TRƯỜNG ĐẠI HỌC LUẬT TP HỒ CHÍ MINH

KHOA: CÁC CHƯƠNG TRÌNH ĐÀO TẠO ĐẶC BIỆT

LỚP: 133-CLC46A

BUỔI THẢO LUẬN THỨ TƯ

BẢO ĐẢM THỰC HIỆN NGHĨA VỤ
MÔN: LUẬT DÂN SỰ 2
GIẢNG VIÊN: GS.TS. ĐỖ VĂN ĐẠI
THS. ĐẶNG THÁI BÌNH

NHÓM 1
STT Họ và tên MSSV

1 Phạm Thị Minh Tú 2153801014230

2 Trần Nguyên Bảo Phương 2153801015206

3 Võ Hồng Ngọc Diễm 2153801015041
4 Trịnh Gia Khánh 2153801012099

5 Đỗ Lê Hiểu Lam 2153801015122

6 Nguyễn Xuân Yến Nhi 2153801015192

7 Nguyễn Thị Xuân Mai 2153801013146

THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH, NGÀY 30 THÁNG 9 NĂM 2022

 MỤC LỤC
VẤN ĐỀ 1.ĐỐI TƯỢNG DÙNG ĐỂ BẢO ĐẢM VÀ TÍNH CHẤT PHỤ CỦA
BIỆN PHÁP BẢO ĐẢM 1
1.1. Những điểm mới của BLDS 2015 so với BLDS 2005 liên quan đến tài sản
có thể dùng để bảo đảm thực hiện nghĩa vụ. ........................................................... 2
1.2. Đoạn nào của bản án số 208 cho thấy bên vay dùng giấy chứng nhận sạp để
bảo đảm thực hiện nghĩa vụ trả tiền vay? ............................................................... 4
1.3. Giấy chứng nhận sạp có là tài sản không? Vì sao? ....................................... 4
1.4. Việc dùng giấy chứng nhận sạp để bảo đảm nghĩa vụ dân sự có được Tòa án
chấp nhận không? Đoạn nào của bản án cho câu trả lời? ....................................... 5
1.5. Suy nghĩ của anh/chị về hướng giải quyết và cơ sở pháp lý của Tòa án đối
với việc dùng giấy chứng nhận sạp để bảo đảm nghĩa vụ. ..................................... 5
1.6. Đoạn nào của Quyết định số 02 cho thấy các bên đã dùng quyền sử dụng đất
để cầm cố? ............................................................................................................... 5
1.7. Văn bản hiện hành có cho phép dùng quyền sử dụng đất để cầm cố không?
Nêu cơ sở văn bản khi trả lời? ................................................................................ 6
1.8. Trong Quyết định trên, Tòa án có chấp nhận cho phép dùng quyền sử dụng
đất để cầm cố không? Đoạn nào của Quyết định cho câu trả lời? .......................... 6
1.9. Suy nghĩ của anh/chị về hướng giải quyết trên của Tòa án trong Quyết định
số 27. ....................................................................................................................... 7
1.10. Trong Quyết định số 27, thế chấp được sử dụng để bảo đảm cho nghĩa vụ
nào? Vì sao? ............................................................................................................ 7
1.11. Đoạn nào trong Quyết định số 27 cho thấy Toà án xác định hợp đồng thế
chấp đã chấm dứt? ................................................................................................... 8
1.12. Vì sao Tòa án xác định hợp đồng thế chấp nêu trên đã chấm dứt?............ 8
1.13. Việc Toà án xác định hợp đồng thế chấp nêu trên đã chấm dứt có thuyết
phục không? Vì sao? ............................................................................................... 8
1.14. Khi xác định hợp đồng thế chấp chấm dứt, Tòa án theo hướng bên nhận
thế chấp (Ngân hàng) có trách nhiệm hoàn trả Giấy chứng nhận quyền sở hữu nhà
và quyền sử dụng đất có thuyết phục không? Vì sao? ............................................ 9
VẤN ĐỀ 2.ĐĂNG KÝ GIAO DỊCH BẢO ĐẢM 10
2.1. Điểm mới của BLDS 2015 so với BLDS 2005 về đăng ký giao dịch bảo
đảm. ..................................................................................................................... 10
2.2. Vai trò của đăng ký giao dịch bảo đảm trong một hệ thống pháp luật nước
ngoài. ..................................................................................................................... 12
2.3. Hợp đồng thế chấp số 1013.2009/HĐTC ngày 07/9/2009 có thuộc trường
hợp phải đăng ký không? Vì sao? ......................................................................... 12
2.4. Hợp đồng thế chấp số 1013.2009/HĐTC ngày 07/9/2009 đã được đăng ký
phù hợp với quy định không? Đoạn nào của bản án cho câu trả lời? ................... 12
2.5. Theo Toà án, nếu không được đăng ký, hợp đồng thế chấp số 07/9/2009 có
vô hiệu không? Vì sao? ......................................................................................... 13
2.6. Hướng của Tòa án như trong câu hỏi trên có thuyết phục không? Vì sao? 13
2.7. Hợp đồng thế chấp trong Quyết định số 41 có hiệu lực đối kháng với người
thứ ba không? Vì sao? ........................................................................................... 14
