PAGPUPULONG
Ang pagpupulong o miting, lalo na ang ng pagdaraos ng epektibo at maayos na
business meeting ay bahagi ng ng buhay ng
maraming tao sa kasalukuyan. Ito ay
pangkaraniwang gawain ng bawat samahan,
organisasyon, kompanya, paaralan, institusyon, at
iba pa. Halos araw-araw ay nagaganap na pulong
sa opisina, lingguhang board meeting sa kompanya,
seminar, at maging ang pagdaraos ng malalaking
kumperensiya. Bukod sa regular na pulong kung
saan magkakaharap ang mga taong kabahagi ng
miting, ginagawa na rin sa kasalukuyan, bunga na
rin ng makabagong teknolohiya ang teleconference,
videoconference, at online meeting gamit ang
internet.
Pinaniniwalaang ang susi ng tagumpay ng
mga kompanya, samahan, organisasyon, negosyo,
at trabaho ay ang pagkakaroon ng pagkakaisa at
pagtatrabaho bilang isang team o koponan, labis na
pinahahalagahan sa kasalukuyan ng bawat isa ang
pagbabahagi ng mga ideya at epektibong
pagpaplano ng mga proyekto na mabisang
naisasagawa o naisasakatuparan sa pamamagitan
PAGSULAT NG MEMORANDUM
Ayon kay Prof. Ma Rovilla Sudaprasert
(2014), sa kanyang aklat na English for the
Workplace 3, ang memorandum o memo ay isang
kasulatang nagbibigay kabatiran tungkol sa
gagawing pulong o paalala tungkol sa isang
mahalagang impormasyon, gawain, tungkulin, o
utos. Sa memo nakasaad ang layunin o pakay ng
gagawing miting. Sa pamamagitan nito, naging
malinaw sa mga dadalo ng pulong kung ano ang
inaasahan mula sa kanila.
Kung ang layunin ng pulong na nakatala sa
memo ay upang ipabatid lamang sa kanila ang
isang mahalagang desisyon o proyekto ng
kompanya o oraganisasyon, magiging malinaw
para sa lahat na hindi na kailangan ang kanilang
ideya o suhestiyon sapagkat pinal na ang
nasabing desisyon o proyekto.
Ang pagsulat ng memo ay maituturing ding
isang sining. Dapat tandaan na ang memo ay
hindi isang liham. Kadalasang ito ay maikli
lamang na ang pangunahing layunin ay pakilusin
ang isang tao sa isang tiyak na alituntunin na
dapat isakatuparan gaya halimbawa ng pagdalo
sa isang pulong, pagsasagawa, o pagsunod sa
bagong sistema ng produksyon o kompanya. Ito
rin ay maaaring maglahad ng isang impormasyon
tungkol sa isang mahalagang balita o pangyayari
at pagbabago sa mga polisiya.
Ayon kay Dr. Darwin Bargo (2014) sa
kanyang aklat na Writing in the Discipline, ang
pagpupulong.
Madalas marinig na ang mabisang
komunikasyon sa buhay ng isang samahan o
organisasyon. Kung walang maayos na daloy ng
komunikasyon sa loob ng isang samahan, kadalasan
ito ay walang kaayusan. Gayundin naman, kung ang
komunikasyon ang buhay ng samahan, itinuturing
namang pinakapuso at isip nito ay ang
pagpupulong.
Sa pamamagitan ng epektibong pagpupulong
nauunawaan at nadarama ng bawat bahagi ng
samahan ang mga mithiin at nais tahakin nito. Kaya
naman, napakahalagang maisagawa ang isang
maayos, organisado, at sistematikong pagpupulong
ito man ay isang business meeting, one-on-one
meeting, o company or school meeting. May tatlong
mahahalagang elementong kailangan upang maging
maayos, organisado at epektibo ang isang pulong.
Ito ay ang memorandum, adyenda at katitikan ng
pulong.
mga kilala at malalaking kompanya at mga
institusyon ay kalimitang gumagamit ng mga
colored stationery para sa kanilang mga memo
tulad ng sumusunod:
PUTI
Ginagamit sa mga pangkalahatang kautusan,
direktiba, o impormasyon.
PINK O ROSAS
Ginagamit naman para sa request o order na
naggagaling sa purchasing department
DILAW O LUNTIAN
ginagamit naman para sa mga memo na
nanggagaling sa marketing at accounting
department.
Sa pangkalahatan, ayon din kay Bargo (2014)
may tatlong uri ng memorandum ayon sa layunin
nito.
a. Memorandum para sa kahilingan
b. Memorandum para sa kabatiran
c. Memorandum para sa pagtugon
Mahalagang tandaan na ang isang
maayos at malinaw na memo ay dapat magtalay
ng sumusunod na mga impormasyon. Ang mga
impormasyong ito ay hinango mula sa aklat ni
Sudaprasert (2014) na English for the Workplace
3.
1. Makikita sa letterhead ang logo at
pangalan ng kompanya, institusyon o
organisasyon gayundin ang lugar kung saan
matatagpuan ito at minsan maging ang bilang ng
numero ng telepono.
 2. Ang bahaging ‘Para sa/Para kay/Kina'
ay naglalaman ng pangalan ng tao o mga tao, o
kaya naman ay grupong pinag-uukulan ng memo.
Para sa isang impormal na memo, ang Para Kay:
Kurt ay sapat na. Ngunit sa mga pormal na
memo, mahalagang isulat ang buong pangalan ng
pinag-uukulan nito. Kung ang tatanggap ng
memo ay kabilang sa ibang departamento,
makatulong kung ilagay rin ang pangalan ng
departamento. Hindi na rin kailangang lagyan ng
G., Gng., Bb., at iba pa maliban na lamang na
napakapormal ng memong ginawa.
3. Ang bahaging ‘Mula kay’ ay naglalaman
ng pangalan ng gumawa o nagpadala ng memo.
Gaya rin ng bahaging ‘Para sa/Para kay/Kina'
maaring gamitin na lamang ang unang pangalan
ng sumulat nito gaya halimbawa nito: Mula Kay:
Justine. Ngunit kung ito ay pormal, isulat ang
buong pangalan ng nagpadala. Gayundin ,
mahalagang ilagay ang pangalan ng
departamento kung ang memo ay galing sa ibang
seksiyon at tanggapan. Hindi na rin kailangang
lagyan ng G., Gng., Bb., at iba pa maliban na
lamang na nakapapormal ang memong ginawa.
4. Sa bahaging Petsa, iwasan ang
paggamit ng numero gaya ng 11/25/15 o
PAGSULAT NG ADYENDA
Ayon kay Prof. Ma Rovilla Sudaprasert
(2014), sa kanyang aklat na English for the
Workplace 3, ang adyenda ang nagtatakda ng
mga paksang tatalakayin sa pulong. Ang
pagkakaroon ng maayos at sistematikong
adyenda ay isa sa mga susi ng matagumpay na
pulong. Napakahalagang maisagawa ito nang
maayos at maipabatid sa mga taong kabahagi
bago isagawa ang pulong
Narito ang kahalagahan ng ng
pagkakaroon ng adyenda ng pulong:
1. Ito ay nagsasad ng sumusunod na mga
impormasyon:
a. mga paksang tatalakayin
b. mga taong tatalakay o magpaliwanag ng mga
paksa
c. oras na itinakda para sa bawat paksa
2. Ito rin ang nagtatakda ng balangkas ng
pulong tulad ng pagkakasunod-sunod ng mga
paksang tatalakayin at kung gaano katagal pag-
uusapan ang mga ito.
3. Ito ay nagsisilbing talaan o tseklist na
lubhang mahalaga upang matiyak na ang lahat
ng paksang tatalakayin ay kasama sa talaan.
4. Ito ay nagbibigay rin ng pagkakataon
sa mga kasapi sa pulong na maging handa sa
mga paksang tatalakayin o pagdedesisyunan.
30/09/15. Sa halip, isulat ang buong pangalan ng
buwan o ang dinaglat na salita nito. Tulad
halimbawa ng Nobyembre o Nob. Kasama ang
araw at taon upang maiwasan ang pagkalito.
Halimbawa:
Nobyembre 22, 2022
5. Ang bahaging Paksa ay mahalagang
maisulat nang payak, malinaw at tuwiran upang
agad maunawaan ang nais ipabatid nito.
