kaugalian, paniniwala, pamahiin, mayamang bukal ng mga saloobin at

PRELIM kaisipan at pangarap ng isang lahi na paniniwala tungkol sa makatwirang

ipinapahayag sa mga piling salita; sa ugnayan ng tao sa sarili, tao sa
ARALIN 1: PANITIKAN
isang maganda at makasining na paraan, kapwa, tao sa kanyang pamayanan at
Panitikan nakasulat man o hindi. tao sa kanyang lumikha.

 Daan tungo sa Intelektwalisasyon

LAYUNIN
PANITIKAN
2 ANTAS NG APPERCEPTION
THEORY
PANITIKAN
 PERCEPT
 CONCEPT
KAHULUGAN NG PANITIKAN
WEBSTER
 Ang panitikan ay ang kabuuan o
kalipunan ng mga pinagyamang
sinulat o nilimbag sa isang tanging
wika ng mga tao; ang mga naisatitik
na pagpapahayag na may kahulugan sa
iba't ibang paksa; o ang anumang
bungang-isip na naisatitik.
Bro. AZARIAS
 Ito ay ang pagpapahayag ng mga
damdamin ng tao tungol sa iba't ibang
bagay sa daigdig, sa pamumuhay, sa
pamahalaan, sa lipunan at kaugnayan
ng kaluluwa sa Dakilang Lumikha.
PAZ NICASIO AT FEDERICO
SEBASTIAN
 Ang panitikn ay kabuuan ng mga
karanasan ng isang bansa, mga
SA PAG-AARAL NG
 Nagsasalaysay ng buhay, pamumuhay,
lipunan, pamahalaan,
pananampalataya at mga karanasang
kaugnay ng iba't ibang uri ng
damdamin.
1. Maipakilala sa mga mag-aaral ang
iba't ibang uri ng panitikan mula sa
panahon bago dumating ang mga
Kastila hanggang sa kasalukuyan.
2. Mapalalim ang pag-unawa tungkol
sa mga paraan ng pagbibigay-buhay
sa mga saloobin, pagnanasa at
paniniwalang Pilipino
pamamagitan ng panitikan bilang
produkto ng lipunan at kasaysayan.
3. Makatulong sa paglikha ng kritikal
na na pananaw sa pamamagitan ng
pagpapakita ng mga layunin ng
panitikan -maging salamin ng buhay,
sumang-ayon o bumalikwas sa
namamayaning kalagayan; at
4. Makabuo ng kamalayan na
tumitingin sa panitikan bilang
ANG IMPLUWENSYANG
PANDAIGDIG NG PANITIKAN
1. BIBLIYA/BANAL NA KASULATAN
 Naging batayan ng pananampalataya
ng mga Kristiyano.
2. KORAN
 Bibliya ng mga Muslim.
 Mula sa Arabia.
3. UNCLE TOM'S CABIN
 Nagbukas ng kaisipan ng mga
Amerikano sa kaapihan ng mga lahing
itim at pinagsimulan ng pandaigdig na
paglaganap ng demokrasya
sa
 Nagsilbing gabay ni rizal sa dalawang
walang kamatayang nobela
 Isinulat ni Harriet Beecher Stowe
4. ILIAD AT ODYSSEY
 Kinatutuhan ng mga alamat at
mitolohiya.
 Homer (dakilang orador/
pinakamagaling magsalita)
 Nagmula sa gresya.
5. DIVINA COMEDIA
  Nagpapahayag ng pananampalataya,
moralidad, at paguugali ng mga
Italyano sa kapanahunang iyon
 Latin – Unang wika ng Italya/England
 Akda ni Dante Alighieri
6. CANTERBURY TALES
 Naglalarawan ng mga kaugalian at
pananampalataya ng mga Ingles.
 Akda ni Geoffrey Chaucer
7. ISANG LIBO AT ISANG GABI
 Naglalarawan ng pamumuhay ng mga
tao sa Arabya at Persya.
 Tumatalakay sa nawalang asawa ng
hari.
8. EL CID CAMPEADOR
 Tumatalakay sa kasaysayan ng
Espanya at naglalarawan ng
katangiang panlahi ng mga Kastila.
9. AWIT NI ROLANDO
 Nagsasalaysay ng panahong ginto ng
Kristiyanismo sa Pransya, napapaloob
dito Ronces Valles Doce Pares ng
Pransya.
10. AKLAT NG MGA PATAY
 Tumatalakay sa mitolohiya at
teolohiya ng mga mamamayan ng
Ehipto.
11. MAHABHARATA
 Ipinalalagay na pinakamahabang epiko
sa buong mundo na tumatalakay sa
pananampalataya sa India.
12. AKLAT NG MG ARAW
 Mula ito sa Tsina na kinatitikan ng
magandang kaisipan at pilosopiya ni
Confucius.
 Nagsilbing batayan ng
pananampalataya at kalinangan.
Mga dahilan kung bakit dapat pag-aralan
ang panitikan:
1. Upang makilala ang kalinangang
Pilipino.
