9

Yugto ng Aralin Instruksiyon

READ/ BASA-UNAWA:
KAHALAGAHAN NG PAGSASALING-
PAGBASA
WIKA
Ayon sa Webster's New World Dictionary of the American Language,
ang salitang translate ay nangangahulugang "to change from one language
into another: to put into different words" (palitan ang wika tungo sa ibang
wika; ilahad sa ibang pananalita). Samantalang isinasaad naman ng New
Standard Dictionary ang kahulugang "to give sense or meaning of in
another language" (ibigay ang diwa o kahulugan sa ibang wika).
Maipalalagay na higit na tiyak at malinaw ang ibinigay na katuturan ni
Eugene Nida at Charles Taber (1969) na ang pagsasalingwika ay muling
paglalahad sa target na wika ng pinakamalapit na natural na katumbas ng
mensahe ng orihinal na wika, una'y batay sa kahulugan at ikalawa'y batay
sa estilo.

Ano ang kahalagahan ng pagsasalin? Bakit kailangang magsalin?

Kung pagbabalikan natin ang kasaysayan, makikita natin ang

mahalagang bahaging ginagampanan ng pagsasalin kahit noon pa mang
unang panahon gaya ng sinabi ni Ramos sa kanyang artikulong
Pagsasalin Tungo sa Pagpapayaman ng Wikang Pambansa (1998). Ayon
kay Ramos, bago pa man dumating ang mga tagakanluran, sigurado nang
umiiral sa kapuluan ang impormal na pagsasalin sa oral na komunikasyon.
Mahalaga rin siguro ito sa kanilang kabuhayan tulad ng barter system o
pagpapalitan ng mga kalakal hindi lamang sa pagitan ng mga katutubo
kundi sa mga taga-ibang bayan sa silangan, tulad ng mga Tsino na
napadpad sa kapuluan ng Pilipinas

Nang dumating naman ang mga Kastila, kinakailangan ang

pagsasalin para sa dalawang layunin - (1) ang pananakop at (2) ang
pagpapalaganap ng Kristiyanismo. Sa aklat ni Venuti (1998) ay kanyang
sinabi sa pamamagitan ng kanyang paliwanag na batay kay Rafael (1998)
ay ganito ang isinaad: ang mananampalataya na tumatanggap sa Diyos na
Kristiyano ay nagpapasakop din sa Haring Kastila na banal na itinalaga,
lalo na sapagkat iniuugnay ng mga misyonero ang pampulitikang
pagpapasakop ditto sa lupa sa kaligtasan sa kabilang buhay.

Kaya, ayon pa rin kay Ramos. "Bilang bahagi ng layuning mapalaganap sa

bansa ang Kristiyanismo, isinalin ng mga misyonaryong Kastila sa Tagalog
(at iba pangwika sa bansa) ang mga aklat dasalan, katekismo, awit
pansimbahan, sermon, pagsasanay sa mga Gawain pangkabanalan." Sa
pamamagitan ng pagsasalin ay naitanim ng mga mananakop na
kastila sa isip at damdamin ng kanilang sinakop ang kanilang mga
9

ideolohiya, paniniwala at pananampalataya.

Ayon pa kay Santiago (1994): " Batay sa kanilang karanasan (mga Kastila)
sa timog at Hilagang Amerika, higit na nagiging matagumpay ang
pagpapalaganap ng Kristiyanismo sa pamamagitan ng mga wika ng mga
katutubo." Ang panahong ito ng pananakop ng mga Kastila ayon na rin
sa huli ang maituturing na unang yugto ng kasiglahan sa
pagsasalingwika sa Pilipinas. Mula sa mga nabanggit, makikita ang
kahalagahan ng pagsasalin, sa ugnayang pangkomersyo sa dalawa o
mahigit pang bansa, sa pagpapairal ng kapangyarihan at kamulatang
parelihiyon.

Tunay rin na mahalaga ang pagsasalin ayon sa Pambansang Alagad ng

Sining na si Prop.Virgilio S. Almario. Sinaad niya sa aklat ng pagsasalin ni
Alfonso Santiago (2003) na “Isang pambansang tungkulin sa larangang
pangkultura at pang-edukasyon ang pagsasalin, aniya malaki ang papel
ng pagsasalin sa paglilipat at pagpapalitan ng kultura, kaalaman at
pamana ng matandang sibilisasyon sa mundo.” Makikita sa pananaw na ito
ni Prop. Almario na tunay na malaki ang gampanin ng pagsasalin sa buong
mundo upang buwagin ang mga pader dulot ng magkakaibang
wika at sa pagbuo ng tulay tungo sa pagbabahaginan ng kultura
at kaalaman ng alinmang lahi na magbubunga ng higit na pag-unlad
sa sangkatauhan.

