Errusiako Iraultza

1. Erregimen Tsarista
2. 1905eko Iraultza
3. Iraultza Boltxebikea (1917)
⇨ Otsaileko Iraultza
⇨ Otsailetik Urrira
⇨ Urriko Iraultza
4. Sobietar Batasuna
⇨ Leninen aldia (1917-1924)
⇨ Leninengandik Stalinengana (1924-1927)
⇨ Stalinen lehen aldia (1928-1941)
 Errusiar iraultza

1. Erregimen Tsarista

● 1.1. Errealitate ekonomikoa

● 1.2. Errealitate soziala
● 1.3. Errealitate politikoa
1. Erregimen Tsarista
1900ean Errusiar inperioa izugarria zen

❖ Tsarismoa: erregimen autokratikoa

➢ Tsar botere absolutua zuen
(legegilea, betearazlea eta
judiziala)
➢ Bere boterea oinarritzen zen:
● Aristokrazia feudalean
● Eliza ortodoxoan
● Armadan
● Burokrazia ustelean
1. Erregimen Tsarista
1900ean Errusiar inperioa izugarria zen

❖ XIX. mendean zehar, Errusiak bere lurraldeak zabaldu zituen

➢ Transkaukasia, Kazakhstan eta Turkestan konkistatu.
➢ Txinan: Amur eskualdea lortu.
➢ Estatu Batuari Alaska saldu.
➢ Japoniari Kuril uharteak eman Sakhalin uhartearen truke. Mantxuria galdu
1905. urtean.

❖ 1914an Errusiar inperioak:

➢ Mendebaldeko Europatik
Ozeano Barera.
➢ Artikotik Afganistanera.

❖ Transiberiar Trenbidea (1904)

Errusiar Inperioa
Errusiar Inperioa
1. Erregimen Tsarista

1.1. Errealitate ekonomikoa

Nekazaritza:
❖ Alexandro II.ak 1861ean jopuen emantzipazio dekretua onetsi:
➢ Nekazariak askatu
➢ Nekazariek lurrak erosi
◆ Nobleek oraindik lurren %40en jabe
➢ Lurra oso txikiak jaso
◆ Ez oso emankorrak
◆ Zerga handiak
◆ Mir; elkartzea lurrak ustiatzeko
➢ Azkenean, nekazari askok lurrak galdu edo saldu
◆ Dirurik gabe, hirietara joan fabriketan lan egiteko.
1. Erregimen Tsarista

1.1. Errealitate ekonomikoa

Industria:
❖ Ehungintzan eta
meatzaritza-metalugian.
❖ Enpresa handien kontzentrazioa, hiri
handietan.
❖ Finantzaketa mistoa: estatuko kapitala
eta atzerrikoa.
❖ Klase burgesik ez zen ia existitzen.

Burdinbidea:
❖ Sare handi bat eraiki.
❖ Transiberiar trenbidea, linea luzeena.
■ Errusia europarra eta Ekialde
Urruneko probintziak lotu.
1. Erregimen Tsarista

1.2. Errealitate soziala

❖ Talde pribilegiatuak:
➢ Landako odolezko aristokrazia: gortearekin harreman gutxi
➢ Zerbitzuko noblezia: Administrazioaren goi mailako karguak
➢ Industria eta merkataritza burgesia: oso gutxi, hiri grarrantizitsuetan
➢ Kulak: nekazari aberatsak 1861 erreformaren ondorioz
➢ Errusiar eliza ortodoxoko apaizeria: sinodo santu batek kontrolatuta, eta
Tsarra burutzat; funtzionarioak bihurtu.
❖ Erdiko klasea:
➢ Merkatari eta industrialen talde txikiak
➢ Intelligentsia: intelektual eta profesional kulturadunek eta kritikoek
osatutako taldea. Errusiaren modernizazioa nahi zuten.
❖ Nekazariek (biztanleriaren %80) eta proletariotza industriala (3 milioi):
pobreziaren mugan bizi, oso lan baldintza txarrak.
1. Erregimen Tsarista
1. Erregimen Tsarista