2. Upang matalos natin na tayo ay may
marangal at dakilang tradisyon.
3. Upang mabatid natin ang kapintasan sa
ating panitikan.
4. Upang malaman ang ating kagalingan sa
pagsulat.
5. Bilang mga Pilipinong mapagmahal at
mapagmalasakit sa ating sariling kultura
ay dapat nating pag-aralan ang panitikan.
ARALIN 2: TEORYANG
PAMPANITIKAN
TEORYA
 pormulasyon ng palilinawing mga
simulain ng mga tiyak na kaisipan
upang makalikha ng malinaw at
sistematikong paraan ng
paglalarawan o pagpapaliwanag ukol
dito.
TEORYANG PAMPANITIKAN
 Isang sistema ng mga kaisipan at
kahalagahan ng pag-aaral na
naglalarawan sa tungkulin ng
panitikan, kabilang ang layunin ng
may-akda sa pagsulat at layunin ng
tekstong panitikan na ating binabasa.
MGA PAGDULOG
- saan ito nagmula?
- ano ang layunin nito?
- ano ang mga halimbawa?
- ano ang mga katangian?
- mahalaga bang pag-aralan ito?
BAYOGRAPIKAL
 Ang layunin ng panitikan ay
ipamalas ang karanasan o
kasagsagan sa buhay ng may akda.
Ipinahihiwatig sa mga akdang
bayograpikal ang mga bahagi sa
buhay ng may-akda na siya niyang
pinakamasaya, pinakamahirap,
pinakamalungkot at lahat ng mga
“pinaka” na inaasahang magsilbing
 katuwang ng mambabasa sa kanyang
karanasan sa mundo.
Kondisyon Kaakibat ng Teoryang
Bayograpikal:
1. Ang tanging tugon ng pagsusuri ay
akda mismo na siyang binabasa at
sinusuri kung kaya't kailanman ay
hindi ito ipinapalit sa buhay ng
makata o manunulat.
2. Ang kahinaan at kapintasan ng may-
akda sa kanyang akda ay hindi dapat
maging kapasyahan ng sinumang
bumabasa ng akda.
Mga Halimbawa:
 “Si Boy Nicolas' ni Pedro L. Ricarte
 ‘Utos ng Hari' ni Jun Cruz Reyes
 Reseta at Letra: Sa Daigdig ng Isang
Doktor-Manunulat ni Dr. Luis
Gatmaitan
 Florante at Laura: Kay Selya ni
Francisco Balagtas
 ‘Mga Gunita' ni Matute
 Sa mga Kuko ng Liwanag’ ni
Edgardo Reyes
HISTORIKAL
 Ang layunin ng panitikan ay ipakita
ang karanasan ng isang lipi ng tao na
siyang masasalamin sa kasaysayan at
bahagi ng kanyang pagkahubog. Nais
din nitong ipakita na ang kasaysayan
ay bahagi ng buhay ng tao at ng
mundo.
 Kumikilala sa gampanin ng isang  Komedya at Trahedya; bilang
institusyon, may malaking papel na dalawang pinakatanyag na uri ng
ginagampanan ang institusyon sa dula.
pagbubukas ng daan sa uri ng  Gintong Panahon (80 B.C) nakilala
panitikang dapat sulatin ng may- ang panulaan bilang
akda. -ang wika at panitikan ay hindi pinakamahalagang genre sa pagsulat
maaaring paghiwalayin. at pagsusuri (epiko, satiriko, tulang
liriko at pastoral)
Panuntunan sa paggamit ng Teoryang  Panahon ng Pilak
Historikal:  Paglaganap ng prosa at bagong
 "ang akdang susuriin ay dapat na komedya.
maging epekto ng kasaysayan na  Talambuhay, liham-gramatika,
maipaliliwanag sa pamamagitan ng pamumuna at panunuring
pagbabalik-alaala sa panahong pampanitikan.
kinasangkutan ng pag-aaral.”  Paniniwala: kahit ang diwa ng tao
ay nakabatay sa bagay, ang pisikal na
Mga Halimbawa: bagay at espiritu ay dapat isabuhay at
 ‘Noli Me Tangere' at 'El dakilain.
Filibusterismo’ni Dr. Jose P. Rizal  Pinapahalagahan ng mga klasista ang
 Ang Tatlong Panahon ng Tulang pagsasabuhay ng isang dakilang
Tagalog ni Julian Cruz Balmaceda kaisipan sa isang dakilang katawan.
‘Ang Pagkaunlad ng Nobelang  Pananaw: sa itaas matatagpuan ang
Tagalog’ni Inigo Ed Regalado kapangyarihan at ito ang lundayan ng
klasismo.
 Matipid sa paggamit ng wika ang
KLASISMO mga klasista – “hindi angkop ang
- Grecia bago isinilang si Kristo. paggamit ng mga salitang balbal.
