‫‪1‬‬ ‫ﻣﺴﺠﺪﮐﮯآداب‬

‫ط‬ ‫اَﻟْ َﺤ ْﻤ ُﺪ َرب اﻟْ ٰﻌ َﻠﻤِ ْ َ َواﻟﺼﻠٰﻮةُ َواﻟﺴ َﻼ ُم َﻋ ٰ َﺳﻴﺪِاﻟ ُْﻤﺮْ َﺳﻠ ِ ْ‬
‫ﺴ ِﻢ اﷲِ اﻟﺮﺣْﻤﻦ اﻟﺮﺣ ِﻴﻢط‬
‫ِٰ ْ‬ ‫اَﻣﺎ َ ْﻌ ُﺪ! َﻓ َﺎﻋُ ْﻮذُ ﺑِﺎﷲِ ِﻣ َﻦ اﻟﺸ ْﻴ ٰﻄ ِﻦ اﻟﺮ ِﺟ ْﻴﻢ ط ِ ْ‬
‫َو َﻋ ٰ ﻟِﻚَ َو ا َْﺻ ٰﺤﺒِﻚَ ﻳَﺎ َﺣ ِ ْﻴ َﺐ اﷲ‬ ‫اَﻟﺼﻠﻮٰةُ َو اﻟﺴﻼَ ُم ﻋَﻠ َْﻴﻚَ ﻳَﺎ َر ُﺳﻮ َل اﷲ‬
‫َو َﻋ ٰ ﻟِﻚَ َو ا َْﺻ ٰﺤﺒِﻚَ َﻳﺎ ﻧ ُْﻮ َر اﷲ‬ ‫اَﻟﺼﻠﻮٰةُ َو اﻟﺴﻼَ ُم َﻋﻠ َْﻴﻚَ َﻳﺎ ﻧ َ ِ اﷲ‬
‫(‬ ‫ِا ف‬ ‫) َ ‪:‬‬ ‫ﻧ َ َﻮﻳ ْ ُﺖ ُﺳﻨ َﺖ ا ِﻻﻋْﺘِ َﺎف‬
‫ں‪ ،‬دآ ا ِ ْﻋﺘ ِ ﺎف ِ َّ‬ ‫دا ِ‬ ‫!‬ ‫رےا‬
‫‪، ،‬‬ ‫ا ِ ْﻋﺘ ِ ﺎف َ اب ر ۔ در !‬ ‫ر‬
‫ا ِ زت ‪ ،‬اَ َّ ا‬ ‫آبزَ مزَ م َدم ا‬ ‫ِ‬ ‫َ َ ى‪،‬ا ِ رى ‪ ،‬ں‬
‫‪،‬‬ ‫ِف‬ ‫۔اِﻋْﺘ ِ ﺎف ِ َّ‬ ‫ِْ ً‬ ‫اِﻋْﺘ ِ ﺎف ِ َّ‬
‫‪:‬ا‬ ‫رِ ۔” و ٰى “‬ ‫اِس اﷲ‬
‫ے)‬ ‫‪ ،‬د ذ ِ ْ ُ اﷲ ے‪،‬‬ ‫ا ِ ْﻋﺘ ِ ﺎف ِ َّ‬ ‫‪، ،‬‬
‫(‬ ‫اب‬

‫‪:‬‬ ‫ُد ُرود‬

‫‪:‬‬ ‫ار د‬ ‫ﷲ َﻋﻠ َْﻴ ِ و ﻟ ٖ َو َﺳﻠ َﻢ‬
‫َﺻ ا ُ‬ ‫رءوفر‬
‫َﻣ ْﻦ َﺻ َﻋ َ َﺻ اﷲ ُﻋَﻠ َْﻴ ِﻋَ ْ اً ﺑ ِ َﺎ َﻣﻠ ٌَﻚ ُﻣ َﻮ ٌﻞ ﺑ ِ َﺎ ﺣَ ﻳُﺒَﻠ َﻐﻨ ِْﻴ َﺎ‬
‫اورا‬ ‫زل‬ ‫اﷲ اس دسر‬ ‫ُد ُرودِ ك‬ ‫ا‬
‫۔)ﻣﻌﺠﻢﮐﺒﯿﺮ‪،۱۳۴/۸،‬رﻗﻢ‪(۷۶۱۱:‬‬ ‫ر‬ ‫اسدرودِ ك‬
‫َﺻ اﷲُ َﻋ ٰ ُﻣ َﺤﻤﺪ‬ ‫َﺻﻠ ْﻮا ﻋَ َ اﻟْ َﺤ ِ ْﻴﺐ!‬

‫ن‬ ‫ع‬ ‫وارا‬ ‫وا‬ ‫ون‬ ‫‪2022‬‬ ‫‪14‬‬

‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪2‬‬ ‫ﻣﺴﺠﺪﮐﮯآداب‬

‫ا‬ ‫وآﻟ ِ َوﺳﻠﻢ‪َ :‬اﻓ َْﻀ ُﻞ اﻟ َْﻌ َﻤ ِﻞ اَﻟﻨﻴ ُﺔ اﻟﺼﺎد ِ َﻗ ُﺔ‬ ‫َﺻ ّ اﷲُ َﻋﻠ َْﻴ‬ ‫ِن‬
‫ا‬ ‫دت‬ ‫ا‬ ‫ا‬ ‫م‬ ‫ِن ر ل!‬ ‫۔ )‪ (1‬اے‬
‫!‬ ‫!‬ ‫ا‬ ‫ا‬ ‫۔ ن‬ ‫دا ِ د‬ ‫ے‬
‫ں ‪‬ا‬ ‫‪ِْ ‬‬
‫را ن ُ ں ‪ ‬اَدب ں ‪‬دور ِ‬
‫ان ن‬
‫وں ۔‬ ‫ن ُ ں ‪ ُ ‬ں دو وں‬ ‫اِ ْ ح‬
‫َﺻ اﷲُ َﻋ ٰ ُﻣ َﺤﻤﺪ‬ ‫َﺻﻠ ْﻮا ﻋَ َ اﻟْ َﺤ ِ ْﻴﺐ!‬

‫ا ِما ُ َّ اور ِ‬
‫ادب‬
‫ُ َ د ر رش س‬ ‫ر‬ ‫اور ز ِ‬ ‫ر ن‬
‫‪ ،‬ا‬ ‫ں َد‬ ‫ے‬ ‫گاُو‬ ‫دى‬ ‫َْ‬ ‫ا‬ ‫‪،‬اُو‬ ‫ر‬
‫ب‬ ‫ِن ر ن‬ ‫ن َر ْﺣ َﻤ ُﺔ اﷲ ِ َﻋ َﻠ ْﻴ‬ ‫ہا ما ر‬ ‫ت‪،‬ا ِم ا ُ َّ ‪،‬‬
‫ز ھ‬ ‫ُ رر ۔ گ ب‬ ‫ٰ‬ ‫ِد ا و ِذ ْ ِ‬ ‫‪،‬‬ ‫ﻒ‬
‫ُﻣ ْﻌ َﺘ ِﻜ ْ‬
‫زِ ء‬ ‫۔آپ َر ْﺣ َﻤ ُﺔاﷲ ِ َﻋﻠ َْﻴ‬ ‫دےر‬ ‫ء َو ْ‬ ‫اوراب ى‬
‫ُﻣ َﻴ‬ ‫ُو‬ ‫ے‬ ‫! و ں رش‬ ‫ُو‬
‫!‬ ‫اور‬ ‫آ ُ دہ‬ ‫ش‬
‫ِ‬ ‫۔‬
‫َ‬
‫۔‬ ‫ازد‬ ‫اُ ْ و ا‬ ‫كا ِد ْ‬ ‫اﷲ‬ ‫!‬
‫ا‬ ‫اس‬ ‫ت‪ ،‬ا م ا ُ َّ َر ْﺣ َﻤ ُﺔ اﷲ ِ َﻋ َﻠ ْﻴ‬ ‫‪،‬ا‬ ‫ِ ف و َ ّ ‪ ،‬ا اَدب و‬
‫آپ َرﺣْ َﻤ ُﺔاﷲ ِﻋَﻠ َْﻴ‬ ‫وا اَش اَش اُ‬ ‫ادب‬ ‫‪ ،‬د‬ ‫رت‬

‫‪1284:‬۔‬ ‫‪،81:‬‬ ‫‪،‬‬ ‫‪...1‬‬

‫ن‬ ‫ع‬ ‫وارا‬ ‫وا‬ ‫ون‬ ‫‪2022‬‬ ‫‪14‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪3‬‬ ‫ﻣﺴﺠﺪﮐﮯآداب‬

‫اور رى رات‬ ‫و‬ ‫اور ا‬ ‫ف‬ ‫اَوڑ‬ ‫ا‬

‫۔) ِنا‬ ‫د‬ ‫ش‬ ‫ہ‬ ‫ا‬ ‫و‬ ‫ُ ار دى‪،‬‬
‫(‬ ‫ت‪،‬ص‪،١٢١‬‬ ‫ت‪ ،‬ب دات ر و‬

‫ُ ر‬ ‫ُ‬ ‫اَد‬
‫ت‪،‬‬ ‫ا‬ ‫ا ازہ‬ ‫! ن دہوا‬ ‫رےا‬ ‫رے‬
‫دى‬ ‫رشاور‬ ‫ادبوا ام‬ ‫دل‬ ‫َر ْﺣ َﻤ ُﺔ اﷲ ِ َﻋﻠ َْﻴ‬ ‫ا ِم ا ُ َّ‬
‫د ۔ ا س! رے‬ ‫ہ‬ ‫ا‬ ‫‪،‬‬ ‫اُ‬ ‫د‬ ‫رات‬
‫گ ُو‬ ‫۔ُ‬ ‫آ‬ ‫آداب‬ ‫ى اد ا‬ ‫ے‬
‫ے‬ ‫ںاور ے‬ ‫ت‬ ‫وں‬ ‫َدر ںاور ش‬
‫و ہ‬ ‫ا‬ ‫ش ِ‬
‫ے ِ‬ ‫ُو‬ ‫۔ د ر ! اَ‬
‫َا ْ اد‬ ‫‪(٦٤٧/١،‬ا ح َر َ ُنا ُ رك ا ِ ْ ف وا‬ ‫۔) رِ‬

‫اور‬ ‫ر ‪ ،‬ن‪،‬‬ ‫‪،‬‬ ‫ِ ڈال ب‬ ‫ا ِ ْ ِ ام َ‬

‫۔اس ح‬ ‫َدر ں د‬ ‫‪،‬‬ ‫آ‬ ‫ُ‬
‫رہ‬ ‫د اﷲ ك ار د ر ‪،‬‬ ‫ُ ا ر‬ ‫۔‬ ‫َ َ ُّ س ل‬
‫‪:‬‬ ‫‪ 125‬ا ِ ْر د‬ ‫‪ُ 1‬ﺳ ْﻮ َرةُ اﻟْ َﺒ َ ہ آ‬
‫ا ا وا‬ ‫ﺗﺮ َﺟﻤ ٔ ﻛﻨﺰ اﻟﻌﺮﻓﺎن ‪:‬اور‬ ‫‪  ‬‬
‫وا ں اور‬ ‫اف‬ ‫ا‬ ‫‪  ‬‬
‫وا ں‬ ‫وا ں اور ُر ع و ُ د‬ ‫اِ ْ ف‬ ‫‪)  ‬پ‪،۱‬اﻟﺒﻘﺮة‪(۱۲۵:‬‬
‫ب ك فر ۔‬

‫ن‬ ‫ع‬ ‫وارا‬ ‫وا‬ ‫ون‬ ‫‪2022‬‬ ‫‪14‬‬

‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪4‬‬ ‫ﻣﺴﺠﺪﮐﮯآداب‬

‫ر‬ ‫ر ن َرﺣْ َﻤ ُﺔاﷲِ َﻋﻠَ ْﻴ اسآ‬ ‫ُْ ا‬ ‫ُ ا ُ َّ‬ ‫ر ُ َ ّ ِ ِ آن‬

‫دار‬ ‫اور‬ ‫۔و ں‬ ‫وں ك و ف ر‬ ‫م ا‬ ‫‪ :‬اس‬
‫ا ٓ ‪(١٢٥:‬‬ ‫ن‪،‬پ‪،١‬ا ة‪،‬‬ ‫۔ ) را‬

‫َﺻ اﷲُ َﻋ ٰ ُﻣ َﺤﻤﺪ‬ ‫َﺻﻠ ْﻮا ﻋَ َ اﻟْ َﺤ ِ ْﻴﺐ!‬

‫ُ ِ آ‬ ‫ِذ ّ دارى‬ ‫!‬ ‫رےا‬ ‫رے‬
‫ف ُ ار ۔ اَ د ِ‬ ‫اور دار وں‬ ‫ح‬ ‫وں‬
‫روا‬ ‫ﷲ َﻋ ْﻨ ُ‬
‫َر ِ َ ا ُ‬ ‫تا‬ ‫۔‬ ‫ت‬ ‫ا‬ ‫َر‬
‫‪ ،‬باور‬ ‫وں‬ ‫ان‬ ‫َﺻ اﷲُ َﻋ َﻠ ْﻴ ِو ﻟ ٖ َو َﺳﻠﻢ ا ِ ْر د‬
‫‪:‬‬ ‫ُ ُ ر ِ َر ْ ‪ُ ِ َ ،‬ا َّ‬
‫۔ )ﻣﺴﻨﺪاﻣﺎم‬ ‫ذِ ْ اور ز‬ ‫وت آن‪،‬اﷲ‬ ‫ِ‬ ‫۔‬
‫دو ُ ر ل د‬ ‫ؤ اور ان‬ ‫اﺣﻤﺪ‪،۳۸۱/۴،‬ﺣﺪﯾﺚ‪(۱۲۹۸۳:‬ا اور م ا ِ ْر د ‪:‬‬
‫۔‬ ‫ا‬ ‫َ َّ‬ ‫‪،‬اﷲ ك اس‬ ‫و اﷲ ك رِ‬
‫؟ا ِ ْر د‬ ‫ُر ں‬ ‫ض ‪ :‬ﻳَﺎ َر ُﺳ ْﻮ َلاﷲ َﺻ ا ُﷲ َﻋ َﻠ ْﻴ ِ و ﻟ ٖ َو َﺳﻠﻢ!‬ ‫ا‬
‫۔)ﻣﺠﻤﻊاﻟﺰواﺋﺪ‪،‬ﮐﺘﺎباﻟﺼﻠﻮة‪،‬ﺑﺎبﺑﻨﺎءاﻟﻤﺴﺠﺪ‪۲،‬‬ ‫د و ُ ر ف ُ رِ‬ ‫‪ :‬ں!اوران‬
‫وا م ۔آ !‬ ‫ُا َّ ناور‬ ‫‪،‬‬ ‫َ‬ ‫‪،۱۱۳/‬ﺣﺪﯾﺚ‪ (۱۹۴۹:‬م ا‬
‫۔‬ ‫ُ‬ ‫ا روا‬ ‫اس‬

