leqcia #4

Tema:

sakuTreba

1
 sakuTrebis cneba
ზოგადად საუბრობენ საკუთრების ცნების ორმაგ ბუნებაზე:
• კონსტიტუციურ სამართალში და
• სამოქალაქო სამართალში.
კონსტიტუციურმა სასამართლომ,ძირითადი კანონიდან
გამომდინარე,განავითარა საკუთრების ცნება:
„საკუთრება არის პირთათვის საგნების
სამართლებრივი მიკუთვნება,რომელიც ხასიათდება
კერძო სარგებლიანობითა და განსაკუთრებული
განკარგვის უფლებამოსილებით“.
კერძო სარგებლიანობისა და განსაკუთრებული
განკარგვის უფლებამოსილება განაპირობებს
„ქონებრივ-სამართლებრივ სფეროში თავისუფლების
სივრცეს“, რომელიც ძირითადად უფლების
მფლობელს შესაძლებლობას აძლევს საკუთარი
ცხოვრება საკუთარი პასუხისმგებლობით
განსაზღვროს.
• საკუთრება დაკავშირებულია სხვა ძირითად
უფლებასთან,როგორიცაა მოქმედების
თავისუფლება:
• საკუთრება მესაკუთრეს აძლევს თავისუფალი
მოქმედების შესაძლებლობას.
საკუთრება არის თავისუფლება, რომელშიც
შესაძლებელია უცხოთა ღირებულებებისაგან და
მიზანშეწონილობისაგან დამოუკიდებლად,საკუთარი
პასუხისმგებლობის შესაბამისად, საკუთარი
ცხოვრების განსაზღვრა.
• სამოქალაქო სამართალში აღიარებული ცნების
შესაბამისად, საკუთრება არის - „ნივთზე ბატონობის
სამართლებრივად აღიარებული უფლება.“
• საკუთრება გულისხმობს არა ფაქტობრივ
ბატონობას ნივთზე,არამედ უფლებას.
 ნივთზე ფაქტობრივი ბატონობა გამოხატება „მფლობელის “
ცნებით.
„მფლობელობა, სამართლებრივი გაგებით , ნიშნავს ნივთის
ფაქტობრივ პყრობას, მიუხედავად იმისა , შეესაბამება თუ
არა ამ პყრობას უფლება; ქურდიც არის მფლობელი .“
საკუთრების პირველი დეფინიცია გვხვდება
კომენტატორებთან.
ამგვარად განსაზღვრავს ბართლომეოსი საკუთრებას :
• საკუთრება არის სხეულებრივი ნივთების განკარგვის
უფლება,რამდენადაც ეს კანონით არ არის აკრძალული .
საკუთრება შეიძლება ცნების შეუცვლელად მოერგოს
შეცვლილ ეკონომიკურ და სოციალურ ურთიერთობებს .
ამ მიმართების გამოსახატავად ერთმანეთისგან
განასხვავებენ ,
• ერთი მხრივ, საკუთრების ცნებასა და სკუთრების შინაარსს
• და, მეორე მხრივ, საკუთრებით წესრიგსა და საკუთრებით
წყობილებას.
• საკუთრება, როგორც ცნება, უცვლელია და იგი ნიშნავას
პირის პრინციპულად შეუზღუდავი ბატონობის უფლებას
ნივთზე.
საკუთრების ეს მნიშვნელობა არ იცვლება ეკონომიკური და
სოციალური ურთიერთობების გარდაქმნის კვალობაზე.
• ამავე დროს, შეცვლილმა ეკონომიკურმა და სოციალურმა
პირობებმა გამოიწვიეს საკუთრებითი წესრიგისა და
საკუთრების შინაარსის შეცვლა.
მაგრამ საკუთრების შინაარსის შეცვლა არ იწვევს საკუთრების
ცნების რეფორმაციას, მისი დეფინიციის უარყოფას.
ამგვარად, საკუთრების პრობლემაზე საუბარი
გულისხმობს:
• ერთი მხრივ, საკუთრების ცნების ირგვლივ მსჯელობას
და მისი სამოქალაქო სამართლებრივი დეფინიციის
უცვლელობასა და აბსოლუტურობას და,
• მეორე მხრივ, საკუთრების შინაარსის განხილვას,
რომელიც შეცვლილი სოციალურ-ეკონომიკური
პირობების შესაბამისად იცვლება და იძენს
განსხვავებულ მნიშვნელობას.
• საკუთრების ცნება აბსოლიტური ცნებაა და იგი მხოლოდ
ნივთისადმი პირის დამოკიდებულებას გამოხატავს, უფრო
ზუსტად, საგნის, ნივთის კუთვნილებას ამა თუ იმ პირისადმი ისე,
რომ მესაკუთრის კონკრეტულ შინაარსზე იგი არაფერს ამბობს.
• საკუთრების ცნება არ იცვლება იმის შესაბამისად, თუ რა
მდგომარეობაშია ეკონომიკა, წარმატებულად ვითარდება
იგი თუ განიცდის კრიზისს. ამიტომ ზოგი მეცნიერი ამბობს,
რომ საკუთრების ცნება დგესაც იგივეა, რაც ასი ან ორასი
წლის წინათ იყოო.
• ამგვარად, საკუთრების წესრიგის შეცვლა არავითარ
გავლენას არ ახდენს საკუთრების ცნებაზე.
მეცნიერებაში არსებობს საკუთრების სხვადასხვაგვარი
დეფინიცია.
იგი განისაზღვრება როგორც:
• „ნივთის ზოგადი უშუალო ბატონობა“,
• ნივთზე უზოგადესი ბატონობის უფლება“ ან როგორც
• „უზოგადესი სარგებლობის უფლება“,
 საკუთრების ცნების ერთ-ერთი დამახასიათებელი ნიშანია
მისი ერთიანობა.
ვილინგი ერთმანეთისაგან ნაგასხვავებს:
• საკუთრების ცნებას, რომელიც პრინციპულად
შეუზღუდავია და
• ფაქტობრივ საკუთრებას, რომელიც, საკუთრების
უფლებისგან განსხვავებით, ყოველთვის შეზღუდვებს
ექვემდებარება და მესაკუთრის პაქტობრივი
ძალაუფლება ყოველთვის შესაბამისი მართლწესრიგით
განისაზღვრება.
ლიბერალურ მართლწესრიგს შეუძლია საკუთრება მცირედ
შეზუდოს,
სოციალისტურს - იმგვარად, რომ ეს შეზღუდვა გამონაკლისს
კი არ წარმოადგენს, არამედ წესად იქცევა.
მიუხედავად ამისა, საკუთრების ცნება არის შეუზღუდავი.
შეზღუდვები შეადგენენ გამონაკლისს და დასაბუთებულ
უნდა იქნან.
 საკუთრების ცნებისგან განსხვავებით,რომელიც
უცვლელი და მარადიული ინსტიტუტია,
საკუთრების შინაარსი განიცდის დიდ და ხშირ
ცვლილებებს.
ეს უკანასკნელი განისაზღვრება საზოგადოებრივ-
ეკონომიკური ვითარებითა და შესაბამისი
მართლწესრიგით.
საზოგადოებრივი წყობილება იცვლება
ფილოსოფიურ-მსოფლმხედველობრივი და
სოციალურ-ეკონომიკური შეხედულებების
ზეგავლენით.
ეს იწვევს საკუთრებითი წესრიგის შეცვლას და,
შესაბამისად, საკუთრების შინაარსის
ცვლილებასაც.
 საკუთრების შინაარსის შეცვლა,ფაქტობრივად, ნიშნავს
მესაკუთრის კერძო ინტერესებსა და საზოგადოებრივ
ინტერსებს შორის თანაფარდობის შეცვლას ამ
უკანასკნელთათვის აუცილებლობის გამო.
• საკუთრების შინაარსი - განისაზღვრება საკუთრების
თავისუფლებასა და მის ბოჭვას შორის არსებული
მოცულობით.
კონფლიქტი საზოგადოებრივ ინტერესებსა და
მესაკუთრის კერძო ინტერესებს შორის წყდება
კანონმდებლობის მეშვეობით, რომელიც შემზღუდავი
ინსტიტუტებით აგვარებს ამ ურთიერთობას.
მესაკუთრისთვის დაკისრებული მრავალრიცხოვანი
კერძო და საჯარო სამართლებრივი ვალდებულებები
შეადგენენ საკუთრების შეზღუდვებს და
განსაზღვრავენ საკუთრების შინაარსს.
მაგრამ ეს შეზღუდვები საკუთრების ცნების ნიშანს კი არ
წარმოადგენენ, არამედ საკუთრების შინაარსის.
 განსხვავება საკუთრების უცვლელ ცნებასა და
საკუთრების ცვალებად შინაარსს შორის იძლევა
საკუთრების სოციალური ბოჭვის საკითხის
განხილვის შესაძლებლობას.
საკუთრების სიციალური ბოჭვის დეფინიციას
კანონმდებლობა არ იძლევა.
მაგრამ უეჭველია, რომ საკუთრების სოციალური ბოჭვა
სოციალური სახელმწიფოებრიობის გავლენასა და
გამოხატულებას წარმოადგენს.
ძირითადი კანონი პიროვნებას იზოლირებულ
ინდივიდად კი არ განიხილავს, არამედ
საზოგადოების წევრად და, შესაბამისად, მას
მოვალეობაც აკისრებს საზოგადოების წინაშე.
 საკუთრების სოციალური ბოჭვის განხილვისას,
რომელიც მესაკუთრის ვალდებულებას გულისხმობს
საზოგადოების წინაშე, შეიძლება დავასკვნათ:

