Игри и играчки кај ТИ деца

Osnovni formi na rabota vo predu~ili{nite ustanovi

Osnovni formi na rabota vo predu~ili{nite ustanovi se:

- IGRAТА
- RABOTAТА
- ZANIMAWEТО
Niz ovie tri osnovni formi na rabota se realiziraat site vospitno-obrazovni
sodr`ini, predavawa i predvideni programi vo predu~ili{nite ustanovi.

Игра
Играта е најприродната, основна и најзначајна активност за секого па и за ТИ
дете. Таа е природен пат за запознавање на средината во која живее и општествената и
природна средина воопшто.
Задача на играта:
- Вежбање и развивање на психофизичките способности;
- Стекнување на сознанија за светот околу себе;
- Богатење на емоционалниот живот;
- Формирање и развивање на позитивни особини;
- Стекнување на претстави и формирање на поими од опкружувањето;
- Именување на стекнатите поими и богатење на речникот
Цел на играта:
- Свесен развој на детската личност;
- Формирање на нови психофизички способности и адекватни навики;
- Формирање на соодветно однесување;
- Корекција на негативните црти на личноста;
- Корекција на негативни навики;
- Корекција на погрешно стекнати претстави;
- Развој на когнитивни, говорни и физички способности, како и морални и естетски
кавалитети кај личноста.
Педагошко значење на играта
Играта е основната форма на учење кај децата од предучилишна возраст.
Со нејзе се стекнуваат елементарни знаења за околината која го опкружува
детето.Тие знаења се стекнуваат првенствено преку набљудување а потоа и низ имитација
на разни животни ситуации кои се сместуваат во детското искуство. Тие стекнати знаења
постојано се проверуваат, корегираат, прошируваат и продлабочуваат. Детето низ игра
стекнува претстави за предметите, формира поими на основа на тие претстави, ја учи
функцијата на предметите и нивната примена во различни ситуации.
Играта влијае на концентрацијата на децата, го продолжува вниманието, го
формира и развива мислењето, помнењето, фантазијата и творечките способности.
Играта ги формира детските интереси, детскиот карактер, истрајност, трпеливост
и иницијатива.
Играта влијае на мегусебното зближување на децата, таа ги социјализира, ги
здружува врз основа на заедничките интереси и ги упатува на мегусебна грижа и
соработка.
Периодизација на детските игри
 По рагањето детската игра се состои од моторни движења кои предизвикуваат
задоволство;
 Во втората половина од првата година детето си игра со сопствените прсти и ужива
кога возрасните играат со него;

1
  Кон крајот на првата година детето станува активно во играта, и се забавува со
некои едноставни предмети и играчки.
 На 18-месечна возраст детето станува систематично во играта, ги влече играчките
со тркала, се грижи за куклата, имитира читање и пишување, умее само да си игра и да
ја набљудува и разбира играта на другите деца;
 На околу 2 годишна возраст детето е во состојба подолго време да го задржи своето
внимание на некоја игра, се зголемува интересот за играчки и постепено влегува во
социјални односи со останатите деца.
 На 3 годишна возраст се јавуваат имагинацијата и драматизацијата, детето ги
комбинира играчките и постои зголемен интерес за игра со другите деца и соработува со
нив;
 Во текот на 4 година кај детето се развива фантазијата и на оваа возраст детето
посакува да си игра во група од 2-3 деца најчесто од ист пол.
 Околу 5 година детето почнува да се врзува за одредени проекти и со денови се
задржува на она што го започнал. Со задоволство си игра во големи групи и почесто сака
да игра надвор.
Овој начин на играње трае се до поагање во училиште, кога детето започнува се
повеке да се занимава со трчање, се интересира за игри со правила и пројавува интерес
за спорт.

Карактеристики на игрите во однос на возраста се:

 Видот на игра го следи правецот и степенот на развој. Детето си игра на начин кој
одговара на неговата возраст и развој;
 Бројот на игри се намалува со возраста;
 Со возраста се продолжува времето поминато во специфична игра;
 Со возраста се намалува и севкупното време за игра; и
 Неформалната игра станува се по формална.