 Ang layunin ng panitikan ay Hindi rin angkop ang labis na
maglahad ng mga pangyayaring emosyon.”
payak, ukol sa pagkakaiba ng estado
sa buhay ng dalawang nag-iibigan,  Katangian ng Akdang Klasiko
karaniwan ang daloy ng mga  Pagkamalinaw
pangyayari, matipid at piling-pili sa  Pagkamarangal
paggamit ng mga salita at laging  Pagkapayak
nagtatapos nang may kaayusan.  Pagkamatimpi
 Nakasentro sa mga dulang  Pagkaobhetibo
itinatanghal  Pagkakasunud-sunod
 Pagkakaroon ng hangganan
Halimbawa:  Kapangyarihang rebolusyonaryo at
 Florante at Laura' ni Francisco damdamin.
Balagtas  Pagpapahalaga sa kalikasang
ROMANTISISMO personal, kahalagahang
 Europa (ikalawang hating kombensyunal, katotohanan,
ikalabinwalong dantaon) kabutihan at kagandahan.

 Ang layunin ng teoryang ito ay

HUMANISMO
 Renacimiento o Muling Pagsilang sa
Italya
 Ang layunin ng panitikan ay ipakita
na ang tao ang sentro ng mundo; ay
binibigyang tuon ang kalakasan at
mabubuting katangian ng tao gaya ng
talino, talent atbp.
 Pokus ng teoryang ito ay ang
itinuturing na sibilisado ang mga
taong nakatuntong ng pag-aaral na
kumikilala sa kultura.
 Humanismo – ang humuhubog at
lumilinang sa tao
 Tao bilang sukatan ng lahat ng
bagay kung kayat mahalagang
maipagkaloob sa kanya ang
kalayaan sa pagpapahayag ng
saloobin at kalayaan sa
pagpapasya.
 Nakasulat ang panitikan ng mga
humanista sa wikang angkop sa
akdang susulatin. (magkakaugnay at
nagkakaisang balangkas, may buong
kaisipan, nakaaliw at pagpapahalaga
sa katotohanan)
ipamalas ang iba't ibang paraan ng
tao o sumasagisag sa tao sa pag-
aalay ng kanyang pag-ibig sa kapwa,
bansa at mundong kinalakhan.
Ipinakikita rin sa akda na gagawin at
gagawin ng isang nilalang ang lahat
upang maipaalam lamang ang
kanyang pag-ibig sa tao o bayang
napupusuan.
 DALAWANG URI:
1. Romantisimong Tradisyunal –
nagpapahalaga sa halagang pantao.
2. Romantisismong
Rebolusyonaryo -
pagkamakasariling karakter ng isang
tauhan.
 ROMANTIKO – tawag sa
pamaraan ng pagsulat ng mga
akdang pampanitikan sa Panahon ng
Romantisismo.
 naniniwala ang mga romantiko sa
lipunang makatao, demokratiko at
patuloy sa pag-unlad.
 Inspirasyon + Imahinasyon =
natatanging instrumento ng mga
romantiko para matuklasan ang
nakakubling katotohanan/ bumubuo
sa pagiging totoo, maganda.
Makatang Romantiko:
Panulaang Pilipino
 Jose Corazon de Jesus
 Lope K. Santos
 Ildefonso Santiago
 Florentino Collantes
 Inigo Ed Regalado
 Teodoro Gener
Maikling Kwento at Nobela
 Macario Pineda
 Jose Esperanza
 Faustino Galauran
REALISMO
- Rebolusyong Industriya: Ika-19 na
siglo
 Ang layunin ng panitikan ay ipakita
ang mga karanasan at nasaksihan ng
may-akda sa kanyang lipunan.
Samakatuwid, ang panitikan ay
hango sa totoong buhay ngunit hindi
tuwirang totoo sapagkat isinaalang-
alang ng may-akda ang kasiningan at
pagkaepektibo ng kanyang sinulat.
 Mahalaga ang katotohanan kaysa
kagandahan.
  Ayon sa mga realista, ang sinumang
tao, anumang bagay at lipunan, ay
dapat maging makatotohanan ang
isasagawang paglalarawan o matukoy ang nilalaman, kaanyuan o
paglalahad.
 PAKSA: Kahirapan,
kamangmangan,,karahasan, krimen,
bisyo, katiwalian, kawalan ng
katarungan, prostitusyon, atb.
Mga Halimbawa:
 ‘Noli Me Tangere’ at ‘El
Filibusterismo' ni Dr. Jose P. Rizal
 Banaag at Sikat ni Lope K. Santos
 ‘Santanas sa Lupa’ ni Celso
Carunungan
 ‘Laro sa Baga' ni Edgar Reyes
 Ito Pala ang Inyo' ni Federico
Sebastian (dula)
 ‘May Isang Sundalo' at Nana' ni
Rene Villanueva (dula)
PORMALISTIKO
 Ang layunin ng panitikan ay
iparating sa mambabasa ang nais
niyang ipaabot gamit ang kanyang
tuwirang panitikan. Samakatuwid,
kung ano ang sinasabi ng may-akda
sa kanyang panitikan ang siyang nais
niyang ipaabot sa mambabasa –
walang labis at walang kulang.
