BÀI 8.

TỰ NHIÊN, DÂN CƯ, XÃ HỘI VÀ KINH TẾ MỸ LATINH

I. VỊ TRÍ ĐỊA LÍ
Tiêu chí Nội dung
- Nằm hoàn toàn ở bán cầu Tây.
- Từ khoảng 33°32’B đến 53°53’N.
Vị trí địa lí
- Phía Bắc giáp Hoa Kỳ.
- Tiếp giáp với TBD và ĐTD.
- Là khu vực rộng lớn, có diện tích khoảng 20 triệu km2
Phạm vi - Là một bộ phận của châu Mỹ.
lãnh thổ - Gồm Mê-hi-cô, các quốc đảo trong vùng biển Ca-ri-bê, các quốc gia
Trung Mỹ và toàn bộ Nam Mỹ.
- Thiên nhiên phân hóa đa dạng và có tính đối xứng qua Xích đạo.
Ảnh hưởng - Có thị trường tiêu thụ rộng lớn, nguồn đầu tư lớn từ Hoa Kỳ.
của VTĐL - Thuận lợi cho phát triển kinh tế biển, giao lưu, hợp tác giữa các quốc
gia trong khu vực và trên thế giới.
II. ĐIỀU KIỆN TỰ NHIÊN VÀ TÀI NGUYÊN THIÊN NHIÊN
1. Địa hình và đất đai
Đặc điểm Ảnh hưởng
- Có các đồng bằng rộng lớn và tương - Thuận lợi phát triển nông nghiệp.
đối bằng phẳng với đất phù sa màu mỡ
(A-ma-dôn, La-nốt, La Pla-ta, Pam-
pa,...)
- Có các sơn nguyên có địa hình lượn - Thuận lợi phát triển cây công nghiệp và đồng
sóng và tương đối bằng phẳng với đất cỏ chăn nuôi.
feralit là chủ yếu (Mê-hi-cô, Bra-xin,
Guy-a-na,…)
- Các quốc đảo trong vùng biển Ca- ri- - Thuận lợi phát triển cây công nghiệp và cây
bê có đất đai màu mỡ. ăn quả.
- Vùng núi cao An-đét (Andes) có địa - Có tiềm năng lớn về khoáng sản, thủy điện
hình hiểm trở. và du lịch.
- Địa hình phân hóa từ đông sang tây. - Khó khăn trong phát triển giao thông vận tải.
- Vùng núi An-đét và quần đảo Ăng-ti thường
bị ảnh hưởng nhiều của thiên tai.
2. Khí hậu
Đặc điểm Ảnh hưởng
Có nhiều đới và kiểu khí hậu khác
nhau
- Xích đạo và cận xích đạo (quần đảo
Ăng-ti, sơn nguyên Guy-a-na, đồng
- Phát triển nông nghiệp và rừng.
bằng La-nốt, A-ma-dôn có nhiệt độ
nóng quanh năm, lượng mưa lớn).
- Nhiệt đới (eo đất Trung Mỹ, phía
nam đồng bằng A-ma-dôn có nhiệt độ - Phát triển rừng, chăn nuôi gia súc, trồng cây
nóng quanh năm, lượng mưa tăng dần công nghiệp và cây ăn quả nhiệt đới.
từ tây sang đông).
 - Cận nhiệt (phía nam có mùa hạ nóng,
mùa đông ấm) và ôn đới hải dương - Phát triển chăn nuôi gia súc, cây công
(mùa hạ mát, mùa đông không quá nghiệp, cây ăn quả cận nhiệt và ôn đới.
lạnh).
Một số nơi có khí hậu khô hạn (hoang
mạc A-ta-ca-ma); một số nơi lại quá
ẩm ướt (đồng bằng A-ma-dôn); vùng - Khó khăn cho việc cư trú và sản xuất.
núi cao có khí hậu khắc nghiệt (An-
đét),...
Các thiên tai bão nhiệt đới kèm theo lũ
lụt ở khu vực Trung Mỹ, biển Ca-ri- - Gây ra nhiều thiệt hại.
bê.
3. Sông, hồ
Đặc điểm Ảnh hưởng
- Hệ thống sông ngòi khá phát triển, * Thuận lợi:
nhất là lục địa Nam Mỹ. - Giá trị cao về thủy điện.
- Hệ thống sông phía đông dãy An-đét - Phát triển giao thông.
dày đặc, chủ yếu đổ ra Đại Tây Dương - Đánh bắt và nuôi trồng thủy sản.