2.8. Theo quy định về đòi tài sản (Điều 166 và tiếp theo BLDS năm 2015), Ngân
hàng có quyền yêu cầu ông Tân (người thứ ba so với hợp đồng thế chấp) trả lại tài
sản thế chấp (xe ô tô) không? Vì sao? .................................................................. 14
2.9. Cho biết kinh nghiệm của nước ngoài đối với hoàn cảnh tương tự như hoàn
cảnh trong vụ việc này (truy đòi tài sản thế chấp bị bán cho người thứ ba); ........ 15
2.10. Việc Tòa án buộc ông Tân trả lại tài sản thế chấp (xe ô tô) cho Ngân hàng
có thuyết phục không? Vì sao? ............................................................................. 15
VẤN ĐỀ 3.ĐẶT CỌC 17
3.1. Khác biệt cơ bản giữa đặt cọc và cầm cố, đặt cọc và thế chấp; .................. 17
a. Điểm giống nhau: ........................................................................................ 17
3.2. Thay đổi giữa BLDS 2015 và BLDS 2005 về đặt cọc. ............................... 20
3.3. Theo BLDS, khi nào bên đặt cọc mất cọc, bên nhận cọc bị phạt cọc? ....... 20
3.4. Nếu hợp đồng được đặt cọc không được giao kết, thực hiện vì lý do khách
quan, bên nhận cọc có nghĩa vụ trả lại tài sản đặt cọc cho bên đặt cọc không? Vì
sao? ..................................................................................................................... 21
 3.5. Theo Quyết định được bình luận, bên đặt cọc đã chuyển tài sản đặt cọc cho
bên nhận cọc như thế nào? .................................................................................... 21
3.6. Theo Toà Giám đốc thẩm trong Quyết định được bình luận, tài sản đặt cọc
còn thuộc sở hữu của bên đặt cọc không? Vì sao? ............................................... 22
3.7. Suy nghĩ của anh/chị về hướng giải quyết trên của Tòa giám đốc thẩm liên
quan đến quyền sở hữu tài sản đặt cọc. ................................................................. 22
3.8. Đoạn nào cho thấy Toà án đã áp dụng Án lệ số 25/2018/AL? .................... 23
3.9. Việc Toà án áp dụng Án lệ số 25/2018/AL vào hoàn cảnh trong vụ việc này
có thuyết phục không? Vì sao? ............................................................................. 23
3.10. Việc Toà án “không chấp nhận yêu cầu khởi kiện của ông P, về việc yêu
cầu ông I phải trả số tiền phạt cọc là 450.000.000đ” có phù hợp với Án lệ số
25/2018/AL không? Vì sao? ................................................................................. 24
VẤN ĐỀ 4.BẢO LÃNH 25
4.1. Những đặc trưng của bảo lãnh. .................................................................... 25
4.2. Những thay đổi giữa BLDS 2015 và BLDS 2005 về bảo lãnh. .................. 26
4.3. Đoạn nào cho thấy Tòa án xác định quan hệ giữa ông Miễn, bà Cà với Quỹ
tín dụng là quan hệ bảo lãnh?................................................................................ 28
4.4. Suy nghĩ của anh/chị về việc xác định trên của Hội đồng thẩm phán. ........ 28
4.5. Theo Tòa án, quyền sử dụng đất của ông Miễn, bà Cà được sử dụng để bảo
đảm cho nghĩa vụ nào? Vì sao? ............................................................................ 29
4.6. Đoạn nào cho thấy Tòa án địa phương đã theo hướng người bảo lãnh và
người được bảo lãnh liên đới thực hiện nghĩa vụ cho người có quyền? ............... 29
4.7. Hướng liên đới trên có được Tòa giám đốc thẩm chấp nhận không? ......... 29
4.8. Suy nghĩ của anh/chị về hướng giải quyết trên của Tòa giám đốc thẩm liên
quan đến vấn đề liên đới nêu trên. ........................................................................ 30
4.9. Phân biệt thời điểm phát sinh nghĩa vụ bảo lãnh và thời điểm thực hiện
nghĩa vụ bảo lãnh .................................................................................................. 30
4.10. Theo BLDS, khi nào người bảo lãnh phải thực hiện nghĩa vụ bảo lãnh? 31
4.11. Theo Quyết định, khi nào người bảo lãnh phải thực hiện nghĩa vụ bảo
lãnh? .................................................................................................................. 31
 4.12. Có bản án, quyết định nào theo hướng giải quyết trên về thời điểm thực
hiện nghĩa vụ bảo lãnh chưa? Nêu rõ bản án, quyết định mà anh/chị biết. .......... 33
4.13. Suy nghĩ của anh/chị về hướng giải quyết trên của Tòa giám đốc thẩm. 33
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO 35
 VẤN ĐỀ 1. ĐỐI TƯỢNG DÙNG ĐỂ BẢO ĐẢM VÀ
TÍNH CHẤT PHỤ CỦA BIỆN PHÁP BẢO ĐẢM

