ĐỀ CƯƠNG GIỮA KÌ MÔN TRIẾT + Chủ nghĩa duy vật: vật chất là cái có trước,

quyết định ý thức của con người. Chủ nghĩa duy

CHỦ ĐỀ 1: Quan niệm CNDV và CNDT về vấn đề cơ bản của triết
học.
1) Vấn đề cơ bản của triết học:
- Mối quan hệ giữa vật chất và ý thức
- Mối quan hệ giữa tư duy và tồn tại (tự
nhiên và tinh thần, giữa vị trí và vai
trò của con người trong vũ trụ).
vật phát triển qua các hình thức lịch sử:
 Duy vật chất phác: chỉ nhìn sự vật ở bề
ngoài, một mặt, không đi sâu vào bên trong
 Duy vật siêu hình: rời rạc, tĩnh, siêu hình
máy móc
 Duy vật biện chứng: tác động qua lại, luôn
biến đổi

 Triết học nghiên cứu MỐI QUAN HỆ GIỮA
hai hình thái đó và trả lời cho hai câu hỏi lớn
là cái nào CÓ TRƯỚC , cái nào CÓ SAU,
cái nào SINH RA, và QUYẾT ĐỊNH cái nào.
1.1. Quan niệm của CNDV với vấn đề cơ bản của Triết học:
- Bất khả tri luận: không thừa nhận khả năng nhận
thức về thế giới của conngười hay không nhận thức
được đầy đủ.
-Hoài nghi luận: nghi ngờ trong việc đánh giá tri thức
đã đạt được.

+ Thế giới và vạn vật sinh tồn trên đó được sinh ra - Lý do:
một cách tự nhiên, không có đấng sáng thế + Tất cả đều phải giải quyết vấn đề đó
+ Con người là sản phẩm tiến hóa lâu dài của tự
nhiên, là động vật bậc cao có tư duy, ý thức, ngôn + Là cơ sở để giải quyết vấn đề khác
ngữ và có khả năng chế tạo và sự dụng CCLĐ.
+ Là cơ sở để phân chia trường phái triết họ
+ ý thức, tư duy,… là sản phẩm của bộ não con
- Vai trò của triết học đối với cá nhân:
người, là sự phản ánh của thế giới vật chất bên
ngoài. +Hình thành thế giới quan, phương pháp luận, nhân
sinh quan…
Bài 2
+ Có vai trò quan trọng trong việc hình thành và phát
- Triết học là hệ thống quan điểm lý luận chung
triển nhân cách
nhất về thế giới và vị trí của con người trong thế
giới đó, là khoa học về những quy luật vận + Xây dựng lý tưởng cộng sản
động,phát triển chung nhất của tự nhiên, xã hội và
tư duy.

- Ăng ghen đã nói: “Vấn đề cơ bản và tối cao của mọi

triết học, đặc biệt là của triết học hiện đại là vấn đề
mối quan hệ giữa tư duy và tồn tại, giữa tinh thần và
tự nhiên.”

- Khi phân tích luận điểm này, các nhà triết học Mác-
xít thống nhất quan điểm rằng, vấn đề cơ bản của triết
học bao gồm hai mặt: mặt thứ nhất (bản thể luận) và
mặt thứ hai (nhận thức luận).

- Phương diện bản thể luận đặt ra và trả lời câu hỏi:
giữa ý thức và vật chất,cái nào có trước, cái nào có
sau, cái nào quyết định cái nào.

+ Chủ nghĩa duy tâm: ý thức có trước và quyết định

vật chất.
 Duy tâm chủ quan: chủ thể quyết định khách
thể, sự tồn tại của thế giới phụ thuộc vào con
người. Vật chất là tổ hợp các giác quan, tồn
tại nghĩa là được con người cảm nhận.
 Duy tâm khách quan: có một dạng tinh thần
sinh ra trước, từ đó vạn vật được sinh ra.
 Tóm tắt: vấn đề cơ bản của triết
- Khái niệm về triết học: ht qđ lý luận -> kn
nhận thức của con ng về tgioi
- Vấn đề cơ bản của triết học: 2 mặt:
mlh giữa tư duy và tồn tại
tinh thần và v/c TỰ NHIÊN
=) bàn luận 2 mặt này-> 2 trường phái: BTL
& PPL

- BẢN THỂ LUẬN: cái nào sinh ra trc, cái
nào quyết định ???
 2 trường phái: CNDV- CNDT
1. CNDT: DTCQ và DTKQ
DTCQ: - CT quyết định KT, sự tồn
tại của tgioi p.thuộc con ng
- v/c (các giác quan mà con
ng nhân thức được )
DTKQ: 1 dạng tinh thần có trc  vạn vật đc
sinh ra
2. CNDV:
- V/c là cái có trc => qđinh ý thức
của con ng
- Ptr qua các gđ của ls;
+ DV LS: nhìn sv (1 mặt, bên
ngoài, k đi sâu vào bên trong)
+ DV SIÊU HÌNH: rời rạc, máy
móc, rập khuôn
+ DV BC: sv tđ qua lại lẫn nhau,
biến đổi nhau
- NHẬN THỨC LUẬN: ( khả tri luận, bất
ktl, hoài nghi luận)
 Khả năng nhận thức của con người trong
tgioi
+ Khả tri luận: ( DVSH, DVBC, DTCQ,
DTKQ)
 Con ng có kn hiểu bản chất sv
 Về ngtac phù hợp vs b/c sv.
1. DVSH
- KT -> CT -> tiếp nhận bđ->
tái hiện sv rập khuôn
2. DVBC
- KT -> CT (giác quan, bộ óc)
-> tiếp nhận, tái tạo -> ht các
KN, phạm trù
3. DTKQ:
- Nt là sự mách bảo của thượng
đế, hồi tưởng thế lực đã khuất
4. DTCQ:
- NT là sp (cgiac, tư duy)
+ Bất khả tri luận:
CHỦ ĐỀ 2. Quan niệm của CNDV BC về nguồn gốc và bản
chất của ý thức.
