Professional Documents
Culture Documents
Giao Duc Dao Duc 473932
Giao Duc Dao Duc 473932
tại thành phố Hồ Chí Minh trong điều kiện đổi mới hiện nay
MỞ ĐẦU..............................................................................................................5
1. Tính cấp thiết của đề tài....................................................................................5
2. Tình hình nghiên cứu đề tài..............................................................................7
3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu.................................................................10
3.1. Mục đích......................................................................................................10
3.2. Nhiệm vụ.....................................................................................................10
4. Đối tượng, phạm vi nghiên cứu......................................................................11
5. Phương pháp nghiên cứu................................................................................11
6. Đóng góp mới về mặt khoa học của luận án..................................................11
7. YÙ nghĩa lý luận và thực tiễn của luận án.....................................................12
8. Kết cấu của luận án.........................................................................................12
Chương 1............................................................................................................13
VAI TRÒ CỦA GIÁO DỤC ĐẠO ĐỨC VỚI SỰ HÌNH THÀNH VÀ PHÁT
TRIỂN NHÂN CÁCH CỦA THẾ HỆ TRẺ.......................................................13
1.1. ĐẠO ĐỨC LÀ NỀN TẢNG CỦA NHÂN CÁCH.....................................13
1.1.1. Con người và nhân cách...........................................................................13
1.1.2. Đạo đức trong cấu trúc của nhân cách......................................................33
1.2. GIÁO DỤC ĐẠO ĐỨC ĐỂ HÌNH THÀNH VÀ PHÁT TRIỂN NHÂN
CÁCH.................................................................................................................46
1.2.1. Sự hình thành và phát triển nhân cách......................................................46
Công cuộc công nghiệp hóa, hiện đại hóa (CNH, HĐH) đất nước đang
đặt ra những yêu cầu to lớn về chất lượng nguồn lực con người. Đó là sự phát
triển toàn diện về đạo đức, trí tuệ, thể chất, thẩm mỹ và một cách khái quát nhân
cách nói chung của con người Việt Nam, mà trước hết là của thế hệ trẻ.
Coi giáo dục - đào tạo (GD-ĐT) là quốc sách hàng đầu, Đảng ta đòi hỏi
phải "tăng cường giáo dục công dân, giáo dục lòng yêu nước, chủ nghĩa Mác-
Lênin và tư tưởng Hồ Chí Minh, giáo dục đạo đức và nhân văn, lịch sử dân tộc
và bản sắc văn hóa dân tộc, ý chí vươn lên vì tương lai của bản thân và tiền đồ
của đất nước" [29, tr. 29]. Từ đó cho thấy, giáo dục đạo đức là một trong những
điểm chủ yếu, cốt lõi xuyên suốt và giữ vị trí chủ đạo trong toàn bộ quá trình
giáo dục nhân cách, đào tạo con người trong nhà trường ở nước ta, đặc biệt là
trong nhà trường phổ thông, đối với học sinh ở lứa tuổi thiếu niên.
Sự nghiệp đổi mới ở nước ta đang đi vào chiều sâu và được triển khai
trên quy mô lớn, trong mọi lĩnh vực của đời sống xã hội. Cơ chế thị trường
(CCTT), nền kinh tế hàng hóa nhiều thành phần đang phát huy tác dụng tích
cực, tạo nên sự phát triển năng động và thúc đẩy nhịp độ tăng trưởng kinh tế ở
nước ta. Nhưng, kinh tế thị trường (KTTT) cũng ngày càng bộc lộ những mặt
trái, gây ảnh hưởng tiêu cực tới đời sống tinh thần, sự cảm thụ văn hóa - nghệ
thuật cũng như trong tâm lý - đạo đức của các tầng lớp dân cư trong xã hội.
Những ảnh hưởng tiêu cực đó len lỏi, thẩm thấu vào mọi quan hệ xã hội, làm sai
lệch các chuẩn mực giá trị, dẫn tới sự suy thoái về đạo đức ở một bộ phận xã
hội, ảnh hưởng xấu tới thế hệ trẻ.
Vậy có thể ngăn chặn và khắc phục tình trạng suy thoái đạo đức đó được
không? Nhà trường, gia đình và toàn xã hội có thể chủ động trong một chương
Phải chăng đẩy mạnh giáo dục đạo đức cho học sinh phổ thông là góp
phần quan trọng vào thắng lợi của cuộc đấu tranh bảo vệ định hướng xã hội chủ
nghĩa (XHCN), chống lại âm mưu "Diễn biến hòa bình" của các thế lực đế quốc
chủ nghĩa nhằm thực hiện một cách tinh vi, thâm độc mà một trong những mũi
tiến công là tàn phá đạo đức, nhân cách của thế hệ trẻ?
Như thế, giáo dục đạo đức cho học sinh phổ thông gắn liền với mục tiêu
và nhiệm vụ chính trị, với cuộc đấu tranh ý thức hệ hiện nay.