Zna~ewe na igrata za TI deca

 Активното движење се применува како метода на лекување во кинезитерапијата, а
при тоа мора да се води сметка да се задоволат два основни принципа, а тоа се: да не
штети и да биде дозирано.
 Доколку играта е одбрана според психофизичките способности на телесно
инвалидното дете, овие два принципи ќе бидат задоволени.
 Со начинот на изведување на играта го вклучуваме факторот на дозирање (број на
изведување на одредени игри или вежби, степен на оптеретување ).
 Ako TI dete e onevozmo`eno da odi, potrebno e da se proba da odi na
kolena, da odi so gluteusite i racete ili da polzi.
 Ovoj na~in na odewe TI dete со задоволство }e go prifati ako istoto se
sproveduva niz interesna i dobro odbrana igra. Pr. Polzeweto }e bide lesno
izvodlivo ako TI dete zamisluva deka vozi avtomobil ili ja igra igrata ma~ka i
glu{ec. Polzeweto e korisno za jaknewe na odredeni muskulni grupi, za
za~uvuvawe na podvi`nosta na gornite ekstremiteti i oformuvawe na rbetniot
stolb.
 Доколку на детето не му овозможиме да си игра онака како што тоа му одговара на
неговата возраст, можат да се појават многу штетни последици во понатамошниот развој.
Тоа постанува нервозно, агресивно и искажува незадоволство.
 Ако знаеме дека во детската возраст се поставуваат темелите за развој на здрава
личност, тогаш се наметнува потребата за игра кај телесно инвалидното дете исто како и
кај здравите деца

2
  Телесно инвалидното дете треба да си игра онолку, колку му дозволкуваат неговите
способности бидејки на тој начин ги развива своите психоифизички потенцијали на кои
се заснова целокупната концепција на рехабилитацијата.
 Со правилно сфаќање на значењето на играта, треба да произлезе или да се
потврди сфаќањето, дека игрите се корисни и неопходни како метод за оспособување на
телесно хендикепираните деца

Кај телесно инвалидните деца низ играта се :

 Се развиваат и усовршуваат преостанатите функции на локомоторниот апарат;
 Се активираат слабите мускули, се увежбува и подобрува мускулната снага;
 Се увежбува координацијата, подвижноста, издржливоста и спретноста;
 Се одржува рамнотежата;
 Се зацврстува перцептивно-моторната организација (латерализацијата, насоченост,
кинестезија, просторни односи и др.).
Со изборот на играта треба да се има на ум и воспитното вилијание, а тоа треба да
поаѓа од:
 Развојните можности на детето,
 Стекнатите искуства и
 Мотивацијата за игра која е тесно поврзана со емоционалната состојба на
детето.

Значењето на играта не се гледа само во тоа што има забавен карактер, иако тоа е
важен елемент, туку во тоа што е составен дел на развојниот процес на детето.
Животот на телесно инвалидните деца е лишен од голема физичка подвижност.
Тие во играта немаат толку слобода како здравите деца, па е неопходно предвреме да се
одберат оние игри кои таквото дете, со оглед на телесната инвалидност, ги прифаќа и во
кои ѓи користи преостанатите психофизички способности, и одговори на барањата кои ги
налага.

Izbor na igri i igra~ki za TI deca

Igrite i igra~kite za teleno invalidnite deca imaat golema edukativna
mo}. Mnogu e va`na terapevskata vrednost na igrite i igra~kite bidejki
moraat da ги obezbedat site neuromotorni mo`nosti na deteto. Dodeka deteto
si igra, medicinskiot tretman na rehabilitacija mora da odi do maksimum
Igra~kata pretstavuva prvoto materijalno dobro koe{to mo`e deteto
samostalno da go upotrebuva i da rakuva sprema svojata sopstvena `elba.
Taa mu pomaga na deteto da mo`e da si stvori zamisleni uslovi za igra, da ja
ostvari zamislata na igrata, da gi ostvari zada~ite koi deteto vo sebe gi
postavilo i to~no da ja odredi stvarnosta vo koja {to `ivee. Kuklata na pr. Mu
pomaga na deteto da se so`ivее vo ulogata na majka koja {to se gri`i za
svoeto dete, mu pomaga da se odrazat odnosite na familijarniot `ivot i razni
situacii od familijarnata sredina, da do`ivee radost i gri`a i so odreden zanos i
raboten еlan da imitira ku}ni raboti.

Najstara podelba na igra~ki e na:

1. oblikuvani,
2. poluoblikuvani,
3. neoblikuvani.

Druga podelba e sprema psihogenetskata cel:

3
 1. igra~ki za igri so uloga,
2. podvi`no-sportski,
3. igra~ki za gradewe,
4. didakti~ki igra~ki,
5. igra~ki za zabava i
6. igra~ki koi decata sami gi pravat .

