Professional Documents
Culture Documents
โรงเรียนสวนกุหลาบวิทยาลัย กรุงเทพมหานคร
ข้อสอบภาคทฤษฎี 15 มิถุนายน 2565
--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
ข้อ 1. ดวงอาทิตย์ในอนาคต [10 คะแนน]
จาก H-R diagram ที่กำหนดให้ จงหาว่าเมื่อดวงอาทิตย์มีวิวัฒนาการไปเป็นดาวยักษ์แดงซึ่งมีสมบัติท างฟิสิกส์
เดียวกับดาว Arcturus ดวงอาทิตย์จะมีขนาดของรัศมีเท่าใด และจงประมาณค่าอุณ หภูมิผิวของโลกในตอนนั้ น
โดยไม่คิดผลของปรากฏการณ์เรือนกระจก (Greenhouse Effect)
เฉลยข้อ 1. ดวงอาทิตย์ในอนาคต
อ่านค่าจาก H-R diagram:
𝐿Arcturus = 102 LSun , 𝑇Arcturus = 4000 K, 𝑇Sun = 5800 𝐾 [2 คะแนน]
ใช้ 𝐿 = 4π𝑅2 σ𝑇 4
𝑅𝐴𝑟𝑐𝑡𝑢𝑟𝑢𝑠 2 𝐿𝐴𝑟𝑐𝑡𝑢𝑟𝑢𝑠 𝑇𝑆𝑢𝑛 5800
( RSun
) = LSun
(𝑇
𝐴𝑟𝑐𝑡𝑢𝑟𝑢𝑠
)4 = 102 (4000)4 [2 คะแนน]
𝑅𝐴𝑟𝑐𝑡𝑢𝑟𝑢𝑠 = 21.0R Sun = 1.46 × 107 km [1 คะแนน]
ดวงอาทิตย์จะมีขนาดรัศมี 1.5 × 107 km
4
การแข่งขันดาราศาสตร์โอลิมปิกระดับชาติ ครั้งที่ 19 (ระดับมัธยมต้น)
โรงเรียนสวนกุหลาบวิทยาลัย กรุงเทพมหานคร
ข้อสอบภาคทฤษฎี 15 มิถุนายน 2565
--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
ประมาณอุณหภูมิผิวโลกจาก thermal equilibrium
Black body radiation ของโลก = (พลังงานที่โลกได้รับจากดวงอาทิตย์)(พลังงานที่โลกสะท้อนกลับ)
𝐿Arcturus
4𝜋𝑅Earth 2 𝜎𝑇Earth 4 = 4𝜋𝑑 2
𝜋𝑅Earth 2 (1 − 𝑎) [3 คะแนน]
เมื่อ 𝑑 คือระยะห่างของโลกจากดวงอาทิตย์ และ 𝑎 คือค่า albedo ของโลก
Note: 1 คะแนนจาก term: Black body radiation ของโลก
1 คะแนนจาก term: พลังงานที่โลกได้รับจากดวงอาทิตย์
1 คะแนนจาก term: พลังงานที่โลกสะท้อนกลับ
102 𝐿Sun
𝑇Earth 4 = (1 − 0.29)
16𝜋𝑑 2 𝜎
5
การแข่งขันดาราศาสตร์โอลิมปิกระดับชาติ ครั้งที่ 19 (ระดับมัธยมต้น)
โรงเรียนสวนกุหลาบวิทยาลัย กรุงเทพมหานคร
ข้อสอบภาคทฤษฎี 15 มิถุนายน 2565
--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
ข้อ 2. ดาว Vega [10 คะแนน]
a) จงแสดงว่าอายุขัยของดาวฤกษ์ในแถบลำดับหลัก (main sequence) (𝑇𝑀𝑆 ) สามารถประมาณได้จาก
𝑇𝑀𝑆 𝑀𝑀𝑆 −2.5
=( )
𝑇𝑆𝑢𝑛 MSun
หากดาวฤกษ์อ อกจากแถบลำดับหลัก เมื่อ ใช้มวลไป 10% กำหนดให้ปฏิกิริย าเทอร์โมนิ วเคลียร์ฟิ วชัน (fusion)
ของไฮโดรเจนเป็นฮีเลียมมีการเปลี่ยนมวลเป็นพลังงาน 0.71% b) จงแสดงการประมาณอายุขัยของดวงอาทิตย์ใน
แถบลำดับหลัก และ c) จงประมาณโดยใช้สมการที่กำหนดให้ ว่าดาว Vega ซึ่งมีมวล 2.1 เท่าของดวงอาทิตย์ จะ
มีอายุขัยในแถบลำดับหลักเท่าใด
จะได้
𝑇𝑀𝑆 𝑀 𝑀
= (M 𝑀𝑆 )(M 𝑀𝑆 )−3.5
𝑇𝑆𝑢𝑛 Sun Sun
𝑇𝑀𝑆 𝑀𝑀𝑆 −2.5
𝑇𝑆𝑢𝑛
=(
MSun
) [2 คะแนน]
โดย 𝑀𝑆 ในสมการหมายถึง main sequence
b) ประมาณอายุขัยของดวงอาทิตย์
𝑇 = (0.1 × 0.0071 × MSun c 2 )/LSun [2 คะแนน]
𝑇 = (0.1 × 0.0071 × 1.99 × 1030 × c 2 )/(3.83 × 1026)
