Professional Documents
Culture Documents
บทที่ 1
พืน้ ฐานระบบไฟฟ้า
ชายชาญ โพธิสาร
คณะวิศวกรรมศาสตร์
สถาบันเทคโนโลยีพระจอมเกล้ าเจ้ าคุณทหารลาดกระบัง
1. พืน้ ฐานระบบไฟฟ้า
1.1 กําลังไฟฟ้า
1.2 ตัวประกอบกําลังไฟฟ้า
1.3 ข้ อมูลของโหลดชนิดต่ างๆ
1.4 การคํานวณโหลดของวงจรย่ อย
ผศ.ชายชาญ โพธิสาร 1
บทที่ 1 พืน้ ฐานระบบไฟฟ้า
1.1 กําลังไฟฟ้า
กําลังไฟฟ้า
กําลังไฟฟ้า คือ อัตราของการผลิต การถ่ ายโอน หรื อการใช้
พลั ง งานไฟฟ้ าต่ อ หนึ่ ง หน่ วยเวลา ในระบบไฟฟ้ ากระแสสลั บ
สามารถแบ่ งกําลังไฟฟ้าออกได้ เป็ น กําลังไฟฟ้าปรากฏ (S)
กําลังไฟฟ้าจริง (P) และกําลังไฟฟ้ารี แอกทิฟ (Q)
1.1 กําลังไฟฟ้า
กําลังไฟฟ้าปรากฏ (apparent power : S) คือ ผลคูณของค่ า
อาร์ เอ็ ม เอสของแรงดัน ไฟฟ้ า (Vrms) กั บ ค่ า อาร์ เอ็ม เอสของ
กระแสไฟฟ้า (Irms) มีหน่ วยเป็ นโวลต์ -แอมแปร์ (VA)
ผศ.ชายชาญ โพธิสาร 2
บทที่ 1 พืน้ ฐานระบบไฟฟ้า
1.1 กําลังไฟฟ้า
กําลังไฟฟ้าจริ ง (active power : P) คือ ผลคูณของค่ าอาร์ เอ็ม
เอสของแรงดั น ไฟฟ้ า กั บ ค่ าอาร์ เอ็ ม เอส ของส่ วนประกอบ
กระแสไฟฟ้าที่มีเฟสตรงกันกับแรงดันไฟฟ้านัน้ มีหน่ วยเป็ นวัตต์ (W)
1.1 กําลังไฟฟ้า
กําลังไฟฟ้ารี แอกทิฟ (reactive power : Q) คือ ผลคูณของค่ า
อาร์ เอ็มเอสของแรงดันไฟฟ้า กับค่ าอาร์ เอ็มเอสของส่ วนประกอบ
กระแสไฟฟ้าที่มีเฟสตัง้ ฉากกับแรงดันไฟฟ้านัน้ มีหน่ วยเป็ นโวลต์ -
แอมแปร์ รีแอกทิฟ (VAR)
ในระบบไฟฟ้า 1 เฟสคํานวณได้ จากสูตร
Q1 = V × I sin (VAR)
ผศ.ชายชาญ โพธิสาร 3
บทที่ 1 พืน้ ฐานระบบไฟฟ้า
1.1 กําลังไฟฟ้า
โดย
V คือ ค่ า rms ของแรงดันไฟฟ้า
VL คือ ค่ า rms ของแรงดันไฟฟ้าระหว่ างสาย (line to line)
I คือ ค่ า rms ของกระแสไฟฟ้า
IL คือ ค่ า rms ของกระแสไฟฟ้าระหว่ างสาย (line to line)
I cos คือ ค่ า rms ของส่ วนประกอบกระแสไฟฟ้าที่มีเฟสตรงกัน
กับแรงดันไฟฟ้า
I sin คือ ค่ า rms ของส่ วนประกอบกระแสไฟฟ้าที่มีเฟสตัง้ ฉาก
กับแรงดันไฟฟ้า
7
1.1 กําลังไฟฟ้า
ผศ.ชายชาญ โพธิสาร 4
บทที่ 1 พืน้ ฐานระบบไฟฟ้า
1.1 กําลังไฟฟ้า
1.2 ตัวประกอบกําลังไฟฟ้า
ตัวประกอบกําลังไฟฟ้า
