Брзина на хемиските реакции

Познато е од секојдневниот живот дека некои хемиски реакции се одвиваат доста

брзо, скоро моментално, додека пак од друга страна има хемиски реакции што се
одвиваат многу споро. Два такви примери за брза и спора хемиска реакција
се дадени на сликите подолу.

Пример за брза реакција

Пример за спора реакција
Hindenburg во
-корозија-
New York во 1937 година
Брзината на хемиските реакции ни покажува со кое темпо една
реакција протекува, односно дали е таа спора, средно брза или
многу брза.
Со други зборови,Брзината на хемиските реакции ни покажува
СО КОЕ ТЕМПО РЕАКТАНИТЕво хемиската реакција се
ПРЕТВОРААТ ВО ПРОДУКТИ

Потребно е да се знае: што е неопходно да дојде до хемиска реакција и од

кои фактори зависи брзината на хемиската реакција
Брзина на хемиските реакции
Нека имаме една реакција од општ вид
A ---> продукти

Брз. на хем. реакц.= промена на моловите на A

со тек на времето

- ([A]/t) = k[A]m

k- е константа на брзината на хемиската реакција

График што ја прикажува промената на количеството на
реактантите и продуктите со текот на времето

Reaktant A
Produkti
Koliсestvo / mol

Vreme / min
Како реакцијата се одвива, т.е. како времето на реакцијата се зголемува,
така количеството на реактантите се намалува, додека количеството на
продуктите се зголемува
Закон за брзините на хемиските
реакции
 A + B ---> C
Ред на реакцијата
Brz. na hem. reakcija = k [A]m [B]n

 е експонент на термот на концентрација од

реактантите во равенката за брзината на
хемиската реакција што најчесто имплицира
колку молекули од тој реактант се
инволвирани во детерминирачкиот чекор на
таа реакција (не мора да е секогаш така).
Редот може да се определи САМО
ЕКСПЕРИМЕНТАЛНО.
 Прв ред, експонентот e 1
 Втор ред, експонентот e 2
 Поглед на реакциите на микроскопско ниво:
Како може да се поделат хемиските реакции?
Елементарни Реакции-поделба врз основа на тоа
колку молекули од реактантите учествуваат во
хемиската реакција
 Мономолекуларни-реаранжирање на
молекулата од една во друга состојба

 бимолекуларни -реакции во кои

учествуваат две честички како
реактанти
 тримолекуларни -реакции во кои
учествуваат три честички како
реактанти
 Модел за судири како неопходност за одвивање на
хемиските реакции
Три услови мора да бидат исполнети на микроскопско
(молекуларно) ниво, со цел една реакција да се одвива, а тоа се:
Молекулите од реактантите мора да се судрат;
Положбата на молекулите мора да биде таква да тие бидат
ориентирани поволно-со нивните реактивни групи, и да
формираат еден преоден комплекс, кој е интермедиет помеѓу
реактантите и продуктите;
Судирите мора да имаат доволно енергија, со цел да бидат успешни
и да се премине од преодната состојба кон продуктите на таа
хемиска реакција.

Efektiven sudir
Neefektiven sudir
 Кај сите хемиски реакции гледани на
молекуларно ниво постои една состојба
наречена
Преодна состојба или
Активиран Комплекс
 а тоа е една нестабилна состојба на
интермедиерно соединение кое е
составено од сите атоми од реактантите
учесници во хемиската реакција, и кое
има многу висока енергија
 Кај хемиските реакции често се среќаваме со поимот-
Активациона Енергија-

-под овој поим ќе ја подразбираме минималната енергија што е потребна

за да реакцијата отпочне. Тоа е разлика помеѓу основната енергија и
максималната енергија кај кривата што ги претставува енергетските
промени кај хемиската реакција

Aktiviran
Kompleks

Energija na
Energija

aktivacija
 Фактори кои влијаат врз брзината
на хемиската реакција
-КОНЦЕНТРАЦИЈАТА НА РЕАКТАНТИТЕ; поголема
концентрација-поголем број на молекули-поголема
веројатност за судири-

