Phân tích tác phâm Sang Thu – Huu Thinh

Hữu Thỉnh là thế hệ nhà thơ trưởng thành trong thời kì kháng chiến chống Mỹ, thơ ông
thường chứa đựng cảm xúc tha thiết, chân thành và rất giàu chất suy tư, triết lý. “Sang
thu” cũng là một tác phẩm như vậy, được Hữu Thỉnh sáng tác vào cuối năm 1977 viết về
là thời khắc giao mùa từ hạ sang thu. Bài thơ là những cảm nhận, những rung động man
mác, bâng khuâng, đầy tinh tế của tác giả trước vẻ đẹp và sự biến đổi kỳ diệu của thiên
nhiên trong buổi giao mùa.
Bài thơ được tác giả viết theo thể thơ 5 chữ. Toàn bộ bài cũng chỉ có 3 khổ, ngắn gọn
nhưng súc tích. Bài thơ không chỉ vẽ lên được cảnh đẹp của giây phút chuyển mùa mà
còn thể hiện được tâm trạng và cảm xúc của tác giả trước cảnh đẹp thiên nhiên. Mở đầu
bài thơ Hữu Thỉnh viết:
Bỗng nhận ra hương ổi
Phả vào trong gió se
Sương chùng chình qua ngõ
Hình như thu đã về
Khác với thơ xưa khi miêu tả mùa thu thường nhắc đến màu vàng của lá với hình ảnh lá
rụng mùa thu. Từ “bỗng” mở đầu bài thơ cho thấy tác giả khi ấy rất ngỡ ngàng, bất chợt
nhận ra một mùi hương thân thuộc. Ấy chính là hương thơm của những quả ổi chín đầy
quen thuộc của làng quê Việt Nam mà cụ thể là đồng bằng Bắc Bộ. Mùa thu còn được
cảm nhận qua những cơn gió se: những đợt gió nhẹ, khô và hơi lạnh. Đặc biệt, tác giả
không sử dụng từ “tỏa” mà thay vào đó lại dùng động từ “phả” được đảo lên đầu câu.
“Tỏa” chỉ là sự thoang thoảng của những cơn gió mà thôi, còn động từ “phả” chính là
những luồng gió đi theo từng đợt, cho thấy tư thế chủ động của hương ổi, khiến hương
thơm càng sánh, càng đậm hơn. Không chỉ diễn tả sự giao thoa, hòa quyện giữa hương ổi
và gió se mà còn gợi sự vận động, lan tỏa nhẹ nhàng của một hương thơm thanh mát, dịu
nhẹ của hương ổi trong không gian. Mùa thu với đặc trưng sương mù cũng bắt đầu hiện
hữu. Từ láy "chùng chình" cho thấy sự quyến luyến, không nỡ rời đi của màn sương. Sự
chùng chình của màn sương hay chính là sự luyến lưu, cố đi chậm thật chậm để tận
hưởng nốt cái ấm áp của mùa hè, dường như nó chưa muốn bước hẳn sang thu. Tác giả
Hữu Thỉnh đã cảm nhận được dấu hiệu mơ hồ của mùa thu bằng các giác quan: khứu
giác, thị giác và bằng cả tâm hồn nhạy cảm của một con người tha thiết yêu đời, yêu cuộc
sống. Dù đã có đến tận ba dấu hiệu báo rằng mùa thu đã về rồi dẫu vậy Hữu Thỉnh lại
dùng tình thái từ “hình như” diễn đạt sự chưa chắc chắn, mơ hồ, một sự bâng khuâng
không dám tin rằng đây lại là sự thật. Để rồi những băn khoăn ấy đã được giải đáp bằng
những tín hiệu của đất trời thấm đẫm chất thu:
Sông được lúc dềnh dàng
Chim bắt đầu vội vã
Có đám mây mùa hạ
Vắt nửa mình sang thu
Ở khổ thơ này, không gian như được mở rộng ra, thấy được rằng mùa thu đến rõ ràng
hơn trước. Thu đến, dòng sông không còn phải gồng mình lên trước những cơn mưa lũ
của mùa hạ mà “dềnh dàng” một cách nhẹ nhàng, yên ả, gợi lên vẻ đẹp dịu dàng của bức
tranh thiên nhiên mùa thu. Trái lại, chim là một loài vật vô cùng nhạy cảm với sự chuyển
biến của thời tiết, vậy nên những cánh chim cũng đã bắt đầu “vội vã” bay về phương Nam
trước khi mùa đông lạnh giá ghé thăm. Mùa hạ và mùa thu là hai cột mốc thời gian. Và
trong khoảnh khắc giao mùa, đám mây mùa hạ cuối cùng di chuyển một cách nhẹ nhàng,
uyển chuyển như một dải lụa bồng bềnh “vắt nửa mình sang thu”, dường như đám mây ấy
vừa mong chờ thu sang nhưng cũng như lưu luyến, nuối tiếc phải chia tay mùa hạ.
 Sang đến khổ thơ cuối, nhà thơ Hữu Thỉnh không còn cảm nhận mùa thu bằng những
sự thay đổi của tự nhiên nữa mà thay vào đó là sự đan xen những chiêm nghiệm về cuộc
đời:
Vẫn còn bao nhiêu nắng
Đã vơi dần cơn mưa
Sấm cũng bớt bất ngờ
Trên hàng cây đứng tuổi
Nếu như nắng mùa hạ là những cơn nắng gắt, oi bức, đầy chói chang thì sang thu
chúng vẫn còn đó nhưng đang nhạt dần. Những cơn mưa khi sang thu cũng dần với đi,
lúc ấy, những tiếng sấm không còn nhiều nữa, làm cho hàng cây già cũng bớt bất ngờ
hơn. Từ đó, hai câu thơ cuối gợi cho ta những chiêm nghiệm, suy nghĩ sâu sắc về cuộc
đời, con người của tác giả:
Sấm cũng bớt bất ngờ
Bên hàng cây đứng tuổi
Câu thơ vừa mang ý nghĩa tả thực lại vừa mang ý nghĩa biểu tượng. Từ ý tả thực của
thiên nhiên, của mùa thu để nhắc nhở, nói đến con người. Với nghĩa ẩn dụ, ở đây tiếng
sấm chính là chỉ những biến động bất thường của cuộc đời, những gian nan, thử thách
mà mỗi chúng ta phải trải qua. Tương ứng đó , “hàng cây đứng tuổi” là biểu trưng cho
những con người trưởng thành, đã trải qua biết bao sóng gió, giông tố trong cuộc đời. Bởi
vậy, dù có thêm những bất thường, biến động cũng không dễ dàng khiến họ lung lay, gục
ngã; họ trở nên bình tĩnh, ung dung hơn trước những biến cố, thăng trầm của cuộc sống.
Bài thơ ngắn với thể thơ năm chữ mộc mạc, ngôn ngữ giản dị mà ý nghĩa sâu sắc, hình
ảnh đơn sơ mà gợi cảm. Hữu Thỉnh đã phác họa một bức tranh thiên nhiên tuyệt đẹp
bằng nhiều cảm xúc tinh nhạy. Đọc thơ Hữu Thỉnh ta càng cảm thấy yêu quê hương đất
nước hơn, càng cảm thấy mình cần phải ra sức góp phần xây dựng quê hương ngày càng
giàu đẹp.