Thuốc Cố Sáp - ThS. Võ Thanh Phong

UMP
University of Medicine and Pharmacy
Thuốc cố sáp
ThS. Võ Thanh Phong
Faculty of Traditional Medicine

Nội dung
1. Đại cương
2. Liễm hãn cố biểu
3. Sáp trường chỉ tả
4. Cố tinh sáp niệu
5. Cố băng chỉ đới
2
UMP
Đại cương
3
Tác dụng
• Trị khí, huyết, tân dịch hao tán, hoạt thoát
• Trị các chứng: ra mồ hôi, tiêu chảy, di tinh, hoạt tinh, tiểu nhiều
lần, băng lậu, đới hạ
4
Đặc tính
• Thuốc cố biểu chỉ hãn: trị chứng khí hư tự hãn, âm hư đạo hãn
• Thuốc liễm phế sáp trường: trị ho lâu ngày, tả lỵ lâu ngày
• Thuốc cố tinh sáp niệu: tác dụng cố tinh, sáp niệu, chỉ đới
5
Chú ý
• Cần phối hợp thuốc cố sáp với thuốc khác để trị nguyên nhân
• Thuốc cố sáp tính liễm tà khí, biểu tà chưa giải trừ, thấp nhiệt
gây tiết tả, đới hạ, xuất huyết không nên dùng
6
UMP
Nguyên tắc lập phương
7
Hoàng kỳ - Phòng phong
Đặc điểm Nội dung
Công dụng Cố biểu chỉ hãn
Chủ trị Biểu hư tự hãn

Dễ cảm mạo
Liều dùng Hoàng kỳ 10-15g

Phòng phong 6-10g
Kinh nghiệm
8
Sơn thù – Mẫu lệ
Công dụng Liễm âm chỉ hãn
Chủ trị Tự hãn, đạo hãn

Di tinh, hoạt tinh
Đới hạ
Đái tháo đường
Liều dùng Sơn thù 10-15g

Mẫu lệ 10-25g
Kinh nghiệm Phối thêm Hoàng kỳ tăng hiệu quả
9
Ma hoàng căn – Phù tiểu mạch
Công dụng Ích khí dưỡng tâm, cố biểu chỉ hãn, thanh nhiệt lương khí
Chủ trị Khí hư tự hãn

Âm hư đạo hãn
Liều dùng Ma hoàng căn 6-10g

Phù tiểu mạch 10-30g
Kinh nghiệm Phối thêm Ngũ vị tử, Mạch môn, Đảng sâm  tăng hiệu
quả
10
Hoàng kỳ - Mẫu lệ
Công dụng Ích khí cố biểu chỉ hãn
Chủ trị Khí âm bất túc gây tự hãn, đạo hãn

Mẫu lệ 10-25g
Kinh nghiệm
11
Hoàng kỳ - Phù tiểu mạch
Công dụng Ích khí thanh nhiệt, cố biểu chỉ hãn

Phù tiểu mạch 10-30g
Kinh nghiệm Có thể dùng Tiểu mạch thay cho Phù tiểu mạch
12
Ngũ vị tử - Ngũ bội tử
Công dụng Ích thận cố tinh, sáp trường chỉ tả, liễm hãn

Phế khí hư gây ho mạn tính
Tiêu chảy mạn tính
Di hoạt tinh, băng lậu
Sa tạng phủ
Liều dùng Ngũ vị tử 6-10g

Ngũ bội tử 3-6g
Kinh nghiệm Dương hư tự hãn: gia thêm Hoàng kỳ, Phụ tử

Tiêu chảy mạn, lỵ mạn: gia Xích thạch chi, Vũ dư lương
Sa tạng phủ: gia Sài hồ, Thăng ma
Faculty of Traditional Medicine 13
Hoàng kỳ - Phụ tử
Công dụng Ôn dương ích khí, hồi dương cứu nghịch, cố biểu chỉ hãn
Chủ trị Dương hư tự hãn kèm tứ chi lạnh

Phụ tử 6-10g
Kinh nghiệm Phụ tử khi dùng liều cao nên sắc lâu (ít nhất 60 phút) để
giảm độc tính
Hoàng kỳ dùng lượng lớn 60-90g tăng hiệu quả chỉ hãn cố
thoát
14
Ô mai – Ngũ vị tử
Công dụng Dưỡng âm cường tâm, liễm phế chỉ hãn