Walang simbolismo at hindi
humihingi ng higit na malalimang
pagsusuri't pang-unawa.
 tanging pisikal na katangian ng akda
ang pinakabuod ng pagdulog na ito.
 Tunguhin ng teoryang ito ay
kayarian at paraan ng pagkakasulat
ng akda.
 Kailangang masuri sa akda ang tema
o paksa ng akda, ang sensibilidad at
paguugnayan ng mga salita,
istruktura ng wika, metapora,
imahen, at iba pang elemento ng
akda.
SIKO-ANALITIKO
- Bago ipanganak si Kristo
 tanging ang ekonomiya lamang ang
motibo ng lipunan. “nasa
paghahanapbuhay ang tugon upang
lasapin ang sarap ng buhay.”
 nagkakaroon lamang ng maturidad
ang isang tao bunga ng kanyang
kamalayan sa kahirapan.
EKSISTENSYALISMO
 Huling bahagi ng ikalawang dekada
ng nakaraang dantaon
 Ang layunin ng panitikan ay ipakita
na may kalayaan ang tao na pumili o
magdesisyon para sa kanyang sarili
na siyang pinakasentro ng kanyang
pananatili sa mundo (human
existence).ang teoryang
eksistensyalismo ay walang
simulain.
 Maihahalintulad ito sa dalawang
teorya: romantisismo dahil mahilig
sa paghanap ng tunay na paraan ng
pagpapahayag o ekspresyon;
modernismo dahil nagpipilit itong
magwasak ng kasaysayan.
Halimbawa:
 Ako ang Daigdig’ ni Alejandro G.
Abadilla
 Aanhin Nino “Yan?' Panitikang Thai
Salin ni Lualhati Bautista
ISTRUKTURALISMO
- Unang dekada ng ika 20 dantaon
 Wika ang mahalaga dahil bukod sa
hinuhubog nito ang kamalayang
panlipunan – ipinalalagay ng
maraming teorista na napakahalaga
ng diskurso sa paghubog ng
kamalayang panlipunan.
 'di-makatao'
DEKONSTRUKSYON
- Dekada '6o: ipinakilala ni Jacques
Derrida
 Ang layunin ng panitikan ay ipakita
ang iba't ibang aspekto na bumubuo
sa tao at mundo. Pinaniniwalaan kasi
ng ilang mga pilosopo at manunulat
na walang iisang pananaw ang nag-
udyok sa may-akda na sumulat kundi
ang pinaghalu-halong pananaw na
ang nais iparating ay ang kabuuan ng
pagtao at mundo.
 Batay sa ideyang walang
permanenteng kahulugan ang teksto
dahil ang wika ay di matatag at
nagbabago.
  Higit na mahalaga ang mambabasa
kaysa sa may-akda sa pagtiyak ng
kahulugan ng teksto.
 Layunin ng pag-aanalisa ang
paglalantad sa mga magkakaslungat
na kahulugan o implikasyon ng
teksto at ng mga salita at
pangungusap.
Halimbawa:
 “Tata Selo' ni Rogelio Sicat
 “Kay Estella Zeehandelaar' salin ni
Ruth Elynia S. Mabanglo
FEMINISMO
 Ang layunin ng panitikan ay
magpakilala ng mga kalakasan at
kakayahang pambabae at iangat ang
pagtingin ng lipunan sa mga
kababaihan. Madaling matukoy kung
ang isang panitikan ay feminismo
sapagkat babae o sagisag babae ang
pangunahing tauhan ay ipimayagpag
ang mabubuti at magagandang
katangian ng tauhan.
 Apat na Panahon ng Feminismo
1. Mga aklat nina Kate Millen,
Germaine Greer, at Eva Figes.
2. Pagkakalathala ng mga aklat nina
Showalter, Gilbert at Gubar
3. Ang tuwirang pakikipag-ugnayan
ng feminismo sa post-
istrukturalismo
4. Ang feminismong may
kaugnayan sa post modernismo
 ang mga babae ng panitikan ay
inilarawan ng ilang manunulat bilang
mahina, marupok, tanga, sunud-
sunuran, maramdamin, emosyonal,
pantahanan at masama.
 Ito ang sistemang pangkababaihan
bilang mga indibidwal na di-
kapantay ng kalalakihan.
Mga Halimbawa:
 “Sa ngalan ng Ina, ng Anak ng
Diwata't Paraluman’ ni Lilia
Quindoza Santiago (tula)
 ‘Sandaang Damit' ni Fanny Garcia
(maikling kwento)
 “Sumpa’ ni Rowena Festin (tula)
 Paano Tumutula ang Isang Ina’ ni
Ligaya G. Tiamson-Rubin (tula)
ARALIN 3: ANYO AT URI NG
PANITIKAN
PANITIKAN
 "pang-titik-an"
 titik - literatura (literature).
 Literatura - galing sa Latin na littera
na nangunguhulugang titik.
