LINGGUWISTIKO AT

HEOGRAPIKONG VARAYTI
KENT JAYRALD LIM

ALIAH ARE

BLESY GRACE TORRE

KATE CLAIRE HERNANDEZ

KARREN CLAIRE HERNANDEZ

JOVETH CUIDAD

GERALDINE CUIDAD

KHURLMIA ANICA ASPARIN

DIOVEC DESAMERO

MA. MEA JUDY BUTIAL

Mga Paksa:
1. Lingguwistiko at Heograpikong Varayti sa Pilipinas
2. Ambag ng Waray sa Pambansang Lingua Franca
3. Chavacano Filipino: Varayti ng Filipino sa Siyudad ng Zamboanga

MGA INAASAHANG MATUTUTUHAN

Pagkatapos ng aralin ikaw ay inaasahang:
1.Nasusuri ang mga estrukturang umusbong sa varayting Filipino
2. Naipaliliwanag at nailalahad ang mga dahilan ng pagkakaroon ng
lingguwistikong varayti.
3. Naihahambing ang pagkakatulad at pagkakaiba ng dalawang wika at
naipaliliwanag kung paano nakikisangkot ang katutubong wika sa pagkatuto sa
pangalawang wika.
PAKSA 1: LINGGUWISTIKO AT HEOGRAPIKONG VARAYTI SA PILIPINAS