‫ا م‬ ‫ا‬
‫رت‬ ‫ا‬ ‫روا‬ ‫زُ وق َر ِ َ ا ُ‬
‫ﷲ َﻋ ْﻨ‬ ‫ِ‬
‫ت َُ‬
‫دى‬ ‫رے‬ ‫اس‬ ‫ﷲ َﻋﻠ َْﻴ ِ َو ﻟ ِ ٖ َو َﺳﻠﻢ‬
‫آپ َﺻ ا ُ‬ ‫اس ا ِ ل ا‬ ‫۔‬ ‫َ‬
‫‪:‬‬ ‫ُ رے در‬ ‫َ ُ ُ ر َﺻ اﷲُ َﻋ َﻠ ْﻴ ِ َو ﻟ ِ ٖ َو َﺳﻠﻢاس َ ْ‬ ‫۔ا‬

‫ن‬ ‫ع‬ ‫وارا‬ ‫وا‬ ‫ون‬ ‫‪2022‬‬ ‫‪14‬‬

‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪5‬‬ ‫ﻣﺴﺠﺪﮐﮯآداب‬

‫؟‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫‪:‬و‬ ‫ض ‪ :‬اُم ﻣِ ْﺤ َﺠ ْﻦ ۔‬ ‫ام َﻋ َﻠ ْﻴ ِ ُﻢ ْ‬

‫اﻟﺮﺿ َﻮان‬ ‫ٔ‬ ‫؟‬
‫ں اس َ ْ‬ ‫ﷲ َﻋﻠ َْﻴ ِ َو ﻟ ِ ٖ َو َﺳﻠﻢ‬
‫ا ُ‬ ‫ض ‪ :‬ں ۔ آپ َﺻ‬ ‫ام َﻋﻠ َْﻴ ِ ُﻢ ْ‬
‫اﻟﺮﺿ َﻮان‬ ‫ٔ‬
‫ن‬ ‫ُ‬ ‫۔ اس رت ُ َ‬ ‫د اوراُس زِ زہ‬ ‫َ‬
‫اﷲُﻋَﻠ َْﻴ ِ َو ﻟ ِ ٖ َو َﺳﻠﻢ(!‬ ‫لاﷲ) َﺻ‬
‫ض ‪َ :‬ﻳﺎ َر ُﺳ ْﻮ َ‬ ‫ٔ ام َر ِ َ اﷲُ َﻋ ْﻨ ﻢ‬ ‫؟‬ ‫ا‬ ‫م‬
‫م َﺻ اﷲُﻋَﻠَ ْﻴ ِ َو ﻟ ِ ٖ َو َﺳﻠﻢ‬ ‫۔ ر لِا‬ ‫زِ دہ ُ وا‬ ‫‪ :‬اس‬ ‫؟ ار د‬ ‫ر‬
‫ْ‬
‫اَ‬ ‫)‬ ‫َ‬ ‫‪:‬‬ ‫اب‬ ‫ے ال‬ ‫‪ :‬اس) رت(‬
‫)اﻟﺘﺮﻏﯿﺐ واﻟﺘﺮﮬﯿﺐ ‪،‬ﮐﺘﺎباﻟﺼﻠﻮۃ‪،‬اﻟﺘﺮﻏﯿﺐﻓﯽﺗﻨﻈﯿﻒاﻟﻤﺴﺎﺟﺪوﺗﻄﮭﯿﺮﮬﺎاﻟﺦ‪،‬رﻗﻢ‪،۴‬ج‪،۱‬ص‪(۱۲۲‬‬ ‫(۔‬
‫ا‬ ‫اوراس‬ ‫َ َ َّ‬ ‫! آپ‬ ‫رےا‬
‫َﺻ اﷲ ُ َﻋﻠَ ْﻴ ِ‬ ‫زِ زہ‪ ،‬رے رےآ‬ ‫اس رت‬ ‫اس‬ ‫را‬
‫۔‬ ‫ورىو‬ ‫‪ 3‬ں‬ ‫۔اسوا‬ ‫َو ﻟ ِ ٖ َو َﺳﻠﻢ‬

‫ى‬ ‫ِ‬
‫ت‬ ‫َﺻ اﷲُ َﻋﻠَ ْﻴ ِ َو ﻟ ِ ٖ َو َﺳﻠﻢ‬ ‫رِ‬ ‫ظ ۔‬ ‫دے‬ ‫)‪(1‬‬
‫(‬ ‫ِز ن)‬ ‫‪،‬‬ ‫ز ادا‬ ‫ر‬ ‫دور‬
‫َر ِ َ اﷲُ‬ ‫روق ا‬
‫ِ‬ ‫‪،‬ا ا ْ‬ ‫ْ د ۔ ٰ‬
‫وى ر‬ ‫ى‬ ‫رں‬
‫س‬ ‫َر ِ َ اﷲُ ﻋَﻨْ ﺎ‬ ‫ت‬ ‫‪،‬وہ اُم ا ْ‬ ‫رں‬ ‫َﻋ ْﻨ ُ‬

‫(‬ ‫)‬ ‫‪:‬ا ز ٔا س‬ ‫(‬ ‫ﷲ َﻋ ْﻨ‬

‫َر ِ َ ا ُ‬ ‫ِ‬ ‫‪)،‬‬

‫‪(٥٤٩ /٩ ،‬‬ ‫ٰ‬ ‫۔)‬ ‫ا زت د‬ ‫آ‬ ‫رں‬ ‫ر) َﺻ اﷲُ َﻋ َﻠ ْﻴ ِ َو ﻟ ِ ٖ َو َﺳﻠﻢ(‬ ‫)(‬

‫وا‬ ‫رے رے آ ‪،‬‬ ‫ك‬ ‫م ا اﷲ‬ ‫)‪(2‬اس رك وا‬

‫‪،‬ت‬ ‫دے‬ ‫اور‬ ‫آپ‬ ‫ا ر‬ ‫َﺻ اﷲُ َﻋ َﻠ ْﻴ ِ َو ﻟ ِ ٖ َو َﺳﻠﻢ‬

‫۔‬ ‫ر‬ ‫ق ت ُ اور‬ ‫دے‬ ‫م ا‬

‫ن‬ ‫ع‬ ‫وارا‬ ‫وا‬ ‫ون‬ ‫‪2022‬‬ ‫‪14‬‬

‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪6‬‬ ‫ﻣﺴﺠﺪﮐﮯآداب‬

‫‪،‬‬ ‫ں‬ ‫‪:‬ز‬ ‫َر ْﺣ َﻤ ُﺔاﷲِ َﻋﻠَ ْﻴ‬ ‫ر ن‬ ‫ُ ا‬

‫اوراَو ء۔‬ ‫ُدور‬ ‫م گاور‬ ‫‪،‬‬
‫ُدور‬ ‫ر‬ ‫ن‬ ‫‪ ،‬ا م دو ں ان‬
‫ُدور‬ ‫ز‬ ‫وہ‬ ‫‪،‬‬ ‫ر‬ ‫ُدور‬ ‫ء َﻋ َﻠ ْﻴ ِ ُﻢ اﻟﺼﻠ ٰﻮةُ َواﻟﺴﻼم‬ ‫ا ء واَو‬ ‫‪،‬‬
‫۔) ا آن‪،‬ص‪(٢٠٨‬‬ ‫ِو ت‬ ‫ُ‬
‫زِ‬ ‫ر دار‪،‬ا‬ ‫!و ِاَ ْ َ ب‬ ‫رےا‬ ‫رے‬ ‫)‪(3‬‬
‫‪838‬‬ ‫اول‬ ‫رِ‬ ‫اِ ْ ر ۔‬ ‫زہ‬ ‫زہ ھ ‪ ،‬اُ‬
‫دى‬ ‫اُ ا زت‬ ‫اورو‬ ‫(‬ ‫ُ م)ا‬ ‫و‬ ‫زِ) زہ(‬ ‫ا ا‬ ‫‪:‬و‬
‫دہ د‬ ‫اور ا‬ ‫ز ا ِ دہ‬ ‫ا‬ ‫ز‬ ‫‪ ،‬ا و‬
‫م‬ ‫اور رے رے آ َﺻ ا ُﷲ َﻋﻠَ ْﻴ ِ َو ﻟ ِ ٖ َو َﺳﻠﻢ ا ز َ ٔ ا س‬ ‫) ( زِ) زہ( ھ‬
‫‪:‬ز ٔ‬ ‫ت‪،‬ا ِ م ا ر ن َر ْﺣ َﻤ ُﺔاﷲِ َﻋﻠ َْﻴ ار د‬ ‫ں و ِا ب ‪ :‬ا‬
‫ے (‬ ‫و ِ اَ َ واَ ْ َ م)‬ ‫م‬ ‫َﺻ اﷲُ َﻋﻠَ ْﻴ ِ َو ﻟ ِ ٖ َو َﺳﻠﻢ‬ ‫س ُُر ِ‬ ‫ا ِ‬
‫‪ :‬اَﻧَﺎاَو ٰ‬ ‫د ُ ُ ر ر َﺻ اﷲُ َﻋ َﻠ ْﻴ ِ َو ﻟ ِ ٖ َو َﺳﻠﻢ ۔) د ( َر ُﺳ ْﻮ ُلاﷲ َﺻ اﷲُ َﻋﻠ َْﻴ ِ َو ﻟ ِ ٖ َو َﺳﻠﻢ ا ِ ْر د‬
‫ں۔ )ﻣﺴﻠﻢ‪،‬ﮐﺘﺎباﻟﻔﺮاﺋﺾ‪،‬ﺑﺎبﺗﺮک‬ ‫ں ز دہ‬ ‫ُ َ ں ان‬ ‫ﺑِﺎﻟ ُْﻤﺆﻣِﻨ ِ ْ َ ﻣِ ْﻦاَ ْ ُﻔ ِﺴﻬِﻢ‬
‫اور گ ھ ‪،‬‬ ‫ًﻣﺎﻻﻓﻠﻮرﺛﺘﮧ‪ (۱۶۱۹/۸۷۴،‬زِ زہ ُ ُ ر َﺻ اﷲُ َﻋﻠَ ْﻴ ِ َو ﻟ ِ ٖ َو َﺳﻠﻢ ا ِ ع د‬
‫وہ‬ ‫زِ زہ(و‬ ‫زِا َ ّول)‬ ‫ا‬ ‫ر َﺻ اﷲُ َﻋﻠ َْﻴ ِ َو ﻟ ِ ٖ َو َﺳﻠﻢ اس ا دہ‬
‫(ا‬ ‫‪،٢٩١/٩،‬‬ ‫۔) ٰ‬
‫وىر‬ ‫ا ر( ر‬ ‫۔ و ِ اَ َ ا رِ ا ِ دہ ) دو رہ‬
‫اور‬ ‫زِ زہا َدا‬ ‫َر ِ َ اﷲُ َﻋ ْﻨ ﺎ‬ ‫اُ ّ ِم‬ ‫ر َﻋﻠ َْﻴ ِ اﻟﺼﻠٰﻮةُ َواﻟﺴ َﻼم‬

‫۔‬ ‫ا‬ ‫اُ ں‬ ‫رے‬ ‫ان ا‬

‫ن‬ ‫ع‬ ‫وارا‬ ‫وا‬ ‫ون‬ ‫‪2022‬‬ ‫‪14‬‬

‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪7‬‬ ‫ﻣﺴﺠﺪﮐﮯآداب‬

‫وں ك و ف ر‬ ‫!‬ ‫رے ا‬ ‫رے‬

‫‪َ ’’:‬ﻣ ْﻦ اَﻟ َِﻒ اﻟ َْﻤﺴﺠﺪ ا َﻟ ِ َﻔ ُ‬ ‫ِك‬ ‫‪،‬‬ ‫ب‬ ‫ك‬ ‫وا اﷲ‬ ‫َ‬
‫۔‘‘)ﻣﺠﻤﻊاﻟﺰواﺋﺪ‪،‬ﮐﺘﺎباﻟﺼﻠﻮۃ‪،‬ﺑﺎبﻟﺰوماﻟﻤﺴﺎﺟﺪ‬ ‫ب‬ ‫ا‬ ‫كا‬ ‫‪،‬اﷲ‬ ‫َ َ َّ‬ ‫اﷲُ‬
‫دتور ِ‬ ‫وا اور اس رہ اﷲ‬‫ك‬ ‫‪،‬رﻗﻢ‪،۲۰۳۱‬ج‪،۲‬ص‪(۱۳۵‬‬

‫ں‬ ‫رى اور ن‬ ‫اﷲ ك‬ ‫۔‬ ‫ش‬ ‫ے‬ ‫وا‬

‫‪:‬‬ ‫َر ِ َ اﷲُ ﻋَﻨْ‬ ‫َِْ‬ ‫ِ‬
‫ت ُا ّ‬ ‫زَ َد ْ ُر وٹ‬
‫ا‬ ‫ن‬ ‫اَﻟ َْﻤ ْﺴﺠ ِ ُﺪ ﺣ ِْﺼ ٌﻦ ﺣَ ِﺼ ٌ ﻣ َﻦ اﻟﺸ ْﻴ ٰﻄﻦ‬ ‫ن‬
‫ُ َ َ‬
‫)ﻣ َﺼ ّﻨﻒاﺑﻦاﺑﯽ َﺷﯿْﺒﮧرﻗﻢ‪،۴‬ج‪۸‬ص‪(۱۷۲‬‬ ‫ط ) َ ۔َ( ۔‬

‫تا َرو‬ ‫ِ‬

‫دتو وت‬ ‫َ‬ ‫ن‬ ‫وڑا س! ِ زَ‬ ‫ا سَ‬
‫ر‬ ‫ى(‬ ‫اس َراَ َ )‬ ‫ں‬ ‫‪ ،‬اب َﻣ َﻌﺎ َذ اﷲ‬ ‫رہ‬ ‫وا‬
‫ت‬ ‫اور َ ْ ِ ْ‬ ‫ك‪ ،‬زار‪،‬‬ ‫‪،‬‬ ‫و ان آ‬ ‫ز َا ْو ت‬
‫ف(‬ ‫اﻟْﻔ ََﻼحِ)آؤ ح‬ ‫َ َﻋ َ‬ ‫)‪(5‬‬ ‫۔ ُ ّ ِذن دن‬ ‫د‬ ‫َرش( د‬ ‫َِ َ )‬

