Autor : Besart Krasniqi

MANAGEMENT
Autor I librit: Prof. Berim Ramosaj

Bazat e menaxhmentit
5 Ms of Management 1. 2. 3. 4. 5. Money Manpower Materials Machinery Methods

Kapitulli

Kuptimi dhe definimi i menaxhmentit

Kuptimi I menaxhmentit Definimi I Menaxhmentit Menaxhmenti si aktivitet universal Menaxhmenti dhe menaxheret Puna e menaxherit Menaxhmenti si profesion Menaxhmenti si proces Qasja praktike e procesit te menaxhmentit Nivelet hierarkike te veprimeve menaxheriale Aftesite e nevojshme per menaxher te niveleve te ndryshme Menaxhmenti si shkence ose ART

Kuptimi I Menaxhmentit Anglisht to manage Shqip qeverisje,udheheqje,drejtim, Spanjollisht manejer ( te shkon perdore, te drejton, qeveris, etj) Sinonimet: Vendosje, rregullim, planifikim, kontrollim, organizim, drejtim apo realizim, si dhe dominim, manipulim, psim, mashtrim, etj. Pra menaxheri cakton detyrat dhe cka te punohet, ndersa ata nen te inferioret jane mjete per realizimin e detyrave dhe qellimeve. Menaxheret mund te quhen shef, supervizor apo mbikqyres Superveizor quhen per arsyen se shpesh kane pikpamje superiore ne situata te caktuara.

Definimi I Menaxhmentit

Qellimet

Kontrolli
Korrigjimi

Strategjia

Planifikimi

Parashikimi Krahasimi Politika Masat

Menaxhmenti:
Standardet

Buxheti

Drejtimi

Motivimi

Aktiviteti me te cilin kryhen funksionet e caktuara me qellim qe ne menyre efikase te sigurohen, renditen dhe shfrytezohen perpjekjet njerzore dhe resurset fizike ashtu qe te arrihet ndonje qellim.

Planet

Ndarja e punes
Autoriteti Delegimi Departamentalizimi

Udheheqja

Komunikimi
Mardheniet e punes

Organizimi

Vellimi I menaxhmentit
Vlersimi

Sjelljet e punetoreve
Pagesa

Vendosja

Personeli

Menaxhmenti si aktivitet universal

Biznes

Universitet

Qeveri

Drejtori I pergjithshem

Rektori

Guvernatori

Drejtori I njesise

Prorektoret

Ministrat

Mbikqyresi 1

Dekanet

Drejtuesit

Mbikqyresi 2

Shefat e katedrave

Shefat e njesive

Punetoret

Mesimdhenesit

Administratoret

Menaxhmenti dhe Menaxheret

Biznes

Universitet

Qeveri

Drejtori I pergjithshem

Rektori

Guvernatori

Drejtori I njesise

Prorektoret

Menaxheri

Ministrat

Menaxhementi
Mbikqyresi 1 Dekanet Drejtuesit

Mbikqyresi 2

Shefat e katedrave

Shefat e njesive

Punetoret

Mesimdhenesit

Administratoret

Jo-Menaxheret

Puna e Menaxherit
Rolet: I. II. Ndernjerzor Informativ Funksionet: I. II. Planifikimi Organizimi

Rolet dhe funksionet e menaxherit

III. Vendoses

III. Personeli IV. Udheheqja (drejtimi) V. Kontrolli

Menaxheret ne shkallen e larte

Udheheqja

Organizimi

Planifikimi

Menaxheret ne shkallen e mesme

Menaxheret ne shkallen e ulet (Mbikqyresit)

Funksionet Menaxherike

Kontrolli

Menaxhmenti si Profesion??

Kushtet qe duhet plotesohen per tu quajtur PROFESION:

1. Teresine e njohurive te sistematizuara me permbajtje intelektuale.

Kushtet qe ploteson

Menaxhmenti:

Kriteret per sukses si Menaxher:

Po
Jo Jo

1. Qendrim ndaj autoriteti

2. Deshira per gare 3. Deshira per tu treguar 4. Deshira per zotesi 5. Deshira per te qene para te tjereve 6. Pergjegjesia perkatesisht gatishmeria per te marr obligime,etj.

