‫سال چهارم‪ ،‬شماره ‪ 13‬زمستان‬ ‫مجله انديشه علوم‪ -‬شیمی کاربردی‪ ،‬دانشگاه سمنان‬

‫‪1388‬‬

‫سنتز پيش داروي آنتی بیو تیک سفوروکسيم‪:‬‬

‫(‪-7-]2 -)6R,7R‬فورانيل(‪-2- -)z‬متوکسي ايمينو[استاميدو‪ -3 -‬هيدروکسي متيل‪-‬‬
‫‪ -3‬سفم ‪ -4-‬کربوکسيليک اسيد‬
‫يعقوب صرافي‪ ،‬سيد كمال علي محمدي‪ ،‬خديجه عالي پور‬
‫دانشكده شيمي‪ ،‬دانشگاه مازندران‪ ،‬بابلسر‬
‫تاریخ پذیرش ‪17/7/88 :‬‬ ‫تاریخ دریافت ‪19/1/88 :‬‬

‫چکیده‬
‫استفاده از ‪ -7‬آمینو سفالوسپورانیک اسید و نمك آمونيوم‪ -2‬فورانیل‪ -2-)Z(-‬متوکسی ایمینو استیک اسید برای تهیه‬
‫آنتی بیوتیک ‪ -3‬هيدروكسي سفوروكسيم‪ .‬تهیه این ترکیب که شامل سه مرحله‪ ،‬برداشتن گروه استيل و يا در واقع هيدروليز‬
‫گروه استري ‪ -7‬آمینو سفالوسپورانیک اسید جهت تهيه ‪ -7‬آمینو‪-3‬هيدروكسي متيل سفالوسپورانیک اسید‪ ،‬سپس كلره ك‪HH‬ردن‬
‫نمک آمونیوم ‪ -2‬فورانیل‪ -2-)Z(-‬متوکسی ایمینو استیک اسید توسط فسفر پنتا كلريد و در پاي‪HH‬ان ن‪H‬يز كوپل ك‪H‬ردن ‪-7‬آمین‪H‬و‪-‬‬
‫‪-3‬هیدروکسی متیل‪ -3-‬سفم‪ -4-‬کربوکسیلیک اسید و ‪ -2‬فورانی‪HH‬ل‪ -2-)Z(-‬متوکسی ایمینو اس‪HH‬تیل کلرید ب‪HH‬راي تهيه محص‪HH‬ول‬
‫نهايي می باشد با راندمان خوبي انجام گرفت‪.‬‬
‫واژگان کلیدی‪ :‬آنتی بیوتیک‪ ،‬سنتز‪ ،‬سفالوسپورینک اسید‪ ،‬سفورکسیم‬

‫مقدمه‬
‫آنتی بیوتیک ها دستهای از داروهای ضد عفونت هستند‪ H‬که سبب مرگ یا توقف رشد باکتری ها میشوند و‬
‫از منابع ط‪H‬بیعی‪ ،‬س‪H‬نتزی و یا نیمه س‪H‬نتزی بهدست میآین‪H‬د‪ .‬آن‪H‬تیبیوتیکها خ‪H‬ود به چند دس‪H‬ته تقس‪H‬یم میش‪H‬وند که پ‪H‬نی‬
‫سیلینها‪ ،‬سفالوسپورینها‪ ،‬تتراسایکلینها‪ ،‬آمینوگلیکوزیدها‪ ،‬فلوروکینولونها‪ ،‬ماکرولی‪HH‬دها س‪HH‬ولفونامیدها از مهم‪HH‬ترین‬
‫آنها هستند‪.‬‬
‫سفالوسپورینها ‪ 1‬و پ‪H‬نی س‪H‬یلینها از لح‪H‬اظ درم‪HH‬انیو تج‪H‬اری مهم‪HH‬ترین گ‪H‬روه آن‪H‬تیبیوتیکها را تش‪H‬کیل میدهند این دو‬
‫گروه در یک حلقه بتا الکتام مشترکند به همین علت به آنتیبیوتیکه‪HH‬ای ‪-ß‬الکت‪HH‬ام معروفن‪HH‬د‪ .‬با تغییرگروهه‪HH‬ای َ ‪R،‬‬
‫‪R‬و ً‪ R‬در ساختار کلی آنها میتوان آنتیبیوتیکهای مختلفی تولید ک‪H‬رد که دارای خ‪H‬واص ضد ب‪HH‬اکتری متف‪H‬اوتی می‪-‬‬
‫باشند‪.‬‬
‫سنتز پيش داروي آنتی بیو تیک سفوروکسيم ‪. . . .‬‬ ‫‪68‬‬

