YUNIT II:

WIKA AT KULTURA
ARALIN 2.1: WIKANG FILIPINO
BILANG PANANAW-MUNDO
MGA MAHAHALAGANG IMPORMASYON KAUGNAY NG
PAKSA:

 Wika at pananaw-mundo
- naaapektuhan ng wika ang ating pananaw sa mundo.
1. Pagpapahayag ng Kultura: Ang wika ay nagpapakita ng mga kaugalian, tradisyon, at
paniniwala ng isang kultura. Ito'y nagbibigay ng konteksto sa kung paano natin nauunawaan
ang mga tao at pangyayari mula sa iba't ibang kultura.
2. Pagkakaroon ng Konsepto: Ang wika ay nagbibigay ng mga salita at konsepto na nagtuturo
sa atin kung paano kumilala, magkaruon ng pangalan, at maunawaan ang mga bagay. Ito'y
nagpapahintulot sa atin na maipahayag ang mga ideya at damdamin nang mas malinaw.
MGA MAHAHALAGANG IMPORMASYON KAUGNAY NG
PAKSA:

3. Paggamit ng Wika sa Lipunan: Ang wika ay nagbubukas ng mga pinto para sa atin sa iba't
ibang sektor ng lipunan. Ito'y may malalim na epekto sa ating trabaho, edukasyon, at
pakikipag-ugnayan sa iba't ibang tao.
4. Pag-iral ng Stereotipo: Ang wika ay maaaring mag-ambag sa pagbuo ng mga stereotipo.
Ang paraan ng paggamit ng wika ay maaaring magdulot ng pagsasalaysay na nagpapahayag
ng bias o diskriminasyon laban sa iba't ibang grupo ng tao.
5. Pagpapalaganap ng Ideolohiya: Ang mga politiko, lider, at iba pang mga sektor ng lipunan
ay gumagamit ng wika upang iparating ang kanilang ideolohiya at adhikain. Ito'y may
malalim na impluwensya sa kung paano natin nauunawaan ang pulitika at lipunan.
MGA MAHAHALAGANG IMPORMASYON KAUGNAY NG
PAKSA:

 Wika at pag-unawa
- ang pag-aaral ng wika ay isang paraan ng pag-unawa sa lipunan at sa mundo
 Linguistic Determinism
- nasa wika nating nalalaman at ginagamit ang kontrol o kapangyarihan na bubumuo ng ating kaisipan o
kumilala ng kultura
- maaaring malimitahan ang ating kakayahan na umunawa at magpakita ng emosyon.
 Linguistic Relativity
- ang wikang ginagamit ay makaaapekto sa ating paraan ng pag-iisip
- ang daloy ng ating pag-iisip ay mauunawaaan sa pamamagitan ng pag-unawa sa paraan ng paggamit
ng wika at ng wika mismo
MGA MAHAHALAGANG
IMPORMASYON KAUGNAY NG
PAKSA:

Guy Deutscher
- isang linggwistikong Israeili
na inaalay ang kanyang buhay sa
malalim at puspusang pag-aaral ng
pinagmulan ng wika
- isinulat ang Through the
Language Glass
MGA MAHAHALAGANG IMPORMASYON KAUGNAY NG
PAKSA:

Language Theory
- teorya kung paano nagbabago ang wika.
Nativists Culturalists

Nagbabago ang wika dahil sa Nagbabago ang wika dahil sa

pagbabago ng anatomya ng tao. pagbabago sa kalagayan ng lipunan.
MGA MAHAHALAGANG IMPORMASYON KAUGNAY NG
PAKSA:

 Antas ng wika
- mula dito, mahihinuha kung gaano ka-konektado ang isang lipunan.

