კაზუსი 1.

ქედის რაიონის 2003 წლის 15 მაისის 158 განკარგულებით ქედის რაიონის

ტერიტორიაზე ახალი წვენების ქარხნის დროულად და ხარისხიანად აშენების მიზნით,
ქარხნის მშენებლობის პროცესში ტექნოლოგიური დანადგარების განლაგების მონტაჟის
და საერთოდ მშენებლობის პროცესის დაჩქარებისათვის საჭირო ზომების მიღებაზე
პასუხისმგებლობა დაევალა მოქალაქე ზურაბს,
რისთვისაც დაჰპირდა შესაბამის გასამრჯელოს.აღნიშნული შეთანხმების შეს
რულების მიზნით, ზურაბმა შექმნა 4კაციანი ბრიგადა,რომელმაც  2003 წლ
ის 9 მაისიდან დაიწყო სხვადასხვა სახის სამუშაოს ქარხნის მშენებლობასთან 
დაკავშირებული დანახარჯები,შესრულებული სამუშაოს ჩვეულებრივი ანაზ
ღაურების გათვალისწინებით, სატრანსპორტოხარჯებისა და სამშენებლო მას
ალების ღირებულების ჩათვლით დიდ ხარჯებთან იყო
დაკავშირებული (რის დასადასტურებლადაც წარმოადგინა პირადი ხარჯთა
ღრიცხვის ყოველდღიური ჩანაწერები), რაც მისთვის არ აუნაზღაურებიათ.
4-5 თვის დაუღალავიშრომის შედეგად 2003 წლის 20 სექტემბერს ქარხანა
მ მიიღო პირველი ნედლეული,რომლის შემოსავალმაც შეადგინა 40000 ლა
რი.

2003 წლის დეკემბერში ქარხნის მშენებლობის დასრულების შემდეგ ქ
ედის რაიონის
გამგებელი შეიცვალა, ხოლო ახლად დანიშნულმა გამგებელმა ქარხნის ქონებ
აზე დააფუძნა შპს “ინვესტი”,რომლის დირექტორადაც დაინიშნა ზურაბი, 
თუმცა შესრულებული სამუშაოსათვისხარჯების ანაზღაურებაზე ეთქვა უარი
.
აქვს თუ არა ზურაბს მოთხვნის უფლება და რომელი სამართლებრივი
საფუძვლით?

ამოხსნა:
სამოქალაქო კოდექსის 327-ე მუხლის თანახმად, ხელშეკრულება დადებულად ითვლება,
თუ მხარეები მის ყველა არსებით პირობაზე შეთანხმდნენ საამისოდ
გათვალისწინებული ფორმით. არსებითად ჩაითვლება ხელშეკრულების ის პირობები,
რომლებზედაც ერთ-ერთი მხარის მოთხოვნით მიღწეულ უნდა იქნეს შეთანხმება, ანდა
რომლებიც ასეთად მიჩნეულია კანონის მიერ. ამავე კოდექსის 629-ე მუხლის თანახმად,
ნარდობის ხელშეკრულებით მენარდე კისრულობს შეასრულოს ხელშეკრულებით
გათვალისწინებული სამუშაო, ხოლო შემკვეთი ვალდებულია გადაუხადოს მენარდეს
შეთანხმებული საზღაური.
ნარდობის ურთიერთობის მოსაწესრიგებლად მნიშვნელობა ენიჭება ამ ურთიერთობის
მარეგულირებელი ნორმებით გათვალისწინებული იურიდიული ფაქტების არსებობის
დადგენას. საჭიროა განიმარტოს ხელშეკრულების არსებითი პირობები (მხარეები,
ანგარიშსწორების წესი, ნივთის გადაცემა და სხვა). როცა
ნარდობის ხელშეკრულება მიზნად ისახავს რთული სამუშაოების შესრულებას (მაგ.
მშენებლობა), ნარდობის ხელშეკრულებას თან უნდა ერთვოდეს სამუშაოთა წარმოების
ტექნიკური და საპროექტო დოკუმენტაცია, ხელშეკრულების ფასის განსაზღვრისათვის
საჭიროა ხარჯთაღრიცხვის შედგენა (მყარი ან მიახლოებითი). ნარდობის
ხელშეკრულების მარეგულირებელი ნორმები ითვალისწინებენ შემკვეთის მიერ
შენობის მიღების ვალდებულებას, რაც მიღება-ჩაბარების აქტებით ხორციელდება.
სასამართლომ, ერთი მხრივ, მიიჩნია, რომ ზურაბი
მენარდეა, ხოლო მეორე მხრივ,აღნიშნა, რომ ის გამგებლის
დავალებით ასრულებდა გარკვეულ სამუშაოებს. თავად
მოსარჩელე მხარეთა შორის ნარდობის ხელშეკრულების არსებობაზე არ მიუთითებს. მ
ისი განმარტებით, იგი ასრულებდა გამგებლის
დავალებას. ევალებოდა ყურადღება მიექცია,საკონსერვო ქარხანაში ტექნოლოგიური ხა
ზების დემონტაჟის, წვენების ქარხანაშიგადატანისა და მონტაჟის დროს დანადგარები ა
რ დაზიანებულიყო და ა.შ.
აღნიშნულიდან გამომდინარე, საკასაციო სასამართლო თვლის, რომ გასაჩივრებ
ულიგადაწყვეტილება იმდენად დაუსაბუთებელი და ბუნდოვანია, რომ მისი სამართლ
ებრივისაფუძვლიანობის შემოწმება შეუძლებელია, რის გამოც იგი უნდა გაუქმდეს და 
ხელახლაგანსახილველად დაუბრუნდეს სააპელაციო სასამართლოს. ხელახლა განმხილ
ველმასასამართლომ უნდა გაარკვიოს რა ურთიერთობა და გარიგება არსებობდა მხარეე
ბს შორის,ასევე ამ ურთიერთობის პირობები და მისცეს შესაბამისი სამართლებრივი შე
ფასება.