𝑇 = 3.3 × 1017 seconds = 1.0 × 1010 years [2 คะแนน]
4
การแข่งขันดาราศาสตร์โอลิมปิกระดับชาติ ครั้งที่ 19 (ระดับมัธยมต้น)
โรงเรียนสวนกุหลาบวิทยาลัย กรุงเทพมหานคร
ข้อสอบภาคทฤษฎี 15 มิถุนายน 2565
--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
c) อายุขัยของดาว Vega
𝑇𝑉𝑒𝑔𝑎
= (2.1)−2.5 = 0.16
𝑇𝑆𝑢𝑛
5
การแข่งขันดาราศาสตร์โอลิมปิกระดับชาติ ครั้งที่ 19 (ระดับมัธยม)
โรงเรียนสวนกุหลาบวิทยาลัย กรุงเทพมหานคร
ข้อสอบภาคทฤษฎี 15 มิถุนายน 2565
--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
ข้อ 3. พลังค์ฟังก์ชัน [10 คะแนน]
ระบบดาวคู่ ประกอบด้วยดาวฤกษ์ A ที่มีอุณหภูมิพื้นผิว 6,000 K และดาวฤกษ์ B ที่มีอุณหภูมิพื้นผิว 3,000 K
เมื่อ สัง เกตการณ ์ใ นช่ว งความยาวคลื่น 600 nm ดาวฤกษ์ A มีโ ชติม าตรปรากฏน้อ ยกว่า ดาวฤกษ์ B
1.0 magnitude อยากทราบว่าเมื่อสังเกตในช่วงความยาวคลื่น 1,200 nm ดาวฤกษ์ดวงใดมีความสว่างกว่า และ
มีโชติม าตรปรากฏต่า งกัน เท่า ใด กำหนดให้ก ารสังเกตการณ์ท ั้งสองความยาวคลื่น ทำในช่ว งความยาวคลื่น
(Bandwidth) แคบๆ
$%&'
กำหนดให้พลังค์ฟังก์ชัน 𝐸" = "( W·steradian−1·m−2·Hz−1
) *+/-./ 01
<=(BCCDE)
<>(BCCDE)
= 2.511 [2]
< " ) ( 01*+/-GHCCDE ./
อัตราส่วนกำลังของสองความยาวคลื่น <(GHCCDE)
(BCCDE)
= GHCCDE
"( ) *+/-BCCDE ./ 01
[2]
BCCDE
KL ).(BCCC)
<=(BCCDE) ) *+/(GHCC×GC 01
ดาว A <=(GHCCDE)
=2 I
KL
) *+/(BCC×GC ).(BCCC) 01
<=(BCCDE)
<=(GHCCDE)
= 3.815 [1]
KL ).(OCCC)
<>(BCCDE) ) *+/(GHCC×GC 01
ดาว B <>(GHCCDE)
=2 I
KL
) *+/(BCC×GC ).(OCCC) 01
<>(BCCDE)
<>(GHCCDE)
= 0.576 [1]
<=(GHCCDE)
<>(GHCCDE)
= 0.379 [1]
𝑚3 − 𝑚5 = 1.05 [1]
4
การแข่งขันดาราศาสตร์โอลิมปิกระดับชาติ ครั้งที่ 19 (ระดับมัธยม)
โรงเรียนสวนกุหลาบวิทยาลัย กรุงเทพมหานคร
ข้อสอบภาคทฤษฎี 15 มิถุนายน 2565
--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
ข้อ 4. Greatest elongation [10 คะแนน]
ดาวศุกร์อยู่ห่างจากดวงอาทิตย์ 0.72 AU และ ดาวอังคารอยู่ห่างจากดวงอาทิตย์ 1.52 AU ถ้าขณะหนึ่งดาวศุกร์
อยู่ในตำแหน่ง Greatest elongation และผู้สังเกตบนโลกเห็นดาวศุกร์และดาวอังคารอยู่ในแนวเล็งเดียวกัน
(Planetary conjunction) ดาวศุกร์และดาวอังคารจะอยู่ห่างกันกี่ AU สมมติให้ดาวเคราะห์เคลื่อนที่เป็นวงกลม
รอบดวงอาทิตย์
𝜃 = 46.05° [1]
ระยะห่างระหว่างโลกถึงดาวศุกร์
&.()
tan 46.05° =
23
[1]
𝑑5 = 0.69 [1]
ระยะห่างระหว่างโลกถึงดาวอังคาร
)
1.52) = 𝑑9 + 1) − 2𝑑9 cos 46.05° [1]
𝑑9 = 2.03, −0.64
ระยะห่างระหว่างดาวศุกร์ถึงดาวอังคาร
𝑑9 − 𝑑5 = 1.34 [1]
4
การแข่งขันดาราศาสตร์โอลิมปิกระดับชาติ ครั้งที่ 19 (ระดับมัธยม...)