• პირველი, საკუთრების სოციალური ბოჭვის

მოცულობა დამოკიდებულია შესაბამისი
საზოგადოებრივი ინტერესის მოცულობაზე და
სოციალური მოთხოვნების ცვალობადობის
კვალობაზე იცვლება;

• მეორე, მესაკუთრის შეზღუდვა და მისი ბოჭვა

საკუთრების იმანენტური (საგნის, მოვლენის შინაგანად
დამახასიათებელი, მისთვის ნიშანდობლივი, მისი
ბუნებიდან გამომდინარე) ნიშანი კი არაა, არამედ
განისაზღვრება კანონმდებლობით.
 sakuTrebა როგორც მოვალეობა
საკუთრების შინაარსის განსაზღვრისას მნიშვნელოვანია
საკუთრების შინაარსში მესაკუთრის მოვალეობის შეტანის
საკითხი.
• ამ მოსაზრების თანახმად, საკუთრება არაა მხოლოდ
უფლება, როგორც ეს გაბატონებული იყო, არამედ
მესაკუთრის მოვალეობაც საზოგადოების წინაშე.
საკუთრების ამგვარი გაგება დაკავშირებულია Schlossman-ის
სახელთან, რომელმაც ჯერ კიდევ ამ საუკუნის დასაწყისში
წამოაყენა აღნიშნული იდეა.
მან საკუთრების უფლება ფაქტობრივად
განსაზღვრა,როგორც „გამორიცხვის უფლება“ და მესამე
პირთა მიმართ მესაკუთრის უფლებობას გაუსვა ხაზი.
ამის შესაბამისად, საკუთრება განიხილება არა მხოლოდ
როგორც უფლება ან მოვალეობა, არამედ როგორც
ურთიერთობა - მესაკუთრის ურთიერთობა მესამე პირთა
მიმართ.
 sakuTrebის სტრუქტურის ელემენტები
საკუთრების უფლების განხილვისას საყურადღებოა
საკუთრების სტრუქტურის საკითხი, ანუ იმ ელემენტების
ურთიერთობის საკითხი, რომლებიც საკუთრების შინაარსს
შეადგენენ.

• ერთნი ამტკიცებენ, რომ საკუთრების შინაარსში უმთავრესი

და განმსაზღვრელია მესაკუთრის პოზიტიური
უფლებამოსილება ( მოექცე ნივთს თავისი სურვილისამებრ),
ე.ი. განკარგვის უფლებამოსილება.

• მეორენი ამტკიცებენ, რომ არსებითი საკუთრების შინაარსში

არის მესაკუთრის ნეგატიური უფლებამოსილება - მესამე
პირთა უფლება გამორიცხოს ნივთზე ზემოქმედება.
 საკუთრების სამოქალაქოსამართლებრივი
კონცეფციის დახასიათებისას გამოყოფენ
საკუთრების 7 ნიშანს:
1. სამოქალაქო კოდექსის საკუთრება ვრცელდება
სხეულებრივ ნივთებზე და არასხეულებრივ
ობიექტებზე.
2. საკუთრება წარმოადგენს შეუზღუდავ უფლებას
იმ აზრით, რომ მესაკუთრეს თავისი
შეხედულებისამებრ შეუძლია მოექცეს ნივთს ისე,
რომ ამით არ ეწინააღმდეგემოდეს კანონს ან
მესამე პირთა ინტერესებს. ეს ნიშანი მიუთითებს
საკუთრების ცნების აბსოლუტურობაზე. აღიარებს
იმ პრინცპს, რომ საკუთრების შეზღუდვა
გამონაკლისია საერთო წესიდან, ე.ი ეს ნიშნავს
მესაკუთრის პოზიტიურ უფლებამოსილებას.
3 საკუთრება გაიგება როგორც განსაკუთერბული
უფლება, რაც იმას ნიშნავს, რომ მესაკუთრეს
შეუძლია მესამე პირთა გამორიცხვა მის კუთვნილ
ნივთზე ყოველგვარი ზემოქმედებისაგან;
როგორც უკვე ვთქვი, ეს გამოხატავს მესაკუთრის
ნეგატიური უფლებამოსილების შინაარსს.
4 სამოქალაქო საკუთრება პრინციპულად
ინდივიდუალისტური საკუთრებაა, რომელიც
ერთადერთ პიროვნებაზეა გათვლილი.
თანასაკუთრებას მხოლოდ დაქვემდებარებული
მნიშვნელობა აქვს სამოქალაქო კოდექსის
მიხედვით.
5 სამოქალაქო სამართალი არ იცნობს საკუთრების
არავითარ დროით შეზღუდვას. იგი არის
პრინციპულად მარადიული , და შესაბამისად,
მემკვიდრეობით გადაცემადი უფლება.
6 სამოქალაქო სამართალი საკუთრებას
განიხილავს როგორც აბსტრაქტულ უფლებას,
რომლის შინაარსი პრინციპულად თანასწორია
მიუხედავად იმისა, თუ რომელ ნივთზე
ვრცელდება იგი ან რა ფუნქციის შესრულება
აკისრია მას.