Đái tháo đường
Liều dùng Ô mai 6-10g

Ngũ vị tử 6-10g
Kinh nghiệm Liễm hãn: gia thêm Mạch môn, Đảng sâm để ích âm cường
tâm  tăng hiệu quả chỉ hãn
Đái tháo đường mà đường huyết không kiểm soát: dùng
Sơn thù, Mẫu lệ, Ô mai, Ngũ vị tử  liễm Tỳ tinh
15
Khiếm thực – Liên tử
Công dụng Kiện Tỳ chỉ tả, bổ Thận cố tinh, sáp tinh chỉ đới
Chủ trị Tỳ hư tiết tả

Tỳ hư thấp thịnh gây bạch đới
Thận hư bất cố gây hoạt tinh, di tinh, mộng tinh
Thận hư gây tiểu nhiều lần, tiểu không tự chủ
Liều dùng Khiếm thực 10-15g

Liên tử 6-12g
Kinh nghiệm Phối hợp thêm Xích thạch chi, Vũ dư lương, Phục linh,
Bạch truật  tăng hiệu quả trị tiết tả mạn tính
16
Sơn dược – Biển đậu
Công dụng Kiện Tỳ hóa thấp, hòa trung chỉ tả
Chủ trị Tỳ Vị hư nhược gây tiết tả

Đới hạ do Tỳ hư
Liều dùng Sơn dược 10-30g

Biển đậu 10-15g
Kinh nghiệm
17
Mộc hương – Hoàng liên
Công dụng Lý khí hành trệ, sáp trường chỉ tả, chỉ lỵ
Chủ trị Xích bạch lỵ
Liều dùng Mộc hương 6-10g (hậu hạ)

Hoàng liên 3-10g
Kinh nghiệm Lỵ tật: gia Mã xỉ hiện, Huyết dư than, Ích nguyên tán
18
Tả kim hoàn – Tàm sa
Công dụng Thăng thanh giáng trọc, lý Tỳ hòa Vị, trừ thấp hóa trọc, sáp
trường chỉ tả, chỉ lỵ
Chủ trị Thấp nhiệt gây trường vị thất chức sinh tiết tả
Lỵ mạn tính
Liều dùng Tả kim hoàn 6-10g

Tàm sa 6-10g
Kinh nghiệm
19
Cát cánh – Hạnh nhân
Công dụng Thăng giáng điều hòa, thanh thượng an hạ
Chủ trị Lỵ tật giai đoạn đầu
Liều dùng Cát cánh 6-10g

Hạnh nhân 6-10g
Kinh nghiệm
20
Binh lang – Nam qua tử
Công dụng Khu trùng
Chủ trị Sán dây
Liều dùng Binh lang 15-100g

Nam qua tử 30-120g
Kinh nghiệm
21
Nha đảm tử - Long nhãn nhục
Công dụng Lương huyết giải độc, sát trùng chỉ lỵ, phòng hủ sinh cơ
Chủ trị Lỵ tật
Liều dùng Nha đảm tử 5-20 hạt

Long nhãn nhục bao bên ngoài
Kinh nghiệm
22
Xuyên tiêu – Thương truật
Công dụng Ôn trung tán hàn chỉ thống, táo thấp hóa trọc chỉ tả
Chủ trị Hàn thấp nội uẩn gây ngực bụng đau, tiết tả
Hàn thấp đới hạ
Liều dùng Xuyên tiêu 3-10g

Thương truật 6-10g
Kinh nghiệm
23
Nhục đậu khấu – Bổ cốt chỉ
Công dụng Ôn Tỳ Thận dương, hóa thấp chỉ tả
Chủ trị Tỳ Thận dương hư gây tiết tả

Ngũ canh tả
Liều dùng Nhục đậu khấu 6-10g

Bổ cốt chỉ 6-10g
Kinh nghiệm
24
Xích thạch chi – Vũ dư lương
Công dụng Sáp trường chỉ tả, chỉ lỵ, chỉ huyết, chỉ đới
Chủ trị Thương hàn hạ lỵ không cầm

Viêm ruột mạn tính, lỵ mạn tính
Cửu tả, cửu lỵ gây thoát giang
Tiện huyết hư hàn
Cường kinh, xích bạch đới do hư hàn
Liều dùng Xích thạch chi 10-15g

Vũ dư lương 10-25g
Kinh nghiệm Cửu tả, cửu lỵ: gia Bổ cốt chỉ, Nhục đậu khấu, Hắc thăng
ma, Hắc giới tuệ
25
Huyết dư than – Vũ dư lương
Công dụng Sáp trường chỉ tả, hòa huyết chỉ huyết
Chủ trị Cửu tả, cửu lỵ
Liều dùng Huyết dư than 6-10g