Ayon naman kay Santiago (2003) “Isang gawain ang pagsasalin na may
malaking magagawa sa intelektuwalisasyon ng wikang Filipino
sapagkat sa malikhaing paggamit ng wika sa proseso ng pagsasalin ay
napag-iibayo ang pag-unlad ng wika.” Sa pananaw na ito ni Santiago
malinaw na isinasaad na habang nasa prosesong pagsasalin ang isang
nagtatangkang magsalin ay nagagawa rin niyang paunlarin at gawing
intelektuwalisado ang wika sa paggamit nito sa pagsasalin ng iba’t
ibang kaalaman sa bawat larang gamit ang wika.

Mahalaga rin ang pagsasalin upang makaabot sa iba pang panig ng

daigdig ang mga akda mula sa iba’t ibang lugar. Sa ganitong
pagkakataon ay nawawala ang balakid sa pagkakaiba-iba ng wika sa
pagkakaunawaang global.

Mula sa artikulo ni Fortunato na pinamagatang Pagsasalin: Instrumento sa

Intelektwalisasyon ng Filipino {1991} ay kanyang sinabi: Napakahalaga ng
pagsasalingwika upang mailapat ang mga 'naimbak' na karunungang
nasa mga aklat na nasusulat sa Ingles at iba pang intelektwalisadong
wika. Tumutulong din ang pagsasalin na magkaroon ng mga bagong
impormasyong kultural ang mga iskolar na babasa ng salin. Ang pag-
9

introdyus ng mga bagong konseptong produkto ng pagsasalin ay

nakatutulong sa intelektwalisasyon. Yumayaman ang kultura ng
Filipino sa pagdaragdag ng mga bagong leksikon. Sa ganitong paraan
napapayaman ang wikang Filipino at nabubuo ang kultura ng syensya
at mga asignaturang abstrak sa pamamagitan ng behikulong
ginagamit.

Mula pa rin sa artikulong ito, inilahad na mayroon itinuturing na

mahahalagang larangan na ginagamitan ng diskursong intelektwal at
elegante at nangangailangan ng mataas na kasanayang pangawika lalo na
sa pagbasa at pagsulat. Ang mga ito ay edukasyon (lalo na sa hayskul at
unibersidad) mass media, siyensya at teknolohiya, gobyerno, batas
hukuman, komersyo at industriya, propesyong pangmedisina, abogasya, at
literature. Ang mahalagang larangan ito ang dapat na gamitan ng
intelektwalisadong Filipino na naghahangad na makaganap na
dominanteng midyum sa lahat ng larangan ng paggamit nito at makatugon
sa mga pangangailangan komunikasyon tulad ng kasapatan ng Ingles, at
gaya ng siniping pahayag sa itaas, makikita ang mahalagang bahaging
ginagampanan ng pagsasalin sa gawaing intelektwalisasayon

Ayon kat Tanawan et.al. (2003) sa kanyang aklat na Retorika, “Mahalaga

ang pagsasaling–wika ‘di lamang sa mga gawaing pang- akademi ko
maging sa ibang larang tulad ng pandaigdi gang kalakalan at
pakikipagtalastasan sa mga banyaga.” “Bukod sa malaking papel na
ginagagampanan ng pagsasalin sa mga pang-akademikong gawain ay
malaki rin ang naiaambag nito sa iba pang larang gaya ng
pakikipagkalakalan kung saan ang mga produktong mula sa iba’t
ibang panig ng daigdig ay naibebenta at nakukunsumo dahil
nauunawaan ng anomang lahi ang katangian at kahalagahan ng isang
produkto dahil sa pagsasalin. Maging sa pakikipagtalastasan ay malaki
ang naitutulong ng pagsasalin sapagkat nagagawa nitong magkaunawaan
ang mga tao na may iba’t ibang wika. Mainam na halimbawa nito ang
United Nation (UN) kung saan ang lahat ng bansa ay nagkakaunawaan
dahil sa pagsasalin. Gayundin sa mga pandaigdigang timpalak sa
pagandahan o maging sa pampalakasan man kung saan hindi nagiging
hadlang ang pagkakaroon ng magkakaibang wika sa tulong ng pagsasalin.

Bilang pagwawakas, mainam na malaman natin ang sinabi ni Theodore H.