ตัวประกอบกําลังไฟฟ้า คือ อัตราส่ วนระหว่ างค่ ากําลังไฟฟ้า
แอกทิฟในหน่ วยวัตต์ กับค่ ากําลังไฟฟ้าปรากฏในหน่ วยโวลต์ -
แอมแปร์ อีกนัยหนึ่งคือปริมาณที่บอกถึงอัตราส่ วนของกําลังไฟฟ้าที่
ทําให้ เกิดงานจริง กับกําลังไฟฟ้าทัง้ หมดที่ต้องการจากระบบไฟฟ้า
ตัวประกอบกําลังไฟฟ้า อาจมีค่าล้ าหลัง (lagging) หรือ นําหน้ า
(leading) โดยมีสูงสุดเท่ ากับ 1.00 (หรื อ unity)
10
ผศ.ชายชาญ โพธิสาร 5
บทที่ 1 พืน้ ฐานระบบไฟฟ้า
1.2 ตัวประกอบกําลังไฟฟ้า
ตัวประกอบกําลังไฟฟ้าล้ าหลัง เกิดจากโหลดประเภท
เหนี่ยวนํา (inductive load) ที่ทาํ ให้ รูปคลื่นกระแสไฟฟ้าตามหลัง
แรงดันไฟฟ้า ตัวประกอบกําลังไฟฟ้านําหน้ าจะเกิดจากโหลด
ประเภทความจุไฟฟ้า (capacitive load) ที่ทาํ ให้ รูปคลื่นกระแสไฟฟ้า
นําหน้ าแรงดันไฟฟ้า ส่ วนตัวประกอบกําลังไฟฟ้า unity เกิดจาก
โหลดประเภทตัวต้ านทาน (resistive load) ที่ทาํ ให้ รูปคลื่น
กระแสไฟฟ้าตรงกันกับแรงดันไฟฟ้า
11
1.2 ตัวประกอบกําลังไฟฟ้า
ผศ.ชายชาญ โพธิสาร 6
บทที่ 1 พืน้ ฐานระบบไฟฟ้า
1.2 ตัวประกอบกําลังไฟฟ้า
ตัวประกอบกําลังไฟฟ้าคํานวณได้ จากสูตร
PF = (P )/S
= cos
13
1.2 ตัวประกอบกําลังไฟฟ้า
สามเหลี่ยมกําลังไฟฟ้า 14
ผศ.ชายชาญ โพธิสาร 7
บทที่ 1 พืน้ ฐานระบบไฟฟ้า
16
ผศ.ชายชาญ โพธิสาร 8
บทที่ 1 พืน้ ฐานระบบไฟฟ้า
18
ผศ.ชายชาญ โพธิสาร 9
บทที่ 1 พืน้ ฐานระบบไฟฟ้า
19
20
ผศ.ชายชาญ โพธิสาร 10
บทที่ 1 พืน้ ฐานระบบไฟฟ้า
21
22
ผศ.ชายชาญ โพธิสาร 11
บทที่ 1 พืน้ ฐานระบบไฟฟ้า
23
24
ผศ.ชายชาญ โพธิสาร 12
บทที่ 1 พืน้ ฐานระบบไฟฟ้า
25
26
ผศ.ชายชาญ โพธิสาร 13
บทที่ 1 พืน้ ฐานระบบไฟฟ้า
ชัน้ ที่ 3
สายป้อน
แรงสูง
1.4 การคํานวณโหลดของวงจรย่ อย
การคํานวณโหลดของวงจรย่ อย
วงจรย่ อย ( branch circuit ) คือ สายตัวนําไฟฟ้าที่อยู่ระหว่ าง
อุปกรณ์ ป้องกันกระแสเกินจุดสุดท้ ายกับจุดจ่ ายไฟให้ กับเต้ ารั บ
อุปกรณ์ หรือบริภณั ฑ์ ไฟฟ้า โหลดของเต้ ารับ อุปกรณ์ หรื อบริภณ ั ฑ์
ไฟฟ้าสามารถคํานวณได้ ดงั สูตรต่ อไปนี ้
28
ผศ.ชายชาญ โพธิสาร 14
บทที่ 1 พืน้ ฐานระบบไฟฟ้า
1.4 การคํานวณโหลดของวงจรย่ อย