1.3. Errealitate politikoa

❖ Eredu autokratikoa:
➢ Tsarrak botere guztia zuen
➢ Aristokrazian, armadan, polizia sekretuan,
errusiar eliza ortodoxoan eta Estatuko
burokrazian oinarritzen zen.
➢ Alexandro II.a liberazio txiki bat onartu →
Zemstva eta gobernu lokalak sortuz. +
Anarkista batek hil zuen
➢ Alexandro III.ak eta Nikolas II.ak: berrikuntza
guztiak zapaldu eta errusiartze politika aplikatu
■ Errusiartzea: Errusiera hizkuntza bezala eta
errusiar ohiturak hartzera behartu Inperioko
gutxiengo etnikoak, erlijiosoak eta
kulturalak.
1. Erregimen Tsarista

1.3. Errealitate politikoa

❖ Tsarismo kontrako oposizioa areagotu:
➢ Nikolas II.ak ahula zelako
➢ Alexandra Tsarina printzesa alemaniarra zelako
➢ Tsarra eta Tsarina Rasputin fraidearen mende zeudelako

❖ Erregimen kontrako zenbait talde antolatu:

➢ Askatasunaren Federazioa → Alderdi Konstituzional Demokrata:
liberal-erreformista, konstituzio demokratikoa eta askatasun
sozialak nahi.
➢ Alderdi Populista → Alderdi Sozial-Iraultzailea: Lurra banatzea
nahi zuen.
➢ Alderdi Sozialdemokrata: marxistak, bi taldetan bereizi;
■ Mentxebikeak
■ Boltxebikeak (Lenin)
1. Erregimen Tsarista

1.3. Errealitate politikoa

2. 1905eko Iraultza
❖ Zergatik?
➢ Egoera Ekonomiko larria
➢ Japoniak Errusia Mantxurian garaitu

❖ Igande Odoltsua (1905eko urtarrilaren 22an)

➢ Gabon popek edo apaizak ortodoxoak manifestazio baketsu bat antolatu
tsarrari hobekuntza sozialak eta politikoak eskatzeko.
➢ 200000 lagun inguru bildu ziren San Petersburgoko Neguko Jauregiaren
aurrean
➢ Eskatzen zuten:
■ 8 orduko lanaldia
■ Errublo bateko gutxieneko soldata egunean
■ Burokratak beren postutik ateratzea
■ Biltzar konstituziogile baterako deia
➢ Armadak gogorkeriaz erreprimitu
2. 1905eko Iraultza
2. 1905eko Iraultza
❖ Ondorioak:
➢ Potemkin korazatuko marinelak matxinatu ziren
➢ Inperio osoan greba iraultzaile bat zabaldu

❖ Azkenean, Tsarrak Urriko Manifestua onartu:

➢ Askatasun politiko mugatuak eman
➢ Hauteskunde lege zabal bat onartu
➢ Duma eta Estatu Batzarra sortu
■ Hala ere, Tsarrak betoa jarri ziezaiekeen
➢ Lurrak banatzeko proiektua → Porrot egin Stolypin
lehen ministroa hil zenean
❖ Errepresio politikoa handia, iraultzaileak harrapatu eta
torturatu edo hil.
❖ Sobietak sortu:
➢ Industria handietako langileen kontseiluak.
➢ Ekintza iraultzaileak antolatu → Trostki
2. 1905eko Iraultza
 Errusiar iraultza

3. Iraultza Boltxebikea (1917)

3.1. Otsaileko Iraultza
3.2. Otsailetik Urrira
3.3. Urriko Iraultza
3. Iraultza Boltxebikea (1917)

Kausak:
● Lehen Mundu Gerrako errusiaren porrotek
● Biztanleria zibilaren lazeriek
● Nikolas II. aren politika kaotikoak → kontrako interesak?