โรงเรียนสวนกุหลาบวิทยาลัย กรุงเทพมหานคร
ข้อสอบภาคทฤษฎี 15 มิถุนายน 2565
--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
ข้อ 5. อาทิตย์เที่ยงคืน [10 คะแนน]
ผู้สังเกตที่ละติจูด 80 องศาเหนือ จะมีโอกาสเห็นปรากฏการณ์พระอาทิตย์เที่ยงคืนประมาณกี่วันในหนึ่งปี
4
การแข่งขันดาราศาสตร์โอลิมปิกระดับชาติ ครั้งที่ 19 (ระดับมัธยม)
โรงเรียนสวนกุหลาบวิทยาลัย กรุงเทพมหานคร
ข้อสอบภาคทฤษฎี 14 มิถุนายน 2565
--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
ข้อ 6. ดาว Dubhe [20 คะแนน]
ดาว Dubhe มีเดคลิเนชัน (Declination) เท่ากับ +61° 45′ 03” และไรท์แอเซนชัน (Right ascension) เท่ากับ
11, 03- 43. ให้ผ ู้ส ัง เกตอยู่ท ี่ล ะติจ ูด 20° 00′ 00” ใต้ ลองจิจ ูด 95° 00′ 00” ตะวัน ตก ในวัน วสัน ตวิษ ุว ัต
(Vernal Equinox) ขณะที่ RA เท่ากับ 0, ตรงกับเวลาท้องถิ่นปานกลาง (Local mean time) 18:00 น. และไม่
พิจารณาสมการเวลา (Equation of time)
a) ดาว Dubhe ขึ้นและตกที่มุมทิศ (Azimuth) เท่าใด (มุมทิศเริ่มจากทิศเหนือวนไปทางตะวันออก) พร้อม
ทั้งวาดรูปแสดงวิธีการคำนวณ [7 คะแนน]
b) ดาว Dubhe ขึ้นและตกที่เวลามาตรฐานท้องถิ่น (Local standard time) เท่าใด กำหนดให้ผู้สังเกตอยู่ที่
เขตเวลา UTC-6
[13 คะแนน]
Zenith
Celestial 90°+L
Meridian 𝜃
HA SCP
90° 90°+𝛿
E
N S
Dubhe
W Horizon
NCP
จาก
𝜃 = 180° − 𝐴
4
การแข่งขันดาราศาสตร์โอลิมปิกระดับชาติ ครั้งที่ 19 (ระดับมัธยม)
โรงเรียนสวนกุหลาบวิทยาลัย กรุงเทพมหานคร
ข้อสอบภาคทฤษฎี 14 มิถุนายน 2565
--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
คำนวณเวลาดาราคติท้องถิ่นของดาว Dubhe
𝐿𝑆𝑇 = 𝑅𝐴 + 𝐻𝐴
ดวงอาทิตย์ในวัน Vernal equinox มีค่า RA เท่ากับ 0° และ ณ เวลา 18:00 น. มี HA เท่า 6T มี LST เท่ากับ
6T แสดงว่าดาว Dubhe ขึ้นหลัง
และตกหลัง
5
การแข่งขันดาราศาสตร์โอลิมปิกระดับชาติ ครั้งที่ 19 (ระดับมัธยม)
โรงเรียนสวนกุหลาบวิทยาลัย กรุงเทพมหานคร
ข้อสอบภาคทฤษฎี 14 มิถุนายน 2565
--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
14, 13- 9. − 6, = 8, 13- 9. [1]
ดวงอาทิตย์ ในหน่วย Sidereal time ปรับช่วงเวลา ซึ่งช่วงเวลาดาราคติ 24T เท่ากับเวลาสุริยคติ 23T 56U 4V
23ℎ 56𝑚 4𝑠
𝐿𝑆𝑇× = 1, 53- 57. , 8, 11- 48. [2]
24ℎ
6
การแข่งขันดาราศาสตร์โอลิมปิกระดับชาติ ครั้งที่ 19 (ระดับมัธยม)
โรงเรียนสวนกุหลาบวิทยาลัย กรุงเทพมหานคร
ข้อสอบภาคทฤษฎี 14 มิถุนายน 2565
--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
ข้อ 7. Daylight saving time [20 คะแนน]
Daylight saving time คือการปรับเวลาท้องถิ่นมาตรฐานให้เร็วขึ้นจากเดิม 1 ชั่วโมงในฤดูร้อนและฤดูใบไม้ผลิ
