महात्मा गां धींचे  

भारताच्या स्वातं त्र्यासाठी केले ले  आं दोलने

१९१४ मध्ये गां धीजी आपल्या दे शात परतले . दक्षिण आफ्रिकेतील विलक्षण
विजयाच्या भावने ने त्यांना दे श स्वतं तर् करण्यासाठी प्रेरित केले . १९२० मध्ये
असहकार चळवळ सु रू करून खादी प्रचार, सरकारी वस्तूंवर बहिष्कार, परदे शी
कपड्यांची होळी इत्यादी कामे पूर्ण झाली. १९३० मध्ये गां धीजींनी दांडी यात्रा
करून मिठाचा कायदा मोडला. १९८२ मध्ये ‘भारत छोडो’ चा प्रस्ताव मं जरू
झाला.

स्वतं तर् भारताचे गां धीजींचे स्वप्न होते . गां धीजींना दे श नु सता स्वतं तर् नाही तर
स्वावलं बी करायचा होता. त्यासाठी त्यांनी घरोघरी जाऊन चरख्याचा सं देश
दिला. अने क लोकांना स्वावलं बी केले . ग्रामोद्योगाचे महत्त्व लोकांना पटवून
दिले . स्वत: त्यांनी भारी वस्त्रांचा त्याग करून नु सते धोतर व अं गावर पे चा
घे ऊन ते राहू लागले . गां धीजींनी सत्य, अहिं सा, शांती यांचा आयु ष्यभर प्रचार
केला व स्वत:ही हीच शिकवण आचरणात आणली.

‘आधी करावे मग सां गावे

……..  महात्मा गांधीं

महात्मा गां धींचे   असहकार आं दोलन :-
ही चळवळ महात्मा गां धींनी ऑगस्ट १९२० मध्ये सु रू केली होती. दुर्दै वी
जालियनवाला बाग हत्याकांडांना बापूंचे उत्तर होते . या चळवळीत हजारो
भारतीय त्याच्यात सामील झाले . त्यांनी ब्रिटिशांनी विकले ला माल खरे दी
करण्यास नकार दे ऊन अहिं सेचा मार्ग धरला. त्यांनी स्थानिक उत्पादने वापरण्यास
सु रुवात केली ज्यामु ळे दे शातील ब्रिटिश व्यवसायाला अडथळा निर्माण झाला.
गां धीजींनी भारतीयांना स्वत: खादीचे कपडे बनवून आत्मनिर्भर होण्याचे आवाहन
केले . लोकांनी खादीचे कपडे बनविण्यास सु रुवात केली आणि ब्रिटिश वस्तूंवर
बहिष्कार टाकला. यामु ळे केवळ ब्रिटीश साम्राज्य हादरले च नाही तर
भारतीयांनाही जवळ आणले आणि एकत्र राहण्याची शक्ती मिळवून दिली.

महात्मा गांधिजींनी केलेले दांडी यात्रा व मीठ

सत्याग्रह :-
गां धीजींनी १९३० मध्ये ७८ स्वयं सेवकांसह दांडी यात्रा सु रू केली. ब्रिटिश
सरकारने सु रू केले ल्या मिठावरील कर आकारणीविरूद्ध त्यांची ही अहिं सक
प्रतिक्रिया होती. गां धीजी आणि त्यांचे अनु यायी समु दर् ाच्या पाण्यापासून मीठ
तयार करण्यासाठी गु जरातच्या किनार्य‍ ावरील दांडी गावी गे ले. १२ मार्च ते ६
एप्रिल या कालावधीत सु मारे २५ दिवस हा मोर्चा निघाला. या २५ दिवसांत
गां धीजी आणि त्यां च्या अनु यायांनी ४०० किमी अं तर साबरमती आश्रम ते दांडी
पर्यं त कू च केले . त्यां च्या मार्गात असं ख्य लोक सामील झाले . या चळवळीचा
ब्रिटीशां वर आणखी मोठा परिणाम झाला.

महात्मा गांधिजींनी केलेले भारत छोडो आंदोलन :-

महात्मा गां धींनी सु रू केले ली ही आणखी एक चळवळ होती. भारत छोडो
आं दोलन ऑगस्ट १९४२ मध्ये सु रू झाली आणि स्वातं त्र्यलढ्याच्या भारताच्या
इतिहासातील एक प्रमु ख चळवळ ठरली. या चळवळीच्या वे ळी गां धीजी आणि
इतर अने क ने त्यांना अटक झाली. बाहे रचे लोक दे शातील विविध ठिकाणी
मिरवणूक आणि निषे ध करत राहिले . नि:स्वार्थपणे लढणार्य
‍ ा मोठी सं ख्या
असले ल्या लोकांनी त्यांचे समर्थन केले .

निधन
गां धीजी आणि दे शातील अने क ने त्यांना तु रूंगात पाठविण्यात आले . अखे र १५
ऑगस्ट १९४७  रोजी भारत स्वतं तर् झाला आणि त्याच बरोबर गां धींजींचे
स्वतःचे प्रयत्न यशस्वी झाले . जसे पिता आपल्या मु लावर प्रेम करतात तसे च
महात्मा गां धींनीही आपल्या दे शावर आणि दे शवासीयां वर प्रेम केले . म्हणूनच
भारतीय त्यांना प्रेमाने ‘बापू’ म्हणायचे .

३० जाने वारी १९४८ रोजी नथु राम गोडसे यांनी गां धीजींना गोळ्या घालून
जीवानिशी मारले . त्यावर पं तप्रधान आपल्या भाषणात रे डिओ वर बोलताना
बोलले होते कि

आपल्या जीवनाचा दिवा विझला आहे , आता स्वतं तर् अं धारच आहे .

…….पं . जवाहरलाल ने हेरु

निष्कर्ष :-
गां धीजी यां च्या ने तृत्वात सर्व चळवळींनी स्वातं त्र्यलढ्यात महत्त्वपूर्ण भूमिका
बजावली. गां धीजींच्या विचारसरणीने त्यां च्या काळात हजारो भारतीयांना प्रेरित
केले आणि आजही तरुणांना प्रभावित करत आहे त. त्याला राष्ट् राचे जनक
म्हटले जाते यात काही आश्चर्य नाही.