2. Te kete kodeksin ETIK. 3. Te jete I organizuar ne bashkime-asociacione profesionale dhe ne kete menyre te qasjes te organizuar e te standardizuar, ne baze te disa normave qofte edhe minimale te aftesive.

Marre ne pergjithesi keto kushte realisht I plotesojne vetem profesioni I Mjekesise dhe ai I teologjise, ndoshta edhe gjygjesori. Por qe nje menaxher te jete profesionist ne detyren e tije, ai duhet te kete ndjenjen e pergjegjesise si dhe duhet te marr persiper misionin e PERMIRSIMIT te vetvetes dhe te tjerve duke pervetesuar njohuri te reja ne kontinuitet.

Menaxhmenti si Proces
Qellimet

Kontrolli
Krahasimi, korrigjimi I rezultateve te arrituara me ato te planifikuara.
Korrigjimi

Strategjia

Planifikimi
Ku jemi tani? Ku duam te arrijme? Si mund te arrijm atje?

Parashikimi Krahasimi Politika Masat Buxheti

Standardet

Planet

Drejtimi

QELLIMET
Mardheniet e punes

Ndarja e punes

Autoriteti
Motivimi Delegimi Departamentalizimi Vellimi I menaxhmentit
Vlersimi

Udheheqja
Ndikimi, Motivimi dhe Drejtimi I personelit te punetoreve me ane te ART-it te Komunikimit.

Komunikimi

Organizimi
Distribuim I pergjegjesive dhe autoritetit ne nivele me te ulta, si dhe krijimi I lidhjeve ne mes niveleve ne menyre qe te dihet kush kujt ti pergjigjet.Si dhe harmonizim I aktiviteteve kah arritja e qellimeve te organizates.

Sjelljet e punetoreve
Pagesa

Vendosja

Personeli
Zgjedhje, rekrutim dhe ushtrim I personelit.

Qasja praktike e procesit te menaxhmentit

Planifikimi Organizimi Motivimi Kontrolli

EFIKASE EFEKTIVE

Efikasiteti paraqet raportin e rezultateve (output) ndaj resurseve hyrese (input). Efektiviteti paraqet arritjen e rezultateve te pritura nga pozitat e menaxherit.

P.Driker: veprimet e menaxhmentit perbehen nga organizimi sistematik I resurseve ekonomike

Nivelet hierarkike te veprimeve menaxheriale

Nivelet:

I larte Ekzekutivi

I mesem

Drejtoret

I ulet Mbikqyresit

Punetoret

Aftesite e nevojshme per menaxhere te niveleve te ndryshme

Niveli I Larte (Ekzekutivi) Aftesi konceptuale Aftesi menaxherike Aftesi teknike Niveli I Ulet (Mbikqyresit) Niveli I Mesem (Drejtoret)

1. 2.

A.K. paraqesin aftesite qe ne situata te ndryshme te japin pergjigjie perkatese (aftesi kreative). A.M. mbeshtetet ne 5 funksionet e menaxhmentit: planifikimi, organizimi, stafi, udheheqja, kontrolli.

3.

A.T. jane te gjitha ato komponente te diturise dhe pervojes qe kane njohuri se cka punohet ne organizate.

Aftesite per Modelim: menaxheret duhet te jene te afte te ndermarrin hapa e jo vetem ta verejn problemin.

Menaxhmenti shkence ose art

Menaxhmenti eshte ART-i i perfundimit te punes permes te tjereve. ART:

Njohuri praktike Aftesi teknike Rezultate konkrete

Shkence:
Qasje Empirike Testim Kritik Principe gjenerale

Kreativitet
Natyre personale (individuale)

Shkakton dhe afekton mardheniet

Aplikueshmeri universale

Menaxhmenti si shkence te pajis me principe, ndersa si ART ai te ndihmon ne kapje te situates.

Kapitulli

2
Parashikimi

Planifikimi

Planifikimi si funksion I menaxhmentit

Qellimi
Procesi I vendosjes Planifikimi strategjik Planifikimi operativ Planet e qendrueshme Planet e vecanta Buxhetet Planifikimi afatgjate dhe buxheti Buxheti si baze per ndarje ne nivele te pergjegjesise Planifikimi I afarizmit te teresishem Planifikimi financiar Modelet bashkekohore te menaxhmentit te sistemeve afariste

Planifikimi si funksion I menaxhmentit

Definimi I qellimeve

Percaktimi I te gjitha mundesive

Zgjedhja ealternatives me te mire

Zhvillimi I alternatives se zgjedhur

Aktivizimi I planeve

Fazat themelore te procesit te planifikimit

Ku jemi tani? Ku duam te arrijme? Si mund te arrijm atje?