1. Nguồn gốc của ý thức
CNDV BC khẳng định: ý thức của con người là sản phẩm của quá
trình phát triển TỰ NHIÊN, LS-XH. Vì vậy, để hiểu đúng nguồn
gốc và bản chất của ý thức cần phải xem xét nguồn gốc của ý thức
trên cả hai mặt tự nhiên và xã hội.
– Nguồn gốc tự nhiên của ý thức:
+ Gồm: bộ óc con người và tác động của thế giới khách
quan lên bộ óc của con người tạo nên hiện tượng phản
ánh năng động sáng tạo.
 Bộ óc người:
+ Là sản phẩm của quá trình tiến hóa lâu dài về
mặt sinh học xã hội
+ Là một tổ chức vật chất sống đặc biệt, bao gồm
khoảng 14-15 tỷ tế
bào thần kinh.
+ Các nơron liên hệ với nhau và với các giác
quan tạo thành hệ thống
liên hệ thu-nhận, điều khiển hoạt động của cơ thể.
 Phản ánh là sự tái tạo những đặc điểm của 1
hệ thống vật chất này ở 1 hệ
thống vật chất khác trong quá trình tác động qua lại
giữa chúng.
+ Mqh giữa con người với thế giới khách
quan đã tạo ra quá trình phản ánh năng động,
sáng tạo (phản ánh ý thức)
+ Phản ánh là thuộc tính chung của mọi đối
tượng vật chất nhưng chỉ có phản ánh ở bộ
não người mới làm hình thức phản ánh cao
nhất, phản ánh năng động sáng tạo, có sự
kế thừa phản ánh tâm lý độngvật
-Nguồn gốc xã hội:
+ Gồm lao động và ngôn ngữ.
 Lao động:
- Là quá trình con người sử dụng công cụ
lao động tác động vào thế giới tự nhiên
làm biến đổi giới tự nhiên nhằm tạo ra
sản phẩm phụcvụ nhu cầu tồn tại của
con người. (công cụ lao động -> giới tự
nhiên ->sản phẩm)
- Đó là hoạt động chủ động sáng tạo và
có mục đích.
- Vai trò của lao động :
+ Giúp hoàn thiện các giác quan, đặc
biệt là giúp bộ não người ptr (phát hiện
ra lửa ).
+ Giúp svht bộc lộ thuộc tính, kết cấu,
quy luật vận động (đất này trồng cà
phê mà lại dùng trồng lúa => không
được)
+Giúp con người chế tạo ra công cụ lao
động .
 Ngôn ngữ là hệ thống tín hiệu vật chất chứa
đựng thông tin mang nội dung ý thức. Từ
trong quá trình lao động, ngôn ngữ ra đời do
nhu cầu giao tiếp và trao đổi thông tin.
-Vai trò của ngôn ngữ :
+Giúp con người phản ánh khái quát và
gián tiếp về đối tượng
+Là phương tiện, công cụ của tư duy
+Là công cụ truyền tin rất hiệu quả( tình
cảm, tư tưởng, kno) ví dụ ca dao tục ngữ.
 Nguồn gốc xã hội có vai trò quan trọng hơn,
trong đó, lao động là yếu tố quyết định đến
sự hình thành ý thức, ngôn ngữ chỉ là một
nhu cầu nảy
- VD: đứa trẻ lạc vào rừng, sinh sống nhiều
năm với bầy sói -> mất đi ý
thức, hành động theo bản năng của động vật.
 TÓM TẮT: NGUỒN GỐC Ý THỨC
- CNDV BC: ý thức- SẢN PHẨM qtr tiến hóa
của TỰ NHIÊN, LS-XH -> xét trên 2 mặt TN
và XH
1. Nguồn gốc tự nhiên:
- Gồm: bộ óc & tđ tg->bộ óc-> htg p/a
nđ, stao
+ Bộ óc
 Sp tiến hóa lâu dài trên mặt
SHXH, tổ chức vcs đb (14-15
tỷ tbtk), notron lket-> ht liên
hệ nhận- thu-> đk hđ của cơ
thể
+ Phản ánh
 Kn: sự tái tạo những dd
(HTVC này ở 1 HTVC khác)
 Mqh giữa con ng & tgioi
kquan => ht qtr p/anh nđ,
stao
 P/a là thuộc tính chung của
đtg v/c, nhưng p/anh của bộ
não con ng -> ht p/a cao nhất,
nđ, stao, p/a tâm lý đvat
2. Nguồn gốc xã hội
- Gồm: lao động và ngôn ngữ
+ Lao động
 Kn: qtr con ng dùng CCLĐ->
tđ tgioi kquan tự nhiên ->
bđoi TGTN -> tạo ra sp -> pv
cs con ng.
 Qtr hđ có ý thức, chủ động,
stao, có mục đích
 Vai trò:
+ svht -> bộc lộ đặc tính ,
thuộc tính, kết cấu
+ hthien các giác quan
( ptrien bộ não)
+ tạo CCLĐ
+ Ngôn ngữ
 Hthong tín hiệu, v/c mang
thông tín, nd ý thức
 Trong qtr lđ, ngôn ngữ do
nhu cầu trao đổi ý thức, tiếp
thu, giao tiếp đc hình thành
 Vai trò
- P/a CQ, gián tiếp đtg
- Ptien, công cụ của tư duy
- Ptien truyền tin hqua
( tình cảm, tư tưởng, kno)
=> vd: ca dao tục ngữ
CHỦ ĐỀ 3. Nguyên lý về mối liên hệ phổ biến, Tính
chất mối liên hệ phổ biến và ý nghĩa phương pháp
luận.