Savory (1959) tungkol sa unibersal na gawain ng pagsasalin. Ganito ang
kanyang sinabi na isinalin ni G. Almario "Sa lahat ng dako, isinagawa ang
mga salin alang-alang sa mga dalisay na layunin utilitaryo at walang ibang
nasa tagasalin maliban sa pagaalis ng hadlang na naghihiwalay, dahil sa
pagkakaiba ng mga wika sa manunulat at sa mambbasa ."
NOOD-NILAY: Panoorin ang isang pagtalakay tungkol sa pagsasaling
wika: Kahalagahan ng Pagsasalin sa Wikang Filipino |
Dr. Raniela Barbaza
9

https://www.youtube.com/watch?v=4PhLLo9551Y
Superyor VS Imperyor (Mataas Laban sa Mababang Wika)

• Tukuyin ang mahahalagang impormasyon sa pagtalakay ng

paksa
- Ang Pilipinas ay isang kapuluan. Pinaghihiwalay ang mga Pilipino ng
bundok at dagat, dahil dito mayroon tayong magkakaibang wika.
- Wikang Filipino (pambansang lingua franca) ang sagot upang
makapag-usap tayong lahat bagaman may magkakaiba tayong wika.
- Ang pagsasalin ay paglilipat. Mahalaga ito upang maging aksesibol
ang kaalaman mula sa isang wika patungo sa iba pang tao na ibang
wika naman ang sinasalita.

• Ibahagi ang kaugnayan ng mahalang impormasyon sa

kasalukuyang paggamit ng una at ikalawang wika
- Marami at iba-iba tayo pero mayroon tayong sapat na pagkakatulad
para magkaisa.
- May pagkakaiba-iba man sa dayalekto ng wikang Filipino ay
nagkakaintindihan pa rin dahill iisang wika ito.
- Paano magsalin ng isang wika patungo sa iba pa? Lalo na kung hindi
naman ganoon kaalam ng magsasalin ang isa pang wika.
Halimbawa, kung sakaling nais kong isalin ang isang akdang
nakasulat sa Filipino patungo sa wikang Iloko. – ANG SAGOT =
WIKANG FILIPINO
- Napagtitibay ng wikang Filipino o pagsasalin sa wikang Filipino ang
ugnayan, kaalaman, at pagkakaunawaan ng mga Pilipinong pinag-
iba-iba ng wika at lugar.

• Anong mga tanong ang maaaring mabuo mula sa napanood?

- Mahirap na nga kayang magkaunawaan at magkaisa kung marami at
iba-iba tayo?
9

- Ano-ano ang mga hakbang sa wastong pagsasalin?

- Mayroon bang mga eksperto sa pagsasalin ng mga wika sa bansang
Pilipinas?

SHARE/ MAG-ISIP. MAGBAHAGI. MAGPASYA:

PAGBABAHA Gawain ROS: Bumuo ng #sa naging reaksiyon, opinyon, at

1 MAG- saloobin mula sa napanood
GI ISIP Reaksiyon Opinyon Saloobin
#GalingFilipino #MagsalinNa #SalamatFilipino

Napakagaling ng Tunay ngang Malaki ang aking

wikang Filipino napakalaki ng pasasalamat sa
sapagkat isa itong papel na wikang Filipino na
behikulo ng ginagampanan ng simbolo at daan
pagkakaunawaan pagsasalin sa sa ating
ng bansang pagbabagi ng pagkakabuklod-
Pilipinas na kaalaman at buklod sa harap
pinagwatak-watak kultura sa ating ng ating
ng mga pulo, mga Pilipino. pagkakaiba-iba ng
kultura, Kaya naman wika, lugar, at
paniniwala, at hinihimok kong kultura.
wika. magsimulang
magsalin ang mga
Pilipino tungo sa
pagkakaunawaan
at pagkaka-isa.

Gawain Bigyang kahulugan ang pagsasaling wika:

2 Batay sa binasa at pinanood. Hindi nililimitahan ang
pagbibigay ng kahulugan. Lagyan ng bilang
1. Ang pagsasaling wika ay ang paglilipat ng isang wika
tungo sa isa pa. Kung ano ito sa unang wika ay dapat
ganoon din ito sa pinagsalinang wika.
2. Ang pagsasaling wika ang susi sa pagkakaunawaan
ng mga taong may iba-ibang wika.
3. Ang pagsasaling wika ay daan upang maibahagi ang
mga kaaalamang dulot ng pananaliksik ng ibang mga
tao patungo sa madla.
Gawain Tukuyin ang mga sumusunod:
3 Uri ng Pagsasalin
- Pagsasalin ng Prosa
- Pagsasalin ng Neologismo
- Pagsasaling Siyentipiko at/o Teknikal
Kahalagahan ng Pagsasalin
- Pagpapalaganap ng kaalamang nakapaloob sa akda.
9

- Pagbibigay liwanag sa kasaysayan at kultura.