LINGGUWISTIKO AT HEOGRAPIKONG VARAYTI SA PILIPINAS

Donna Hope L. Moran
Bago pa man dumating ang siglo 19, hinahanapan na ng paliwanag kung bakit
nagkakaiba ang mga wika. Nariyan ang kuwento sa Bibliya tungkol sa tore ng Babel
na nagsalaysay sa dipagkakaunawaan at pagkakawatak-watak ng mga tao sa
pamamagitan ng pagkakaroon ng iba't ibang wika. Maaaring tingnan din ito sa
perspektiba ng kalikasan ng wika bilang arbitraryo at dinamiko. Ang wika ay
sinasabıng arbitraryo sapagkat ang mga tunog at mga salitang bumubuo nito ay
hindi likas at kung gayon ay idinikta ng tao. Ang bawat wika ay may katawagan sa
mga bagaybagay. Ang salitang 'upuan' sa Filipino ay 'chair' sa Ingles, 'isu' sa Hapon
at cilia' sa Espanyol. Ang wika ay dinamiko dahil sa inobasyon o mga pagbabago sa
mga pangyayarı, kaisipan, at karanasan ng mga nagsalita nito. Habang lumilipas ang
panahon, maaaring mabago ang mga tunog, mapalitan o madagdagan ang mga
salita at mabago ang gramar ng isang wika.
 Lingguwistiko at Heograpikong
Background
Ang Pilıpıinas ay mayaman sa wika. Mayroon itong mahigit sa 100 wika at mahigit 400
diyalekto. Batay sa heograpikong lokasyon, nahahati sa tatlong malalakinng grupo ang
mga wika sa Pilipinas: Ang Northern Philippine, Meso-Philippine, at Southern
Philippine groups. Kabilang sa Northern Philippine group ang Cordilleran subgroup, na
kinabibilangan ng mga wikang Dumagat, Northern Cordilleran, Ilokano, Central
Cordilleran, at Southern Cordilleran.
 Ang Meso-Philippine group ay binubuo ng North at South Mangyan, mga wika
sa Palawan, Central Philippine, na kinabibilangan ng Tagalog, Bikol, Bisaya, at mga
wika sa East Mindanao. Ang mga wikang Subunon, Danao, at Manobo ang bumubuo
ng Southern Philippine group. Samantala, ang mga wikang Ivatan, South Mindanao,
Sama, at Sangil ay hindi nabibilang sa alinman sa tatlong grupong ito dahil malayo na
ang pagkakahawig nito sa ibang mga wika sa Pilipinas. Higit na malapit sa wikang
Yami ng Taiwan ang Ivatan, ang wikang sinasaita sa Batanes at Babuyan Islands. Ang
Sama, ang wikang ginagamit sa malılit na pulo sa timog ng Pilipinas ay kinikilala na
kabilang sa grupo ng mga wika sa Sabah (Malaysia). Ang mga wika sa South
Mindanao tulad ng Bagobo, Blaan, Tboli, at Tiruray ay hindi rin kaugnay ng ibang
wika sa Plipinas. Gayundin ang Sangil ay higit na malapit sa Indonesian kaysa sa
Plipinas
 Ang lahat ng wika sa Pilipinas ay kabilang sa Austronesian language family
kung saan nabibilang dito ang mga wika ng Indonesia, Malaysia, Polynesia,
Melanesia, Micronesia, gayundin ang iba pang wika sa Taiwan at Indochina. Dahil
nagpapamalas ng mga pagkakatulad sa ilang mga salita o cognates, ipinapalagay na
ang mga wikang ito ay nagdevelop mula sa iisang wika o mother language na
sinasalita ng isang maliit na grupo noong unang panahon. Higit na maraming
cognates, pagkakapareho ng mga tunog at pagkakahawig sa pagbuo ng mga
pangungusap ang makikita sa mga wika sa Pilipinas na nagpapahiwatig na sila ay
nagmula sa isang pamilya. Kaugnay nito, ipinakilala ni Consuela Paz ang tinatawag
na Proto-Philippine language family bilang subordinate ng Austornesian language
family na kinabibilangan ng mga wika sa Pilipinas. Batay naman sa "The Sentence