7 და ბოლოს, სამოქალაქო საკუთრება

წარმოაჩენს ფორმალურ ხასიათსაც. იგი არ
არის როგორც კონკრეტულ
უფლებამოსილებათა ჯამი, არამედ
მდგომარეობს ზოგადად სანივთო ბატონობაში.
 საკუთრების ცნება და საკუთრების წესრიგი

• სამართალი საკუთრებას არ განიხილავს

იზოლირებულად, არამედ როგორც
მართლწესრიგის შემადგენელ ნაწილს.
• საკუთრება არსებობს მხოლოდ განსაზღვრული
მართლწესრიგის პირობებში. მაგალითად,
შვეიცარიის სამოქალაქო კოდექსის 641-ე მუხლი
პირდაპირ განამტკიცებს მესაკუთრის
უფლებამოსილებას „მართლწესრიგით
გათვალისწინებული შეზღუდვების“ ფარგლებში.
• „საკუთრება არის ნივთის სარგებლობის და მისი
გაკარგვის თავისუფლება“, მაგრამ „ეს
თავისუფლება შეიძლება არსებობდეს მხოლოდ
მართლწესრიგის ფარგლებში“.
• ნებისმიერი მართლწესრიგი ითვალისწინებს
შეზღუდვებს საკუთრებისთვის. თვით რომის
სამართლიც კი. მაგრამ განსხვავება
მდგომარეობს შეზღუდვის მოცულობაში.
• სამოქალაქო სამართალი, განამტკიცებს
თავისთავად შეუზღუდავი საკუთრების
ცნებას, რომელიც კანონის საფუძველზე
შეიძლება შეიზღუდოს.
• კანონისმიერი შეზღუდვების ფარგლებს
განსაზღვრავს თითოეული მართლწესრიგი.
 სუბსტანციური თუ ფუნქციური საკუთრება

მნიშვნელოვანია ფუნქციური საკუთრების საკითხი.

თანამედროვე რთული საზოგადოებრივი ურთიერთობის
პირობებში საკუთრების გაგება, როგორც მხოლოდ ნივთზე
ბატონობის უფლებისა, არაა საკმარისი მისი ბუნების, არსის
და დანიშნილების გარკვევისათვის.
სულ უფრო აქტუალური ხდება საკუთრების შესწავლა და
განხილვა იმ ფუნქციებთან მიმართებაში, რომლებსაც
საკუთრება ასრულებს.
• ლიბერალური გაგებით, საკუთრება ნივთზე აბსოლუტური
ბატონობის უფლებას ნიშნავს. სხვა სიტყვებით რომ
ვთქვათ, მესაკუთრეს შეუძლია მოექცეს თავის საკუთრებას
ისე, როგორც ეს მას სურს. ნივთი ეკუთვნის მას როგორც
სუბსტანცია.
• ამავე დროს, აშკარაა, რომ ეს დებულება მესაკუთრის
შეუზღუდველი უფლემაბოსილების შესახებ დღევანდელ
პირობებში მეტად არაერთგვაროვანია.
მაგალითად, შეიძლება საკუთარი წიგნების წაკითხვა,
გაჩუქება, დაწვა.
ავტომანქანის მიმართ კი მესაკუთრეს უფრო ნაკლები
უფლებები გააჩნია: მას შეუძლია მხოლოდ
ტექნიკურად გამართული მანქანით სიარული.
„ფაბრიკის“ მესაკუთრე განკარგვის
უფლებამოსილებაში უფრო შეზღუდულია - მას არ
აქვს უფლბა სხვათა თანხმობის გარეშე
(მაგალითად, საწარმოს საბჭო, ან სათანადო უწყება)
ფაბრიკა გაანადგუროს, საწარმო გააჩეროს და ა.შ.
ეს მაგალითები იმის საჩვენებელია, რომ საკუთრების
შინაარსი წიგნების მიმართ და საკუთრების
შინაარსი ავტომანქანის ან საწარმოს მიმართ
განსხვავებულია.
მესაკუთრის კლასიკური უფლებამოსილების შინაარსში
შედის აგრეთვე სხვადასხვა მიზნებისათვის ნივთის
გამოყენების შესაძლებლობა.
მაგალითად, წიგნების მესაკუთრეს შეუძლია ისინი
გამოიყენოს როგორც წასაკითხად, ისე დილის
ვარჯიშისთვის ასაწევ სიმძიმედ.
ეს ნიშნავს, რომ მესაკუთრეს შეუძლია შეუცვალოს
ნივთებს დანიშნულება, რაც რეალურ ცხოვრებაში
ძალიან ხშირად ხდება.
აქ წამოიჭრა ფუნქციური საკუთრებისთვის მეტად
მნიშვნელოვანი საკითხი: რამდენად მნიშვნელოვანია
სამართლებრივად სარგებლობის სახის შეცვლა ან
შეიძლება კი საერთოდ ნივთის სამართლებრივად
მნიშვნელოვანი ფუნქციის შეცვლა კერძო
ინტერესებისა და მიზნების შესაბამისად?
 ფუნქცია, რომელიც სამართლებრივად მიეწერება
ნივთს სოციალურ გარემოში მისი მდგომარეობიდან
გამომდინარე, შეიძლება მხოლოდ ამ მიზნებისთვის
იქნეს გამოყენებული.
დღევანდელი სამართლებრივი მდგომარეობიდან
გამომდინარე, სულერთია წიგნი წასაკითხად იქნება
გამოყენებული, თუ თაროს დასამშვენებლად.

მაგრამ, საგადასახადო სამართლის თვალსაზრისით,

არ არის სულერთი ავტომანქანა პირადი
მიზნებისთვის იქნება გამოყენებული თუ კერძო
მეწარმეობისთვის.
თანამედროვე სამართალში დიდი სამართლებრივი
მნიშვნელობა აქვს იმას, ნივთი პირადი
მოხმარებისთვის გამოიყენება თუ პროდუქციის
წარმოების ან სამეწარმეო საქმიანობისთვის.
 ამგვარად, არსებობს ნივთები, რომელთა მიმართ
მესაკუთრე თავისუფალია და მას სურვილისამებრ,
შეუზღუდავად შეუძლია ამ ნივთს მოექცეს,
და ნივთები, რომელთა მიმართ მესაკუთრის
უფლებამოსილება, უფრო ზუსტად, განკარგვის
უფლებამოსილება შეზღუდულია, ხშირად კი მათზე
საკუთრების შინაარსი განსაზღვრულია კანონმდებლობით.
ამ ბოლო კატეგორიის ნივთთა წრის განსაზღვრა შეადგენს
კანონმდებლის ამოცანას.
ობიექტური საფუძველი ამისთვის არის ქვეყნის
ეკონომიკური მდგომარეობა და ის ფუნქცია, რასაც ეს
ნივთი არსებული ეკონომიკური ვითარების პირობებში.
ამიტომ, აღიარებული მოსაზრების თანახმად, „ის საკუთრება,
რომელიც ერთეული პიროვნების განვითარებას
ემსახურება, კონსტიტუციური გარანტიის ფარგლებში
სხვაგვარად უნდა იქნეს განხილული, ვიდრე საკუთრება,
რომელიც ეკონომიკურ და სამეწარმეო ფუნქციებს
ასრულებს“.
 საკუთრების ერთი ცნების ფარგლებში
შეიძლება საკუთრება წარმოვიდგინოთ,
• ერთის მხრივ, სუბსტანციურ საკუთრებად და,
• მეორე მხრივ, ფუნქციურ საკუთრებად,
ე.ი. იმის შესაბამისად, თუ რა ეკონომიკურ ან
საზოგადოებრივ ფუნქციას ასრულებს იგი.
ცხადია, საკუთრება, უფრო ზუსტად,
საკუთრებაში არსებული ნივთი ყოველთვის
ასრულებს რაღაც ფუნქციას.
• ერთ შემთხვევაში ეს ფუნქცია მხოლოდ
მესაკუთრით შემოიფარგლება და სხვათა
ინტერესები ყურადღების გარეშე რჩება (ან
სხვათა ინტერესებისთვის არ არის
ღირებული ეს ნივთი). ასეთ დროს ნივთი არ
ასრულებს სამართლებრივ მნიშვნელოვან
ფუნქციას და იგი მესაკუთრის სრულ
განკარგვაშია.
 საკუთრების ამგვარი გაგებიდან ამოდის სამოქალაქო
სამართალი.
• საკუთრების სამოქალაქო სამართლებრივი ცნება
სუბსტანციური საკუთრებაა. ე.ი. საკუთრება, რომელიც
ერთეულთა, მესაკუთრეთა ინტერესებიდან გამოდის და
ამ ინტერესების პრიორიტეტს აღიარებს. საკუთრება
გულგრილია იმის მიმართ, თუ რა დანიშნულებას
ასრულებს ესა თუ ის ნივთი მესაკუთრის ხელში ან
აკმაყოფილებს თუ არა იგი მესაკუთრის
მოთხოვნილებებს.
• ფუნქციური საკუთრების დროს კი მთავარია ნივთის
სოციალური დანიშნულება. ამიტომ, სამართალი უკვე
არ არის გულგრილი ნივთის მიერ შესრულებული
ფუნქციისადმი და ამის შესაბამისად უწესებს
მესაკუთრეს განსაზღვრულ შეზღუდვებს.
მაგალითად, სასოფლო-სამეურბეო მიწის ნაკვეთების
მესაკუთრე ისე თავისუფლად ვერ განკარგავს თავის
საკუთრებას, როგორც ველოსიპედის მესაკუთრე.
 სუბსტანციური თუ ფუნქციური საკუთრება