(A-ma-dôn, Pa-ra-na, Xan Phran-xi- - Phát triển du lịch.
xcô,…). Nguồn cung cấp nước cho - Là nguồn cung cấp nước ngọt quan trọng.
các hệ thống sông chủ yếu là nước * Khó khăn: Thường xuyên xảy ra lũ lụt.
mưa.
- Hệ thống sông ở phía tây dãy An-đét
và ở eo đất Trung Mỹ ngắn và dốc.
- Có ít hồ (Ni-ca-ra-goa, Ti-ti-ca-ca,
…)
4. Sinh vật
Đặc điểm Ảnh hưởng
- Tài nguyên rừng phong phú (khoảng 9,32 * Thuận lợi:
triệu km2). Có tiềm năng rất lớn về kinh tế và bảo
- Có nhiều kiểu rừng khác nhau. Riêng A-ma- vệ môi trường.
dôn là rừng nhiệt đới ẩm lớn nhất thế giới. * Khó khăn:
- Hệ động, thực vật trong rừng rất phong phú, Diện tích rừng đang bị suy giảm nhanh
đa dạng. chóng.
5. Khoáng sản
Đặc điểm Ảnh hưởng
Là khu vực giàu tài nguyên khoáng sản: * Thuận lợi:
- Sắt: 24% trữ lượng của thế giới. - Phát triển ngành công nghiệp khai khoáng.
- Đồng: 21% trữ lượng của thế giới. - Cung cấp nguyên nhiên liệu cho các ngành
- Dầu mỏ và khí tự nhiên: hơn 7% trữ công nghiệp khác và xuất khẩu.
lượng của thế giới. * Khó khăn:
- Các khoáng sản khác như vàng, bô- Việc khai thác quá mức đã làm cho khoáng
xít, chì, kẽm, ni-ken, bạc, man-gan, sản đang cạn kiệt và gây ô nhiễm môi trường.
than,...
6. Biển
Đặc điểm Ảnh hưởng
 - Có vùng biển rộng lớn. Giàu * Thuận lợi:
tiềm năng: - Phát triển nghề cá.
+ Vùng biển có nhiều ngư - Xây dựng và phát triển cảng biển.
trường lớn. - Phát triển du lịch.
+ Bờ biển có nhiều vũng, vịnh - Phát triển công nghiệp khai thác, chế biến khoáng
nước sâu. sản.
+ Có nhiều bãi biển đẹp. * Khó khăn:
+ Vùng thềm lục địa có nhiều - Tài nguyên biển đang bị khai thác quá mức dẫn tới
dầu mỏ và khí tự nhiên. nguy cơ cạn kiệt.
- Vấn đề ô nhiễm môi trường biển ngày càng nghiêm
trọng.
III. DÂN CƯ, XÃ HỘI
1. Dân cư
TỈ LỆ GIA TĂNG DÂN SỐ MỘT SỐ QUỐC GIA MỸ LA-TINH NĂM 2020
(Đơn vị: %)
Quốc gia Goa-tê-ma-la Hôn-đu-rát Bác-ba-đốt Cu-ba
Tỉ lệ gia tăng dân số 1,9 1,7 0,15 0,04

Nội dung Đặc điểm Ảnh hưởng

- Quy mô lớn: Khoảng 652,3
Quy mô dân triệu người (năm 2020).
số - Có sự chênh lệch lớn giữa các
quốc gia.
- Khá thấp: khoảng 0, 94% (năm
Tỉ lệ gia 2020)
tăng dân số - Có sự chênh lệch giữa các quốc
gia.
- Theo tuổi: Có xu hướng già
hóa.
Cơ cấu dân
- Theo giới: khá cân bằng: Tỉ lệ
số
nữ là 50,8% và nam là 49,2%
(năm 2020).
Trung bình của khu vực là 33
Mật độ dân người/km2 (năm 2020) và phân
số bố không đều.
Đa dạng (người bản địa – Anh-
điêng; người có nguồn gốc châu
Thành phần
Âu: TBN, BĐN; người da đen
dân cư
gốc Phi; người gốc Á và người
lai)
Quá trình đô thị hóa sớm, mức
Đô thị hóa độ đô thị hóa cao với trên 81%
(năm 2020).
2. Xã hội
* Thuận lợi:
- Nguồn lao động dồi dào.
- Thị trường tiêu thụ rộng lớn.
- Thuận lợi thu hút đầu tư nước
ngoài.