Vũ dư lương 10-25g
Kinh nghiệm
26
Xích thạch chi – Bạch thạch chi
Công dụng Thu liễm cố sáp, sáp trường chỉ tả, chỉ huyết cố tinh
Chủ trị Cửu tả, cửu lỵ

Tiện huyết
Cường kinh, băng lậu, đới hạ
Di tinh
Liều dùng Xích thạch chi 10-15g

Bạch thạch chi 10-15g
Kinh nghiệm
27
Kim anh tử - Khiếm thực
Công dụng Ích Thận cố tinh, bổ Tỳ chỉ tả, sáp niệu chỉ đới
Chủ trị Tỳ Thận dương hư gây tiết tả mạn

Thận khí bất cố gây di tinh, đới hạ
Liều dùng Kim anh tử 6-12g

Khiếm thực 10-15g
Kinh nghiệm
28
Tang phiêu tiêu – Hải phiêu tiêu
Công dụng Bổ Thận trợ dương, thu liễm chỉ huyết, chỉ đới, sáp tinh,
sáp niệu
Chủ trị Thận khí hư gây tiểu nhiều lần, tiểu không tự chủ
Trẻ em đái dầm
Di tinh, tảo tiết, băng lậu, đới hạ
Liều dùng Tang phiêu tiêu 6-10g

Hải phiêu tiêu 10-12g
Kinh nghiệm
29
Phục linh – Ích trí nhân
Công dụng Kiện Tỳ cố Thận, sáp niệu chỉ tả
Chủ trị Tỳ Thận hư gây tiết tả
Liều dùng Phục linh 10-15g

Ích trí nhân 6-10g
Kinh nghiệm
30
Thương truật – Phòng phong
Công dụng Táo thấp kiện Tỳ, thăng thanh chỉ tả
Chủ trị Tiết tả phân lỏng như nước

Tiêu phân sống
Liều dùng Thương truật 6-10g

Phòng phong 6-10g
Kinh nghiệm
31
UMP
Liễm hãn cố biểu
32
Ngọc bình phong tán
Thế y đắc hiệu phương
Biện chứng Tự hãn, sắc mặt trắng, lượi nhợt, mạch hư
Bệnh cơ Vệ khí suy nhược, bất năng cố biểu
Công dụng Ích khí cố biểu, chỉ hãn
Dược vị Hoàng kỳ 24g, Phòng phong 8g, Bạch truật 16g
Cách dùng Tán bột, uống mỗi lần 8-12g, ngày 2 lần
33
34
Gia giảm:
• Ngoại cảm: gia Quế chi
• Mồ hôi ra nhiều: gia Mẫu lệ, Tang diệp, Ngũ vị tử, Ma hoàng
căn
• Tắc mũi: gia Thương nhĩ tử, Bạch chỉ
35
Ứng dụng lâm sàng:
• Viêm hô hấp trên
• Viêm mũi dị ứng
• Mề đay, dị ứng
• Chàm sữa
36
UMP
Liễm phế chỉ khái
37
Cửu tiên tán
Y học chính truyền
Chủ trị
Biện chứng Ho mạn tính, phế khí hư yếu, suyễn, tự hãn, mạch hư sác
Bệnh cơ
Công dụng Ích khí, liễm phế, chỉ khái
Dược vị Nhân sâm, Khoản đông hoa, Cát cánh, Ngũ vị tử, A giao, Bối
mẫu 8g, Ô mai 1 quả, Anh túc xác (sao mật) 6g
Cách dùng Tán bột, thêm 1 lát gừng, 1 quả đại táo sắc với 2 chén nước
còn 1 chén uống
38
39
UMP
Sáp trường chỉ tả
40
Chân nhân dưỡng tạng thang
Hòa tễ cục phương
Chủ trị Cửu tả, cửu lỵ, tỳ thận hư hàn chứng
Biện chứng Tiêu lỏng, bụng đau, thích ấm, đau thiện án, mệt mỏi, ăn ít,
lưỡi nhợt, rêu lưỡi trắng, mạch trì tế
Bệnh cơ Tỳ thận hư hàn, trường hoạt thất cấm
Công dụng Sáp trường cố thoát, ôn bổ tỳ thận
Dược vị Bạch thược 64g, Kha tử bì 48g, Nhục đậu khấu 20g, Đảng
sâm, Đương quy, Bạch truật 24g, Mộc hương 56g, Nhục quế,
Chích thảo 32g, Anh túc xác/Thạch lựu bì 124g
Cách dùng Tán bột, mỗi lần dùng 8-12g
41
42
Chân nhân dưỡng tạng thang
Gia giảm:
• Dương hư nặng, tỳ thận hư hàn: gia Can khương, Phụ tử
• Khí hư hạ hãm: Hoàng kỳ, Thăng ma
• Tích trệ: Thần khúc, Mạch nha
43
UMP
Sáp tinh chỉ di
44
Kim tỏa cố tinh hoàn
Y phương tập giải
Chủ trị Thận hư bất cố chi di tinh
Biện chứng Di tinh, hoạt tinh, lưng đau, tai ù, lưỡi nhợt, rêu trắng, mạch tế
nhược
Bệnh cơ
Công dụng Sáp tinh bổ thận
Dược vị Sa uyển tật lê. Liên tu, Khiếm thực 8g, Mẫu lệ. Long cốt 40g
Cách dùng Tán bột, thêm bột Liên nhục làm hoàn, uống 12g lúc đói với
nước muối nhạt
45
46
Gia giảm:
• Thận dương hư: gia Bổ cốt chi, Sơn thù
• Mộng tinh, khó ngủ: gia Quy bản, Nữ trinh tử
• Hư nhiệt: gia Tri mẫu, Hoàng bá
47
Ứng dụng lâm sàng:
• Di tinh
• Cao lâm
• Suy nhược cơ thể
48
Tang phiêu tiêu tán
Bản thảo thuật nghĩa
Chủ trị Tâm thận lưỡng hư chứng
Biện chứng Tiểu nhiều lần, tiểu không tự chủ, hoảng hốt lo sợ, lượi nhợt,
rêu trắng, mạch tế nhược
Bệnh cơ Tâm thận lưỡng hư, thủy hỏa bất giao