 Ito ang tawag natin sa lahat ng uri ng
pahayag.
 Ang panitikan ay nagsasabi o
nagpapahayag ng mga kaisipan, mga
damdamin, mga karanasan, hangarin
at diwa ng mga tao
URI NG PANITIKAN  Awit at Korido
 Piksyon - ang mga na akda mula sa
imahinasyon ng manunulaT.  Tulang Pandamdamin o Liriko
 Di-Piksyon - ito ay mga akdang  Awiting Bayan
batay sa tunay na pangyayari  Soneto
 Elehiya
ANYO NG PANITIKAN  Dalit
ARALIN 4: URI NG PANITIKAN AT
 Pastoral KAHULUGAN NITO
 Pasalin-dila
 Oda
 Pasulat
 Tulang Padula o Pantanghalan Mga Dahilan Kung Bakit Dapat Pag-
 Pasalintroniko
 Senakulo aralan ang Panitikang Pilipino
 Moro-moro
1. Upang makilala ang kalinangang
 Sarsuwela Pilipino, malaman ang ating minanang
ANYO NG PANITIKAN  Tibag yaman ng kaisipan at taglay na
 Panuluyan katalinuhan ng lahing ating pinagmulan.
1. Akdang Tuluyan- nagpapahayag ng  Salubong 2. Upang matalos natin na tayo'y may
kaisipan na isinusulat ng patalata.
marangal at dakilang tradisyon na
nagsilbing patnubay sa mga
1. Alamat  Tulang Patnigan
impluwensya ng ibang mga
2. Anekdota  Karagatan kabihasnang nanggagaling sa ibang mga
3. Nobela  Duplo bansa.
4. Pabula  Balagtasan 3. Upang mabatid natin ang mga
5. Parabula
kapintasan sa ating panitikan at
6. Maikling Kwento
makapagsanay upang maiwasto ang
7. Dula
mga ito.
8. Sanaysay
4. Upang malaman ang ating mga
9. Talambuhay
kagalingan sa pagsulat at
10. Talumpati
mapagsikapang ito'y mapagbuti at
11. Balita
mapaunlad.
12. Kwentong bayan
5. Bilang mga Pilipinong mapagmahal at
mapagmalasakit sa ating sariling kultura
2. Akdang Patula - Ito ay ay dapat nating pag-aralan ang ating
nagpapahayag ng damdamin na panitikan. Tayo higit kaninuman ang
isinusulat ng pasaknong. dapat magpahalaga sa sariling atin.

 Tulang Pasalaysay
 Epiko
Dalawang Pangkalahatang uri ng
Panitikan
1. Patula - Ito'y nabubuo sa
pamamagitan ng pagsasama-sama
ng maaanyong salita sa mga
taludtod na may sukat o bilang ng
mga pantig at pagtutugma ng mga
salita sa hulihan ng mga taludtod sa
bawat saknong. Kabilang dito ang
mga sumusunod: tulang liriko,
tulang pasalaysay, tulang
pantanghalan, at patnigan.
2. Tuluyan o Prosa - Ito'y nabubuo
sa pamamagitan ng malayang
pagsasama-sama ng mga salita sa
mga pangungusap. Hindi limitado o
pigil ang paggamit ng mga
pangungusap ng may-akda.
Kabilang dito ang mga sumusunod:
maikling kuwento, nobela, dula,
alamat, pabula, talambuhay,
sanaysay, balita at editoryal.
ANG TULA
Ang pagsulat ng tula ay isang hamon
sa mga makata sa dahilang matimpi ang
paggamit ng mga salita, may bilang ang mga
pantig at may kahirapan ang pagpili ng mga
magkakatugmang salita bagama't sa ngayon
ay hindi na gaanong kinikilala ng mga
makabagong makata ang bilang ng mga
pantig o sukat at tugma. Ang tula, may sukat
al tugma o malaya man ay nararapat
magtaglay ng magandang diwa at sining ng
kariktan. Sinasabing may magandang diwa
ang isang tula kung may makukuhang
magandang halimbawa rito. May sining ng
kariktan naman kung ang mga pananalitang
ginamit ay pilingpili at naaayon sa mabuting
panlasa. May iba't ibang pagpapakahulugan
kung ano ang tula.
Ayon kay Julian Cruz Balmaceda,
"Ang tula ay isang kaisipang naglalarawan
ng kagandahan ng kariktan, ng kadakilaan:
tatlong bagay na kailangang magkatipun-
tipon sa isang kaisipan upang mag-angkin
ng karapatang matawag na tula."
Ayon kay Inigo Ed. Regalado, "Ang
tula ay kagandahan, diwa, katas, larawan at
kabuuan ng tanang kariktang makikita sa
silong ng alinmang langit."
Ayon kay Fernando B. Monleon,
mula kay Lord Macaulay, "Ang pagtula'y
panggagagad, at ito'y kahawig ng sining ng
pagguhit, paglililok at pagtatanghal. Ang
kasaklawan ng pagtula ay higit na malawak
kaysa alin man sa ibang gagad na mga
sining, pagsama-samahin man ang mga
iyon".
