การไทเทรตกรด เบส การ

คำนวณและการเตรียม
สารละลาย

อ. ดร. ฐิติพร อนันทวรรณ

การไทเทรตกรด เบส

• คือ การหาความเข้มข้นหรือปริมาณสาร โดยให้ทำปฏิกิริยากับ

สารมาตรฐานปฐมภูมิที่ทราบความเข้มข้นแน่นอน และอาศัยหลัก
การ คือ สารละลายกรดและเบสสามารถทำปฏิกิริยากันได้พอดี (จุ
ดยุติ) ซึ่งใช้ตัว indicator บ่งชี้ ความเข้มข้นของสารมาตรฐานที่ทำ
ปฏิกิริยากับสารที่ไม่ทราบความเข้มข้นได้พอดีนี้ สามารถนำมา
คำนวณหาความเข้มข้นของสารที่เราไม่ทราบความเข้มข้นได้
จุดยุติ คือ จุดที่สารละลายกรดและเบส
สามารถทำปฏิกิริยากันได้พอดี
• อินดิเคเตอร์ (indicator) คือสารที่บอกจุดยุติได้ โดย
มีการเปลี่ยนสีอ่อนๆ
ความเข้มข้นของสารละลาย
(concentration)
ร้อยละโดยมวล
(%w/w)

ตัวอย่าง จงเตรียม C6H12O6 ความเข้มข้น 10%(g/g) ในสารละลายหนัก

1000 g
10g ×
สารละลาย 100 g มีเนื้อสาร C6H12O6 10 g
1000g
สารละลาย 1000 g มีเนื้อสาร C6H12O6 = 100g
100g

ดังนั้น จึงต้องชั่ง C6H12O6 มา 100g แล้วละลายน้ำ 900g จะได้

ร้อยละโดยมวล/
ปริมาตร (%w/v)

• ตัวอย่าง จงเตรียมสารละลาย C6H12O6 ความเข้มข้น 10%(w/v) ในสารละลายหนัก

1000 ml
สารละลาย 100 ml มีเนื้อสาร C6H12O610g × 10 g
สารละลาย 1000 ml มีเนื้อสาร C6H12O1000ml
6 = 100g
100ml
ดังนั้น จึงต้องชั่ง C6H12O6 มา 100g แล้วละลายน้ำและปรับปริมาตร 1000ml
ร้อยละโดยปริมาตร/
ปริมาตร (%v/v)

• ตัวอย่าง จงเตรียมสารละลายเอทานอล ความเข้มข้น 10%(v/v) ในสารละลาย

ปริมาตร 1000 ml
สารละลาย 100 ml มีเนื้อสารเอทานอล 10ml
10×ml
สารละลาย 1000 ml มีเนื้อสารเอทานอล1000ml =
100ml
100ml
ดังนั้น จึงต้องตวงเอทานอล มา 100ml และปรับปริมาตรด้วยน้ำเป็ น
1000ml
โมล่าร์
(M)

• ตัวอย่าง จงเตรียมสารละลาย NaOH ความเข้มข้น 1 M ปริมาตร 250 ml (Mw = 40g/mol)

สารละลาย NaOH 1000 ml มีเนื้อสาร NaOH 1 mol
1mol ×
สารละลาย NaOH 250 ml มีเนื้อสาร NaOH = 0.25mol
250ml
1000ml
เนื้อสาร NaOH 1 mol = 40g 40g × 0.25mol
เนื้อสาร NaOH 0.25mol = 10g

1mol
ดังนั้น จึงต้องชั่งสาร NaOH 10g แล้วละลายน้ำให้มีปริมาตรสุดท้าย 250 ml จึงจะได้
สารละลาย NaOH
ความเข้มข้น 1 M
การคำนวณการเปลี่ยนความเข้มข้นจาก
ร้อยละ (%) เป็ นโมล่าร์

D= m/v
เมื่อ D คือความหนาแน่น
เมื่อ m คือมวลสาร
เมื่อ v คือปริมาตร
การคำนวณการเปลี่ยนความเข้มข้นจากร้อยละ
(%) เป็ นโมล่าร์
• ตัวอย่าง กรดไฮโดรคลอริกเข้มข้น (Conc. HCl) มีเนื้อกรด 37% (w/w) มี
ความหนาแน่น D 1.19 g/ml จะมีความเข้มข้นกี่โมล่าร์ (Mw HCl = 36.5
g/mol)