‫شکل‪ :1‬ساختار سفالوسپورینها ‪1‬‬

‫در مقدمه ای بر آنتی بیوتیک های ‪-ß‬الکت‪HH‬ام مي ت‪H‬وان گفت كه ‪-ß‬الکت‪HH‬امها (‪-2‬آزتی‪H‬دینونه‪HH‬ا) آمی‪H‬دهای حلق‪H‬وی‬
‫چهارعضوی هستند که از اسیدهای ‪ -3‬آمینوپروپانوییک اسید مشتق میشوند‪ .‬اگر چه اولین عضو این خ‪HH‬انواده در‬
‫سال ‪ 1907‬توسط اشتادینگر معرفی شد‪ 1‬ولی اهمیت ‪-ß‬الکتام به عن‪HH‬وان آن‪HH‬تی بیوتیک تا زم‪HH‬ان کشف پ‪HH‬نی س‪HH‬یلین‬
‫توسط فلمینگ در سال ‪ ،1929‬ناشناخته بود‪ .‬پنیسیلین و مشتقات آن هنوز به طور وسیعی به عنوان آنتیبیوتیک به‬
‫کار میروند‪ .‬بعد از کشف فع‪HH‬الیت ضد ب‪HH‬اکتری پ‪HH‬نیس‪HH‬یلین‪ ،‬ه‪HH‬زاران ت‪HH‬رکیب شامل حلقه ‪-ß‬الکت‪HH‬ام از من‪HH‬ابع ط‪HH‬بیعی‬
‫استخراج و یا به روشهای شیمیایی سنتز شدهاند‪.‬‬
‫سفالوسپورینها دسته دیگری از آنتی بیوتیکهای ‪-ß‬الکتام میباشند كه به طور وس‪HH‬يعي در درم‪HH‬ان بيماريه‪HH‬ايي که به‬
‫وسيله باکتري ها در انسان و حيوان ايجاد ميشوند‪ ،‬مورد استفاده قرار ميگيرد‪ .‬سفوروکسيم يک آنتي بيوتيک نيمه‬
‫سنتزي با ارزش از نسل دوم ميباشد که طیف عملکرد ضد ب‪HH‬اکتری آن ها نس‪H‬بت به پ‪H‬نی س‪H‬یلین ها گس‪HH‬تردهتر می‪-‬‬
‫باشد‪ .‬اثرات آنتیبیوتیکی پنیسیلینها‪ ،‬سفالوسپورینها و سایر آنتیبیوتیکهای ‪-ß‬الکتام به آسیالس‪HH‬یون گزینشی حلقه ‪-ß‬‬
‫الکتام و در نتیجه غیر فعالسازی ترانس پپتیداز مورد نیازجهت سنتز دیواره سلولی باکتری بستگی دارد‪ .‬توان‪HH‬ایی‬
‫نتیجه واکنش پذیری حلقه ‪-ß‬الکتام میباشد‪ .‬باکتریهایی که در مقابل آنتیبیوتیک های ‪-ß‬الکتام مقاوم‬
‫ٔ‬ ‫آسیله شدن در‬