Mga Uri ng Tula
1. Tulang Liriko o Tula ng
Mga Uri ng Tulang Pasalaysay
Damdamin - ito'y nagtataglay ng
mga karanasan, kaisipan, * guniguni,
pangarap at iba't ibang damdaming
maaaring madama ng may-akda o ng
ibang tao. Ang uring ito ng tula ay
maikli at payak.
Mga Uri ng Tulang Liriko
a. Awit - Ang karaniwang pinapaksa
nito ay may kinalaman sa pag-ibig,
kabiguan, kalungkutan, pag-asa,
pangamba, poot at kaligayahan.
b. Soneto - Nagtataglay ito ng mga aral
ng buhay, may labing-apat na
taludtod; ang nilalaman ay tungkol sa
damdamin at kaisipan at may
malinaw na kabatiran sa likas na
pagkatao.
c. Oda - Pumupuri ito sa mga
pambihirang nagawa ng isang tao o
grupo ng mga tao, masigla ang
nilalaman at walang katiyakan ang
bilang ng mga pantig sa bawat
taludtod.
d. Elehiya - Tulang may kinalaman sa
guniguni tungkol sa kamatayan.
e. Dalit - Ito ay tulang nagpaparangal
sa Dakilang Lumikha at may
kahalong pilosopiya sa buhay.
2. Tulang Pasalaysay - Ito'y naglalahad
ng makukulay at mahahalagang tagpo
sa buhay tulad ng pag-ibig, pagkabigo
at tagumpay. Naglalahad din ito ng
katapangan at Kagitingan ng mga
bayani sa pakikidigma.
a. Epiko - Nagsasalaysay ito ng
kagitingan ng isang tao, ang
kanyang pakikitunggali sa mga
kaaway at mga tagumpay niya sa
digmaan. Hindi kapani-paniwala
ang ibang pangyayari at
maituturing na kababalaghan.
b. Awit at Kurido - Tungkol ito sa
mga paksang may kinalaman sa
pakikipagsapalaran ng mga
 kilalang tao sa mga kaharian tulad
ng hari, reyna, prinsipe, prinsesa,
duke, konde at iba pang dugong
mahal na ang layunin ay
palaganapin ang Kristiyanismo.
Ang mga awit at kurido ay dala
rito ng mga Kastila.
c. Karaniwang Tulang Pasalaysay -
Ang mga paksa ay tungkol sa mga
pangyayari sa pang-araw-araw na
buhay.
3. Tulang Patnigan (Joustic Poetry) -
Kabilang sa uring ito ang karagatan,
duplo at balagtasan. franasio Betaglas'
Baltazor
4. Tulang Pantanghalan o Padula -
Katulad din ito ng karaniwang dula, ang
kaibahan nga lamang ay binibigkas ng
mga tauhan ang kanilang mga diyalogo
sa paraang patula. Maaaring isama sa
uring ito ang mga tulang binibigkas sa
sarswela at komedya.
Maraming uri ng mga akdang
tuluyan. Ang ilan sa mga halimbawa ay
maikling kuwento, nobela, dula, alamat,
kuwentong bayan, parabula, pabula,
talambuhay, sanaysay, talumpati at balita.
ANG MAIKLING KUWENTO
Ang maikling kuwento ay isang anyo
ng panitikan na may layuning magsalaysay
ng isang maselan at nangingibabaw na
pangyayari sa buhay ng pangunahing
tauhan. Ito'y nagiiwan ng isang kakintalan sa
isip ng mga mambabasa. Pangunahing
layunin nito ang manlibang.
Si Edgar Allan Poe ang tinaguriang
"Ama ng Maikling Kuwento" sapagkat siya
ang kauna-unahang manunulat na
nagpakilala ng maikling kuwento bilang
isang sining.
Lima ang bahagi ng isang kuwentong
may balangkas: panimula, saglit na
kasiglahan, mga suliraning inihahanap ng
lunas (ito'y karaniwang tatlo), kasukdulan at
kakalasan. Ang panimula ay isang pondo na
siyang guguhitan ng mga pangyayari kaya't
sa panimula ay hindi na kailangang isama
ang lahat ng bagay na maaaring maisip ng
sumusulat tungkol sa mga tauhan at sa
kuwento. Dapat na maging kapansin-pansin
ang panimula upang maakit ang pagkawili
ng bumabasa. ahagi ng hing kwentong
balangkas
Ang saglit na kasiglahan ay ang
bahaging naglalarawan ng simulang patungo
sa paglalahad ng unang suliraning
inihahanap ng lunas. Sa bahaging ito ay
dapat magkaroon ng interes ang bumabasa at
maramdaman niyang namiminto na ang
isang pangyayaring gigising sa kanya ng
isang tiyak na damdamin.
