მოგესალმებით

ბათუმის შოთა რუსთაველის სახელმწიფო უნივერსიტეტის

საბუნებისმეტყველო მეცნიერებათა და ჯანდაცვის ფაკულტეტის
სტომატოლოგიის სპეციალობის IV კურსის სტუდენტი:
ლელა შანიძე
ძვლების ავთვისებიანი სიმსივნეები
• ძვლის სიმსივნე არის ძვალში
განვითარებული წარმონაქმნი. ის
შეიძლება იყოს როგორც
კეთილთვისებიანი, ისე ავთვისებიანიც,
ასევე პირველადი ანუ საკუთრივ
ძვალში განვითარებული (როგორიცაა
მაგალითად, ოსტეოსარკომა ან
ოსტეომა) და მეორეული, ანუ
მეტასტაზური.
• ძვლის სიმსივნის ყველაზე
გავრცელებული ფორმა, რომელიც
ძვლის პათოლოგიური წარმონაქმნების
40%-ს შეადგენს, არის მრავლობითი
მიელომა - ძვლის ტვინის უჯრედებისგან
განვითარებული სიმსივნე, რომელიც
მეორეულად აზიანებს ძვლის ქსოვილს.
მიელომას ბევრი აქვს საერთო
ჰემატოლოგიური (სისხლის) სისტემის
სხვა სიმსივნურ წარმონაქმნებთან.
 ოსტეოგენურ სარკომას სიხშირით მეორე
ადგილი უკავია (შემთხვევათა 33%). ის ძვლის
პირველადი სიმსივნეა. ოსტეოგენური
სარკომა, ჩვეულებრივ, ხელებსა და
მუხლებზე წარმოიქმნება, იუნგის სარკომა კი
აზიანებს მენჯისა და ბარძაყის ძვლებს.
ორივე ამ ტიპის სიმსივნე უმეტესად
მოზარდებსა და ახალგაზრდებთან გვხვდება,
თანაც ბიჭებთან - უფრო ხშირად, ვიდრე
გოგონებთან.

ქონდროსარკომა ხრტილის სიმსივნეა. ის,

ჩვეულებრივ, წარმოიქმნება ტანზე, აგრეთვე -
ხელებისა და ფეხების ზედა ნაწილებზე.
გვხვდება უმთავრესად შუახნისებსა და
ხანდაზმულებთან, ქალებზე ხშირად -
მამაკაცებთან. ქონდროსარკომის წილი
ძვლის პირველად სიმსივნეებს შორის
დაახლოებით 13%-ს შეადგენს.
ავთვისებიანი ფიბროზული ჰისტიოციტომა
იშვიათია. ეს სიმსივნე უმთავრესად ხელებსა
და ფეხებზე ლოკალიზდება, განსაკუთრებით -
მუხლის სახსრის არეში. ზრდასრულ ქალებსა
და მამაკაცებთან ერთნაირი სიხშირით
გვხვდება.
 დაავადებათა საერთაშორისო კლასიფიკაციის X
გადახედვის კოდი
• C40 - კიდურების ძვლებისა და სასახსრე
ხრტილების ავთვისებიანი სიმსივნე;
• C40.0 - ბეჭისა და ზედა კიდურის გრძელი
ძვლების;
• C40.1 - ზედა კიდურების მოკლე ძვლების;
• C40.2 - ქვედა კიდურების გრძელი
ძვლების;
• C40.3 - ქვედა კიდურების მოკლე ძვლების;
• C40.8 - კიდურების ძვლებისა და სასახსრე
ხრტილების ერთი და მეტი ზემოხსენებული
ლოკალიზაციის ფარგლებს გარეთ;
• C40.9 - კიდურის ძვლებისა და სასახსრე
ხრტილების დაუზუსტებელი
ლოკალიზაციით.
• C41 - ძვლებისა და სასახსრე ხრტილების სხვა
და დაუზუსტებელი ლოკალიზაციების
ავთვისებიანი სიმსივნეები (ყელ-ყურ-ცხვირის
ორგანოებისა და კიდურების გარდა);
• C41.0 - ქალასა და სახის ძვლების;
• C41.1 - ქვედა ყბის;
• C41.2 - ხერხემლის სვეტის;
• C41.3 - ნეკნების, მკერდის ძვლის და ლავიწის;
• C41.4 - მენჯის, გავისა და კუდუსუნის ძვლების;
• C41.8 - ძვლებისა და სასახსრე ხრტილების
ერთი და მეტი ზემოხსენებული
ლოკალიზაციის ფარგლებს გარეთ;
• C41.9 - ძვლებისა და სასახსრე ხრტილების
დაუზუსტებელი ლოკალიზაციით.
ძვლოვანი დაზიანებების მორფოლოგიური
კლასიფიკაცია (ჯანმო)
ხრტილოვანი • ოსტეოქონდრომა;
სიმსივნეები • ქონდრომა;
• ენქონდრომა;
• პერიოსტეური ქონდრომა;
• მრავლობითი ქონდრომატოზი;
• ქონდრობლასტომა;
• ქონდრომიქსოიდური ფიბრომა;
• ქონდროსარკომა;
• ცენტრალური, პირველადი და მეორეული;
• პერიფერიული;
• დედიფერენცირებული;
• მეზენქიმური;
• ნათელუჯრედოვანი.
ოსტეოგენური • ოსტეოიდ-ოსტეომა;
სიმსივნეები
• ოსტეობლასტომა;
• ოსტეოსარკომა;
• კლასიკური (ტიპობრივი);
• ქონდრობლასტური;
• ფიბრობლასტური;
• ოსტეობლასტური;
• ტელანგიექტაზიური;
• წვრილუჯრედოვანი;
• მაღალდიფერენცირებული
ცენტრალური და ა. შ.
 ფიბრობლასტური • დესმობლასტური ფიბრომა;
სიმსივნეები • ფიბროსარკომა.