และช้าลงในฤดูหนาวและฤดูใบไม้ร่วง เพื่อให้สอดคล้องกับกิจกรรมประจำวันของมนุษย์
ในการขึ้นตกของดวงอาทิตย์คิดจากตำแหน่งกึ่งกลางดวงอาทิตย์ และไม่คิดผลของการหักเหแสง โดยประมาณว่า
ดวงอาทิตย์เคลื่อนที่บนเส้นสุริยวิถี (Ecliptic) อย่างสม่ำเสมอ และไม่คิดถึงสมการเวลา (Equation of time)
a) จงหาสมการความยาวของช่วงเวลากลางวัน (ดวงอาทิตย์อยู่เหนือขอบฟ้า) ในรูปของ 𝛿 และ 𝜙 เมื่อดวง
อาทิตย์มี Declination 𝛿 และผู้สังเกตอยู่ที่ละติจูด 𝜙 องศาเหนือ [4 คะแนน]
b) จากข้อ a) จงหาสมการความยาวของช่วงเวลากลางวัน ในรูปของ 𝜆 และ 𝜙 เมื่อผู้สังเกตอยู่ที่ละติจูด 𝜙
องศาเหนือ และค่าลองจิจูดสุริยะวิถี (Ecliptic longitude) ของดวงอาทิตย์มีค่าเท่ากับ 𝜆 [2 คะแนน]
c) หากไม่มีการใช้ Daylight saving time ผู้สังเกตที่ละติจูด 45 องศาเหนือจะมีวันที่ดวงอาทิตย์ตกหลัง
เวลาท้องถิ่นปานกลาง (Local mean time) 20:00 น. จำนวนกี่วัน [7 คะแนน]
d) หากมีการใช้ Daylight saving time ระหว่างวันที่ 21 มีนาคม ถึง 21 กันยายน ผู้สังเกตที่ละติจูด 45
องศาเหนือจะมีวันที่ดวงอาทิตย์ตกหลังเวลา 20:00 น. ในเวลาท้องถิ่นท้องถิ่นปานกลาง (Local mean
time) จำนวนกี่วัน [7 คะแนน]
4
การแข่งขันดาราศาสตร์โอลิมปิกระดับชาติ ครั้งที่ 19 (ระดับมัธยม)
โรงเรียนสวนกุหลาบวิทยาลัย กรุงเทพมหานคร
ข้อสอบภาคทฤษฎี 14 มิถุนายน 2565
--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
เฉลยข้อ 7. Daylight saving time [20 คะแนน]
a)
Zenith
90°-L
Celestial
Meridian 𝜃
NCP HA 90°
E
90°-𝛿
N S
Sun
W
Horizon SCP
จากกฎของ Cosine
b) จาก
sin 𝛿 = sin 𝜆 sin 23°26′21″. 411 [1]
ระยะเวลากลางวัน 2 cos56 (− cot 90° − sin56 (sin 𝜆 sin 23°26′21″. 411) cot 90° − 𝐿 ) [1]
5
การแข่งขันดาราศาสตร์โอลิมปิกระดับชาติ ครั้งที่ 19 (ระดับมัธยม)
โรงเรียนสวนกุหลาบวิทยาลัย กรุงเทพมหานคร
ข้อสอบภาคทฤษฎี 14 มิถุนายน 2565
--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
c) วันที่ดวงอาทิตย์ตกหลัง 20:00 น. ในเวลาท้องถิ่น คือวันที่ระยะเวลากลางวันมากกว่า 16 ชั่วโมง [2]
16@ > 2 cos 56 (− cot 90° − sin56 (sin 𝜆 sin 23°26′21″. 411) cot 90° − 𝐿 ) [1]
14@ > 2 cos 56 (− cot 90° − sin56 (sin 𝜆 sin 23°26′21″. 411) cot 90° − 𝐿 ) [1]
Δ𝜆 = 102° [1]
6
การแข่งขันดาราศาสตร์โอลิมปิกระดับชาติ ครั้งที่ 19 (ระดับมัธยม)
โรงเรียนสวนกุหลาบวิทยาลัย กรุงเทพมหานคร
ข้อสอบภาคทฤษฎี 15มิถุนายน 2565
------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
ข้อ 8. ระบบดาวคู่ [20 คะแนน]
ระบบดาวคู่ระบบหนึ่งประกอบด้วยดาวนิวตรอนรัศมี 10 กิโลเมตร และดาวแคระน้ำตาลอีกดวงหนึ่ง ดาวทั้ง