სუბსტანციური და ფუნქციური საკუთრების

ურთიერთმიმართების შესახებ ამბობენ, რომ
„ფუნქციური საკუთრება მართლწესრიგს აგებს
ზემოდან, სახელმწიფოდან;
სუბსტანციური საკუთრება კი იწყებს ინდივიდებიდან“.
მუხლი 21 (15.10.2010. N3710 ამოქმედდეს 2011 წლის 1 იანვრიდან)
1. საკუთრება და მემკვიდრეობის უფლება აღიარებული და
ხელშეუვალია. დაუშვებელია საკუთრების, მისი შეძენის,
გასხვისების ან მემკვიდრეობით მიღების საყოველთაო უფლების
გაუქმება.
2. აუცილებელი საზოგადოებრივი საჭიროებისათვის დასაშვებია
ამ მუხლის პირველ პუნქტში აღნიშნულ უფლებათა შეზღუდვა
კანონით განსაზღვრულ შემთხვევებში და დადგენილი წესით,
იმგვარად, რომ არ დაირღვეს საკუთრების უფლების არსი.
3. აუცილებელი საზოგადოებრივი საჭიროებისათვის საკუთრების
ჩამორთმევა დასაშვებია კანონით პირდაპირ გათვალისწინებულ
შემთხვევებში, სასამართლოს გადაწყვეტილებით ან ორგანული
კანონით დადგენილი გადაუდებელი აუცილებლობისას,
წინასწარი, სრული და სამართლიანი ანაზღაურების პირობით.
ანაზღაურება თავისუფლდება ყოველგვარი გადასახადისა და
მოსაკრებლისაგან.
(saqarTvelos konstitucia)
 konstituciis 21 (1)-iT sakuTrebis ufleba eqskluziur uflebadaa
aRiarebuli.
gansakuTrebuloba, eqskluziuroba – gulisxmobs marTlwesrigisagan
uflebamosili pirisaTvis yoveli qonebrivi uflebis imgvarad
daqvemdebarebas, rom mas SeeZlos sakuTrebis uflebasTan
dakavSirebuli uflebamosilebebis Tavisi SexedulebiT
individualuri gamoyeneba.
• sakuTrebis uflebis garantias gvaZlevs Canaweri -
“დაუშვებელია საკუთრების, მისი შეძენის, გასხვისების
ან მემკვიდრეობით მიღების საყოველთაო უფლების
გაუქმება”. - anu am uflebis gauqmebis akrZalviT
kanonmdebloba uzrunvelyofs sazogadoebaSi qonebrivi
urTierTobebis Tavisufal ganviTarebas.
• sakuTrebis ufleba, rogorc wesi, xelSeuvali uflebaa, magram
konstituciis 21-e muxlis (2 da 3) nawilebi iTvaliswinebs am
saerTo wesidan gamonaklisebs:
 es gamonaklisebi regulirdeba Semdegi ori kanoniT:
1 საქართველოს კანონი “აუცილებელი საზოგადოებრივი
საჭიროებისათვის საკუთრების ჩამორთმევის წესის
შესახებ”
da
2 საქართველოს ორგანული კანონი “საზოგადოებრივი
საჭიროებისათვის გადაუდებელი აუცილებლობისას
საკუთრების ჩამორთმევის წესის შესახებ”.

საქართველოს ორგანული კანონი “საზოგადოებრივი

საჭიროებისათვის გადაუდებელი აუცილებლობისას
საკუთრების ჩამორთმევის წესის შესახებ”.
მუხლი 1.
ეს კანონი ადგენს საზოგადოებრივი საჭიროებისათვის
გადაუდებელი აუცილებლობისას სათანადო ანაზღაურებით
საკუთრების ჩამორთმევის წესს.
მუხლი 2 (18.01.2013 N 209)
გადაუდებელ აუცილებლობას განეკუთვნება ვითარება,
რომლის დროსაც საომარი ან საგანგებო მდგომარეობის,
ეკოლოგიური კატასტროფის, სტიქიური უბედურების,
ეპიდემიის, ეპიზოოტიის საშიშროების გამო საფრთხე
ექმნება ადამიანთა სიცოცხლეს ან ჯანმრთელობას,
სახელმწიფო ან საზოგადოებრივ უსაფრთხოებას.
მუხლი 3.
გადაწყვეტილებას საკუთრების ჩამორთმევის შესახებ
იღებს საქართველოს პრეზიდენტი, აღმასრულებელი
ხელისუფლების სამთავრობო დაწესებულება,
ავტონომიური რესპუბლიკის სამთავრობო დაწესებულება
ან ადგილობრივი მმართველობის ორგანო, რომლის
სამოქმედო ტერიტორიაზედაც იმყოფება საკუთრების
ობიექტი.
 მუხლი 4 (18.01.2013 N 209)
საკუთრების ობიექტის საფასურს განსაზღვრავს
უფლებამოსილი სახელმწიფო ორგანო, წინასწარი, სრული
და სამართლიანი ანაზღაურების პრინციპიდან გამომდინარე .
საკუთრების ობიექტის საფასური მესაკუთრეს მიეცემა
საკუთრების ჩამორთმევამდე.

მუხლი 5.
საგანგებო ან საომარი მდგომარეობის გამოცხადების
შემთხვევაში საზოგადოებრივი საჭიროებისათვის სათანადო
ანაზღაურებით საკუთრების ჩამორთმევის შესახებ
გადაწყვეტილება მიიღება საგანგებო ან საომარი
მდგომარეობის შესახებ კანონმდებლობით დადგენილი
წესით.

მუხლი 6.
გადაწყვეტილება სათანადო ანაზღაურებით საკუთრების
ჩამორთმევისა და მიყენებული ზიანის ანაზღაურების შესახებ
შეიძლება გასაჩივრდეს სასამართლოში ამ კანონის მე-2
მუხლით გათვალისწინებული ვითარების შეწყვეტის შემდეგ,
კანონმდებლობით დადგენილი წესით.
 საქართველოს კანონი “აუცილებელი საზოგადოებრივი
საჭიროებისათვის საკუთრების ჩამორთმევის წესის
შესახებ”