6. Kadalasan ang Mensahe ay maikli
lamang ngunit kung ito ay isang detalyadong
memo kailangan ito ay magtaglay ng sumusunod:
a. Sitwasyon – dito makikita ang panimula o
layunin ng memo
b. Problema – nakasaad ang suliraning dapat
pagtuonan ng pansin. Hindi lahat ng memo ay
nagtataglay nito
c. Solusyon – nagsasaad ng inaasahang dapat
gawin ng kinauukulan
d. Paggalang o Pasasalamat – wakasan ang
memo sa pamamagitan ng pagpapasalamat o
pagpapakita ng paggalang.
7. Ang huling bahagi ay ang ‘Lagda’ ng
nagpadala. Kadalasang inilalagay ito sa ibabaw ng
kanyang pangalan sa bahaging Mula kay …
5. Ito ay nakakatulong nang malaki upang
manatiling nakapokus sa mga paksang tatalakayin
sa pulong.
MGA HAKBANG SA PAGSULAT NG ADYENDA
Tulad ng paggawa ng memorandum,
mayroon ding sinusunod na hakbang sa paggawa
ng adyenda. Tandaan na ang mga paksang
tatalakayin ay hindi lamang sa isang tao
magmumula kundi manggagaling sa mga taong
kasapi sa pulong. Narito ang mga hakbang na
dapat isagawa sa pagsulat ng adyenda:
1. Magpadala ng memo na maaaring nakasulat
sa papel o kaya naman ay isang e-mail na
nagsasaad na magkakaroon ng pulong tungkol sa
isang tiyak na paksa o layunin sa ganitong araw,
oras at lugar.
2. Ilahad sa memo na kailangan nilang
lagdaan ito bilang katibayan ng kanilang pagdalo
o kung e-mail naman kung kinakailangang
magpadala sila ng kanilang tugon. Ipaliwanag din
sa memo nasa mga dadalo, mangayaring ipadala
o ibigay sa gagawa ng adyenda ang kanilang
concerns o paksang tatalakayin at maging ang
bilang ng minuto na kanilang kailangan upang
pag-usapan ito.
3. Gumawa ng balangkas ng mga paksang
tatalakayin kapag ang lahat ng mga adyenda o
paksa ay napadala na o nalikom na. Higit na
maging sistematiko kung ang talaan ng adyenda
ay nakalatag sa talahanayan o naka-table format
kung saan makikita ang adyenda o paksa, taong
magpaliwanang at oras kung gaano katagal pag-
uusapan. Ang taong naatasang gumawa ng
adyenda ay kailangang maging matalino at
mapanuri kung ang mga isinumeting adyenda ay
may kaugnayan sa layunin ng pulong. Kung
sakaling itoo ay malayo sa paksang pag-uusapan,
ipagbigay-alam sa taong nagpadala nito na ito ay
maaaring talakayin sa susunod na pulong.
4. Ipadala ang sipi ng adyenda sa mga taong
dadalo mga dalawa o isang araw bago ang
pulong. Bilang paalala ay muling ilagay rito ang
layunin ng pulong at kung kailang at saan ito
gaganapin.
5. Sundin ang nasabing adyenda sa
pagsasagawa ng pulong
MGA DAPAT TANDAAN SA PAGGAMIT NG
ADYENDA
1. Tiyaking ang bawat dadalo sa pulong ay
nakatanggap ng sipi ng mga adyenda. Ginagawa
ito upang matiyak na ang bawat taong dadalo sa
pulong ay may sapat na kaalaman hinggil sa mga
paksang pag-uusapan. Gaya ng nabanggit sa
unahan, maaari itong ibigay sa mga kasapi sa
pulong, isang araw o dalawang araw bago ang
pulong depende sa kultura ng organisasyon o
institusyon. Maaaring magdala ng karagdagang
kopya nito sa mismong araw ng pulong upang
kung may nakalimot dalhin ito ay maaari mo
silang bigyan kopya.
2. Talakayin sa unang bahagi ng pulong ang
higit na mahahalagang paksa. Sa pagpaplano ng
pulong, higit na makabubuti kung sa unang
bahagi ng miting tatalakayin ang
pinakmahahalagang adyenda. Ginagawa ito
upang matiyak na kung kulangin man ang oras
PAGSULAT NG KATITIKAN NG PULONG
Ang pulong ay mababalewala kung hindi
maitala ang mga napag-usapan o
napagkasunduan . Ang opisyal na tala ng isang
pulong ay tinatawag na katitikan ng pulong. Ito
ay kalimitang isinasagawa nang pormal, obhetibo,
organisado, sistematiko at komprehensibo o
nagtataglay ng lahat ng mahahalagang detalyeng
tinalakay sa pulong. Matapos itong maisulat at
mapagtibay sa susunod na pagpupulong, ito ay
nagsisilbing opisyal at legal na kasulatan ng
samahan, kompanya, o organisasyon na
maaaring magamit bilang prima facie evidence sa
mga legal na usapin o sanggunian para sa
susunod na pagpaplano at pagkilos.
Higit na napagtitibay ang mga napag-
usapan at napagkasunduan kung ito ay maingat
na naitala at naisulat. Kaya naman
napakahalagang maunawaan kung paano
para sa pagpupulong ay natalakay na ang
mahahalagang paksa. Gayundin, ang mga taong
kasama sa pulong ay hindi pa gaanong pagod at
ito ay nakatutulong nang Malaki upang
maunawaan nang lubos ang mahahalagang
adyenda.
3. Manatili sa iskedyul ng adyenda ngunit
maging ‘flexible’ kung kinakailangan. Tiyakin na
nasusunod ang itinakdang oras para sa mga
adyenda o paksang tatalakayin. Maging
“conscious” sa oras na napagkasunduan. Huwag
maging maligoy sa pagtalakay ng mga paksa.
Tandaan na ayaw ng maraming tao ang
mahabang pulong. Ito ay kadalasang nagdudulot
ng pagkainip o minsan maging pagkainis sa mga
kasapi sa pulong. Kung sakaling sumobra sa
itinakdang oras ang pagtalakay sa isang paksa
dahil mahalaga ito at nangangailangan ng higit na
paglilinaw, maaaring mag-adjust ng oras ng
pagtalakay sa ibang adyenda na maaaring
matalakay nang mas mabilis.
4. Magsimula at magwakas sa itinakdang oras
na nakalagay sa sipi ng adyenda. Ang pagsunod
sa itinakdang oras ay nangangahulugan ng
pagrespeto sa oras ng iyong mga kasama. Kung
maaari ay maglagay ng palugit o sobrang oras
upang maiwasan ang pagmamadali
5. Ihanda ang mga kakailanganing dokumento
kasama ng adyenda. Makatutulong nang Malaki
kung nakahanda na rin kasama ng adyenda ang
mga kakailanganing dokumento para sa mga
paksang nangangailangan ng estadistika,
kompyutasyon, at iba pa upang mas madali itong
maunawaan ng lahat at walang masayang na
oras.
gumawa ng isang organisado, obhetibo, at
sistematikong katitikan ng pulong. Ito ay hindi
lamang gawain ng kalihim ng samahan o
organisasyon, ang bawat kasapi ay maaaring
maatasang gumawa nito.
MAHAHALAGANG BAHAGI NG KATITIKAN
NG PULONG
1. Heading- Ito ay naglalaman ng pangalan ng
kompanya, samahan, organisasyon, o kagawaran.
Makikita ang petsa, lokasyon, at maging ang oras
ng pagsisimula ng pulong.
2. Mga kalahok o dumalo- Dito nakalagay kung
sino ang nanguna sa tagapagdaloy ng pulong
gayundin ang pangalan ng lahat ng mga dumalo
kasama ang mga panauhin. Maging ang pangalan
ng mga liban o hindi nakadalo ay nakatala rin
dito.
3. Pagbasa at Pagpapatibay ng nagdaang
katitikan ng pulong- Dito makikita kung ang
nakalipas na katitikan ng pulong ay napagtibay o
may pagbabagong isinagawa sa mga ito.
4. Action items o usaping napagkasunduan- Dito
makikita ang mahahalagang tala hinggil sa mga
paksang tinalakay. Inilalagay rin sa bahaging ito
kung sino ang taong nanguna sa pagtalakay ng
isyu at maging ang desisyong nabuo ukol dito.