2) ระบบไฟฟ้า 3 เฟส 4 สาย
โหลด ( VA ) = 3 x VL x I
โดยที่
V = แรงดันระหว่ างสายไลน์ กับนิวทรัล (V)
VL = แรงดันระหว่ างสายไลน์ กับไลน์ (V)
I = กระแส (A)
29
1.4 การคํานวณโหลดของวงจรย่ อย
วงจรย่ อยสามารถแบ่ งออกตามประเภทของโหลดได้ เป็ น
1. วงจรย่ อยแสงสว่ าง
2. วงจรเต้ ารั บ
3. วงจรย่ อยแสงสว่ างและเต้ ารั บ
4. วงจรย่ อยเฉพาะ
5. วงจรย่ อยมอเตอร์
30
ผศ.ชายชาญ โพธิสาร 15
บทที่ 1 พืน้ ฐานระบบไฟฟ้า
1.4 การคํานวณโหลดของวงจรย่ อย
1.4.1 วงจรย่ อยตามข้ อ 1 – 4 มีวิธีการคํานวณเหมือนกันดังนี ้
วงจรย่ อยต้ องมีขนาดไม่ น้อยกว่ าผลรวมของโหลดทัง้ หมดที่
ต่ ออยู่
LBC = L
โดยที่
LBC = โหลดวงจรย่ อย (A, VA)
L = ผลรวมของโหลดที่ต่ออยู่กับวงจรย่ อย (A, VA)
31
1.4 การคํานวณโหลดของวงจรย่ อย
สายตัวนําของวงจรย่ อย ต้ องมีขนาดกระแสไม่ น้อยกว่ าโหลด
สูงสุดที่คาํ นวณได้ และต้ องไม่ น้อยกว่ าพิกัดของเครื่องป้องกันกระแส
เกิน
IBC ICB Lmax
โดยที่
IBC = พิกัดสายตัวนําวงจรย่ อย (A)
ICB = พิกัดเครื่องป้องกันกระแสเกิน (A)
Lmax = โหลดสูงสุดของวงจรย่ อย (A)
32
ผศ.ชายชาญ โพธิสาร 16
บทที่ 1 พืน้ ฐานระบบไฟฟ้า
1.4 การคํานวณโหลดของวงจรย่ อย
1.4.2 วงจรย่ อยของมอเตอร์ มีวิธีคาํ นวณดังนี ้
สายของวงจรย่ อยที่จ่ายให้ มอเตอร์ ตวั เดียวที่ใช้ งานต่ อเนื่อง
IC 1.25 x In
โดยที่
IC = พิกัดกระแสวงจรย่ อยมอเตอร์
In = พิกัดกระแสของมอเตอร์
ทัง้ นีข้ นาดสายของวงจรย่ อยมอเตอร์ ต้องมีขนาดไม่ เล็กกว่ า
1.5 ตร.มม. 33
1.4 การคํานวณโหลดของวงจรย่ อย
การคํานวณพิกัดกระแสของมอเตอร์
โดย
P คือ กําลังไฟฟ้าพิกัดของมอเตอร์
V คือ ค่ าอาร์ เอ็มเอสของแรงดันไฟฟ้าพิกัดของมอเตอร์
คือ ประสิทธิภาพของมอเตอร์ (จาก name plate)
PF คือ ตัวประกอบกําลังไฟฟ้าของมอเตอร์ (จาก name plate)
34
ผศ.ชายชาญ โพธิสาร 17
บทที่ 1 พืน้ ฐานระบบไฟฟ้า
1.4 การคํานวณโหลดของวงจรย่ อย
1.4.3 การป้องกันการใช้ งานเกินกําลังของมอเตอร์ และวงจร
ย่ อย สําหรับมอเตอร์ ใช้ งานประเภทต่ อเนื่องขนาดเกิน 1 แรงม้ า การ
ปรั บตัง้ thermal overload relay เป็ นดังนี ้
