GIỚI THIỆU THÁP KHÔNG LƯU TỪ XA
Huỳnh Yến Như (1), Nguyễn Thanh Thảo (2)
Khoa Khai thác Hàng không, Học viện Hàng không Việt Nam
Email: huynhyennhu79@gmail.com (1), 2056060007@vaa.edu.vn (2)
TÓM TẮT
Bài báo cáo sẽ tập trung giới thiệu về các
khái niệm liên quan đến tháp không lưu
từ xa, phân loại, các ưu điểm và nhược
điểm của tháp không lưu từ xa hiện hành.
Bên cạnh đó còn có ứng dụng thực tiễn
của tháp không lư từ xa trên thế giới hiện
nay và đối với Việt Nam trong tương lai.
TỪ KHÓA: Kiểm soát không lưu, dịch
vụ không lưu, kiểm soát từ xa, tháp kiểm
soát không lưu từ xa.
1. GIỚI THIỆU.
Kể từ 100 năm trở lại đây khi tháp điều
khiển đầu tiên xuất hiện hoàn chỉnh có
hệ thống cờ và đèn - thì công việc kiểm
soát không lưu tại sân bay chỉ cần tuân
theo một nguyên tắc đơn giản đó là quan
sát tàu bay, đưa ra các chỉ thị và huấn
lệnh cho nó.
Khi ngành hàng không ngày càng phát
triển thì lượng người đi máy bay ngày
càng tăng lên và số tàu bay cũng được sản
xuất nhiều hơn, song song với đó các sân
bay cũng đã phát triển về quy mô diện
tích ngày càng lớn.
Vì thế việc cung cấp cho các kiểm soát
viên không lưu tầm nhìn tốt nhất có thể từ
các đài kiểm soát sân bay ngày càng trở
nên khó khăn hơn. Người ta thiết kế các
tòa tháp ngày càng cao hơn và công phu
hơn, nhưng khi ngưỡng đường lăn hoặc
đường băng có thể cách tháp vài km,
việc có được một tầm nhìn hoàn hảo
thực sự một thách thức.
Trong một số trường hợp, việc này đã dẫn
đến các sân bay sẽ có nhiều tháp điều
khiển:
Một ví dụ thực tế, là sân bay Dallas Fort
Worth, hiện đang là sân bay lớn thứ 2 ở
Mỹ về diện tích, bận rộn thứ 4 về lượng
khách tại Mỹ và thứ 11 trên toàn cầu.
Thuở sơ khai, Dallas Fort Wort có một
tháp điều khiển trung tâm để kiểm soát ba
đường băng ban đầu của mình. Bây giờ
nó có tới bảy đường băng và ba tháp điều
khiển. Đầu những năm 90, hai tháp được
bổ xung thêm để xử lý lượng giao thông
gia tăng và do tháp trung tâm trở nên quá
xa nên không thể kiểm soát hiệu quả giao
thông trên các đường băng mới.
Một ví dụ khác là sân bay Heathrow của
Anh. Có khoảng 15-20 ngày một năm,
phần đỉnh của tòa tháp cao 87 mét của
Heathrow có thể biến mất trong đám mây
thấp, và điều này gây cản trở hoạt động
quan sát của các kiểm soát viên tại sân.
Trong những điều kiện thời tiết như thế
này, việc điều khiển và đưa ra chỉ thị chỉ
dựa vào radar, làm giảm nhận thức tình
huống và tăng khối lượng công việc và
dẫn đến tỷ lệ hạ cánh giảm khoảng 20%
để đảm bảo thời gian duy trì hoạt động
an toàn trong những trường hợp như vậy.
Vậy vấn đề đặt ra là làm cách nào để có
thể quan sát được khu hoạt động một cách
rõ ràng mà vẫn có thể tiết kiệm tối đa các
chi phí?