Parashikimi (kuptimi dhe natyra e parashikimit, premisat)

Parashikimet

NESER

SOT

PARASHIKIMI

Metodat e parashikimit

3. Hulumtimi I Tregut 1. Ekstrapolacioni I Trendit

2. Analiza Ekonomike

4. Mendimet e Eksperteve

Qellimet (percaktimi i qellimeve)

1.

2.

3.

Llojet e qellimeve dhe hierarkia e tyre

Q Q Q
Socio-ekonomik

Misioni
Q. Organizates

Q
Q Q
N. i larte Niveli I mesem

Q. e pergjithshme

Q. e pjeseve te ndermarrjes Q. e njesive Q. e individit

Q
Niveli I ulet

P.Drucker: 1. Pozita ne treg 3. Organizimi 5. Resurset financiare 7. Produktiviteti 2. Inovacionet 4. Resurset fizike 6. Pergjegjesia shoqerore 8. Pergjegjesia per fitim

Qellimet e bartesit: -aksionaret----------fitimi dhe devidenda -konsumatoret-----cmimi dhe cilesia -te punsuarit--------paga dhe puna -furnitoret------------pagesa me kohe -shoqeria-------------kujdesi per bashkesine

Procesi i vendosjes
Matja e rezultateve Definimi I problemit

Zhvillimi I solucionit

Zgjedhja e solucionit optimal

Matja e rezultateve behet per ta konfirmuar nese eshte vendosur mire apo duhet te 1 rizhvilohet I tere procesi.

Mbledhja e te dhenave

Zhvillimi I solucioneve alternative

pasoj pasoj pasoj Parashikimi I pasojave

Vendosja menaxherike
Zgjedhja shkencore e problemeve : Faza 1.
1. Definimi I problemit 1. Percaktimi I qellimeve

Metoda shkencore hulumtuese :

Definimi I problemit
2. Analiza e problemit 2. Definimi I problemit

Faza 2.
3. 4. Zhvillimi I varianteve te mundeshme Vlersimi I shpenzimeve dhe dobesive nga cdo variante Zgjedhja apo vendosja mbi varianten me te mire Pjesa perfundimtare (realizimi) Zhvillimi dhe analiza 3. Percaktimi I hipotezave

4.

Mbledhja e te dhenave

5. 6.

Faza 3.
Zgjedhja dhe implementimi I variantes me tmire

5.

Prova e hipotezave

6.

Interpretimi I rezultateve

Modelet e vendosjes

1.

Modeli Fizik:

2. Modelet skematike: Jane me abstrakte dhe shfrytzojne skema e diagrame per te pershkruar ndonje mardhenie nga realiteti. 4. Modelet probabilistike: Sjellin paqartesi dhe pasiguri pasi qe jo vetem qe kan shkalle te lart te abstrakimit, por edhe mundesi probabile per realitetin.

Paraqesin versione te perpjesshme te realitetit.

3. Modelet matematikore: Paraqet model te lart abstrakt qe shfrytzon shenjat dhe simbolet per te paraqitur mardhenie te caktuara te realitetit.

Teknikat e vendosjes
1. Kerkimet Operacionale

Teknika Delphi: Paraqet procesin e harmonizimit te ideve te ndryshme te propozuara nga ekspert te fushave te caktuara. Harmonizimin e ideve e ben kshilli drejtues I organizates ose ndonje ekip tjeter koordinues. Hamronizimi fillon pas dorzimit me shkrim te ideve. Pra kjo paraqet nje mundsi komunikimi te menaxhereve edhe nga largesia me ane te teknikave bashkohore elektronike.(teknika delphi elektronike. Vlerat personale dhe perparsite: Vlerat personale ndikojne ne planifikimin strategjik, por mund te shendrrohen ne avantazhe edhe mund te pengojne zhvillimin e saj. Vlerat jan te ndryshme si: shija e konsumatoreve, zgjedhja midis cmimit dhe cilesise, cmimit dhe shebimeve si dhe cmimit ndaj mbrojtjes se mjedisit.