• კეთილთვისებიანი ფიბროზული
ფიბროჰისტიოციტური ჰისტიოციტომა;
სიმსივნეები • ავთვისებიანი ფიბროზული
ჰისტიოციტომა.
იუნგის სარკომა / პრიმიტიული • იუნგის სარკომა
ნეიროექტოდერმული სიმსივნე

• პლაზმურუჯრედოვანი მიელომა;
ჰემოპოეზური სისტემის
სიმსივნეები • ავთვისებიანი ლიმფომა
დამატებითი დაზუსტების გარეშე.
გიგანტურუჯრედოვანი სიმსივნეები
ნოტოქორდიდან
სხვა სიმსივნეები
სიმსივნე

• გიგანტურუჯრედოვანი • ქორდომა • ადამანტიომა;

სიმსივნე; • მეტასტაზური
• გაავთვისებიანებული დაზიანებები.
გიგანტურუჯრედოვანი
სიმსივნე.
კეთილთვისებიანი ავთვისებიანი
სიმსივნეები სიმსივნეები

• ოსტეოქონდრომა; • პირველადი
• ქონდრომა; ქონდროსარკომა;
• მეორეული
• ქონდრომიქსოიდური ქონდროსარკომა;
ფიბრომა;
• მეზენქიმური
• ოსტეოიდოსტეომა; ქონდროსარკომა;
• კეთილთვისებიანი • ოსტეოსარკომა;
ოსტეობლასტომა; • პაროსტეური ოსტეოგენური
სარკომა;
 TNM კლასიფიკაცია
T – პირველადი სიმსივნე M - შორეული მეტასტაზები
N - რეგიონალური ლიმფური
კვანძები
Tx - პირველადი სიმსივნის M0 - შორეული მეტასტაზების
შესაფასებლად საკმარისი არსებობის ნიშნები არ არის;
Nx - რეგიონალური ლიმფური
მონაცემები არ არის; M1 - აღინიშნება შორეული
კვანძების შესაფასებლად
T0 - პირველადი სიმსივნის მეტასტაზები;
საკმარისი მონაცემები არ არის;
არსებობის ნიშნები არ არის; M1a - ფილტვში;
N0 - რეგიონალური ლიმფური
T1 – 8 სმ-ზე ნაკლები ზომის M1b - სხვა შორეულ ორგანოებში.
კვანძების მეტასტაზური
სიმსივნე;
დაზიანების ნიშნები არ არის;
T2 – 8 სმ-ზე მეტი ზომის სიმსივნე; cM0 - კლინიკურად შორეული
N1 - რეგიონალური ლიმფური
T3 - არამკაფიო კონტურების მეტასტაზი არ არის;
კვანძების მეტასტაზური
მქონე პირველადი სიმსივნე cM1 - შორეული მეტასტაზი
დაზიანება.
ძვალში. კლინიკურად არის.
ძვლების სიმსივნეების დაჯგუფება სტადიებად

