VẤN ĐỀ 1: HÌNH THỨC CỦA DI CHÚC

Tóm tắt Bản án số 83/2009/DSPT ngày 28/12/2009 của Tòa án nhân dân tỉnh Phú
Yên:

Bản án số 83/2009/DSPT ngày 28/12/2009 giải quyết tranh chấp di sản thừa kế giữa các
đương sự Ông Nguyễn Thành Hiếu – nguyên đơn và Bà Đặng Thị Trọng – bị đơn. Ngôi
nhà mang số 27 đường Lê Lợi là tài sản sở hữu hợp pháp của ông Này, bà Trọng. Ngày
16/11/2008 ông Này qua đời. Trước khi qua đời, vào ngày19/12/2007 ông Này lập giấy
giao quyền thừa kế toàn bộ nhà đất thuộc quyền sở hữu chung của ông và bà Trọng cho
Hiếu là con riêng của ông Này. Do Ông Này đã lập di chúc giao toàn bộ nhà đất cho ông
Hiếu trong khi chưa có sự thỏa thuận của bà Trọng mới dẫn đến vụ kiện giữa các đương
sự. Tòa xét thấy, di chúc ông Này là di chúc viết tay, không được chính quyền địa
phương công chứng, chứng thực nhưng được lập trong lúc ông Này còn minh mẫn, không
bị cưỡng ép, lừa dối và có nhiều người làm chứng nên được coi là di chúc hợp pháp. Tuy
nhiên di chúc của ông Này giao toàn quyền sử dụng lô đất thuộc sở hữu của hai vợ chồng
nhưng lại không có sự thoả thuận của bà Trọng là không hợp pháp. Hội đồng xét xử phúc
thẩm quyết định giữ nguyên như quyết định của bản án sơ thẩm. Tuyên xử bà trọng được
quyền sở hữu toàn bộ tài sản, nhà và đất. Đồng thời bà Trọng có trách nhiệm thanh toán
lại cho ông Hiếu số tiền theo phần thừa kế được nhận theo di chúc.

1. Điều kiện về hình thức để di chúc tự viết tay có giá trị pháp lý? Nêu cơ sở
pháp lý khi trả lời.

CSPL: Điều 633 BLDS 2015 (Điều 655 BLDS 2005).

Điều kiện về hình thức để di chúc tự viết tay có giá trị pháp lý được nêu ở Điều 633
BLDS 2015 quy định về Di chúc bằng văn bản không có người làm chứng:

“Người lập di chúc phải tự viết và ký vào bản di chúc.

Việc lập di chúc bằng văn bản không có người làm chứng phải tuân theo quy địnhtại
Điều 631 của Bộ luật này.”

Di chúc phải do chính người để lại di sản viết và viết bằng chữ viết tay và tự mình ký tên.
Người lập di chúc không được đánh máy, in vi tính hoặc bằng các cách thức tương tự.
Người lập di chúc phải tự viết và ký vào bản di chúc là để xác nhận được người viết di
chúc và khẳng định ý chí của người để lại di sản.
 2. Nếu di chúc của ông Này là di chúc phải có người làm chứng thì những người
đã làm chứng di chúc của ông Này có là người làm chứng hợp pháp không?
Nêu cơ sở pháp lý khi trả lời.

CSPL: Điều 632 BLDS 2015; Điều 651 BLDS 2015.

Nếu di chúc của ông Này là di chúc phải có người làm chứng thì những người làm chứng
di chúc của ông Này không phải là người làm chứng hợp pháp vì:

Theo Điều 632 BLDS 2015 quy định về Người làm chứng cho việc lập di chúc:

“Mọi người đều có thể làm chứng cho việc lập di chúc, trừ những người sau đây:

1. Người thừa kế theo di chúc hoặc theo pháp luật của người lập di chúc.

2. Người có quyền, nghĩa vụ tài sản liên quan tới nội dung di chúc.

3. Người chưa thành niên, người mất năng lực hành vi dân sự, người có khó khăn trong
nhận thức, làm chủ hành vi.”

Trong Bản án số 83/2009/DSPT Những người làm chứng cho di chúc của ông Này là
cha, em gái, em trai của ông. Những người này đã vi phạm khoản 1 điều 632 BLDS 2015
“1. Người thừa kế theo di chúc hoặc theo pháp luật của người lập di chúc.”