მუხლი 1. კანონში გამოყენებული ტერმინების განმარტება

ამ კანონში გამოყენებულ ტერმინებს აქვთ შემდეგი
მნიშვნელობა:
ა) შეფასება – სპეციალურად უფლებამოსილი პირის მიერ
საექსპროპრიაციო ქონების ღირებულებისა და სანაცვლო
კომპენსაციის განსაზღვრა; (29.12.2006 N4204)
ბ) ექსპროპრიატორი – პირი, რომელსაც სასამართლოს
გადაწყვეტილებით ენიჭება ექსპროპრიაციის უფლება;
დ) ექსპროპრიაციის უფლება – საქართველოს კონსტიტუციის
21-ე მუხლითა და ამ კანონით განსაზღვრული აუცილებელი
საზოგადოებრივი საჭიროებისათვის საკუთრების
ჩამორთმევის ერთჯერადი უფლება სათანადო
კომპენსაციის უზრუნველყოფით; (29.12.2006 N4204)
ე) ექსპროპრიაცია – საქართველოს კონსტიტუციის 21-ე
მუხლისა და ამ კანონის შესაბამისად საკუთრების
ჩამორთმევა, ჩამორთმეული ქონების სათანადო
კომპენსაციით.
ვ) კომპენსაცია – მესაკუთრისათვის ჩამორთმეული ქონების
სანაცვლოდ სათანადო საკომპენსაციო თანხის გადახდა ან
ჩამორთმეული ქონების საბაზრო ღირებულების მქონე სხვა
ქონების გადაცემა. (29.12.2006 N4204)
მუხლი 2. კანონის მიზანი
1. ამ კანონის მიზანია, განსაზღვროს აუცილებელი
საზოგადოებრივი საჭიროებისათვის ექსპროპრიაციის
უფლების მინიჭებისა და ექსპროპრიაციის
განხორციელების წესი. აუცილებელი საზოგადოებრივი
საჭიროებისათვის ექსპროპრიაცია ხორციელდება
საქართველოს ეკონომიკისა და მდგრადი განვითარების
მინისტრის (შემდგომში – მინისტრი) ბრძანების
საფუძველზე და სასამართლოს გადაწყვეტილებით,
სახელმწიფო ორგანოს ან ადგილობრივი
თვითმმართველობის ორგანოს ანდა საჯარო ან კერძო
სამართლის იურიდიული პირის სასარგებლოდ, რომელსაც
ამ კანონის შესაბამისად ენიჭება ექსპროპრიაციის უფლება.
(15.10.2010. N3717)
2. აუცილებელი საზოგადოებრივი საჭიროებისათვის
ექსპროპრიაცია ხორციელდება შემდეგი სამუშაოების
წარმოების მიზნით:
ა) გზისა და მაგისტრალის გაყვანა-მშენებლობისათვის;
ბ) რკინიგზის ხაზების გაყვანისათვის;
გ) ნედლი ნავთობის, ბუნებრივი გაზისა და
ნავთობპროდუქტების მილსადენების გაყვანისათვის;
დ) ელექტროენერგიის გადამცემი და გამანაწილებელი
ხაზების მშენებ-ლობისათვის;
ე) წყალმომარაგების, კანალიზაციისა და ატმოსფერული
ნალექების კოლექ-ტორული ხაზების გაყვანისათვის;
ვ) სატელეფონო ხაზების გაყვანისათვის;
ზ) სატელევიზიო კაბელების გაყვანისათვის;
თ) საზოგადოებრივი საჭიროებისათვის აუცილებელი
ნაგებობისა და ობიექტის მშენებლობისათვის;
ი) ეროვნული თავდაცვისათვის საჭირო სამუშაოებისათვის.
კ) სასარგებლო წიაღისეულის მოპოვებისათვის. (22.04.2005 N
1417)
 ექსპროპრიაციის განხორციელება
მუხლი 3. ექსპროპრიაციის უფლების მოპოვების
საფუძველი
1. საქართველოს კონსტიტუციის 21-ე მუხლის შესაბამისად
აუცილებელი საზოგადოებრივი საჭიროებისათვის
დასაშვებია საკუთრების ჩამორთმევა ექსპროპრიაციის
გზით. ექსპროპრიაციის უფლების მინიჭება ხორციელდება
მინისტრის ბრძანების საფუძველზე და სასამართლოს
გადაწყვეტილებით. მინისტრის ბრძანებით
განისაზღვრება აუცილებელი საზოგადოებრივი
საჭიროებისათვის ექსპროპრიაციის გარდაუვალობა და
სუბიექტი, რომელსაც შეიძლება მიენიჭოს ექსპროპრიაციის
უფლება. (15.10.2010. N3717)
2. ექსპროპრიაციის თაობაზე გადაწყვეტილებას იღებს
მხოლოდ სასამართლო. სასამართლოს
გადაწყვეტილებით დგინდება სახელმწიფო ორგანო ან
ადგილობრივი თვითმმართველობის ორგანო ანდა
საჯარო ან კერძო სამართლის იურიდიული პირი,
რომელსაც ენიჭება ექსპროპრიაციის უფლება.
სასამართლოს გადაწყვეტილება აგრეთვე უნდა შეიცავდეს
საექსპროპრიაციო ქონების დეტალურ აღწერას და
შესაბამის მითითებას მესაკუთრის სათანადო
კომპენსაციით უზრუნველყოფის აუცილებლობის თაობაზე .
(29.12.2006 N4204)
მუხლი 4. ინფორმაციის საჯარო გამოქვეყნება
1. ყველა მესაკუთრეს, რომელთა ქონება ექვემდებარება
ექსპროპრიაციას, მინისტრის შესაბამისი ბრძანების
გამოქვეყნების შემდეგ ექსპროპრიაციის უფლების
მოპოვებით დაინტერესებული პირი აწვდის
ინფორმაციას, რომელიც ქვეყნდება ცენტრალურ და
შესაბამის ადგილობრივ პრესაში. ინფორმაცია უნდა
შეიცავდეს პროექტისა და მისი განხორციელების
ფარგლების, აგრეთვე ტერიტორიისა და, სავარაუდოდ,
საექსპროპრიაციო ქონების მოკლე აღწერას. (15.10.2010.
N3717)
2. პირველ პუნქტში აღნიშნულ ყველა მესაკუთრეს უნდა
ეცნობოს აგრეთვე სასამართლოში განცხადების
შეტანისა და სასამართლოს მიერ განცხადების
განხილვის თარიღი.
 sakuTreba
samoqalaqo kodeqsi uaryofs sakuTrebis formebad dayofas
da mis erTian cnebas ganamtkicebs
samoqalaqo kodeqsiT safuZveli Caeyara sakuTrebis
Tavisuflebas, rac Tavis mxriv safuZvels warmoadgens
saxelSekrulebo TavisuflebisaTvis
samoqalaqo samarTalSi gabatonebuli principi:
sakuTreba erTiania yvela mesakuTrisaTvis, yvela
mesakuTre Tanasworia sakuTrebis winaSe
 sakuTreba absoluturi uflebaa _ igi avaldebulebs yvela mesame
pirs Tavi Seikavos sxvisi sakuTrebis uflebis darRvevisagan
mesakuTres ufleba aqvs moiTxovos Tavisi sakuTrebis dacva
mesame pirTagan.
sakuTrebis ufleba qonebis SeZenis SesaZleblobaa da ara TviT es
qoneba.
sakuTrebis komercializacia
komerciuli sakuTrebis viTarebaSi mesakuTreTa Zalaufleba
maTi xelidan menejerTa xelSi gadadis.
saaqcio sazogadoebaSi mesakuTreTa Zalaufleba nulis tolia,
xolo menejerTa Zalaufleba SeuzRudavia (gelbreiti cn.
ekonomisti)
 sakuTrebis Sinaarsi
sakuTreba moiazreba
• pozitiuri mdgomareobiT _ mesakuTris nivTTan urTierToba
– aq xazi esmeba sakuTrebis moxmarebiT, daniSnulebiT
mdgomareobas
• negatiuri mdgomareobiT _ nivTis Taobaze pirTa Soris
urTierToba, romelsac absoluturi urTierToba hqvia
mesakuTres SeuZlia kanonismieri an sxvagvari, kerZod,
saxelSekrulebo SeboWvis farglebSi
• Tavisuflad flobdes da sargeblobdes qonebiT
• ar dauSvas sxva pirTa mier am qonebiT sargebloba
• gankargos igi, Tuki amiT ar ilaxeba mezoblebis an sxva mesame
pirTa uflebebi, anda Tu es moqmedeba ar warmoadgens uflebis
borotad gamoyenebas (sakuTreba avaldebulebs).
 sakuTrebis uflebis SezRudvebi
miuxedavad Tavisi absoluturi xasiaTisa, sakuTreba ar SeiZleba
warmovidginoT rogorc absoluturad “lagammiSvebuli”
faseuloba.
170-e muxli moicavs sakuTrebis uflebis SezRudvebs:
• mesakuTris uflebamosileba SezRudulia an kanoniT an
xelSekrulebiT (upiratesi Sesyidvis an gamosyidvis ufleba).
• mesakuTris moqmedebiT ar unda ilaxebodes mezoblebis an
mesame pirTa uflebebi.
• mesakuTris mier kuTvnili nivTis mimarT ganxorcielebuli
uflebamosilebebi ar unda warmoadgendes uflebis borotad
gamoyenebas.
 uflebis borotad gamoyenebad CaiTvleba
sakuTrebiT iseTi sargebloba, romliTac mxolod sxvebs adgebaT
ziani, ise rom ar aris gamokveTili mesakuTris interesis upiratesoba
da
• misi moqmedebis aucilebloba gaumarTlebelia (mag. mezoblis
nakveTze gadasuli totebis moWra, Tuki es mas xels ar uSlis, an
mesakuTris mier damqiraveblis binidan gamosaxleba, roca ar iyo
gamokveTili misi interesebis upiratesoba).
Tumca samwuxarod unda avRniSnoT, rom 170-e muxli ar
axsenebs sakuTrebis uflebis SemzRudvel erT-erT ZiriTad
safuZvels – kanons, da aseve es muxli ar miuTiTebs
xelSekrulebaze, rogorc sakuTrebis uflebis SemzRudvel kerZo
pirTa Soris dadebul aqtze.
aqedan gamomdinare, unda vigulisxmoT, rom sakuTrebis uflebis
SezRudvebi uamravia.
sakuTrebis uflebis SezRudvebs iuridiul literaturaSi yofen sajaro-
samarTlebriv da kerZo-samarTlebriv SezRudvebad.
 ganvixiloT TiToeuli maTgani mokled:
(1) sakuTrebis uflebis SezRudvebi sajaro samarTalSi:

aRniSnuli SezRudvebis zogierTi saxe Cven zemoT ukve ganvixileT

sakuTrebis uflebis sakonstitucio samarTlebrivi safuZvlebis
ganxilvis dros.
konstituciisa da masSi miTiTebuli organuli da Cveulebrivi
kanonebis garda, sakuTrebis uflebis SezRudvebs vxvdebiT
administraciul samarTalSi (sagadasaxado, antimonopoliuri,
samSeneblo, sabanko, sadazRvevo da sxva normatiul aqtebSi).
administraciul samarTals mikuTvnebul samarTlis dargebs
sakuTrebis uflebis SezRudvis sxvadasxva formebi axasiaTebs.
Tu zogierTi iTvaliswinebs sakuTrebis uflebis pirdapir, udavo
wesiT CamorTmevas, sxva adgens sajaro-samarTlebriv
normativebs, romelTa farglebSic dasaSvebia sakuTrebis uflebis
realizacia.
magaliTad – mravali samSeneblo normatiuli aqti.
Tu mesakuTre daarRvevs zemoaRniSnul sajaro-samarTlebrivi
normatiuli aqtiT dadgenil imperatiul normas (mag: saxlis an
miSenebis mSenebloba saTanado nebarTvis gareSe), erT-erTi
sanqciis saxiT gaTvaliswinebulia ukanono moqmedebis aRkveTa
(mag: ukanono nagebobis mSeneblobis aRkveTa) an zogierT
SemTxvevaSic ki, sakuTrebis uflebis CamorTmeva (mag: ukanono
nagebobis dangreva).
 exla ganvixiloT
(2) sakuTrebis uflebis SezRudvebi kerZo samarTalSi:

rogorc zemoT avRniSneT, sakuTrebis uflebis SemzRudvel wesebs

romanuli samarTlis sistemis qveynebis kanonmdeblobebi
iTvaliswinebs samoqalaqo kodeqsebSi.
romis samarTlis gavleniT safrangeTis samoqalaqo kodeqsi kerZo-
samarTlebriv SezRudvebis warmoSobis safuZvlebad asaxelebs: (1)
miwis nakveTebis bunebriv ganlagebas; (2) kanoniT dadgenil
valdebulebebsa da (3) mesakuTreTa Soris SeTanxmebebs. am
samive tipis SezRudvebs kodeqsi aerTianebs erT krebsiT terminSi
– servitutebi.
gansxvavebiT safrangeTis samoqalaqo kodeqsisagan, italiis
samoqalaqo kodeqsi analogiur SezRudvebs aRar uwodebs
servitutebs da saerTod igi ufro daxvewilad da Tanamedrove
moTxovnebis Sesabamisad adgens sakuTrebis uflebis SemzRudvel
normebs.
 ganvixiloT ramodenime muxli italiis samoqalaqo kodeqsidan
sakuTrebis SezRudvasTan dakavSirebiT:
magaliTad:
muxli 873. manZilebi nagebobebs Soris:
garda im SemTxvevebisa, rodesac momijnave miwis nakveTebze
nagebobebi erTmaneTs ebjineba an exeba, maT Soris manZili ar
unda iyos sam metrze naklebi. adgilobrivi normatiuli aqtebiT
SeiZleba dadgindes ufro meti manZili.

muxli 886. Robe-kedlis mSenebloba:

nebismier pirs SeuZlia mosTxovos mezobels im Robe-kedlebis
mSeneblobis xarjebis naxevari, romlebic yofs dasaxlebul punqtebSi
mdebare saxlebs, ezoebsa da baRebs. maTi simaRle unda iyos sami
metri garda im SemTxvevebisa, rodesac sxvagvarad aris dadgenili
adgilobrivi normatiuli aqtebiTa Tu SeTanxmebebiT.
D
muxli 899. saerTo Robe:
yoveli Robe or miwis nakveTs Soris ivaraudeba saerTo sakuTrebad da misi
movlis xarjebi ekisreba orive miwis nakveTis mesakuTres garda im
SemTxvevebisa, rodesac arsebobs sasazRvro niSani an sawinaaRmdegos
damadasturebeli sxva mtkicebuleba. Tu SemoRobilia mxolod erT-erTi
miwis nakveTi, ivaraudeba, rom Robe ekuTvnis SemoRobili miwis
nakveTis mesakuTres an im mesakuTres, vis mxaresac aRmarTulia Robe
arsebuli sasazRvro niSnebis mimarT.
muxli 900. fanjris saxeebi:
fanjrebi an sxva Riobi mezoblis miwis nakveTze ori saxisaa: minebi,
romlebic uSvebs sinaTlesa da haers, magram ar iZleva saSualebas, vinmem
Seixedos mezoblis miwis nakveTSi; xedebi, romlebic saSualebas aZlevs pirs
gamoCndes da gaixedos pirdapir, daxrilad an gverdidan.
da a.S.
(sakuTrebis uflebis SezRudvebs samoqalaqo kodeqsis mixedviT viswavliT
samezoblo samarTalSi Semdeg leqciaze)
D
 sakuTrebis Sinaarsi
• sargebloba ar niSnavs aucileblad imas, rom pirma garkveul
vadaSi aucileblad unda moixmaros (isargeblos) nivTis
Rirebuleba
• sargeblobis ufleba nivTiT Tavisufali sargeblobis kanoniT
aRiarebuli SesaZleblobaa da misi ganxorcieleba mTlianad
mesakuTris nebazea damokidebuli
• sargeblobis ufleba moicavs aseve SesaZleblobas ar isargeblos
pirma Tavisi nivTiT
 sakuTreba rogorc valdebuleba
• sakuTreba avaldebulebs imitom, rom aravis ar aqvs ufleba
borotad gamoiyenos Tavisi sakuTreba da amiT sxvebs
miayenos ziani.
• meorec, sakuTreba avalebulebs imitom, rom igi socialuri
funqciis matarebelia.
• kanoniT SeiZleba dawesdes sargeblobis an movlisa da
Senaxvis valdebuleba, Tuki am nivTis gamouyenebloba an
mouvleloba xelyofs sazogado interesebs.
• am SemTxvevaSi mesakuTres SeiZleba an TviTon
daekisros valdebulebis Sesruleba, anda daekisros sxva piris
sargeblobaSi nivTis gadacema Sesabamisi sasyidliT.
 sakuTrebis Sinaarsi
nivTze sakuTrebis ufleba vrceldeba aseve am nivTis arsebiT
Semadgenel nawilebzedac, radgan arebiTi Semadgeneli
nawili ar warmoadgens damoukidebeli gankargvis sagans.
mag: roca iyideba miwa, ivaraudeba, rom iyideba masze
mdgari Senoba-nagebobanic.
 sakuTrebis uflebis dacva
• ukanono mflobelobidan nivTis gamoTxova _ vindikaciuri
sarCeli.
• xelSeSlis aRkveTis moTxovna _ negatoruli sarCeli.
• vindikaciuri sarCeli warmoadgens sakuTrebis uflebis dacvis
saSualebas.
• vindikaciuri sarCeli - esaa sanivTo sarCeli, romelsac
mesakuTre maSin iyenebs, roca Selaxulia nivTze misi
mflobeloba, kerZod roca mesakuTris qoneba ukanono
mflobelis xelTaa.
 vindikaciuri sarCeli
• nivTis vindicirebac sxvisi ukanono mflobelobidan mesakuTris
mier nivTis gamoTxovas gulisxmobs.
• aseTi ufleba aqvs mesakuTres magaliTad qurdis, misi nivTis
mpovnelis Tu sxva pirTa mimarT
• vindicirebis uflebiT SeiZleba isargeblos ara mxolod
mesakuTrem, aramed mflobelmac, romelsac flobis ufleba
kanonmdeblobiT dadgenili wesiT aqvs mopovebuli.
vindicirebis wesi mTllianad damokidebulia imaze, Tu ra gziT
gamovida mesakuTris xelidan nivTi.
arsebobs ori gza:
• mesakuTris nebis gareSe
• mesakuTris nebiT
 mesakuTris nebis gareSe

