NERVNI

SISTEM
 ANATOMSKI, nervni sistem se deli na
 centralni i
 periferni.

 Centralni nervni sistem (CNS) čine

 mozak i kičmena moždina, a
 Periferni nervni sistem (PNS) čine
 periferni senzorni receptori,
 nervi i
 periferne ganglije.
Centralni
mozak
nervni glaveni
nervi
sistem kičmena
moždina

(CNS) Periferni
periferne
ganglije nervni
sistem
spinalni (PNS)
nervi
 FUNKCIONALNO se nervni sistem deli na
 somatski i
 autonomni.

 Somatski nervni sistem je odgovoran za

izvođenje voljnih pokreta i somatskih
refleksa, za somatski senzibilitet i višu
nervnu delatnost.
 Autonomni nervni sistem (ANS) reguliše
rad unutrašnjih organa.
CENTRALNI NERVNI SISTEM
 KIČMENA MOŽDINA (medulla spinalis)
 MOZAK (encephalon)
1. MOŽDANO STABLO (truncus cerebri)
1. PRODUŽENA MOŽDINA (medulla oblongata ili
myelencephalon)
2. VAROLIJEV MOST (Pons Varolii)
3. SREDNJI MOZAK (mesencephalon)
2. MALI MOZAK (cerebellum)
3. MEĐUMOZAK (diencephalon)
4. VELIKI MOZAK (telencephalon ili cerebrum)
 kolouste

ajkule

košljoribe

vodozemci

krokodili

ptice
Prednji mozak
Srednji mozak
Zadnji mozak sisari
CENTRALNI NERVNI SISTEM
encephalon telencephalon

diencephalon

cerebellum

mesencephalon

medulla oblongata
medulla
spinalis
 NERVNI CENTAR
 Grupe nervnih ćelija u sastavu CNS-a anatomski
organizovane u JEDRA (nema veze sa ćelijskim
jedrom)
 Regulišu pojedine funkcije organizma:
 Nervni centri refleksa u kičmenoj moždini
 Apneustički centar u produženoj mioždini

GANGLIJE
 Skupovi tela nervnih ćelija u okviru
perifernog nervnog sistema
 SENZORNE FUNKCIJE
 Većina aktivnosti nervnog sistema inicirana je
senzornim doživljajem koji potiče iz
senzornih receptora (vizuelni, auditivni,
taktilni...)
 Somatski deo – prenosi informaciju kroz
periferne nerve sa receptora površine tela ili
iz nekih dubokih struktura
Senzorna kora Motorna kora

5.  Senzorni putevi
1. kičmena moždina
4. Talamus 2. retikularna formacija
medule, ponsa i
3.
2. Retikularna
formacija
mezencefalona
Varolijev
most
Produžena 3. cerebelum
Mali
4. talamus
moždina Koža
mozak Kičmena
5. područja
moždina Bol, hladnoća, toplota
(slobodni nervni završeci)
1.
Pritisak cerebralnog
(Pačinijeva
telašca) korteksa.
Dodir (Majsnerova
telašca)

Mišićno
Goldžijev vreteno
tetivni aparat (receptor)

Zglob
 Sve senzorne informacije sa ekstremiteta i
trupa slivaju se u kičmenu moždinu, a
specifičnim putevima stižu do pojedinih
nervnih centara izazivajući različite
odgovore:
 Na nivou kičmene moždine izazivaju spinalne
reflekse,
 Informacije mogu da se prenesu u određene
subkortikalne strukture bez stvaranja svesnog
senzibiliteta (na primer, u retikularnu formaciju).
 Na nivou velikog mozga izazivaju svest o prirodi
primljenog nadražaja,
 MOTORNE FUNKCIJE
 Kontrakcije skeletnih mišića
 Niži delovi CNS-a – automatizovani, trenutni
odgovori na senzornu stimulaciju
 Viši delovi CNS-a – namerni pokreti (posledica
procesa mišljenja)
Motoneuron ka mišićima Motorna kora
 Skeletni mišići mogu
5. biti kontrolisani sa
mnogo različitih
nivoa CNS-a:
1. kičmene moždine
Talamus
3.
Putamen
Globus palidus
2. retikularne
4. 2. Subtalamusno jedro
formacije ponsa,
Mali mozak
Retikularna formacija
medule i
mezencefalona
1.
3. bazalne ganglije
Gama motoneuron
4. cerebeluma
Alfa motoneuron

5. motornog korteksa
Mišićno vreteno
 AUTONOMNE FUNKCIJE
 Kontrakcije glatkih mišića u unutrašnjim
organima i sekrecija egzokrinih i
endokrinih žlezda nalaze se pod kontrolom
autonomnog nervnog sistema
GLAVNI NIVOI U FUNKCIJI CNS-a

3. nivo viših delova mozga

KORTIKALNI NIVO
(kora velikog mozga)
2. nivo nižih delova mozga
SUBKORTIKALNI NIVO

1. nivo kičmene moždine

PRVI NIVO – KIČMENA MOŽDINA
Nijesamo deo koji sprovodi signale do i od viših
moždanih struktura
Neuronske veze u kičmenoj moždini mogu
izazvati:
1. pokrete koračanja,
2. refleks uklanjanja dela tela od bolnog objekta,
3. refleks koji ukrućuje noge da bi se poduprlo telo nasuprot sile zemljine
teže,
4. reflekse koji kontrolišu lokalne krvne sudove, pokrete u gastrointestinumu
i refleks koji kontroliše urinarnu ekskreciju.