Và căn cứ theo Điều 651 BLDS 2015 quy định về Người thừa kế theo pháp luật:

“a) Hàng thừa kế thứ nhất gồm: vợ, chồng, cha đẻ, mẹ đẻ, cha nuôi, mẹ nuôi,con đẻ, con
nuôi của người chết.

b) Hàng thừa kế thứ hai gồm: ông nội, bà nội, ông ngoại, bà ngoại, anh ruột,chị ruột, em
ruột của người chết; cháu ruột của người chết mà người chết là ông nội, bà nội, ông
ngoại, bà ngoại”

Căn cứ theo điểm a khoản 1 Điều 651 BLDS 2015, cha để của người chết thuộc hàng
thừa kế thứ nhất. Vì vậy cha đẻ của ông Này làm chứng là không hợp pháp.

Căn cứ theo điểm b khoản 1 Điều 651 BLDS 2015 thì em trai, em gái của ông Này là
thuộc hàng thừa kế thứ hai nhưng vì hàng thừa kế thứ nhất là cha của ông Này chưa mất
nên em trai và em gái của ông Này không được tính là thừa kế theo pháp luật của người
lập di chúc. Vì vậy, em trai và em gái của ông Này có thể coi là người làm chứng hợp
pháp theo pháp luật.
 3. Di chúc của ông Này có là di chúc do ông Này tự viết tay không? Vì sao?

Di chúc của ông Này là di chúc do ông Này tự tay viết vì:

Theo Bản án số 83/2009/DSPT, phần xét thấy có nêu rõ:

“Trước khi qua đời, vào ngày 19/12/2007 ông Nguyễn Này lập giấy giao quyền thừa kế
toàn bộ nhà đất thuộc quyền sở hữu chung của ông với bà Trọng cho Nguyễn Thành
Hiếulà con riêng của ông Này, được cha, em gái, em trai ông Này điểm chỉ và ký tên làm
chứng. Xét thấy, giấy thừa kế do ông Nguyễn Này viết không được chính quyền
địaphương công chứng nhưng được lập trong lúc ông Này còn minh mẫn, sáng suốt,
khôngbị lừa dối, đe dọa hoặc cưỡng ép và có nhiều người làm chứng nên được coi là di
chúc hợp pháp.”

4. Suy nghĩ của anh/chị về hướng giải quyết trên của Tòa án liên quan đến hình
thức di chúc của ông Này khi đây là di chúc do ông Này tự viết tay.

CSPL: Điều 633 BLDS 2015 (Điều 655 BLDS 2005).

Hướng giải quyết trên của Tòa án là hợp lí.

Điều 633 BLDS 2015 quy định về Di chúc bằng văn bản không có người làm chứng:

“Người lập di chúc phải tự viết và ký vào bản di chúc.

Việc lập di chúc bằng văn bản không có người làm chứng phải tuân theo quy địnhtại
Điều 631 của Bộ luật này.”

Điều kiện về hình thức duy nhất đối với di chúc tựviết tay là người lập phải tự ký vào văn
bản di chúc. Ngoài ra không có quy định nào về việc phải công chứng , chứng thực.

Và di chúc của ông Này được tự tay ông Này viết và có hai người làm chứng hợp pháp là
em trai và em gái, đồng thời di chúc được lập trong lúc ông Này hoàn toàn minh mẫn,
sáng suốt. Nên Tòa án là công nhận di chúc đó hợp pháp.