კაზუსი 2

გიორგის და ლაშას შორის დადებული დაიდო ხელშეკრულება, რომლის თანახმად,

მშენებელი აშენებს მრავალსართულიან საკუთარ საცხოვრებელ სახლს ..., მე-9
საავადმყოფოს მიმდებარე ტერიტორიაზე. დამკვეთმა შეუკვეთა საცხოვრებელი ფართი
ამ მშენებარე 9 სართულიან საცხოვრებელ სახლში. შემკვეთმა შეუკვეთა კონკრეტულ
მისამართზე მდებარე მშენებარე სახლში, კონკრეტულ სართულზე მდებარე
განსაზღვრული ფართის ბინები.ბინებს გაუკეთდებათ რკინის კარები, დამკვეთის
სურვილისამებრ გაკეთდება შიდა ტიხრები, ბინაში გაიყვანენ ცენტრალურ დგარებს,
სახლს დაუმონტაჟდება ლიფტი, შეილესება, კეთილმოეწყობა მიმდებარე ტერიტორია
და ა.შ.
შემკვეთებმა წინასწარ, ხელშეკრულების გაფორმებისთანავე გადაიხადეს
შეთანხმებული თანხა.
რომელი ტიპის ხელშეკრულებაა სახეზე?

სკ-ს 629-ე მუხლის პირველი ნაწილის თანახმად, ნარდობის ხელშეკრულებით მენარდე

კისრულობს,შეასრულოს ხელშეკრულებით გათვალისწინებული სამუშაო, ხოლო
შემკვეთი ვალდებულია, გადაუხადოს მენარდეს შეთანხმებული საზღაური. ამავე
მუხლის მეორე ნაწილის თანახმად, თუ ნარდობა ითვალისწინებს რაიმე ნაკეთობის
დამზადებას და მენარდე მას ამზადებს თავის მიერ შეძენილი მასალით, მაშინ იგი
შემკვეთს გადასცემს საკუთრებას დამზადებულ ნაკეთობაზე. თუ დამზადებულია
გვაროვნული ნივთი, მაშინ გამოიყენება ნასყიდობის წესები. მენარდე ვალდებულია,
შეასრულოს ხელშეკრულებით გათვალისწინებული სამუშაო. სამუშაო შეიძლება
შესრულდეს, როგორც მენარდის, ისე შემკვეთის მასალითა და საშუალებით. სამუშაოს
შესრულებისას მენარდის მასალით დამზადებულ ნაკეთობაზე, საჭირო ხდება, რომ
ნარდობის ხელშეკრულება განვასხვაოთ ნასყიდობის ხელშეკრულებისაგან. თუ რომელი
ნორმები უნდა იქნეს გამოყენებული, ნარდობისა თუ ნასყიდობის ამ საკითხის
გადაწყვეტას დიდი პრაქტიკული მნიშვნელობა აქვს, ვინაიდან ნარდობის
ხელშეკრულების შესახებ ნორმები განსხვავდებიან იმ ნორმებისაგან, რომლებიც
აწესრიგებენ ნასყიდობას. ეს განსხვავებები მდგომარეობს შემდეგში:
პირველ რიგში ნარდობის ხელშეკრულების საგანს წარმოადგენს, როგორც წესი,
ინდივიდუალურად განსაზღვრული ნაკეთობის დამზადება, ხოლო ნასყიდობის
ხელშეკრულების საგანი კი უმრავლეს შემთხვევაში არის გვაროვნული ნივთი.
გვაროვნული ნივთი ეს ისეთი ნივთებია, რომლებიც განისაზღვრებიან ზომით, წონით ან
რაოდენობით. ასეთია რაოდენობრივად მასობრივი ნივთები: ფული, ფასიანი
ქაღალდები, სასოფლო-სამეურნეო პროდუქტები და სხვა. მეორე რიგში, ნარდობის
ხელშეკრულების პირობები, უპირველეს ყოვლისა, მიმართულია სამუშაოთა