Karaniwang tatlo ang mga suliraning
inihahanap ng lunas. Kung minsan ay
humihigit sa tatlo. Sa sandaling sumapit ang
mambabasa sa saglit na kasiglahan, siya ay
mapapagitna sa mga pangyayaring gigising
sa kanyang damdamin. Ang mga
pangyayaring ito ay bumubuo sa mga
suliraning inihahanap ng lunas na lumilikha
ng isang pagkawiling pasidhi nang pasidhi.
Ang kasukdulan ang bahagi ng
kuwento na nagsasaad ng pinakamasidhing
kawilihan o pananabik. Ito'y dapat ilarawan
nang mabilisan, tiyak o malinaw at maayos.
Hindi nararapat magkaroon ng anumang
paliwanag sa bahaging ito sapagkat
maaaring mawalan ng bisa ang kasukdulan.
Ang kakalasan ang panghuling
bahagi ng kuwento na kagyat na sumusunod
sa kasukdulan. Ang kakalasan ay di dapat
pahabain at punuin ng mga paliwanag na
nagiging dahilan ng pagkasira ng bisa at
kasukdulan ng kuwento. Hayaang mag-isip
ang mga mambabasa at siyang tumapos ng
kuwento.
Mga Uri ng Maikling Kuwento
1. Salaysay - Ang uring ito'y walang
katangiang nangingibabaw, timbang na
timbang ang mga bahagi, hindi
nagmamalabis bagama't masaklaw,
maluwag ang pagsasalaysay at hindi
apurahan.
2. Kuwento ng kababalaghan -
Binibigyang kasiyahan sa kuwentong
ito ang ating pananabik sa mga bagay na
kataka-taka at salungat sa wastong bait
at kaisipan. Karaniwang likha lamang
ng mayamang guniguni ng may-akda
ang ganitong un ng kuwento.
3. Kuwento ng katutubong kulay - Ang
binibigyang-diin sa uring ito'y ang
kapaligiran ng isang pook. Ang tagpuan
ang higit na binibigyang-pansin.
Inilalarawan ang mga tao sa isang pook,
 ang kanilang pamumuhay, mga gawi,
mga kaugalian at mga paniniwala.
4. Kuwento ng katatawanan - May
kabagalan at ilang paglihis sa balangkas
ang galaw ng mga pangyayari sa
kuwentong ito.
5. Kuwento ng tauhan - Ang tauhan o
mga tauhan sa kuwento ang
binibigyang-diin.
6. Kuwento ng katatakutan - Ang
damdamin, sa halip na ang kilos ang
binibigyang diin sa uring ito.
Pinupukaw ang damdamin ng
mambabasa at ang mahalaga ay ang bisa
at kaisahan.
7. Kuwento ng pakikipagsaparalan -
Ang kawilihan sa ganitong uri ng
kuwento ay nasa balangkas sa halip na
sa mga tauhan ng kuwento. Ang
kawilihan ay nababatay sa pagsubaybay
sa mga pangyayari sa buhay ng
pangunahing tauhan sa kuwento.
8. Kuwento ng madulang pangyayari -
Kapansin-pansin ang pangyayari sa
ganitong uri ng kuwento. Ang
pangyayari'y lubhang mahalaga at
nagbubunga ng isang bigla at kakaibang
pagbabago sa kapalaran ng mga tauhan
sa kuwento.
9. Kuwento ng talino - Ang may-akda ay
lumilikha ng masuliraning kalagayan sa
simula upang mag-alinlangan ang
mambabasa hanggang sa sumapit ang
takdang oras ng paglalahad. Ang ay siyang ikinawiwili ng mga
umaakit sa mambabasa sa uring ito ng mambabasa sa uring ito.
kuwento ay ang pagkakabuo ng
balangkas sa halip na ang mga tauhang 3. Nobela ng kasaysayan - Ang
gumaganap. binibigyang-diin dito ay ang kasaysayan
ng bayan o isang pook.
10. Kuwento ng Sikolohiko -
Inilalarawan ang mga tauhan sa isipan 4. Nobela ng romansa - Ang layunin at
ng mambabasa. Ang suliranin ng may- mga simulaing lubhang mahalaga sa
akda ay maipadadama sa mambabasa, buhay ng tao at ng lipunan ang
ang damdamin ng isang tao sa harap ng binibigyang diin.
isang pangyayari.
ANG NOBELA
Ang nobela'y isang anyo ng
panitikan na nagtataglay ng maraming ligaw
na tagpo. Ito'y maraming tauhan at
nangangailangan ng mahabang kawing ng
panahon. Ang nobela, kaiba sa maikling
kuwento ay hindi mababasa sa isang upuan
lamang. Ang mga layunin ng nobela'y
manlibang at bagama't di-tuwirang tinutukoy
ay maaring magbigay ng aral o mga ANG DULA
halimbawang dapat pamarisan ng balana.
Ang dula ay isang akdang
pampanitikan na ang layunin ay itanghal sa
pamamagitan ng pananalita, kilos at galaw
ang kaisipan ng may-akda.