Patterns of Twenty-Sx Philippine Languages= ni Dr. Ernesto Constantino kung saan
pinaghambing niya ang piling 26 wika sa Plipinas, nakita na komon sa mga wika
ang sumusunod na tunog / p t k q (glottal stop) b d g m n ng s h l r w at y / bilang
mga consonant at / i a u / bilang mga vowel. Gayundin, magkakatulad ang mga
sentence pattern ng mga wikang ito
Dahilan ng Lingguwistikong Varayti
 Ang dalawang mahalagang dahilan ng pagkakaroon ng varayti ng mga wika'y (1)
ang heograpikong lokasyon ng mga speech community (o mga lugar kung saan
ginagamit ang mga partikular na wika) na maaaring nahihiwalay ng isang anyong
tubigan o kabundukan, at (2) language boundary dulot ng migrasyon o pagilipat ng
komunidad sa ibang lugar marahil dala ng isang mapinsalang kalamidad o giyera, o
ang unti-unting pagsasama ng dalawang dating magkahiwalay na komunidad. Dahil
dito, nagkakaroon ng ibat ibang wika at nasasagkaan ang komunikasyon ng mga tao.
 Ang komunikasyon ay ang paglilipat ng mensahe mula sa ispiker o source tungo
sa kausap o receiver gamit ang isang wika. Walang komunikasyong mamamagitan
kapag ang gagamitin ay magkaibang wika. Ang pisikal o heograpikong anyo at
language boundary ay hindi lang nagreresulta sa pagkakaiba ng mga wika ngunit
pati rin sa pagkakaroon ng mga diyalekto.
 Wika at Diyalekto
 Ayon sa mga dalubhasa sa wika o lingguwista, ang batayan ng pagkakaiba ng wika at diyalekto ay ang "mutual
intelligibility." Kapag ang dalawang tao ay nag- usap sa magkaibang speech variety at hindi sila nagkaintindihan,
magkaibang wika ang kanilang ginagamit. Samantala ang dalawang tao na nag-usap sa magkaibang speech variety at
nagkaroon ng kaunting disturbance sa pag-unawa dulot ng pagkakaiba sa tono, ilang mga salita at pagbubuo ng mga ito,
diyalekto ng isang wika ang kanilang ginagamit. Sa unang kaso, walang pagpapalitan ng mensahe o komunikasyong
namagitan sa dalawang nag-uusap dahil magkaibang wika ang kanilang ginamit, samantala sa pangalawang kaso,
nagkaroon ng pagpapalitan ng mensahe o komunikasyong namagitan sa dalawa dahil diyalekto ng isang wika ang
kanilang ginamit. Kung gayon, ang wika ay tumutukoy sa lipon ng mga salita at pamamaraan ng pagsasama-sama ng mga
ito upang magkaintindihan ang isang grupo ng tao.
 Ang diyalekto ay varayti o subordineyt ng wika at ito'y sinasalita sa loob ng mas maliit na grupo. Halimbawa ang
Tagalog ay isang wika na sinasalita sa Metro Manila. Ang mga diyalekto nito ay ang Tagalog-Batangas, Tagalog-Cavite,
Tagalog-Nueva Ecija, Tagalog-Laguna, Tagalog-Bulacan, at TagalogQuezon. Sa kabila ng pagkakaiba sa tono, ilang mga
bokabularyo at pagbubuo ng mga salita, mayroong mutual intelligiblity" o pagkakaunawaan sa pagitan ng dalawang nag-
uusap gamit ang magkaibang diyalekto ng Tagalog. Ayon kay Curtis McFarland (1983), ang diyalekto ay nauuri sa tatlo:
(1) dialectal variation, (2) discrete dialect, at (3) social dialect.
 Ang dialectal variation ay tumutukoy sa distribyusyon ng ilang mga salita, aksent,
pagbigkas ng wika sa loob ng isang language area katulad ng wikang Tagalog sa
Bulacan, Nueva Ecija, Rizal, Cavite, Batangas, Laguna, at Quezon. Sa kabila ng lang
baryasyon ng wikang Tagalog sa mga lugar na ito, hindi ito magsisilbing batayan
upang hatiin ang Tagalog erya sa iba't ibang distinct' o natatanging diyalekto. May