Višinivoi nervnog sistema

najčešće ne šalju signale
direktno na periferiju tela, zadnj rogovi
siva masa
već u kontrolne centre
bela masa
kičmene moždine
prednji rogovi
komandujući tim centrima da
obave svoje funkcije. poprečni presek kičmene moždine
 DRUGI NIVO – SUBKORTIKALNI NIVO
 Većinu aktivnosti koje nazivamo podsvesnim, kontrolišu niži delovi nervnog
sistema (drugi nivo) u meduli, ponsu, mezencefalonu, hipotalamusu,
talamusu, cerebelumu i bazalnim ganglijama.
 Primeri:
 podsvesna kontrola arterijskog krvnog pritiska ili disanja vezani su za produženu moždinu
ili pons
 kontrola ravnoteže vezani su za mali mozak i retikularnu formaciju produžene moždine
 refleksi vezani za uzimanje hrane kao što su lučenje pljuvačke i oblizivanje usana kao
odgovor na ukus hrane su kontrolisani koordinisano produženom moždinom, mostom,
srednjim mozgom, bademastim jedrima i hipotalamusom
 emocionalni obrasci ponašanja (ljutnja, uzbuđenost, reakcija na bol ili reakcija
zadovoljstva)...

bazalne
ganglije

po
ns medula –
produžena
 TREĆI NIVO – CEREBRALNI KORTEKS

Cerebralni korteks je pre svega ogromno skladište pamćenja.

Ne deluje nikad sam, nego u saradnji sa nižim nivoima CNS-a

Bez korteksa funkcije nižih delova su često neprecizne - deponovane

informacije u korteksu modifikuju funkcije nižih delova u vrlo usmerene
i precizne operacije.
U korteksu se odvija najveći deo procesa mišljenja (niži nivoi iniciraju
budnost korteksa i tako otvaraju njegovo skladište informacija potrebno
za proces mišljenja).
 http://www.euroformhealthcare.biz/medical
-physiology/major-levels-of-central-nervou
s-system-function.html
PERIFERNI NERVNI
SISTEM
 FUNKCIONALNA HIJERARHIJA
PERIFERNOG NERVNOG SISTEMA
 Ovaj sistem obuhvata sprovodne puteve između
čula i nervnih centara s jedne strane i između
centara i raznih organa s druge strane.
 U njegov sastav ulaze:
1. Nervna vlakna organizovana u snopove koji čine nerve
(živce)
 mogu biti:
 čisto osećajna ili senzitivna,
 čisto pokretačka ili motorna
 mešovita (sadrže oba tipa vlakana);
2. Ganglije - skupovi nervnih ćelija koji leže van CNS-a
 Deli se na:
 Glavene (kranijalne) nerve
 Moždinske (spinalne) nerve i
 Autonomni nervni sistem
 Glaveni (kranijalni) nervi:
 Parovi nerava koji polaze iz mozga:
 kolouste, ribe i vodozemci imaju 11 pari
 sisari, ptice i gmizavci imaju 13 pari (čovek
12)
 Dele sa na:
1. Osećajne (senzitivne/senzorne): I II i VIII
2. Pokretačke (motorne): III, IV, VI, XI i XII
3. Mešovite: V, VII, IX i X
 Glaveni (kranijalni) nervi
BR NAZIV POLOŽAJ TIP FUNKCIJA

I n. olfactorius – mirisni nerv Mirisni receptori senzorni Mirisne informacije iz nosa

II n. opticus - optički nerv Mrežnjača oka senzorni Vizuelne informacije iz oka

III n. oculomotorius – okulomotorni Srednji mozak motorni Pokreti oka, sužavanje zenice,
akomodacija sočiva
motorni
IV n. trohlearis - trohlearni Srednji mozak Pokreti oka

mešoviti
V n. trigeminus - trograni nerv Moždani most Senzorne informacije sa lica, iz usta;
motorni signali za žvakanje
motorni
VI n. abducens – nerv odvodilac Moždani most Pokreti oka

VII n. facialis – facijalni (nerv lica) Moždani most mešoviti Ukus, lučenje suza i pljuvačke,
mimika lica

VIII n. vestibulocochlearis – slušni nerv Moždani most senzorni Sluh i ravnoteža

IX n. glossopharingeus – Produžena mešoviti Senzorne informacije iz usne duplje,

moždina baro- i hemoreceptori u krvnim
jezičnoždrelni nerv
sudovima, gutanje, pljuvačne žlezde