სტადია T N M

სტადია IA T1 N0,Nx M0 დაბალი გრადიაცია

სტადია IB T2 N0, Nx M0 დაბალი გრადიაცია

სტადია IIA T1 N0, Nx M0 მაღალი გრადიაცია

სტადია IIB T2 N0, Nx M0 მაღალი გრადიაცია

სტადია III T3 N0, Nx M0 ნებისმიერი

გრადიაცია
სტადია IVA T ნებისმიერი N0, Nx M1a ნებისმიერი
გრადიაცია
სტადია IVB T ნებისმიერი N ნებისმიერი 1, M1B ნებისმიერი
გრადიაცია
 ეპიდემიოლოგია
• ძვლების პირველადი ავთვისებიანი წარმონაქმნები იშვიათად გვხვდება.
• საქართველოში 2008 წელს გამოვლინდა ძვლების ავთვისებიანი სიმსივნის 88
პირველადი შემთხვევა (საერთო ონკოლოგიური ავადობის 1,4%) ანუ 100.000
მოსახლეზე შეადგინა 2,0. მამაკაცებში და ქალებში ავადობის ინტენსიურმა
მაჩვენებლმა შესაბამისად შეადგინა 2,6 – 1,4.
• 2008 წელს საქართველოში ჩონჩხის პირველადი ავთვისებიანი სიმსივნით
დაავადებულ პაციენტთა 46,6%-მა (88-დან 41-მა) ექიმს მიმართა მხოლოდ V სტადიაზე,
რაც მოწმობს ადრეული დიაგნოსტიკის პრობლემის აქტუალობას.
• ძვლების კეთილთვისებიანი სიმსივნეები აღინიშნება 2-2,5-ჯერ უფრო იშვიათად,
ვიდრე სხვა ორგანოთა ავთვისებიანი სიმსივნეები (ფილტვის, ძუძუს, კუჭის,
კოლინჯის).
• ძვლების ავთვისებიანი სიმსივნეები უჩნდებათ ახალგაზრდა ასაკის (საშუალოდ 28-32
წლის) ადამიანებს.
• უფრო ხშირად ზიანდება გრძელი ლულოვანი ძვლები და მენჯის ძვლები. კერათა
ნახევარზე მეტი ლოკალიზებულია იმ ძვლების მეტაეპიფიზებში, რომლებიც მუხლის
სახსარს აყალიბებს.
ეტიოლოგია და პათოგენეზი
• ძვლების ავთვისებიანი სიმსივნეების განვითარებას
ხელს უწყობს ზოგიერთი დიზემბრიონული
დარღვევა, სხივური და ქიმიური ფაქტორების
ზემოქმედება.
• საექსპერიმენტო ცხოველებს ძვლების ავთვისებიანი
წარმონაქმნები უჩნდებოდათ რადიოაქტიური
სტრონციუმის ზემოქმედების შემდეგ.
• კიბოსწინა მდგომარეობებს ეკუთვნის
ძვალხრტილოვანი ეგზოსტოზები და
მადეფორმირებელი ოსტეოზი (პეჯეტის
ავადმყოფობა).
• ოსტეოსარკომის ტიპების უმეტესობა შეიცავს
კლონურ ქრომოსომულ აბერაციებს. სტრუქტურული
ცვლილებები წარმოდგენილია დამახასიათებელი
კომპლექსების სახით.
კლინიკური • ძვლების ავთვისებიანი სიმსივნეების ძირითადი და
ყველაზე ხშირი სიმპტომია ტკივილი (70% ში).
სურათი დამახასიათებელია მდგრადი, პროგრესირებადი,
ღამღამობით — გაძლიერებული, რომელთა კუპირება
არაოპიოიდური ანალგეტიკებით ძნელად ხერხდება
მცირე დროით. ხშირად სწორი დიაგნოზის დასმამდე
ჩატარებული ფიზიოთერაპია, როგორც წესი,
აძლიერებს ტკივილებს ან რამდენადმე ასუსტებს მათ
ინტენსივობას დროის მოკლე შუალედით. ტკივილი
შეიძლება იყოს სხვადასხვა ინტენსივობის, რაც უფრო
აგრესიულია ავთვისებიანი წარმონაქმნი და უფრო
სწრაფია მისი ზრდა, მით უფრო გამოხატულია
ტკივილის სინდრომი.