kinalaman ito sa pagiging magkakalapit ng mga lugar na ito. Ang discrete dialect ay
hiwalay sa ibang mga diyalekto dulot ng heograpikong lokasyon at pagiging 'distinct'
na diyalekto. Halimbawa nito ay ang Tagalog-Marinduque na hindi maikakaila na
mas malayo sa ibang diyalekto ng Tagalog.
 Ang social dialect ay naiiba sa 8heograpikal' na diyalekto dahil ito ang sinasalita ng iba't ibang uri sa
lipunan. Ang mga taong kabilang sa isang grupo ay may ibang pananalita kompara sa iba na mula sa ibang
uri sa ipunan kahit na sila ay nasa iisang lugar. Epekto ng Lingguwistikong Varayti Ang pagkakaroon ng
varayti ng wika ay may kaugnayan sa pagkakawatak-watak ng mga pulo, na may kanikaniyang mga wika at
diyalekto. Ang mga Filipino ay maituturing na multilingguwal dahil mahigit sa isang wika ang kanilang
alam. Ang ibig sabihin dito ng kaalaman sa wika ay pagiging marunong umunawa at/o makapagsalita nito.
Maliban sa mga wika sa Pilıpinas, nariyan din ang impluwensiya ng wikang Ingles bilang isa sa dalawang
wikang opisyal ng Pilipinas. Ang isa pang wikang opisyal o ang wikang ginagamit sa pamahalaan at
edukasyon ay ang Filipino.
 Sa paggamit ng ibang wika maliban sa kaniyang katutubong wika, ang tao ay hindi maiwasang magkaroon
ng ilang pagkakamali o lingguwistikong interference sa tono, pagbuo ng mga salita o gramar dahil nariyan
ang impluwensiya ng una o katutubong wika. Mapapansin ito sa mga Bisaya, Bikolano, Ilonggo na
nagsasalita ng wikang Filipino. May pagkakaiba sa kanilang aksent, tunog, at gramar. Madalas napagpapalit
ng mga Bisaya ang /i/ at /e/, ang /u/ at /o/. Ito ay may kaugnayan sa pagkakaroon nila ng tatlong vowel
sounds lamang-ang /i/, /u/, at /a/. Gayundin sa mga nagsasalita ng mga diyalekto ng Tagalog, may
pagkakaiba sa kanilang gamit ng wikang Filipino. Dahil dito mayroong baryasyon sa paggamit mismo ng
wikang Flipino.
Wikang Filipino Bilang Lingua Franca
 Sa gitna ng pagkakaroon ng mga varayti ng wika sa Pilipinas, kalangan ng isang wilkang magbubuklod
sa mga Filipino at ito ay ang wikang Filipıno. Ang Unibersidad ng Pilipinas ay isang tipikal na
halimbawa kung saan nagtatagpo ang mga mag-aaral na nagmula sa iba't ibang dako ng Pilipinas, na
may iba't ibang wika at diyalekto. Ang wikang ginagamit dito ay Filipino, ang wikang pambansa. Ang
pagpili nito bilang pambansang wika ay nakabatay sa dalawang Ayon sa 1973 Constitution, "Ang
Batasang Pambansa ay gagawa ng mga hakbang tungo sa pagdevelop at pormal na pag-adap ng isang
komon na wikang pambansa na kinikilalang Filipino." Ayon naman sa 1987 Constitution, “Ang wikang
pambansa ng Pilipinas ay Filipino. Samantalang nililinang ito, dapat payabungin at pagyamanin pa
salig sa umiural na wika sa Pilipinas at sa iba pang wika." Ito sa wikang Tagalog at iba't ibang wika sa
Pilipinas kasama na ang impluwensiya nay ibinatay g mga dayuhang wika. Wikang Pilipino ang
unang tawag sa wikang pambansa at ito'y napalitan ng Wikang Flipino sa 1987 Constitution
kaalinsabay ng walong dagdag na letra sa Ortograpiyang Filıpino. Ito ang pambansang lingua franca,
ang wikang ginagamit sa buong Plipinas bilang midyum ng interaksiyon ng mga Flipinong magkaiba
ang katutubong wika.
Mga Pag-aaral sa Barayti at Baryasyon ng Wikang Filipino