- Pagpapakilala sa mga bagong mambabasa ng isang
akdang itinuturing na makabuluhan ng iba.
- Higit na pagkakaunawaan sa mga tao.
9

Aking nadama matapos ang aralin na…

Nakadama ako ng malaking paghanga sa wikang Filipino na ngayo’y
alam ko nang hindi lang basta wikang alam ng lahat, kundi wikang
tulay ng pagkakaunawaan ng lahat. Mula sa isang bayan sa Pilipinas
patungo sa buong kapuluan, wikang Filipino ang tanging susi sa
pagkakaintindihan.

Batay sa danas, namasdan kong…

Malaki ang gampanin ng wikang Filipino sa mas malalim
na pagkakabuklod-buklod ng mga mamamayang Filipino.
Sa tulong ng pagsasalin sa Wikang Filipino ay malalaman
at maiuugnay natin ang ating sarili sa’ting kapwa.

Sa tulong ng aralin at gawain, napagnilayan kong…

Ang mga may kakayahang magsalin ng epektibo mula sa
isang dayalekto o wikang lalawiganin patungo sa Wikang
Filipino ay bilang lamang, karamihan sa kanila ay iyong
may mataas na pinag-aralan.

Lubos akong natuto kaya naiplano kong…

Pag-aralan pa ang pagsasaling wika, ang kahalagahan,
gampanin, paraan, at praktikal na aplikasyon nito sa
buhay natin.

Kung sakaling papalarin, marahil sa hinaharap ay

magpapakadalubhasa rin ako rito at makapagsasalin din
ng mga akda sa wikang Filipino tungo sa pambansang
pagkakaunawaan at pagkaka-isa.
9

PRODUCE/PAGBUO HANAP-KALAP: Isagawa ang sumusunod

paghahanap ng mga dokumento at simulan
na
ang
panimulang pagsusuri rito.

Para sa mga Maghanap ng mga pananaliksik ukol sa

guro sa mga kalakaran sa pagsasaling wika ng
elementarya wika.
Para sa mga Maghanap ng mga dokumento gaya
guro ng Jr. ng banghay-aralin Isa-isahin ang
High at Sr. layunin at gawan ng pagtitimbang
High kung paano ito natamo at
naisakatuparan.

Sa aking pagsusuri ng aking sariling

banghay aralin, napansin kong ang
bawat layunin ay may kani-kanilang
gawain o aktibidad na kinakailangan
upang makamit ang mga ito. Kadalasan
ding ang lahat o karamihan sa ginagawa
sa klase ay magbubunsod sa pagkatamo
ng isa o higit pang layunin.

Halimbawa:

Filipino 9, Quarter 1

Layunin:
1. Nasusuri ang mga pangyayari, at ang
kaugnayan nito sa kasalukuyan sa
lipunang Asyano batay sa napakinggang
akda.
2. Nabubuo ang sariling paghatol o
pagmamatuwid sa mga ideyang
nakapaloob sa akda.

Paraan ng Pagsasakatuparan:
1. Pagtalakay sa isang akdang
pampanitikang nagmula sa Brunei;
Pagkakaroon ng pagtatanong sa mga
mag-aaral ng mga detalye at mensaheng
nakapaloob sa akda; Pag-uugnay ng
mga mag-aaral sa mensahe ng kwento
sa kasalukuyang lipunang Asyano.
2. Pagbabahagi ng mga mag-aaral sa
kanilang sariling kuro-kuro hinggil sa
naging wakas ng kwento at mensahe
9

nito.
Para sa lahat Maghanap ng mga ipinatupad na
ng mga guro programang may kaugnayan tungkol
sa pagsasaling wika, ayon sa
polisiyang pampaaralan at gawaing
pang-edukasyon. Timbangin ang mga
gawain, proyekto, at programa na
dapat pang ituloy dahil sa magandang
bunga nito.

I. Ang Sentro ng Wikang Filipino ng

UP Diliman alinsunod sa Patakarang
Pangwika ng Unibersidad ng Pilipinas
(1989) sa ilalim ng programang Filipino
bilang wika ng saliksik, itinataguyod ng
SWF ang iba’t-ibang proyekto, isa sa
mga ito ay:
○ “Salinan”
Mga gawain kaugnay ng
pagsusulong sa pagsasalin sa
Filipino gaya ng workshop para
sa mga tagasalin, paglalathala ng
mga babasahin at gabay sa
pagsasalin, at paghahanda sa
propesyonalisasyon ng
pagsasalin sa Pilipinas.