• სიხშირის მიხედვით გამოყოფენ შემდეგ სიმპტომებს:

სიმსივნისებრი წარმონაქმნის არსებობა და მიმდებარე
სახსარში მოძრაობის შეზღუდვა. ისინი აღინიშნება
უპირატესად გამოუხატავი ტკივილის სინდრომის
მქონე, ნელა მზარდი სიმსივნეების დროს.
 დიაგნოსტიკა
• რენტგენოლოგიური კვლევა - იწყებენ სტანდარტული
რენტგენოგრაფიით 2 პროექციაში. თუ ტკივილები მუხლის
სახსრის არეშია და რენტგენოგრამებზე ცვლილებები არ არის,
აუცილებელია მენჯისა და მენჯ-ბარძაყის სახსრების
რენტგენოგრაფია (მენჯ-ბარძაყის სახსრის მიდამოს დაზიანებისას
ხშირად ხდება ტკივილის ირადიაცია მუხლის სახსარში).
• ავთვისებიანი სიმსივნის ძირითადი რენტგენოლოგიური
სიმპტომებია ძვლის დესტრუქციის კერები, რომლებიც შეიძლება
იყოს ლიზისური, პლასტიკური ან შერეული. მათთვის
დამახასიათებელია დესტრუქციის კერა მკაფიო საზღვრების
გარეშე, რომელიც შლის კორტიკულ შრეს. სკლეროზის ზონა
დესტრუქციის კერის ირგვლივ, როგორც წესი, არ არსებობს.
ხშირად ვლინდება ძვლისაზრდელას რეაქცია ნემსისებრი ან
ბოლქვისებრი პერიოსტიტის ანდა კოდმენის ქუდის სახით.
პათოლოგიური მოტეხილობები უჩნდება ავადმყოფთა 10-15%-ს.
(დესტრუქციის ლიზისური ფორმების დროს). უნდა გვახსოვდეს,
რომ ისინი შეიძლება გამოვლინდეს როგორც კეთილთვისებიანი
სიმსივნეების, ისე არასიმსივნური დაავადებების (სოლიტარული
ძვლოვანი ცისტის, ოსტეოპოროზის) დროსაც.
• ოსტეოსცინტიგრაფია - ემყარება ძვლებში მინერალური
ნაერთების ინტენსიური ცვლის პროცესის ვიზუალიზაციას.
პათოლოგიური კერები ხასიათდება შემადგენელი
ელემენტების დაჩქარებული განახლებით. ამისთვის იყენებენ
რადიოაქტიურ პრეპარატებს. მათი ინტრავენური შეყვანის
შემდეგ ძვლებში კონცენტრირდება რადიოფარმპრეპარატი,
რომლის დაგროვების ინტენსივობა ასახავს ავთვისებიანი
პროცესის აქტივობას. ოსტეოსცინტიგრაფიას უფრო ხშირად
იყენებენ ავთვისებიანი წარმონაქმნების ძვალშიდა და
ძვალგარე გავრცელებისას ფარული კერების გამოსავლენად,
აგრეთვე ჩონჩხში მეტასტაზური კერების დიფერენციული
დიაგნოსტიკის დროს.
• კტ - ბევრ შემთხვევაში ხელს უწყობს სიმსივნის გავრცელების
საზღვრების უფრო ზუსტ დადგენას, აგრეთვე პირველადი
კერისა და მიმდებარე რბილი ქსოვილების ურთიერთობის
დაზუსტებას.
• ფლებოგრაფია და/ან ანგიოგრაფია - ტარდება ზოგჯერ
სისხლძარღვოვან-ნერვული კონის განლაგების
დასაზუსტებლად (ორგანოშემანარჩუნებელი ოპერაციების
დაგეგმვისას).
• ჰისტოლოგიური კვლევა - აუცილებელია ძვლების
ავთვისებიანი სიმსივნის დიაგნოზის დასადასტურებლად და
მკურნალობის ტაქტიკის შესარჩევად.
დიფერენციული დიაგნოზი
• გიგანტურუჯრედოვანი სიმსივნე (ოსტეობლასტოკლასტომა) — ადგილობრივად
აგრესიულია, თუმცა კეთილთვისებიანი; სიმსივნე, ჩვეულებრივ, ლოკალიზებულია
გრძელი ლულოვანი ძვლების მეტაეპიფიზებში, განსაკუთრებით მუხლის სახსრის
არეში; მისთვის დამახასიათებელი არაა მულტიცენტრული ზრდა. რენტგენოგრამაზე
აღინიშნება დესტრუქციის ცენტრალურ უჯრედოვანი კერა გრძელი ლულოვანი
ძვლების მეტაეპიფიზურ ნაწილებში სკლეროზის სუსტად გამოხატული ზონით.
სიმსივნის სწრაფი ზრდისა და მნიშვნელოვანი ზომების დროს კორტიკული შრე
თხელდება. იშვიათ შემთხვევაში გიგანტურუჯრედოვანი სიმსივნე შეიცავს ჰემორაგიულ
ღრუებს და მოგვაგონებს ძვლოვან ანევრიზმულ ცისტას. მკურნალობა ქირურგიულია.