Khi trả lời cho vấn đề này người ta đã
nghĩ ra việc đặt một loạt camera ở các vị
trí chiến lược xung quanh sân bay như là:
Đường lăn, điểm thoát hiểm, đường băng
v.v- hình ảnh thu được để chuyển cho
mỗi kiểm soát viên không lưu sẽ ở chế độ
cá nhân hóa để họ có thể hoàn thành tốt Hình 1. Cấu hình tháp không lưu từ xa
nhất vị trí công việc của họ, trong khi đó đơn
vẫn giữ nhóm kiểm soát viên làm việc
Cấu hình tháp không lưu từ xa đa hoạt
trực tiếp với nhau để phối hợp kiểm soát
động tuần tự: Chứa một RVT mô đun và
chặt chẽ. Và từ đó xuất hiện tháp không
CWP. Cấu hình này hỗ trợ cho hai hay
lưu từ xa.
nhiều sân bay, nhưng chỉ hỗ trợ cho một
2. CÁC KHÁI NIỆM sân bay tại một thời điểm. Trường hợp
điển hình mà cấu hình tuần tự được áp
A remote virtual tower - Tháp không lưu
dụng là nơi nhiều sân bay được quản lý
ảo từ xa là nơi các dịch vụ không lưu
theo lịch trình chung và các sân bay được
được cung cấp từ xa thông qua ảnh chụp
mở và đóng cửa theo tuần tự dựa trên
trực tiếp và hình ảnh tái tạo lại. ATS được
hoạt động theo lịch trình.
cung cấp bằng cách sử dụng mô-đun tháp
từ xa (RTM), bao gồm (các) trạm điều
hành, hệ thống ATM và các màn hình xử
lý.
A remote tower module - Mô-đun tháp
không lưu từ xa là thuật ngữ cho mô-đun
hoàn chỉnh, bao gồm cả vị trí làm việc
của kiểm soát viên (CWP) và màn hình
hiển thị tái tạo trực quan.
A remote tower centre - trung tâm tháp
Hình 2. Cấu hình tháp không lưu từ xa đa
không lưu từ xa là một tòa nhà nơi ATS
hoạt động tuần tự.
được đặt để phục vụ một hoặc nhiều sân
bay. Nó thường bao gồm một số RTM. Cấu hình tháp không lưu từ xa đa hoạt
động đồng thời: Cấu hình này cũng hỗ trợ
3. PHÂN LOẠI
nhiều sân bay được điều khiển từ một
Tháp không lưu từ xa đơn: Chứa một RVT mô-đun duy nhất và CWP. Trong
RVT mô đun và CWP dành cho một sân cấu hình đồng thời, mô-đun và CWP cho
bay duy nhất. Cấu hình này được sử dụng phép dịch vụ không lưu hoạt động cho hai
để cung cấp dịch vụ không lưu cho một hoặc nhiều sân bay cùng một lúc.
sân bay riêng và không được chuyển đổi
giữa các sân bay.
Hình 3. Cấu hình tháp không lưu từ xa đa
hoạt động đồng thời.
Cấu hình dự phòng: Cấu hình dự phòng là
khi một mô-đun và CWP được sử dụng
làm dự phòng trong trường hợp tháp
không lưu truyền thống tại sân bay không
thể phục vụ được (ví dụ như hỏa hoạn),
để cung cấp mức độ dịch vụ cơ bản.
4. THÀNH PHẦN CƠ BẢN CỦA
THÁP KHÔNG LƯU TỪ XA.
Chia làm 3 phần chính.
Đầu tiên là trang thiết bị tại sân bay cung
cấp dịch vụ không lưu: Thành phần quan
trọng nhất là cụm máy quay kỹ thuật số,
bao gồm camera cố định và di chuyển
được, nó được đặt tại sân bay mà tháp
cung cấp dịch vụ không lưu. Camera này
có thể ghi lại góc nhìn 1800 hoặc 3600,
được gắn tại các vị trí tối ưu của sân bay
và phân phối khắp sân bay để tránh bất kỳ
khu vực nào bị che khuất. Nó chứa nhiều
chi tiết hơn mắt người có thể phát hiện
được. Camera có thể phóng to các chi tiết
nhỏ, hiển thị chuyển động trong hình ảnh
(ví dụ như: chim hoặc máy bay không
người lái) và cũng có cài đặt tia hồng
ngoại để có thể nhìn thấy trong bóng tối.