1. Nguyên lý về mlh pbien:
- Khái niệm liên hệ: Là quan hệ giữa hai đối
tượng nếu sự thay đổi của một trong số chúng
nhất định làm đối tượng kia thay đổi
+ Ví dụ:
Ở tki nguyên thủy, cng chỉ có thể săn, bắt,
hái, lượm nhưng đến khi CCLĐ như cày,
cuốc xuất hiện đã tác động mạnh làm thay
đổi ĐTLĐ là đất đai. Từ đó, con người bắt
đầu hoạt động trồng trọt để tạo ra sản phẩm
nông nghiệp phục vụ đời sống của mình. Khi
ĐTLĐ bị biến đổi như đất đai khô cằn thì
CCLĐ cũng thay đổi phù hợp như xuất hiện
máy cày, máy xới để phục vụ nông nghiệp.
Các sinh vật đều có liên hệ với môi trường bên ngoài:
Những thay đổi của các
nhân tố vô sinh (ánh sáng, nước, nhiệt độ, độ ẩm,
không khí,...) của môi trường
bên ngoài sẽ làm các sinh vật có sự thay đổi tương
ứng
Vd: Nhiệt độ cơ thể người luôn ở mức ổn định khoảng
từ 36-37,5 độ C. Khi thời tiết nóng, cơ thể con người
sẽ toát mồ hôi để khi chúng bốc hơi sẽ thu nhiệt độ từ
cơ thể ra môi trường ngoài làm cho cơ thể cảm thấy
mát hơn. Khi gặp thời tiết lạnh sẽ có hiện tượng run
người, nổi da gà, đây là phản xạ co cơ để sinh nhiệt
làm cơ thể ấm hơn
- Khải niệm mlh: Là một phạm trù triết học
dùng để chỉ các mối ràng buộc tương hỗ,
quy định và ảnh hưởng lẫn nhau giữa các yếu
tố, bộ phận trong một đối tượng hoặc giữa
các đối tượng với nhau
- Ví dụ: mlh giữa cung và cầu (hàng hóa, dịch
vụ trên thị trường cùng với những yêu cầu
cần đáp ứng của con người có mqh sâu sắc,
chặt chẽ). Chính vì thế nên cung và cầu tác
động, ảnh hưởng lẫn nhau, từ đó tạo nên quá
trình vận động, phát triển không ngừng của
cung và cầu. Mối liên hệ giữa các cơ quan
 trong cơ thể con người, giữa đồng hóa và dị
hóa mối quan hệ giữa các lĩnh vực kinh tế,
chính trị, văn hóa,... trong một quốc gia và
giữa các quốc gia với nhau.
- Mối liên hệ phổ biến: dùng để chỉ tính phổ
biến của các MLH tồn tại ở nhiều sự vật,
hiện tượng của thế giới, đồng thời cũng dùng
để chỉ các MLH tồn tại ở nhiều sự vật.
- Ví dụ: Giữa tri thức cũng có mối liên hệ phổ
biến: Khi làm kiểm tra Toán, Lý, Hóa, chúng
ta phải vận dụng kiến thức Văn học để phân
tích đề bài, đánh giá đề thi. Đồng thời, khi
học các môn xã hội, chúng ta phải vận dụng
tư duy, logic của các môn tự nhiên.
- Ví dụ: Mối liên hệ giữa cái riêng và cái
chung; nguyên nhân và kết quả; nội dung và
hình thức, lượng và chất, các mặt đối lập.
- Tính chất:
+Khách quan: là đặc tính vốn có của bản
thân sv, không phụ thuộc vào ý thức con
người
+Phổ biến:
 Liên hệ tồn tại ở các svht, tất cả các lvuc
 Liên hệ tồn tại trong mọi kgian và tgian
 Liên hệ tồn tại trong mọi tphan, bộ phận của
sv
+Đa dạng:
 Không gian: bên trong và bên ngoài
 Thời gian: chủ yếu và thứ yếu
 Cách tác động: trực tiếp, gián tiếp
-Ý nghĩa ppl:
- Quan điểm toàn diện: Khi xem xét các sự vật, hiện
tượng, ta phải xem xét các
svht trong mối quan hệ biện chứng qua lại giữa các bộ
phận, giữa các yếu tố, giữa các mặt của chính sự vật,
hiện tượng và trong sự tác động qua lại giữa sự vật,
hiện tượng đó với các sự vật, hiện tượng khác. Chỉ
trên cơ sở đó mới có thể nhận thức đúng, chính xác
về sự vật, hiện tượng và xử lý có hiệu quả các vấn đề
của cuộc sống thực tiễn.
- Vd: muốn đánh giá đúng cách ứng xử, giao
tiếp của một bạn sinh viên cần đặt bạn sinh
viên đó vào một môi trường gồm nhiều
những bạn sinh viên khác để đánh giá, nhìn
nhận cách bạn sinh viên ấy ứng xử, giao tiếp.
Như vậy, quan điểm toàn diện đối lập với quan điểm
phiến diện, siêu hình, chiết
trung, ngụy biện trong nhận thức và thực
tiễn.V.I.Lênin cho rằng: “Muốn thực
sự hiểu được sự vật, cần phải nhìn bao quát và
nghiên cứu tất cả các mặt, tất cả các mối liên hệ và
“quan hệ gián tiếp” của sự vật đó.”
- Quan điểm lịch sử - cụ thể: Mọi sự vật, hiện tượng
đều tồn tại trong không –
thời gian nhất định và mang dấu ấn của không – thời
gian đó. Do vậy, ta nhất
thiết phải quán triệt quan điểm lịch sử – cụ thể khi
xem xét, giải quyết mọi vấn
đề do thực tiễn đặt ra.