Tóm tắt Bản án số 208/2010/DS-PT ngày 09/03/2010 của Tòa án nhân dân TP.
HCM

Chủ thể: Ông Minh (chủ tiệm cầm đồ) - bà Khen, ông Thảo.

Tranh chấp: Hợp đồng dịch vụ vay tiền - chậm trả nợ.

Lý do: Bà Khen, ông Sạp thế chấp cho ông Minh một giấy chứng nhận quyền
sử dụng sạp để vay 60.000.000 đồng, lãi suất 3% tháng, khi đến hạn không có khả
năng thanh toán tổng số vốn và lãi là 70.000.000 đồng. Người đại diện cho ông Minh
yêu cầu được quyền bán sạp để thi hành án trả nợ cho ông Minh.

Hướng giải quyết của Tòa án: Bà Khen chỉ có quyền sử dụng chứ không có
quyền sở hữu sạp nên bác bỏ yêu cầu phía nguyên đơn. Thanh toán tiền theo lãi nhà
nước.

Tóm tắt Quyết định số 02/2014/QĐ-UBTP ngày 28/2/2014 của Tòa án nhân dân
tỉnh Tiền Giang

Chủ thể: - Nguyên đơn: Ông Nguyễn Văn Ôn, bà Lê Thị Xanh.

- Bị đơn: Ông Nguyễn Văn Rành, bà Hồ Thị Hết.

Tranh chấp về vấn đề: Tranh chấp hợp đồng cầm cố quyền sử dụng đất.

Lý do tranh chấp: Vào năm 1995, ông Ôn và bà Xanh có cầm cố cho ông Rành
3000m2 đất với giá 30 chỉ vàng 24k. Vợ chồng ông Rành đã giao đủ vàng, hai bên
thỏa thuận 3 năm sẽ chuộc lại, nếu không chuộc lại thì ông sẽ canh tác vĩnh viễn. Hiện
tại, phần đất tranh chấp vợ chồng ông Rành đang canh tác và còn 2,5 tháng sẽ thu
hoạch.

Quyết định của Tòa án:

+ Quyết định dân sự sơ thẩm của Tòa án nhân dân huyện Châu Thành:
Hủy hợp đồng cầm cố quyền sử dụng đất đối với phần đất 3.072,7m2,
buộc ông Rành phải giao trả lại phần đất 3.072,7m2 cho ông Ôn, bà
Xanh và yêu cầu ông Ôn, bà Xanh liên đới trả cho ông Rành hết 30 chỉ
vàng 24k (loại vàng nhẫn).

1
 + Tại Quyết định Giám đốc thẩm đã chấp nhận kháng nghị của Viện
trưởng Viện kiểm sát nhân dân tỉnh Tiền Giang và cho rằng: giao dịch
giữa ông Ôn, bà Xanh và ông Rành là giao dịch tương tự như là giao
dịch cầm cố tài sản phải áp dụng nguyên tắc tương tự là các quy định về
cầm cố tài sản để giải quyết, cũng như hủy bản án dân sự sơ thẩm của
Tòa án nhân dân huyện Châu Thành về việc “Tranh chấp hợp đồng cầm
cố quyền sử dụng đất”.

