*राजक य आर ण : ासंगीकता*

*उपयु ता व पयाय* - ऍड. डॉ. सुरे माने

(दै . ग ड स ाट) : वातं यपूव का खंडात १९३० ३१ व - ३२ या तीन वषाम ये इं जी स े या

पुढाकाराने परंतु भारताती मुख ५२ राजक य ने यां या उप तीत संप झा े या तीन वतुळ प रषदा
ारे सभा भारतीय रा यघटना व प, राजक य त न ध व यावर व तृत चचा होऊन भारतीय
इ तहासात थमच डॉ टर बाबासाहेब आंबडे करां या आ ही भू मके मुळे अ ृ य वगाक रता वतं मतदार
संघ मा य झा े परंतु या वरोधात गांध या हटवाद , अ त टोका या भू मके ने व वतं मतदार संघ
वरोधात ाणां तक उपोषणाने या दे ाती काँ ेसचे व इतर ह ववाद नेते, व डॉ टर बाबासाहेब
आंबडे कर यां याम ये ९० वषापूव २४ स टबर १९३२ रोजी एक करार झा ा या ाच पुणे करार हणून
संबोध े जाते, या करारा ारे या दे ाती अनुसू चत जाती जमात ना थमच राजक य आर ण ा त
झा े जे पुढे भारतीय रा यघटना का खंड सु होईपयत चा ू च रा ह े व भारतीय रा यघटनेनंतर घटनेची
क मे ३३० व ३३२ नुसार व दे ाती वधानमंडळे याम ये अ त वात आ े . सु वाती ा या राजक य
आर णा ा दहा वषाची का मयादा होती तरीही हे आर ण आजही चा ू असून वतमान मोद सरकारने
१०४ घटना ती २०१९ ारे हे राजक य आर ण २०३० पयत वाढ व े े आहे. व षे बाब हणजे ह
राजक य आर ण चा ू ठे वा अ ी कधीही कोणीही मागणी करत नाही व हे राजक य आर ण बंद करा
यासाठ सु ा दे भरात आजपयत कधीही आंदो न झा े े नाही हे सु ा व ेषच हणून या सं त
े खांम ये या राजक य आर ण व ेची ासं गकता, उपयु ता काय वाय राजक य आर ण
व ेचा खरा फायदा कु णा ा झा ा आहे याचा मागोवा घेत असून प रणामकारक पयायी व ा काय
असाय ा हवी याची पडताळणी करीत आहोत.

१९५१- ५२ या प ह या साव क ोकसभा नवडणुक त त का न एकू ण ४८९ ोकसभा जागा पैक

*अनुसू चत जाती क रता ोकसभेत ७२* तर *आ दवासी करता २६ जागा* एव ा राखीव हो या. हीच
आकडेवारी *२०१९ म ये* पार पड े या ोकसभा नवडणुक म ये *अनुसू चत जाती क रता ८४ व जमाती
क रता ४७ अ ा एकू ण १३१ आर त ोकसभा* जागा आहेत. * व ेष हणजे या १३१ ोकसभा
आर त जागा पैक ७७ ोकसभा खासदार जागा या आज भारतीय जनता पाट कडे* आहेत. वाय
दे भराती रा या या वधानमंडळाती एकू ण ४१२८ आमदारांपैक जवळपास ११७५ आमदार हे
अनुसू चत जाती जमाती राखीव मतदार संघातून नवड े े आहेत. खरा हा आहे क या *आर त
जागा भरती नवडू न द े गे े े ोक त नधी हे खरेच अनुसू चत जाती जमातीचे खरेखुरे त न ध व
करतात काय* क या राजक य राखीव जागा ारे अनुसू चत जाती जमात ना नाममा त न ध व दे ऊन या
आर णा ारे ा पत राजक य प ाची सोय के जात आहे हा मह वाचा आहे. कारण अनेक
अ यासांती हे सु झा े े आहे क हे राजक य आर ण या वगा या हतासाठ रा यघटने ारे नमाण
के े ते या वगासाठ कमी हतकारक व ा पत राजक य प ां या सोयीसाठ जा त हतकारक स
होत आ े े आहे. कारण या आर त ोक त नधीचा एकं दरच भारतीय ोक ाही, संसद कवा संसदे या
व वध एकू ण २४ स म या वरी कामकाज रा य वधी मंडळे यामधी नणय या म येच न हे तर
संसद य चचा याम ये दे खी सहभाग हा नाममा च रा ह े ा आहे. याचमुळे गे या अनेक वषात क म
३३८ अंतगत घटना मक ावधान असून दे खी सु ा अनुसू चत जाती जमाती संदभात वा षक अहवा हे
संसद पट ावरती मांड े पा हजे, यावर व तृत चचा व नणय या राब व पा हजे यापैक काहीही
घडत नाही. ही बाब ाथ मक पुरावा हणून संसद य ोक त न ध व अ म कसे आहे, हे स
कर यासाठ पुरेसे आहे.

या स य ती या पाठ मागी मुख कारण हणजे, आर ण जागेव न नवडू न गे े े आमदार खासदार

हे या या राजक य प ां या चौकट त बं द त अस यामुळे ते या समाज घटकांचे त न ध व करतात तो
समूह ख या खु या ोक त न ध वापासून वं चत आहेत, कारण अ ा ोक त नध चे संसद य
 ोक ाहीती ोक त नधी अ त व व यां या यां या राजक य प ाती राजक य अ त व हे उ
जाती वग, पोषक प नेतृ व अथवा धोरण यावरच अव ं बनू अस यामुळे राखीव जागातून नवडू न आ े े
ब तेक आमदार, खासदार हे या या प ां या प ने यां या हाताती राजक य बा े हणूनच गे या ७५
वषाती दे ा या ोक ाही वासाम ये आढळतात हे भयान वा तव आहे. एकू णच काय तर महा मा फु े ,
छ पती ा महाराज, डॉ.बाबासाहेब आंबेडकर आ ण इतर महापु षां या संघषामुळे सामा जक गु ामीतून
मु झा े े समाज घटक हे *पुणे करार कवा राजक य राखीव जागा* नवडणूक प ती या ारे, इतर
अनेक कारणामुळे व याम येही ामु याने हे समाज घटक वतं राजक य साम य नमाण कर यात
अपय ी ठर यामुळे वातं या या ७५ वषानंतरही राजक य गु ामी झे त आहेत कवा राजक य राखीव
जागा नावाखा ा पत राजक य प यांचीच राजक य गु ामी करीत असून फस ा
ोक त नधी वा ारे आपाप या समाज घटकांची राजक य फसवणूक क न व ासघात करीत आहेत हेच
वा तव होय.
👆👆👆👆👆👆
*वरी भू मका ब जनांसाठ अ य त मह वपूण असू याचा द घका न फायदा मागास समाजासाठ होऊ
कतो. यामुळे BRSP या वतीने दे ा तरावर व वध "सं वधान प रषदा" माफत जागृती करीत आहे.*