Linggwistiko at Heograpikong Barayti sa Pilipinas

A. Mga Ambag na Salitang Ibaloy
Ang Ibaloi, na binabaybay ding Ibaloy ay isa sa mga taong indihena (katutubo) o mga pangkat etniko sa
Pilipinas na kapag ipinagsama-sama ay kilala bilang Igorot. Sila ay naninirahan sa kabundukan ng gitnang
bahagi ng Cordillera sa Luzon. Mayroong limamput-limang libong Ibaloi at karamihan sa kanila ay
matatagpuan sa timog bahagi ng probinsya ng Benguet. Ang kanilang lenggwahe ay “Nabaloi

Ang wika ng Ibaloi ay nag-ugat sa Malayo-Polenesian na sangay ng Austronesyanong wika. Ito ay may
kaugnayan sa wika ng Pangasinan na matatagpuan sa timog- kanluran malapit sa Benguet.

Sa paglipas ng panahon, unti-unting nalilimitahan ang paggamit ng Nabaloi. Ang patuloy na pagsasawalang-
bahala dito ay makakaimpluwensya sa maaaring paglaho ng lenggwahing Ibaloi sa mga sumusunod na
henerasyon.
 - Ang paggamit ng wikang Tagalog, ingles, at Ilokano ay mas nagiging dominante
maging sa bagong henerasyon ng mga katutubong Ibaloi. Ang layunin ng awtor ay
subukang iligtas ang lenggwaheng Ibaloi mula sa tuluyan nitong paglaho.
- Ang wikang Ibaloy ay malapit na may kinalaman sa lenggwahe ng taga-Pangasinan na
kung saan ito ay sinasalita ng karamihan sa mga taga Sentral at Timog ng Benguet at ng
kanlurang Nueva Vizcaya. Ang mga dayalektong nabibilang dito ay ang Daklan, Kabayan,
at Bokod.
- Ang ponemang Ibaloi ay katulad sa mga ibang wika sa Pilipinas. Marami sa mga uri ng
pananalita ng mga Ibaloy ay kadalasang makikita sa mga titik na /f/, /dz/ at /v/. Ito ay
kadalasang naririnig sa mga lugar ng La Trinidad Valley at mga kalapit na lugar, ngunit
naririnig din naman sa iba pang mga lugar sa komunidad.
Mga Ambag na Salitang Ilokano sa ating Wikang
Pambansa
 Ang Iloko (o Iluko, maari ring Ilokano o Ilocano) ay isa sa mga pangunahing wika ng
Pilipinas. Ito ang wikang gamit (lingua franca) ng halos kabuuan ng Hilagang Luzon lalo na
sa rehiyon ng Ilocos, sa lambak ng Cagayan at sa maraming bahagi ng Abra at Pangasinan.
Marami ring mga nagsasalita ng Iloko sa Nueva Ecija, Tarlac, Mindoro at sa ilang lalawigan
sa Mindanao.
 - Tinatayang may mahigit 9 milyong gumagamit ng wikang Iloko sa Pilipinas. Maraming
bahagi ng mundo, kung saan nadako at namamalagi ang mga Ilokano, ang katatagpuan din ng
malalaking bahagdan ng mga nagsasalita ng Ilkoko katulad sa mga estado ng Hawaii at
California sa Amerika.
 - Ang katawagang Iloko at Ilokano ay walang kaibhan kung ang wikang Iloko ang tinutukoy.
Ang tanging kaibhan nito ay ang wika o salita at ang taong gumagamit ng wika o ang
katutubong nagsasalita. Karaniwang Iloko o Iluko ang tawag sa wika o salita, at Ilokano o
Ilocano naman sa mga tao
 LUZON
 - Kanlurang Ilokano (Western Ilocano) - salitang malalim mna Ilokano, at sinamahan ng
 Pang-galatok (Pangasinense)
 - Rehiyon ng Ilocos (rehiyon1)
 • Ilocos Norte – 98%
 • Ilocos sur – 97%
 • La Union – 96%
 • Pangasinan – 90%

- Gitnang Ilokano (Central Ilocano) – salitang mayroong halong Igorot, Bontok at Apayao, ngunit Balarila
ng wikang Ilokano.
 - Lambak ng Cagayan (rehiyon 2)
 • Lalawigan ng Cagayan – 89%
 • Lalawigan ng Isabela – 88%
 • Lalawigan ng Nueva Vizcaya – 87%
 • Lalawigan ng Quirino – 86%
 Timog Ilokano (Southern Ilocano) – salitang Ilokano na mayroong salitang Kapampangan at salitang Tagalog.
- Gitnang Luzon (rehiyon 3)
 • Ilang bahagi ng lalawigan ng Aurora – 65% (Eastern Ilocano)
 • Lalawigan ng Bataan – 55%
 • Lalawigan ng Bulacan – 49%
 • Lalawigan ng Nueva Ecija – 70%
 • Lalawigan ng Pampanga – 52%
 • Lalawigan ng Tarlac – 84%
 • Lalawigan ng Zambales – 77%

Timog Katagalugan (Southern Tagalog) – salitang Caveteño, Calambeño na nahaluan ng wikang Ilokano.