5. Pabalita o patalastas- Hindi ito laging makikita
sa katitikan ng pulong ngunit kung mayroon
mang pabalita o patalastas mula sa mga dumalo
ay tulad halimbawa ng mga suhestiyong agenda
para sa susunod na pulong ay maaaring ilagay sa
bahaging ito .
6. Iskedyul ng susunod na pulong – Itinatala sa
bahaging ito kung kailan at saan gaganapin ang
susunod na pulong.
7. Pagtatapos- Inilalagay sa bahaging ito kung
anong oras nagwakas ang pulong
8. Lagda – Mahalagang ilagay sa bahaging ito
ang pangalan ng taong kumuha ng katitikan ng
pulong at kung kailan ito isinumite.
MGA DAPAT GAWIN NG TAONG
NAATASANG KUMUHA NG KATITIKAN NG
PULONG
Ayon kay Bargo (2014) dapat tandaan ng
sinumang kumuha ng katitikan ng pulong na hindi
niya trabahong ipaliwanag o bigyang -
interpretasyon ang mga napag-usapan sa pulon,
sa halip, ang kanyang tanging gawain ay itala at
iulat lamang ito. Napakahalaga na siya ay maging
obhetibo at organisado sa pagsasagawa nito.
Narito ang ilang mga bagay na dapat
isaalang-alang ng mga taong kumukuha ng
katitikan ng pulong na hinango mula sa aklat ni
Sudprasert (2014) na English for the Workplace
3. Ang kumukuha ng katitikan ng pulong ay
kinakailangang:
1. Hangga’t maaari ay hindi participant sa
nasabing pulong
Hindi madali ang pagkuha ng katitikan ng
pulong kaya napakahalaga na ang naatasang
kumuha nito ay may sapat na atensiyon sa
pakikinig upang maitala niya ang lahat ng
mahahalagang impormasyon o desisyong mapag-
uusapan. Magagampanan niya ito nang lubos
kung ito lamang ang kanyang gagawin sa
kabuoan ng pulong.
2. Umupo malapit sa tagapanguna o presider ng
pulong
Magiging madali para sa kanyang linawin
sa tagapanguna ang ilang mga bagay na hindi
niya lubos na nauunawaan kung siya ay nakaupo
malapit sa presider.
3. May sipi ng mga pangalan ng mga taong
dadalo sa pulong
Mahalaga na ma-tsek kung sino-sino ang
dumalo sa pulong at maging ang mga liban. Itala
rin ang pangalan ng mga taong dumating nang
huli sa itinakdang oras maging angmga umalis
nang maaga.
4. Handa sa mga sipi ng adyenda at katitikan ng
nakaraang pulong
Kung hindi naipamahagi nang maaga ang
adyenda na pag-uusapan sa pulong, mahalagang
mainahagi ito bago magsimula ang pulong
kasama ang sipi ng katitikan ng nagdaang
pulong. Makatutulong ito upang higit na maging
organisado at sistematiko ang daloy ng pulong.
5. Nakapokus o natuon lamang sa nakatalang
adyenda ng pangkat
Bilang kalihim ng tagapanguna ng pulong,
mahalagang mabantayan na ang lahat ng
tinatalakay na paksa sa pulong ay yaon lamang
kasama o nakasaad sa adyenda upang hindi
masayang ang oras ng lahat at gayundin ay
maiwasan ang kalituhan sa pangkat.
6.Tiyaking ang katitikang ng pulong na ginagawa
ay nagtataglay ng tumpak at kompletong heading
Kailangang malinaw na nakatala ang
pangalan ng samahan o organisasyon, petsa,
oras, at lugar ng pulong.
7. Gumamit ng recorder kung kinakailangan
Makatutulong nang malaki kung gagamit
ng recorder sa oras ng pulong upang kung
sakaling may puntos na hindi malinaw na naitala
ay maaari itong balikan.
8. Itala ang mga mosyon o pormal na suhestiyon
nang maayos
Ang mga mosyon o mga suhestiyong
nabanggit sa pulong at sinusugan ng iba pang
kasapi at napagtibay ng samahan ay dapat
maitala ng maayos. Ang kumukuha ng katitikan
ay maaaring banggitin ang mosyon sa
kapulungan para sa higit na paglilinaw.
Mahalagang maitala rin kung kanino nanggaling
ang mosyon at maging ang mga taong sumang-
ayon dito.
9.Itala ang lahat ng paksa at isyung
napagdesisyunan ng koponan
Mahalagang maitala ang lahat ng mga
paksa at isyung napagdesisyunan gaano man ito
kapayak o kalaking bagay.
10. Isulat o isaayos agad ang mga datos ng
katitikan ng pulong pagkatapos ng pulong
Ang pag-oorganisa at pagsusulat ng
katitikan ng pulong ay dapat na maisagawa agad
upang hindi makaligtaan.
TATLONG URI O ESTILO NG PAGSULAT NG
KATITIKAN NG PULONG
1.Ulat ng katitikan – ang lahat ng detalyeng
napag-usapan sa pulong ay nakatala. Maging ang
pangalan ng mga taong nagsalita o tumalakay sa
paksa kasama ang pangalan ng mga taong
sumang-ayon sa mosyong isinagawa.
2.Salaysay ng katitikan – isinalaysay lamang ang
mahahalagang ng detalye ng pulong.Ang
ganitong uri ay maituturing na isang legal na
dokumento.
3.Resolusyon ng katitikan -Nakasaad lamang sa
katitikan na ito ang lahat ng isyung
napagkasunduan ng samahan. Hindi na itinatala
ang pangalan ng mga taong tumalakay nito at
maging ang mga sumang-ayon dito .Kadalasan
mababasa ang mga katagang “ Napagkasunduan
na … Napagtibay na..
MGA DAPAT TANDAAN SA PAGSULAT NG
KATITIKAN NG PULONG
Ayon kay Dawn Rosenberg McKay , isang
editor at may-akda ng “The Everything Practice
Interview Book at The Everything Get-a-job
Book”, sa pagkuha ng katitikan ng pulong
mahalagang maunawaan ang mga bagay na
dapat gawin bago ang pulong, habang isinagawa
ang pulong at pagkatapos ng pulong .
BAGO ANG PULONG
 Magpasiya kung anong paraan ng pagtatala ng
katitikan ang iyong gagamitin. Maaaring
gumamit ng bolpen at papel, laptop, tablet,
computer, o recorder.
 Tiyaking ang gagamitin mong kasangkapan ay
nasa maayos na kondisyon. Kung ikaw ay
gagamit ng laptop siguraduhing ito ay may
sapat na bateryang kakailanganin para sa
kabuoan ng pulong
 Gamitin ang adyenda para gawin nang mas
maaga ang outline o balangkas ng katitikan ng
pulong. Maglaan ng sapat na espasyo para sa
bawat paksa, makatutulong ito upang mabilis
na maitala ang mga mapag-uusapan kaugnay
ng mga ito.
HABANG ISINAGAWA ANG PULONG
 Ipaikot ang listahan ng mga taong kasama sa
pulong at hayaang lagdaan ito ng bawat isa.
SINING NG PAGLALAHAD
 Ang paglalahad ay isang detalyado at
komprehensibong pagpapaliwanag ng isang
bagay, pook, o ideya.
-UP Diksionaryong Pilipino (Binagong
Edisyon, 2010)
 "Sa Ingles, ang paglalahad ay tinatawag na
expository writing. Madalas makita ang
anyong ito sa pagtalakay sa karaniwan
nating binabasa sa araw-araw gaya ng mga
 Kilalanin ang bawat isa upang madaling
matukoy kung sino ang magsasalita sa pulong.
 Itala kung anong oras nagsimula ang pulong.
 Itala ang mahalagang ideya o puntos.
 Itala ang mga mosyon o suhestiyon, maging
ang pangalan ng taong nagbanggit nito,
gayundin ang mga sumang-ayon, at ang
naging resulta ng botohan.
 Itala at bigyang-pansin ang mga mosyon na
pagbobotohan at pagdedesisyunan pa sa
susunod na pulong.
 Itala kung anong oras natapos ang pulong.
PAGKATAPOS NG PULONG
 Gawin kaagad ang katitikan ng pulong
pagkatapos na pagkatapos habang sariwa pa
sa isip ang lahat ng mga tinalakay. Kung may
hindi malinaw sa iyong mga tala ay maaaring
linawin ito sa iba na dumalo rin sa nasabing
pulong
 Huwag kalimutang itala ang pangalan ng
samahan o organisasyon, pangalan ng
kometi , uri ng pulong (buwanan , lingguhan,
taunan o espesyal na pulong), at maging ang
layunin nito.