Treta podelba e:
1. gotovi igra~ki,
2. likovni igra~ki,
3. igra~ki- алати
4. podvi`ni igra~ki,
5. igra~ki za voda i pesok,
6. muzi~ki igra~ki,
7. социјални igra~ki,
8. didakti~ki igra~ki,
9. grade`en materijal,
10. konstruktiven materijal,

Kriteriumite pri izbor na igra~kata se:

a) zdravstveno - higienski (igra~kata ne smee da ima ostri rabovi.
Povra{inata mora da bide mazna, a vrskata me|u poedini rabovi da bide
cvrsta. Bojata so koja {to e igra~kata oбоена treba da bide bezopasna za
detskiot organizam. Materijalot od koj se pravi igra~kata mora da bide takov
da mo`e dobro i lesno da se ~isti, dezinficira i da se pere so voda a pri toa da
ne se izgubat svojstvata. Vo pogled na goleminata mora da bidat taka odbrani
{to deteto nema da mo`e da gi stavi vo nos ili uvo. Igra~kite koi se napraveni
od tekstil ne smeat da pu{taat boja nitu da sodr`at hemiski materii koi ne se
propisno dozvoleni).
b ) psihopedago{ki (igra~kata treba da im ovozmo`i pravilno
spoznavawe. Со сvojata tematika treba da odgovaraат na sovremeniot `ivot,
da go zadovoluva deteto i da pobuduva interes za okolinata, da pru`aat
mo`nost za razna upotreba, da gi zadovoluva `elbite na deteto za aktivna
rabota, da go pottiknuva za sozdavawe i naveduvawe na kolektivna igra).
v ) estetski (igra~kata treba da bide интересна so svojата форма i boja и da
odgovara na odreden vkus. Koga birame igra~ka za telesno invalidno dete,
особено vnimanie treba da se posveti na bojata, imaj}i vo predvid deka
psihomotorno o{tetenoto dete go interesiraat igra~ki so `ivi boi, bidej}i tie im
deluvaat поdinami~no i motori~no, dodeka te{ko psihomotorno o{tetenite
deca ni{to ne gi interesira).

Igra~kata mora da bide pravilno konstruirana i da ovozmo`i lesno

rasklopuvawe i sostavuvawe na deloviте. Kako igra~kata taka i delovite
moraat da bidat prilagodeni na vozrasta i detskata raka. Igra~kite кои се
mnogu skapi, ne гarantiraат dека se pogodni i za igra. Neadekvatnite igra~ki
deteto }e gi otfrli vedna{, bidej}i tie ne mo`at da gi ispolnat negovite `elbi i
potrebi za igra pa deteto pove}e }e go zabavuva igra~kata koja {to samo ja
napravilo.

4
 Играчки

Тропалка и звучна коцка

Тропалката е една од првите играчки која ја купуваме на детето во првиот месец
од животот. Манипулирајќи со истата се развива чувството за движење, задоволување на
потребата за наблудување, слушање и допир.
Покрај тропалки за факање погодни се и разни кругови, и звучни коцки, и други
средства направени од пластична и гумена маса (алки, клучеви, лоптици, разни фигури
од гума и сл).
Kukla
Детето играјки си со куклата се запознава самото себе и го изградува својот однос
со другите, а исто така го набљудува однесувањето на другите деца. Во детската игра
куклата станува човек.
Тешките кукли се особено погодни за телесно инвалидните деца. Нивната
предност во однос на другите играчки е тежината која има за цел да го потпомогне
јакнењето на горните екстремитети.
Тие се полнат со песок и обично се прават во големи димензии.
Убаво оформените и обоени кукли го измамуваат детското движење (ги зема,
носи, држи во прегратка) и на тој начин детето секој ден се повеќе се оспособува.
Потребно е куклите да имаат сопствена гардероба. Облекувањето и соблекувањето на
истите има многукратна важност, зашто децата вежбаат активности кои се проткаени низ
целиот живот.
Правилниот избор на облеката за куклата има посебно значење во воспитно-
образовниот процес. Разните модели на фустани, бои, квалитет поттикнуваат кај детето
многу сознанија и го олеснуваат процесот на усвојување и стекнување на навики од
лична хигиена и естетика. Оваа игра е погодна за адаптација на детето во средината во
која живее и работи.
Topka
Топката како играчка е многу омилена меѓу децата од сите возрасти, без разлика
дали се работи за здрави или деца со пречки во развојот.
Кога бираме топка за телесно инвалидно дете, тогаш мораме да внимаваме на
нејзината големина, боја и материјал од кој е направена.
Големите топки од пластична маса се погодни за увежбување на рамнотежата.
Тешките топки се позгодни за играње на децата со атетоза и атаксија, бидејки
движењата им се неспретни и секоја друга топка лесно би им испагала од раце и детето
топката како играчка многу брзо би ја отфрлило.(поради изгубено трпение)
За спастичното дете подобра е малата и тврда топка, зашто стисокот на тоа дете е
цврсто, па поради тоа истото со тежок напор би држело тешка топка.
За дете со хемиплегија потребно е да се избаре лесна топка за да може детето
истовремено да ги користи и увежбува двете раце.
За детето кое користи инвалидска количка, а кое е способно во раката да држи
рекет за пинг-понг, употребуваме топка која е прикачена со конец за рекетот.
Овој начин на игра е погоден за јакнење на мускулите на горните екстремитети и
увежбување на одржување на рамнотежата во инвалидската количка.
Mal tobogan
Погоден е за поставување во секој простор, па и во детската соба. Задоволството
на спуштање и качување го исполнува детето со сознание дека можат да се совладаат
одредени потешкотии кои се јавуваат при употреба на оваа играчка-справа. Качувањето по
тобоган го олеснува качувањето на детето по степеници.
Malo vratilo