• ანევრიზმულ ძვლოვან ცისტას მიაკუთვნებენ სიმსივნისებრ მდგომარეობას. ეს ცისტური

წარმონაქმნი ფიბრობლასტებით ინფილტრირებულ ძგიდეებს შეიცავს. მას ნახულობენ
შემთხვევით, რენტგენოლოგიური კვლევისას. საკმაოდ ხშირად თან სდევს ძვლების
კეთილთვისებიანი წარმონაქმნების ზრდას. რენტგენოლოგიური გამოკვლევისას
ვლინდება ძვლის გაიშვიათების მკაფიო კონტურიანი ასიმეტრიული უბანი.
შესაძლებელია პათოლოგიური მოტეხილობა, რომლის რეპარაციის შემდეგაც ცისტა
თავისით განიკურნება.
 მკურნალობა

• მიზანი - პირველადი სიმსივნის რადიკალური ამოკვეთა

მიმდებარე საღ ძვალსა და რბილქსოვილოვან
კომპონენტთან ერთად, რეციდივებისა და მეტასტაზების
პრევენცია.
• ამპუტაციის დროს აუცილებელია კიდურის მოცილება საღი
სახსრისგან, მაგალითად, ბარძაყის ძვლის ქვემო მესამედში
არსებული ძვლის სიმსივნის დროს უნდა განხორციელდეს
კიდურის ამოსახსვრა მენჯ-ბარძაყის სახსარში; წვივის
ძვლის ავთვისებიანი სიმსივნის დროს ამპუტაცია უნდა
გაკეთდეს ბარძაყის შუა მესამედში და ა.შ.
• ძვლების ავთვისებიანი სიმსივნეების დროს
უმეტესად აუცილებელია კომბინირებული
მიდგომა — ქიმიოთერაპიის და/ან სხივური
მკურნალობისა და ქირურგიული ჩარევის
გამოყენებით. მკურნალობის დაგეგმვისას
მნიშვნელოვანია, რომ გავითვალისწინოთ
სხვადასხვა ტიპის ავთვისებიანი სიმსივნეების
მგრძნობელობის ხარისხი სხივური და
ქიმიოთერაპიის მიმართ. კერძოდ, ხრტილოვანი
ქსოვილის სიმსივნეები მგრძნობიარე არაა
მაიონიზებელი გამოსხივებისადმი, თუმცა ამ
ავთვისებიანი სიმსივნეების დროს ეფექტური
მეთოდია რადიკალური ქირურგიული
ოპერაცია. პირიქით, იუინგის სიმსივნისა და
ძვლების ლიმფომების დროს ძირითადი
მნიშვნელობა აქვს სხივურ და ქიმიოთერაპიას,
ხოლო ქირურგიული ჩარევა თამაშობს
დამხმარე როლს.
იუნგის სიმსივნე