 Itala kung anong oras ito nagsimula at
natapos.
 Isama ang listahan ng mga dumalo at maging
ang pangalan ng nanguna sa pagpapadaloy ng
pulong. Sa katapusan ng katitikan ay huwag
kalikmutang ilagay ang “Isinumite ni”, kasunod
ng iyong pangalan.
 Basahing muli ang katitikan ng pulong bago
tuluyang ipasa sa kinauukulan para sa huling
pagwawasto nito. Maaaring ipabasa ito sa
kasamahan na nakadalo rin sa nasabing
pulong upang kung mayroon ka mang
nakaligtaang puntos o ideyang hindi naisama
ay maaari niya ito makita at ipagbigay-alam sa
iyo.
 Ipasa ang sipi ng katitikan ng pulong sa
kinauukulan o sa taong nanguna sa
pagpapadaloy nito.
aklat, mga editoryal sa diyaryo, ng mga
artikulo sa mga magasin, at iba pa. Ito ay
hindi nagsasalaysay ng isang kwento. Ito ay
hindi rin naglalarawan ng isang bagay. Ito
ay hindi rin nagpapahayag ng isang
paninindigan. Bagkus, ito ay
nagpapaliwanag. Ito ay isang
pagpapaliwanag na obhetibo, walang
pagkampi, at may sapat na detalyeng
 pawang pampalawak ng kaalaman sa
-Jose Arrogante, 2000 (Filipino Pangkolehiyo:
Kasiningan, Kakayahan, at Kasanayan sa
Komunikasyon)
 Ilan sa malimit na paggamitan nito ay ang
pagbibigay-kahulugan, pagsunod sa panuto,
pangulong-tudling, suring-basa, ulat, balita, at
sanaysay.
Upang maging mabisa o epektibo ang paglalahad,
ito ay dapat na magtaglay ng sumusunod na mga
sagkap o elemento.
 Sapat na kaalaman o impormasyon sa paksang
tinalakay.
 Ganap na pagpapaliwanag sa buong
kahulugan.
 Malinaw at maayos na pagpapahayag.
 Paggamit ng larawan, balangkas, at iba pang
pantulong upang madali ang pag-unawa sa
ipinaliliwanag
 Walang pagkiling na pagpapaliwanag ng
anumang bagay na nasasaklaw ng tao.
Ano ang sanaysay?
Ang salitang sanaysay ay hango sa
salitang Pranses na essayer na ang ibig sabihin ay
"sumubok" o "tangkilikin." Ito ay nagsimulang
yumabong sa mga sulatin ni Michael de
Montaigne (1533-92). Bago pa man isilang si
Kristo, ay nagsimula na rin ito sa Asya sa
pangunguna ni Confucius na sumulat ng Analects
at ni Lao-Tzu na sumulat naman ng Tao Te
Ching. Noon namang ika-14 na danataon, nakilala
si Yushida Kenko ng Hapon na may katha ng
"Tsurezuregusa" o "Mga Sanaysay sa
Katamaran."
Ayon kay Francis Bacon, ang sanaysay ay
isang kasangkapan upang isatinig ang maikling
pagbubulay-bulay at komentaryo sa buhay. Ayon
naman kay Paquito Badayos sa kanyang aklat na
Retorika Susi sa Masining na Pagpapahayag
(2001 : 111), naglalahad ang sanaysay ng
matalinong kuro at makatwirang paghahanay ng
kaisipan. Naglalahad din ito ng mga personal at
pansariling pananaw ng manunulat tungkol sa
isang paksa. Sa madaling salita, ito ay isang
paglalahad ng sariling opinyon o kuro-kuro ng
sumulat tungkol sa isang bagay o paksa.
paksang binibigyang-linaw nang lubos na
mauunawaan ng may interes."
Ayon kay Alejandro Abadilla, ang salitang
sanaysay ay nangangahulugang nakasulat na
karanasan ng isang sanay sa pagsasalaysay. Ito'y
isang akdang pampanitikang nasa anyong
paglalahad. Ang pangunahing katangian ng
sanaysay ay ang pagpapahayag ng may-akda sa
kanyang sariling pananaw. Ipinahahayag niya ang
sarili niyang pangmalas, kuro-kuro, at damdamin.
Ang pagiging malinaw, mabisa, at kawili-wiling
paglalahad ay makakamtan sa pamamagitan ng
pagsunod sa mga tuntunin ng kaisahan,
kaugnayan, at diin. Kailangan din dito ang pagpili
ng angkop na pananalita, sariling estilo o
pamamaraan ng may-akda.
Dalawang Uri ng Sanaysay
1. Pormal-ito ay nagbibigay ng patalastas sa
isang paraang maayos at mariin at bunga ng
isang maingat na pagtitimbang-timbang ng mga
pangyayari at mga kaisipan. Kung minsa'y
tinatawag din itong impersonal o siyentipiko
sapagkat ito'y binabasa upang makakuha ng
impormasyon.
2. Impormal-tinatawag din itong pamilyar o
personal, at nagbibigay-diin sa isang estilong
nagpapamals ng katauhan ng may-akda.
Karaniwan itong may himig na parang nakikipag-
usap o nais magpakilala ng isang panuntunan sa
buhay. Ito'y naglalarawan ng pakahulugan ng
may-akda sa isang pangyayari sa buhay,
nagtatala ng kanyang pagbubulay-bulay, at
naglalahad ng kanyang kuro-kuro o pala-palagay.
Karaniwang hinahati naman ang kabuoan
ng sanaysay sa tatlo: panimula, katawan at
wakas. Sa pagsulat ng simula, tandaang ito dapat
ay nakatatawag ng pansin o nakapupukaw sa
damdamin ng mga mambabasa. Samantalang
ang katawan o ang pinakanilalaman ng akda ay
kinakailangang maging mayaman sa kaisipan.
Kailangan ding nagtataglay ng kaisipan ang mga
detalye nito. Sa wakas ng sanaysay, karaniwang
nababasa ang pangkalahatang impresyon ng
may-akda. Maaaring ilahad sa bahaging ito ang
buod o kongklusyon ng sumulat.
 PAGSULAT NG REPLEKTIBONG SANAYSAY
Ang replektibong sanaysay, ayon kay
Michael Stratford, isang guro at manunulat, ay
isa sa mga tiyak na uri ng sanaysay na may
kinalaman sa pagsasanay na may kinalaman sa
pagsuri o pagarok sa isip o damdamin
(introspection). Kinapapalooban ito ng
pagbabahagi ng mga bagay naiisip,
nararamdaman, pananaw, at damdamin hinggil
sa isang paksa at kung paano ito nakalikha ng
epekto sa taong sumusulat nito.
Maihahalintulad ito sa pagsulat ng dyornal
kung saan nangangailangan ito ng pagtatala ng
mga kaisipan at nararamdaman tungkol sa isang
tiyak na paksa o pangyayari. Maihahalintulad din
ito sa pagsulat ng mga academic portfolio kung
saan nagkakaroon ng malalim na pagsusuri ang
may-akda kung paano siya umunlad bilang tao
kaugnay ng paksa o pangyayaring binibigyang-
pansin sa pagsulat. Ang replektibong sanaysay ay
kadalasang nakabatay sa karanasan kaya mula sa
nilalaman nito ay masasalamin ang pagkatao ng
sumulat.
Ayon naman kay Kori Morgan, guro
mula sa West Virginia University at University of
Akron, ang replektibong sanaysay ay nagpapakita
ng personal na paglago ng isang tao mula sa
isang karanasan o pangyayari. Ibinabahagi ng
sumulat ang kanyang mga natutuhan at kung
paano ito gamitin sa buhay sa hinaharap o kaya
naman ay kung paano pauunlarin ang mga
kahinaan hinggil sa isang tiyak na aspekto ng
buhay. Dahil ito ay kadalasang nakabatay sa
personal na karanasan, malayang makapipili ng
paksa o pangyayaring bibigyang-pansin sa
pagsulat ang manunulat.