สองโคจรเป็นวงกลมด้วยคาบ 42 นาที ดาวนิวตรอนมีความเร็วในการโคจร 11 กิโลเมตรต่อวินาที ในขณะที่
ดาวอีกดวงโคจรด้วยความเร็ว 770 กิโลเมตรต่อวินาที และในระบบดาวคู่นี้มีการถ่ายเทมวลสาร Δ𝑚 จาก
ดาวแคระน้ำตาลมายังผิวดาวนิวตรอนด้วยอัตรา 𝑚 = ∆𝑚 ∆𝑡
พลังงานศักย์โน้มถ่วงของมวลสารที่ถูกถ่ายเทใน
ระบบดาวคู่ถูกเปลี่ยนไปเป็นรังสีความร้อน โดยมีการปลดปล่อยพลังงานทั้งหมดนี้ในรูปของการแผ่รังสีแบบ
วัต ถุด ำที่ผ ิวดาวนิวตรอน กำลังส่อ งสว่างของดาวนิวตรอนจึงสัม พัน ธ์ก ับ มวลสารที่ถ ูก ถ่ายเทมาจนถึงดาว
นิวตรอน ตามสมการ 𝐿 = 𝐺𝑀𝑚 𝑅
เมื่อ 𝑀 และ 𝑅 คือมวลและรัศมีของดาวนิวตรอน ตามลำดับ
a) จงคำนวณหามวลของดาวนิวตรอนและดาวแคระน้ำตาล [10 คะแนน]
เฉลยข้อ 8. ระบบดาวคู่
a) คำนวณหาขนาดมวลของดาวนิวตรอนและดาวแคระน้ำตาล [10 คะแนน]
𝑣𝑛 𝑃
รัศมีวงโคจรของดาวนิวตรอน 𝑎+ =
2𝜋
[1]
11 km
s ×42 ×60 𝑠
𝑎+ =
2𝜋
= 4,410 km [1]
𝑣 𝑃
รัศมีวงโคจรของดาวอีกดวง 𝑎< = 𝑏
2𝜋
770 km
s ×42 ×60 𝑠
𝑎< =
2𝜋
= 308,700 km [1]
4𝜋2 𝑎3
จาก 𝑀ABCDE = 2 [1]
𝑃 𝐺
3
4𝜋2 (308,700+4,410 km)
𝑀ABCDE = 2 −11 [1]
42 ×60 s (6.67 ×10 m3 kg−1 s−2 )
𝑀ABCDE = 2.858×10MN kg = 1.436 𝑀⊙ [1]
𝑀
พิจารณา 𝑀+ + 𝑀< = 𝑀+ 1 + 𝑏 = 1.436 𝑀⊙ [1]
𝑀𝑛
1
การแข่งขันดาราศาสตร์โอลิมปิกระดับชาติ ครั้งที่ 19 (ระดับมัธยม)
โรงเรียนสวนกุหลาบวิทยาลัย กรุงเทพมหานคร
ข้อสอบภาคทฤษฎี 15มิถุนายน 2565
------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
𝑀 𝑏 𝑎𝑛
และจาก =
𝑀 𝑛 𝑎𝑏
𝑎𝑛
จะได้ 𝑀+ + 𝑀< = 𝑀+ 1 +
𝑎𝑏
= 1.436 𝑀⊙ [1]
4,410
𝑀+ 1+ = 1.436 𝑀⊙
308,700
𝑀+ = 1.416 𝑀⊙ [1]
และ 𝑀P = 0.02 𝑀⊙ [1]
2
การแข่งขันดาราศาสตร์โอลิมปิกระดับชาติ ครั้งที่ 19 (ระดับมัธยมต้น)
โรงเรียนสวนกุหลาบวิทยาลัย กรุงเทพมหานคร
ข้อสอบภาคทฤษฎี 15 มิถุนายน 2565
--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
ดาวอังคาร 1.52 AU
ดาวพฤหัสบดี 5.20 AU
ดาวเสาร์ 9.54 AU
ดาวยูเรนัส 19.2 AU
ดาวเนปจูน 30.0 AU
ดาวเคราะห์ X ∞
4
การแข่งขันดาราศาสตร์โอลิมปิกระดับชาติ ครั้งที่ 19 (ระดับมัธยมต้น)
โรงเรียนสวนกุหลาบวิทยาลัย กรุงเทพมหานคร
ข้อสอบภาคทฤษฎี 15 มิถุนายน 2565
--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
b)
B
1.52
S 𝜃
1
𝜙
A C
5
การแข่งขันดาราศาสตร์โอลิมปิกระดับชาติ ครั้งที่ 19 (ระดับมัธยมต้น)
โรงเรียนสวนกุหลาบวิทยาลัย กรุงเทพมหานคร
ข้อสอบภาคทฤษฎี 15 มิถุนายน 2565
--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
c)
ให้ยานมวล 𝑚 มีมวลพลังงานรวมของ transfer orbit
+,d +,d
𝐸c = −
3#
=−
-. 1-2
[2]
ระหว่างที่ยังอยู่ในวงโคจร transfer orbit 𝐸c = P3 𝑚𝑣 3 − +,d
-
=−
+,d
-. 1-2
[2]
ที่จุด A
𝐺𝑀
มีความเร็วต้นของการโคจรวงกลม 𝑣e = -.