Từ đó đòi hỏi chúng ta khi nhận thức về sự vật và tác
động vào sự vật phải chú ý điều kiện, hoàn cảnh lịch
sử - cụ thể, môi trường cụ thể trong đó sự vật sinh ra,
tồn tại và phát triển
Trong lịch sử triết học, khi xem xét các hệ thống triết
học bao giờ chúng ta cũng
xem xét hoàn cảnh ra đời và phát triển của các hệ
thống đó. Phải xét đến những tính chất đặc thù, xác
định rõ vị trí, vai trò khác nhau của đối tượng đó trong
mối liên hệ cụ thể, trong những tình huống cụ thể. Từ
đó, chúng ta mới có được những giải pháp đúng đắn
và có hiệu quả trong việc xử lý các vấn đề thực tiễn.
Đồng thời, chống lại cách đánh giá sự vật, hiện tượng
một cách dàn trải, lệch lạc, coi mọi mối liên hệ là
như nhau. Phải thấy được một luận điểm khoa học
nào đó có thể đúng trong điều kiện này nhưng sẽ
không còn đúng trong điều
kiện khác; một nguyên tắc nào đó chỉ vận dụng phù
hợp ở nơi này, lúc này nhưng sẽ không phù hợp khi
vận dụng vào nơi khác, lúc khác
+ Nhận thức về sv trong mlh qua lại giữa các
bphan, giữa các yếu tố, giữa các mặt của chính sv
và trong sự tác động qua lại giữa sv đó với các sv
khác.
+ Khi nhận thức về sự vật và tác động vào sự vật
phải chú ý điều kiện, hoàn cảnh lịch sử cụ thể,
môi trường cụ thể mà trong đósự vật sinh ra tồn
tại và phát triển
 Tóm tắt: NGUYÊN LÝ VỀ MLH PHỔ BIẾN -> Ý
NGHĨA PPL
- KN liên hệ:: qhe giữa 2 đtg khác nhau, tđ của 1 trong
số chúng với cái còn lại
- Kn mlh: phạm trù triết học -> mqh tương hỗ, q.định,
tđ qua lại- các yto, bộ phận trong chúng, giữa các
đtg
- Kn mlh pbien: tính pbien của các mlh -> svht của tg ->
mlh tồn tại ở nhiều sv
- t/c mlh pbien
1. tính kquat (đặc tính vốn có, k p.thuộc ý thức)
2. tính phổ biến ( kg, tg, svht, kvuc, tphan, bp)
3. tính đa dạng ( kgian, tgian, cách tđong)
- Ý nghĩa PPL
+ Quan điểm toàn diện
 Xem xét -> mqh biện chứng (bp, yt, tđ qua lại) ->
nhận thức, xử lý
+ Qđ ls- cụ thể
 Svht -> mang dấu ấn ls- tg -> xem xét
 Xem xét-> chú ý( đkls,mt)
  Trong triết học, xem xét -> hcrđ, ptrien của hthong->
tc đặc thù, vtri, vtro, mlh,…
 >< đánh giá dàn trải, lệch lạc, coi mọi mlh là
giống nhau
CHỦ ĐÈ 4: Cặp phạm trù Cái riêng và
Cái chung, ý nghĩa phương pháp luận.
- Cái riêng: chỉ svht, quá trình riêng lẻ tồn tại như 1 chỉnh thể độc lập
với svht khác .
- Cái chung: chỉ mặt, thuộc tính, đặc điểm, tính chất giống nhau tồn tại
thức phải tìm ra cái chung và trong thực tiễn phải dựa vào cái chung
ở nhiều sv hiện tượng hay tồn tại ở cái riêng.
hiện sự tồn tại của mình. Vì vậy, phải tìm cái chung thông qua cái
- Cái đơn nhất: chỉ những đặc điểm thuộc tính chỉ tồn tại ở sv hiện
riêng, không thể xuất phát từ ý muốn chủ quan của con người
tượng này mà không lặp lại ở sv hiện tượng khác.
- Lưu ý: cái chung và cái đơn nhất chỉ mang tính tương đối. Trong
mlh tới cái chung, cho nên để giải quyết các vđề riêng có hiệu quả thì
MLH này là cái chung nhưng trong MLH khác lại là cái đơn nhất.
không thể lảng tránh những vấn đề chung
- Cái riêng và cái chung thì cái riêng rộng hơn, bao hàm trong nó cái
 Tóm tắt: PHẠM TRÙ CÁI RIÊNG VÀ CÁI CHUNG => Ý
chung và cái đơn nhất.
VD: 2 bạn nam A và B, bạn A là 1 chỉnh thể riêng, B cx là 1 chỉnh
thể riêng. Có những thuộc tính giống nhau như cùng giới tính, cùng
độ tuổi, cùng là sinh viên.... là cái chung. Cái đơn nhất như cái dấu
vân tay của A..
.- Mối quan hệ cái riêng-cái chung: có mqh biện chứng với nhau
1. Cái chung chỉ tồn tại trong cái riêng, thông qua cái riêng để thể
hiện sự tồn tại của mình, không có cái chung thuần túy tồn tại
bên ngoài cái riêng.
VD: sông hồng, sông Nin, sông mê công...tất cả này các con sông
đều có nước, dòng chảy...những đặc tính chung đều lặp lại ở các con
sông riêng lẻ và đc phản ánh thông qua kn là con sông.
 Cái chung tồn tại thực sự thông qua cái riêng nhưng k biểu
hiện bên ngoài cái riêng mà phải biểu hiện thông qua cái
riêng.
2. Cái riêng chỉ tồn tại trong MLH với cái chung, không có cái riêng
nào tồn tại độc lập, tách rời tuyệt đối với cái chung.