შესრულების პროცესში მხარეების ურთიერთობის განსაზღვრისაკენ, ხოლო ნასყიდობის
ხელშეკრულების ძირითად შინაარს წარმოადგენს ხელშეკრულების საგნის გადაცემა
მეორე მხარისათვის — მყიდველისათვის.
ნარდობა მოიცავს არა მარტო სამუშაოს შედეგს, არამედ მის შესრულებასაც. ე.ი.
ნარდობის სახელშეკრულებო მოწესრიგება მოიცავს სამუშაოთა შესრულების
მიმდინარეობასაც. ნასყიდობაში კი ასეთი რამ არ არის, რამეთუ ხელშეკრულება
განსაზღვრავს მხოლოდ სამუშაოს შედეგს (თვითონ ნივთის დამზადება მდებარეობს
ხელშეკრულების ფარგლებს გარეთ). აღნიშნული საკითხის გადასაწყვეტად საჭიროა,
ასევე მხარეთა შორის დადებული ხელშეკრულების სხვა პირობების განმარტება
(ხელშეკრულების სახელწოდება, მხარეები, ანგარიშსწორების წესი, გადაცემა, ვისი
მასალითა და საშუალებებით მზადდება ნივთი, მიწოდებული მასალის რაოდენობა
არსებითია თუ არა და ა.შ.).
მოცემულ საქმეზე მხარეებს შორის დადებული ხელშეკრულების თანახმად, მშენებელი
აშენებს მრავალსართულიან საკუთარ საცხოვრებელ სახლს ..., მე-9 საავადმყოფოს
მიმდებარე ტერიტორიაზე. დამკვეთმა შეუკვეთა საცხოვრებელი ფართი ამ მშენებარე 9
სართულიან საცხოვრებელ სახლში. ე.ი. შემკვეთმა შეუკვეთა კონკრეტულ მისამართზე
მდებარე მშენებარე სახლში, კონკრეტულ სართულზე მდებარე განსაზღვრული ფართის
ბინები. სადავო ხელშეკრულებები მოიცავს სამუშაოთა შესრულების მიმდინარეობასაც,
კერძოდ, ბინებს გაუკეთდებათ რკინის კარები, დამკვეთის სურვილისამებრ გაკეთდება
შიდა ტიხრები, ბინაში გაიყვანენ ცენტრალურ დგარებს, სახლს დაუმონტაჟდება
ლიფტი, შეილესება, კეთილმოეწყობა მიმდებარე ტერიტორია და ა.შ. ამდენად,
ხელშეკრულების შინაარსი მოიცავს არა მარტო სამუშაოს შედეგს,
არამედ მის შესრულებასაც. ასევე დადგენილია, რომ შემკვეთებმა წინასწარ,
ხელშეკრულების გაფორმებისთანავე გადაიხადეს შეთანხმებული თანხა, რაც მიჩნეულ
უნდა იქნეს ისეთ გარემოებად, რომ სამუშაო შესრულდა შემკვეთის საშუალებებით.
აღნიშნულიდან გამომდინარე, საკასაციო პალატა თვლის, რომ მხარეთა შორის
აღიარებულ უნდა იქნეს სახელშეკრულებო ურთიერთობის — ნარდობის არსებობა და,
შესაბამისად,გამოყენებულ უნდა იქნეს ნარდობის ხელშეკრულების შესახებ
მომწესრიგებელი ნორმები. აღნიშნული ნორმები არ აწესებს ხელშეკრულების ფორმას,
რის გამოც ნარდობისხელშეკრვლების ფორმის საკითხი ექვემდებარება გარიგების
ფორმის შესახებ საერთო ნორმებს. სკ-ს 68-ე მუხლის თანახმად, გარიგების
ნამდვილობისათვის საჭიროა კანონით დადგენილიფორმის დაცვა. თუ ასეთი ფორმა არ
არის დაწესებული, მხარეებს შეუძლიათ თვი თონ განსაზღვრონ იგი.