X n. vagus – nerv lutalica Produžena mešoviti Inerviše mnoge unutrašnje organe,

moždina mišiće i žlezde

XI n. accesorius – akcesorni nerv Produžena motorni Inerviše mišiće usne duplje i neke
moždina mišiće vrata i ramena

II n. hypoglossus- podjezični nerv Produžena motorni Inerviše mišiće jezika

moždina
 Glaveni (kranijalni) nervi
I mirisni:
senzorni, nos IX jezičnoždrelni:
motorni: mišići ždrela
II optički: Senzorni: zadnji deo
senzorni, oko
jezika, krajnici, ždrelo

VIII slušni: senzorni;

unutrašnje uho

IV trohlearni:
motorni, mišići
očne jabučice
VI III
odvodilac: okulomotorni X lutalica:
motorni, mišići motorni: srce,
očne jabučice : motorni, mišići
pluća, bronhiole,
očne jabučice
GIT
Senzorni: srce,
pluća, traheja,
grkljan, ždrelo,
GIT, spoljašnje
uho
V trograni:
senzorni: lice,
sinusi, zubi, VII XI akcesorni:
motorni: facijalni: motorni, mišići
žvakanje mešoviti: XII podjezični: usne duplje i neki
mišići lica motorni, jezik mišiće vrata i
ramena
Mnemotehnika za pamćenje glavenih nerava
 Moždinski (spinalni) nervi
 Polaze sa kičmene moždine; kod čoveka ih ima 31 par;
 8 pari cervikalnih nerava
 12 pari torakalnih nerava
 5 pari lumbalnih nerava
 5 pari sakralnih nerava
 1 kokcigealni nerv
 Ovi nervi polaze sa kičmene moždine:
 Sa leđnih (dorzalnih) korenova polaze senzitivna vlakna.
 Tela nervnih ćelija ovih živaca nalaze se u gangliji koja je
smeštena van kičmene moždine
 Sa trbušnih (ventralnih) korenova polaze motorna vlakna
 Tela nervnih ćelija ovih živaca nalaze se u sivoj masi kičmene
moždine
 Nakon izlaska iz kičmene moždine se spajaju gradeći
mešovite nerve koji se posle granaju na 3 grane
 Zadnji rogovi
(korenovi)

Senzorna ganglija

Senzorni
nerv

Mešoviti
nerv

Motorni
nerv
Bela masa
Prednji rogovi Siva masa
(korenovi)
 5 pari lumbalnih nerava
Moždinski (spinalni) nervi 5 pari sakralnih nerava
1 kokcigealni nerv
mozak

8 pari Cervikalni
moždano stablo cervikalnih kičmena pleksus
nerava moždina
vratno
proširenje Brahijalni
pleksus
Nervi
kičmena 12 pari
prednjih
moždina ekstremiteta
torakal-
nih
nerava
Međurebarni
nervi

lumbalno
proširenje 5 pari
lumbalnih
nerava Lumbosakralni
pleksus
Nervi
5 pari
sakralnih zadnjih
nerava ekstremiteta

kokcigealni
nerv
 Autonomni nervni sistem
 Deo perifernog nervnog sistema koji inerviše
unutrašnje organe:
 crevni, respiratorni, krvni, urogenitalni sistem kao i
žlezde sa spoljašnjim i unutrašnjim lučenjem.
 Rad ovog sistema je van uticaja volje.
 Obuhvata dva lanca ganglija koji leže duž aorte
i obrzuju levo i desno simpatičko stablo.
 Svaka ganglija je spojnom granom povezana sa
odgovarajućim spinalnim nervom.
 Putevi autonomnog nervnog sistema uključuju
ganglije, preganglijske i postganglijske neurone.
 Tela preganglijskih neurona leže u CNS-u
 Tela postganglijskih neurona nalaze se u perifernim
ganglijama.
 Simpatički
Kičmena moždina preganglijski Zadnji
neuron koren

Spinalni
Ganglija
zadnjeg
nerv
korena

Prednji
koren

Preganglijski akson
Simpatička
Simpatički postganglijski neuron paravertebralna
ganglija
Prevertebralna ganglija
Simpatičko
stablo
(trunkus
Postganglijski neuron simpatikus)

Simpatički preganglijski neuron

 Simpatikusni nervni sistem Parasimpatikusni nervni sistem
(torako-lumbalni) (kranio-sakralni)

Truncus
sympaticus
• Parasimpatički
preganglijski neuroni
• Simpatički nalaze se u jedrima
preganglijski neuroni određenih glavenih
su locirani u torako- živaca i u sakralnim
lumbalnim segmentima kičmene
segmentima kičmene moždine. Vlakna su
moždine. Vlakna su dugačka
kratka; • Postganglijski neuroni
• Tela postganglijskih parasimpatikusa leže u
neurona nalaze u ganglijama koje se
paravertebralnim nalaze u blizini ili u zidu
(trunkus simpatikus) ili ciljnih organa. Vlakna su
prevertebralnim kratka
ganglijama. Vlakna su
dugačka