Ngoài ra, tại sân bay còn có các loại thiết
bị cảm biến khí tượng, các thiết bị hỗ trợ
điều hướng, các đài VHF.
Hình 4. Một cụm camera tiêu biểu tại sân
bay.
Mạng liên kết dữ liệu. Mạng giữa sân bay
và tháp không lưu từ xa cần có tính khả
dụng và dự phòng cao, độ trễ thấp, tỷ lệ
lỗi thấp để truyền các luồng thông tin hai
chiều.
Hình 5. Vị trí làm việc của kiểm soát viên
không lưu tại trung tâm không lưu từ xa.
Cuối cùng là khu làm việc: bao gồm 2 bộ
phận chính là màn hình hiển thị và vị trí
làm việc của kiểm soát viên không lưu.
Vị trí làm việc của kiểm soát viên không
lưu bao gồm các hệ thống kiểm soát
không lưu tích hợp bao gồm: MET, A-
SMGCS, MATIAS, EAVD, AGL, ILS,...
Trong một trung tâm tháp không lưu từ
xa có thể có một số vị trí làm việc được
phân theo chức năng từng bộ phận như
kiểm soát mặt đất, kiểm soát cục bộ,...
5. ƯU ĐIỂM
Giúp tiết kiệm chi phí và không gian tại
sân bay. So với tháp không lưu từ xa, các
tháp thông thường phức tạp hơn và tốn
kém hơn về mặt xây dựng; tháp truyền
thống đòi hỏi nhiều phương tiện và thiết
bị hỗ trợ hơn. Bằng cách tập trung các
dịch vụ không lưu, các sân bay nhỏ có thể
tiết kiệm chi phí về ATC và loại bỏ các
nhu cầu trợ cấp. Ước tính rằng những đổi
mới này có thể tiết kiệm được 30 - 40%
chi phí này, đây là những con số đáng kể
cho các sân bay có ít hoạt động.
Khả năng nhận biết hiện tượng thời tiết
ưu việt hơn so với tháp không lưu truyền
thống. Bằng việc áp dụng các công nghệ
kỹ thuật tiên tiến tháp không lưu từ xa có
thể cảm biến tốt các hoạt động bay tại
khu vực quan trắc trong mọi điều kiện
thời tiết và các khoảng thời gian khác
nhau trong ngày. Vào ban đêm, hoặc dưới
điều kiện thời tiết có mưa, sương mù, khả
năng cảm nhận thị lực của mắt giảm đi
đáng kể, tuy nhiên các camera với công
nghệ hiện đại có thể hoạt động tốt hơn
con người trong các điều kiện này.
Các kiểm soát viên dễ dàng có tầm nhìn
bao quát toàn sân bay hay khu vực kiểm
soát của mình mà không bị giới hạn bởi
khoảng các từ đài truyền thống với các
khu vực như: đường băng, sân đỗ.
Dễ dàng phân bổ nhân viên và nơi làm
việc. Các trung tâm tháp không lưu từ xa
có thể đặt cách sân bay một khoảng cách
xa. Do đó, một kiểm soát viên không lưu
khi làm việc tại tháp không lưu từ xa có
thể cùng một lúc quản lý hai hay nhiều
sân bay. Điều này giúp tận dụng tối đa
nhân lực tại các sân bay vừa và nhỏ có
lưu lượng giao thông thấp. Ngoài ra, nó
còn cho phép các trung tâm tháp không
lưu từ xa được đặt ở các thành phố đông
dân cư.
Công nghệ ATC từ xa cũng có lợi cho các
sân bay nơi lưu lượng hàng không thay
đổi tùy theo mùa và có sẵn hệ thống thời
gian thực (RTS). Ví dụ, có những quốc
gia bận rộn hơn vào mùa đông, với nhu
cầu thấp vào các thời điểm khác trong
năm. Các mô hình kinh doanh mới hỗ trợ
việc sử dụng tháp không lưu từ xa và
RTS sẽ cho phép các sân bay mua dịch vụ
không lưu dựa trên số lần cất cánh và hạ
cánh.
