Универзитет „Св.

Кирил и Методиј“ – Скопјe

Медицински факултет

Семинарска работа по предметот: Семејна медицина

Тема: Скрининг за колоректален карцином

Ментор: Изработилe:

Проф. Д-р. Катарина Ставриќ Тамара Анѓелкоска 17525 – Б25

Беџет Сејфула 17567 – Б25

Март 2020, Скопје

  ABSTRACT

Коло - ректалниот карцином се однесува на малигнена трансформација на лигавицата

на колонот, ректумот и апендиксот. Со околу 655.000 луѓе кои годишно умираат од овој
вид на рак, КРК е трета по ред причина за смрт во светот. Коло -ректалниот карцином се
образува од аденоматозни полипи во колонот. На почетокот овие полипи се бенигни, не со
текот на времето дел од нив се развиваат во канцерогена форма. Инвазивните канцери, кои
се ограничени во лигавицата на колонот (TNM стадиум I и II) се операбилни до 100 %.
Ако не се лекуваат, тие метастазираат до регионалните лимфни јазли (стадиум III), при
што до 73 % можат да бидат излекувани со хирургија и хемотерапија. Карциномите што
имаат далечни метастази (стадиум IV) обично се неоперабилни, иако хемотерапијата може
да го продолжи животниот век. Хирургијата во овој стадиум е главно палијативна. На
клеточно и молекуларно ниво, КРК почнува со мутација во нормалната генетска структура
на ДНК, поточно генот означен како APC.

 ВОВЕД

Националната Програма за рана детекција на малигните заболувања е во согласност со

резолуцијата за превенција и контрола на малигните неоплазми, усвоена од страна на
Светската здравствена организација  на 58-то, заседание во Женева, 2005 година и со
препораките на ЕУ (2003/878/EU) од 2003/12/02 година. Програмата за рано откривање на
колоректален карцином го вклучува скринингот, кој значително го подобрува здравјето на
населението, како превентивна мерка за откривање на ракот на дебелото црево во почетна
фаза или фаза на т.н. премалигна лезија – полип, кога шансите за лекување и /или
излекување се многу поголеми.
Насоките и препораките за скрининг на КРК, се однесуваат на популација со просечен
ризик од ова заболување и без специфични симптоми. Во Република Македонија се
спроведува опортунистички скрининг со ФОБ тестови, и ги опфаќа лицата на возраст од
50 до 74 години. Лицата со веќе присутни симптоми, кои имаат зголемен или висок ризик
да заболат од  колоректален карцином, треба да се подложат на стандардни дијагностички
процедури на порана возраст и истите да се одвиваат со претходно утврдени интервали.
Скрининг програмата може да биде успешна само ако покрај  активностите насочени
кон рано откривање на КРК, се обезбедат и услови за соодветна дијагностика, лекување и
подобар квалитет на животот на пациентите. Организирање на програмата за рано
откривање на ракот е мултидисциплинарна дејност. Потребна е силна и неоспорна
поширока општествена, политичка и финансиска поддршка, која е гаранција за
постигнување на поставените програмаски цели.
  ПРИЧИНИ

Колоректалниот карцином, кој предизвикува сериозна морбидитет и смртност во

развиените земји, е меѓу првите 10 најчести карциноми во нашата земја и е важен
здравствен проблем. Дебелото црево и ректумот најчесто содржат премалигнални лезии и
се релативно лесно достапни органи. Затоа, колоректалниот карцином е болест која е
погодна за рано дијагностицирање. Скрининг-тестовите се користат за да се спречи
колоректалниот карцином пред да се развие и да се фати во рана фаза. Методите за
скрининг на колоректален карцином се едни од ретките методи за кои се смета дека го
намалуваат инвазивниот морбидитет и смртност од карцином и докажале ефикасност во
овој поглед. Полип и карциноми на дебелото црево и ректумот честопати не покажуваат
симптоми додека не пораснат добро. Со програми за скрининг, можно е да се детектираат
и третираат аденоматозни полипи и локализирани карциноми во рана фаза, кои сè уште не
се трансформираат во карцином.
Во нашата земја, поединците се очекува да постигнат значително намалување на
смртните случаи поврзани со случаи на рак со вршење скрининг за рак со познати методи
за скрининг и рано дијагностицирање и ефикасен третман. За да се извршат овие скенови,
важно е да се воспостават научни стандарди за скрининг, кои се компатибилни со фактите
од земјата (култура, инфраструктурни проблеми и трошоци). Затоа, многу е важно да се
скенираат барем ризичните групи.