- Sự đa dạng về dân tộc góp phần tạo
nên sự đa dạng về văn hóa, truyền
thống.
- Hình thành các siêu đô thị Mê-hi-cô
Xi-ti, Xao Pao-lô, Ri-ô đê Gia-nê-rô,
…
* Khó khăn:
- Khó khăn trong việc giải quyết việc
làm, nâng cao chất lượng cuộc sống
người dân.
- Vấn đề bình đẳng giới trong xã hội
vẫn còn nhiều hạn chế.
- Đô thị hóa diễn ra quá nhanh trong
khi kinh tế chưa phát triển mạnh gây
sức ép lớn đến vấn đề giải quyết việc
làm, nhà ở, cơ sở vật chất, vấn đề xã
hội (tệ nạn, nghèo đói,...), môi
trường,...
 Nội dung Đặc điểm Ảnh hưởng
Có nhiều cải cách về đường lối chính - Thuận lợi:
Chính sách
sách. + Thu hút đầu tư nước ngoài.
Chất lượng + Phát triển nhiều ngành
Được cải thiện đáng kể.
cuộc sống kinh tế, nhất là các ngành
Chỉ số HDI Chênh lệch lớn giữa các quốc gia. dịch vụ.
Nền văn hóa Đa dạng, đặc sắc. + Phát triển nền văn hóa đa
dạng.
Chênh lệch Có sự chênh lệch mức sống, khoảng - Khó khăn: Nhiều vấn đề xã
mức sống cách giàu nghèo,… hội cần giải quyết.
IV. TÌNH HÌNH PHÁT TRIỂN KINH TẾ
1. Quy mô GDP
Đặc điểm Nguyên nhân
- Chiếm khoảng 6% GDP toàn thế giới - Phụ thuộc vào tư bản nước ngoài, nhất là
(năm 2020). Hoa Kỳ.
- Nợ nước ngoài lớn. - Trình độ phát triển không đều giữa các
- Có sự chênh lệch lớn giữa các quốc gia. quốc gia.
2. Tăng trưởng kinh tế
Đặc điểm Nguyên nhân
Không ổn định - Tình hình chính trị bất ổn.
- Nợ nước ngoài cao.
- Dịch bệnh,...
3. Cơ cấu kinh tế
Đặc điểm Nguyên nhân
- Có sự chuyển dịch rõ rệt, tỉ trọng ngành - Những đổi mới trong chính sách.
dịch vụ cao và có xu hướng tăng (chiếm > - Sự cố gắng của người dân.
60%). - Sự giúp đỡ, hợp tác của cộng đồng quốc
- Một số quốc gia có cơ cấu kinh tế tương tế.
đương các nước phát triển (Bra-xin, Mê-
hi-cô, Ác-hen-ti-na, Chi-lê,…)
4. Các ngành kinh tế nổi bật
Ngành Đặc điểm Nguyên nhân
- Đóng vai trò quan trọng trong nền kinh tế - Giàu tài nguyên khoáng sản.
của các quốc gia. - Lực lượng lao động đồi dào,
- Các ngành nổi bật: khai khoáng (dầu khí, thị trường tiêu thụ lớn.
Công vàng, đồng, than,...), điện tử - tin học, luyện - Đầu tư nước ngoài lớn.
nghiệp kim, sản xuất ô tô, chế tạo máy bay,...
- Những quốc gia có ngành công nghiệp
phát triển trong khu vực: Bra-xin, Mê-hi-cô,
Ác-hen-ti-na, Chi-lê.
- Cây trồng chủ yếu: Mía đường, đậu tương, Có nhiều điều kiện tự nhiên
chuối, cà phê,... thuận lợi để phát triển nông
Nông
- Vật nuôi chủ yếu: Bò nghiệp.
nghiệp
- Đang chú trọng phát triển nông nghiệp
công nghệ cao.
 - Chiếm tỉ trọng ngày càng cao trong GDP.
- Thu hút hơn 60% lao động.
- Du lịch được xem là ngành thế mạnh.
- Ngoại thương cũng là ngành đặc biệt quan
Dịch
trọng.
vụ
- Ngành giao thông vận tải biển phát triển.
Có nhiều điều kiện thuận lợi để
phát triển dịch vụ:
- Tài nguyên tự nhiên, nhân
văn;
- Thị trường tiêu thụ lớn;
- Cơ cấu sản phẩm hàng hóa đa
dạng (nhất là nông sản, khoáng
sản);
- Vị trí địa lí thuận lợi…