Nâng cao an toàn hàng không. Tháp
không lưu truyền thống là một nơi dễ
nhận thấy tại một sân bay điều đó cũng có
nghĩa là nó cũng sẽ là nơi dễ bị tấn công
trong các trường hợp khủng bố thì chúng
ta có thể dễ dàng bảo mật vị trí của tháp
không lưu từ xa.. Ngoài ra, trong các
trường hợp tháp không lưu tại sân bay bị
tấn công hay hỏa hoạn mà không thể thực
hiện hoạt động bay thì tháp không lưu từ
xa có thể sử dụng như một tháp điều
khiển dự phòng cho tháp không lưu
truyền thống
Giúp công tác điều tra trở nên dễ dàng
hơn trong trường hợp xảy ra các tai nạn
hay sự cố trong khu vực gần sân bay.
Chúng ta có thể dễ dàng khai thác các dữ
liệu hình ảnh chuyển động từ tháp không
lưu từ xa để phân tích.
6. NHƯỢC ĐIỂM.
Công nghệ đang quyết định phần lớn
trong việc vận hành tháp không lưu từ xa.
Mắt người lúc này không còn được ưu
tiên trong việc tiếp nhận các hình ảnh từ
khu vực hoạt động mà thông qua hệ thống
máy ảnh sau đó dữ liệu hình ảnh sẽ hiển
thị qua màn hình thông qua mạnh liên kết
dữ liệu. Việc này tạo ra một rủi ro lớn
phụ thuộc vào hệ thống thiết bị. Ví dụ,
camera có thể dễ dàng bị tác động vật lý
(bị che đi hay làm hỏng), điều này đặt ra
vấn đề là các thiết bị công nghệ cần được
nâng cấp và bảo dưỡng thường xuyên để
tránh đi các rủi ro này.
7. THỰC TIỄN & ỨNG DỤNG:
Công nghệ được phát triển bởi Saab và
thử nghiệm thành công tại các sân bay
Örnsköldsvik, Sundsvall và Linköping.
Vào năm 2019, Sân bay Scandinavian
Mountains trở thành sân bay đầu tiên trên
thế giới mở cửa mà không có tháp truyền
thống.
Cho đến nay, hơn 80 sân bay trên thế giới
đã áp dụng nghiên cứu, triển khai Tháp
không lưu từ xa; phổ biến nhất tại Châu
Âu (chiếm hơn 75%). Tiêu biểu trong
việc áp dụng Tháp không lưu từ xa là Sân
bay Thành phố London- Anh, nơi này đã
trở thành sân bay quốc tế lớn đầu tiên trên
thế giới được điều khiển hoàn toàn bằng
tháp kiểm soát không lưu kỹ thuật số từ
xa, sau quá trình thử nghiệm chuyên sâu
và thử nghiệm trực tiếp.
Tại London City, 16 máy ảnh độ nét cao
và cảm biến gắn trên trụ cao ghi lại khung
cảnh 360 độ của sân bay, một hình ảnh
chuyển động toàn cảnh được hình thành
bởi 14 màn hình HD, tạo ra khung cảnh
của toàn bộ sân bay. Điều này được
chuyển tiếp thông qua một kết nối cáp
quang tốc độ cao đến một phòng điều
khiển mới trong trung tâm kiểm soát
không lưu của NATS, cách đó 85 dặm ở
Swanwick, Hampshire. Một nhóm kiểm
soát viên sử dụng cảnh quay trực tiếp,
nguồn dữ liệu âm thanh từ sân bay và các
kết quả đọc ra-đa để hướng dẫn các hoạt
động của tàu bay trong và ngoài sân bay.
Alison FitzGerald, Giám đốc điều hành
tại Sân bay Thành phố London, cho biết
thêm: “Chúng tôi vô cùng tự hào khi trở
thành sân bay quốc tế lớn đầu tiên vận
hành công nghệ tiên phong này từ Saab.