• rodesac mesakuTre kargavs qonebas.

• rodesac mesakuTres paraven qonebas.
• rodesac mesakuTres ukanono sanqciebiT CamoarTmeven
qonebas.
mesakuTris nebis gareSe
vis xelSic ar unda aRmoCndes qoneba, vinc ar unda iyos misi
ukanaskneli SemZeni, Tundac keTilsindisieri piri, igi
valdebulia nivTi daubrunos mesakuTres.
 mesakuTris nebiT
mesakuTris mier nivTis gadacemis saxelSekrulebo urTierTobis
safuZveli (mag: qiravnoba, Txoveba, ijara).
mesakuTris nebiT
am SemTxvevaSi mxolod is keTilsindisieri SemZenia valdebuli
daubrunos nivTi mesakuTres, romelmac igi usasyidlod
SeiZina.
xolo vinc nivTi sasyidliT SeiZina, ar moeTxoveba misi ukan
dabruneba.
aq pasuxi fuladi kompensaciis saxiT unda moeTxovos mis
arauflebamosil gamyidvels
 vindikaciuri sarCeli
• mesakuTres SeuZlia mflobels mosTxovos nivTis ukan
dabruneba, garda im SemTxvevebisa, roca mflobels hqonda am
nivTis flobis ufleba (muxli 172 (1)) (vindikaciuri sarCeli)
• nivTis flobis ufleba – gulisxmobs, nivTis flobas saxelSekrulebo
an kanonismier safuZvelze (Txoveba, gaqiraveba, ijara).
 negatoruli sarCeli
• negatoruli sarCeli warmoadgens sakuTrebis uflebis dacvis
saSualebas.
• mas SeiZleba maSin mivmarToT, roca mesakuTre kvlavac
nivTis mflobelad rCeba, magram sxvisi ukanono moqmedebis
gamo xeli eSleba sakuTrebis gamoyenebaSi.
• mag: garaJis win dayrili nagavi an qviSa, an sxvis miwis
nakveTze dayrili samSeneblo masalebi da a.S.
• am dros samoqalaqo kodeqsi mesakuTres uflebas aZlevs
pirvelad mosTxovos damrRvevs xelSeSlis aRkveTa.
• Tu am moTxovnas damrRvevi arafrad Caagdebs da xelSeSla
kvlav gagrZeldeba, maSin mesakuTres ukve SeuZlia
mimarTos sasamarTlos ukanono moqmedebis aRkveTs
moTxovniT
• Tu sakuTrebis xelyofa an sxvagvari xelSeSla xdeba nivTis
amoRebis an misi CamorTmevis gareSe, maSin mesakuTres
SeuZlia xelis SemSlels mosTxovos am moqmedebis aRkveTa
(muxli 172 (2)). (negatoruli sarCeli)

• Tu amgvari xelSeSla kvlav gagrZeldeba, mesakuTres SeuZlia

moiTxovos moqmedebis aRkveTa sasamarTloSi sarCelis
Setanis gziT (muxli 172 (2)) (aq igulisxmeba moZravi nivTi).
 saerTo sakuTreba
• saerTo sakuTreba ar warmoadgens sakuTrebis raime formas.
• igi mxolod imis mauwyebelia, rom qoneba erToblivad SeiZleba
ekuTvnodes ramdenime pirs.
• TiToeuli maTgani iqneba am qonebis TanamesakuTre.
• saerTo sakuTreba warmoiSoba kanonis ZaliT an garigebis
safuZvelze
• mag: meuRleTa saerTo sakuTreba warmoiSoba rogorc
kanonis, aseve xelSekrulebis (saqorwino kontraqti)
safuZvelze.
saerTo sakuTreba ori saxisa:
• Tanaziari sakuTreba
• wiladi sakuTreba
 Tanaziari sakuTreba
• Tanaziari sakuTrebisas TiToeuli mesakuTris ufleba vrceldeba
mTel qonebaze.
• Tanaziari sakuTrebisas TiToeuli mesakuTris wili winaswar ar
aris cnobili da konkretulad ganisazRvreba qonebis gayofis
SemTxvevaSi.
• Tanaziari sakuTrebisas qonebis gayofamde ivaraudeba, rom
yvelas wili Tanabaria.
magaliTad:
meuRleTa saerTo qoneba erTad cxovrebis periodSi
warmoadgens Tanaziar sakuTrebas, romelzedac meuRleebs
aqvT Tanabari uflebebi da maTi wili konkretulad
ganisazRvreba maTi gaSorebis SemTxvevaSi qonebis
gayofisas, Tu ar arsebobs saqorwino kontraqti.
 wiladi sakuTreba
wiladi sakuTrebisas TiToeul TanamesakuTres ekuTvnis
gansazRvruli wili saerTo sakuTrebaSi, romlis gankargvac mas
SeuZlia da es wili qonebaSi winaswaraa cnobili idealuri wilis
saxiT.
magaliTad samewarmeo sazogadoebebSi mogebis ganawileba
partniorTa wilis Sesabamisad.
 Tanaziari da wiladi sakuTreba