3.1. Otsaileko Iraultza

● Nekazarien eta langileen grebak eta kexak Petrogradon
● Neguko Jauregia eraso
● Armadak matxinadarekin bat egin
● Botere bikoitza:
◆ Duma: batzorde betearazlea
◆ Soldaduen eta langileen sobieta: mentxebikeak eta
sozial-iraultzaileak
3. Iraultza Boltxebikea (1917)
3. Iraultza Boltxebikea (1917)

3.2. Otsailetik urrira

❖ Martxoan Nikolas II.ak abdiktu zuen
❖ Bi botere paralelo: sobietak eta
behin-behineko gobernua (Lvov)
❖ Zenbait erreforma: amnistia, askatasun
zibilak, lurrak nekazariei agindu,...
❖ Gerragatik erreforma horiek atzeratu.
Gizarteak bakea eskatu.
❖ Lenin Errusiara itzuli (Alemania trena jarri)
eta Apirileko Tesiak aldarrikatu:
■ Lehen Mundu Gerratik atera
■ Sobietek boterea hartu
■ Langileen Internazional berri bat osatu
3. Iraultza Boltxebikea (1917)
3. Iraultza Boltxebikea (1917)

3.2. Otsailetik urrira

❖ Krisiari aurre egiteko, mentxebikeak eta
kadeteak koalizio gobernua eratu.
❖ Boltxebikeen alderdia legez kanpo utzi zuten
➢ Leninek ihes egin behar izan
➢ Trostki espetxeratu zuten
❖ Koalizio gobernu berria sortu Kerenskik
❖ Kornilov jeneral tsarista estatu-kolpe bat
antolatu:
➢ Kerenskik boltxebikeei laguntza eskatu
➢ Guardia Gorriak (Trostki) bertan behera
utzi kolpea
❖ Amnistia eman → boltxebikeak kartzelatik
atera eta gizarte babes handiagoa izan
3. Iraultza Boltxebikea (1917)
3.3. Urriko Iraultza
❖ Urriaren 9an: Lenin errusiara itzuli, Batzorde
nagusi boltxebikeak boterea hartzeko
➢ Trostkik: sobietak mobilizatu
❖ Urriaren 25an:
➢ Guardia Gorriak eta armadak
Petrogradeko gune garrantzitsuenak
bereganatu.
➢ Neguko Jauregia eraso eta okupatu
❖ Kerenskik ihes egin zuen, eta
behin-behineko gobernuko gainerako kideak
atxilotu zituzten.
❖ Leninek eta Trotskik gobernu berria eratu:
Herriaren Komisarioen Kontseilua
❖ Leninek presidentea.
 4. Sobietar Batasuna

4. 1. Leninen aldia (1917-1924)

Lehen neurriak
❖ 1917ko urriaren 26an, Leninek bi dekretu sinatu (Urriko
Dekretuak):
➢ Bakearen Dekretua: Errusia IMGtik erretiratu → 1918ko
Brest-Litovskeko Bake Itunak (Trostkik negoziatu)
➢ Lurraren Dekretua:
■ Antzinako jabeei lurren jabetza kendu.
■ Lurrak nekazarien artean banatu.
■ Kolektibizazioa: nekazariek Estatuari eman behar
zioten bere lurren jabetza. Estatua lurren jabea.
■ Gosearen arazoa, elikaien banaketa txarra.
4. Sobietar Batasuna
 4. Sobietar Batasuna

4. 1. Leninen aldia (1917-1924)