Mga Uri ng Nobela
1. Nobelang tauhan - Pinangingibabaw sa
uring ito ng nobela ang mga Tatlong Bahgi ng Dula
pangangailangan, kalagayan at hangarin 1. Yugto - Ang bahaging ito ang
ng mga tauhan. ipinanghahati sa dula. Inilaladlad ang
pangmukhang tabing upang
2. Nobelang makabanghay - Ang magkaroon ng panahong
pagkakabalangkas ng mga pangyayari
 makapahinga ang mga nagsiganap
gayundin ang mga manonood.
2. Tanghal - Ang bahaging ito ang
ipinanghahati sa yugto kung
kinakailangang magbago ng ayos ng
tanghalan.
3. Tagpo - Ito ang paglalabas-masok sa
tanghalan ng mga tauhang
gumaganap sa dula.
Mga Uri ng Dula
1. Trahedya - Sa dulang ito'y may
mahigpit na tunggalian. Mapupusok
ang mga tauhan at ginagamitan ng
masisidhing damdamin. Ito'y
nagwawakas sa pagkasawi o
pagkamatay ng mga pangunahing
tauhan.
2. Komedya - Ang uring ito'y
nagtatapos na masaya sapagkat ang
mga tauhan ay nagkakasundo. Ang
wakas ay kasiya-siya sa mga
manonood.
3. Melodrama - Ang dula ay
nagwawakas na kasiya-siya sa
mabubuting tauhan bagama't ang
uring ito'y may malulungkot na
sangkap. Kung minsan ay labis ang
pananalita at damdamin sa uring ito.
4. Parsa - Ang layunin ng dulang ito'y
magpatawa sa pamamagitan ng
kawil-kawil na pangyayari at mga
pananalitang lubhang katawa-tawa.
5. Saynete - Ang pinakapaksa ng uring
ito ay mga karaniwang ugali.
Katulad ng parsa, ang dulang ito ay
may layuning magpatawa.
ANG ALAMAT AT KUWENTONG
BAYAN
Ang mga unang kuwento ng mga
Pilipino ay mga alamat at kuwentong bayan.
Bago pa dumating ang mga Kastila ay
mayroon nang mga alamat at kuwentong
bayan ang ating mga ninuno. Ang alamat ay
isang akdang pampanitikan na ang
pinakadiwa ay mga bagay na makasaysayan
at tumutukoy sa pinagmulan ng isang bagay
o mga bagay. Ang kuwentong bayan naman
ay mga kuwentong walang may-akda at
nagpapalipat-lipat lamang sa bibig ng mga
tao.
ANG PARABULA AT PABULA
Ang parabula ay salaysaying mula sa
banal na kasulatan, nagpapahayag ito ng
katotohanan at may layuning magbigay ng
aral. Katulad ng layunin ng parabula ang
pabula. Ang kaibahan nito sa parabula ay
mga hayop ang gumaganap na binigyan ng
mga katangian ng mga tao.
ANG TALAMBUHAY
Ang talambuhay ay akdang tungkol
sa kasaysayan ng buhay ng isang tao.
Mga Uri ng Talambuhay
1. Pansarili - Ang may-akda ang
sumulat ng kanyang sariling
talambuhay.
2. Paiba - Ang talambuhay ay isinulat
ng ibang tao.
ANG SANAYSAY
Ang sanaysay ay isang akdang
nakatuon sa isang tanging paksa at
naglalayong maglahad ng mga kuru-kuro o
pananaw ng may-akda.
Mga Uri ng Sanaysay
1. Maanyo o pormal -
nangangailangan ng maingat na
pagpili at paghahanap ng mga salita,
maayos at mabisang paglalahad ng
mga kaisipan, lubos na kaalaman sa
paksa at mahusay at malinaw na
pagbubuo ng mga pangungusap.
2. Malaya o di-pormal - higit na
madali at magaang sulatin sapagkat
simple, kadalasang natural ang
paglalahad ng mga kaisipan at parang
nakikipag-usap lamang.
ANG TALUMPATI
 Ang pagtatalumpati ay isang edukasyong, panlipunan, panrelihiyon,
pagpapahayag sa harap ng mga taong pang-agham, pangkalusugan at iba pa.
handang makinig. Layunin nito na
magpahatid ng mahalagang ideya tungkol sa
isang paksa upang makaakito
magpapaniwala.

Mga Bahagi ng Talumpati

1. Panimula - bahaging naghahanda sa
kaisipan ng mga nakikinig upang
maakit ang kanilang kawilihan.

2. Paglalahad - bahaging
nagpapaliwanag, ito ang katawan ng
talumpati.

3. Paninindigan - bahaging
naglalaman ng mga katunayan o
ebidensya ng nagtatalumpati.

4. Pamimitawan - pangwakas na
bahagi ng talumpati.

BALITA
Ang balita ay paglalahad ng mga
nangyayari sa loob at labas ng bansa. Ito'y
nagbibigay ng mahahalagang impormasyong
nagpapabago sa takbo ng buhay. May mga
balitang pampulitika, pangkabuhayan, pang-