2.
Kerkimet Operacionale (KO): Esenca e KO qendron ne shfrytzimin e modeleve shkencore ne paraqitjen e situatave reale. Me kete teknike nuk vendoset , por u nmundesohet menaxhereve te zgjedhin variantin me te mire. Hapat: a) Formulimi I problemit I lidhur per sistemin afarist 3. 4.

Teknika Druri
Teknika brainstorming Teknika Delphi

Teknika Druri:
Harte e cila perdoret per vendime ne vijim, pra te njepasnjeshme teproblemit te vendosjes. Perparsit e saj jane se kalimi prej nje vendimi ne tjetrin ende pa arritur te faza e implementimit. Teknika Brainstorming: Respekton kreativitetin e te gjitheve duke marr idet e gjith stafit te organizates, shqyrton ato per te arritur te nje vendim racional. Karakteristik e saj eshte takimi ball per ball me menaxherin per shqyrtim te ideve.

b) Konstruktimi I modelit matematikor te sistemit

c)

Zhvillimi I varianteve nga modeli

d) Testimi I modelit e) f) Percaktimi I mekanizimit (feed-back) Zbatimi I variantit

Planifikimi strategjik
Planifikimi strategjik eshte nje shteg I plote dhe nje PLAN. Pra plani strategjik eshte nje plan I pl;ote qe e ndihmon nje menaxher te mire ne Proces.Plani Strategjik tqet jasht dite-mas-dite taktivitetit rreth organizimit apo projektit, ai tpercjell cdo hap me nje fotografi perpara: cka je tu ba edhe ku je tu shku?. Plani strategjik gradualisht ta kjartson ket fotografi gjat operacioneve te perditshme ne lidhje me perpilimin e tij. Plani strategjik tben te aft te pergjigjesh ne keto pyetje:

1.
2. 3. 4. 5. 6.

Kush jemi NE?

Cfar kapacitetesh posedojme dhe cfar mund te bejme? Cfar Probleme kemi? Cfar na ben te ndryshem nga te tjeret? (Perparsite diferenciale1) Cilav kshilla kritike duhet tu pergjigjemi? Ku duhet mi shfrytzu resurset tona? Cilat jane prioritetet tona?

1 Pika

ku ne mund te marrim fryme (te egzistojme).

Planifikimi Operativ
Plani Operativ ka per qellim krijimin e planeve specifike (afatshkurera) dhe buxhetit qe na ndihmojnete pergaditemi per ngjarjet e ardhshme te mundshme te njohura nga parshikimet.
Shembull: Nese plani strategjik ka per qellim ta bej MAT, Planet Operative bejne levizjet drejt e nje pas njeshme te figurave drejt realizimit te atij qellimi si dhe jane te gatshme ne ndryshim veprimi ne rast se kundershtari permes levizjeve tona veren strategjine.

Planifikimi Operativ perfshine: 1. 2. 3. Mbledhjen e informatave Vlersimin e varianteve te mundshme Zgjedhjen e varianteve me te sukseshme per veprim

Drejtimet e percaktuara per veprim jane te precizuara ne menyre detale ne teresine e planeve te buxheteve per periudhat e caktuara operative(muaji, tremujori, gjashtemujori, viti)

Planet e qendrueshme
Mendime menaxherike qe shendrrohen ne detyra rutinore. 1. 2. 3. Politikat Procedurat Rregullat

Politikat: Kufijt qe menaxheri duhet ti respektoj gjat punes se tij. LLojet e politikave: -Politika e marketingut -Politika financiare -Politika e kuadrove -Politika prodhuese -etj

Procedurat: Paraqesin drejtimini per veprim si dhe jane me specifike se politikat. Jepin pergjigjie ne pyetjet: CKA? SI? CMENYRE duhet te punoher?

Rregullat: Zakonisht jane shume konkrete. Psh: ndalohet pirja e duhanit Rregullat thjeshtsojne punen e menaxhereve.

