KHÁI QUÁT VỀ
PHÁP LUẬT
I. Nguồn gốc của pháp luật
Các hệ thống pháp luật trên thế
giới
● Civil Law: Gồm nhiều văn bản
thành
văn, các văn bản quy phạm pháp
luật. Có sự thống nhất từ trung ương
đến địa phương, mang tính cưỡng
chế cao, Không uyển chuyển và linh
hoạt trong việc áp dụng (do các quan
hệ trong xã hội khi thay đổi từng
ngày), do cơ quan lập pháp lập ra.
VD: Nga, Thụy Điển, Hà Lan, Pháp,
Đức, Việt
Nam,...
Dân luật có xu hướng sử dụng các án
lệ, các tập
quán đưa vào như một hình thức
pháp luật mới
và có xu hướng ngày càng mở rộng
hơn
II. Bản chất của pháp luật
(Những thuộc tính cơ bản)
1. Tính quy phạm phổ biến
● Pháp luật có quy phạm và sự bắt
buộc thực hiện theo những chuẩn
mực nhất định.
● Tính phổ biến và sự phát triển
chung
và không phân biệt với tất cả các chủ
thể.
2. Tính xác định chặt chẽ về mặt
hình thức
● Tính xác định chặt chẽ về mặt hình
thức là sự biểu hiện một cách thống
nhất giữa nội dung và hình thức biểu
hiện của pháp luật.
● Tính xác định chặt chẽ về mặt hình
thức thể hiện là:
- Nội dung của pháp luật phải
được thể hiện trong những
hình thức xác định như: tập
quán pháp, tiền lệ pháp hay
● Common Law: xuất phát điểm từ
nước Anh, nhà vua trao quyền cho
Tòa án của lãnh thổ xử lý theo các án
lệ (case law) và đưa lên làm luật, đề
cao vấn đề tranh luận, tranh tụng trên
phiên tòa. Thông luật có xu hướng
ban hành các văn bản quy phạm
pháp luật điều chỉnh các vấn đề đề
trong phạm vi toàn bộ lãnh thổ.
Vd: Anh, Mỹ và các nước có lịch sử
thuộc địa
của Anh,...
Vd: Việt Nam đã đã bắt đầu áp dụng
được
khoảng 40 án lệ
● Islamic law: Dựa trên Kinh Thánh
của Đạo Hồi, có hệ thống các giáo
điều của thủ lĩnh đưa vào làm nguồn
luật cho các vấn đề mà kinh thánh
không thể bao hàm.
văn bản pháp luật.
- Pháp luật cũng cần phải được
thể hiện bằng ngôn ngữ pháp
lý - cần rõ ràng, chính xác và
một nghĩa có khả năng áp
dụng trực tiếp.
- Tính xác định chặt chẽ về
hình thức của pháp luật còn
thể hiện ở phương thức hình
thành pháp luật.
- Văn bản quy phạm pháp luật
cũng được xác định chặt chẽ
về thủ tục, thẩm quyền ban
hành.
- Pháp luật có tính xác định
chặt chẽ về mặt hình thức
xuất phát từ nguyên nhân về
bản chất của pháp luật là ý
chí chung của xã hội nên xuất
hiện nhu cầu ngăn chặn sự
lạm dụng của các chủ thể khi
thực hiện pháp luật và để các
chủ thể thực hiện đúng pháp
luật.
● Có hai hoạt động xây dựng luật:
- Ban hành pháp luật: xây
dựng mới các quy phạm
- Công nhận: tập quán và các
quy phạm xã hội
3. Tính được bảo đảm bằng nhà
nước
● Tính đảm bảo bởi nhà nước là việc
nhà nước sử dụng các phương tiện,
biện pháp để thực hiện pháp luật trên
thực tế.
● Tính đảm bảo bằng Nhà nước thể
hiện là khả năng tổ chức thực hiện
pháp luật của Nhà nước; bằng những
biện pháp: đảm bảo về kinh tế; đảm
bảo về tư tưởng; đảm bảo về phương
III. Các loại nguồn chủ yếu của pháp luật
1. Tập quán pháp
● Khái niệm: là hình thức Nhà nước
thừa nhận một số tập quán đã lưu
truyền trong xã hội, phù hợp với lợi
ích của giai cấp thống trị và nâng
chúng lên thành pháp luật.
● Customary Law: Tập quán đến
trường văn hóa, thói quen, sinh hoạt
chung. Chỉ đưa lên làm luật nếu phù
hợp với quy phạm pháp luật, định
hướng làm luật, chính sách pháp luật
của nhà nước. Tập quán pháp không
mang tính chất chỉ khi tập quán pháp
được đưa lên làm văn bản quy phạm
pháp luật thì mới mang tính chất.
● Đây là hình thức phổ biến của pháp
luật chủ nô, pháp luật phong kiến.
2. Tiền lệ pháp (Án lệ)
● Khái niệm: là hình thức Nhà nước
thừa nhận các quyết định của cơ
quan hành chính hoặc xét xử đã có
hiệu lực pháp luật khi giải quyết các
vụ việc cụ thể (trong trường hợp
pháp luật không quy định bằng quy
định không rõ) và lấy đó làm căn cứ
pháp lý về áp dụng các vụ việc xảy
tiện tổ chức; đảm bảo bằng biện
pháp cưỡng chế Nhà nước - đây là
đảm bảo đặc trưng để có thể phân
biệt pháp luật với quy phạm xã hội
khác.
● Pháp luật có thuộc tính này xuất
phát
từ mối quan hệ giữa pháp luật và nhà
nước là những công cụ, phương tiện
quan trọng để quản lý xã hội và cũng
xuất phát từ nguyên nhân ra đời và
bản chất của pháp luật là ý chí chung
của xã hội cần phải được đảm bảo
thực hiện.
Vd: Nam đủ 18 tuổi phải đi nghĩa vụ
quân
sự nếu không có thể chịu trách nhiệm
hình sự.
ra tương tự sau này.
● Đây là hình thức phổ biến của pháp
luật chủ nô pháp, luật phong kiến, và
pháp luật tư sản (các nước trong hệ
thống pháp luật Anh - Mỹ)
● Nguồn chính của tiền lệ pháp là án
lệ.
Các văn bản pháp luật từ nguồn luật
không nhất thiết phải mang tính bắt
buộc.
Không bắt buộc áp dụng án lệ. Án lệ
là một quy
phạm mang tính lựa chọn.
3. Văn bản quy phạm pháp luật
● Khái niệm: VBQPPL là văn bản do
cơ quan Nhà nước có thẩm quyền
ban hành các thủ tục trình tự luật
định, trong đó có các quy tắc xử sự
chung được Nhà nước đảm bảo thực
hiện nhằm điều chỉnh các quan hệ xã
hội để thực hiện các nhiệm vụ,chức
năng của nhà nước.
● Đây là hình thức pháp luật tiến bộ
nhất trong lịch sử, được nhiều quốc
gia sử dụng.
Ở Việt Nam chỉ có văn bản pháp luật
mới mang
tính bắt buộc.
Các nhánh chính của Civil Law
và Common Law
Luật chia hai nhánh: Luật công và
luật tư. Ở
Việt Nam chia thẳng ra các ngành
luật
● Public Law (Luật công):
● Private Law (Luật tư): quan hệ
giữa cá
nhân với cá nhân, tổ chức với tổ chức
● Tort Law: Luật bồi thường thiệt hại
ngoài hợp đồng. Các thiệt hại phát
sinh
và được nhà nước quy định phải bồi
thường.
Chỉ các cá nhân, pháp nhân thương
mại mới có
thể trở thành tội phạm