Công dụng Điều bổ tâm thận, sáp tinh chỉ di
Dược vị Tang phiêu tiêu, Long cốt, Xương bồ, Đảng sâm, Đương quy,
Viễn chí, Phục thần, Quy bản 40g
Cách dùng Tán bột mịn, mỗi lần uống 8-12g trước ngủ.
49
50
Gia giảm:
• Di niệu: gia Phúc bồn tử, Ích trí nhân
• Di tinh: gia Sơn thù, Sa uyển tật lê
51
Gia giảm:
• Tiểu dầm trẻ em
• Sa tử cung
52
UMP
Cố băng chỉ đới
53
Hoàng đới thang
Phó Thanh Chủ nữ khoa
Chủ trị Tỳ hư can uất, thấp trọc trệ hạ
Biện chứng Đới hạ trắng trong đặc, lưỡi nhợt, rêu trắng, mạch hoãn hoặc
nhu nhược
Bệnh cơ Tỳ hư thất vận, can khí thất sơ, đới mạch thất ước, thấp trọc
hạ chú
Công dụng Bổ tỳ sơ can, hóa thấp chỉ đới
Dược vị Bạch truật 40g, Sơn dược 40g, Đảng sâm 12g, Xa tiền tử 12g,
Bạch thược 20g, Thương truật 12g, Sài hồ 8g, Trần bì 6g,
Kinh giới tuệ 6g, Cam thảo 4g
Cách dùng Sắc uống
54
Hoàng đới thang
Gia giảm:
• Đau lưng: gia Đỗ trọng, Thỏ ty tử
• Bụng dưới đau: gia Ngải diệp, Hương phụ
• Bệnh kéo dài, bạch đới loãng, mạch trầm trì, chân tay mát: gia
Ba kích, Lộc giác sương
55
UMP
Tóm lược
56
Cố biểu liễm hãn
Bài thuốc Giống nhau Khác nhau
Ngọc bình phong tán Cố biểu liễm Bổ vệ khí, ngưng tự hãn

hãn
Mẫu lệ tán Dưỡng âm, trị đạo hãn
57
Liễm phế chỉ khái
Cửu tiên tán Liễm Phế Bổ Phế khi và Phế âm
58
Sáp trường chỉ tả
Chân nhân dưỡng tạng thang Sáp trường chỉ Ôn bổ Tỳ Thận, tác dụng cố sáp mạnh
tả, chỉ lỵ
Tứ thần hoàn Ôn bổ Tỳ Thận, tác dụng ôn bổ mạnh
Đào hoa thang Ôn trung
59
Cố tinh chỉ di
Kim tỏa cố tinh hoàn Cố tinh chỉ di Bổ Thận
Lục vị cố tinh hoàn Bổ Can Thận âm mạnh
Tang phiêu tiêu tán Bổ Tâm Thận
Súc tuyền hoàn Ôn Thận sáp niệu
Phục thố đan Giao thông Tâm Thận, kiện Tỳ
Quế chi gia long cốt mẫu lệ Bổ âm dương, hòa dinh vệ