Lehen neurriak

❖ Soldaduak eta nekazariak boltxebikeen alde

❖ Kontrol politikoa eta herriaren babesa sendotzeko neurriak:
➢ Fabriken eta mehatzen kontrola langile-sobieten esku
➢ Zortzi orduko lanaldia
➢ Inperio zaharreko herrien autodeterminazio eskubidea
➢ Ofizialak soldaduek hautatzea.
➢ Funtzionarioen eta langileen soldatak parekatzea.
➢ Emakumeen eskubideen berdintasuna.
➢ Bankuak eta enpresak nazionalizatu.
➢ Estatuak zorrak ezabatu.
 4. Sobietar Batasuna
4. 1. Leninen aldia (1917-1924)
❖ Kontrol politikoa eta herriaren babesa sendotzeko neurriak:

➢ Aurkaritza desegiteko neurriak: prentsaren dekretua eta polizia politikoaren

(Txekaren) sorrera → kontrairaultzaileen kontra.
➢ Duma Konstituziogilearen eraketa agindu
■ 1918ko hauteskundeak
● Mentxebikeek eta sozialiraultzaileek irabazi; Boltxebikeak galdu.
● Dumak Leninen dekretuak ezabatu.
● Ondorioz:
◆ Boltxebikeak, Guardia Gorria laguntzarekin boikota egin
Dumari
◆ Boltxebikeak Errusiako Sobietar Errepublika Sozialista
Federatiboa (ESESF - URSS) sortu Duma ordezkatzeko.
◆ Estatu berria: proletarioen diktadura, Errusiako Alderdi
Komunistaren menpe.
Kosakoak
Estatu berria: SESB
4. Sobietar Batasuna
Errusiako Gerra Zibila (1918-1922)
❖ Gerra iraultzaren lehen uneetako kaosaren ondorioa izan
zen.
❖ Indar kontrairaultzaileak (mentxebikeak,
sozial-iraultzaileak, liberalak eta tsaristak) Leninen
gobernuaren kontra elkartu → Armada zuria.
➢ Atzerriko pontentziek laguntza ekonomikoa eskaini:
AEB, Frantzia, EB, Japonia… → “Iraultza zabaltzearen
beldur”
❖ Boltxebikeek Armada Gorria sortu → Trostki antolatu
➢ Boluntarioek, langileek eta nekazariek osatuta.
➢ 3 milioi soldadu baino gehiago
4. Sobietar Batasuna
Errusiako Gerra Zibila (1918-1922)
❖ 1919ra arte Armada Zuriak nagusi
❖ 1920tik aurrera, Armada Gorriak, Armada
Zurien erasoak geldierazi eta eraso
arrakastatsuak lortu
❖ 1922an, gerra amaitu, Armada Gorria
nagusitu eta errusiar lurralde osoa
kontrolatu. → Boltxebikeek irabazi.

Gerraren ondorioak:
❖ Herrialdea hondatuta zegoen.
❖ 5 milioi hildako baino gehiago.
Armada Gorria
Armada Zuria: Kosakoak
Armada Zuria: soldadu amerikarrak
4. Sobietar Batasuna
Gerrako komunismoa (1918-1921)
● Gerra Zibilean, gerrako komunismoa jarri indarrean. Bi helburu:
+ Estatuak ekonomia kontrolatu soldaduak hornitzeko
+ Produktibitatea ahalik eta gehien areagotu
● Hartutako neurriak: Industria militarizatu, nekazariek ekoiztutakoa
inkautatu, nahitaezko lana inposatu, elikagaiak errazionatu, dirua
ezabatu, merkatu librea kendu
● Errepresio gogorra: uztak konfiskatu, sindikatuak kontrolatu,
greba-eskubidea ezabatu
● Gerra irabazi arren, ekonomiak behera jo
● 2 milioi hil ziren 1921ean gosearen ondorioz
4. Sobietar Batasuna
Hirugarren Internazionala: Komiterna
❖ IMG amaitu zenean, iraultza giroa zegoen Europan:
Alemania, Hungria...
❖ Boltxebikeek alderdi sozialdemokratekin hausteko,
beste Internazional bat sustatu:
➢ III Internazionala (edo Komitern)
➢ Helburua: iraultza mundu guztira zabaldu
Ordutik aurrera munduko langile-mugimendu sozialista
banatu :
» Alderdi sozialistak: joera erreformista edo
sozialdemokrata zutenak.
» Alderdi komunistak: joera iraultzailea edo
boltxebike zutenak.
 4. Sobietar Batasuna