კაზუსი 3.
2007 წლის 3 სექტემბერს სს „თორს“ და შპს „ანანურს’’ შორის გაფორმდა
ხელშეკრულება, რომლითაც  შპს „ანანურს“ გადაეცა საკუთრებაში მიწის
ნაკვეთი. ნასყიდობის ფასი განისაზღვრა  20 000 აშშ დოლარით
2007 წლის 3 სექტემბერს შპს „ანანურს“ და სს „თორს’’ შორის დაიდო
წინარე ხელშეკრულება უძრავი ქონების ნასყიდობის შესახებ. მითითებული
ხელშეკრულებით შპს „ანანურმა“ იკისრა ვალდებულება 2010 წლის 1
ივნისამდე სს ‘’თორს“ საკუთრებაში გადაეცა ქ. თბილისში, კ-ას ქ. #10–ში
ასაშენებელ საცხოვრებელ სახლში 1182 კვ.მ საცხოვრებელი ფართი, 300 კვ.მ
არასაცხოვრებელი ფართი და 10 ავტოსადგომი, რის სანაცვლოდაც შპს
„ანანურს’’ უნდა გადაეხადა 1  000 000 აშშ დოლარი არაუგვიანეს 2008 წლის 1
ივლისისა .
2009 წლის 2 აპრილს მხარეთა შორის დაიდო შეთანხმება
ვალდებულებათა ურთიერთგაქვითვის შესახებ. აღნიშნული ხელშეკრულებით
მხარეები შეთანხმდნენ ერთმანეთის წინაშე არსებულ ფინანსურ
ვალდებულებათა ურთიერთგაქვითვაზე. შეთანხმებით ჩაითვალა, რომ შპს
,,ანანურმა “ სს „თორს“ გადაუხადა 2007 წლის 3 სექტემბრის ხელშეკრულებით
გათვალისწინებული უძრავი ქონების ნასყიდობის ფასის ნაწილი 10 00 00 აშშ
დოლარი, ხოლო სს „თორმა“ სრულად გადაიხადა 2007 წლის 3 სექტემბრის
წინარე ნასყიდობის ხელშეკრულებით გათვალისწინებული უძრავი ქონების
ნასყიდობის ფასი – 1 000 000 აშშ დოლარი .
მხარეებს შორის 2010 წლის 28 აპრილს დაიდო ხელშეკრულება, რომლითაც შპს
„ანანურმა“ როგორც გამყიდველმა, შპს „აუდს“, როგორც მყიდველს, საკუთრებაში
გადასცა უძრავი ქონება მდებარე თბილისში, კ-ას ქუჩა № 10-ში, არასასოფლო-
სამეურნეო დანიშნულების მიწის ნაკვეთი 16 524 კვ.მ. (საკადასტრო კოდი:...) და
არასასოფლო-სამეურნეო დანიშნულების მიწის ნაკვეთი 2 071 კვ.მ. და მასზე
არსებული შენობა-ნაგებობებით.
2007 წლის 3 სექტემბრის წინარე ხელშეკრულებით გათვალისწინებული ფართების სს
‘’თ-ი 3-ის’ დღემდე არ არის შესრულებულ,ი მიუხედავად იმისა, რომ ხელშეკრულებით
გათვალისწინებული ფართების გადაცემის ვადის დასაწყისიდან გასულია ერთ წელზე
დიდი დრო, ხოლო მოლაპარკებებმა მხარეთა შორის ვერ გამოიღო რაიმე შედეგი.
ამასთან, სს“ თორის“ განცხადებით, ამჟამად არც მშენებლობაა დაწყებული. აღნიშნულის
გათვალისწინებით, გამომდინარე იქიდან, რომ მან პირნათლად შეასრულა
ხელშეკრულებით გათვალისწინებული ვალდებულებები, ხოლო შპს „|ანანური ვერ
უზრუნველყოფს იმავე ხელშეკრულებით გათვალისწინებული უძრავი ქონების
მოსარჩელისათვის საკუთრებაში გადაცემას, სს ითხოვს  2007 წლის 3
სექტემბრის  ნასყიდობის წინარე ხელშეკრულების ბათილად ცნობასა და
ხელშეკრულებით გათვალისწინებული შესრულების, კერძოდ, 1 000 000 (ერთი
მილიონი) აშშ დოლარის გადახდის დაკისრებას მოპასუხეთათვის. გარდა
ზემოაღნიშნულისა, მოსარჩელემ მოითხოვა რა შპს „ანანურსასა’’ და შპს ‘’აუდსს’’ შორის
დადებული ნასყიდობის ხელშეკრულების გაუქმება და აღნიშნული ხელშეკრულებით
შპს ‘’აუდის’’ გადაცემულ ქონებაზე მესაკუთრედ შპს „ა.ნანურისის’’ ცნობა, მიუთითა,
რომ აღნიშნული ხელშეკრულების დადების მიზანს წარმოადგენდა არა რეალურად
რაიმე სახის ურთიერთობის დამყარება ორ სუბიექტს შორის, რომლებიც მხოლოდ
ფორმალურად წარმოადგენენ დამოუკიდებელ სუბიექტებს, არამედ ემსახურებოდა
მხოლოდ იმ მიზანს, რომ მომხდარიყო შპს „ანანურის’’ კუთვნილი ქონების გადინება,
რის შემდეგაც იგი გახდებოდა უუნარო სრულად დაეკმაყოფილებინა კრედიტორთა,
კერძოდ, სს ’’თორის’’ მოთხოვნა. მითითებულ გარემოებათა გათვალისწინებით,
მოსარჩელე მხარემ მიიჩნია, რომ არსებობდა საქართველოს სამოქალაქო კოდექსის 56-ე
მუხლის პირველი ნაწილით გათვალისწინებული გარემოება, რომლის თანახმადაც,
ბათილია გარიგება, რომელიც დადებულია მხოლოდ მოსაჩვენებლად, იმ განზრახვის
გარეშე, რომ მას შესაბამისი იურიდიული შედეგი მოჰყვეს.