- มอเตอร์ ท่ มี ี Service Factor ไม่ น้อยกว่ า 1.15 = 1.25 In
- มอเตอร์ ชนิดที่ระบุอุณหภูมิเพิ่มไม่ เกิน 40 ºC = 1.25 In
- มอเตอร์ อ่ นื ๆ = 1.15 In
35
1.4 การคํานวณโหลดของวงจรย่ อย
1.4.4 การป้องกันกระแสลัดวงจรของวงจรย่ อยการปรับตัง้
สําหรั บวงจรที่มีมอเตอร์ ตวั เดียวนัน้ อุปกรณ์ ป้องกันการลัดวงจรต้ อง
สามารถทนกระแสเริ่มเดินของมอเตอร์ ได้ และมีขนาดหรื อการ
ปรับตัง้ ไม่ เกินค่ าที่กาํ หนดในตารางที่ 1-9
36
ผศ.ชายชาญ โพธิสาร 18
บทที่ 1 พืน้ ฐานระบบไฟฟ้า
1.4 การคํานวณโหลดของวงจรย่ อย
ตารางที่ 1-9 พิกัดหรื อขนาดปรับตัง้ สูงสุดของเครื่องป้องกันการ
ลัดวงจรระหว่ างสายและป้องกันการรั่ วลงดินของวงจรย่ อยมอเตอร์
ร้ อยละของกระแสโหลดเต็มที่
ชนิดของมอเตอร์ ฟิ วส์ ฟิ วส์ เซอร์ กิตเบรกเกอร์ เซอร์ กิตเบรกเกอร์
ทํางานไว หน่ วงเวลา ปลดทันที เวลาผกผัน
มอเตอร์ 1 เฟส ไม่ มีรหัสอักษร 300 175 700 250
มอเตอร์ กระแสสลับ 1 เฟส ทัง้ หมดและมอเตอร์ 3 เฟส แบบกรง
กระรอกและแบบซิงโครนัส ซึ่งเริ่มเดินโดยรั บแรงดันไฟฟ้าเต็มที่หรื อ
เริ่มเดินผ่ านตัวต้ านทานหรือรีแอ็กเตอร์
ไม่ มีรหัสอักษร
รหัสอักษร F ถึง V 300 175 700 250
รหัสอักษร B ถึง E 300 175 700 250
รหัสอักษร A 250 175 700 200
150 150 700 150
มอเตอร์ แบบ กรงกระรอก
กระแสไม่ เกิน 30 แอมแปร์ ไม่ มีรหัสอักษร 250 175 700 250
กระแสเกิน 30 แอมแปร์ ไม่ มีรหัสอักษร 200 175 700 200
37
1.4 การคํานวณโหลดของวงจรย่ อย
ตัวอย่ างที่ 1
วงจรย่ อยแสงสว่ าง 230 V , 1 เฟส จ่ ายไฟให้ ดวงโคม 12 ชุด ดวง
โคมแต่ ละชุดมีโหลด 200 VA
ให้ คาํ นวณหา
1) โหลดของวงจรย่ อย
2) ขนาด CB , ขนาด BC
3) ขนาดสายตัวนํา
38
ผศ.ชายชาญ โพธิสาร 19
บทที่ 1 พืน้ ฐานระบบไฟฟ้า
1.4 การคํานวณโหลดของวงจรย่ อย
ตัวอย่ างที่ 1
วิธีทาํ
1) โหลดคิดเป็ นกําลังไฟฟ้า = 12 x 200
= 2400 VA
IL = 2400 / 230
= 10.4 A
39
1.4 การคํานวณโหลดของวงจรย่ อย
ตัวอย่ างที่ 1
วิธีทาํ
2) CB ที่ใช้ ต้องไม่ น้อยกว่ าโหลด
ใช้ CB 16 A
ใช้ BC 16 A
3) ขนาดตัวนําสายไฟฟ้า IEC 01 ในท่ อร้ อยสายโลหะ
2 x 2.5 mm2 (21 A)
40
ผศ.ชายชาญ โพธิสาร 20