 - CALABARZON (rehiyon 4A)

 • Lalawigan ng Cavite – 48%
 • Lalawigan ng Laguna – 47%
 • Lalawigan ng Rizal – 45%
- Timog Katagalugan (Southern Tagalog) – salitang Palawenyo, (Mangyan) Mindoro na nahulaan ng wikang
Ilokano.
 - MIMAROPA (rehiyon 4B)
 • Lalawigan ng Kanlurang Mindoro – 44%
 • Lalawigan ng Silangang Mindoro – 43%
 • Lalawigan ng Palawan – 40%

Mindanao
 - Chavacano, Bisaya (Western Cebuano) – salitang may halong Chavacano Zamboanga, at nahaluan ng
wikang Ilokano at kasama ang ka-Musliman.
 Tangway ng Zamboanga (rehiyon 9)
 • Lalawigan ng Zamboanga Sibugay – 39%
 • Lungsod ng Zamboanga – 38%
Bisdak, Bl’aan, Manobo, Muslim (Southern Cebuano) – salitang mababaw na Bisaya (Bisdak) at mahaluan
ng wikang Ilokano at kasama ang ka-musliman.
 - SOCCSKSARGEN (rehiyon 12)
 • Lalawigan ng Cotabato – 37%
 • Lalawigan ng Sarangani – 36%
 • Lalawigan ng Sultan Kudarat – 50 %
 • Lalawigan ng Timog Cotabato – 35%
 • Lalawigan ng General Santos – 33%
Luyag at Iba Pang Salitang Pangasinan Tungo sa
Pagpapayabong ng Wikang Filipino
 Ang wikang Pangasinan o Pangasinense ay nasasailalim sa sangay Malayo-Polynesian ng pamilya ng
wikang Austronesian. Sinasalita ang Pangasinan ng higit pa sa dalawang milyong tao sa lalawigan ng
Pangasinan, ng iba pang mga pamayanang Pangasinan sa Pilipinas, at ng kapansin-pansing bilang ng mga
Amerikanong may kanunununuang

 Pangasinan.
- Ang Pangasinan ang isa sa labindalawang pangunahing wika sa Pilipinas. Ang kabuuang populasyon ng
lalawigan ng Pangasinan ay 2,434,086, ayon sa sensus ng 2000. Ang pinnapalagay na bilang ng mga
katutubong mananalita ng wikang Pangasinan ay 1.5 milyon.
 - Mga halimbawa ng wikang Pangasinense
 • Sino – siopa, sio, si
 • Ano – anto
 • Saan – iner
 • Kailan – kapigan, pigan
 • Paano – pano, panonto
 • Lahat – amin
 • Malaki – baleg
 • Mahaba – andokey
 • Mabigat – ambelat
 • Maliit – melag, melanting, tingot, daiset
 • Maikli – melag, melanting, tingot, antikey, kulang, abeba
 • Makipot – mainget
 • Manipis – mabeng, maimpis
 • Babae – bii
 • Lalaki – laki, bolog
 • Tao – too
 • Bata – ogaw
 • Hayop – ayep
 • Isda – sira, ikano
Ang Salitang Kapampangan
 - Ang wikang Kapampangan ay isa sa mga walong pangunahing wika ng Pilipinas. Ito
ang pangunahing wika ginagamit sa buong lalawigan ng Pampanga at Timugang Tarlac,
sa Timugang bahagi ng kalagitnaang kapatagan ng Luzon, karamihan nito ay
sumasailalim sa pangkat-etnikong Kapampangan. Sinasalita rin ang Kapampangan sa
Hilagang- silangang Bataan, pati na rin sa mga munisipalidad ng Bulacan, Nueva Ecija,
at Zambales na pumapaligid sa Pampanga. Nakakapagintindi at nakakapagsalita rin ng
Kapampangan ang mga iilang Aeta sa timugang bahagi ng gitnang Luzon. Ang naturang
wika ay tinatawag ding Pampango, Capampangan/ Capampañgan, Pampangeño, at
bilang paggalang, Amanung Sisuan.
- Ang Pamantayang Kapampangan ay may 21 ponema: 15 katinig at 5 patinig; ang iilang
kanlurang wika ay may anim na patinig. Madali ang istraktura ng pantig;ang bawat pantig
ay naglalaman ng isang katinig at isang patinig o higit pa.
 PATINIG
- May limang patinig ang Kapampangan:
• /ɯ/, isang sarado, likod, at di- bilugang patinig kung hindi binigyang-diin; aloponiko
sa /a/, isang bukas, harap, at di-bilugang patinig tulad ng “father” sa Ingles kung binibigyang-diin.
• /ɛ/, isang bukas-katamtaman, harap, at di-bilugang patinig tulad ng “bed” sa Ingles.
• /i/, isang sarado, harap, at di-bilugang patinig tulad ng “machine” sa Ingles.
• /o/, isang sarado-katamtaman, likod, at bilugang patinig tulad ng “forty” sa Ingles.
• /u/, isang sarado, likod, at bilugang patinig tulad ng “flute” sa Ingles.