Planet e qendrueshme faktikisht paraqesin PRINCIPET e nje organizate dhe si te tilla tregojne fortesin e karakterit te saj. Besart Krasniqi

Planet e vecanta
Per dallim nga planet e qendrueshme, planet e vecanta jane te kufizuara nga aspekti I afateve kohore. Fushat te cilat perfshihen ne planet e vecanta zakonisht jane: a) Shitja

b) Prodhimtaria c) Resurset

d) financat

Buxhetet
BUXHETET mjete te formulimit sasior te planeve ne fushat e caktuara, si dhe parasupozimese mundet te prodhoj dhe shes sasi te caktuara. - Buxheti me bazen fillestare zero ne vend qe te merr te dhena nga buxheti paraprak, buxheti me bazen fillestare zero e shtun menaxherin per te beser revidim. PLANIFIKIMI AFATGJAT DHE BUXHETI periudha mesatare e planifikimit afatgjate eshte 5 vjet, ndersa planifikimi afatgjat ka sasi renese te parashikimit. - Formalizimi I problemit I planifikimit puna eshte me e sukseshme ne qofte sepraktikohet qasje formale organizative e planifikimit afatgjat. - Zona kohore e planifikimit duhet perfshire afatin e pranueshem te qendrimit te resursev. - Integrimi I planeve planet operative dhe buxhetet duhet te integrohen ne tersine e planeve te cilat ndihmojne per qellime afatgjate dhe plane strategjike. BAZAT PER BUXHET TE SUKSESSHEM si koncept e ka kuptimin e procesit te teresishem te krijimit te buxhetit si plan, zbatimin e tij, si dhe masat e krahasimit dhe kontrollit. BUXHETI SI BAZE PER NDARJEN NE NIVEL TE PERGJEGJESISE buxheti percakton pergjegjesinee menaxherit, menaxherit te fushave niveleve te ndryshme mund te ndahen varesisht nga niveli I pergjegjesise. - Participimi ne bugjet ne qofte se ne krijimin e tij marrin pjese te gjith ata nga te cilet varet ai. - Buxheti I arritshem percakton qellime ashtu qe mundeson perparim dhe zhvilim. - Buxheti I ndryshueshem aftesia per pershtatje te ndryshimeve shtohet me krijimin e buxheteve te ndryshme per situata te ndryshme.

Planifikimi I afarizmit te teresishem

Parashikimi Planet Planifikimi I teresishem Buxhetet Planifikimi strategjik

QELLIMET

Planifikim i operativ

PLANIFIKIMI

Integrimi ne qellime permes Planifikimit te teresishem

Planifikimi finansiar
a) Rentabiliteti b) likuiditeti

Rentabiliteti

a) qarkullimi I kapitalit X marzha e fitmit = kthimi ne investime > investimet ne fillim

b)

Likuiditeti

Aktiva

Pasiva

Modelet bashkekohore te menaxhmentit te sistemeve afariste

Teknika PERT Plani strategjik Plani operativ Qellimi njesive afariste Qellimet (MBO) Qellimet individuale menaxherike Rezultatet Qellimet afatshkurtera .1 vit 3-6 muaj Rruga optimiste: ( AE ) Rruga e mundshme: ( BC ) Rruga pesimiste: ( ADF ) Pikat kritike: ( DF ) Modeli PIMS Mbeshtete ne perpunimin elektronik te shenimeve te marr nga burime te ndryshme, si dhe analizen e aktiviteteve te ndryshme afariste ashtu qe te arrihet gjer te pergjigjia me e plote rreth efikasitetit potencial teketyre aktiviteteve. .5+1 vit .1 vit .1 vit

SWOT Analiza - TOWS Matrica

1) 2) 3) 4) Forcat (strengths) Dobesite (weaknesses) Mundesite (oportunities) Rreziqet (threats)
Shanset e jashtme (O) (SO) Strategjia maxi-maxi (ST) Strategjia max-mini (WO) Strategjia mini-maxi Faktoret e jashtem Faktoret e brendshem

Forcat e brendshme (S)

Dobesite e brendshme (W)

Analiza e ketyre faktoreve na ndihmon ne lidhje me planifikimin strategjik.

Rreziqet e jashtme (T)

(WT) Strategjia mini-mini

BCG matrica 1. 2. 3. 4. Pak pervoje pak kerkese = falimentim Pak pervoje shume kerkese = situata jo shume dramatike Shume pervoje pak kerkese = duhet ndermarre politike afariste (zhvillim I produkteve te reja per plotsimin e kerkeses) Shume pervoje shume kerkese = kompania PRIN ne treg.