VD: mỗi con ng là 1 ct riêng nhưng mỗi con người k thể nào tồn tại
bên ngoài mlh vs xh,tự nhiên, k có cá nhân nào k chịu sự tác động
từ cái chung ( quy luật sinh học, quy luật tự nhiên, xh)
3, Cái riêng là cái toàn bộ phong phú hơn cái chung vì ngoài điểm
chung còn có cái đơn nhất. Cái chung sâu sắc hơn cái riêng vì cái chung
phản ánh thuộc tính lặp lại ở cái riêng
Vd : 1 lớp học có 8 bạn sv, 8b sv là 8c riêng khác nhau vs đa dạng
phong phú sắc thái khác nhau, tính tình, phong cách, ngoại hình,
năng lực riêng biệt nhưng những cái chung ( đều còn trẻ, đều có tri
thức, đều được đào tạo chuyên môn phản ánh sâu sắc bản chất sinh
viên cho nên cái chung là cái bộ phận nhưng sâu sắc hơn cái
riêng ).
4, Cái đơn nhất và cái chung chuyển hóa lẫn nhau trong sự pt của
sự vật.
Vd: qtrinh pt của sinh vật, xhien biến dị của các cá thể riêng biệt
=> cái đơn nhất sau khi ngoại cảnh thay đổi thì nó có thể trở nên phù
hợp => cái đơn nhất dc bảo tồn, duy trì ở nhiều thế hệ và trở nên phổ
biến của nhiều cá thể => trở thành cái chung. Những đặc tính phổ biến
nhưng k phù hợp thì dần trở nên cái đơn nhất.
-Ý nghĩa pp luận
+ Cái chung là cái sâu sắc, cái bản chất chi phối cái riêng, nên nhận
+Vì cái chung chỉ tồn tại trong cái riêng, thông qua cái riêng để biểu
+Vì cái riêng gắn bó chặt chẽ với cái chung, không tồn tại bên ngoài
NGHĨA PPL
1. Khái niệm
- Cái riêng
+ Những yto, bp, mặt k lặp lại, tồn tại như 1 chỉnh thể độc lập,
riêng rẽ vs các svht khác
- Cái chung
+ Những mặt, qtrinh, yto, bp được lặp lại, tồn tại ở nhiều svht
- Cái đơn nhất
+ Những mặt, yto, bp chỉ thấy ở 1 svht mà k thấy ở những svht
khác
2. Mối quan hệ giữa cái chung và cái riêng => có mqh biện chứng
lẫn nhau
- Cái chung chỉ tồn tại trong CR, qua CR-> thể hiện sự tồn tại cái
chung =>k tồn tại bên ngoài CR ( thông qua cái riêng)
VD: các loại sông => có dchay -> điểm chung
- CR chỉ tồn tại trog mlh vs CC, k xh CR tồn tại riêng rẽ, độc lập
tuyệt đối ngoài cái chung
VD: con người vs xh, con ng vs các qluat xh chnng
- CR-> pp hơn CC (CC+ CĐN), CC-> sâu sắc hơn CR (phản ánh
thuộc tính lặp lại ở CR)
- CC, CĐN chuyển hóa lẫn nhau trong sự ptr của sv
Vd: xh dị biến trong các cá thể riêng biệt trong sự ptr của sv
3. Ý nghĩa ppl
- CC tồn tại, qua CR -> thể hiện sự tồn tại -> nhận thức ->
tìm ra CC, trog thực tiễn-> dựa vào CC
- CR tồn tại qua MLH vs CC, k tồn tại tách rời, riêng biệt
ngoài CC, CC thông qua CR-> tìm sự tồn tại -> thông
qua CR -> tìm CC, k được xuất phát từ ý thức chủ quan
của con ng.
- CC và CR-> mqh gắn bó chặt chẽ -> giải quyết vđ cá
nhân k đc lảng tránh vđ chung
 CHỦ ĐỀ 5: Cặp phạm trù Nội dung và Hình thức, ý nghĩa
phương pháp luận.
1. Khái niệm:
- Phạm trù nội dung: tổng hợp những mặt, yếu tố, quá
trình tạo nên sự vật, hiện tượng.
-Phạm trù hình thức: phương thức tồn tại và phát triển
của sự vật, hiện tượng đó; là hệ thống các mối liên hệ
tương đối bền vững giữa các yếu tố của nó.
2. Mối liên hệ giữa nội dung và hình thức
• Nội dung và hình thức gắn bó chặt chẽ, thống nhất biện
chứng với nhau:
-Bất kỳ sự vật nào cũng có nội dung và hình thức. Không
có một hình thức nào không chứa nội dung, đồng thời
không có nội dung nào không tồn tại trong 1hình thức nhất
định.
-Sự vật được cấu tạo nên từ những mặt, những yếu tố
nhưng những mặt, những yếu tố này không tách rời nhau,
mà thống nhất, gắn kết với nhau. Như thế, chúng vừa là
chất liệu làm nên nội dung, vừa tham gia vào các mối liên
hệ tạo nên hình thức. Do đó, nội dung và hình thức không
tách rời nhau mà gắn bó hết sức chặt chẽ với nhau.
-Cùng 1 nội dung -> nhiều hình thức và cùng 1 hình thức ->
nhiều nội dung
Ví dụ: Nội dung của ngôi nhà là để ở, ở trong có nhiều đồ
gia dụng. Hình thức ban đầu của ngôi nhà là có 02 phòng
ngủ, 01 phòng khách… Chủ nhà thu hẹp diện tích phòng
khách để có 03 phòng ngủ. Như vậy, hình thức ngôi là đã
thay đổi. Một thời gian sau, chủ nhà bán nhà, người khác sử
dụng chính căn nhà đó làm văn phòng. Khi đó, nội dung
căn nhà đã thay đổi.