‫۔ ا‬ ‫ومر‬ ‫اس ى‬ ‫‪،‬‬ ‫د تد‬ ‫آ‬ ‫َ ا‬

‫ں‬ ‫دہ ا‬ ‫َدا َﻣ ْﺖ ﺑَـ َﺮ ﺎ ُﺗ ُ ُﻢ ا ْﻟ َﻌﺎﻟ ِ َﻴ‬ ‫‪،‬ا ِ ا‬ ‫ب دل َ‬ ‫وں و ا‬
‫وا ں‪ ،‬و ںاوررِ ْ‬ ‫ا‬ ‫ا‬ ‫‪2‬‬ ‫ا ل‬ ‫‪72‬‬
‫اورا ا‬ ‫‘‘‬ ‫و‬ ‫‪،‬زورو ر ’’‬ ‫ِد‬ ‫داروں ز‬
‫ن‬ ‫َﺗ َﺤﻔﻆ‬ ‫اور ُ ںا َ‬ ‫زى‬ ‫ا‬ ‫زى ا ِ ْ ادى‬

‫ن‬ ‫ع‬ ‫وارا‬ ‫وا‬ ‫ون‬ ‫‪2022‬‬ ‫‪14‬‬

‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪8‬‬ ‫ﻣﺴﺠﺪﮐﮯآداب‬

‫ن‬ ‫‪ ،‬ور‬ ‫َ‬ ‫ں ) ر وا ں( آ د ‪،‬اس‬ ‫ا‬

‫ں‬ ‫‪ ”:‬آج آپ‬ ‫ُ‬ ‫؟آ اس‬ ‫‪2‬‬ ‫۔‬ ‫ِ‬
‫۔(اس‬ ‫او‬ ‫؟) ش!‬ ‫ادا‬ ‫ز‬
‫۔ا ِ ْن َﺷ ٓﺎ َء اﷲ‬ ‫دت‬ ‫ادا‬ ‫ِز‬ ‫ِاُو‬
‫رات دن‬ ‫د‬ ‫!اُس رك َدور‬ ‫رے ا‬ ‫رے‬
‫ِ‬ ‫‪،‬‬ ‫ر‬ ‫اور ز ں‬ ‫آد ا‬ ‫ِ‬
‫گ ِ‬ ‫‪’’:‬‬ ‫َر ْﺣ َﻤ ُﺔ اﷲِ َﻋﻠَ ْﻴ‬ ‫ا‬ ‫ت ا ما‬ ‫ُﺣﺠ ُﺔ ْاﻻِﺳﻼم‬
‫زِ‬ ‫‪ ،‬اِس ُﻣ ْﺨ َﺘ‬ ‫زِ دہ‬ ‫ےر‬ ‫ِ وں‬ ‫آ ِت و‬
‫ت‬ ‫وا ں‬ ‫۔ دت‬ ‫وا‬ ‫آ ِت‬ ‫ہ ُا‬ ‫َُ‬
‫دت‬ ‫اَ ء‬ ‫‪ ُ،‬ں‬ ‫و‬ ‫و ہ‬ ‫َ‬ ‫ِ‬
‫ہ َدور‬ ‫ﺎن اﷲ! وہ‬
‫دت‪،‬ج‪١‬ص‪ُ (٣٣٩‬ﺳ ْﺒ َﺤ َ‬ ‫۔‘‘)‬ ‫د ب‬ ‫ُ اروں ٓ‬
‫۔ اے‬ ‫آ‬ ‫اور آہ! آج َ ِ وِ ا د‬
‫ُ‬ ‫ِ وں رات دن َرو‬
‫ے وہ َ ِ ل اور وا ِ واَو د و ہ د‬ ‫!‬ ‫ر وا ا‬ ‫ت‬
‫و ْ رِغ ‪،‬اُ َ ور ِذ ودرود‪ِ ،‬آ ِ تاورا ّ‬ ‫ُقا ِ د آورى‬ ‫ل د‬
‫ُُ‬ ‫َ‬
‫ے۔‬ ‫ِ‬ ‫ُ ار‬ ‫ُ‬
‫َﺻ اﷲُ ﻋَ ٰ ُﻣ َﺤﻤﺪ‬ ‫َﺻﻠ ْﻮا ﻋَ َ اﻟْ َﺤ ِ ْﻴﺐ!‬
‫َّ ت َﺻ اﷲُ ﻋَﻠَ ْﻴ ِ‬ ‫‪ َ ،‬ہِ ُ‬ ‫ارِر‬ ‫روا‬ ‫ْ رِى َر ِ َ اﷲُ َﻋ ْﻨ‬ ‫تا َ ِ ْ ُ‬
‫ِ‬
‫اس ا ن‬ ‫د‬ ‫وا‬ ‫آ َور ْ ر‬ ‫ت‬ ‫‪”:‬‬ ‫َو ﻟ ِ ٖ َو َﺳﻠﻢ‬

‫‪:‬‬ ‫ك‬ ‫اﷲ‬ ‫ا دو‪،‬‬

‫ن‬ ‫ع‬ ‫وارا‬ ‫وا‬ ‫ون‬ ‫‪2022‬‬ ‫‪14‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪9‬‬ ‫ﻣﺴﺠﺪﮐﮯآداب‬

‫وں ُو آ د‬ ‫ﺗَ ْﺮ َﺟ َﻤ ٔ ﻛﻨﺰاﻟﻌﺮﻓﺎن‪:‬اﷲ‬ ‫‪‬‬

‫۔‬ ‫دن ا ن‬ ‫اﷲاور‬ ‫‪(١٨:‬‬ ‫)پ‪،١٠‬ا‬

‫)ﺳﻨﻦﺗﺮﻣﺬی‪،‬ﮐﺘﺎباﻻﯾﻤﺎن‪،‬ﺑﺎبﻣﺎﺟﺎءﻓﯽﺣﺮﻣ اﻟﺼﻠﻮۃ‪،‬رﻗﻢ‪،۲۶۲۶‬ج‪،۴‬ص‪(۲۸۰‬‬

‫‪ ’’:‬ل‬ ‫ر ُ َ ِّ ِ آن ُا َّ ُ ا ر ن َر ْﺣ َﻤ ُﺔاﷲِ َﻋﻠ َْﻴ ’’ ِ‬

‫‘‘‬
‫)‪(٣‬ا‬ ‫)‪(٢‬اس ا‬ ‫‪(١):‬‬ ‫رہ)‪ ُ (11‬ر‬ ‫آد‬ ‫ر‬
‫ں‪ ،‬ش و وش )‪(٦‬اس َ ْ‬
‫)‪(٥‬اس َ‬ ‫)‪(٤‬اس َ َّ‬ ‫و‬
‫وت آن )‪(٩‬اس ِد َ ارس‬ ‫زو ِ‬ ‫)‪(٨‬اس‬ ‫)‪(٧‬اس رو و ِز‬
‫‪،‬ج‪،١٠‬ص‪(٢٠١‬‬ ‫۔ ‘‘)‬ ‫‪،‬ا ِ‬ ‫‪،‬و ں ا ‪،‬آ ‪،‬ر )‪(١١‬و ںَاذان و‬ ‫)‪(١٠‬و ں دا‬
‫ق ُ‬ ‫زاَدا‬ ‫وں‬ ‫ا آد‬ ‫‪’’:‬‬
‫‪،‬ج‪،١٠‬ص‪(٢٠٤‬‬ ‫۔‘‘)‬ ‫ا ن‬ ‫ں‬ ‫‪،‬ا ِ ْن َﺷ ٓﺎ َءاﷲا‬
‫َﺻ اﷲُ ﻋَ ٰ ُﻣ َﺤﻤﺪ‬ ‫َﺻﻠ ْﻮا ﻋَ َ اﻟْ َﺤ ِ ْﻴﺐ!‬
‫آ د رىاورد ِ‬
‫تا‬ ‫َ‬
‫اَدا‬ ‫زِ‬ ‫رہ‬ ‫وں‬ ‫!آپ‬ ‫رے ا‬ ‫رے‬
‫۔‬ ‫آ در ‪،‬‬ ‫ا‬ ‫ذر‬ ‫‪ِ ،‬ذﮐْـ ُﺮاﷲاور ِ ْ ِ دِ‬
‫۔ َا ْﻟ َﺤ ْﻤ ُﺪ ﻟِﻠ‬ ‫ُ ار‬ ‫زِ دہ‬ ‫زِ دہ‬ ‫د‬ ‫َو ْ ُ ُ ت‬ ‫ا‬
‫‪،‬‬ ‫د‬ ‫ا‬ ‫َا‬ ‫ا‬ ‫د ِ‬
‫تا‬ ‫ِن ر ل د‬
‫ڈ وں ا‬ ‫ِ ْ ِ ِد‬ ‫اور‬ ‫ار‬ ‫َو ْ‬ ‫ا‬ ‫ذر‬
‫‪،‬‬
‫ار‬ ‫۔‬ ‫اِ ْ ف‬ ‫اِ‬ ‫رے ہِ َر َ ُن ا ْ ُ َرك آ ى ے‬ ‫‪1‬‬

‫ن‬ ‫ع‬ ‫وارا‬ ‫وا‬ ‫ون‬ ‫‪2022‬‬ ‫‪14‬‬

‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪10‬‬ ‫ﻣﺴﺠﺪﮐﮯآداب‬

‫۔‬ ‫ِنر ں ض ُ ُ ماور‬

‫ا ا و‬ ‫‪ ُ ،‬ںا‬ ‫م‬ ‫وں‬ ‫ِنر ل‬ ‫ں ُ‬ ‫‪2‬‬
‫۔‬ ‫ُ ار اور ِ ْ ِ دِ ْ‬
‫ٔ ا ن‬ ‫)‪(3‬آ ت‪،‬‬ ‫از‬ ‫‪،‬‬ ‫ِ‬ ‫‪3‬‬
‫۔‬ ‫اطا ن‬ ‫ن‪/‬‬ ‫را‬ ‫ن‪/‬‬ ‫ا ا‬ ‫و‬
‫ذر‬ ‫ور‬ ‫َدا َﻣ ْﺖ ﺑَ َـﺮ ﺎﺗُ ُ ُﻢاﻟ َْﻌﺎﻟ ِ َﻴ‬ ‫درس ا ِ ا‬ ‫زوں‬ ‫‪4‬‬
‫۔‬ ‫ل‬ ‫ِ ْ ِ دِ‬
‫‪ ،‬دى ور ِ‬
‫ت‬ ‫ا ) ِن ( ’’دار ا ‘‘ َ ْ د‬ ‫‪ 5‬د ِ‬
‫تا‬
‫ّ‬
‫رى ر‬ ‫ت ُ وآداب‬ ‫‪،‬‬ ‫ِد ‪ ،‬ز‬
‫اس َ ِ ْ م‬ ‫اور ِ ْ ِ ِد‬ ‫آد‬ ‫َ‬ ‫۔آپ‬
‫۔‬ ‫ار‬ ‫ِ ُ ا َو ْ ى‬ ‫ر‬
‫‪،‬اس‬ ‫آن‬
‫ِ‬ ‫رج‬ ‫ُدر‬ ‫ن ذر‬ ‫ر ا‬ ‫‪6‬‬
‫۔‬ ‫آ در‬ ‫اَ ْﻟ َﺤ ْﻤ ُﺪ ﻟِﻠ‬
‫رس(اور‬ ‫م رس‪ 7،‬دن ا ح ا ل‬ ‫رس‪ 7،‬دن ‪ 12‬د‬ ‫) ‪63‬دن‬ ‫ر‬ ‫‪ 7‬اَ ْﻟ َﺤ ْﻤﺪُﻟِﻠ و‬
‫وں‬ ‫ِنر ل‬ ‫ا ت ذر‬ ‫روںاور‬ ‫وا‬ ‫ا‬
‫۔‬ ‫دت‬ ‫آ در‬

‫آداب لر‬
‫َ َ َّ‬ ‫وں آ د ر اوران‬ ‫ك‬ ‫!اﷲ‬ ‫رےا‬ ‫رے‬
‫ہ اور‬ ‫ح‬ ‫ل ر اور ا‬ ‫آداب‬ ‫ِ‬ ‫َ‬ ‫ت ‪،‬‬ ‫ى َ دت‬

‫ن‬ ‫ع‬ ‫وارا‬ ‫وا‬ ‫ون‬ ‫‪2022‬‬ ‫‪14‬‬

‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪11‬‬ ‫ﻣﺴﺠﺪﮐﮯآداب‬

‫ورى ‪،‬‬ ‫ا ِ‬ ‫دار وں‬

‫ّ‬ ‫ِ‬
‫اور ّ ز‬ ‫ّ‬ ‫‪ِ :‬‬ ‫َرﺣْ َﻤ ُﺔاﷲ ِ َﻋ َﻠ ْﻴ‬ ‫ا‬ ‫ا‬ ‫ُ‬
‫ُ‬ ‫ِ َ )‬ ‫‪،‬‬ ‫‪،‬‬ ‫اُس‬ ‫اور‬ ‫‪،‬‬
‫‪،‬رِ ح رِج‬ ‫اُڑ‬ ‫ر‬ ‫‪،‬وہ ِد َ‬ ‫ْ ْ اور ِ ّ‬ ‫رى ( ُ ‪،‬‬
‫دار‬ ‫دارزَ‬ ‫رى(‬ ‫آ‬ ‫رِ )‬ ‫ہ َد‬ ‫و ہو ہ۔‬
‫ج‪١‬ص‬ ‫۔) ر ِ‬ ‫ُ َ‬ ‫آ‬ ‫‪ ،‬اُس‬ ‫(‬
‫َ ِ‬
‫ُ )‬ ‫‪،‬‬ ‫دوا‬
‫ِ‬
‫‪(٦٤٨‬‬

‫ام‬ ‫ِ‬ ‫ُ‬

‫رت‬ ‫! م ا ُ‬ ‫رےا‬ ‫رے‬
‫ا س‬ ‫تِ‬ ‫‪،‬ا ِ اَ ُ َّ ‪،‬‬ ‫۔ ِ‬
‫‪ ”:‬ك‬ ‫ل ار د‬ ‫اس رے‬ ‫درى َدا َﻣ ْﺖ ﺑَﺮَ َﺎ ُﺗ ُ ُﻢ ا ْﻟ َﻌﺎﻟ َِﻴ‬ ‫ر‬
‫ر اور َو‬ ‫بڈٹ‬ ‫روك ۔ ا‬ ‫اِ‬ ‫‪ ،‬ا‬ ‫دت‬
‫ر ‪،‬‬ ‫و ہ‬ ‫ى‬ ‫‪،‬‬ ‫‪،‬ﭘِﺰّے‪،‬آ‬ ‫‪،‬آ‬ ‫ب‪،‬‬ ‫َو‬
‫ا ن‬ ‫رى‬ ‫آ‬ ‫ُ‬ ‫اب اور ا ا ’’ ہ َد ‘‘‬
‫‪،‬‬ ‫آر‬ ‫ُ‬ ‫َو‬ ‫ام ‪ ،‬ں‬ ‫ِ دا ِ‬ ‫آ‬ ‫ُ‬ ‫‪،‬‬
‫ِ‬ ‫ِآ ِ ت‬ ‫آ ہ ۔‬ ‫ز‬ ‫اُس َو‬
‫ِ‬
‫َ ف’’ ُ ڈ ‘‘ َدور َدورہ ‪،‬اِس‬ ‫صز دہاورآج‬ ‫رىا َ‬ ‫ں‬