Narito ang halimbawa ng mga paksa na
maaaring gawan ng replektibong sanaysay:
 librong katatapos lamang basahin
 katatapos na proyekto hinggil sa pananaliksik
 pagsali sa isang pansibikong gawain
 praktikum tungkol sa isang kurso
 paglalakbay sa isang tiyak na lugar
 isyu sa pagkagumon sa ipinagbabawal na
gamot
 isyung pambansa at pulitika
 paglutas sa isang mabigat na suliranin
 isang natatanging karanasan bilang mag-aaral
 at marami pang iba.
MGA DAPAT ISAALANG-ALANG SA
PAGSULAT NG REPLEKTIBONG SANAYSAY
1. Bumuo ng isang tiyak na paksa o tesis na
iikutan ng nilalaman ng replektibong sanaysay.
2. Gumamit ng unang panauhan ng panghalip
tulad ng; ako, ko, at akin sapagkat ito ay
nagpahiwatig ng personal na karanasan.
3. Mahalagang magtataglay ito ng patunay o
patotoo batay sa iyong mga naoobserbahan o
katotohanang nabasa tungkol sa paksa nang sa
gayon ay higit na mabisa at epektibo ang
pagkakasulat nito.
4. Pormal na salita ang gamitin sa pagsulat nito
dahil kabilang ito sa akademikong sulatin.
5. Gumamit ng tekstong naglalahad o ekspositori
sa pagsulat nito. Gawin itong malinaw at
madaling mauunawaan sa pagpapaliwanag ng
mga ideya o kaisipan upang maipabatid ang
mensahe sa mga mambabasa.
6. Sundin ang mga bahagi sa pagsulat ng
sanaysay: introduksiyon, katawan, at
kongklusyon.
7. Gawing Organisado at Lohikal ang
pagkakasulat ng mga talata.
MGA HAKBANG SA PAGSULAT NG
REPLEKTIBONG SANAYSAY
Ang Replektibong Sanaysay ay dapat na
magtaglay ng introduksiyon, katawan, at wakas o
kongklusyon. Sa pagsulat ng simula, maaaring
mag-umpisa sa pagsagot sa mga tanong na: ano,
paano, at bakit. Matapos masagot ang mga
tanong na ito, lagumin ang iyong mga sagot sa
loob ng isang pangungusap. Ito ang iyong
magsisilbing tesis o pangunahing kaisipan na
siyang magiging gabay sa iyong pagsulat ng
replektibong sanaysay.
Mga dapat tandaan sa pagsulat ng
Introduksiyon: siguraduhing ito ay
makapupukaw sa atensiyon ng mambabasa,
maaaring gumamit ng iba’t ibang paraan sa
pagsulat ng mahusay, gumamit ng kilalang
pahayag mula sa isang tao o Quatation, tanong,
anekdota, karanasan, at iba pa. Sundan agad ito
ng pagpapakilala ng paksa at layunin ng pagsulat
ng sanaysay na siyang magsisilbing preview ng
kabuuan ng sanaysay. Isulat lamang ito sa loob
ng isang talata.
Sa pagsulat ng Katawan, dito inilalahad
ang mga pantulong o kaugnay na kaisipan
tungkol sa paksa o tesis na inilahad sa panimula.
Ang mga bahagi ay mga obhetibong datos batay
sa iyong naobserbahan o naranasan upang higit
na mapagtibay ang kaisipang iyong ipaliliwanag
at paggamit ng mga mapagkatiwalaang
sanggunian bilang karagdagang datos na
magpapaliwanag sa paksa. Sa bahagi ring ito
makikita o isusulat ang iyong mga napagnilay-
nilayan o mga tauhan, mga gintong aral at mga
patotoo kung paano nakatutulong ang mga
karanasang ito sa iyo.
Sa pagsulat naman ng Konklusyon,
muling banggitin ang tesis o ang pangunahing
paksa ng sanaysay. Lagumin ito sa pamamagitan
ng pagbanggit kung paano mo magagamit ang
iyong mga natutuhan sa buhay sa hinaharap.
Bilang pagwawakas, maaaring magbigay ng
hamon sa mga mambabasa na sila man magnilay
sa kanilang buhay hinggil sa iyong natutuhan o
kaya naman ay magiwan ng tanong na maaari
nilang pag-isipan. Tandaang ang replektibong
sanaysay ay isang personal na pagtataya tungkol
sa isang paksa na maaring makapagdulot na
maaaring makapagdulot ng epekto o hindi sa
iyong buhay o sa mga taong makababasa nito.
Ayon kay Socrates na isang
kilalang pilosopo, ang pangunahing daan upang
maging matagumpay sa buhay ay ang makilala
ang sarili (“Know thyself”). Sa pagkilala ng sarili
ay mahalagang makagawian ang introspeksiyon o
PAGSULAT NG LAKBAY-SANAYSAY
Ang Lakbay-Sanaysay ay tinatawag ding
travel essay o travelogue. Ito ay isang uri ng
lathalaing ang pangunahing layunin ay maitala
ang mga karanasan sa paglalakbay. Ayon kay
Nonon Carandang, ito ay tinawag niyang
sanaylakbay kung saan ang terminolohiyang ito,
ayon sa kanya, ay binubuo ng tatlong konsepto:
sanaysay, sanay at lakbay. Naniniwala siyang ang
sanaysay ang pinakaepektibong pormat ng sulatin
upang maitala ang mga naranasan sa
paglalakbay.
MGA DAHILAN NG PAGSULAT NG LAKBAY-
SANAYSAY
Ayon kay Dr. Lilia Antonio et.al sa kanilang niyang maunawaan ang kultura, kasaysaysan,
aklat na Malikhaing Sanaysay (2013) may apat na
pangunahing dahilan ng pagsusulat ng Lakbay-
Sanaysay:
1.Upang itaguyod ang isang lugar at kumita sa
pagsusulat. Halimbawa nito ay ang travel blog
2.Layunin din nitong makalikha ng patnubay para
sa mga posibleng manlalakbay.
3.Maaari ring itala ang pansariling kasaysayan sa
paglalakbay tulad ng espiritwalidad,
pagpapahilom, o kaya ay pagtuklas sa sarili.
Kadalasang naisasagawa ito sa pamamagitan ng
paggamit ng upang maitala ang mga bagong
bagay na nakita, narinig, naranasan at iba pa sa
kanyang ginawang paglalakbay.
4.Upang maidokumento ang kasaysayan, kultura
at heograpiya ng lugar sa malikhaing
pamamaraan.
Anuman ang dahilan sa paglalakbay, ang
Lakbay-Sanaysay ay kadalasang naglalaman ng
mga tala ng karanasan ng awtor o sumulat sa
paglalakbay. Ang pagtatalang ito ay isang paraan
ng manunulat na maibahagi ang karanasan at
kasiyahan sa paglalakbay.
pagbubulay-bulay tungkol sa sariling buhay. Kung
susuriin mo ang iyong sarili sa kasalukuyan bilang
isang mag-aaral, masasabi mo bang nahuhubog
na sa iyo ang kasanayang dapat taglayin ng isang
mag-aaral sa ika-21 siglo? Ngayon, handa ka
bang sumulat ng iyong replektibong sanaysay
may kinalaman sa iyong sarili? Alam kong kaya
mo at magagawa mo ito..
MGA DAPAT TANDAAN SA PAGSULAT NG
LAKBAY-SANAYSAY:
1. Magkaroon ng kaisipang manlalakbay sa
halip na isang turista-
Dapat na isaisip ng taong naglalakbay na
siya ay tutungo sa isang lugar hindi bilang isang
turista kundi isang manlalakbay. Ang isang turista
ay nagpupunta sa isang lugar upang maglibang,
magliwaliw, at makita ang magandang tanawin,
mga gusali, at iba’t ibang lugar samantalang para
sa isang manlalakbay ay pangalawa na lamang
ang mga bagay na ito. Kasabay sa kanyang
paglalakbay sa iba’t ibang lugar ay sinisikap
heograpiya, hanapbuhay, pagkain, at maging uri
ng pang-araw-araw na pamumuhay ng isang tao.
2. Sumulat sa unang panauhang punto de-
bista-
Tumutukoy sa pagkilala at pagpapakilala
sa sarili at sa pagmumuni sa mga naranasan sa
proseso ng paglalakbay. Ayon kay Antonio
(2013), ang susi sa mainam na pagsulat nito ay
ang erudisyon o ang pagtataglay ng sapat na
kaalaman at pagkatuto sa isang paglalakbay.