• Nội dung quyết định hình thức:
-Khuynh hướng chủ đạo của nội dung là khuynh hướng
biến đổi, còn hình thức là mặt tương đối ổn định trong sự
vật, hiện tượng.
-Sự biến đổi, phát triển của sự vật bao giờ cũng bắt đầu từ
sự biến đổi, phát triển của nội dung. Còn hình thức cũng
biến đổi, nhưng chậm hơn, ít hơn so với nội dung. Khi nội
dung biến đổi-> hình thức buộc biến đổi-> phù hợp nội
dung mới
=> TÓM TẮT: PHẠM TRÙ NỘI DUNG VÀ HÌNH
THỨC -> Ý NGHĨA PPL
1. Khái niệm
- Nội dung: mặt, yto, bp tgia vào qtr tạo nên svht đó
- Hình thức:phương thức tồn tại, ptr, ht liên kết, cấu
hình mlh bền vững giữa các sv đó
2. Mối quan hệ giữa nd và ht
- quan hệ gắn bó chặt chẽ, k tách rời, thống nhất biện
chứng
+ 1 sv bao giờ cx bao gồm cả nd và ht, k có sv nào chỉ
có 1 nd cũng k có sv nào chỉ có 1 hình thức
- 1 sv được cấu tạo từ các mặt, yto, mà các mặt,
yto này k đi riêng rẽ, tách rời lẫn nhau, những
mặt, yto này cùng tgia lm nên nd, tgia trog
mlh vs hthuc => nd và ht luôn đi cùng vs
nhau, gắn bó k thể tách rời
+ 1 nd có thể đc thể hiện qua nhiều ht, và 1 ht cx có
thể chứa đựng nhiều nd
VD: câu chuyện về cô Tấm hiền lành, lương thiện
cùng câu chuyện về anh Trương Ba tốt tính -> biểu
hiện trong hình thức là vở kịch
- Nội dung quyết định hình thức
+ khuynh hướng chủ đạo của nd là khuynh hướng biến
đổi, còn hthuc tương đối ổn định
+ trong sự tiến hóa, ptr của sv luôn bắt đầu từ nd, còn
hthuc cx biến đổi nhưng chậm hơn, ít hơn nd. Khi nd
biến đổi thì ht cx phải biến đổi theo để phù hợp với nd ms
CHỦ ĐỀ 6. Nội dung quy luật Lượng-Chất, ý nghĩa phương
pháp luận.
A, Khái niệm:
-Chất: phạm trù triết học => tính quy định KQ
vốn có của mọi svht, là sự thống nhất hữu cơ
giữa các thuộc tính, các yếu tố cấu thành svht
làm cho svht là nó mà không phải là svht khác.
Ví dụ: nước là chất lỏng trong suốt có thể hoà tan
muối, đường, => sinh hoạt của con người,..->
phân biệt muối với các chất lỏng khác.
-Lượng là phạm trù triết học dùng để chỉ tính quy
định KQ vốn có của sự vật về mặt sl, quy mô, kt,
v, trình độ ptr của svht. Lượng còn được biếu thị
qua con số, các thuộc tính cấu thành của sự vật.
VD: lượng trong con người là chiều cao, cân
nặng, các giác quan,..
Phân tích khái niệm chất: ( đọc thêm cho hiểu
thôi nhá )
-Đặc điểm cơ bản của chất là thể hiện tính ổn
định tương đối của sự vật.
-Mỗi svht đều có qtr tồn tại, ptr qua nhiều gd,
mỗi gd lại có những biểu hiện về chất khác nhau.
-Mỗi sự vật hiện tượng không chỉ có một chất mà
có nhiều chất.
-Chất của sự vật được biểu hiện qua thuộc tính
của nó. Trong đó có thuộc tính cơ bản và không
cơ bản nhưng chỉ những thuộc tính cơ bản mới
tạo thành chất của sự vật. Tuy nhiên sự phân
chia thuộc tính thành cơ bản và không cơ bản
cũng chỉ mang tính tương đối.
Vd: phân biệt giữa đv với con người qua khả
năng lao động, ngôn ngữ, biết suy nghĩ,.. nhưng
con người với con người thì…
-Chất của sự vật, hiện tượng không những được
quy định bởi những yếu tố tạo thành mà còn bới
phương thức liên kết giữa các yếu tố tạo thành (
là bởi kết cấu của sự vật ).
VD: than chì và kim cương ( cùng được cấu
thành từ nguyên tố C nhưng có hình thức kết cấu
 khác nhau => chất khác nhau, than chì có kết cấu
mềm, mịn hơn còn kim cương thì cứng hơn)
Phân tích khái niệm lượng:
-Đặc điểm cơ bản là tính biến đổi
-Lượng cũng mang tính quy định khách quan
-Một sv, ht có nhiều loại lượng khác nhau: có
lượng diễn tả bằng con số chính xác, có lượng chỉ
nhận thức bằng khả năng trừu tượng hoá
Vd: ý thức tham gia giao thông của người Việt
Nam chỉ được nhận thức bằng kém hay không
kém
B, Quan hệ biện chứng
-Những thay đổi về lượng => thay đổi về chất
-Mỗi sv, ht đều có sự thống nhất giữa hai mặt
lượng và chất, k tách rời nhau -> tác động lẫn
nhau một cách biện chứng ( chất nào lượng ấy )
-Lượng là mặt thường xuyên biến đổi còn chất
là mặt tương đối ổn định, lượng đổi trong một
giới hạn nhất định chưa làm cho chất thay đổi,
khoảng thời gian đó gọi là ĐỘ.
Độ là phạm trù tiết học chỉ sự thống nhất về mặt
lượng và chất, là khoảng giới hạn mà trong đó sự
thay đổi về lượng ( tăng lên hoặc giảm đi ) chưa
làm cho sự thay đổi căn bản về chất diễn ra.