‫میباشند اغلب آنزیمهایی به نام ‪-ß‬الکتاماز را تولید میکنند که قادرند با سرعت بخشیدن به باز ش‪HH‬دن هی‪HH‬درولیتیکی‬
‫حلقه ‪-ß‬الکتام‪ ،‬آنتی بیوتیکها را غیرفعال كنند‪H.‬‬
‫سفوروکس‪HH‬یم یک‌ آنتی‌بیوتیک سفالوس‪HH‬پورینی‌ است که در برابر ‪-ß‬الکتام‪HH‬از مق‪HH‬اوم می باشد‪ .‌2‬این‌ آنتی‌بیوتیک در‬
‫درمان‌ تعداد‪ H‬زیادی‌ از بیماری‌ه‪H‬ا‪ ،‬مثل‌ عفونت‌ه‪H‬ای‌ تنفس‪H‬ی‌‪ ،‬عف‪HH‬ونت‌ گ‪H‬وش‌ می‪H‬انی‌‪ ،‬عف‪HH‬ونت‌ پوس‪H‬ت‌ و ب‪H‬افت‌ ن‪H‬رم‌‪،‬‬
‫سینوزیت‌‪ ،‬و عفونت‌های‌ ادراری‌ مؤثر است ‪ .‌3،5‬سفوروکسیم‌ همچنین‌ برای‌ جلوگیری‌ از عف‪HH‬ونت‌ در بیم‪HH‬ارانی‌ که‌‬
‫تحت‌ عمل‌ جراحی‌ قرار گرفته‌اند و در افرادی‌ که‌ به‌ هر علت‌ مستعد عفونت‌ هستند‪ H‬استفاده‌ می‌شود‪.‬‬

‫بخش تجربی‪:‬‬
‫سفالوسپورینها‪ ،‬دومین گروه از آنتیبیوتیکهای شناخته شده میباشند‪ .6‬و طیف عملکرد وسیعی علیه باکتریهای‬
‫گرم منفی و گرم مثبت دارند‪ .‬امروزه اکثر آنتی بیوتیکهای تزریقی و خوراکی از خانواده سفالوسپورینها میباش‪HH‬ند‪.‬‬
‫یکی از این محصوالت سفوروکسیم اكستيل ‪ )CFA( 2‬سفالوسپورین نسل دوم میباشد‪.‬‬

‫سفوروکسیم اكستيل ‪2‬‬ ‫شکل‪ :2‬ساختار‬

 ‫‪ 69‬مجله انديشه علوم‪ -‬شیمی کاربردی‬

‫‪ CFA‬در موقعیت كربن ‪ ،3‬یک گروه کرباموئیل دارد که به آن پایداری مت‪HH‬ابولیکی قابل مالحظه را میده‪HH‬د‪ .‬در‬
‫موقعیت ‪ 7‬یک گروه متوکسی ایمین وجود دارد که سبب پایداری زیاد آن در مقابل حمله به حلقه بتاالکتام میش‪HH‬ود‪.‬‬
‫حلقه فوریل خواص ضد میکروبی وسیعی بر علیه باکتری گرم منفی به مولک‪HH‬ول میده‪HH‬د‪ .‬گ‪H‬روه ‪ -1‬استوکسی اتیل‬
‫در كربن ‪ 4‬سفوروکسیم اکستیل به مولکول قابلیت حل شدن در چربی را داده و به این ت‪HH‬رتیب ج‪HH‬ذب سفوروکس‪HH‬یم‬
‫از طریق روده افزایش مییابد‪.‬‬
‫در اين پروژه سه مرحله از سنتز آنتي بيوتيك ‪ -3‬هيدروكسي سفوروكسيم انتخاب (شماي ‪ )1‬و كار تحقيقاتي روي‬
‫آن انجام شده است‪ .‬برای این منظور از ‪ -7‬آمينوسفالوس‪HH‬پورانيك اس‪HH‬يد (‪ )ACA-7‬و نمك آمونيوم ‪ -2‬فورانی‪HH‬ل‪( -‬‬
‫‪ -2-)Z‬متوکسی ایمینو اس‪HHH‬تیك اس‪HHH‬يد ‪ ))SMIA‬اس‪HHH‬تفاده ش‪HHH‬د‪ .‬ب‪HHH‬رای توجه بیش‪HHH‬تر به اهمیت این سه مرحله قابل‬
‫ذکراست که برای هر یک از مراحل سنتز چندین پتنت و مقاله گزارش شده است‪.7،9‬‬