3. Tukuyin ang pokus ng susulating Lakbay-
Sanaysay-
Mahalagang matukoy kung ano ang
magiging pokus ng susulating Lakbay-Sanaysay
batay sa human interest. Ang pagtukoy sa tiyak
na paksa ay makatutulong upang matiyak ang
sakop ng nilalaman ng Lakbay-Sanaysay.
Tinatawag din itong delimitasyon sa pagsulat ng
isang akda.
4. Magtala ng mahahalagang detalye at
kumuha ng mga larawan para sa
dokumentasyon habang naglalakbay-
Ang mga pangunahing gamit na dapat
dala ng taong susulat ng Lakbay-Sanaysay ay ang
panulat, kuwaderno o dyornal at kamera.
Mahalaga ito para sa wastong dokumentasyon ng
sanaysay Iwasang maglagay ng
napakadetalyadong deskripsyon upang ito ay
kawilihang basahin ng mga mambabasa.
5. Ilahad ang mga realisasyon o mga
natutuhan sa ginawang paglalakbay-
Bukod sa paglalahad ng mga karanasan at
mga nakita sa paglalakbay, mahalaga ring
maisama sa nilalaman ng sanaysay ang mga
bagay na natutuhan habang isinagawa ang
paglalakbay. Ito ay magsisilbing pinakapuso ng
sanaysay kung saan dito ibabahagi sa mga
mambabasa ang mga gintong aral na nakuha
bunga ng epekto ng ginawang paglalakbay.
6. Gamitin ang kasanayan sa pagsulat ng
sanaysay-
PAGSULAT NG LARAWANG-SANAYSAY
Ang larawang sanaysay ay isang
koleksiyon o limbag na mga imahe o larawang
inilalagay sa isang partikular na pagkakasunod-
sunod upang ipahayag ang mga pangyayari, mga
damdamin, at mga konsepto sa pinakapayak na
paraan. Ito ay gaya rin ng iba pang uri ng
sanaysay na gumagamit ng mga pamamaraan sa
pagsasalaysay. Sa pagsasalaysay, maaaring
gamitin mismo ang mga binuong larawan o dili
kaya’y mga larawang may maiikling teksto o
kapsyon. Malaki ang naitutulong ng larawang
may teksto sapagkat nakatutulong ang mga ito sa
mga ideya/ kaisipang ipinakikita ng larawan. Ang
pagtataglay ng larawan ay dapat na isinaayos o
pinag-isipang mabuti sapagkat ito ang
magpapakita ng kabuoan ng kwento o kaisipang
nais ipahayag. Makapagsasalaysay dito sa
pamamagitan ng mga larawang may kronolohikal
na ayos.
Ibig sabihin, isinasalaysay ang mga
pangyayari ayon sa wastong pagkakasunod-
sunod ng larawan. Kung pangkalahatang kaisipan
lamang ng pangyayari ay maaari nang gamitin
ang isang larawang may natatanging dating. Ibig
sabihin, sa isang kuhang larawan ay naroon na
ang lahat-lahat ng mga ideya.
➢ Ang mga nakatalang sulat o katitikan sa bawat
larawan ay suporta lamang sa mga larawan kaya’t
hindi ito kinakailangang napakahaba o napakaikli.
Kailangang makatutulong sa pag-unawa at
makapukaw sa interes ng magbabasa o titingin
ang mga katitikang isusulat dito.
➢ May isang paksang nais bigyang-diin sa mga
larawan kaya’t hindi maaaring maglagay ng mga
larawang may ibang kaisipan o lihis sa paksang
nais bigyang-diin. Kailangang maipakita sa
kabuoan ang layunin ng pagsulat o paggawa ng
larawang-sanaysay.
Mahalagang taglayin ng may-akda ang sapat na
kasanayan sa paggamit ng wika. Sikaping ang
susulating sanaysay ay maging malinaw,
organisado, lohikal at malaman. Gumamit ng
akmang salita batay sa himig ng lakbay -sanaysay
na iyong bubuoin. Maaari ring gumamit ng mga
tayutay, idyoma, o matalinghagang salita upang
higit na maging masining ang pagkakasulat nito.
Tiyaking makakukuha ng atensyon ng
mambabasa ang iyong susulating akda. Sa
pagsulat ng Lakbay-Sanaysay, maging obhetibo
sa paglalatag ng mga impormasyon. Sikaping
mailahad ang katotohanan sa pamamagitan ng
paglalahad ng mga positibo at negatibong
karanasan at maging ng kondisyon ng lugar na
pinuntahan.
➢ Ang mahalagang katangian ng larawang-
sanaysay ay ang mismong paggamit ng larawan
sa pagsasalaysay. Layunin nitong magbigay ng
kasiyahan o aliw sa taong gumagawa ng
salaysay, magbigay ng mahalagang
impormasyon, at malinang angpagiging
malikhain.
MGA DAPAT TANDAAN SA PAGSULAT
LARAWANG-SANAYSAY
1. Pumili ng paksa ayon sa iyong interes.
2. Magsagawa ng pananaliksik sa iyong paksang
gagawin.
3. Isaalang-alang ang kawilihan at uri ng iyong
mambabasa.
4. Tandaan na ang isang istoryang nakatuon sa
mga pagpapahalaga o emosyon ay madaling
nakapupukaw sa damdamin ng mambabasa.
5. Kung nahihirapan ka sa pagsusunod-sunod ng
pangyayari gamit ang larawan, mabuting sumulat
ka muna ng kuwento at ibatay rito ang mga
larawan.
6. Planuhing mabuti ang gagawing sanaysay
gamit ang mga Iarawan. Tandaan na higit na
dapat mangibabaw ang larawan kaysa sa mga
salita.
7. Palaging tandaan na ang larawang-sanaysay ay
nagpapahayag ng kronolohikal na salaysay, isang
ideya, at isang panig ng isyu.
8. Siguraduhin ang kaisahan ng mga larawan
ayon sa framing, komposisyon, kulay, at pag-
iilaw. Kung minsan, mas matingkad ang kulay at
matindi ang contrast ng ilang larawan kompara sa
iba dahil sa pagbabago ng damdamin na
isinasaad nito.

MGA HAKBANG SA PAGSULAT NG
LARAWANG-SANAYSAY
1.Pumili ng isang paksa at mga larawang may
kaugnayan nito.
2.Maghanap ng mga datos na susuporta sa iyong
gagawing sanaysay.
3. Pagsunod-sunurin ang mga larawan na
naaayon sa tema.
PAGSULAT NG PANUKALANG PROYEKTO
Ayon kay Dr. Phil Bartle ng The
Communication Empowerment Collective, isang
samahang tumutulong sa mga non-governmental
organizations (NGO) sa paglikha ng mga pag-
aaral sa pangangalap ng pondo, ang panukala ay
isang proposal na naglalayong ilatag ang mga
plano o adhikain para isa komunidad o samahan.
Nangangahulugang ito’y kasulatan ng
mungkahing naglalaman ng mga plano ng gawain
ihaharap sa tao o samahang pag-uukulan nitong
siyang tatanggap at magpapatibay nito. Ayon
naman kay Besim Nebiu, may-akda ng
Developing Skills of NGO Project Proposal Writnig,
ang panukalang proyekto ay isang detalyadong
deskripsyon ng mga inihahaing gawaing
naglalayong lumutas ng isang problema o
suliranin. Mahalagang maging maingat sa
pagpaplano at pagdidisenyo ng panukalang
proyekto. Kaya naman, masasabing ang paggawa
nito ay nangangailangan ng kaalaman,
kasanayan, at maging sapat na pagsasanay. Una
sa lahat, ito ay kailangang maging tapat na
dokumento na ang pangunahing layunin ay
makatulong at makalikha ng positibong
pagbabago. Ayon kay Bartle (2011), kailangang
nitong magbigay ng impormasyon at makahikayat
ng positibong pagtugon mula sa pinag-uukulan
nito. Walang lugar sa sulating ito ang
pagsesermon pagyayabang o panlilinlang, sa
halip ito ay kailangang maging tapat at totoo sa
layunin.