Việc đầu tư vào cơ sở hạ tầng thông minh
này sẽ giúp chúng tôi đáp ứng nhu cầu
hành khách tăng trưởng trong tương lai,
cải thiện quản lý không lưu và cung cấp
cho chúng tôi năng lực trong tương lai khi
ngành hàng không phục hồi sau đại dịch.
”
Tại Việt Nam, với mục tiêu phục hồi sau
đại dịch đi kèm với chính sách mở cửa và
phát triển ngành Du lịch, thì ngành Hàng
không là một trong những ngành được
quan tâm hàng đầu. Đầu năm 2021, Việt
Nam khởi công dự án xây dựng cảng
hàng không quốc tế Long Thành được
quy hoạch xây dựng với công suất khai
thác 25 triệu lượt hành khách và 1,2 triệu
tấn hàng hóa mỗi năm. Khi xây dựng
hoàn thành toàn bộ, sân bay Long Thành
sẽ đạt công suất 100 triệu lượt hành khách
và 5 triệu tấn hàng hóa mỗi năm. dự kiến
từ sau năm 2030, sân bay Long Thành sẽ
trở thành sân bay trung chuyển khu vực
Đông Nam Á và châu Á. Do đó, Tháp
không lưu từ xa có thể được xem xét để
giải quyết các vấn đề trong công tác quản
lý không lưu, nâng cao chất lượng ngành
Hàng không nước ta.
Ngoài ra, trong những năm gần đây, Việt
Nam có những bước đi mạnh mẽ trong
việc ứng dụng số hóa cũng như thông tin,
kiến thức và lợi ích về Tháp không lưu từ
xa đã được phổ cập thông qua các bài
báo, nghiên cứu… Vì vậy, chúng ta có
thể hy vọng về một hệ thống Tháp không
lưu từ xa sẽ được xây dựng và phổ biến
tại Việt Nam trong tương lai gần.
KẾT LUẬN
Như vậy, với việc phát triển ứng dụng
khoa học công nghệ vào ngành Hàng
không trên thế giới nói chung hay ngành
Quản lý Hoạt động bay nói riêng, nghiên
cứu xây dựng Tháp điều khiển hoạt động
bay với những lợi ích đã được chứng
minh cho chúng ta sự khẳng định về tính
khả thi và hơn hết là nó tuân thủ các tiêu
chuẩn cao nhất về an toàn và bảo mật.
Bên cạnh đó, không có gì ngạc nhiên khi
một số người tham gia vận tải hàng không
có nghi ngờ về việc công nghệ đã loại trừ
sự hiện diện trực tiếp của con người trong
việc thực hiện các hoạt động. Điều này
giải thích vì sao ứng dụng này đã được
phát triển hơn 100 năm nhưng để phổ
biến trên toàn thế giới thì vẫn là một hành
trình dài phía trước.
LỜI CẢM ƠN
Chúng tôi xin chân thành cảm ơn tác giả
các nguồn thông tin từ các nguồn tài liệu,
sách báo tham khảo, cảm ơn sự chỉ dẫn
của Th.S Hồ Thị Vũ Hiền giúp chúng tôi
hoàn thiện bài báo này.
CÁC TÀI LIỆU THAM KHẢO
[1] János Csengeri, “Remote Towers II”,
159-174.
[2] Whitepaper: Introduction to remote
virtual tower,
https://www.frequentis.com/sites/default/f
iles/support/2018-02/RVT_whitepaper.pd
f, truy cập ngày 12/6/2022.
[3] Remote and digital tower operations-
think.aero,
https://think.aero/insights/resources/remot
e-and-digital-tower-operations/, truy cập
ngày 10/6/2022.
[4] London City is first major airport
controlled by remote digital tower-
NATS,
https://www.nats.aero/news/london-city-
is-first-major-airport-controlled-by-
remote-digital-tower/, truy cập ngày
10/6/2022.
[5] Xây dựng thành phố sân bay Long
Thành: Cần tầm nhìn dài hạn- Phạm
Tùng ( Báo Đồng Nai),
http://baodongnai.com.vn/tieu-diem/2022
05/xay-dung-thanh-pho-san-bay-long-
thanh-can-tam-nhin-dai-han-, truy cập
ngày 10/6/2022