Tóm tắt Quyết định số 27/2021/DS-GĐT ngày 02/6/2021 của Toà án nhân dân cấp
cao tại Tp. Hồ Chí Minh

Nguyên đơn: Ngân hàng Liên doanh V.

Bị đơn: Công ty PT.

Tranh chấp về: Hợp đồng thế chấp.

Lý do tranh chấp: Ngân hàng V và công ty PT đã ký kết các hợp đồng tín dụng.
Để đảm bảo nghĩa vụ trả nợ cho ngân hàng, các bên bảo lãnh đã ký kết các hợp đồng
thế chấp, trong đó có hợp đồng thế chấp bất động sản được ký kết với ông Trần T, bà
Trần Thị H là bên bảo lãnh. Hợp đồng này đã được thanh toán tương ứng với khoản
vay, tuy nhiên, ngân hàng muốn xử lý tài sản thế chấp cho khoản vay khác.

Hướng giải quyết của Tòa án:

Hủy Bản án kinh doanh thương mại phúc thẩm: Tuyên hợp đồng thế chấp có
hiệu lực pháp luật. Ngân hàng V có quyền yêu cầu xử lý tài sản thế chấp.

Giữ nguyên Bản án kinh doanh thương mại sơ thẩm: Tuyên hợp đồng thế chấp
chấm dứt hiệu lực. Ngân hàng phải trả lại cho ông T, bà H bản chính Giấy chứng nhận
quyền sở hữu nhà ở và quyền sử dụng đất.

1.1. Những điểm mới của BLDS 2015 so với BLDS 2005 liên quan đến tài sản có
thể dùng để bảo đảm thực hiện nghĩa vụ.

2
 Thứ nhất, về căn cứ pháp lý, BLDS 2005 có 3 điều luật về tài sản bảo đảm, đó
là Điều 3201, Điều 3212, Điều 3223 BLDS 2005 quy định về tài sản dùng để bảo đảm
thực hiện nghĩa vụ bao gồm vật, tiền, giấy tờ có giá và quyền tài sản. BLDS 2015 chỉ
dành một điều luật cho tài sản bảo đảm là Điều 2954 BLDS 2015. BLDS 2015 không
quy định cụ thể các loại tài sản được dùng để bảo đảm như trong BLDS 2005 mà tiếp
cận theo hướng, tài sản trong Bộ luật đều có thể là đối tượng của biện pháp bảo đảm
thực hiện nghĩa vụ5.

Thứ hai, về quy định “tài sản hình thành trong tương lai”, khoản 2 Điều 320
BLDS 2005 có ghi: “Vật hình thành trong tương lai là động sản, bất động sản thuộc
sở hữu của bên bảo đảm sau thời điểm nghĩa vụ được xác lập hoặc giao dịch bảo đảm
được giao kết”. Đến BLDS 2015, tài sản hiện có hay tài sản hình thành trong tương
lai không được quy định rõ mà theo hướng quay về Điều 108 BLDS 2015, theo đó
“tài sản hình thành trong tương lai” bao gồm “a) Tài sản chưa hình thành; b) Tài