[1]
หลังจากเผาเชื้อเพลิงมีอัตราเร็ว 𝑣# = 𝑣e + Δ𝑣# [1]
เมื่อเข้าสู่ transfer orbit ที่จุด A พลังงาน 𝐸c = P3 𝑚 𝑣e + Δ𝑣# 3
−
+,d
-.
=−
+,d
-. 1-2
[1]
3+, 3+, +, +, 3-2
จัดรูป Δ𝑣# = -.
−
-. 1-2
−
-.
หรือ
-. -. 1-2
−1 [1]
ที่จุด B
วงโคจร transfer orbit ที่จุด B พลังงาน 𝐸c = P3 𝑚𝑣$3 − +,d
-2
=−
+,d
-. 1-2
[1]
3+, 3+,
จัดรูปได้ 𝑣$ = -2
−
-. 1-2
[1]
𝐺𝑀
มีความเร็วสุดท้ายเมื่อโคจรเป็นวงกลม 𝑣g = -2
[1]
+, 3+, 3+, +, 3-.
ดังนั้น Δ𝑣$ = 𝑣g − 𝑣$ = -2
−
-2
−
-. 1-2
หรือ -2
1−
-. 1-2
[1]
+, 3-2 -. 3-.
สำหรับ Δ𝑣# + Δ𝑣$ = 𝛽 -.
ได้ 𝛽 = -. 1-2
−1 +
-2
1−
-. 1-2
[1]
6
การแข่งขันดาราศาสตร์โอลิมปิกระดับชาติ ครั้งที่ 19 (ระดับมัธยมต้น)
โรงเรียนสวนกุหลาบวิทยาลัย กรุงเทพมหานคร
ข้อสอบภาคทฤษฎี 15 มิถุนายน 2565
--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
3-2 /-. P 3
d) จาก 𝛽 = P1-2 /-.
−1 +
-2 /-.
1−
P1-2 /-.
ได้ว่า
7
การแข่งขันดาราศาสตร์โอลิมปิกระดับชาติ ครั้งที่ 19 (ระดับมัธยมต้น)
โรงเรียนสวนกุหลาบวิทยาลัย กรุงเทพมหานคร
ข้อสอบภาคทฤษฎี 15 มิถุนายน 2565
--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
A
𝜃 𝑅
B B B
C C
a) จงหาค่าคงที่ฮับเบิล (Hubble constant) ที่เวลา 𝑡 ของแบบจำลองเอกภพนี้ [8 คะแนน]
4
การแข่งขันดาราศาสตร์โอลิมปิกระดับชาติ ครั้งที่ 19 (ระดับมัธยมต้น)
โรงเรียนสวนกุหลาบวิทยาลัย กรุงเทพมหานคร
ข้อสอบภาคทฤษฎี 15 มิถุนายน 2565
--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
b)
𝑐 𝑅0 +𝛽𝑡2
นำ Δ𝜃 = ln มาใช้
𝛽 𝑅0 +𝛽𝑡1
5
การแข่งขันดาราศาสตร์โอลิมปิกระดับชาติ ครั้งที่ 19 (ระดับมัธยมต้น)
โรงเรียนสวนกุหลาบวิทยาลัย กรุงเทพมหานคร
ข้อสอบภาคทฤษฎี 15 มิถุนายน 2565
--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
c-1)
ใช้กฎของวีนส์ (ในสองมิติ) ซึ่งจะได้ว่า
59=>??9<
𝑇= 𝑇
5f789:;9< $
[4]
เนื่องจากอันตราส่วนของความยาวคลื่น เท่ากับอัตราส่วนของการขยายตัวจึงได้
M9=>??9<
𝑇= 𝑇
Mf789:;9< $
[4]
MN
= 𝑇
M OPL $
N
[2]
c-2)
สมมติว่าในเอกภพมีโฟตอน 𝑛 ตัว
h
ความหนาแน่นพลังงานลดลงตามพื้นที่ผิวที่มากขึ้น 𝜌 = i^M a𝐸 [3]
และพลังงานเฉลี่ย 𝐸 ของแต่ละโฟตอนจะลดลงตามความยาวคลื่นที่มากขึ้นเมื่อลูกโป่งขยายตัว
( (
𝐸 ∝ แสดงว่า 𝐸 ∝ [2]
5 M
(
ดังนั้น 𝜌 ∝ Mk [1]
(
จาก 𝜌(𝑡) ∝ 𝑇(𝑡)G แสดงว่า 𝑇 ∝ M [2]
MN
ดังนั้น 𝑇 = MNOPL 𝑇$ [2]
6
การแข่งขันดาราศาสตร์โอลิมปิกระดับชาติ ครั้งที่ 19 (ระดับมัธยมต้น)
โรงเรียนสวนกุหลาบวิทยาลัย กรุงเทพมหานคร