VD: Độ của học sinh phổ thông là 12 năm học,
độ của sinh viên là từ 3,5 năm đến 4 năm
- Nước ở các thể rắn, lỏng, khí là chất. Nhiệt độ là
lượng. Khi nằm trong khoảng độ từ <= 0 nước
dạng chất là thể rắn. Khi có sự + về nhiệt
độ lên 0 <100 ( lượng tăng lên ) thì nước -> chất
mới là thể lỏng. Và nếu tiếp tục + nhiệt độ lên >
100 ( lượng tiếp tục tăng ) thì nước -> chất mới là
thể khí
 Khi lượng thay đổi - giới hạn nhất định -> thay
đổi về chất, => điểm nút. Điểm nút dùng để chỉ
thời điểm mà tại đó sự thay đổi về lượng đã đủ
làm thay đổi về chất của sự vật.
VD: điểm nút là thi cấp ba, thi đại học
, điểm nút là 0 độ C, 100 độ C
-Sự thay đổi về chất <-thay đổi về lượng trước
đó gây ra =bước nhảy (sự kết thúc một giai
đoạn phát triển của sự vật và là điểm khởi đầu
của một giai đoạn phát triển mới.)
-Bước nhảy là sự chuyển từ chất này -> chất
khác. Là sự thay dổi về lượng -> sự thay đổi về
chất. Là sự giải quyết các mâu thuẫn đã chín
muồi. Là sự phủ định các hình thức tồn tại trước
đó.
VD: khi chuyển từ chất học sinh -> chất sinh
viên, bước nhảy là kì thi tốt nghiệp. khi vượt qua
bước nhảy đó ta sẽ chuyển thành một chất mới.
-Sự tđ trở lại của chất với lượng khi chất mới ra
đời quy định một lượng mới tương ứng với nó.
Lượng mới này vận động và biến đổi trong một KGH
mới được gọi là độ mới. Khi tích luỹ đủ về số lượng
sẽ đạt tới điểm nút mới, đồng thời thực hiện bước
nhảy mới cho ra đời chất mới hơn nữa. Quá trình này
diễn ra có tính liên tục, vô cùng, vô tận.
VD: khi trở thành sinh viên thì tốc độ đọc, hiểu vấn
đề, khả năng nắm bắt thông tin tốt hơn khi còn là học
sinh
- Bất kì sự vật nào cũng là sự thống nhất giữa lượng
và chất, sự tđ dần về lượng vượt quá giới hạn của độ
->thay đổi căn bản về chất của sự vật <- qua bước
nhảy, chất mới ra đời sẽ tác động trở lại tới sự thay
đổi của lượng mới.
C, Ý nghĩa phương pháp luận
-Trong nhận thức và thực tiễn phải biết tích luỹ về
lượng để có biến đổi về chất, không được nôn nóng
cũng như bảo thủ
-Khi lượng đã đạt đến điểm nút thì thực hiện bước
nhảy là yêu cầu khách quan của sự vận động của sự
vật, hiện tượng. Vì vậy tránh chủ quan nóng vội,
đốt cháy giai đoạn, hoặc bảo thủ thụ động.
-Phải có thái độ khách quan, khoa học và quyết tâm
thực hiện bước nhảy. Trong các lĩnh vực xã hội phải
chú ý đến điều kiện chủ quan.
-Phải nhận thức được ptlk giữa các yếu tố =>svht
=>pp phù hợp.
VD: Vận dụng vào thực tiễn cuộc sống. (VẤN ĐỀ
CHỌN TRƯỜNG ĐẠI HỌC) Khi đã tích luỹ đủ
kiến thức ở bậc thpt, ta cần mạnh dạn đăng kí vào
trường đại học mình mong muốn, phù hợp với khả
năng của mình. Tránh nghe theo lời khuyên của xã
hội hay chạy theo số đông ngành “hot” hay trường
“top”. Ngôi trường và ngành học mình chọn phải là
nơi mình thật sự yêu thích, thật sự đam mê thì khi đó
ta mới có động lực để học tập,phát triển bản thân.
Bản thân em đã áp dụng quy luật lượng chất vào kì
thi vừa qua…
 TÓM TẮT: QUY LUẬT LƯỢNG- CHẤT=>
Ý NGHĨA PPL
1. Khái niệm
- Lượng: phạm trù triết học-> chỉ tính quy định
KQ (sl, kt, v, màu sắc,…), cx có thể là con số,
thuộc tính
Vd: chiều cao, cân nặng,…
- Chất: phạm trù triết học-> tính quy định KQ->sự
thống nhất hữu cơ(mặt, yto, bp,…) về đặc tính
vốn có của sv mà k có ở sv khác
Vd: nước -> pb muối và các chất khác (đường,
…)
CHỦ ĐỀ 7. Quan điểm của CNDVBC về thực tiễn và vai trò
của thực tiễn đối với nhận thức.
- . Thực tiễn là gì ?
Theo quan điểm của triết học Mác - Lênin, thực tiễn là
toàn bộ những hoạt động vật chất- cảm tính, có tính lịch sử
- xã hội của con người nhằm cải tạo tựnhiên và xã hội phục
vụ nhân loại tiến bộ.
2. Đặc trưng của thực tiễn
+Thứ nhất, thực tiễn không phải toàn bộ hoạt
động của con người mà chỉ là những hoạt động
vật chất - cảm tính, là những hoạt động vật chất
của con người cảm giác được. con người có thể
quan sát trực quan đc các hđvc này. Hoạt động
vật chất - cảm tính là những hđ mà con người
phải sd lực lượng v/c, công cụ v/c tác động vào
các đối tượng v/c => biến đổi chúng. Trên cơ sở
đó, con người ms biến đổi thế giới KQ phục vụ
cho mình.