 зголемена брзина на хем. реакција -

ТЕМПЕРАТУРАТА; повисока температура-поголема
енергија и брзина на честичките од реактантите, поголема
веројатност за успешни судири

-поголема брзина на хемиската реакција-присуство на

КАТАЛИЗАТОРИ;
- ја забрзуваат хемиската реакција-површината на
реактантите или на катализаторот (кога реактантите и
катализаторот се цврсти супстанци).
 Влијание на Температурата врз брзината
не хемиските реакции

Собна T

Број на повисокаa T
молекули со
определена
енергија
  Порастот на брзината на реакцијата со темепратурата била
проучувана од Шведскиот научник Сванте Арениус.

 Зависноста на брзината на хемиската реакција од температурата НЕ

Е ЛИНЕАРНА.

k  Ae - Ea / RT

Areniusova равенка за зависноста

на констнатнтата на брзината на
Konstanta na brzinata

хенмиската реакцина од Т:
Ea - energija na aktivacija
na reakcija

R-univerzalna gasna konstanta

T-termodinami~ka temperatura
A-Areniusova konstanta
A e специфична константа за
секој вид на реакција.

Зависност на константата на брзината на хемиската

реакција од температурата
-Голем број на хемиски реакции се одвиваат со мала
брзина на собна температура. За да се забрзаат
ваквите хемиски реакции, обично се употребуваат
сусптанци наречени
КАТАЛИЗАТОРИ
 Супстанци што ја зголемуваат брзината на
хемиските реакции, а на крајот од
реакциите остануваат непроменети
 Хомогена Катализа-катализаторот е во
иста агрегатна состојба како и реактантите
 Хетерогена Катализа-катализаторот е во
различна агрегатна состојба од реактантите
 Bez katalizator
Energija

(kataliza)

so katalizator

Produkti
Површината на катализаторот битно влијае врз брзината на хем. реакции
 Реакција на етилен со водород во присуство водород
на платина (метал) како катализатор.
C2H4(g) + H2(g)  C2H6(g) Метална површина
 Реакцијата е егзотермна но се одвива многу
бавно заради големата енергија на
активација.
 Во присуство на метална површина (во
конкретниот случај метален прав од платина) Етилен(C2H4)
реакцијата се одвива многу брзо дури и на
собна температура.
 Поврзувањето на водородот со металната
површина овозможува занчително
намалување на активационата енергија на
процесот на дисоцијација на молекулата на
водородни атоми. Етан (C2H6)
 Поврзувањето на реактантите со металната
површина го зголемува бројот на ефективни
судири што доведуваат до хемиска реакција
(пораст на константата А во арениусовата
равенка)
 Ензими-биолошки катализатори
-се голем број на органски (и неоргански)
супстанции, најчесто полимери од амино киселини,
можат да ја регулираат брзината на огромен број на
хемиски реакции што се релевантни
-во биолошките системи-ензимите се најчесто
специфични-делуваат само на определени реакции
или супстанции што се нарекуваат супстрати.
ВНИМАВАЈ!!!ЕНЗИМОТ НЕ МОЖЕ да забрза
реакција што НЕ Е ВОЗМОЖНА

Пример за каталитичко делување на ензимите е разложувањето на

мастите или јаглехидратите до СО2 и вода во водена средина.
enzim
C6H12O6(aq) + 6O2(aq)  6CO2(aq) + 6H2O(aq)
 Ензимите се комплексни протеини-
Огромни биомолекули што во својата
Структура содржат еден т.н. АКТИВЕН ДЕЛ
Инхибитори-Супстанци што ја намалуваат активноста на ензимите
Што е битно да се запомне:

-Од кои фактори зависи брзината

на една хемиска реакција

-што е неопходно за да се случи една хемиска реакција

според теоријатаза судири?

-Како од поединечните фактори зависи брзината на

хемиските реакции
-Што се катализатори
-Што е активиран комплекс
-Што е ред на реакцијата
-Што се катализатори и како функционираат
-Што се инхибитори