4. 2. Leninengandik Stalinengana (1924-1927)

Gerrako komunismotik PEBera
❖ Iraultzak, gerrako komunismoak eta gerra zibilaren ondorioz:
➢ Laborantza eta industria ekoizpena gutxitu.
➢ Hirietan hornigairik ez
➢ Inflazio handia
➢ Goseteak eta izurriteak zabaldu
➢ Hilkortasunak gora egin
➢ Egongaiztasuna hedatu zen herritarren artean
➢ Alderdi Komunistaren baitan, oposizioa eratu
■ Demokratizazio handiagoa nahi
 4. Sobietar Batasuna
4. 2. Leninengandik Stalinengana (1924-1927)
Gerrako komunismotik PEBera
❖ Leninek Politika Ekonomiko Berria (PEBa) abian jarri
➢ Ekonomia sistema mistoa
➢ Krisiari aurre egiteko politika honekin, merkatu-ekonomiara itzuli
➢ Jabetza pribatua onartu : landa eremuan, industria txiki eta
saltokietan
➢ Diru-ekonomia berrezarri; errublo berria sortu
➢ Estatuaren menpe jarraitzen zuten: bankuak, industria astunak,
kanpo-merkataritzak eta garraioak
➢ Inflazioa murrizteko urre eredua onartu
 4. Sobietar Batasuna
4. 2. Leninengandik Stalinengana (1924-1927)
Gerrako komunismotik PEBera
❖ Politika Ekonomiko Berriaren (PEBa) ondorioak:
➢ Nekazaritzaren eta industriaren ekoizpena handitu zen
➢ Egonkortasun ekonomikoa lortu zuten.
➢ Langabezia gutxitu zen.
➢ Bizi maila hobera egin zuen.
1924ko Konstituzioa
❖ Lehen Konstituzio sobietarra 1924. urtean onetsi zen
❖ Puntu nagusiak:
➢ Sistema federal bat: Sobietar Errepublika Sozialisten Batasuna (SESB)
➢ Estatuaren aginte nagusia → Sobiet Gorena
➢ Presidiuma edo Herri Komisarioen Kontseilua (ministroak): botere
betearazlea

Alderdi bakarra: Alderdi Komunista → politika guztia gidatzen zuen.

 4. Sobietar Batasuna
4. 2. Leninengandik Stalinengana (1924-1927)
Leninen ondorengotza
❖ 1922tik aurrera Lenin gaixorik eta buruzagiak liskarretan hasi.
❖ Egoera gehiago larritu zen Lenin 1924ean hil zenean.
❖ Bi aukera:
➢ Trotskik, iraultzaren teorialaria, Armada Gorriaren sortzailea
■ Gaitasun handia baina ez Leninen babes osoa
■ Helburua: Iraultza iraunkorra, PEBa gainditzea eta Estatua desagertaraztea
➢ Stalinek:
■ Leninek Stalin proposatu
■ Helburua: Komunismo militantearen koadroek kontrolatutako Estatua eta
herrialde bakarreko sozialismoa
❖ Stalin atera zen garaile → Troika - Alderdi Komunistaren idazkari nagusi (Totalitarismoa)
Lenin eta Stalin
 4. Sobietar Batasuna

4.3. Stalinen lehenaldia (1928-1941)

Diktaduraren ezaugarriak:
❖ Nortasunaren gurtza
❖ Errepresioa eta disidentzia
desagerrarazi
❖ 1936ko konstituzioa: legezko bilakatu
diktadura
❖ Alderdi komunistako karguek
burokrazia pribilegioduna osatu:
nomenklatura.
4. Sobietar Batasuna