thang
Trị trọc cố bản thang Thanh nhiệt, hóa thấp
60
Cố băng chỉ đới
Cố kinh hoàn Cố kinh chỉ Dưỡng âm, thanh hư nhiệt

băng
Chấn linh đơn Ôn lý, khử ứ, chỉ thống
Hoàn đới thang Hóa thấp chỉ Bổ khí, kiện Tỳ, sơ Can khí
đới
Bát vị đới hạ thang Thanh thấp nhiệt độc ở hạ tiêu
61
CÁM ƠN SỰ CHÚ Ý LẮNG NGHE
However, whether we are heading at the right direction is more
important than how far we have gone
62

Thuốc Cố Sáp - ThS. Võ Thanh Phong

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Thuốc Cố Sáp - ThS. Võ Thanh Phong

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

UMP

University of Medicine and Pharmacy

ThS. Võ Thanh Phong

Faculty of Traditional Medicine

Faculty of Traditional Medicine

Nguyên tắc lập phương

Faculty of Traditional Medicine

Công dụng Cố biểu chỉ hãn

Chủ trị Biểu hư tự hãn

Liều dùng Hoàng kỳ 10-15g

Công dụng Liễm âm chỉ hãn

Chủ trị Tự hãn, đạo hãn

Liều dùng Sơn thù 10-15g

Kinh nghiệm Phối thêm Hoàng kỳ tăng hiệu quả

Chủ trị Khí hư tự hãn

Liều dùng Ma hoàng căn 6-10g

Công dụng Ích khí cố biểu chỉ hãn

Chủ trị Khí âm bất túc gây tự hãn, đạo hãn

Liều dùng Hoàng kỳ 10-15g

Công dụng Ích khí thanh nhiệt, cố biểu chỉ hãn

Chủ trị Biểu hư tự hãn

Liều dùng Hoàng kỳ 10-15g

Chủ trị Tự hãn, đạo hãn

Liều dùng Ngũ vị tử 6-10g

Kinh nghiệm Dương hư tự hãn: gia thêm Hoàng kỳ, Phụ tử

Chủ trị Dương hư tự hãn kèm tứ chi lạnh

Liều dùng Hoàng kỳ 10-30g

Công dụng Dưỡng âm cường tâm, liễm phế chỉ hãn

Chủ trị Tự hãn, đạo hãn

Liều dùng Ô mai 6-10g

Chủ trị Tỳ hư tiết tả

Liều dùng Khiếm thực 10-15g

Công dụng Kiện Tỳ hóa thấp, hòa trung chỉ tả

Chủ trị Tỳ Vị hư nhược gây tiết tả

Liều dùng Sơn dược 10-30g

Chủ trị Xích bạch lỵ

Liều dùng Mộc hương 6-10g (hậu hạ)

Liều dùng Tả kim hoàn 6-10g

Công dụng Thăng giáng điều hòa, thanh thượng an hạ

Chủ trị Lỵ tật giai đoạn đầu

Liều dùng Cát cánh 6-10g

Công dụng Khu trùng

Chủ trị Sán dây

Liều dùng Binh lang 15-100g

Chủ trị Lỵ tật

Liều dùng Nha đảm tử 5-20 hạt

Liều dùng Xuyên tiêu 3-10g

Công dụng Ôn Tỳ Thận dương, hóa thấp chỉ tả

Chủ trị Tỳ Thận dương hư gây tiết tả

Liều dùng Nhục đậu khấu 6-10g

Chủ trị Thương hàn hạ lỵ không cầm

Liều dùng Xích thạch chi 10-15g

Chủ trị Cửu tả, cửu lỵ

Liều dùng Huyết dư than 6-10g

Chủ trị Cửu tả, cửu lỵ

Liều dùng Xích thạch chi 10-15g

Chủ trị Tỳ Thận dương hư gây tiết tả mạn

Liều dùng Kim anh tử 6-12g

Liều dùng Tang phiêu tiêu 6-10g

Công dụng Kiện Tỳ cố Thận, sáp niệu chỉ tả

Chủ trị Tỳ Thận hư gây tiết tả

Liều dùng Phục linh 10-15g

Công dụng Táo thấp kiện Tỳ, thăng thanh chỉ tả

Chủ trị Tiết tả phân lỏng như nước