რა ტიპის ხელშეკრულებაა სახეზე?

ამოხსნა:
საკასაციო პალატა თვლის, რომ ზემომითითებული მსჯელობის გათვალისწინებით
სააპელაციო სასამართლომ უნდა შეამოწმოს შპს „ა.დ-სა“ და შპს „ა-ს“ შორის 2010 წლის
28 აპრილს დადებული ხელშეკრულებით განსაზღვრული მხარეთა ნება, კერძოდ, რა
მიზანს ისახავდნენ მხარეები ნასყიდობისა თუ ნარდობის ხელშეკრულების დადებას
საკასაციო პალატა კიდევ ერთხელ დასძენს, რომ კასატორის მიერ მითითებული
ფაქტები არ ქმნიან
გარიგების მოჩვენებითად მიჩნევის საფუძველს, რადგან მის მიერ მითითებული
ფაქტები არ არის საკმარისი იმისათვის, რომ მივიჩნიოთ, რომ სადავო გარიგებას არ
მოჰყვა შესაბამისი იურიდიული შედეგები.
მიუხედავად ამისა, კასატორის მიერ მითითებული ფაქტები და, უპირველეს ყოვლისა,
საქმეში წარმოდგენილი ხელშეკრულებები მოითხოვენ კვლევას საქართველოს
სამოქალაქო კოდექსის 56-ე მუხლის მე-2ნაწილის მოთხოვნათა დაცვით, კერძოდ, თუ
მოსაჩვენებლად დადებული გარიგებით მხარეებს სურთ სხვა გარიგების დაფარვა, მაშინ
გამოიყენება დაფარული გარიგების მიმართ მოქმედი წესები (თვალთმაქცური
გარიგება).
ნარდობის ხელშეკრულებას გააჩნია არსებითი ნიშნები რითაც იგი განსხვავდება
ნასყიდობის ხელშეკრულებისაგან. კონკრეტულ შემთხვევაში საკასაციო პალატა
ყურადღებას ამახვილებს იმ არსებით ნიშნებზე, რომლებსაც მნიშვნელობა ენიჭება ამ
დავის გადაწყვეტისათვის, კერძოდ, ნასყიდობის ხელშეკრულებისათვის
დამახასითებელია გამყიდველის მიერ მყიდველისათვის ხელშეკრულების საგნის
გადაცემა.
ნარდობის ხელშეკრულებისათვის დამახასიათებელია, უპირველეს ყოვლისა, სამუშაო
პროცესის დასახვა, განსაზღვრა და ა.შ. იმის გათვალისწინებით, რომ ნასყიდობის
ხელშეკრულება და ნარდობის ხელშეკრულება ორივე წარმოადგენენ კაუზალური ტიპის
ხელშეკრულებებს, აუცილებელია დადგინდეს ხელშეკრუ- ლების საფუძველი, მიზანი,
რომლის გარეშე შეუძლებელია კონკრეტული ხელშეკრულების სახესთან
დაკავშირებული დასკვნების გაკეთება და, შესაბამისად, ქონებრივი პასუხისმგებლობის
განსაზღვრა.
ამდენად, სააპელაციო სასამართლომ უნდა დაადგინოს შპს „ა.დ-სა“ და შპს „ა-ს“ შორის
2010 წლის 28 აპრილს დადებული ხელშეკრულებით მხარეებს შორის წარმოიშვა
ნარდობის თუ ნასყიდობის ხელშეკრულება. აღნიშნული გარემოების დასადგენად უნდა
შეფასდეს საქმეში წარმოდგენილი ხელშეკრულებები და
სხვა მტკიცებულებები ერთობლივად (სსსკ-ის 105-ე მუხლი).
1980 წლის გაერთიანებული ერების ორგანიზაციის საქონლის საერთაშორისო ყიდვა-
გაყიდვის ხელშეკრულების შესახებ ვენის კონვენციის მე-3 მუხლის პირველი ნაწილის
თანახმად ყიდვა-გაყიდვის ხელშეკრულებად ითვლება იმ საქონლის მიწოდებაზე
დადებული ხელშეკრულება, რომელიც მზადდება ან მიწარმოება, თუ საქონლის
დამკვეთი მხარე არ კისრულობს ასეთი საქონლის დამზადებისათვის ან წარმოებისთვის
საჭირო მასალის მნიშვნელოვანი ნაწილის მიწოდების ვალდებულებას.
კონვენციის მე-3 მუხლის პირველის ნაწილის თანახმად „საჭირო მასალის
მნიშვნელოვან ნაწილში“უნდა მივიჩნიოთ, ასევე მიწის ნაკვეთი, როგორც ძირითადი
ნივთი, რომლის გარეშე შეუძლებელია შენობა-ნაგებობის აშენება, ანუ მხედველობაშია
მასალა, რომელიც მნიშვნელოვანია სამუშაოს შესრულებისათვის. ამდენად,
განსახილველ ნორმის დათქმაში „საჭირო მასალის მნიშვნელოვან ნაწილში“ ყურადღება
გამახვილებულია ისეთ მასალაზე, რაც აუცილებელია და მნიშვნელოვანია ნივთის
