CƠ QUAN

CƠ QUAN
QUYỀN Chức năng chủ yếu là lập pháp
LỰC

CƠ QUAN Chức năng chủ yếu là hành pháp

QUẢN LÝ

CƠ QUAN Chức năng chủ yếu là tư pháp

TƯ PHÁP (xét xử)
 CÂU HỎI ÔN TẬP

1. Chứng minh rằng nhà nước ra đời một cách khách quan?
2. Tại sao nói nhà nước là một tổ chức không giống các tổ
chức khác trong xã hội?
3. Phân tích bản chất giai cấp và bản chất xã hội của nhà
nước? Mối quan hệ giữa chúng với nhau trong tình hình
hiện nay?
5. Những nhận định sau đây đúng hay sai? Vì sao?
a.Nhà nước tồn tại trong mọi chế độ xã hội và tồn tại
mãi mãi.
b.Trong xã hội xã hội chủ nghĩa, nhà nước không còn
bản chất giai cấp.