‫ن‬ ‫ع‬ ‫وارا‬ ‫وا‬ ‫ون‬ ‫‪2022‬‬ ‫‪14‬‬

‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪12‬‬ ‫ﻣﺴﺠﺪﮐﮯآداب‬

‫دہ ااوروہ‬ ‫ج‬ ‫۔اس‬ ‫آ‬ ‫ُ‬ ‫اد‬ ‫ا‬ ‫و‬

‫اور با ّ ح‬ ‫‪ِ ،‬ل‬ ‫ر ۔‬ ‫اور ِ ُد ُر‬ ‫ك‬
‫َ )‪ (GAPE‬رہ‬ ‫ا اَ ا دا ں‬ ‫‪،‬ور‬ ‫دت‬ ‫فر‬ ‫ُ‬ ‫ّ ںو ہ‬
‫وا‬ ‫ِ‬ ‫ح‬ ‫۔ ِ فُ‬ ‫اور‬ ‫‪،‬‬
‫۔‬
‫‪،‬‬ ‫ا س‬ ‫ف‬ ‫ر‬ ‫ِ‬ ‫آداب‬ ‫ا‬
‫س‬ ‫ے آد‬ ‫ا ں‪ ،‬وز وں ‪،‬ا وں‬ ‫!ا‬ ‫۔ذرا ر‬
‫ا ا م‬ ‫‪،‬‬ ‫‪ ،‬اور‬ ‫ا س‬ ‫ف‬
‫۔‬ ‫و‬ ‫نو‬ ‫ں د ہ ‪،‬اس‬ ‫ك مد‬ ‫اﷲ‬ ‫‪،‬‬

‫و س‬ ‫ا ِما‬
‫َر ِ َ اﷲ ُ‬ ‫ا‬ ‫ت ا ِما‬ ‫‪184‬‬ ‫‘‘‬ ‫ب’’‬ ‫ا‬
‫‪ ،‬دراور ار ‪،‬اس‬ ‫‪،‬‬ ‫س ِ ا َر‬ ‫ا‬ ‫ز‬ ‫رات‬ ‫َﻋﻨْ ُ‬

‫اور ار د‬ ‫ز ِ‬ ‫و‬ ‫۔ آپ َر ِ َ ا ُﷲ َﻋﻨْ ُ ا روزا رات‬ ‫‪ 1500‬در‬

‫۔‬ ‫ا ر‬ ‫زِ‬ ‫ا ر ‪ ،‬ں‬ ‫زِ‬ ‫ك‬ ‫‪:‬اﷲ‬
‫ا ٓ ‪(١٥٤/٣،٣١:‬‬ ‫اف‪،‬‬ ‫روحا ن‪،‬پ‪،٨‬ا‬ ‫)‬

‫رہ‪8‬‬ ‫‪:‬‬ ‫ار د‬ ‫ك‬ ‫داﷲ‬ ‫ا ر‬ ‫زِ‬ ‫ِ ى‬ ‫ِ‬

‫‪:‬‬ ‫‪ 31‬ار د‬ ‫ُﺳ ْﻮ َرةُ ْاﻻ َ ْ افآ‬
‫ز‬ ‫َﺗ ْﺮ َﺟ َﻤ ٔ ﻛﻨﺰ اﻟﻌﺮﻓﺎن ‪:‬اے آدم اَ ْو د‬ ‫‪‬‬
‫و ا ِز ْ‬
‫ن‬ ‫ع‬ ‫وارا‬ ‫وا‬ ‫ون‬ ‫‪2022‬‬ ‫‪14‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪13‬‬ ‫ﻣﺴﺠﺪﮐﮯآداب‬

‫ُ َ‬ ‫ز‬
‫اد آ دى َر ْﺣ َﻤ ُﺔ اﷲِﻋَﻠَﻴْ اِسآ‬ ‫ا ّ‬ ‫ت‬ ‫را َْ ِ‬
‫ِّ‬ ‫ُ‬
‫اور‬ ‫دا ِز‬ ‫‪،‬‬ ‫ل‬ ‫اورا‬ ‫سز‬
‫ِ‬ ‫‪:‬‬
‫رب‬ ‫ز‬ ‫‪،‬‬ ‫ِ‬ ‫ز‬ ‫(‬ ‫ہ رتو‬ ‫َﻴﺌَﺖ)‬ ‫آ َد‬
‫ّ‬
‫نص‪(٢٩١‬‬ ‫۔) َ ا ُا‬ ‫ُ َ‬ ‫زِ‬ ‫اس‬ ‫ُ ت‬

‫!‬ ‫ں‬
‫لآ‬ ‫ذ‬ ‫!‬ ‫رےا‬ ‫رے‬
‫اب‬ ‫اَ ْ ء و ہ‬ ‫ں اور‬ ‫ك ف‬ ‫ں َو ْ‬
‫ورى‬ ‫ں۔ ا ض‬ ‫اد‬ ‫ں‪ ،‬اس ح‬
‫ُ‬ ‫َض‬ ‫ا‬ ‫‪ ،‬آج رىا‬ ‫ى وں‬
‫ا روا‬ ‫۔‬ ‫’’ دار‘‘‬ ‫اور‬ ‫ا س‬
‫‪،‬‬ ‫وہ ى‬ ‫‪،‬ان‬ ‫ُد‬ ‫اور ِ‬ ‫گ‬ ‫’’‬
‫‪(٣١٢/١٦،‬‬ ‫۔‘‘) وىٰ ر‬ ‫ك ُ ُ ران‬ ‫ِ ‪،‬اﷲ‬
‫رےذ‬ ‫ہ‬ ‫ے‬ ‫ا اورا‬ ‫رو‬ ‫اس روا‬
‫ى‬ ‫ُد‬ ‫‪،‬‬ ‫تآ‬
‫ل‬ ‫را د ن‬ ‫ف‬ ‫اس ت‬ ‫؟‬
‫لر‬ ‫دِ ا‬ ‫‪،‬‬ ‫د وى‬ ‫اس‬ ‫؟ در !‬

‫ن‬ ‫ع‬ ‫وارا‬ ‫وا‬ ‫ون‬ ‫‪2022‬‬ ‫‪14‬‬

‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪14‬‬ ‫ﻣﺴﺠﺪﮐﮯآداب‬

‫اوراﷲ‬ ‫اﷲ ك دا‬

‫آواز‬ ‫‪:‬‬‫) د تد وا (‬ ‫ِك‬ ‫۔‬
‫۔ ض ‪:‬‬ ‫ں‬ ‫‪ ،‬اس ِ َض اﷲ ك‬ ‫ر‬ ‫ا‬ ‫ك‬
‫اور‬ ‫؟ ‪:‬اس آواز‬ ‫ﻳﺎرﺳﻮلاﷲ َﺻ اﷲُ َﻋﻠ َْﻴ ِ و ﻟ ٖ وﺳﻠﻢ! وں ا‬
‫رے اَ ف‬ ‫۔ )ﮐﻨﺰاﻟﻌﻤﺎل‪،‬ﮐﺘﺎباﻟﺼﻼة‪،‬ﻗﺴﻢاﻻﻗﻮال‪،۲۷۳/۷،‬ﺣﺪﯾﺚ‪(۲۰۸۳۷:‬‬ ‫دہ ت ز ن‬
‫۔‬ ‫ُد ى‬ ‫آداب ا لر اور‬

‫لد‬ ‫اد ں‬
‫ز دہ‬ ‫ں‬ ‫ت ٰ َﻋﻠَ ْﻴ ِ اﻟﺴ َﻼم اُن‬
‫د ‪،‬‬ ‫ں‬ ‫آپ َﻋ َﻠ ْﻴ ِ اﻟﺴ َﻼم‬ ‫۔ا‬ ‫آداب‬
‫اﷲ‬ ‫‪:‬‬ ‫ل د اور‬ ‫ان را اور و ں‬ ‫در‬ ‫۔ ا‬ ‫ر‬ ‫ل‬
‫۔)ﺗﻨﺒﯿﻪاﻟﻤﻐﺘﺮﯾﻦ‪،‬اﻟﺒﺎب‬ ‫زار‬ ‫آ ت‬ ‫‪،‬‬ ‫زار ر‬ ‫وں د‬ ‫ك‬
‫اﻟﺜﺎﻟﺚ‪،‬ص‪(۱۶۲‬‬

‫ى‬ ‫ا ‪،‬‬ ‫روا‬ ‫ﷲ َﻋ ْﻨ‬

‫َر ِ َ ا ُ‬ ‫ت‬
‫۔آپ‬ ‫َر ِ َاﷲُ ﻋَﻨْ‬ ‫روق ا‬
‫ِ‬ ‫ت‬ ‫وہ ا ا‬ ‫د‬ ‫رى‪،‬‬
‫آؤ۔‬ ‫‪ ،‬ےس‬ ‫ر‬ ‫زور زور‬ ‫ؤ اوران دو ں آد ں‬
‫ان‬ ‫ﷲ َﻋ ْﻨ‬
‫َر ِ َ ا ُ‬ ‫روق ا‬
‫ِ‬ ‫۔ا ا‬ ‫ِ‬ ‫ان دو ں‬
‫َر ِ َ‬ ‫روقا‬
‫۔ ِ‬ ‫ر وا‬ ‫؟ا ں‬ ‫ں ر وا‬ ‫‪:‬‬
‫اد ۔‬ ‫وا‬ ‫ر‬ ‫دو ں‬ ‫‪:‬ا‬ ‫ﷲ َﻋ ْﻨ‬
‫ا ُ‬
‫۔‬ ‫ر‬ ‫آواز‬ ‫لاﷲ َﺻ ا ُ‬
‫ﷲ َﻋ َﻠ ْﻴ ِ و ﻟ ٖ وﺳﻠﻢ‬ ‫گرﺳﻮ ُ‬
‫)ﺑﺨﺎری‪،‬ﮐﺘﺎب ٰ‬
‫اﻟﺼﻠﻮة‪،‬ﺑﺎبرﻓﻊاﻟﺼﻮتﻓﯽاﻟﻤﺴﺎﺟﺪ‪،۱۷۸/۱،‬ﺣﺪﯾﺚ‪(۴۷۰‬‬

‫ن‬ ‫ع‬ ‫وارا‬ ‫وا‬ ‫ون‬ ‫‪2022‬‬ ‫‪14‬‬

‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪15‬‬ ‫ﻣﺴﺠﺪﮐﮯآداب‬

‫ك‬ ‫ف اﷲ‬ ‫!ا‬ ‫!ذرا ر‬ ‫رے ا‬ ‫رے‬

‫آداب‬
‫ِ‬ ‫اور دو ى ف‬ ‫لر‬ ‫آداب‬ ‫ے ‪،‬‬
‫م‬ ‫گ َﻣ َﻌﺎ َذاﷲ‬ ‫‪ ،‬او ت‬ ‫ا‬ ‫۔ ل‬ ‫وا‬
‫گ ح‬ ‫۔‬ ‫و ہ‬ ‫ح‬ ‫ُ‬ ‫۔اس‬
‫ں‬ ‫ا‬ ‫گا‬ ‫اور‬ ‫وف‬ ‫وت‬ ‫آن ك‬ ‫ِ‬ ‫ت‬
‫ُ وع‬ ‫ںا‬ ‫ںاور‬ ‫ں‪ ْ ُ ،‬ں‪ ،‬اق‬ ‫۔ ُ ُ ل ں‪،‬‬
‫۔ا‬ ‫د‬ ‫رى د وآ ت‬ ‫زِ‬ ‫! را‬ ‫ف‬ ‫ا َْﻻَ َﻣﺎن َوا ْﻟ َﺤﻔ ِْﻴﻆ۔ ارا‬
‫ا‬ ‫آ‬ ‫روا‬ ‫۔‬ ‫د‬ ‫ر ہ‬ ‫ف ‪ ،‬د اﷲ ك‬ ‫ں‬
‫ا آ‬ ‫‪،‬‬ ‫ُد‬ ‫گ‬ ‫ب ُُر‬ ‫ا َر ّ‬
‫ج‪١٦‬ص‪(٣١٢‬‬ ‫۔) ٰ‬
‫وىر‬ ‫ك‬ ‫‪ :‬ا‬ ‫اور‬
‫‪:‬‬ ‫روا ت‬ ‫ُد ى ںاور‬ ‫آ !‬
‫ان ں‬ ‫‪ ،‬اس َو ْ‬ ‫گ وں ا ر ُد‬ ‫‪ 1‬ا ز ا آ‬
‫)ﺷﻌﺐاﻹﻳﻤﺎن‪،‬ﺑﺎبﻓﻲ ٰ‬
‫اﻟﺼﻠﻮت‪،‬ﻓﺼﻞاﻟﻤﺸﻲإﻟﯽ‬ ‫۔‬ ‫وا‬ ‫۔اﷲ ك ان ں‬ ‫س‬
‫اﻟﻤﺴﺎﺟﺪ‪، ۸۶/۳،‬ﺣﺪﯾﺚ‪(۲۹۶۲:‬‬