დამზადებისათვის და რომლის გარეშე შეუძლებელია ამ ნივთის დამზადება.
განსახილველი ნორმა მოითხოვს განმარტებას კონვენციის სხვა ნორმებთან
ერთობლიობაში. კერძოდ, ნორმაში მოცემული სამართლებრივი კრიტერიუმები
გაგებულ უნდა იქნეს მხარეთა მიერ დასახული მიზნების გათვალისწინებით, რომლის
დადგენასა და განმარტებას მოითხოვს ამავე კონვენციის მე-8 მუხლი. კერძოდ, ამ
მუხლის პირველი ნაწილის თანახმად, ამ კონვენციის მიზნებისათვის მხარის
განცხადება ან სხვაგვარი მოქმედება განიხილება მისი განზრახვის შესაბამისად, თუ
მეორე მხარემ იცოდა, ან არ შეიძლება არ სცოდნოდა, როგორი იყო ეს განზრახვა. ამავე
მუხლის მე-2 ნაწილის თანახმად, თუ წინა პუნქტი არ გამოიყენება, მაშინ მხარის
განცხადებას ან სხვაგვარ მოქმედებას განიხილავენ იმის შესაბამისად, თუ როგორ
გაიგებდა ამას გონიერი პიროვნება, რომელიც იმოქმედებდა იმავე სახით, როგორც
მეორე მხარე ანალოგიურ ვითარებაში.
აქედან გამომდინარე, გამოსარკვევია, თუ რა მიზანს ისახავდა შპს „ა.დ-ი“, როდესაც
მიწის ნაკვეთი გადასცა შპს „ა-ს“ და რა ვალდებულებას კისრულობდა ეს უკანასკნელი
მიწის ნაკვეთის მიღების სანაცვლოდ. საკასაციო პალატა ყურადღებას ამახვილებს შპს
„ა.დ-სა“ და შპს „ა-ს“ შორის 2010 წლის 28 აპრილს დადებული ხელშეკრულებებით
წარმოშობილ ურთიერთობაზე და 2007 წლის 3 სექტემბერს შპს „ა-დ-სა“ და სს „თ-ი-3-ს“
შორის დადებული გარიგებით წარმოშობილ ურთიერთობაზე, რაც სააპელაციო
სასამართლოს მიერ შეფასდა, როგორც ნარდობის ხელშეკრულება.
ნარდობის ხელშეკრულება მიზნად ისახავს შემკვეთისათვის სამუშაოს შედეგის
გადაცემას, ამიტომ მენარდეს ეკისრება ამ შედეგის მიღწევის რისკიც. ნარდობის
ხელშეკრულების საგანს წარმოადგენს შრომითი საქმიანობის შედეგი, მაშინ, როდესაც
ნასყიდობის ხელშეკრულების მიზანია ქონების საკუთრებაში გადაცემა.
საკასაციო პალატა აღნიშნავს, რომ ზემომითითებული მსჯელობის გათვალისწინებით
ხელშეკრულების შინაარსის დადგენისათვის არ არის საკმარისი ფორმალურ ნიშნებზე
ყურადღების გამახვილება, შესაძლებელია გარეგნული გამოხატულება ქმნიდეს
ნასყიდობის ხელშეკრულებად მიჩნევის საფუძველს, მაგრამ
მთავარი და მნიშვნელოვანია მხარეთა ნება და ფაქტობრივად არსებული უფლება
ვალდებულებები, რაც შეიძლება განსხვავდებოდეს ფორმალურად არსებული
ურთიერთობისაგან და ქმნიდეს სხვა გარიგებით წარმოშობილი ურთიერთობის
საფუძველს.
ამდენად, ყურადღება უნდა გამახვილდეს იმაზე, რომ, საქმეში წარმოდგენილი
ხელშეკრულებებიდან გამომდინარე, სადავო ხელშეკრულებით მხარეები
კისრულობდნენ მხოლოდ მიწის ნაკვეთის ნასყიდობას თუ მიზნად ისახავდნენ
მშენებლობასა და მშენებლობის შედეგის გადაცემას.
თუ სასამართლო მივა იმ დასკვნამდე, რომ სადავო ხელშეკრულებით მხარეთა შორის
წარმოიშვა ნარდობის ხელშეკრულებისათვის დამახასითებელი ურთიერთობა,
გამოყენებულ უნდა იქნეს ნარდობის ხელშეკრულების ინსტიტუტი, რადგან,
საქართველოს სამოქალაქო კოდექსის 56-ე მუხლის მე-2 ნაწილის თანახმად, თუ
მოსაჩვენებლად დადებული გარიგებით მხარეებს სურთ სხვა გარიგების დაფარვა, მაშინ
გამოიყენება დაფარული გარიგების მიმართ მოქმედი წესები (თვალთმაქცური
გარიგება), კერძოდ, საქართველოს სამოქალაქო კოდექსის 632-ე მუხლის თანახმად,
მენარდემ პირადად უნდა შეასრულოს სამუშაო მხოლოდ იმ შემთხვევებში, როცა ეს
გამომდინარეობს კონკრეტული გარემოებებიდან ან სამუშაოს ხასიათიდან.