• ต้องการทราบปริมาตรของสารละลายกรดที่มีน้ำหนัก 100 g โดยอาศัยสูตร

D= M/V, V=M/D
• จากความสัมพันธ์ มีเนื้อกรด 37% (w/w) หมายถึง สารละลาย 100 g มีเนื้อสาร 37g
แทนค่าในสมการข้างต้น
• V = 100g/1.19 g/ml = 84.03 ml
37g1000
• ต้องการทราบเนื้อสาร HCl ในปริมาตร × 1000
ml
ml
• สารละลายกรด 84.03 ml มีเนื้อกรด 37 g84.03 ml
• ถ้า สารละลายกรด 1000 ml มีเนื้อกรด =
440.32 g
การคำนวณการเปลี่ยนความเข้มข้นจากร้อย
ละ (%) เป็ นโมล่าร์

• คำนวณหาจำนวนโมล จากเนื้อสารที่คำนวณได้ในปริมาตร 1000 ml

• เนื้อสาร 36.5g มีโมลเท่ากับ 1 โมล
1โมล ×
• ถ้าเนื้อสาร 440.32 g มีโมลเท่ากับ = 12.06
โมล 440.32g
36.5g

• ดังนั้น HCl จะมีความเข้มข้น = 12.06 M

หน่วยนอร์มัล (N)

เมื่อ n คือจำนวน
ไฮโดรเจนอะตอม
หน่วยนอร์มัล (N)

• ตัวอย่าง การเตรียม 1 N NaOH ปริมาตร 100 ml จะต้องชั่ง NaOH กี่

กรัม
สารละลาย 1 N NaOH หมายถึง
100ml × 1
สารละลาย 1000 ml NaOH = 1g/eq
สารละลาย 100 ml NaOH = g/eq
= 0.1 g/eq 1000 ml

น้ำหนักสมมูลของ NaOH เท่ากับ 40/1 g/eq หรือ 40 g/eq

น้ำหนักของ NaOH (g) = 0.1 g/eq × 40 g/eq = 4g
ดังนั้น จึงต้องชั่ง NaOH 4g แล้วละลายในน้ำมีปริมาตรสุดท้ายเป็ น
100 ml จึงได้สารละลาย NaOH ความเข้มข้น 1N
ความสัมพันธ์ระหว่างโม
ลาร์(M)กับนอร์มัล(N)

N = nM
N = นอร์มัลลิตี้
n = จำนวนอิเล็กตรอนที่รับหรือให้ต่อสาร 1โมล หรือ
ไฮโดรเจนอะตอม
M = โมล่าร์
 การ
ทดลอง
การทดลอง 1.1 การเตรียมสารละลาย 0.1 N ปริมาตร
250 ml และการไทเทรตหาความเข้มข้นของ NaOH
KHC8H4O4 + NaOH KNaC8H4O4 + H2O
เตรียม 0.1N NaOH

ฟี นอล์ฟทาลีน 2-3
drops KHC8H4O4 0.5g
(ทศนิยมตำแหน่งที่
4) น้ำกลั่น 50 ml
 การเตรียมสารละลาย 0.1 N ปริมาตร 250 ml และการไทเทรต
หาความเข้มข้นที่แท้จริงของ NaOH
คำนวณ เตรียม NaOH 0.1 N 250 ml สลล. 1000 ml มี NaOH 0.1 g/eq
N = จำนวนกรัมสมมูลของตัวถูกละลาย สลล. 250 ml มี NaOH 0.025 g/eq
ปริมาตรของสารละลาย (l) น้ำหนักของ NaOH (g) = 0.025 g/eq ×
จำนวนกรัมสมมูลของตัวถูกละลาย = น้ำหนักของตัวถูก 40
ละลาย (g)
น้ำหนักกรัมสมมูล (g/eq)
น้ำหนักที่ต้องชั่งมาของ NaOH (g) = 1
ย้ายข้าง
g
ดังนั้น เมื่อชั่ง NaOH 1g แล้วปรับ
น้ำหนักกรัมสมมูล (g/eq) = น้ำหนัก ปริมาตรเป็ น 250 ml จะได้ ความเข้ม
โมเลกุล ข้น 0.1N
จำนวนโมลของไฮโดรเจน
อิเล็กตรอน
การเตรียมสารละลาย 0.1 N ปริมาตร 250 ml และการไทเทรต
หาความเข้มข้นที่แท้จริงของ NaOH
• ตารางที่ 1.1 ผลการไทเทรตหาความเข้มข้นที่แน่นอนของ NaOH