‫س‬ ‫ح‬ ‫‪،‬‬ ‫‪ ،‬ں اس ح‬ ‫د وى ت‬ ‫‪2‬‬

‫۔)اﺗﺤﺎفاﻟﺴﺎدةاﻟﻤﺘﻘﯿﻦ‪،‬ﮐﺘﺎباﺳﺮاراﻟﺼﻠﻮةوﻣﮭﻤﺎﺗﮭﺎ‪،‬اﻟﺒﺎباﻻول‪(۵۰/۳،‬‬

‫۔)ﺟﺎﻣﻊاﻟﺼﻐﯿﺮ‪،‬ﻓﺼﻞﻓﯽاﻟﻤﺤﻠﯽﺑﺄلﻣﻦﮬﺬااﻟﺤﺮف‪ ،۳۲۲/۱،‬ﺣﺪﯾﺚ‪(۵۲۳۱:‬‬ ‫ا) (‬ ‫ا‬ ‫‪3‬‬

‫ر‬ ‫ن‬ ‫ِ‬

‫د‬ ‫ر‬ ‫!ان مو وں‬ ‫رےا‬ ‫رے‬

‫ن‬ ‫ع‬ ‫وارا‬ ‫وا‬ ‫ون‬ ‫‪2022‬‬ ‫‪14‬‬

‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪16‬‬ ‫ﻣﺴﺠﺪﮐﮯآداب‬

‫ؤں‬ ‫و‬ ‫ِ‬ ‫لر‬ ‫‪،‬اس ت‬ ‫آداب‬ ‫اور‬

‫)‪،(BAG‬‬ ‫‪، َّ،‬‬ ‫َ ى)‪ َ ،(WALKING STICK‬ى‪،‬‬ ‫َد ) َدھ۔ َ ( ا‬
‫اس‬ ‫ِ‬ ‫ن‬ ‫آواز ا ۔ا‬ ‫اِس ح ڈا‬ ‫و ہ‬
‫اوروہ‬ ‫ُا ام‬ ‫‪ ،‬ں‬ ‫ر ‪،‬ا س! ز اس ا ط‬
‫)‪Musical‬‬ ‫ز‬ ‫ں َﻣ َﻌﺎ َذاﷲ‬ ‫ن‬ ‫ں‬ ‫اف‬ ‫ٔ‬
‫اور‬ ‫و ہ ۔)‬ ‫وہ‬ ‫ِ‬ ‫ن‬ ‫ز‬ ‫‪،‬‬ ‫ر‬ ‫‪(Tunes‬‬

‫۔(‬

‫‪:49‬‬
‫د تا‬ ‫اور ِد‬ ‫آداب‬ ‫!‬ ‫رےا‬
‫۔‪ 12‬د‬ ‫ھ ھ‬ ‫ں‬ ‫‪ 12‬د‬ ‫اور ذ‬ ‫وا‬ ‫ل‬ ‫د‬
‫َدا َﻣ ْﺖ‬ ‫ا ا‬ ‫)‪(Fill‬‬ ‫ا ل“ ر‬ ‫م”‪72‬‬ ‫ا‬ ‫ں‬
‫ا لدرج‬ ‫ِ‬
‫رت ال اب‬ ‫ا‬ ‫ﺑَ َﺮ َﺎ ُﺗ ُ ُﻢ ا ْﻟ َﻌﺎﻟ ِ َﻴ‬

‫و ہ‬ ‫‪، ،‬آ‬ ‫‪ ”:‬آج آپ‬ ‫‪49‬‬ ‫ا‬ ‫ا ل‬ ‫ان‬

‫ورتا ل ‪ ،‬ورت‬ ‫‪، ، ،‬و ہ‬ ‫؟)‬ ‫ا اف‬
‫ا ل‬ ‫و ہ‬ ‫‪،‬آ‬ ‫گ‬ ‫( “۔‬ ‫ا‬ ‫ز دہ‬
‫ہ اور‬ ‫ا اف‬ ‫ڑد‬ ‫اور‬ ‫ورت‬ ‫اور‬
‫ں‬ ‫ل ادا‬ ‫ے‬ ‫اور‬
‫ا ط‬ ‫اور و ہ ا ل‬ ‫اس‬
‫۔اﷲ ك‬ ‫ل‬ ‫گاس‬ ‫ا‬ ‫ل‬ ‫ا ذا ا‬ ‫دو ى‬
‫ن‬ ‫ع‬ ‫وارا‬ ‫وا‬ ‫ون‬ ‫‪2022‬‬ ‫‪14‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪17‬‬ ‫ﻣﺴﺠﺪﮐﮯآداب‬

‫۔آ‬ ‫)‪(Fill‬‬ ‫ى‬ ‫ا لر‬

‫َﺻ اﷲُ َﻋ ٰ ُﻣ َﺤﻤﺪ‬ ‫َﺻﻠ ْﻮا َﻋ َ ا ْﻟ َﺤ ِ ْﻴﺐ!‬
‫دا‬
‫ش ا اد َ‬ ‫! ں‪ ،‬ںاور‬ ‫رے ا‬ ‫رے‬
‫۔ ِ‬ ‫س ل‬ ‫‪،‬اس‬ ‫ا‬ ‫وا‬ ‫آ‬
‫ِن ُ َّ ‪ ،‬اَ َّول‪،‬‬ ‫ا س ر درى َدا َﻣ ْﺖﺑَﺮَ َﺎﺗُ ُ ُﻢاﻟ َْﻌﺎﻟ ِ َﻴ‬ ‫ِ‬
‫ت‬ ‫ا ِا‬
‫بو ہ د ( َ ْ ہ اور‬ ‫)‬ ‫َ‬ ‫‪:‬ا‬ ‫‪1220‬‬
‫وہ۔ )رداﳌﺤﺘﺎر‪1221 (۵۱۸/۲،‬‬ ‫ہ‬ ‫َ‬ ‫ا‬ ‫ام‬ ‫ا ر‬
‫ّ آ ا اس( َدم وا‬ ‫ش‬ ‫)‬ ‫‪:‬‬
‫“‬ ‫’’ ڈا‬ ‫ح ے‬ ‫ا‬ ‫۔‬ ‫ا زت‬
‫۔‬
‫ِن ُ َّ ) ا ّول(‬ ‫ا‬ ‫!ا ِ ِ‬
‫ام ِ‬ ‫رے ا‬ ‫رے‬
‫ََ‬ ‫ا دل‬ ‫ل ل‬ ‫ں‬ ‫َ ْ َ ‪ 1207 1202‬ن دہ َ َ‬
‫ں ۔‬ ‫‪ ،‬ا ِ ْن َﺷ ٓﺎ َء اﷲ اس‬
‫ُ َ ّ ِث ِد ى َرﺣْ َﻤ ُﺔ اﷲِ َﻋ َﻠ ْﻴ ” ُ‬
‫ب‬ ‫ُا‬ ‫۔‬ ‫ڑا‬ ‫ا ر‬ ‫)‪ِ (1‬‬
‫‪ ،‬اس‬ ‫ذ َّرہ(‬ ‫)‬
‫ا َ‬ ‫ا ْ ُ ب ‘‘‬
‫ِ‬
‫ذ َّرہ(‬ ‫)‬ ‫ا ن ا آ‬ ‫َر‬ ‫‪،‬‬ ‫ِ اس َر‬
‫با ْ ُ ُ بص‪(٢٢٢‬‬
‫ُ‬ ‫۔)‬

‫‪،‬كِ ‪،‬ك ن‬ ‫ُ‬ ‫َدرى او اس‬ ‫ش‪َ ،‬‬ ‫)‪ ِ (2‬د ار‪،‬اِس‬

‫ن‬ ‫ع‬ ‫وارا‬ ‫وا‬ ‫ون‬ ‫‪2022‬‬ ‫‪14‬‬

‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪18‬‬ ‫ﻣﺴﺠﺪﮐﮯآداب‬

‫ع ۔‬ ‫ِ و ہَ‬ ‫د‬ ‫‪ ِ ،‬درى‬ ‫ل‬ ‫َ‬

‫۔‬ ‫ُ َ‬ ‫ك‬ ‫ا ر(ا ُرو لو ہ‬ ‫)‪ َ (3‬ور ً ) ِ‬
‫۔‬ ‫ں َا َد‬ ‫ڈا‬ ‫داور ڑاو ہ ‪،‬وہا‬ ‫ڑود‬ ‫)‪ِ (4‬‬
‫د‬ ‫وں‬ ‫دو ہ َ ڑ ۔ا ؤں‬ ‫)‪ (5‬اُ ر ِ‬
‫ّذرہ‬ ‫د‬ ‫دا ِ‬ ‫َذ ّرات‬
‫ں۔ ِ‬ ‫ِ‬ ‫ں ا رو لو ہ‬
‫ا ِس لر ۔‬
‫‪،‬‬ ‫ح‬ ‫اّ‬ ‫ؤں و‬ ‫ُو‬ ‫ُو‬ ‫)‪ِ (6‬‬
‫۔‬ ‫ش ااوردر ں َ اور ُ‬ ‫ؤں‬
‫ں‬ ‫دا‬ ‫) ًََ‬ ‫َو‬ ‫دا ِ‬ ‫دو ے َد َر‬ ‫َد َر‬ ‫ا‬ ‫)‪ِ (7‬‬
‫‪ ّٰ َ ،‬ا َ‬ ‫ِ‬
‫‪،‬اس‬ ‫م‬ ‫(‬ ‫ا رو‬ ‫اور‬
‫) آ‬ ‫ر‬ ‫ش‬‫م ِ‬ ‫‪،‬‬ ‫وں‬ ‫اور‬ ‫مر‬
‫ِ‬ ‫( َِ‬
‫مر اور‬ ‫اِرادہ ے‪،‬‬ ‫مر‬ ‫َ‬
‫ماُ رے۔‬ ‫اُ ے ) (‬
‫رِ‬ ‫آ ِ آواز ‪،‬ا‬ ‫ِ‬ ‫ا ِ‬
‫َﺻ اﷲُ‬ ‫۔‬ ‫ح‬ ‫آ‬ ‫)‪ِ (8‬‬
‫َ َّ‬ ‫اور‬ ‫۔ا ِ ح َڈ ر َ‬ ‫زور‬ ‫َﻋ َﻠ ْﻴ ِ َو ﻟ ِ ٖ َو َﺳﻠﻢ‬
‫ِ‬
‫َّ‬ ‫ُ‬
‫) رگ(‬ ‫۔ ُ ً‬ ‫ِ ِ‬ ‫‪،‬ا ِ‬ ‫ا ْ ِ ن آواز َد‬
‫در رِا س َﺻ اﷲُ َﻋﻠَ ْﻴ ِ َو ﻟ ِ ٖ َو َﺳﻠﻢ َڈ ر ‪،‬آپ‬ ‫‪:‬ا‬ ‫ِ) ك(‬ ‫۔‬ ‫َ ِ‬
‫ز دہ ت‬ ‫د‬ ‫ا ڈ ر ُدورر‬ ‫‪’’:‬‬ ‫ار د‬ ‫َﺻ اﷲُ َﻋ َﻠ ْﻴ ِ َو ﻟ ِ ٖ َو َﺳﻠﻢ‬

‫‪(٣٩٤٤‬اور َ‬ ‫۔‘‘) ُحا ُّ ّ ج‪٧‬ص‪٢٩٣‬‬ ‫ر‬ ‫ُ‬ ‫دن ز دہ ت‬ ‫وہ ِ‬

‫ن‬ ‫ع‬ ‫وارا‬ ‫وا‬ ‫ون‬ ‫‪2022‬‬ ‫‪14‬‬

‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪19‬‬ ‫ﻣﺴﺠﺪﮐﮯآداب‬

‫۔َ‬ ‫َ ن ََ‬ ‫‪،‬‬ ‫۔ا ِ‬

‫َ‬ ‫ِ‬ ‫آواز‬
‫ُر‬ ‫ں‬ ‫ُ ك د ۔ا‬ ‫نُ‬ ‫آ َ َّ ا ِ ْ ن ُ ر ‪ُ ،‬‬
‫اوراُ‬ ‫َ َّ ا ِ ن‬ ‫ُر‬ ‫َد اوراس ح‬ ‫اُو دا ں‬
‫ام َﻋ َﻠ ْﻴ ِ ُﻢ‬ ‫اوراَ ِ‬ ‫ف‬ ‫ن‬ ‫َ‬ ‫۔‬ ‫ف ُ ر‬ ‫اُ‬
‫ام َﻋ َﻠ ْﻴ ِ ُﻢ اﻟﺴ َﻼم‬ ‫’’ا ِ‬ ‫ُر‬ ‫ظ ۔ ا آ‬ ‫اﻟﺴ َﻼماس‬
‫ْ‬
‫)ر ّدُا ُ رج‪٢‬ص‪(٤٩٨،٤٩٩‬‬
‫۔ َ‬ ‫آ ۔‘‘ا ِ ْن َﺷ ٓﺎ َء اﷲ راً ُرك‬
‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬
‫۔‬ ‫ع اور ِ‬ ‫)‪ ) (9‬ہ (و‬ ‫ُ‬ ‫ْ‬
‫َث) رِ رِج ( َ ۔‬ ‫)‪ِ (10‬‬
‫آداب‬
‫ف ِ‬ ‫ِ ِ‬ ‫ف‬ ‫۔ ِ‬ ‫ف ؤں‬ ‫)‪ِ (11‬‬
‫ِ‬ ‫ٔ ِ‬ ‫‪،‬‬ ‫‪ ،‬ؤں‬ ‫ِ‬ ‫َرﺣْ َﻤ ُﺔ اﷲ ِ َﻋﻠَ ْﻴ‬ ‫ِ‬
‫ت ى‬ ‫در ر ۔‬
‫اورا‬ ‫ًرا( ؤں‬ ‫؟ ‘‘ َ ً )‬ ‫ں‬ ‫ُُر‬ ‫ں‬ ‫آواز دى‪ ’’:‬ى! د‬
‫ان‬ ‫و ا ط‬ ‫‪،‬‬ ‫‪،‬اُ‬ ‫ر‬ ‫ں‬ ‫ص‪)(١٣١‬‬ ‫۔)‬ ‫َو ِ ا ِ ل‬ ‫َ‬
‫(‬ ‫ف‬ ‫اُس ُرخ‬ ‫ورى‬ ‫وا و‬ ‫ںاوراور ں َ‬ ‫ف‬ ‫ؤں ِ‬

‫۔‬ ‫و اد‬ ‫‪،‬‬ ‫ِ‬ ‫)‪(12‬ا ِ ل ُ ہ‬

‫َﺻ اﷲُ َﻋ ٰ ُﻣ َﺤﻤﺪ‬ ‫َﺻﻠ ْﻮا َﻋ َ ا ْﻟ َﺤ ِ ْﻴﺐ!‬

‫زُ ك ‪،‬‬ ‫َ َ اِ ْ‬ ‫آداب‬ ‫!وا‬ ‫رے ا‬ ‫رے‬
‫ا‬ ‫ذرا‬ ‫ا‬ ‫ورت ‪،‬‬ ‫با ِ ط‬ ‫اس‬
‫درى َدا َﻣ ْﺖ‬ ‫ا س ّر‬ ‫ت‬ ‫‪ ،‬اَ ِا ُ َّ‬ ‫۔ ِ‬ ‫ق ل‬