Malaking Maraming Simpleng

Lipunan Interaksyon Wika

 Pamantayan sa wika
- naaapektuhan nito ang pag-iisip ng tao, kung paano tayo mag-isip magbigay ng
impormasyon
- iba-iba ang paraan ng pagpapahayag ng ideya at saloobin depende sa wika o diyalekto
MGA MAHAHALAGANG IMPORMASYON KAUGNAY NG
PAKSA:

 Pangngalang may tanda ng kasarian- gendered nouns

- nakaaapekto sa pananaw ng tao sa mundo
- nababago ang pananaw base sa pangngalang ginamit at sa mga
nakaakibat na isteryotayp atbp.
1. Pagsasalaysay ng kasaysayan
2. Pagsasanay ng kaisipan
3. Pagpapahalaga sa kasarian
4. Pag-unlad ng pagkakaunawa
MGA MAHAHALAGANG IMPORMASYON KAUGNAY NG
PAKSA:

 Wika at Kultural na Diversidad

- ang Pilipinas ay multikultural, na nagdudulot ng maraming
usapin sa ating mga wika at pagiging multilinggwal
 Produkto
- mga bagay na nilikha ng mga miyembro ng kultura, kasama
na iyong mula sa kapaligiran at mga inangkin mula sa banyagang
kultura (hal: nahahawakang bagay, institusyon)
MGA MAHAHALAGANG IMPORMASYON KAUGNAY NG
PAKSA:

 Praktika
- mga ginagawa ng mga miyembro ng kultura nang mag-isa o magkasama
 Pamayanan
- grupo ng mga taong nagsasagawa ng mga panlipunang Gawain
- umiiral sa loob ng isang pambansang kultura
- may iba't ibang ugnayan: separasyon, kooperasyon, kolaborasyon,
tunggalian
 Tao
- indibidwal na miyembro ng kultura at pamayanan
- pinakaimportanteng parte ng isang kultura at wika dahil sila ang sentro
ng konsepto nito
MGA MAHAHALAGANG IMPORMASYON KAUGNAY NG
PAKSA:

 Kultura
- patuloy na nagbabagong paraang pamumuhay ng isang grupo
- binubuo ng pinagsasaluhang praktika o gawain na nakaugnay sa produkto,
batay sa mga pananaw sa mundo, at nakalugar sa tiyak na panlipunang konteksto
(Moran)
- indibidwal at kolektibo
 Wika at Kultura
- hindi mapaghihiwalay dahil sa ang mga tao ang gumagawa ng wika upang
iorganisa ang mga produkto, isagawa ang mga gawain, maging magkaugnay ang
pamayanan at magkaroon ng katawagan ang kanilang mga pananaw
- sumasalamin sa isa't isa
MGA MAHAHALAGANG IMPORMASYON KAUGNAY NG
PAKSA:

 Wika at Identidad
- masasalamin sa wika ang pamumuhay ng mga nagsasalita nito, na makikita sa pagkakaiba
sa paggamit ng wika
- may kaakibat na identidad ang ilang mga salita sa wika (hal: maybahay)
- masasalamin ang pagkakaiba ng mga henerasyon sa paggamit ng wika
 Wikang Filipino
- magkakaibaang pinanggalingan
- may mga pagkakaiba, pagkakapareho at pagbabago na naaapektuhan ng henerasyon.
- multikultural at multilinggwal
- nagbabago batay sa antas o kalagayan ng mga taong gumagamit
 MGA MAHAHALAGANG IMPORMASYON KAUGNAY NG
PAKSA:

 Pagbabago sa wika
- masasabing buhay ang isang wika kung nakakasabay at bumabagay ito sa tawag ng panahon, at mamamatay
ang wika kung hindi ito magbabago (Virgilio Almario)
 Sariling wika
- nabubuo mula sa mga iba't ibang grupo upang magkaroon ng sariling pagkakakilanlan
- hal: bekimon, jejemon
 Batayan ng Wikang Pambansa
- Kumbensiyong Konstitusyonal 1934: magkakaroon ng isang katutubong wika na batayan ng
wikang pambansa (Tagalog)
- Tagalog != Filipino, sapagkat 17 na titik lamang ang nasa alpabetong Tagalog, samantalang 20 sa
Filipino
 Paraang Unibersal o Universal Approach
Tinutukoy ng terminong “ Universal Approach” o “Paraang Unibersal”
ang paraang iprinopos ng mga lingguwist ng Unibersidad ng Pilipinas ( UP )
sa 1971 kombensiyon Konstitusyonal o (Konkon) para sa pag debelop ng
isang wikang pambansa para sa Pilipinas.
Malinaw na ipinapakita ito ng probisyon tungkol sa wikang pambansa sa
bagong Konstitusyon ng Republika ng Pilipinas na inaprubahan ng Konkon
noong ika-30 ng Nobyembre taong 1972. Ganito ang nakasaad sa probisyon:
[ Ang Nasyonal Asembli ay gagawa ng mga hakbang tungo sa
pagdebelop at pormal na pag-adap ng panlahat na wikang pambansa na
kikilalaning Filipino, ( Art. XV, Sek.3, Par. (2) ) ].
 Paraang Unibersal o Universal Approach