MGA DAPAT GAWIN SA PAGSULAT NG
PANUKALANG PROYEKTO
Ayon kina Jeremy Miner at Lynn Miner sa
kanilang aklat na “A Guide to Proposal Planning
and Writing,” sa pagsasagawa ng panukalang
papel, ay kailangang magtalay ng talong
mahahalagang bahagi at ito ay ang sumusunod:
1.Pagsulat ng Panimula ng Panukalang Proyekto,
2.Pagsulat ng Katawan ng Panukalang Proyekto
3.Paglalahad ng Benepisyo ng Proyekto at mga
Makikinabang nito.
4.Lagyan ng pagkakawing ang bawat larawan na
kinapapalooban ng iyong damdamin na maaaring
makapukaw sa interes ng mga mambabasa.
5.Simulan ang iyong sanaysay sa pahapyaw na
paglalarawan sa bawat imahe at lapatan ito ng
iyong kuro o saloobin.
6. Makakatulong sa iyo ang paggamit ng mga
transisyunal devices upang magkaroon ng
kohirens ang iyong pagsulat.
7. Maglapat ng isang hamon o kongklusyon sa
hulihang bahagi ng iyong sanaysay.
1. PAGSULAT NG PANIMULA NG
PANUKALANG PROYEKTO
➢ Tukuyin ang pangangailangan ng komunidad,
samahan, paaralan, klasrum, o kompanyang pag-
uukulan ng project proposal upang makatulong at
makalikha ng positibong pagbabago.
➢ Gawing tiyak, napapanahon, at akma ang
gagawing panukalang proyekto.
➢ Ang pangangailangan ang magiging batayan
ng isusulat na panukala.
➢Ang panukalang proyekto ay isang nakasulat na
mungkahi at siyang ihaharap sa mga taong
makatutulong sa pagkamit ng layunin para sa
pamayanan.
➢ Ang panimula, ang unang bahagi ng iyong
panukalang proyekto, ang magiging paksa ng
araling ito. Dito mo tutukuyin ang kaukulang
pangangailangan ng iyong pamayanan. Batay
dito, maaari mo nang mailahad ang layunin ng
iyong proposal. Dapat ay nakasaad din kung bakit
mo ipinapalagay na ito ay mahalagang
pangangailangan.
➢ Ang bahaging ito ay dapat na maikli lamang
ngunit malinaw at direkta ang punto. Dapat na
nakapaloob dito ang paglalarawan ng iyong
pamayanan at kung paanong makatutulong sa
pangangailangan ng pamayanan ang panukalang
proyektong iyong ibinigay.
Narito ang halimbawa ng panukalang solusyon
para sa suliranin ng isang barangay.
Suliranin # 1
1. Paglaganap ng sakit na dengue
Mga bagay na kailangan:
a. Pagtuturo sa mga mamamayan tungkol sa
pangangalaga sa kalinisan ng kapaligiran upang
maiwasan ang dengue
b. Pagsagawa ng fumigation apat na beses sa
isang tao.
Suliranin # 2
2. Kakulangan ng suplay ng tubig
Mga bagay na kakailanganin:
a. Pagtuturo sa mga mamamayan sa wastong
paggamit at pagtitipid ng tubig.
b. Pagpapagawa ng poso para sa bawat purok ng
barangay.
Ano ang napansin mo sa ibinigay na halimbawa?
2. PAGSULAT NG KATAWAN NG
PANUKALANG PROYEKTO
1. Layunin -Kailangang maging tiyak at isulat
batay sa inaasahang resulta ng panukalang
proyekto. Ayon kina Jeremy Miner at Lynn Miner
(2005), ang layunin ay kailangang maging
SIMPLE.
• Specific – bagay na nais makamit o mangyari sa
panukalang proyekto
• Immediate – tiyak na petsa kung kailan ito
matatapos
• Measurable – may basehan o patunay na
naisakatutuparan ang nasabing proyekto
• Practical - solusyon sa suliranin
• Logical - paraan kung paano makakamit ang
proyekto
• Evaluable – nasusukat kung paano
makatutulong ang proyekto.
2. Plano ng Dapat Gawin- Matapos maitala
ang mga layunin ay maaari nang buoin ang
talaan ng mga gawain o plan of action na
naglalaman ng mga hakbang na isasagawa upang
malutas ang suliranin. Mahalagang maiplano
itong mabuti ayon sa tamang pagkakasunod-
sunod ng pagsagawa nito kasama ang mga taong
kakailanganin sa pagsasakatuparan ng mga
gawain. Dapat maging makatotohanan at
kailangang ikonsidera ang badyet sa
pagsasagawa nito. Makakatulong kung gagamit
ng tsart o kalendaryo para markahan ang
pagsasagawa ng bawat gawain.
Suriin ang plano ng mga gawain sa
pagpapatayo ng breakwater o pader para sa
Barangay Bacao sa ibaba
Plano ng Paggawa ng Breakwater o Pader para sa
Ilog ng Barangay Bacao
1. Pagpapasa, pag-aaproba, at paglabas ng badyet (7
araw)
2. Pagsasagawa ng bidding mula sa mga kontraktor o
mangongontrata sa paggawa ng breakwater o pader (2
linggo)
▪ Ang mga kontraktor ay inaasahang magpapasa o
magsusumite ng kani-kanilang tawad para sa
pagpapatayo ng breakwater kasama ang gagamiting
plano para rito.
3. Pagpupulong ng konseho ng barangay para sa pagpili
ng kontraktor na gagawa ng breakwater. (1 araw)
▪ Gagawin din sa araw na ito ang opisyal na
pagpapahayag ng napiling kontraktor para sa
kabatiran ng nakararami.
4.Pagpapatayo ng breakwater sa ilalim ng pamamahala
ng konseho ng Barangay Bacao (3 buwan)
3. Badyet – pinakamahalagang bahagi ito ng
anumang panukalang proyekto. Ang badyet ay
ang talaan ng mga gastusin (tulad materyales at
sweldo sa manggagawa, allowance sa
magbabantay at iba pang kakailanganin sa
pagsasakatuparan ng layunin. Mahalagang ito ay
mapag-aralang mabuti upang makatipid sa mga
gugugulin. Maaaring magsagawa ng bidding sa
mga kontraktor na kadalasan ay may panukalang
budget para sa gagawing proyekto. Maaaring
magkaroon ng tatlo o higit pang bidder na
pagpipilian. Ibigay o ipagkatiwala ang proyekto sa
kontraktor na magbibigay ng pinakamababang
halaga ng badyet. Sa mga karagdagang
kagamitan o materyales, mas makabubuti kung
maghahanap muna ng murang bilihan para
makatipid din sa mga gastusin. Huwag ding
kaligtaang isama sa talaan ng badyet ang iba
pang mga gastusin tulad ng sweldo ng mga
manggagawa, allowance para sa mga
magbabantay sa pagsasagawa nito.
MGA DAPAT ISASAISIP UPANG HIND
IMAGING MAHIRAP ANG PAGHAHANDA NG
ISANG PANUKALANG BADYET:
1. Gawing simple at malinaw ang iyong
badyet. Dapat na malaman agad ng ahensiyang
magtataguyod ang mga bahagi nito. Ang
mahahalagang detalye ng gastusin ay dapat na
malinaw ang pagkakasaad.
2. Ayusing mabuti ang iyong panukala.
Pagpangkat-pangkatin ang mga gastusin ayon sa
klasipikasyon ng mga ito. Siguraduhing
nakahanay ang mga halaga upang madaling
sumahin ito.
3. Gumawa ng pag-aaral ng mga
ahensiyang nagtataguyod ng mga proyekto
at alamin ang mga bagay na kailangan sa
panukala at ang halagang kanilang tinutustusan
upang makasama ang iyong panukala sa kanilang
itataguyod. Sa ganitong paraan mas malaki ang
tsansang maaprobahan ang iyong proyekto.
Maaari ka ring manghingi ng kopya ng mga
naaprobahan nilang mga proyekto upang
maikumpara ang gawa mo.
4. Ihanda ang iyong badyet hanggang sa
huling sentimo. Ang mga ahensiyang
nagtataguyod ng mga proyekto ay kadalasang
gumagawa ng pag-aaral para sa itataguyod
nilang proposal.
5. Siguraduhing tama ang lahat ng
kukuwentahin. Mangangahulugan ito ng iyong
integridad at karapat-dapat na pagtitiwala para sa
iyo.