5
 Малото вратило служи за увежбување на одржување на рамнотежата и за вежбање
на клечечкиот став, а може да се користи и за прескокнување.
Ротирачка кружна платформа
Се користи за стимулирање на рамнотежните реакции на детето, а се поставува на
пластична полутопка.
Специјален трицикл
Погодни се за секаков простор. Ако детето има ослабната мускулна снага на
долните екстремитети и не е во можност да ги придвижува педалата на трициклот, тогаш
користиме трицикл ''за одење''.

Organizacija na igrite
Od dobrata podgotovka na defektologot, decata i organizacijata na
sredinata zavisat i ostvaruvawata na celite na igrata.
Objasnuvaweto na igrata treba da bide kratko, jasno i privle~no.
Vo izlagaweto na sodr`inata treba da se pravi psiholo{ka pauza zatoa
{to taka kaj decata se sozdava interes za igrata.
Dolgoto objasnuvawe gi zamoruva decata, ne se ovozmo`uva interes za
igrata i ne se obezbeduva pravilno u~estvo vo igrata.
Pred objasnuvawe na igrata vospituva~ot treba da gi sobere decata, za
da gi gleda а тие да можат dobro da gо slu{aат.
Vo igrata decata imaat razli~ni ulogi.
Na decata treba da im se objasni celta na igrata, kako treba da
postapat.
Za da se spre~i podmetnuvaweto na ulogite, decata treba sekoga{ da
nastojuvaat izdvoenata uloga da ja dobie ona dete koe vlo`ilo maksimalen
trud vo izvr{uvaweto na zada~ata.
So cel motivacija na decata treba da se koristat razli~ni spravi i
rekviziti.
Decata za igra se motiviraat i so odbele`uvawe.
Motivacija za decata mo`e da se postigne i so anga`irawe na decata vo
pripremawe na sredinata no isto taka i u~estvuvawe na vospituva~ot vo
igrata.
Decata ne treba da se prisiluvaat da igraat, tie sami }e se vklu~at vo
odreden moment.
Igrite koi se so pogolem intenzitet, odnosno koi baraat pogolem
psihofizi~ki napor treba da traat pokratko, a koga ima povtoruvawe treba da
se pravat pove}e pauzi poradi odmor.
Mnogu e va`no kaj organizacijata na igrata racionalno da se koristi
prostorot za igra, pogotovo ako e toj mal, a decata se vo pogolem broj.
Vo vrska so pomo{nite sredstva, potrebno e da se naglasi deka mora da
se vodi smetka da ne se izbiraat onie igri za koi nema soodvetni sredstva,
bidej}i bez nivnata primena nema ni potpolno anga`irawe na decata.
Ulogata na defektologot vo igrata e da bide organizator, u~esnik vo
igrata, posmatra~ i da intervenira vo odnosite pome|u decata.
Igrata mo`e da se realizira samo toga{ koga dobro se rakovodi i ako e
dobro organizirana.
Deteto ne smee da se istakne kako lo{ primer.
Igrata treba da se razbere kako aktiven odmor .
Vo organiziraweto na igrata treba da se ima na um deka таа ima
voveden del (fiziolo{ka i psiholo{ka priprema na decata), glaven del
(sestrano anga`irawe na decata), zavr{en del (koga organizmot treba
psihi~ki i fiziol{ki da se smiri).

6
 Igrata ne mo`e da bide zamena za telesnite ve`bi, i zatoa e potrebno
defektologot da najde pove}e igri preku koi }e se realiziraat programskite
sodr`ini vo planiraniot period.