‫ن‬ ‫ع‬ ‫وارا‬ ‫وا‬ ‫ون‬ ‫‪2022‬‬ ‫‪14‬‬

‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪20‬‬ ‫ﻣﺴﺠﺪﮐﮯآداب‬

‫ر ِ‬ ‫ا‬ ‫ن‬ ‫ا‬ ‫‪:‬ا‬ ‫ل‬ ‫آداب‬ ‫ﺑَـ َﺮ ﺎ ُﺗ ُ ُﻢ ا ْﻟ َﻌﺎﻟ ِ َﻴ‬

‫اُ رے‪،‬دو ں‬ ‫دا‬ ‫َدا َﻣ ْﺖ ﺑَـ َﺮ ﺎ ُﺗ ُ ُﻢ ا ْﻟ َﻌﺎﻟ ِ َﻴ‬ ‫‪،‬ا ا‬

‫ن‬
‫۔ ُ ا ے اس و‬ ‫دا‬ ‫ف اور‬ ‫ؤں ے‬
‫ں‬ ‫ے ا ؤں ف‬ ‫َو ْ‬ ‫دا‬ ‫‪:‬‬ ‫ار د‬
‫داڑ اور ؤں‬ ‫‪َّ ُ ”:‬‬ ‫۔‬ ‫َذ َّرہ‬
‫اس‬ ‫ں‬ ‫ح ف‬ ‫با‬ ‫ا‬ ‫ں‪،‬‬
‫۔“‬ ‫شآ دہ‬
‫ل‬ ‫ے‬ ‫ش‬ ‫اور‬ ‫ر‬ ‫اَ ِ ْ ِا ُ َّ َدا َﻣ ْﺖ ﺑَـﺮَ ﺎﺗُ ُ ُﻢ ا ْﻟ َﻌﺎﻟ ِ َﻴ ا‬
‫دو ے‬ ‫ر‬ ‫زا‬ ‫اور‬ ‫ر‬ ‫ڈا‬ ‫اس‬ ‫و َذ َّرات و ہ اُ‬
‫ِذ ْ‬ ‫َذ َّرات و ہاُ‬ ‫اوراس ح‬ ‫ِد‬ ‫ں‬ ‫ا‬
‫‪،‬ا‬ ‫ِ‬ ‫ت‬ ‫رے‬ ‫آداب‬ ‫۔‬
‫د‬ ‫ا‬ ‫دار ر ‘‘‬ ‫’’‬ ‫ر‬ ‫َدا َﻣ ْﺖ ﺑَـ َﺮ ﺎﺗُ ُ ُﻢ اﻟ َْﻌﺎﻟ َِﻴ‬ ‫ا‬
‫و‬ ‫۔د ِ‬
‫تا‬ ‫ِ‬ ‫ں‬ ‫اور دو ے ا‬
‫ڈ )‪(Download‬‬ ‫‪،‬ڈاؤن‬ ‫‪ www.dawateislami.net‬اسر‬
‫۔‬ ‫آؤٹ)‪(Print Out‬‬ ‫اور‬

‫‪:‬‬ ‫ُ َّ ُاما‬
‫اَ َ َّ اوراَدب وا ِ ام دل‬ ‫!َ‬ ‫رے ا‬ ‫رے‬
‫ں‬ ‫‪،‬‬ ‫د ت م‬ ‫‪،‬‬ ‫‪ َّ ُ ،‬ں‬ ‫دت‬ ‫ز‬ ‫‪،‬‬
‫د ِ‬
‫ت‬ ‫ذ‬ ‫د‬ ‫اور دو وں‬ ‫ا ل‬ ‫‪،‬‬

‫ن‬ ‫ع‬ ‫وارا‬ ‫وا‬ ‫ون‬ ‫‪2022‬‬ ‫‪14‬‬

‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪21‬‬ ‫ﻣﺴﺠﺪﮐﮯآداب‬

‫ے‪،‬‬ ‫ں‬ ‫اور ِد‬ ‫وا‬ ‫ل‬ ‫د‬ ‫ا‬

‫ت‬ ‫زا‬ ‫‪80‬‬ ‫و‬ ‫َا ْﻟ َﺤ ْﻤﺪُﻟِﻠ‬ ‫۔د تِا‬ ‫ون‬ ‫د تِا‬
‫‪،‬ا ِ‬ ‫م ِ‬ ‫‪،‬اس‬ ‫ام ا‬ ‫ا‬ ‫۔ا‬ ‫م ر‬ ‫د‬
‫‪،‬ان‬ ‫ِآد‬ ‫اے ش! رى َ‬ ‫اس اب‬ ‫َدا َﻣ ْﺖﺑ َ َـﺮ ﺎﺗُ ُ ُﻢاﻟ َْﻌﺎﻟ ِ َﻴ‬ ‫اَ‬
‫۔‬ ‫‪،‬‬ ‫ُدور‬ ‫آ اور‬ ‫ق ا‬ ‫رو‬ ‫و ن و‬
‫’’ ُ ّ َُام ا ْ َ َ ِ ‘‘ ا َ ِ آ د‬
‫ِ‬
‫ات و ہ‬ ‫۔ ِ اس‬ ‫ر‬
‫ُام‬ ‫‪،‬و ں َ‬ ‫ورت‬ ‫ں وں َ‬ ‫۔‬ ‫رى َر‬ ‫رت‬
‫ان ذر دار ا ء‬ ‫ورت‬ ‫ذ داران‪،‬و ں‬ ‫ا‬
‫ات‬ ‫اور ا اد‬ ‫)‪ ُ ُ (Plot‬ل‬ ‫ر‬ ‫ا َّ‬
‫۔‬
‫َﺻ اﷲُ َﻋ ٰ ُﻣ َﺤﻤﺪ‬ ‫َﺻﻠ ْﻮا َﻋ َ ا ْﻟ َﺤ ِ ْﻴﺐ!‬
‫اور‬ ‫ف‬ ‫! َ ن اِ ِ م‬ ‫رے ا‬
‫دت ِ‬ ‫ّ‬
‫َﺻ اﷲ ُ‬ ‫‪ ْ َ َ ،‬ہِ ُ ُ َّ تر‬ ‫ارِر‬ ‫ں۔‬ ‫اورآداب َ ن‬
‫َ َ َّ اور‬ ‫َ َ َّ اُس‬ ‫ى‬ ‫ن ‪:‬‬ ‫ِن َ َّ‬ ‫َﻋﻠ َْﻴ ِ َو ﻟ ِ ٖ َو َﺳﻠ َﻢ‬

‫‪(١٧٥‬‬ ‫‪،‬ج‪١‬ص‪٥٥‬‬
‫ِْ ُ ْ ِ‬
‫) ۃا َ‬ ‫۔‬ ‫ے‬ ‫وہ َ َّ‬ ‫َ َ َّ‬
‫َﺻ اﷲُ َﻋ ٰ ُﻣ َﺤﻤﺪ‬ ‫َﺻﻠﻮ ْا َﻋ َ اﻟْ َﺤ ِﻴْﺐ!‬
‫اورآداب‬

‫ن‬ ‫ع‬ ‫وارا‬ ‫وا‬ ‫ون‬ ‫‪2022‬‬ ‫‪14‬‬

‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪22‬‬ ‫ﻣﺴﺠﺪﮐﮯآداب‬

‫ر‬ ‫َدا َﻣ ْﺖ ﺑ َـﺮَ ﺎ ُﺗ ُ ُﻢ اﻟ َْﻌﺎﻟ ِ َﻴ‬ ‫‪،‬ا ا‬ ‫!آ !‬ ‫رے رے ا‬

‫ح‬ ‫ا‬ ‫‪:‬٭‬ ‫اور آداب‬ ‫ل‬ ‫‪101‬‬
‫ﺎﺳﻤ ِ َ‬
‫د ھ ‪َ :‬ا ﻟﻠ ُﻬﻢ ﺑ ِ ْ‬ ‫‪،‬٭‬ ‫ُ ذى او ہ‬ ‫ڑ‬
‫اور‬ ‫ں)‬ ‫ںاور‬ ‫ےم‬ ‫‪:‬اےاﷲ ك!‬ ‫اَ ُﻣ ْﻮتُ َواَ ٰ‬
‫ف ۔ ِن‬ ‫زا‬ ‫ں(۔) رى‪(٦٣٢٥: ،١٩٦/٤،‬٭‬
‫وہا‬ ‫ر‬ ‫اوراس‬ ‫ُ ْ َ ٰ َﺻ اﷲُ َﻋﻠ َْﻴ ِ و ﻟ ِ ٖ َو َﺳﻠ َﻢ‪:‬‬
‫‪،‬‬ ‫۔) ٰ‬
‫وى‬ ‫(‬ ‫د‬ ‫)‬ ‫ے۔ )ﻣﺴﻨﺪاﺑﯽﯾﻌﻠ ٰﯽ‪،‬ﺣﺪﯾﺚ‪ (۲۷۸/۴،۴۸۹۷:‬٭دو‬
‫ارى‬ ‫‪ ً ِ :‬ان ں‬ ‫َرﺣْ َﻤ ُﺔ اﷲ ِ َﻋﻠَ ْﻴ‬ ‫ا‬ ‫ا‬ ‫‪(٣٧٦/٥‬‬

‫لر‬ ‫ذ ِا‬ ‫ز‬ ‫‪ ،‬رات‬

‫‪٦‬ا‪(٧٩/٣،‬٭ دن‬ ‫۔ ) رِ‬ ‫َد‬ ‫ن‬ ‫ارى‬
‫‪(٣٧٦/٥،‬‬ ‫۔) ٰ‬
‫وى‬ ‫وہ‬ ‫بو ء در ن‬ ‫ا ا‬
‫﴿ا ن﴾‬
‫ں‬ ‫اان‬ ‫ن‬ ‫ں‬ ‫اور آداب‬
‫۔‬ ‫ور‬
‫َﺻ اﷲُ َﻋ ٰ ُﻣ َﺤﻤﺪ‬ ‫َﺻﻠ ْﻮا ﻋَ َ اﻟْ َﺤ ِ ْﻴﺐ!‬
‫وار ّ ں ےا ع‬ ‫د ِ‬
‫تا‬
‫وا ‪ُ 6‬درو ِد كاور‪ُ 2‬د‬
‫ِ ُ ُد ُرود‬ ‫﴿‪﴾1‬‬

‫ن‬ ‫ع‬ ‫وارا‬ ‫وا‬ ‫ون‬ ‫‪2022‬‬ ‫‪14‬‬

‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪23‬‬ ‫ﻣﺴﺠﺪﮐﮯآداب‬

‫اَﻟﻠ ُﻢ َﺻﻞ َو َﺳﻠ ْﻢ َوﺑَﺎرِ ْک َﻋ ٰ َﺳﻴﺪِﻧَﺎ ُﻣ َﺤﻤﺪ ِ ِناﻟﻨ ِ اﻻْ ُ‬

‫اﻟْ َﺤ ِ ْﻴ ِﺐ اﻟ َْﻌﺎ ِ اﻟْ َﻘ ْﺪرِاﻟ َْﻌﻈ ِْﻴ ِﻢ اﻟْ َﺠﺎہ ِ َوﻋَ ٰ ﻟ ِ ٖ َو َﺻ ْﺤﺒ ِ ٖ َو َﺳﻠ ْﻢ‬
‫ِ ُ ) ُ اور ُ ات َدر ِ رات(اِس ُد ُرود‬ ‫َْ‬ ‫ُر ں‬
‫رِ َﺻ اﷲُ َﻋﻠ َْﻴ ِو ﻟ ِ ٖ َو َﺳﻠ َﻢ زِ رت ے‬ ‫َ ْت َو ْ‬ ‫از ا‬ ‫ى‬
‫رِ َﺻ اﷲُ َﻋﻠ َْﻴ ِو ﻟ ِ ٖ َو َﺳﻠ َﻢاُ َ ْ‬ ‫وہد‬ ‫‪ ،‬ں‬ ‫َو ْ‬ ‫اور َ ْ دا‬
‫)‪(1‬‬
‫۔‬ ‫ں اُ رر‬ ‫ے‬ ‫ا َر ْ‬
‫﴿‪ ﴾2‬م ہ ف‬
‫اَﻟﻠ ُﻢ َﺻﻞ ﻋَ ٰ َﺳﻴﺪِﻧَﺎ َو َﻣ ْﻮﻻَ ﻧَﺎ ُﻣ َﺤﻤﺪٍ و َﻋ ٰ ﻟ ِ ٖ َو َﺳﻠ ْﻢ‬
‫‪َْ :‬‬ ‫َﺻ اﷲُ َﻋﻠَ ْﻴ ِو ﻟ ِ ٖ َو َﺳﻠ َﻢ‬ ‫ارِ‬ ‫ت ا َر ِ َ اﷲُ َﻋﻨْ ُ روا‬
‫ِ‬
‫ہ ف‬ ‫اُس‬ ‫ے‬ ‫اور‬ ‫ا‬ ‫ا‬ ‫ُد ُرو ِد ك‬
‫) ‪(2‬‬
‫۔‬ ‫د‬
‫)‪(70‬دروازے‬ ‫﴿‪َ ﴾3‬ر ْ‬
‫َﺻ اﷲ ُ َﻋ ٰ ُﻣ َﺤﻤﺪ‬
‫)‪(3‬‬
‫۔‬ ‫‪70‬دروازے لد‬ ‫اُس َر ْ‬ ‫ُد ُرودِ ك‬
‫اب‬ ‫ُد ُرود‬ ‫﴿‪﴾4‬‬
‫اَﻟﻠ ُﻬﻢ َﺻﻞ َﻋ ٰ َﺳﻴﺪِﻧَﺎ ُﻣ َﺤﻤ ٍﺪ َﻋ َﺪ َد َﻣﺎ ِ ْ ﻋِﻠ ِْﻢ اﷲ ِ َﺻ َﻼ ًة َدآ‪َِ Ò‬ﻤ ًﺔ ۢﺑ ِ َﺪ َوام ِ ُﻣ ْﻠ ِ اﷲ‬
‫ر‬ ‫ا‬ ‫‪:‬اِس ُد ُرود‬ ‫َْ‬ ‫ُر ں‬ ‫َْ‬ ‫وِى َر ْﺣ َﻤ ُﺔاﷲِ َﻋ َﻠ ْﻴ‬ ‫تاَ ْ‬
‫ً‬
‫ﻣﻠﺨﺼﺎ‬‫‪…1‬اﻓﻀﻞاﻟﺼﻠﻮاتﻋﻠﯽﺳﯿﺪاﻟﺴﺎدات‪،‬اﻟﺼﻼۃاﻟﺴﺎدﺳ واﻟﺨﻤﺴﻮن‪،‬ص‪۱۵۱‬‬
‫‪…2‬اﻓﻀﻞاﻟﺼﻠﻮاتﻋﻠﯽﺳﯿﺪاﻟﺴﺎدات‪،‬اﻟﺼﻼۃاﻟﺤﺎدﯾ ﻋﺸﺮۃ‪،‬ص‪۶۵‬‬
‫‪…3‬اﻟﻘﻮلاﻟﺒﺪﯾﻊ‪،‬اﻟﺒﺎباﻟﺜﺎﻧﯽ‪،‬ص‪۲۷۷‬‬