კაზუსი 4.
შპს „არტანუჯს“ და გიორგის შორის 2001წ. 12 მარტს გაფორმდა ხელშეკრულება.
ხელშეკრულების საგანს შეადგენდა საკონსულტაციო მომსახურება, დანართის II
ნაწილის მიხედვით კი კონსულტანტს ევალებოდა ხრამჰესი 1 და 2-თან დაკავშირებულ
ტექნიკურ საკითხებზე კომპანიის მენეჯმენტის ყველა გონივრული მოთხოვნის
განხორციელება. ხელშეკრულების მოქმედების ვადა განსაზღვრული იყო 2002წ. 28
თებერვლამდე. ხელშეკრულების მე-8 მუხლით კომპანია უფლებამოსილი იყო ვა დამდე
შეეწყვიტა წინამდებარე ხელშეკრულება კონსულტანტისათვის ერთი კალენდარული
თვით ადრე წერილობითი შეტყობინების მიცემის გზით, სადაც მიუთითებდა ვადამდე
შეწყვეტის მიზეზს.

როგორი ტიპის ხელშეკრულებაა სახეზე>

~ამოხსნა:
სკ-ს 629-ე მუხლის პირველი ნაწილის მიხედვით ნარდობის ხელშეკრულებით მენარდე
კისრულობს, შეასრულოს ხელშეკრულებით გათვალისწინებული სამუშაო, ხოლო
შემკვეთი ვალდებულია, გადაუხადოს მენარდეს შეთანხმებული საზღაური. პალატა
თვლის, რომ შრომის ხელშეკრულება თავისი ბუნებით ნარდობის ხელშეკრულებას
წარმოადგენს. შრომის ხელშეკრულებით მუშაკი ვალდებულია, შეასრულოს
განსაზღვრული სამუშაო დაკავებული თანამდებობის, პროფესიის თუ კვალიფიკაციის
მიხედვით, რასაც განსახილველ შემთხვევაში აქვს ადგილი.
პალატა ვერ გაიზიარებს სააპელაციო სასამართლოს მოტივაციას, რომ მხარეთა შორის
დადებული ხელშეკრულება ნარდობისაა, იმიტომ, რომ ამ ხელშეკრულების საგანს
წარმოადგენს მენარდის შრომის შედეგი, მენარდე ქონებრივად და ორგანიზაციულად
დამოუკიდებელია შემკვეთისაგან და მას არ ექვემ-
დებარება, შრომის ხელშეკრულებით კი მუშაკი ექვემდებარება ადმინისტრაციას
(დამსაქმებელს), ის სამუ შაოს ასრულებს შრომის შინაგანაწესის მიხედვით.
განსახილველ შემთხვევაში კონსულტანტი (ექსპერტი) ხელშეკრულებით
გათვალისწინებული სამუ შაოს შესრულებისას ექვემდებარება ადმინისტრაციას
ხელშეკრულებით გათვალისწინებულ ფარგლებში.
შრომითი ხელშეკრულების სპეციფიკიდან გამომდინარე ზოგიერთ შემთხვევაში
ხელშეკრულების საგანი შეიძლება იყოს მუშაკის შრომის შედეგი, ისევე როგორც —
ნარდობის ხელშეკრულების შემთხვევაში. მუშაკი ხშირად ასრულებს სამუშაოს
პირადად და საკუთარი რისკით.