3. PAGLALAHAD NG BENEPISYO NG
PROYEKTO AT MGA MAKIKINABANG NITO
Mahalagang maging espesipiko sa tiyak na grupo
ng tao o samahang makikinabang sa
pagsasakatuparan ng layunin hal. Mga bata,
mamamayan, kababaihan, magsasaka, mahihirap
na pamilya, mga negosyante at iba pa. Maaari na
ring isama sa bahaging ito ang katapusan o
kongklusyon ng iyong panukala. Sa bahaging ito,
ay maaaring ilahad ang mga dahilan kung bakit
dapat aprobahan ang ipinasang panukalang
proyekto. Tunghayan ang halimbawang nakasulat
sa ibaba.
Paano Mapakinabangan ng Barangay Bacao ang
panukalang proyekto?
Ang pagpapatayo ng breakwater o pader sa ilog
ay magiging kapaki-pakinabang sa lahat ng
mamamayan ng Brgy.Bacao. Ang panganib sa
pagkawala ng buhay dahil sa panganib na dulot
ng baha ay masosolusyunan. Di na makararanas
ang mga mamamayan ng pagkasira ng kanilang
tahanan at mga kagamitan na tunay na
nagdudulot ng malaking epekto sa kanilang
pamumuhay.Higit sa lahat, magkakaroon na ng
kapanatagan ang puso ng bawat isa tuwing
sasapit ang tag-ulan dahil alam nilang hindi agad
aapaw ang tubig sa ilog sa tulong ng mga
opapatayong mga pader.
BALANGKAS NG PANUKALANG PROYEKTO
Ang walong bahagi ng proyekto ayon sa kanilang
pagkakasunod-sunod ay:
1. Pamagat ng Panukalang Proyekto - hinango sa
inilahad na pangangailangan bilang tugon sa
suliranin
POSISYONG
Ang posisyong papel ay isang
akademikong sulatin na naglalahad ng mga
matitibay na katuwiran ukol sa pinapanigang isyu.
Kagaya ng isang debate, nanghihikayat itong
maipaglaban ang pinapaniwalaang tama. Ang
pangangatuwiran ay isang uri ng panghihikayat
na naglalayong pumanig sa opinyon ng
manunulat. Sa bawat argumento ginagamitan ito
ng mga matitibay na ebidensiya mula sa
pinagkakatiwalaang datos. Mahirap paniwalaan
ang isang isyu kung walang pinagbabatayang
ebidensiya. Ang mga ebidensiya ay maaaring
kunin sa obserbasyon, mga pahayag mula sa
awtoridad (pulis, abogado, dalubhasa, doctor o
propesor, atbp) upang maipakita na
makakatohanan ang ipinaglalabang isyu.
Sa bawat paglalahad ng argumento
mahalagang madepensahan ito upang
mapatunayan ang mali o di-kapani-paniwalaang
mga binabatong isyu. Mas makatotohanan ang
pinapanigang isyu kung may tatlo o higit pang
matitibay na ebidensiya na magpapatunay sa
ginagawang imbestigasyon.
Nauuri sa dalawa ang mga ebidensiyang
magagamit sa pangangatuwiran ayon kina
Constantino at Zafra, (1997) sinipi mula sa aklat
nina Baisan-Julian at Lontoc,(2016).
1. Mga katunayan(facts)- nakabatay ito sa
makakatotohanang ideya mula sa mga nakita,
narinig, naamoy, nalasahan at nadama. Maaaring
2. Nagpadala- tirahan ng sumulat ng paanukalang
proyekto
3. Petsa- araw kung kailan ipinasa ang
panukalang papel isinama na rin kung gaano
katagal gagawin
ang proyekto.
4. Pagpapahayag ng Suliranin- nakasaad ang
suliranin at kung bakit dapat maisagawa o
maibigay ang
pangangailangan,
5. Layunin – dahilan o kahalagahan kung bakit
isagawa ang panukala
6. Plano na dapat gawin- talaan ng
pagkakasunod-sunod ng mga gawaing para
pagsasakatuparan ng
proyekto gayundin ang petsa at bilang ng araw
na gagawin ang bawat isa.
7. Badyet- kalkulasyon ng mga guguling gagamiti
sa pagpapagawa ng proyekto
8. Paano mapakinabangan ng pamayanan o
samahan ang panukalang proyekto- konklusyon
ng panukala kung saan nakasaad dito ang mga
taong makikinabang ng proyekto at benepisyong
makukuha nila mula rito.
PAPEL
gumamit ng mga taong nakasaksi o mga
nakaranas ng pangyayari ngunit siguraduhin ang
mga testimonya ay mapagkakatiwalaan. Ang mga
datos ay hindi ibig sabihin pangmatagalan na
ebidensiya maari itong magbago depende sa mga
bagong tukas na datos.
2. Mga opinyon- nakabatay sa mga ideyang
pinaniwalaang totoo o sariling pananaw. Hindi ito
makatotohanan sapagkat Nakabatay lamang ito
sa sariling pagsusuri o judgement. Maaaring
gamitin itong ebidensiya pero kinakailangan ang
mga opinyon ay nanggagaling sa mga taong may
awtoridad o mga kilalang tao sa lipunan kagaya
ng mga iskolar, propesyunal, politiko at
siyentipiko.
MGA HAKBANG SA PAGSULAT NG
POSISYONG PAPEL
Sa pagsulat ng posisyong papel,
mahalagang pag-ukulan ng pansin ang
ibabahaging paksa sa pamamagitan ng pagsunod
sa mga hakbang sa pagsulat ng posisyong papel
upang matulungan na makumbinsi ang
mambabasa na panigan ang nasabing isyu.
Narito ang mga hakbang na dapat taglayin
sa pagsulat ng posisyong papel mula sa aklat nina
Baisan-Julian at Lontoc, (2016).
 1. Pumili ng paksa na malapit sa iyong puso.
2. Magsagawa ng panimulang pananaliksik
hinggil sa napiling paksa.
3. Bumuo ng thesis statement o pahayag ng
tesis.
4. Subukin ang katibayan o kalakasan ng iyong
pahayag ng tesis o posisyon.
5. Magpatuloy sa pangangalap ng mga
kakailanganing ebidensya.
6. Buuin ang balangkas ng posisyong papel.
BALANGKAS SA PAGSULAT NG POSISYONG
PAPEL
Sa pagbuo ng balangkas kailangang masunod ang
pormat sa pagsulat ng posisyong papel.
1. Panimula
Sa pagsulat pa lamang ng simula
kailangang mailahad nang maayos ang paksa at
ang katwiran ukol sa pinapanigang isyu upang
makumbinsi ang mga mambabasa na pumanig sa
nasabing posisyon. Kapag sa simula ay maipakita
ang kahinaan ng argumento mas madaling
makukumbinsi ang mambabasa na paniwalaan
ang posisyong pinapanigan.
2. Katawan (Lohikal pagkakasunod-sunod
ng mga argumento at mga ebidensya)
Sa pagsulat ng katawan mahalaga ang
lohikal na pagkakasunod-sunod ng mga
argumento at mga ebidensya. Sa bawat
argumento, mahalagang mapatunayan na mali o
walang katotohanan ang binabato o mga
argumentong tumutol sa iyong tesis. Sa bawat
paglalahad ng pangangatwiran bigyan ito ng mga
matitibay na mga batayan mula sa mga
pinagkakatiwalaang datos upang maipakita na
makatotohanan ang iyong posisyong
pinaglalaban. Mas higit na kapani-paniwala kapag
may tatlo o higit pang matitibay na mga
ebidensya na gagamitin para madepensahan ang
pinapanigang posisyon.
3. Konklusyon
Sa konklusyon, ilahad muli ang argumento
at ang talakayin ang magiging implikasyon nito.
Bawat isa ay may mga kanya-kanyang
opinyon sa bawat isyu. May mga sangayon at
may mga di-sang-ayon sa isyu.Ang posisyon ng
bawat indibiduwal ay makakatulong upang
magkaroon ng kamalayan sa pangyayari sa ating
lipunan. Nariyan ang isyu ng pagtanggal ng
Filipino sa mga Kolehiyo at Unibersidad.
Kapag nagsusulat ng posisyong papel, sa
umpisa pa lamang ay inilalahad na nang malinaw
na komposisyon ng pagtututol. Dapat isa- isahin
ang malilinaw na batayan sa simpleng paraan na
maiintindihan ng karaniwang tao. Dapat isaalang-
alang ang kultura ng bayang sinilangan sa
pagsulat ng posisyon. Isa sa layunin ng Posisyong
papel ay manghikayat.