Ang paraang unibersal, bilang proposal ng mga lingguwist ng

UP, ay nagbibigay ng paraan na saaming palagay ay
magagamit para magtagumpay at mabilis na madebelop ang
bagong wikang pambansa.
Ang paraang ito ay masiglang tinatanggap ng marami at
mahigpit naming tinututulan ng iba. Katunayan, ito’y naging
kontrobersiyal, kung minsa’y proberbiyal, lalo na sa mga
hindi nakakaalam kung ano ito.
 Paraang Unibersal o Universal Approach
Ang paggamit ng paraang unibersal sa pagdebelop sa wikang
pambansa ng Pilipinas ay pormal na iprinopos ni Dr.Cecilio Lopez,
Emeritus na Propesor ng Linngwistiks at Orirental Studies sa UP.
Sa hiring na iyon, sinabi ni Dr.Lopez na ang paggamit ng “
language universal approach” ay maaaring siyang solusyon sa
problema ng Pilipinas sa wikang pambansa na nagbibigay
hanggang ngayon ng malaking gulo sa buong bansa.
Sinabi rin niya na ang paraang ito ay isang mabuting
alternatibo sa paraang batay sa isang wika lang o kaya’y batay sa
Tagalog lang.
At tinawag na itong “ Universal Approach” imbis na
“Language Universals Approach”.
Paraang Unibersal o Universal Approach

Unang dahilan, ay may kinalaman sa nakikitang

patuloy na problema ng wikang Pilipino na tanggapin o kilalanin
ng mga Pilipino, lalo na ng mga di-Tagalog, bilang wikang
pambansa nila.
Ikalawang dahilan, ay bunga ng matatag at di-matinag na
determinasyon ng karamihan sa mga miyembro ng Komite sa
Wikang Pambansa ng Konkon at ng buong Konkon mismo na
pigilin ang paggamit sa wikang Pilipino bilang wikang pambansa
ng Pilipinas at palitan ito ng isang wikang batay sa ilan o nasunod
ang gusto ng mga Delgado sa Konkon.
 Paraang Unibersal o Universal Approach

Ang paggamit sa paraang unibersal ay sisiguro sa mabilis na

pagdebelop ng wikang pambansa ng Pilipinas ay hindi para pigilin ang
paggamit sa Filipino bilang Wikang Pambansa ng Pilipinas kundi para
masiguro na kung sakaling hindi tanggapin ang Pilipino, maaaring
dumebelop sa loob ng pinakamaikling panahon ng isang wikang angkop
na maging wikang pambansa- isang wikang aktuwal at natural na
gagamitin at hindi isang wikang mananatiling simboliko lamang at lagging
naghihingalo dahil hindi natural na ginagamit.
 OPOSISYON SA PILIPINO

Ang pagpili sa Tagalog bilang batayan nito ay lumikha ng

malakas at patuloy na oposisyon mula sa mga di-Tagalog at sa
mga Pro-Ingles. Madalas na naipapahiwatig ang oposisyong ito sa
mga sulat sa mga editor ng mga peryodikal at sa mga paulit-ulit na
habla at salita laban sa Pilipino.
Malinaw nang lumabas ang malakas na pagkontra o
pagtanggi ng karamihan sa mga Delgado ng Konkon ( na mga di-
tagalog ) sa patuloy na paggamit sa Pilipino bilang wikang
pambansa ng Pilipinas.
 OPOSISYON SA PILIPINO