 ЦЕЛ

Главната цел во скринингот на колоректален карцином; Да се спречат можни

комплицирани и скапи третмани со примена на национална програма за скрининг да се
создаде на национално ниво кај целната популација и со идентификување на
колоректални патологии кога тие се уште се во премалигна или рана фаза и со нивно
лекување со ефективни и едноставни методи, со намалување на зачестеноста на
инвазивниот карцином, поврзаната морбидитет и морталитет.

 МЕТОД

Со оглед на инфраструктурата и можностите на нашата земја, идеален метод е Тестот

на фекално окултно крвавење (FOBT) да се применува на секои две години и скрининг со
колоноскопија да се изведува на секои 10 години.
Тестот на фекално окултно крвавење (FOBT): Користејќи поликлонални или
моноклонални антитела, треба да биде во можност да демонстрира присуство на
хемоглобин во столицата, а антигени употребени во тестовите не треба да бидат
чувствителни само на човечкиот хемоглобин, не треба да реагираат со хемоглобини кои се
носат врз животни, кои можат да се земат со храна, и не треба да доведат до лажни
позитивни резултати.
 Kолоноскопија: Иако тестовите за фекална окултна крв се целосно негативни, на
поединците во возрасната група на скрининг се бара целосна колоноскопија на дебелото
црево. Во доволна колоноскопија, треба да се проценат сите сегменти на дебелото црево и
да се земе биопсија од сомнителни области. Ако колоноскопија е доволна, а
карциноскопија не е откриена во земените биопсии, колоноскопијата се смета за
нормална. Во несоодветна колоноскопија, релевантниот специјалист лекар одлучува за
протоколот што следи. Тест на фекална окултна крв се повторува на секои две години, а
колоноскопија се повторува на секои 10 години. Во скринингот за рак со седиште во
заедницата, секое лице се прегледува еднаш во овие периоди, под услов резултатите од
тестот да бидат доволни, а повторените тестови се избегнуваат со регистрација на лица со
лични карти за државјанство.

 ДОЛГОРОЧНО СЛЕДЕЊЕ КАЈ ПАЦИЕНТИ СО РИЗИК ОД

КОЛОРЕКТАЛЕН КАНЦЕР

Ризични групи: Пациенти со колоректален канцер, Пациенти со аденоми, Пациенти

со доминантно наследна предиспозиција за колоректален канцер ( Херединатерн не-
полиматозен колоректален канцер (HNPCC) и Фамилијарна аденоматозна полипоза
(FAP)), Пациенти со улцеративен колитис, Пациенти со дијагностициран колоректален
канцер кај блиски роднини. Запомни да прашаш за фамилијарната историја (анамнеза) кај
сите пациенти со колоректален канцер или колоректални аденоми.
Асимптоматски пациенти: Скринингот кај асимптоматичните индивидуи е
индициран во случај на забележана семејна предиспозиција за канцер. Сите три
рандомизирани долгорочни студии за скрининг на општата популација (50-75 години
старост) користејќи Hemoocult II guinac тестот покажале намалена инциденца и
морталитет од колоректален канцер во групата која била под скрининг (ннд-А). Доколу
еден близок роднина на пациентот добивал колоректален канцер пред 55 годишна возраст,
пациентот се смета дека припаѓа на групата на општата популација. Доколку пациентот
има двајца блиски роднини кои имаат колоректална неоплазма, тестирањето на фекално
крвавење се препорачува на секои 1-2 годишни интервали, почнувајќи на возраста 5
години пониска од возраста на најмладиот роднина и тоа а возраста кога е
дијагностициран. Доколку пациентот припаѓа на семејство со доминантна наследност на
колоректален канцер, соодветни иследувања треба да се спроведат бидејќи можно е да се
откријат генетски предиспозиции со генетско тестирање и да се потврди потребата од
скрининг тест.
  ЗАКЛУЧОК

Раната дијагностика е значајна во превенцијата и третманот на колоректален

карцином, а програмите за скрининг се покажа дека придонесуваат позитивно на
морбидитет и морталитет на рак на колоректал. Затоа, асимптоматските пациенти треба да
бидат испитани за колоректален карцином на кое било ниво на ризик. Заедницата треба да
биде информирана дека скрининг-тестовите овозможуваат рано дијагностицирање и
намалување на стапката на морбидитет и морталитет на КРЦ. Целата заедница, особено
оние со семејна историја на КРК, треба да бидат охрабрени да направат скрининг тестови
за време на периодот без симптоми.
 КОРИСТЕНА ЛИТЕРАТУРА

1. Lieberman DA. Clinical practice. Screening for colorectal cancer. N Engl J Med 2009
Sep 17;361(12):1179-87. PubMed.
2. Скрипта “Семејна медицина” група автори, Скопје 2013.
3. Учебник ”Интерна медицина”-Проф.Др.В.Серафимовски.
4. American Cancer Society. Cancer Facts and Figures 2013. Atlanta: American Cancer
Society; 2013.