‫ن‬ ‫ع‬ ‫وارا‬ ‫وا‬ ‫ون‬ ‫‪2022‬‬ ‫‪14‬‬

‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪24‬‬ ‫ﻣﺴﺠﺪﮐﮯآداب‬

‫)‪(1‬‬
‫۔‬ ‫اب ِ‬ ‫ُد ُرود‬
‫ٰ َﺻ ا ُ‬
‫ﷲ َﻋﻠ َْﻴ ِ و ﻟ ِ ٖ َو َﺳﻠ َﻢ‬
‫﴿‪ِ ﴾5‬‬
‫ب َُِْ‬
‫اَﻟﻠ ُﻢ َﺻﻞ َﻋ ٰ ُﻣ َﺤﻤﺪ ٍَﻛ َﻤﺎ ﺗُﺤِﺐ َوﺗَﺮْ ٰ ﻟَ ٗ‬
‫َ‬
‫ﷲ َﻋﻠ َْﻴ ِ و ﻟ ِ ٖ َو َﺳﻠ َﻢ ُا ا اور ِ ّ ِ ْ ِ ا َر ِ َاﷲُ َﻋﻨْ ُ‬‫ُ ُ ِر اَ ْ ر َﺻ ا ُ‬ ‫ْ آ‬ ‫ا دن ا‬
‫ر‬ ‫! وہ‬ ‫ن ِذى‬ ‫در ِ ن ِ ِ ۔ اِس َ ٔ ام َر ِ َ اﷲُ َﻋﻨْ ُﻢ َ َ ُّ ا‬
‫) ‪(2‬‬
‫۔‬ ‫ں‬ ‫ُ ُد ُرو ِد ك‬ ‫‪:‬‬ ‫ﷲ َﻋﻠ َْﻴ ِ و ﻟ ِ ٖ َو َﺳﻠ َﻢ‬
‫َﺻ ا ُ‬
‫﴿‪ُ ﴾6‬د ُرو ِد َ‬
‫ُ اﻟ َْﻤ ْﻘ َﻌ َﺪ اﻟ ُْﻤ َ َبﻋِﻨْ َﺪ َک ﻳَ ْﻮ َم اﻟْﻘ َِﻴﺎ َﻣﺔ ِ‬ ‫اَﻟﻠ ُﻢ َﺻﻞ َﻋ ٰ ُﻣ َﺤﻤﺪٍ واَﻧْﺰِﻟْ‬
‫َ‬ ‫ُ َ َّ‬
‫ى‬ ‫‪ ْ :‬ں ُدرودِ ك ‪،‬اُس‬ ‫ِن‬ ‫ﷲ َﻋ َﻠ ْﻴ ِ و ﻟ ِ ٖ َو َﺳﻠ َﻢ‬
‫ا ُ‬ ‫َﺻ‬ ‫ِ ِ اُ َ‬
‫)‪(3‬‬
‫۔‬ ‫وا‬
‫ں‬ ‫اردن‬ ‫﴿‪﴾1‬ا‬
‫َﺟﺰَي اﷲ ُ َﻋﻨﺎ ُﻣ َﺤﻤ ًﺪا ﻣﺎ ﻫُ َﻮ اَﻫْﻠُ ٗ‬
‫‪:‬اس‬ ‫ﷲ َﻋ َﻠ ْﻴ ِو ﻟ ِ ٖ َو َﺳﻠ َﻢ‬
‫َﺻ ا ُ‬ ‫رِ‬ ‫ﷲ َﻋ ْﻨ ُ َﻤﺎ رِوا‬
‫س َر ِ َ ا ُ‬ ‫ِ‬
‫تا‬
‫)‪(4‬‬
‫۔‬ ‫ں‬ ‫اردن‬ ‫ِ ا‬ ‫وا‬
‫َ ِ ْر‬ ‫﴿‪﴾2‬‬

‫‪…1‬اﻓﻀﻞاﻟﺼﻠﻮاتﻋﻠﯽﺳﯿﺪاﻟﺴﺎدات‪،‬اﻟﺼﻼۃاﻟﺜﺎﻧﯿ واﻟﺨﻤﺴﻮن‪،‬ص‪۱۴۹‬‬
‫‪…2‬اﻟﻘﻮلاﻟﺒﺪﯾﻊ‪،‬اﻟﺒﺎباﻻول‪،‬ص‪۱۲۵‬‬
‫‪…3‬اﻟﺘﺮﻏﯿﺐواﻟﺘﺮﮨﯿﺐ‪،‬ﮐﺘﺎباﻟﺬﮐﺮواﻟﺪﻋﺎء‪،۳۲۹/۲،‬ﺣﺪﯾﺚ‪۳۰:‬‬
‫‪…4‬ﻣﺠﻤﻊاﻟﺰواﺋﺪ‪،‬ﮐﺘﺎباﻻدﻋﯿ ‪،‬ﺑﺎبﻓﯽﮐﯿﻔﯿ اﻟﺼﻼۃ…اﻟﺦ‪،۲۵۴/۱۰،‬ﺣﺪﯾﺚ‪۱۷۳۰۵:‬‬

‫ن‬ ‫ع‬ ‫وارا‬ ‫وا‬ ‫ون‬ ‫‪2022‬‬ ‫‪14‬‬

‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪25‬‬ ‫ﻣﺴﺠﺪﮐﮯآداب‬

‫َﻵ اِﻟ ٰ َ اِﻻاﷲُاﻟْ َﺤﻠ ِ ْﻴ ُﻢ اﻟْـ َ ِﻳْ ُﻢ ‪ُ ،‬ﺳﺒ ٰﺤ َﻦاﷲ ِ َرب اﻟﺴ ٰﻤﻮٰ ِ‬
‫ت اﻟﺴﺒْ ِﻊ َو َرب اﻟ َْﻌﺮ ْ ِ‬
‫ش اﻟ َْﻌﻈ ِْﻴﻢ‬
‫ش‬
‫ںآ ںاور ِ‬ ‫ك‬ ‫‪،‬اﷲ‬ ‫ِ‬ ‫دت‬ ‫ا‬ ‫َ و‬ ‫)ُ ا‬
‫ورد ر ۔(‬
‫َ ِ ْر‬ ‫اُس‬ ‫اس ُد ‪3‬‬ ‫اﷲُ َﻋﻠ َْﻴ ِ و ﻟ ِ ٖ َو َﺳﻠ َﻢ ‪:‬‬ ‫َﺻ‬ ‫ِن ُ ْ َ ٰ‬
‫)‪(1‬‬
‫۔‬
‫‪2022‬ء‬ ‫(‪14،‬‬ ‫ول) ون‬ ‫ں‬ ‫وارا ع‬
‫‪ ُ ،‬دورا ‪15‬‬ ‫ہ‪5:‬‬ ‫‪:(3)،‬‬ ‫‪:(2)،‬د د ‪5:‬‬ ‫‪5:‬‬ ‫اورآداب‬ ‫)‪:(1‬‬
‫اورآداب‬
‫وٹ‬ ‫اور٭ د‬ ‫رت‬ ‫٭‬
‫ً‬ ‫َ‬
‫وٹ )اﯾْﻀﺎ(‪ ،‬٭‬ ‫اس‬ ‫ُرو‬ ‫ر‬ ‫ل(‬ ‫ُر ر )‬
‫٭‬ ‫اا ا ل‬ ‫د ے وں‬ ‫َْ‬ ‫َو‬
‫) َﻻ اِﻟ ٰ َ اِﻻ ا ُ‬
‫ﷲ‪ُ -‬ﺳ ْﺒ ٰﺤ َﻦ اﷲِاور َا ْﻟ َﺤ ْﻤ ُﺪ‬ ‫و‬ ‫و‬ ‫ل‬ ‫ِد ا‬ ‫و‬
‫اور‬ ‫ا‬ ‫اُ‬ ‫ا ن‬ ‫ورد ر ( ں‬
‫ً‬ ‫َ‬
‫‪َ :‬ا ْﻟ َﺤ ْﻤ ُﺪ اﻟ ِﺬي‬ ‫د‬ ‫۔)ا ْﯾﻀﺎ(‪،‬٭‬ ‫ا‬ ‫دناُ‬
‫اﷲ‬ ‫‪ :‬م‬ ‫ِ اﻟﻨ ُﺸ ْﻮ ُر۔)ﺑﺨﺎری‪،۱۹۶/۴،‬ﺣﺪﯾﺚ‪(۶۳۲۵ :‬‬ ‫اَ ْﺣ َﻴﺎﻧَﺎ َ ْﻌ َﺪ َﻣﺂ اَ َﻣﺎ َﺗﻨَﺎ َواِﻟ َْﻴ‬
‫‪،‬٭ اُ‬ ‫ف ٹ‬ ‫ز ہ اور ا‬ ‫ر‬ ‫ك‬
‫ٰ‬
‫)ﻓﺘﺎویﮨﻨﺪﯾ ‪(۳۷۶/۵،‬‬ ‫۔‬ ‫رى و َ ٰى‬ ‫اس اِرادہ ے‬ ‫َو‬

‫‪…1‬ﺗﺎرﯾﺦ ِ‬
‫اﺑﻦﻋﺴﺎﮐﺮ‪،۱۵۵/۱۹،‬ﺣﺪﯾﺚ‪۴۴۱۵:‬‬

‫ن‬ ‫ع‬ ‫وارا‬ ‫وا‬ ‫ون‬ ‫‪2022‬‬ ‫‪14‬‬

‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪26‬‬ ‫ﻣﺴﺠﺪﮐﮯآداب‬

‫اس‬ ‫ُ‬ ‫ان ا ا‬ ‫دس ل‬ ‫اور‬ ‫٭‬

‫۔ ُ‬
‫)د ّ ِرﻣُﺨﺘﺎر‪،‬‬ ‫ے( دوں‬ ‫ں )ا‬ ‫(‬ ‫ے) ا‬ ‫ا‬
‫ُ ْ‬
‫ا‬ ‫دس س‬ ‫ر‬ ‫ا‬ ‫َر ّداﻟ ُﻤﺤﺘﺎر‪،(۶۲۹/۹،‬٭ ں ى‬
‫۔ ُ)د ّ ِر ُﻣﺨﺘﺎر‪(۶۳۰/۹،‬٭‬ ‫وہ د‬ ‫ِ َ ت َ‬ ‫ُ ‪،‬‬
‫ى دت ۔ رى‬ ‫َ ُّ ادا‬ ‫ار‬ ‫ِ اك ‪،‬٭رات‬ ‫ار‬
‫ز رات‬ ‫ا‬ ‫ں‬ ‫‪:‬‬ ‫ار د‬ ‫َﺻ اﷲُ َﻋﻠ َْﻴ ِ و ﻟ ِ ٖ َو َﺳﻠ َﻢ‬ ‫آ‬ ‫وا‬
‫۔) ُﻣﺴﻠِﻢ‪،‬ص‪۵۹۱‬ﺣﺪﯾﺚ‪(۱۱۶۳:‬‬ ‫ز‬
‫َﺻ اﷲُ َﻋ ٰ ُﻣ َﺤﻤﺪ‬ ‫َﺻﻠ ْﻮا َﻋ َ اﻟْ َﺤ ِ ْﻴﺐ!‬
‫ہ ُد‬ ‫٭ و‬
‫ہ د “ د وا‬ ‫ِ ” و‬ ‫ول‬ ‫وار ُ ّ ں ے ا ع‬ ‫د ِ‬
‫تا‬
‫‪:‬‬ ‫۔وہ ُد‬
‫ْ ِ۔)ﻧﺴﺎﺋﯽ‪ ،‬ص‪ ،۲۳۱‬ﺣﺪﯾﺚ‪(۱۳۴۴:‬‬ ‫اَﻟﻠ ُﻬﻢ ا ِ اَ ُﻋ ْﻮذُ ﺑ ِ َ ِﻣ َﻦ ا ْ ﻜُ ْ ِ َوا ْﻟ َﻔ ْ ِ َو َﻋ َﺬ ِ‬
‫اب ا ْﻟ َﻘ‬
‫رہ‪،‬ص‪(٢٢٢‬‬ ‫ں۔)‬ ‫ى ہ‬ ‫‪ ،‬اور اب‬ ‫‪:‬اےاﷲ!‬
‫ﷲ َﻋ ٰ ُﻣ َﺤﻤﺪ‬
‫َﺻ ا ُ‬ ‫َﺻﻠ ْﻮا َﻋ َ ا ْﻟ َﺤ ِ ْﻴﺐ!‬
‫ا ل(‬ ‫)‪72‬‬ ‫ے‬ ‫٭ا‬
‫‪ 60‬ل‬ ‫رو‬ ‫( ى‬ ‫ِ ُ ْ َ ٰ َﺻ ا ُ‬
‫ﷲ َﻋﻠ َْﻴ ِ و ﻟ ِ ٖ َو َﺳﻠ َﻢ‪) :‬آ ت‬
‫۔)ﺟﺎﻣﻊﺻﻐﯿﺮﻟﻠﺴﯿﻮﻃﯽ‪،‬ص‪،۳۶۵‬ﺣﺪﯾﺚ‪(۵۸۹۷:‬‬ ‫دت‬
‫۔‬ ‫“‬ ‫ا‬ ‫”ا‬ ‫ا ل ر‬ ‫آ !‬
‫دوں‬ ‫ہ ں اوردو وں‬ ‫ا‬ ‫ا ل رِ‬ ‫د‬ ‫ا‬ ‫)‪(1‬رِ‬