“ Batay sa mga umiiral na katutubong Wika at Dayalek ng

Pilipinas na hindi pinupwersa ang asimilasyon ng mga salita mula sa mga
banyagang Wika.
Ang layunin ito ng Komite ay ipinasok bilang Seksyon 2 ng Draft
resolution na inaprubahan ng komite. Inihayag din ng komite sa mga komentaryo
sa seksiyong ito ang akademikong opinyon ng mga linnguwist ng UP na
puwedeng bumuo ng isang wikang pambansa batay sa higit sa isang wika at
tiniyak ditto ang paggamit sa “ universal approach” o paraang unibersal ng
mga linngwist na ito sa pag debelop sa bagong wikang pambansa ng Pilipinas.
 PARAAN NG PAG DEBELOP SA WIKANG PAMBANSA

Ang paraang Unibersal ayon sa pormulasyon ng UP ay naglalayong

dumebelop ng isang wikang pambansa para sa Pilipinas batay hindi sa isang wika
kundi sa maraming wika.
Layunin ng paraang ito na debelopin ang wikang pambansang ito sa
pamamagitan ng paggamit unang-una sa mga pangkalahatan o unibersal na mga
sangkap at anyo ng mga wika at dayalekto ng Pilipinas.
Ang posibilidad ng pagdebelop ng isang wika sa paraang ito ay isa sa mga
pangunahing layunin at resulta ng mga reserts ng UP tungkol sa pailalim o “ deep “
at pang ibabaw “ surface” na pagkakapareho at pagkakaiba ng mga wika at
dayalek sa Pilipinas.
Ang Unang paraan ay ang paggamit isang wika at ang Ikalawang paraan ay
ang pagsasama-sama ng mga sangkap at anyo mula sa dalawa o higit pang wika.
 PRINSIPYO AT METOD NG PARAANG UNIBERSAL

1. Ang unang prinsipyo ay nagsasabi na ang wikang pambansa ng Pilipinas ay

dapat ibatay hindi sa isang wika lang kundi sa maraming wika ng Pilipinas; pero
hindi nito ipinipwersa na isa sa mga wikang ito ang gawing nucleus o simula ng
wikang pambansa.
2. Ang ikalawang prinsipyo ay nagsasabi na sa pagpili ng mga sangkap o anyo
ng isasama sa wikang pambansa ( halimbawa: tunog, salita, panlapi, konstruksiyon ,
atbp) dapat bigyan ng preperensiya ang mga sangkap o anyong ginagamit ng mas
maraming wika.
3. Ang ikatlong prinsipyo ay nagsasabina ang wikang pambansa ay
papayagang gumamit, lalo na sa umpisa, ng mga grupo ng salitang magkakapareho
ang kahulugan ( mga sinonim) at hanggat maaari, hindi sosobra sa apat ang
miyembro ng bawat grupo.
Dalawang metod ang maaaring gamitin sa pagbuo ng wikang
pambansa:

Metod A Metod B
Nag uumpisa sa ilang wika Nag-uumpisa sa isang wika
nang sabay-sabay sa pagbuo ng lang.
wikang pambansa.
1.Bilang unang hakbang, mag-aadap ng unibersal na alphabet para sa wikang pambansa
na paris ng bagong alphabet na inadap ng Surian ng Wikang Pambansa. Gagamitin ang
alphabet na ito pati na ang mga tuntunin sa pagbabaybay o ispeling para madaling mabasa
at matanggap ng mga Pilipino ang baybay o ispeling ng mga salita sa wikang pambansa.

2. Pagsulat ng isang unibersal na grammar ng wika ng Pilipinas. Para maisulat ang

grammar na ito, kailangang malaman o mailista nang maayos ang pang-ilalim at pang-
ibabaw na grammar ng mga wika at dayalek ng Pilipinas.