Kabilang din ang /ə/ sa mga iilang wika. Mayroong apat na pangunahing diptonggo: /aɪ/, /oɪ/, /aƱ/, at /iƱ/. Sa
karamihan ng mga dayalekto, binabawasan ang /aɪ/at /aƱ/ at nagiging /ɛ/ at /o/ ayon sa pagkabanggit.
Mayroong mga alpono ang mga monoptonggo sa mga posisyon na walang- diin at pantig- pangwakas:
• Ang /a/ ay itinataas nang kaunti sa mga posisyong walang-diin, maliban sa mga huling pantig.
• Ang /iu/ na walang- diin ay karaniwang binibigkas bilang [IƱ], tulad sa “bit” at “book”
sa Ingles, ayon sa pagkabanggit (maliban sa huling pantig).
 • Sa huling pantig, ang /i/ ay maaring bigkasin bilang [ɛ, i], at binibigkas ang /u/ bilang [o, u].

KATINIG
 - Sa talahanayan ng mga katinig-kapampangan, aspirado ang lahat ng mga plosibo.
 Nagkakaroon ng agma sa lahat ng posisyon, kasama ang simula ng isang salita. Hindi
 katulad sa mga ibang wika ng Pilipinas, walang ponemang /h/ ang Kapampangan.
 •May kaugaling maglenita ang /k/ sa [x] sa gitna ng mga patinig.
 • Ang [d] at [r] ay alpono sa Kapampangan, at minsan mapagpapalit sa isa’t-isa; Nukarin la ring
libru? ay maaaring Nukarin la ding libru? (Saan ang mga libro).
 • Kadalasang nawawala ang impit sa huling bahagi ng salita na sa gitna ng isang pangungusap.
 • Salitang hiram ng mga Kapampangan sa wikang Tsino (lalo na sa Kantones at
 Hokkien), tulad ng:
 1. apu- lola (maternal)
 2. impu – lola (paternal)
 3. ingkung – lolo (paternal)
 4. atchi – ate (panganay)
 5. koya – kuya (panganay)
 6. susi – susi
 7. pansit – pansit (literal na agarang pagkain)
 8. buisit – buwisit o malas (literalna “nang walang damit at pagkain”)
Salitang hiram ng mga Kapampangan sa wikang Tsino (lalo na sa Kantones at
 Hokkien), tulad ng:
 1. apu- lola (maternal)
 2. impu – lola (paternal)
 3. ingkung – lolo (paternal)
 4. atchi – ate (panganay)
 5. koya – kuya (panganay)
 6. susi – susi
 7. pansit – pansit (literal na agarang pagkain)
 8. buisit – buwisit o malas (literalna “nang walang damit at pagkain”)
• Dahil sa impluwensiya ng Budhismo at Hinduismo, nakakuha rin ang Kapampangan
 ng mga salita mula sa Sanskrito. Kabilang sa mga halimbawa ang:
 1. alaya- tahanan, mula sa sanskritong alaya.
 2. kalma – kapalaran, mula sa sanskritong karma.
 3. damla – banal na batas, mula sa sanskritong dharma
 4. mantala – pangkulam, mula sa sanskritong mantra
 5. upaya – kapangyarihan, mula sa sanskritong upaya
 6. siula – boses, mula sa sanskritong svara
 7. lupa – mukha, mula sa sanskritong rupa
 8. sabla – bawat, mula sa sanskritong sarva
 9. lawu – laho, mula sa sanskritong rahu
 10. galura – higanteng agila o phoenix, (apilyedo), mula sa sanskritong garuda
 11. laksina – timog, (apilyedo), mula sa sanskritong Dakshin
 12. laksamana – almirante(apilyedo), mula sa sanskritong lakshamana
 Mayroon ding mararaming salitang hiram ang wika mula sa Kastila, tulad ng suerti
(mula suerte, “swerte”), kurus (mula sa cruz, “krus:”), karni (mula sa carne, “karne”),
korsunada (from corazonada, “crush”) at kasapego (from casa fuego, “kumbad”).