ข้อสอบภาคทฤษฎี 15 มิถุนายน 2565
------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
ข้อ 11. กาแล็กซีวิทยุ (radio galaxy) [30 คะแนน]
ผู้สังเกตบนโลกตรวจวัดคลื่นแม่เหล็กไฟฟ้าจากกาแล็กซีวิทยุหนึ่งที่มีค่า redshift 𝑧 = 0.170 ได้ที่ความถี่
10' MHz โดยใช้ช่วงความถี่ (bandwidth) ∆𝜈 = 10. Hz และวัดค่าความหนาแน่นฟลักซ์ในย่าน
คลื่นวิทยุ (observed radio flux density) ได้ 𝐹 = 2.18×1034' W m34 Hz 37
a) จงคำนวณหาความถี่ของคลื่นวิทยุดังกล่าว ณ ขณะที่ถูกปลดปล่อยออกมาจากแหล่งกำเนิด [4 คะแนน]
e) Total radio luminosity ที่ได้น ั้น เทีย บเท่า กับ พลังงานจากการเผาผลาญไฮโดรเจน (1H) ปริม าณ
เท่าใด ไปเป็นฮีเลียม (4He) (ตอบในหน่วยมวลดวงอาทิตย์ต่อปี) [10 คะแนน]
f) ถ้ากาแล็ก ซีวิท ยุน ี้ย ังคงปลดปล่อ ยพลังงานที่อ ัต รานี้เป็น เวลา 108 ปี พลังงานที่ได้จ ะเทีย บเท่ากับ
พลัง งานจากมวลของไฮโดรเจนปริม าณเท่า ใดที่ถ ูก เปลี่ย นไปเป็น ฮีเลีย ม ตอบในหน่ว ยมวลของ
กาแล็กซีทางช้างเผือก กำหนดให้กาแล็กซีทางช้างเผือกมีมวล 1012 เท่าของมวลดวงอาทิตย์
[4 คะแนน]
1
การแข่งขันดาราศาสตร์โอลิมปิกระดับชาติ ครั้งที่ 19 (ระดับมัธยมต้น)
โรงเรียนสวนกุหลาบวิทยาลัย กรุงเทพมหานคร
ข้อสอบภาคทฤษฎี 15 มิถุนายน 2565
------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
เฉลยข้อ 11. กาแล็กซี่วิทยุ (radio galaxy) [30 คะแนน]
:;< 3:=>?
a) จาก 𝑧=
:=>?
= 0.170 [2]
𝜈@A = 1.17×10' MHz [2]
GH
b) จาก 𝑣 = 𝑧𝑐 = 𝐻E 𝑑 จะได้ 𝑑 =
IJ
[2]
𝑑 = (3×10M )(0.17)/(71.0) = 718 Mpc [2]
c) จาก radio flux density 2.18×1034' W m34 Hz37 และจากค่ าระยะทาง 𝑑 = 718 Mpc จะได้
7EST A
𝑑 = 718×10P 𝑝𝑐 3.086×
UG
= 2.22×104M m [1]
นั่นคือ radio luminosity ที่ได้รับที่ 10' MHz คือ 𝐿 = 𝐹 4𝜋𝑑4 [1]
34'
𝐿 = (2.18×10 ) 4𝜋(2.22×10 ) 4M 4
[1]
𝐿 = 1.35×104Z W Hz 37 [1]
f) ไฮโดรเจนถูกเปลี/ยนเป็ นฮีเลียมทั5งหมด
3.34×103M M⊙ /yr ×10f yr = 3.34×10' M⊙ [2]
= 3.34×103Z Mghijklmk [2]
2
การแข่งขันดาราศาสตร์โอลิมปิกระดับชาติ ครั้งที่ 19 (ระดับมัธยม)
โรงเรียนสวนกุหลาบวิทยาลัย กรุงเทพมหานคร
ข้อสอบภาคทฤษฎี 15 มิถุนายน2565
--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
ข้อ 12. ไมโครเลนส์ [50 คะแนน]
ปรากฏการณ์ไมโครเลนส์เกิดขึ้นเมื่อวัตถุท้องฟ้าประพฤติตัวเป็นเลนส์ขวางหน้าแหล่งกำเนิดแสง ในมุมมองของผู้
สังเกต ส่งผลทำให้ความสว่างของแหล่งกำเนิดแสงที่มองเห็นมีความสว่างเพิ่มขึ้นตามสมการ