3. Gagawin pagkatapos maisulat ang unibersal na gramar. Kung gagamitin ang Metod A,
gagawa ng unibersal na diksyunaryo o thesaurus ng mga wika at dayalek ng Pilipinas.
Kung gagamitin ang Metod B, ang mga salita sa wikang pinili bilang simula o nukleus ng
wikang pambansa ang bubuo sa inisyal na diksyunaryo ng wikang pambansa.

4. Pagkatapos magawa ang unibersal na diksyunaryo, o kahit na habang gingawa pa ito,

susundin ang mga sumusunod na tuntunin para sa istandardisasyon ng diksyunaryo:
•Alisin sa diksyunaryo ang lahat ng mga sinonim na ginagamit sa kulang ½ o 1/3 ng mga
wika at dayalek na kasama sa pagbuo ng isang diksyunaryo, puwera ang mga sinonim na
ginagamit sa isang malaking wikang rehiyonal, paris ng Tagalog, Cebuano, Ilokano, o
Tausug.

• Hangga’t maaari, hindi dapat sumobra sa apat ang miyembro ng isang grupo ng sinonim.

• Hindi dapat magkaroon ng mga sinonim ang mga salitang madalas na gamitin, paris ng
mga artikulo at iba pang pananda ng gramatikal na relasyon
 Ang Gramar at diksyunaryo ay dapat rebisahin o rebaysin
pagkatapos ng hindi sosobra sa sampung taon ( 10 ) para isunod
sa mga debelopment sa wika at para pagyamanin o lalong
paghusayin.

Sa Metod C, maaaring gumamit ng dalawa hanggang walong

wika bilang base ng wikang pambansa. Ang mga salita sa ibang
wika ay idaragdag sa diksyunaryo nito sa loob ng limang taon.
 KARAKTERISTIK NG BAGONG WIKANG PAMBANSA

 Una, ang wikang mabubuo sa paraang unibersal ay tiyak na isang wika ng

Pilipinas. Kaparehong-kapareho nito ang mga wika ng Pilipinas sa tunog,
bokabularyo, at grammar. Ang pang-ilalim na balangkas nitoý kapareho ng pang-
ilallim na balangkas ng mga wika at dayalek ng Pilipinas. Maiiba lang ito sa mga
ibang wika ng Pilipinas sa pang-ibabaw na balangkas.
 Ikalawa, ang wikang mabubuo ay hindi magkakaroon ng anumang sangkap o
anyo na wala sa mga wika ng Pilipinas. Pero may mga ( pang-ibabaw na )
sangkap at anyo ng isang particular na wika na posibleng wala sa wikang ito.
 Ikatlo, paris ng alinmang wika, ang wikang bubuuin sa paraang unibersal ay
magkakaroon ng sariling buhay sa oras na itoý gamitin. Hindi ito magiging isang
artipisyal o patay na wika.
 KARAKTERISTIK NG BAGONG WIKANG PAMBANSA

 ikaapat, kung susundin ang Metod A o Metod C , maaaring sa simulaýwalang

katutubong ispiker ang wikang mabubuo, at dahil ditto masasabing artipisyal na
wika ito.
Pero kung susundin ang Metod B, ang wikang mabubuo ay isang natural na
wika na aktuwal na sinasalita na ngayon ng maraming Pilipino, lalo na kung ang
basehang wika ay ang tinatawag na Pilipino ng UP.
 Ikalima, lahat ng mga tunog, salita, konstruksiyon at iba pang bagay sa wikang
pambansa na dedebelopin sa paraang unibersal ay buhay at natural sapagkat
kasalukuyang ginagamit ang mga ito sa mga wika at dayalek ng Pilipinas na
sinasalita ngayon ng mga Pilipino.
 PAGDEBELOP SA WIKANG PAMBANSA SA U.P