• ლოკალიზებული ფორმის
შემთხვევაში პირველ ეტაპზე
რეკომენდებულია ქიმიოთერაპიის 6
ციკლამდე ჩატარება.
• გენერალიზებული ფორმის დროს
მეტასტაზების ლოკალიზაციის
მიხედვით მკურნალობა შეიძლება
შეივსოს ლოკალური ზემოქმედებით
სიმსივნის კერებზე.
• გავრცელებული და ლოკალიზებული
(განსაკუთრებით — არარეზექტაბელური) დიდი
დაზიანებებისას მიღებული რემისიის
გამტკიცებისთვის ნაჩვენებია მაღალდოზური
პოლიქიმიოთერაპია სისხლის პერიფერიული
ღეროვანი უჯრედების ავტოტრანსპლანტაციით.
მკურნალობის ასეთი ვარიანტი რამდენადმე
ამცირებს პროგრესირების რისკს პროგნოზულად
არახელსაყრელ ჯგუფებში. ყველაზე უფრო
ეფექტურია თერაპიის სქემა, რომელშიც შედის
ვინკრისტინი, იფოს ფამიდი, დოქსორუბიცინი და
ეტოპოზიდი.
• თუ 4 კურსის შემდეგ ეფექტი უმნიშვნელოა, კიდურის
დაზიანებისას მკურნალობას ამატებენ სხივურ
თერაპიას (1,6 გრეი დღეში 2-ჯერ, კვირაში 5 დღე,
ჯამურად 54,8 გრეიმდე).
• თუ სიმსივნე არარეზექტაბელურია, ქიმიოთერაპიის 6
კურსის შემდეგ კეთდება რადიკალური ოპერაცია.
• სიმსივნის III ან IV ხარისხის პათომორფოზის
შემთხვევაში მიმართავენ ოპერაციისშემდგომ
ქიმიოთერაპიას (8 ციკლი VAC ან VAI).
• ოსტეოგენური სარკომის ლოკალიზებული
ფორმების შემთხვევაში — ჩვეულებრივ,
იწყებენ ქიმიოთერაპიის 4 კურსით
(ცისპლატინი + დოქსორუბიცინი), შემდეგ
ატარებენ ქირურგიულ მკურნალობას და
აფასებენ სიმსივნურ პათომორფოზს.
• III-IV ხარისხის პათომორფოზის დროს
ნაჩვენებია ქიმიოთერაპიის 4-6 კურსი
ცისპლატინით + დოქსორუბიცინით.
• სუსტი პათომორფოზის დროს
ქიმიოთერაპიისთვის იყენებენ მეტოტრექსატს
მაღალ დოზებში და იფოსფამიდს.
ავადმყოფთა ნაწილში კიდურის
ოსტეოსარკომის შემთხვევაში შესაძლებელია
ინტრაარტერიული ქიმიოთერაპიის ჩატარება
(ყველაზე ხშირად იყენებენ ცისპლატინს)
დოქსორუბიცინის სისტემურ შეყვანასთან
ერთად.
 პროგნოზი
• რადიკალური კომბინირებული მკურნალობის
შემდეგ შორეული შედეგები დამოკიდებულია
ავთვისებიანი წარმონაქმნის ტიპზე.
• ოსტეოსარკომა: 5-წლიანი სიცოცხლის საშუალო
ხანგრძლივობაა 60-70%.
• ქონდროსარკომა: სიმსივნის ანაპლაზიის
ხარისხის მიხედვით 5 და 10-წლიანი სიცოცხლის
ხანგრძლივობის მედიანა ვარირებს.
• იუნგის სიმსივნე: 5-წლიანი სიცოცხლის
ხანგრძლივობა საშუალოდ 60%-ა.პალიატიური
მკურნალობის შემდეგ სიცოცხლის
ხანგრძლივობის მედიანა ძალიან ცვალებადია (12
თვემდე).
მონიტორინგი
• რადიკალური მკურნალობის შემდეგ
პირველი წლის განმავლობაში ყოველ 3
თვეში ერთხელ ტარდება ფილტვების
გასინჯვა და რენტგენოგრაფია, მე-2
წელს 6 თვეში ერთხელ, შემდგომ —
წელიწადში ერთხელ.
• ლოკალური რეციდივების 95%
წარმოიქმნება ოპერაციის შემდეგ 2
წლის ვადაში. რეციდივების
განმეორებითი მკურნალობა
დაკავშირებულია ნაკლებად სასიკეთო
პროგნოზთან.
პრევენცია
• ჩონჩხის სარკომების პირველადი
პრევენცია ემყარება ჩონჩხის
კეთილთვისებიანი დაზიანებების
დროს ორგანიზმში
რადიონუკლიდების მოხვედრის
შეზღუდვასა და მაიონიზებელ
დასხივებაზე უარის თქმას.
• მეორეული პრევენცია მდგომარეობს
ძვლების კიბოსწინა დაზიანებების —
სწრაფადმზარდი ეგზოსტოზებისა და
ოსტეოქონდროპათიის – დროულ
დიაგნოსტიკასა და მკურნალობაში.
 მადლობა
ყურადღებისთვის!