4.3. Stalinen lehen aldia (1928-1941)

Ekonomiaren planifikazioa

❖ PEBa gainditutzat eman → planifikazio ekonomia egin

❖ Gosplan: ekoizpen, kontsumo eta soldatako irizpideak eta
mailak derrigorrez ezartzen zuen organismo planifikatzailea.
❖ Plan ekonomikoak 5 urteko iraupena zeuzkaten.
➢ Bost urteko planak
❖ Nekazarien kolektibizazioa
 4. Sobietar Batasuna

Ekonomiaren planifikazioa - Bost urteko planak

Stalinen industria-politikak bi helburu zituen:
- Industria astun boteretsua sortu, beste herri aurreratuei aurre egiteko
- Independentzia ekonomikoa, teknologikoa eta militarra lortu

Horretarako, bost urteko planak diseinatu. Xedeak:

- Lehenengoan (1929-33), industria astuna garatzea → emaitzak oso onak
- Bigarrenean (1934-38), armagintza sendotzea → emaitzak ez ziren hain onak
- Hirugarrena eten egin zen 1941ean II.MGgatik
Ondorioak:
- SESB munduko 3. herrialde industriala bihurtu
- Kontsumorako ondasunen industria ez zen garatu
- Biztanleriaren bizi mailak behera egin
4. SESB Stalinen diktadurapean

Nekazaritzaren kolektibizazioa
❖ 1929-33an, lurren kolektibizazioa. Bi ustiapen mota hauetan lan
egitera behartuta:
➢ Landetxe kolektiboak: kolkhozak
■ Nekazaritza kooperatiba bat, lurrak Estatuarenak,
nekazariek kontrolatzen zuten ekoizpena
➢ Estatuaren landetxeak: sovkhozak
■ Estatuaren baserri pilotu handi bat, jabetza pribaturik ez,
langileek soldata jaso
1932an, beste gosete bat, kulakak egin zituzten errudun eta
errepresio gogorra jaso
Kolektibizazioaren ondorio txarrak nekazaritzan
4. Sobietar Batasuna

4.3. Stalinen lehen aldia (1928-1941)

Erregimen politikoa

❖ 1936ko Konstituzioa
➢ SESB: 11 errepublikako Estatu federala
➢ Sobiet Gorena: bi ganberetan antolatuta
■ Batasunaren Sobieta
■ Nazionalitateen Sobieta
➢ Presidiuma: botere betearazlea
➢ Egiazko botereak Sobietar Batasuneko Alderdi Komunistak zeuzkan
4. Sobietar Batasuna

4.3. Stalinen lehen aldia (1928-1941)

Erregimen politikoa - Izua

❖ Gizartearen menpekotasuna beldurraren bidez lortu

❖ Barne Arazoetako Herriaren Batzordea (NKVD) errepresiorako

tresna
❖ Izuaren politika purgen programaren bidez aplikatu
❖ 8 milioi lagun inguru gulag edo bortxazko lan eremuetara bidali
❖ 1939tik aurrera murriztu arren, errepresioak Stalinen garai osoan
jarraitu
4. Sobietar Batasuna
4. Sobietar Batasuna

Gizarte berria

❖ Gizartearen egitura aldatu

➢ Nekazarien eta Langileen klasea ugaldu
➢ Profesionalen eta teknikarien klase berria
➢ Burokrazia handi bat
❖ Hirietan biztanleria osoaren heren bat bizi zen
❖ Familiaren kontzeptua aldatu
➢ Gizon-emakumeen berdintasuna
➢ Emakumea etxetik kanpo lan egin
4. Sobietar Batasuna

Gizarte berria
➢ Hezkuntza eta Kultura
■ Alderdi Komunista kontrolatu (Arte = propaganda)
■ Oinarrizko hezkuntza derrigorrezkoa
■ Goi mailako hezkuntzan → Ikasle gutxi