Observed flux = Magnification ´ Source flux
u (t ) = êu 0 + ç
2
÷ ú
êë è t E ø úû
เมื่อ u0 คือ ระยะห่างเชิงมุมปรากฏระหว่าง Source กับ Lens ที่น้อยที่สุด (minimum impact parameter),
t0 คือ เวลาที่ Source กับ Lens ใกล้กันมากที่สุด ( u (t0 ) = u0 ) และ t E คือ Einstein radius crossing time
Source
𝑢
Lens
แผนภาพแสดงปรากฏการณ์ไมโครเลนส์ที่มีเลนส์เพียงวัตถุเดียว
4
การแข่งขันดาราศาสตร์โอลิมปิกระดับชาติ ครั้งที่ 19 (ระดับมัธยม)
โรงเรียนสวนกุหลาบวิทยาลัย กรุงเทพมหานคร
ข้อสอบภาคทฤษฎี 15 มิถุนายน2565
--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
𝑢5 = 1.2 𝑢5 = 0.3
𝑢5 = 0.9
𝑢5 = 0.6
𝑢5 = 0.3 𝑢5 = 0.6
𝑢5 = 0.9
𝑢5 = 1.2
𝑡 − 𝑡5
𝑡;
กราฟแสงปรากฏการณ์ไมโครเลนส์ที่มีเลนส์เพียงวัตถุเดียว
a) กล้องโทรทรรศน์ TRT-GAO ที่ประเทศจีน สามารถตรวจจับปรากฏการณ์ไมโครเลนส์ที่มีเลนส์เพียงวัตถุ
เดีย วได้เป็น ระยะเวลานาน 10 วัน ปรากฏการณ์ด ัง กล่า วเกิด จาก Source ที่ม ีโ ชติม าตรปรากฏ
𝑚, = 18.0 และระหว่างเกิด ปรากฏการณ์ ปรากฏการณ์ด ังกล่าวมีโชติม าตรปรากฏต่ำสุด 𝑚, = 16.5
กำหนดให้กล้องโทรทรรศน์ TRT-GAO สามารถสังเกตการณ์วัตถุท้องฟ้าที่มีโชติมาตรปรากฏน้อยกว่า
𝑚, = 17.0
u (t ) 2 + 2
A=
u (t ) u (t ) 2 + 4
u (t0 ) 2 + 2
Amax = [1]
u (t0 ) u (t0 ) 2 + 4
𝐴<CDE − 1 𝑢 𝑡F G
+ 4𝐴<CDE − 4 𝑢 𝑡F <
−4=0
2 2 2 2
− 4𝐴max −4 ± 4𝐴max −4 −16 𝐴max −1
𝑢 𝑡F = 2
2 𝐴max −1
2 Amax
u (t0 ) = -2 [3]
(A 2
max - 1)
𝑢 𝑡F = 0.257 [3]
u (t0 ) = u0 = 0
6
การแข่งขันดาราศาสตร์โอลิมปิกระดับชาติ ครั้งที่ 19 (ระดับมัธยม)
โรงเรียนสวนกุหลาบวิทยาลัย กรุงเทพมหานคร
ข้อสอบภาคทฤษฎี 15 มิถุนายน2565
--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
และมีค่า impact parameter เท่ากับ
2 Alim
u (tlim ) = -2 [4]
(A 2
lim - 1)
u (tlim ) = 0.424 [3]
u (t ) = êu 0 + ç
2
÷ ú
êë è t E ø úû
1/2
é æ tlim - t0 ö ù
2
u (tlim ) = êu0 + ç
2
÷ ú [2]
êë è t E ø úû
1/2
é æ 10 days / 2 ö ù
2
0.424 = ê0.257 + ç
2
÷ ú [1]
êë è tE ø úû
tE = 14.8 days [3]
F XC/Z
𝜇OPQR^VQZ =
G.\F X]U
[2]
7
การแข่งขันดาราศาสตร์โอลิมปิกระดับชาติ ครั้งที่ 19 (ระดับมัธยม)
โรงเรียนสวนกุหลาบวิทยาลัย กรุงเทพมหานคร
ข้อสอบภาคทฤษฎี 15 มิถุนายน2565
--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
𝜇 = 𝜇OPQROSPTUV − 𝜇OPQR^VQZ [1]
<<F XC/Z
𝜇=
[.\F X]U
[1]
มวลของ Lens
1 4GM ( DS - Dl )
tE =
µ c 2 DS Dl
𝑀 = 1.1×10p< kg = 57 𝑀⊙ [3]