Sedareba
Tu wiladi sakuTrebisas mesakuTris wili qonebaSi
winaswaraa cnobili idealuri wilis saxiT, Tanaziari
sakuTrebisas – es wili konkretulad ganisazRvreba
qonebis gayofis SemTxvevaSi, manamde ivaraudeba,
rom yvelas wili Tanabaria.
 saerTo sakuTreba
TiToeul TanamesakuTres SeuZlia moTxovnebi warudginos
mesame pirebs saerTo sakuTrebaSi arsebuli qonebis gamo.
mag: aseTi moTxovnis ufleba mindobili unda hqondes saerTo
sakuTrebis marTvis organoebs, rogorc esaa mravalbinian
saxlebSi.
yovel TanamesakuTres aqvs nivTis gamoTxovis ufleba
(vindikacia) mxolod yvela TanamesakuTris sasargeblod
(mux. 173 (1)),
aseve yovel TanamesakuTres ufleba unda hqondes ukanono
xelSeSlis aRkveTis moTxovnazec (negatoruli sarCeli),
Tumca es kodeqsiT ar aris gaTvaliswinebuli
 saerTo sakuTrebis sargebloba da gankargva xorcieldeba:
• kanoniT dadgenili wesiT (mag: samewarmeo sazogadoebebSi es
sakiTxi wesrigdeba “mewarmeTa Sesaxeb” saqarTvelos
kanoniT).
• an TanamesakuTreTa urTierTSeTanxmebiT (mag: meuRleTa
mier saerTo qonebis floba, sargebloba da gankargva).
saerTo sakuTrebaSi arsebuli nivTi TanamesakuTreebTan
SeTanxmebis safuZvelze SeiZleba dagiravdes an uflebrivad
sxvagvarad daitvirTos erT-erTi mesakuTris sasargeblod da
interesebisaTvis.
მagალითად - erTerT TanamesakuTres bankidan gamotanili
kreditis uzrunvelsayofad SeuZlia daagiravos saerTo avtomobili
da am dros yvela TanamesakuTre gamodis damgiraveblis rolSi.
 saerTo sakuTreba
saerTo sakuTrebaSi arsebuli nivTis movlisa da Senaxvis xarjebi
TanamesakuTreebs ekisrebaT Tanabrad, Tu kanoniT an
xelSekrulebiT sxva ram ar aris gaTvaliswinebuli.
mag. mravalbinian saxlSi yoveli binis mesakuTre Tavisi wilis
(farTis) Sesabamisad ixdis saxlis saTanado mdgomareobaSi
Senaxvisa da movlis xarjebs,
an Tanabrad iyofen (liftis, ezos movlis) xarjebs.
 wilis upiratesi Sesyidvis ufleba
saerTo sakuTrebis wilis upiratesi Sesyidvis ufleba SeiZleba
ganisazRvros mxareTa SeTanxmebiT.
TanamesakuTris mier saerTo sakuTrebis wilis upiratesi Sesyidvis
ufleba gulisxmobs imas, rom Tu TanamesakuTre moindomebs
nivTis gayidvas, vidre mesame pirs SesTavazebdes sagnis yidvas,
manamde SeuZlia SesTavazos danarCen TanamesakuTreebs.
oRond es SeTavazeba anu wilis upiratesi Sesyidvis ufleba
ganisazRvreba mxareTa SeTanxmebiT.

upiratesi Sesyidvis ufleba ar moqmdebs, Tu TanamesakuTris wili

iyideba sajaro vaWrobis gziT (auqcionze).
მუხლი 170. ცნება. საკუთრების უფლების შინაარსი
1. მესაკუთრეს შეუძლია, კანონისმიერი ან სხვაგვარი,
კერძოდ, სახელშეკრულებო შებოჭვის ფარგლებში
თავისუფლად ფლობდეს და სარგებლობდეს ქონებით
(ნივთით), არ დაუშვას სხვა პირთა მიერ ამ ქონებით
სარგებლობა, განკარგოს იგი, თუკი ამით არ ილახება
მეზობლების ან სხვა მესამე პირთა უფლებები, ანდა, თუ ეს
მოქმედება არ წარმოადგენს უფლების ბოროტად
გამოყენებას.
2. უფლების ბოროტად გამოყენებად ჩაითვლება საკუთრებით
ისეთი სარგებლობა, რომლითაც მხოლოდ სხვებს
ადგებათ ზიანი ისე, რომ არ არის გამოკვეთილი
მესაკუთრის ინტერესის უპირატესობა, და მისი მოქმედების
აუცილებლობა გაუმართლებელია.
3. სარგებლობის უფლება მოიცავს ასევე შესაძლებლობას, არ
ისარგებლოს პირმა თავისი ნივთით. კანონით შეიძლება
დაწესდეს სარგებლობის ან მოვლისა და შენახვის
ვალდებულება, თუკი ამ ნივთის გამოუყენებლობა ან
მოუვლელობა ხელყოფს საზოგადო ინტერესებს. ამ
შემთხვევაში მესაკუთრეს შეიძლება ან თვითონ
დაეკისროს ვალდებულების შესრულება, ან შესაბამისი
სასყიდლით ნივთის გადაცემა სხვა პირის სარგებლობაში.

მუხლი 171. საკუთრების უფლება ნივთის არსებით

შემადგენელ ნაწილზე
ნივთზე საკუთრების უფლება ვრცელდება ასევე ამ ნივთის
არსებით შემადგენელ ნაწილებზედაც.
მუხლი 172. უკანონო მფლობელობიდან ნივთის
გამოთხოვა და ხელშეშლის აღკვეთის მოთხოვნა
1. მესაკუთრეს შეუძლია მფლობელს მოსთხოვოს ნივთის უკან
დაბრუნება, გარდა იმ შემთხვევებისა, როცა მფლობელს
ჰქონდა ამ ნივთის ფლობის უფლება.
2. თუ საკუთრების ხელყოფა ან სხვაგვარი ხელშეშლა ხდება
ნივთის ამოღების ან მისი ჩამორთმევის გარეშე, მაშინ
მესაკუთრეს შეუძლია ხელის შემშლელს მოსთხოვოს ამ
მოქმედების აღკვეთა. თუ ამგვარი ხელშეშლა კვლავ
გაგრძელდება, მესაკუთრეს შეუძლია მოითხოვოს
მოქმედების აღკვეთა სასამართლოში სარჩელის შეტანის
გზით.
მუხლი 173. საერთო საკუთრება
1. საერთო (თანაზიარი და წილადი) საკუთრება
წარმოიშობა კანონის ძალით ან გარიგების საფუძველზე.
თითოეულ თანამესაკუთრეს შეუძლია მოთხოვნები
წარუდგინოს მესამე პირებს საერთო საკუთრებაში
არსებული ქონების გამო. ყოველ თანამესაკუთრეს აქვს
ნივთის გამოთხოვის უფლება მხოლოდ ყველა
თანამესაკუთრის სასარგებლოდ.
2. საერთო საკუთრებაში არსებული ნივთი
თანამესაკუთრეებთან შეთანხმების საფუძველზე
შეიძლება დაგირავდეს ან უფლებრივად სხვაგვარად
დაიტვირთოს ერთ-ერთი მესაკუთრის სასარგებლოდ და
მისი ინტერესებისათვის.
3. საერთო საკუთრებაში არსებული ნივთის მოვლისა და
შენახვის ხარჯები თანამესაკუთრეებს ეკისრებათ
თანაბრად, თუ კანონით ან ხელშეკრულებით სხვა რამ
არ არის გათვალისწინებული.
4. საერთო საკუთრების წილის უპირატესი შესყიდვის
უფლება შეიძლება განისაზღვროს მხარეთა
შეთანხმებით. (11.05.2007 N 4744)
 literatura
• besarion zoiZe “qarTuli sanivTo samarTali” gv: 80-
111
• samoqalaqo kodeqsis komentari, wigni meore; gv:
83-93.
• zurab WeWelaSvili “sanivTo samarTali” gv: 97-
125
• lado Wanturia “uZravi nivTebis sakuTreba”,
meore gamocema, gv: 49-148
• samoqalaqo kodeqsi, muxlebi:170-173
• Tamar SoTaZe “sanivTo samarTali”, gv: 118 - 147.