Ví dụ như từ xa xưa loài người đã sáng tạo ra
cách đánh lửa để thắp sáng và phục vụ cuộc sống
sinh hoạt, săn bắn .
- Thứ hai, hoạt động thực tiễn là những hoạt động
mang tính lịch sử - xã hội của con người. Nghĩa
là, thực tiễn là hoạt động chỉ diễn ra trong xã
hội, với sự tham gia của đông đảo người trong
xã hội. Trong hoạt động thực tiễn con người
truyền lại cho nhau những kinh nghiệm từ thế
hệ này qua thế hệ khác. Cũng vì vậy, hoạt động
thực tiễn luôn bị giới hạn bởi những điều kiện
lịch sử - xã hội cụ thể. Đồng thời, thực tiễn có
trải qua các giai đoạn lịch sử phát triển cụ thể
của nó.
+ Quay lại với hành động dùng lửa để phục vụ
cho nhu cầu bản thân của con người. Một công
trình nghiên cứu dựa trên kết quả khảo cổ tại
Israel năm 2004 cho thấy con người đã biết dùng
lửa bằng cách lấy chúng từ các vụ cháy rừng và
kiểm soát lửa bằng cách ủ lửa và di chuyển
chúng bằng cách đốt những cành cây và ủ than
vào vỏ cây cách đây khoảng 800.000 năm.
Thứ ba, thực tiễn là hoạt động có tính mục đích
nhằm cải tạo TN-XH phục vụ con người. >< hoạt
động bản năng, tự phát của động vật -> thích
nghi thụ động với thế giới, con người bằng và
thông qua hoạt động thực tiễn, chủ động tác động
cải tạo thế giới để thỏa mãn nhu cầu của mình,
thích nghi chủ động, tích cực với thế giới. Như
vậy, nói tới thực tiễn là nói tới hoạt động có tính
tự giác cao của con người, >< hoạt động bản
năng thụ động thích nghi của động vật.
Ví dụ: thay vì ăn thực phẩm và thức ăn sống như
các loài vật khác thì con người đã biết sử dụng
lửa để làm chín các loại thức ăn phục vụ cho nhu
cầu của mình .
 Thực tiễn tồn tại dưới nhiều hình
thức khác nhau, ở những lĩnh vực
hoạt động chính trị - xã hội và hoạt
động thực nghiệm khoa học
 Thực tiễn tồn tại ở nhiều ht, lvuc
khác nhau -> gồm các ht cơ bản: hđ
sxvc, hđ ctri-xh, hđ thực nghiệm
khoa học
3.Vai trò của thực tiễn với nhận thức
 Thực tiễn tồn tại dưới nhiều hình thức khác
nhau, ở những lĩnh vực khánhau, nhưng gồm
những hình thức cơ bản: Hoạt động sản xuất vật
chất;hoạt động chính trị - xã hội và hoạt động
thực nghiệm khoa học.
 Vai trò của thực tiễn đối với nhận thức
- Thực tiễn là cơ sở, động lực của nhận thức
hoạt động thực tiễn ->tđ vào thế giới k, buộc
chúng phải bộc lộ những thuộc tính, những quy
luật để con người nhận thức. Chính thực tiễn
cung cấp những tài liệu, vật liệu cho nhận thức
của con người. Không có thực tiễn thì không có
nhận thức, không có khoa học, không có lý luận,
bởi lẽ tri thức của con người xét đến cùng đều
được nảy sinh từ thực tiễn. Có một nghiên cứu đã
cho rằng con người nhìn thấy lửa lần đầu tiên khi
thấy một đám cháy trong rừng và sau đó không
lâu họ đã tự tạo ra ánh sáng của chính mình .
- Thực tiễn luôn đề ra nhu cầu, nhiệm vụ và
phương hướng phát triển của nhận thức, -> thúc
đẩy cho sự ra đời của các ngành khoa học.
- Thực tiễn có tác dụng rèn luyện các giác quan
của con người, -> phát triển tinh tế hơn, hoàn
thiện hơn, trên cơ sở đó giúp quá trình nhận thức
của con người hiệu quả hơn, đúng đắn hơn. Một
nghiên cứu khẳng định tổ tiên loài người không
chỉ biết sử dụng lửa trong đời sống mà đã có khả
năng làm ra lửa từ cách đây khoảng 790.000 năm
trước. Đây là một kỹ năng giúp họ tránh thú dữ
ăn thịt, tránh được cái rét và giúp thắp sáng .
-
CHỦ ĐỀ 8. Nhận thức cảm tính và nhận thức lý tính
-Nhận thức cảm tính và nhận thức lý tính là 2 giai
đoạn của một quá trình nhận thức, chúng có sự
khác nhau về chất
Tiêu Nhận thức cảm Nhận thức lý tính
chí tính
Đặc trực tiếp, riêng Gián tiếp, phổ quát,
 điểm lẻ, CQ, phiến tất yếu, độ tin cậy
diện cao, bao quát tri
thức
Quan Thống nhất biện chứng, bổ sung và
hệ lẫn chuyển hóa lẫn nhau. Nếu không có
nhau NTCT thì tất yếu không có NTLT.
Và nếu không có NTLT -> không
nhận thức được bản chất sự vật

Nhận thức cảm Lý tính khái quát

tính cung cấp tư hóa, trừu tượng hóa
liệu về đối để đi đến kết luận
tượng => về bản chất, quy
luật vận động của
đối tượng
Nếu nhận thức Nhận thức lý tính
cảm tính bị hạn thiếu độ chính xác
chế =>

-Vd về NTCT:
- Khi nhìn thấy 1 đĩa xoài chua, tự nhiên có cảm
giác chua dù chưa muốn ăn