‫شکل ‪ :3‬مراحل کلی سنتز ‪ -3‬هیدروکسی سفوروکسیم‬

‫آمينوسفالوسپورانيك اسيد (‪)ACA-7‬‬ ‫در مرحله اول هيدروليز ‪-7‬‬

‫سفم‪ -4-‬کربوکسیلیک اسید در حضور‬ ‫به ‪ -7‬آمینو‪ -3-‬هیدروکسی متیل‪-3-‬‬
‫سود با راندمان باال انجام شد‪ .‬پيشرفت واكنش با استفاده از کروماتوگرافی الیه نازک (‪ )TLC‬دنبال شد‪ .‬در پایان‬
‫واکنش‪ ،‬محص‪HH‬ول م‪HH‬ورد نظر به ص‪HH‬ورت نمک س‪HH‬دیم کریوکس‪HH‬یالت میباشد که در آب محل‪HH‬ول ب‪HH‬وده و با اف‪HH‬زایش‬
‫هیدروکلریک اسید‪ %4‬در دمای ‪ oC 0‬تا ‪=pH 4‬در ظرف واکنش رسوب میدهد‪ .‬برای جلوگ‪HH‬یری از هی‪HH‬درولیز‬
‫حلقه ‪-ß‬الکتام در طی انجام واکنش‪ ،‬از دمای پایین استفاده میشود‪ .‬در طیف ‪ IR‬ترکیب ‪ ACA-7‬جذب مربوط به‬
‫سنتز پيش داروي آنتی بیو تیک سفوروکسيم ‪. . . .‬‬ ‫‪70‬‬