II. Komisyon sa Wikang Filipino

Kabílang, ngunit hindi limitado, sa
sangay na ito ang pag-aaral ng mga
teorya at praktika tungo sa
pagsasalin
sa Filipino at mga wika ng Pilipinas,
na
inaasahang ultimong bunga ay
makabuo ng mahuhusay na salin sa
Filipino at ibang katutubong wika.
Tungkulin ng SS ang paglalathala ng
mga akdang salin, bukod sa
paglilimbag ng mga babasahing
nagmula sa iba pang kabalikat na
sangay. Daraan sa SS ang lahat ng
manuskritong nakatakdang
ipalimbag,
at susuriin nito ang mga akdang
Filipino sa tulong ng Lupon ng mga
9

Editor kung karapat-dapat

mapabilang sa listahan ng
ilalathalang
akda ang isang manuskrito. Tutulong
ang SS sa Kalupunan ng mga
Komisyoner sa pagbuo ng mga
patakaran sa pagsasalin at sa
pagbuo
ng isang “Kawanihan sa Pagsasalin.”
Kung ipahihintulot ng pondo,
magsasagawa din ito ng kaukulang
pagsasalin tungo sa mga banyagang
wika at ng mga importanteng
banyagang akda tungo sa wikang
Filipino.
○ Serbisyo ng Sangay ng Salin
(frontline service), nakkipag
ugnayan sa mga ahensiya ng
pamahalaan tulad ng PDIC at
DOST-PAGASA para sa pagsasalin
ng kanilang mga polyeto,brochure,
at mga babasahin sa wikang
Filipino at mga wika sa Pilipinas.
○ Programang Palítang Salin
(Translation Exchange Program),
pakikipagtulungan sa embahada ng
mga bansa upang maisalin sa
Filipino ang ipinagmamalaking
panitikan ng ibang bansa.
Layunin din ng programang ito na
maipakilala ang panitikang Filipinas
sa iba’t-ibang wika.

○ Salin Na!
Pambansang timpalak sa pagsasalin ng
mahahalagang dokumentong pangwika,
tekstong pampanitikan, pangkultura, at/o
pangkasaysayan sa wikang Filipino
upang mabása at mapag-aralan ng mas
nakararaming Filipino.

○ Registry ng mga Tagasalin

Talaan ng mga tagasalin (indibidwal man
o organisasyon) upang makabuo ng
network ng mga tagasalin at magkaroon
ng panimulang listahan para sa “hukbo
9

ng tagasalin” na bahagi ng binubuong

Kawanihan sa Pagsasalin (Bureau of
Translation)

○ Iispel Mo!
Pambansang timpalak sa ispeling sa
wikang Filipino na idinadaos taunan. Ang
mga kalahok na mula sa iba’t ibang
bahagi ng bansa ay nasa ikaanim na
baitang sa mababang paaralan.
Katuwang ng KWF ang Kagawaran ng
Edukasyon sa proyektong ito.

○ Sertipikong Programa sa Pagsasalin

Pambansang pagsasanay hinggil sa
pagsasalin para sa mga Filipinong nais
magkaroon ng kapasidad na magsalin sa
Filipino at sa ibang mga wika sa Pilipinas.
Mahalagang hakbang ang pagsasanay
na ito para sa propesyonalisasyon ng
pagsasalin sa Pilipinas.

III. Republika ng Pilipinas

○ Atas Tagapagpaganap Blg. 335
Nag-aatas sa lahat ng kagawaran,
kawanihan, ahensiya, at
instrumentaliti ng pamahalaan na
gumamit ng wikang Filipino sa lahat
ng uri ng komunikasyon,
transaksiyon, at korespondensiya.

Naniniwala akong napakaganda ng

mga programang ito, mula sa Atas
Tagapagpaganap Blg. 335, patungo
sa iba’t-ibang proyekto ng Komisyon
sa Wikang Filipino, hanggang sa
Sentro ng Wikang Filipino ng UP
Diliman. Marahil ang tangi ko na
lamang na masasabi ay nawa mas
mapagtibay pa ang mga nasabing
programa o proyekto. Nawa ay
tangkilikin ito ng mamamayan, at
sana ay mas lumaganap pa ang mga
ganitong uri ng programa sa iba pang
9

paaralan.

Michael Oliver R. Mercado

MAED-Filipino
Pagsasaling Wika – Sabado, 10:00 - 01:00