მოშლა:
საკასაციო სასამართლო მიიჩნევს, რომ სააპელაციო სასამართლომ არასწორად განმარტა
სამოქალა-
ქო კოდექსის 636-ე მუხლი. აღნიშნული ნორმა შეეხება ნარდობის ხელშეკრულების
მოშლის საკითხს და ადგენს, რომ შემკვეთს უფლება აქვს, სამუშაოს დასრულებამდე
ნებისმიერ დროს უარი თქვას ხელშეკრულებაზე, მაგრამ მან უნდა აუნაზღაუროს
მენარდეს შესრულებული სამუშაო და ხელშეკრულების მოშლით მიყენებული ზიანი.
სააპელაციო სასამართლოს მოსაზრებით, მოცემულ ნორმაში მითითებულ „ზიანში“
იგულისხმება მხოლოდ ფაქტობრივად დამდგარი ქონებრივი დანაკლისი და არა
მიუღებელი შემოსავალი.
საკასაციო სასამართლო მიიჩნევს, რომ მოცემულ შემთხვევაში არ არსებობს ნორმის
ამგვარად განმარტების საფუძველი. სამოქალაქო კოდექსის 411-ე მუხლის შესაბამისად,
ზიანი უნდა ანაზღაურდეს არა მხოლოდ ფაქტობრივად დამდგარი ქონებრივი
დანაკლისისთვის, არამედ — მიუღებელი შემოსავლისთვისაც.
636-ე მუხლიდან არ გამომდინარეობს, რომ იგი ნარდობის ხელშეკრულების მოშლის
შემთხვევაში ზიანის ანაზღაურების საკითხს სხვაგვარად არეგულირებს და მიუღებელი
შემოსავლის მოთხოვნის უფლებას მხარეს არ ანიჭებს.

სკ-ის 394-ე მუხლის პირველი ნაწილის შესაბამისად, მოვალის მიერ ვალდებულების

დარღვევისას კრედიტორს შეუძლია, მოითხოვოს ამით გამოწვეული ზიანის
ანაზღაურება. ეს წესი არ მოქმედებს მა შინ, როცა მოვალეს არ ეკისრება
პასუხისმგებლობა ვალდებულების დარღვევისათვის. ამავე კოდექსის 633-ე მუხლის
პირველი ნაწილის შესაბამისად, მენარდეს შეუძლია, მოითხოვოს ზიანის ანაზღაურება,
თუ შემკვეთი არ მიიღებს შესრულებულ სამუშაოს. შემკვეთი ვალდებულია,
აანაზღაუროს ზიანი მაშინაც, როცა იგი არ შეასრულებს სამუშაოს შესრულებისათვის
აუცილებელ მოქმედებას, ხოლო მე-2 ნაწილის შესაბამისად, ზიანის ანაზღაურების
ოდენობა განისაზღვრება, ერთი მხრივ, ვადის გადაცილების ხანგრძლივობისა და
საზღაურის ოდენობის შესაბამისად, ხოლო, მეორე მხრივ, იმის მიხედვით, რასაც
მენარდე მიიღებდა თავისი სამუშაო ძალის სხვაგვარი გამოყენებით, შემკვეთს რომ
ვადისათვის არ გადაეცინებინა.
საოლქო სასამართლომ გასაჩივრებული გადაწყვეტილებით მიუთითა რა აღნიშნულ
ნორმებზე, არ დაადგინა შეთანხმებული სამუშაოს შესრულებისათვის რა აუცილებელი
მოქმედება არ შეასრულა კომპანია „ი.-მა“, რამ განაპირობა ნარდობის ხელშეკრულების
შეუსრულებლობა და მის მიერ დაკისრებული ვალდებულებების ჯეროვნად
შესრულებით გამოირიცხა თუ არა სს „ა.-ის“ ბრალი ხელშეკრულების
შეუსრულებლობაში.
სკ-ის 415-ე მუხლის პირველი ნაწილის მიხედვით, თუ ზიანის წარმოშობას ხელი
შეუწყო დაზარალე ბულის მოქმედებამაც, მაშინ ზიანის ანაზღაურების ვალდებულება
და ამ ანაზღაურების მოცულობა დამო კიდებულია იმაზე, თუ უფრო მეტად რომელი
მხარის ბრალით არის ზიანი გამოწვეული, ამავე მუხლის მე ორე ნაწილის შესაბამისად,
ეს წესი გამოიყენება მაშინაც, როცა დაზარალებულის ბრალი გამოიხატება მის
უმოქმედობაში — თავიდან აეცილებინა ან შეემცირებინა ზიანი.
ზემოთ მითითებული ნორმების შინაარსიდან გამომდინარე, საკასაციო სასამართლოს
მიაჩნია, რომ ზიანის ანაზღაურების საკითხის გადაწყვეტისას სასამართლომ
უპირველესად ხელშეკრულების შინაარსის მიხედვით უნდა დაადგინოს მხარეთა
ვალდებულების ფარგლები და მხოლოდ ორივე მხარის ბრალეულო ბის
გათვალისწინებით იმსჯელოს მათი პრეტენზიების კანონიერებაზე და
პასუხისმგებლობის შესაბამისო ბაზე ვალდებულების დარღვევასთან.