‫گ‪HH‬روه کربونیل اس‪HH‬تری به وض‪HH‬وح در ناحیه ‪ cm-1 1741‬قابل مش‪HH‬اهده ميباش‪HH‬د‪ .‬ح‪HH‬ذف این پیک در طیف ‪IR‬‬
‫محصول و همچنين حذف پیک يكتايي مربوط به پروت‪HH‬ون ه‪HH‬اي متیل اس‪HH‬تری که در ناحیه ‪ppm02/2= ‬ظ‪HH‬اهر‬
‫میشود‪ ،‬دلیل ديگري بر هیدرولیز گروه استری میباشد‪.‬‬
‫در مرحله دوم براي تهيه اسيد كلريد‪ ،‬به سوسپانسیون حاصل از فس‪HH‬فر پنتا کلرید در دی کل‪HH‬رو مت‪HH‬ان و ‪ -N,N‬دی‬
‫متیل فرمامید‪ H،‬نمک آمونیوم ‪ -2‬فورانیل‪ -2-)Z( -‬متوکسی ایمینو استیک اسید (‪ )SMIA‬به ط‪HH‬ور آهس‪HH‬ته در دما‬
‫صفر درجه اض‪HH‬افه ش‪HH‬ده‪ ،‬پيش‪HH‬رفت واكنش به روش كروم‪HH‬اتوگرافي اليه ن‪HH‬ازك(‪ H)TLC‬تعقيب ش‪HH‬د‪ .‬بعد از پایان‬
‫واکنش‪ ،‬اسید کلرید تولید شده برای استفاده در مرحله بعد در ش‪HH‬رایط خشک و دور از رط‪HH‬وبت نگه‪HH‬داری گردید‪H.‬‬
‫محصول تولید شده به آسانی از روی طیف ‪ IR‬شناسایی میگ‪HH‬ردد‪ .‬در طیف ‪ IR‬نمک آمونی‪HH‬وم ‪ -2‬فورانی‪HH‬ل‪-)Z(-‬‬
‫‪ cm‬مش‪HH‬اهده میش‪HH‬ود که مرب‪HH‬وط به گ‪HH‬روه کربونیل نمک‬ ‫‪-1‬‬
‫‪ -2‬متوکسی ایمینو اس‪HH‬تیک اس‪HH‬ید یک پیک در ‪1602‬‬
‫آمونیوم‪ -2‬فورانیل‪ -2-)Z(-‬متوکسی ایمینو استیک اسید میباشد‪ .‬پس از کلره کردن نمک م‪HH‬ورد نظ‪HH‬ر‪ ،‬پیک ناحیه‬
‫‪ cm-1 1602‬ناپدید شده و پیکی در ‪ cm -11734‬ظاهر میشود که متعلق به گروه کربونیل اسید کلرید میباشد‪.‬‬
‫مرحله مهم در تهیه سفالوسپورین های نیمه سنتزی تشکیل پیوند آمیدی از طریق واکنش گروه آمین ترکیب ‪-ß‬‬
‫الکتام با یک عامل آسیله کننده از قبیل اسید‪ ،‬اسید کلرید‪ ،‬انیدرید‪ H‬میباشد‪ .‬در این پروژه پیوند‪ H‬آمیدی در ساختار‬
‫سفوروکسیم نیز از واکنش آمین آزاد ‪ AHCA-7‬با اسید کلرید به دست آمده از ‪ SMIA‬ایجاد شد‪ .‬برای این‬
‫منظور به سوسپانسیون ‪ -7‬آمینو‪-3-‬هیدروکسی متیل سفالوسپورانیک اسید حاصل از مرحله اول در دی‬
‫کلرومتان خشک‪ ،‬باز آلی ‪ DBU‬اضافه کرده تا‪ AHCA7-‬حل شود‪ =pH( 8-9 (.‬پس از حل شدن تری اتیل‬
‫آمین افزوده وسپس ‪ -2‬فورانیل‪ -2-)Z( -‬متوکسی ایمینو استیل کلرید حاصل از مرحله دوم کم کم به این محلول‬
‫اضافه میشود طی هم خوردن مخلوط واکنش در دماي صفر درجه سانتیگراد‪ ،‬پیشرفت واكنش به روش‬
‫كروماتوگرافي اليه نازك ‪ ))TLC‬با نسبت مناسب از حاللهاي متانول ‪ :‬اتيل استات (‪ )16:4‬تعقيب ميشود‪ .‬بعد از‬
‫گذشت مدت زمان ‪ 7-8‬ساعت و اطمینان از پایان واکنش‪ ،‬با افزایش ‪ 3‬میلی لیتر آب و هم خوردن مخلوط به‬
‫مدت ‪ 10‬دقیقه‪ ،‬دو فاز آلی وآبی توسط دکانتور جدا شده و فاز آبی دوبار با دی کلرو متان شسته میشود‪ .‬سپس به‬
‫فاز آبی قطره قطره ‪ HCl 4%‬اضافه کرده تا زمانی که ‪ pH‬آن به حدود ‪ 2-3‬برسد در این ‪ pH‬محصول مورد‬
‫نظر به صورت رسوب سفید رنگی ظاهر میشود که رسوب حاصل پس از صاف کردن در دمای محیط خشک‬
‫میشود‪ .‬ترکیب ‪ -3‬هيدروكسي سفوروكسيم با راندمان ‪ %65‬به دست میآید كه در دمای ‪ oC 217-215‬تجزیه می‪-‬‬
‫‪IR،‬و ‪ 1H‬محصول در زير آورده شده است‪.‬‬ ‫‪13‬‬
‫شود‪ .‬مشخصات طيفهاي ‪C NMR‬‬