 “Paris ng alinmang buhay na wika, magagamit ito sa pagkokomunika mula sa

henerasyong ito hanggang sa mga darating pang henerasyon”
 Para Makita ang aktuwal na anyo at gamit at halimbawa ng Pilipino ng
UP, inisip at iniharap nila agad ang magsalin sa wikang ito ng mga obrang
nakasulat sa ibang wika, lalo na ng mga obra sa iba’t ibang literature ng Pilipinas.
 Ang aktuwal na pagbuo ng pambansang literature ng Pilipinas sa
ganitong paraan ay kanilang ihaharap sa ibang papel. Masasabi lamang na
naniwala ang mga taga UP ( at maging ang mga nakikinig sa proposal nilang
iyon) na ang pag debelop ng wikang pambansa at ng pambansang literature ng
Pilipinas ay mas mabuti at mas madaling magawa kung mapagsasabay batay sa
mga prinsipyo ng paraang unibersal.
ARGUMENTO PARA SA PILIPINO

 Pilipino ang wika ng Manila, ang pinakaimportanteng siyudad sa

Pilipinas, kaya’t mas prestijus (prestigious) ito kaysa sa ibang wika
ng Pilipinas.
 Pilipino ang dominanteng wika sa mas media.
 Mas marami ang ispiker ng Pilipino kaysa alinman sa mga ibang
wika ng Pilipinas.
 Batay ang Filipino sa pinakadebelop na wika ng Pilipinas at hindi
magtatagal at aktuwal nang sasalitain ito ng lahat ng mga Pilipino.
KRITISISMO SA PARAANG UNIBERSAL

Una, may mga kritik na nagsasabi na imposible raw, hindi matino, o kayaý
“Kaululang lingguwistik” ( Nakpil 1972 ) ang bumuo ng isang wikang batay sa higit
sa isang wika o batay sa maraming wika. Ito ang sabi ng isang kritik nga paraang
Unibersal ( Roces 1972 ):
[ Ngunit isang kalokohan na asahang 87 ng magkakahiwalay na sanga
ng bubuo sa isang language tree sapagkat kailangang magkaroon ito ng mga ugat
at katawan na pagpapatubuan ng magkakaibang sanga]
KRITISISMO SA PARAANG UNIBERSAL
 Ito naman ang sinabi ng isa pang Kritik ( Nakpil 1972 )
 [Isa sa mga di-makontratang prinsipyo ng ligguwistiks ay ito: ang wika na hindi
inang wika ng sinuman ay totoong napakahirap ituro at pag-aralan at halos imposibleng
itanim sa isip. Puwedeng palaganapin, o payamanin sa mga hiram na salita, ang isang umiiral
na wika ngunit hindi puwedeng umimbento ng isang wika mula sa manipis na hanging asul
(“thin blue air”) o kahit sa walong “di nagkakaintindihang” magkakaribal na wika nang
hindi tutungo sa pagkapipi. Ang isang wikang artipisyal na walang katutubong ispiker-gaya
ng ipinakita ni Esperanto, Orbis, Frate, Unversalia, Paria sa kani-kanilang panahon-ay
talagang di pupwede. Ang ipilit ang isang wikang ganito sa mga Pilipino ngayon ay patungo sa
pagkapipi, total na iliterasi at di maalis na ignoransiya]
( Nakpil 1972 )

 [ Ang bintang na “pagiging artipisyal” na karaniwang iniuukol sa binalangkas (o

artipisyal ) na mga wika… ay di tunay na bintang. Ang kabayo ay “natural,” ang automobile
ay “artipisyal”. Sa mga pagbabiyahe ngayon sa kasalukuyang kondisyon walang sinumang
seryosong kukuwestiyon sa superyoridad ng isang “artipisyal” na automobil.]
 Paniniwala ng mga taga UP
 Ang wikang mabubuo sa pamamagitan ng paraang unibersal ay hindi batay sa
tagalog lang o sa isang wikang inaari o inaangkin ng isang malaking etnikong
grupo.
 Ang wikang ito ay base sa marami kundi man sa lahat ng mga wika at dayalek sa
Pilipinas;
 Hindi papaboran ng wikang ito ang alinman sa mga etnikong grupo ng Filipinas;
 Ang pagbuo at pagpapayaman sa wikang ito ay magiging responsibilidad ng lahat
ng mga etnikong grupo sa Pilipinas, hindi ng isang grupo lang.
SALAMAT SA PAKIKINIG!
JILL KAREN A. SISMUNDO
TAGAPAG-ULAT