Để đem lại câu trả lời cho vấn đề hệ trọng nêu trên, việc nghiên cứu đạo
đức và giáo dục đạo đức vào lúc này đang là một đòi hỏi cấp bách, bức xúc.
Bấy lâu nay, vấn đề giáo dục đạo đức cho học sinh phổ thông là đề tài
nghiên cứu rất quen thuộc của khoa học sư phạm. Trong nhận thức của không ít
người, giáo dục đạo đức cho học sinh phổ thông dường như chỉ là đối tượng
nghiên cứu của khoa học sư phạm, là vấn đề của đời sống học đường.
Cần nhận thức đầy đủ hơn về vấn đề này. Đã đến lúc phải mở rộng
nghiên cứu đề tài này theo hướng tiếp cận lý luận chính trị - xã hội của chủ
nghĩa cộng sản (CNCS) khoa học, nghĩa là nghiên cứu vấn đề giáo dục đạo đức
cho học sinh phổ thông cũng như cho thế hệ trẻ nói chung từ góc độ lý luận
chính trị, để từ đó, với những kiến giải khoa học đưa ra những phân tích triết
học, chính trị - xã hội về đạo đức và giáo dục đạo đức.
Có thể nói, chưa bao giờ, vấn đề giáo dục đạo đức được đặt ra với tầm
quan trọng, tính cấp thiết và ý nghĩa xã hội rộng lớn như lúc này. Chăm lo cho
sự phát triển đạo đức và đời sống tinh thần lành mạnh của cộng đồng xã hội là
chăm lo tới tiềm lực phát triển lâu bền của cả một dân tộc.
Nghiên cứu vấn đề giáo dục đạo đức cho học sinh phổ thông tại thành
phố Hồ Chí Minh (TP. HCM) trong điều kiện đổi mới hiện nay được đặt ra
trong khung cảnh và ý nghĩa xã hội đó. TP. HCM có lịch sử 300 năm, từ ngày
giải phóng đến nay đã tròn 1/4 thế kỷ và cùng cả nước đi vào sự nghiệp đổi mới
Những lý do trên đã nói lên tính cấp thiết của đề tài nghiên cứu này, là
động lực thôi thúc nội tâm để tác giả, từ thực tiễn và kinh nghiệm sư phạm của
mình trong nhiều năm, lựa chọn vấn đề: "Giáo dục đạo đức cho học sinh
trường trung học cơ sở tại thành phố Hồ Chí Minh trong điều kiện đổi mới
hiện nay" làm đề tài nghiên cứu và viết công trình luận án.
Trong những năm 60, 70 nhiều công trình nghiên cứu về giáo dục đạo
đức của nhiều tác giả trong nước đã được công bố từ góc độ tâm lý học, giáo
dục học.
Viện Khoa học Giáo dục Việt Nam và Trường Đại học Sư phạm Hà Nội
đã có những đóng góp rất quan trọng vào lĩnh vực nghiên cứu này với các tác giả
Hà Thế Ngữ, Nguyễn Đức Minh, Phạm Hoàng Gia, Phạm Minh Hạc, Phạm Tất
Dong và nhiều tác giả khác. Để đi đến các quan niệm và giải pháp về giáo dục
đạo đức, các tác giả đã lựa chọn cho mình những cách tiếp cận khác nhau, tạo ra
một sự đa dạng, phong phú về nội dung và phương pháp nghiên cứu.
- Nguyễn Đức Minh nghiên cứu và trình bày cơ sở tâm lý - giáo dục học
của giáo dục đạo đức.
- Hà Thế Ngữ chú trọng đến vấn đề tổ chức quá trình giáo dục đạo đức
thông qua giảng dạy các bộ môn khoa học, nhất là các bộ môn khoa học xã hội
Trong các công trình nghiên cứu về giáo dục đạo đức từ sau Đại hội
Đảng lần thứ VI (1986), cần kể đến một số đề tài như công trình mang mã số
NN7: "Cải tiến công tác giáo dục tư tưởng, chính trị, đạo đức và lối sống cho
học sinh, sinh viên trong hệ thống giáo dục quốc dân" do Phạm Tất Dong làm
chủ nhiệm.
Trong công cuộc đổi mới kinh tế - xã hội, do nhận thức được tầm quan
trọng đặc biệt của nhân tố con người, nhiều nhà khoa học có uy tín đã tập hợp
trong chương trình nghiên cứu khoa học, công nghệ quốc gia KX.07 (1991 -
1995) do Phạm Minh Hạc làm chủ nhiệm nhằm nghiên cứu các đề tài về con
người với tư cách là mục tiêu và động lực của sự phát triển. Trong phạm vi của
chương trình nghiên cứu này đã xuất hiện nhiều công trình nghiên cứu về giáo
dục đạo đức, phát triển nhân cách. Đáng lưu ý nhất là vấn đề giáo dục truyền
thống dân tộc và cách mạng đã được các tác giả đề cập và lý giải trên cơ sở
khoa học.