‫اطالعات عمومي‪:‬‬
‫‪-7‬آمینو سفالوسپورانیک اسید(‪ )ACA-7‬و نمک آمونیوم سین ‪ -2‬فورانیل‪ -2-)Z( -‬متوکسی ایمینو استیک‬
‫اسید(‪ )SMIA‬به ترتيب از شركتهاي ‪ Hangzhou viwa‬و ‪ Hebi Raw‬و بقيه مواد اولیه مورد نیاز از شرکت‬
‫های فلوکا يا مرک خریداری شده است‪.‬‬
 ‫ شیمی کاربردی‬-‫ مجله انديشه علوم‬71

2/0 ‫) با ضخامت الیه‬TLC( ‫برای تعیین خلوص واکنشگرها و پیشرفت واکنش از کروماتوگرافی الیه نازک‬
‫ نانومتر و برای اندازه گیری دمای ذوب از‬254 ‫ میکرومتر و شناساگر فلورسانس‬20-30 ‫ اندازه دانه ها‬H،‫میلیمتر‬
.‫ استفاده شده است‬Electro Thermal 9100‫دستگاه‬
‫ به وسیله‬IR ‫ و طیفهای‬Bruker Drx-500 Avance ‫ مدل‬NMR ‫ با دستگاه‬1H ‫ و‬NMR 13
C ‫طیف های‬
.‫ گرفته شده است‬FT-IR Bruker Vector 22 spectrometer ‫دستگاه اسپکتروفوتومتر شرکت‬

‫ کربوکسیلیک اسید‬-4-‫سفم‬-3-‫هیدروکسی متیل‬-3-‫ آمینو‬-7

IR (KBr) (υmax, cm-1): 3374, 3164, 1797, 1621, 1538; 1H NMR (300 MHz, DMSO): δ
3.48(2H, ab quarted, J= 18.2 Hz), 4.19(2H, s), 4.53-5.7(4H bs), 4.71(1H, d, J=4.9 Hz),
4.91(1H, d, J=4.9 Hz) 13C NMR(75 MHz, DMSO): δ 25.06, 58.9, 60.06, 63.4, 123.9,
129.26, 163.7, 169.9.
‫ هیدروکسی سفوروکسیم‬-3
IR (KBr) (υmax, cm-1):3374, 3328, 1765, 1729, 1679, 1H NMR (300 MHz, DMSO): δ 3.81
(2H, s), 3.89(4H, bs), 5.05( 2H, s), 5.19(1H, d, J=5.01 Hz), 5.96(1H, dd, 1,2J= 5.10 Hz,
2,3
J= 7.58 Hz), 6.64-6.69(m, 2H), 7.85(bs, 1H), 9.88( 1H, d J=7.42 Hz); 13
C NMR(75
MHz, DMSO): δ 23.45, 54.24, 58.133, 60.192, 63.21, 112.8, 113.69, 123.59, 143.47,
145.72, 146.20, 146.28, 162.47,163.67, 167.34.

:‫مراجع‬
1- H. Staudinger, Liebigs Ann. Chem., 1907, 51, 365.
2- P. Garzone, J. Lyon, V. L. Yu, Drug Intell. Clin. Phar. 1983, 17, 507.
3- J. Shuailee, S.-W. Koo, I-H. Lui, H.-P. Wang, Journal of food and drug analysis 1997, 5, 185.
4- R. N. Gruneberg, J. Antimicrob. Chemonth. 1996, 38, 155.
5- S. L. Berk, J. H. Kalbfleisch, J. Antimicrob. Chemonth. 1996, 38, 85
6- M. D. Bachi and O. Goldberg, J. Chem. Soc., 1972, 319.
7- C. M. Christopher, US. Pat. 1976, 396, 6717.
8- Y. Gordon, US. Pat. 1976, 397, 4153.
9- S. SantoshKumar, R. P. Tiwari, J. Praveen, Synthetic Commun., 2003, 33, 2475.
‫سنتز پيش داروي آنتی بیو تیک سفوروکسيم ‪. . . .‬‬ ‫‪72‬‬