 Tagalog Lucban
- Ang Lucban ay isang ika-3 klaseng bayan sa lalawigan ng Quezon, Pilipinas. Ayon sa
senso ng 2020, ito ay may populasyon na 53,091 sa may 11, 342 na kabahayan. Tagalog
ang wikang ginagamit ng mga taga- Lucban.
Sulyugan: Tagalog Mindoro sa Komunidad Pangwika ng Bongabong
- Noong ika-17 siglo pa nang magsimulang gumuhit ng kasaysayan ang bayan ng Bongabong. Maraming
haka-haka ukol sa pinagmulan ng salitang Bongabong. Pinaniniwalaang ito ay mula sa salitang Mangyan na
“binagao” na ang ibig sabihin ay malakas na daluyong ng tubig. Ang mga Mangyan ang orihinal na naninirahan
sa lalawigan ng Silangang Mindoro, at ang ilang uri ng etnolinggwistikong grupo ay nakatira sa bulubunduking
barangay ng Bongabong gaya ng Hagan, Lisap, Morente, at Batangan.

Isang anekdota ang pinaniniwalaang ang pangalan ng bayan ay nagmula sa isang makabuluhang tunog ng
baril. Ayon sa kwento, isang Amerikanong sundalo ang naglalakad sa Ilog Sukol, habang palakad-lakad ay
nakita niya ang hitik na mga “bunga” na ginagawang nganga. Dahil sa ganda ng kulay, agad itong binarily ng
Amerikano at narinig ang tunog nitong “bong”. Samakatuwid, pinaniniwalaang ang pangalan ng bayan ng
Bongabong ay mula sa pinagsamang dalawang salita na “bunga” at “bong” kaya kalauna’y tinawag ang bayan
na “Bongabong”
 - Nagkaroon ng komunidad pangwika kung may isang pangkat ng mga taong
nagkakaunawaan sa layunin at estilo ng pakikipagtalastasan sa paraang sila lamang ang
nakababatid at hindi nauunawaan ng mga taong hindi kabilang sa pangkat. Sa patuloy na
pakikipag-usap ng mga grupo ng tao at iba pang grupo ng isang komunidad nagkakaroon ng
katangian ang mga salita na naiiba sa iba pang pangkat. Ito ay nagdudulot ng pagkakaroon ng
iba’t-ibang komunidad ng tagapagsalita o komunidad pangwika. Ang komunidad pangwika ay
sakop ng sosyolinggwistika na sinusuri ang istruktura ng mga leksikal na aytem sa komunidad
pangwika. Ito ang guguhit ng pinagmulan at pinagsasaluhang tradisyon na daan upang
matugunan ang pangangailangang panlipunan.

 Wikang Cuyonon: Mga Salitang “Pakinasen”

- Ang Cuyonon ay isa sa mga wika ng Pilipinas, sinasalita sa Palawan at sa Kapuluang Cuyo.
Ito ay isang wikang Bisaya, at dati ito ang pangunahing wika ng mga tao sa Palawan.
Gayunpaman, malakas bumaba ang bilang ng mga gumagamit nito sa mga nakaraang dekada.