‫ن‬ ‫ع‬ ‫وارا‬ ‫وا‬ ‫ون‬ ‫‪2022‬‬ ‫‪14‬‬

‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪27‬‬ ‫ﻣﺴﺠﺪﮐﮯآداب‬

‫۔‬
‫ؤں ۔‬ ‫(‬ ‫)‬ ‫ك‬ ‫اﷲ‬ ‫ااُن‬ ‫ا ل‬ ‫)‪(2‬‬
‫وں ۔‬ ‫اُن ا ساورآ ہ‬ ‫)‪(3‬‬
‫آ ہ‬ ‫ر‬ ‫ا َ وا‬ ‫ا ا‬ ‫وا‬ ‫ں‬ ‫)‪( 4‬‬
‫وں ۔‬ ‫ہ‬
‫وں ۔‬ ‫( ا ر‬ ‫ا ل‬ ‫ُ ں ُ ں اِ ا‬ ‫ں)‬ ‫ورتا‬ ‫)‪( 5‬‬
‫ں‬ ‫(‬ ‫) آج‪ 313‬ردرود‬ ‫ا ل‬ ‫)‪(6‬‬
‫۔‬
‫ں‬ ‫ت در ‪ ،‬د‬ ‫ِ‬
‫ف ا‪ٰ ،‬ى‪،‬ا‬ ‫)‬ ‫ا‬ ‫ا ل ر‬ ‫)‪(7‬‬
‫وں ۔‬ ‫و ہ(‬
‫ہ ں (۔‬ ‫وں ) ا ل‬ ‫ا ل ر‬ ‫)‪(8‬‬
‫وں ۔‬ ‫ا ل ر‬ ‫ے‬ ‫ى‬ ‫)‪ ( 9‬ر‬
‫ناور‬ ‫) ُا را (‬ ‫ں‬ ‫د‬ ‫دت ‪،‬‬ ‫ا ل‬ ‫آج‬
‫۔‬ ‫ن‬ ‫رت )‪(0‬‬
‫۔‬ ‫ہ‬ ‫ہر‬ ‫ر‬ ‫‪:‬ا‬
‫ا ل(‬ ‫)‪72‬‬ ‫ے‬ ‫٭ا‬
‫ا ل‪:‬‬ ‫‪56‬‬
‫وں ز‬ ‫ادا ؟)‪ ، (3‬زار‪ ،‬ر و ہ ں‬ ‫؟)‪ (2‬ں ز‬ ‫)‪(1‬ا ا‬
‫از‬ ‫؟)‪ (5‬ں زوں‬ ‫ھ‬ ‫ر ُۃا‬ ‫ز د تدى؟)‪(4‬رات‬ ‫ز‬ ‫اَو ت‬ ‫وں‬
‫از‬ ‫ﷲ َﻋﻨْ ﺎ ؟)‪ُ (6‬ا ِ ن ا ُا ِ ن ُ ُرا ن‬
‫َر ِ َ ا ُ‬ ‫ا رآ ُا ُ ‪ ،‬ر ُةا ِ صاور ِ‬ ‫ا‬
‫َ‬
‫؟)‪ (7‬ے‬ ‫و دو ت ھ‬ ‫ُ ِ ؟ ِ اطُ ا ن‬ ‫آت و‬
‫ى و‬ ‫ڈرا ‪،‬‬ ‫‪،‬‬ ‫ں)‬ ‫؟)‪ (9‬آ ں‬ ‫؟)‪ (8‬از ‪ 313‬ر ُد ُرود‬ ‫اَوراد‬
‫ں‪ ،‬ى اور ى ں‪،‬‬ ‫‪،‬‬ ‫ں‬ ‫؟)‪ (10‬ں‬ ‫ز‪ ،‬م ر ںاور و ہ د (‬ ‫اورو‬

‫ن‬ ‫ع‬ ‫وارا‬ ‫وا‬ ‫ون‬ ‫‪2022‬‬ ‫‪14‬‬

‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪28‬‬ ‫ﻣﺴﺠﺪﮐﮯآداب‬

‫ہ َ َ دوران د ل‬ ‫و‬ ‫ر‬ ‫؟)‪ (11‬را‬ ‫نو ہو ہ ُ‬ ‫ن‪،‬‬ ‫ز‬

‫ت‬ ‫آپ ؟ )‪ (12‬ا‬ ‫ا‬‫ر ؟ اور ورت اِد اُد د‬ ‫آج آپ‬
‫؟)‪ (13‬ت ‪ ،‬ن‬ ‫ِن ‘‘ از ‪12‬‬ ‫’’‬ ‫ب رِ‬ ‫ا‬ ‫َرﺣْ َﻤ ُﺔ اﷲِ َﻋﻠ َْﻴ‬
‫رہ ُ ّ‬ ‫رت‬ ‫آ‬ ‫(‬ ‫اب د ؟ )‪) (14‬‬ ‫اَذان و ا ِ‬ ‫اور م ج ف‬
‫؟ )‪ ’’(16‬ى ِ‬ ‫ا ل رِ‬ ‫ہ‬ ‫ل ے؟)‪ (15‬ا اَ ل‬ ‫ج‬
‫آپ باور‬ ‫ا ّ ا از‬ ‫ے‬ ‫؟)‪ (17‬اور‬ ‫ان ا ِ‬ ‫ا‬ ‫رى‘‘ ُا ں‬ ‫ٰ‬
‫ا را ر‬ ‫دو‬ ‫؟ )‪ِ (19‬‬ ‫‪،‬‬ ‫آن‬
‫ِ‬ ‫ِ‬
‫) ن(‬ ‫؟)‪ َ (18‬ر ُ ا‬
‫از دو‬ ‫ول‬ ‫ان د‬ ‫ں ا‬ ‫د‬ ‫؟ )‪ (20‬د ِت اِ‬
‫اور‬ ‫ورت(‬ ‫ں( )‬ ‫ر‬ ‫د‬ ‫َ و ں)‬ ‫؟)‪ (22‬ا‬ ‫د ؟)‪ (21‬ا‬
‫ُ ر‬ ‫درس ا ؟‬ ‫ں‬ ‫؟)‪ (23‬آپ‬ ‫ا ر‬ ‫وں‬ ‫اُن‬ ‫دروازوں و ہ‬
‫‪ُ ،‬د ن‪ ،‬زار و ہ ں‬ ‫ا؟)‪ (24‬از ا َ َ درس)‬ ‫درس‬ ‫د‬ ‫رت آپ‬
‫وہ( ؟)‪(26‬‬ ‫ا ر‬ ‫ر‬ ‫خ‬ ‫س)‬ ‫؟ )‪(25‬‬ ‫(د ‪،‬‬
‫؟)‪ (28‬ہ‬ ‫ہ‬ ‫ا‬ ‫وا‬ ‫؟)‪(27‬داڑ‬ ‫زُ ر‬ ‫آپ‬
‫؟ )‪، (30‬د ‪، ،‬‬ ‫ُد‬ ‫اور‬ ‫اور‬ ‫ُ‬ ‫؟)‪(29‬‬ ‫ر ًا‬ ‫رت‬
‫ں م ؟ )‪ (31‬اِن ُ ّ ں‬ ‫ے‬ ‫راہ‬ ‫ر‬ ‫اور ں‬ ‫آ‬ ‫و ہ‬
‫ز‬ ‫ادا ؟ )‪ُّ َ َ (33‬‬ ‫ر ِ َِْ ض‬ ‫‪ُ ،‬رخ و ہ(؟)‪(32‬‬ ‫آ ‪،‬‬ ‫؟) اك‪،‬‬
‫؟ )‪ (35‬آج آپ‬ ‫ا‬ ‫ا ِ اق و‬ ‫رت ﺻﻠٰﻮةُاﻟﻠ ْﻴﻞ ادا ؟)‪ (34‬ا ّوا‬ ‫؟ رات‬
‫از ا د م‬ ‫‪12‬د م‬ ‫تا ِ‬‫ذر د ِ‬ ‫؟)‪(36‬ا ِ ِ ادى‬ ‫َ‬
‫ِ ِْ‬
‫؟ )‪ (38‬ٹ‬ ‫ن‪ ،‬ر ‪ ،‬ڑى و ہ ( ا ِ ِ ل‬ ‫‪ ،‬در‪،‬‬ ‫)‬ ‫ِد ؟)‪ (37‬دو وں‬
‫ُد َ ى ر‬ ‫‘‘د ؟)‪ (40‬ا‬ ‫’’ َ َ‬ ‫و‬ ‫؟)‪(39‬‬ ‫‪ُ /‬‬ ‫‪ ،‬وُ‬
‫ضادا‬ ‫ُو د( ض اہ ا ِ زت‬ ‫ُ َرت )ادا‬ ‫؟)‪ (41‬ض‬ ‫ذا دو‬
‫دى؟‬ ‫ا ر وا‬ ‫و‬ ‫ورت رى‬ ‫ر ) ‪(Temporary‬‬ ‫؟‬
‫ں دل ا ت‬ ‫؟‬ ‫دل ے ل ِ قورِ رى م‬ ‫)‪ (42‬ى ا ا ظ‬
‫دى اور‬ ‫ُ ا‬ ‫۔ )‪(43‬‬ ‫ں‘‘ دل ا‬ ‫ں‪،‬‬ ‫اِس ح ‪’’:‬‬
‫؟)‪(45‬‬ ‫اور ِ‬ ‫ِ ( اُ‬ ‫)‬ ‫ِ‬ ‫؟)‪ ُ (44‬ن‬
‫ِ ْﺴ ِﻢ اﷲ ؟ )‪ (47‬ك درس د ‪ ،‬؟)‪(48‬ا وا‬ ‫م‬ ‫و ت وا‬ ‫؟ )‪(46‬‬ ‫‪،‬‬
‫ا ِ ِل اب ؟)‪ ، ، (49‬آ و ہ اِ اف‬ ‫ت اور‬ ‫ُد‬ ‫اور و ِ‬

‫ن‬ ‫ع‬ ‫وارا‬ ‫وا‬ ‫ون‬ ‫‪2022‬‬ ‫‪14‬‬

‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪29‬‬ ‫ﻣﺴﺠﺪﮐﮯآداب‬

‫اورا ِ ح‬ ‫ِدر‬ ‫ا‬ ‫) ِذ دار( َﻣ َﻌﺎذَ اﷲ‬ ‫ى ؟ )‪ (51‬ا ِ‬ ‫ا‬ ‫؟)‪(50‬‬

‫؟ َﻣ َﻌﺎذَ اﷲ ا ِ ِ‬ ‫ِ‬ ‫ى ر ‪ ، ِ ،‬اہِرا )‬
‫اور ا ِ ر‬ ‫زت‬ ‫(‬ ‫ورت‬
‫؟)‪(53‬ز ن ُ ل‬ ‫چو ہ(‬ ‫ں ) ا ِ ام ا ‪ِ ،‬دل آزارى‪،‬‬ ‫؟)‪ (52‬ز ن‬ ‫ہِ ہ‬
‫؟)‪)(54‬‬ ‫ا ِ رے‬ ‫دت‬ ‫د ُد وى ہ (‬ ‫ا ِ ِ ل) وہ‬
‫؟ )‪(56‬‬ ‫؟)‪(55‬‬ ‫(‬ ‫)‬ ‫اور ( اق ى‪، ،‬دل آزارى اور‬
‫؟‬ ‫ں پ اَدبوا ِ ِ ام‬
‫ر د‬ ‫ِ‬
‫‪12‬‬ ‫ڑے‬ ‫‪ 12‬٭‬ ‫‪ 12‬٭ا رے‬ ‫٭‬
‫وار‪ 10‬ا ل‬
‫؟)‪(58‬‬ ‫ں اِ ِ ع‬ ‫‪/ /‬وا ہ ں وا ہو ہ( ا ِ‬ ‫)‬ ‫اِ‬ ‫اِس‬ ‫)‪(57‬‬
‫(‬ ‫ب ا اقو‬ ‫؟)‪ (59‬وار ُ ّ ں ے ا ِ ِ ع ا ّو ل آ )‬ ‫دت‬ ‫وار َ َ ُ ا َ ہ د ‪ُ /‬‬
‫ا ل‬ ‫ُد رے‬ ‫ا‬ ‫از‬ ‫ا ِ ِ ف َ دت ؟)‪(61‬اِس‬ ‫ِم‬ ‫؟ )‪(60‬اِس‬
‫دن(‬ ‫ُ َرت‬ ‫) رِہ‬ ‫؟)‪(62‬اِس‬ ‫اِ ِ ل‬ ‫ِ دت ارى‬
‫از ا ا ِ‬ ‫از ا ر َ دورہ ؟)‪(65‬اِس‬ ‫؟)‪ (64‬اِس‬ ‫ھ‬ ‫روزہر ؟)‪ (63‬وار رِ‬
‫ل وا‬ ‫اُن د‬ ‫اب آ ( ش‬ ‫‪ ،‬اِ ِ ع آ‬ ‫د ا ل‬ ‫)‬
‫؟‬ ‫؟)‪ (66‬وار‬
‫‪ 3‬ا ل‬
‫واد ؟)‪(68‬اِس ہ آپ‬ ‫ان و ِذ ّ دار‬ ‫ا‬ ‫ا ل رِ ِ‬ ‫)‪ (67‬اِ‬
‫؟‬ ‫) ا ِ م ‪ِ ،‬ذّن‪ ،‬دم(‬ ‫؟)‪(69‬اِس ہ‬ ‫دن‬ ‫از‬
‫‪1‬‬
‫؟‬ ‫ا‬ ‫)‪(70‬اِس ل‬
‫‪ 2‬ا ل‬ ‫ز‬
‫ر )‪12‬د م‬ ‫( ‪ 12‬ہ اور‬ ‫) ا‬ ‫؟)‪(72‬ز‬ ‫ب ُ‬ ‫)‪(71‬زِ‬
‫؟‬ ‫رس‪ِ 7،‬دن ا ِ ِحاَ ل رس‪ِ 7،‬دن ِن ز رس( دت‬
‫ّ‬ ‫َ‬
‫ﮨﻞ ُﺳﻨﺖ‬
‫اﻣﯿﺮا ِ‬
‫ِ‬ ‫دﻋﺎﺋﮯ‬
‫ہ‬ ‫ےاور ا‬ ‫ر‬ ‫ہ‬ ‫ے‪،‬روزا‬ ‫ا ل‬ ‫دل‬ ‫ك!‬ ‫ﻳﺎاﷲ‬
‫ھ ۔ ِﻣ ْ‬ ‫ت د‬ ‫واد ے‪،‬اُس اِس‬ ‫ا ذ دار‬ ‫ر‬

‫ن‬ ‫ع‬ ‫وارا‬ ‫وا‬ ‫ون‬ ‫‪2022‬‬ ‫‪14‬‬

‫‪www.dawateislami.net‬‬
‫‪30‬‬ ‫ﻣﺴﺠﺪﮐﮯآداب‬

‫ﷲ َﻋﻠ َْﻴ ِ و ﻟ ِ ٖ َو َﺳﻠ َﻢ‬

‫َﺻ ا ُ‬ ‫ﺑ ِ َﺠﺎہ ِاﻟﻨ ِ ِ ْاﻻَ ِﻣ ْ‬
‫َﺻ اﷲُ َﻋ ٰ ُﻣ َﺤﻤﺪ‬ ‫َﺻﻠ ْﻮا َﻋ َ اﻟْ َﺤ ِ ْﻴﺐ!‬

‫ن‬ ‫ع‬ ‫وارا‬ ‫وا‬ ‫ون‬ ‫‪2022‬‬ ‫‪14‬‬

‫‪www.dawateislami.net‬‬