Trong những năm đổi mới, đồng chí Phạm Văn Đồng đã viết nhiều tác
phẩm nghiên cứu về Hồ Chí Minh và về giáo dục, thể hiện tâm huyết đối với
giáo dục đạo đức cho thế hệ trẻ mà ông xem là chức năng quan trọng của nhà
trường. Ông đã viết: Nhà trường, từ mẫu giáo đến đại học là nơi rèn luyện, nơi
đào tạo con người trở thành những người được trang bị tốt về phẩm chất, đạo
đức, nghề nghiệp, phong cách và cống hiến, trở thành những người chiến sĩ của
một sự nghiệp vĩ đại xây dựng Tổ quốc ta, dân tộc Việt Nam ta, sự nghiệp nước
ta theo định hướng XHCN và tiến lên cao hơn nữa, tiến đến cái đích mà C. Mác
đã chỉ rõ: "Thay cho xã hội tư sản cũ, với những giai cấp và đối kháng giai cấp
của nó, sẽ xuất hiện một liên hợp, trong đó sự phát triển tự do của mỗi người là
điều kiện cho sự phát triển tự do của tất cả mọi người" [59, tr. 628].
Tác giả đã kế thừa trực tiếp những thành quả nghiên cứu nêu trên đây,
dựa vào những gợi mở của các tác giả đi trước về lý luận và phương pháp để
triển khai công trình của mình.
Tuy nhiên, cho đến nay, vẫn còn rất hiếm những chuyên khảo về giáo
dục đạo đức cho học sinh phổ thông nghiên cứu và trình bày từ góc độ lý luận
chính trị - xã hội của chủ nghĩa cộng sản khoa học và hầu như chưa có một
Mục đích của bản luận án này là làm rõ vai trò và ý nghĩa của giáo dục
đạo đức đối với sự hình thành và phát triển nhân cách của học sinh trung học cơ sở
(THCS) trong điều kiện đổi mới, nêu ra những định hướng và giải pháp bảo đảm
nâng cao chất lượng đạo đức cho học sinh THCS tại TP. HCM nhằm đáp ứng yêu
cầu phát triển mới của đất nước trong thời kỳ CNH, HĐH.
3.2. Nhiệm vụ
Để thực hiện mục đích trên, luận án tập trung giải quyết những nhiệm vụ
chủ yếu sau đây:
- Phân tích vai trò và ý nghĩa của giáo dục đạo đức cho học sinh phổ
thông, những nhân tố tác động tới quá trình giáo dục đạo đức cho học sinh
THCS trong điều kiện đổi mới.
- Đánh giá hiện trạng giáo dục đạo đức trong các trường THCS tại TP.
HCM.
- Đề xuất những định hướng và giải pháp nhằm nâng cao chất lượng và
hiệu quả giáo dục đạo đức cho học sinh phổ thông, đặc biệt là học sinh THCS,
phù hợp với hoàn cảnh và đáp ứng yêu cầu phát triển của TP. HCM trong thời
kỳ CNH, HĐH đất nước.
Luận án tập trung nghiên cứu vấn đề giáo dục đạo đức cho học sinh
trong trường THCS.
- Dựa trên cơ sở phương pháp luận của chủ nghĩa Mác - Lênin, chủ
nghĩa duy vật biện chứng và chủ nghĩa duy vật lịch sử, đặc biệt là nguyên lý về
mối quan hệ biện chứng giữa tồn tại xã hội và ý thức xã hội để cắt nghĩa sự tác
động qua lại giữa nền KTTT với đạo đức và hoạt động giáo dục đạo đức.
- Ngoài ra, luận án còn sử dụng các phương pháp lôgíc và lịch sử, phân
tích và tổng hợp từ các tri thức lý luận chuyên ngành và liên ngành, tổng kết
thực tiễn giáo dục trong các nhà trường phổ thông. Phân tích kinh nghiệm giáo
dục đạo đức là một trong những phương pháp quan trọng được tác giả chú ý vận
dụng.
- Góp phần làm rõ thêm bản chất, nội dung và những đặc điểm của giáo
dục đạo đức cho học sinh phổ thông từ hướng tiếp cận và phương pháp nghiên
cứu của CNCS khoa học.
- Phân tích những nhân tố tác động tới quá trình giáo dục đạo đức cho
học sinh phổ thông trong bối cảnh đổi mới xã hội theo định hướng XHCN. Chỉ
rõ những yêu cầu mới đặt ra đối với giáo dục đạo đức cho học sinh phổ thông
trong điều kiện đổi mới và khả năng giải quyết yêu cầu đó từ thực tiễn xã hội và
thực tiễn giáo dục.
- Phân tích và đánh giá thực trạng giáo dục đạo đức hiện nay ở các nhà
trường phổ thông tại TP. HCM trên quan điểm thực tiễn và phát triển. Đề xuất
và luận chứng những định hướng và giải pháp nhằm nâng cao chất lượng và
hiệu quả giáo dục đạo đức cho học sinh phổ thông hiện nay.
Ngoài phần mở đầu, kết luận và danh mục tài liệu tham khảo, luận án
gồm 3 chương, 6 tiết.