ครั้ง น้ำหนักของ KPH 4 น้ำหนักของ ปริมาตร ความเข้มข้นที่

ที่ ตำแหน่ง NaOH NaOH ที่ใช้ แน่นอนของ
ไทเทรต NaOH (N)
 จากการทดลองสามารถคำนวณหาความเข้มข้นที่
แน่นอนของ NaOH ได้ดังนี้
• ตัวอย่าง
ถ้าชั่ง KPH (KHC8H4O4) 0.8055 g ไทเทรตพอดีกับ NaOH 40.05 ml
คขข. ของ NaOHKHC8เท่ากับเท่าไหร่
H4O4 + NaOH KNaC8H4O4 +
HจำนวนสมมูลNaOH
2 O = จำนวนสมมูล KHC 8 H4 O4
= น้ำหนักของ KHC8H4O4 = 0.8055 =
0.00392g/eq
น้ำหนักโมเลกุล KHC8H4O4 204.22

ในสารละลาย NaOH 40.05 ml มีจำนวนสมมูล 0.00392g/eq

ถ้าในสารละลาย NaOH 1000 ml มีจำนวนสมมูล 0.00392g/eq × 1000 ml =
0.0978 g/eq
การไทเทรตหาความเข้มข้นของ HCl

ครั้งที่ ปริมาตรของ ปริมาตร NaOHที่ ความเข้มข้นที่แน่นอน

HCl (ml) ใช้ไทเทรต ของ HCl (N)
 การทดลอง 1.2 การเตรียมสารละลาย 0.1 N HCl ปริมาตร
250 ml จาก 6N HCl และการไทเทรตหาความเข้มข้นของ HCl
HCl + NaOH NaCl + H2O
เตรียม 0.1N NaOH

คำนวณ เตรียม HCl 0.1 N 250 ml จาก 6N

HCl
C1V1 = C2V2
6NV1 = 0.1N × 250 ml
ฟี นอล์ฟทาลีน 2-3 V2 = 4.17 ml
drops
10 ml HCl
จากการทดลองสามารถคำนวณหาความเข้มข้นที่
แน่นอนของ HCl ได้ดังนี้
ตัวอย่าง HCl 10 ml ทำปฏิกิริยาพอดีกับ 9.85 ml 0.0985
NaOH HCl + NaOH NaCl + H2O

จำนวนสมมูล NaOH = จำนวนสมมูล HCl

C1V1 = C2V2
C1 × 10 ml = 0.0985 N × 9.85 mlปริมาตรที่
= 0.097 N ไทเทรต
ดังนั้นความเข้มข้นที่แน่นอนของ HCl เท่ากับ 0.097 N
การเตรียม 4% (w/v) H3BO3 ปริมาตร 250 ml

• ใน สลล. 100 ml มีเนื้อสาร H3BO3 4g

• ถ้าในเนื้อสาร 250 ml มีเนื้อสาร H3BO3 4g × 250 ml = 10
ml
100 ml

ปิเปตสารละลาย H3BO3 มา 10 ml แล้วปรับริ

มาตรเป็ น 250 ml
การเจือจางสารละลาย (การเตรียม 68% Ethanol ปริมาตร
250 ml จาก 95% Ethanol)

• C1V1 = C2V2
• 95V1 = 68×250
• V1 = (68×250)/95 =178.9 ml เติมน้ำ 71.1 ml
• ให้เอาขวดวัดปริมาตร ที่ใส่
สารมาส่ง
• 0.1N HCl
• 0.1 N NaOH 250 ml
• 4% boric acid
• 68% Ethanol

1 . ชั่งสารไว้ กรดboric 10g 250 ml NaOH 1g ละลายใน 250 ml

(ขวดวัดปริมาตร)
2 . เตรียม 0.1N HCl ใส่ขวดวัดปริมาตร 250 ml แล้วแบ่งใส่ขวด
รูปชมพู่ 2 ขวดละ 10 ml
3 . ชั่ง KHP (ขวดรูปชมพู่) 0.5g 2 อัน ผสมน้ำ 50 ml ไว้ไทเทรต
กับ NaOH
4 . เอาเอทานอล 95% มา 178.9 ml เติมน้ำ 71.1 ml
จบ