1
Điều 320. Vật bảo đảm thực hiện nghĩa vụ dân sự
1. Vật bảo đảm thực hiện nghĩa vụ dân sự phải thuộc quyền sở hữu của bên bảo đảm và được phép giao dịch.
2. Vật dùng để bảo đảm thực hiện nghĩa vụ dân sự là vật hiện có hoặc được hình thành trong tương lai. Vật hình
thành trong tương lai là động sản, bất động sản thuộc sở hữu của bên bảo đảm sau thời điểm nghĩa vụ được xác
lập hoặc giao dịch bảo đảm được giao kết.
2
Điều 321. Tiền, giấy tờ có giá dùng để bảo đảm thực hiện nghĩa vụ dân sự
Tiền, trái phiếu, cổ phiếu, kỳ phiếu và giấy tờ có giá khác được dùng để bảo đảm thực hiện nghĩa vụ dân sự.
3
Điều 322. Quyền tài sản dùng để bảo đảm thực hiện nghĩa vụ dân sự
1. Các quyền tài sản thuộc sở hữu của bên bảo đảm bao gồm quyền tài sản phát sinh từ quyền tác giả, quyền sở
hữu công nghiệp, quyền đối với giống cây trồng, quyền đòi nợ, quyền được nhận số tiền bảo hiểm đối với vật
bảo đảm, quyền tài sản đối với phần vốn góp trong doanh nghiệp, quyền tài sản phát sinh từ hợp đồng và các
quyền tài sản khác thuộc sở hữu của bên bảo đảm đều được dùng để bảo đảm thực hiện nghĩa vụ dân sự.
2. Quyền sử dụng đất được dùng để bảo đảm thực hiện nghĩa vụ dân sự theo quy định của Bộ luật này và pháp
luật về đất đai.
3. Quyền khai thác tài nguyên thiên nhiên được dùng để bảo đảm thực hiện nghĩa vụ dân sự theo quy định của
Bộ luật này và pháp luật về tài nguyên.
4
Điều 295. Tài sản bảo đảm
1. Tài sản bảo đảm phải thuộc quyền sở hữu của bên bảo đảm, trừ trường hợp cầm giữ tài sản, bảo lưu quyền
sở hữu.
2. Tài sản bảo đảm có thể được mô tả chung, nhưng phải xác định được.
3. Tài sản bảo đảm có thể là tài sản hiện có hoặc tài sản hình thành trong tương lai.
4. Giá trị của tài sản bảo đảm có thể lớn hơn, bằng hoặc nhỏ hơn giá trị nghĩa vụ được bảo đảm.
5
Đỗ Văn Đại (2021), Luật các biện pháp bảo đảm thực hiện nghĩa vụ Việt Nam, tập 1 - Bản án và bình luận
bản án, Nxb. Hồng Đức - Hội luật gia Việt Nam, tr. 52.

3
sản đã hình thành nhưng chủ thể xác lập quyền sở hữu tài sản sau thời điểm xác lập
giao dịch”.

Thứ ba, khoản 1 Điều 320 BLDS 2005 quy định: “Vật bảo đảm thực hiện nghĩa
vụ dân sự phải thuộc quyền sở hữu của bên bảo đảm và được phép giao dịch”. Tuy
nhiên, tới BLDS 2015, quy định về “được phép giao dịch” không được giữ lại. “Sở
dĩ phần biện pháp bảo đảm thực hiện nghĩa vụ bỏ đi quy định này không phải là cho
phép sử dụng tài sản không được phép giao dịch để bảo đảm mà là do các quy định
chung (như quy định về điều kiện có hiệu lực của giao dịch dân sự) đã có hướng giải
quyết. Do đó, cũng như vấn đề tài sản hình thành trong tương lai, về điều kiện tài sản
được phép giao dịch hay không, chúng ta quay sang các quy định chung”6.

1.2. Đoạn nào của bản án số 208 cho thấy bên vay dùng giấy chứng nhận sạp để
bảo đảm thực hiện nghĩa vụ trả tiền vay?

Phần Nhận thấy của Bản án có nêu: “Bị đơn bà Bùi Thị Khen và ông Nguyễn
Khắc Thảo xác nhận:

Có thế chấp một giấy tờ sạp D2 - 9 tại chợ Tân Hương để vay 60.000.000 đồng
cho ông Phạm Bá Minh là chủ dịch vụ cầm đồ Bá Minh. Lãi suất là 3%/tháng…”.

1.3. Giấy chứng nhận sạp có là tài sản không? Vì sao?

Giấy chứng nhận sạp không là tài sản.

Vì giấy chứng nhận sạp không phải giấy chứng nhận quyền sở hữu sạp mà chỉ
là giấy đăng ký sạp nên không được coi là quyền tài sản, do vậy không được coi là tài
sản. Giấy chứng nhận sạp chỉ có chức năng chứng minh quyền tài sản thuộc về một
chủ thế nào đó, giấy này có thể được làm thủ tục xin cấp lại mà không ảnh hưởng tới
quyền chiếm hữu, sử dụng hay định đoạt… đối với tài sản được ghi trên giấy. Hơn
nữa, đối tượng mang ra chuyển nhượng trong giao dịch chuyển nhượng cũng là quyền
sử dụng sạp chứ không phải giấy chứng nhận sạp. Do đó có thể coi giấy chứng nhận
sạp không là tài sản.

6
Đại học Luật thành phố Hồ Chí Minh (2021), giáo trình Pháp luật Hợp đồng và bồi thường thiệt hại ngoài
Hợp đồng, Nxb. Hồng Đức, tr. 277.

4
1.4. Việc dùng giấy chứng nhận sạp để bảo đảm nghĩa vụ dân sự có được Tòa án
chấp nhận không? Đoạn nào của bản án cho câu trả lời?

Việc dùng giấy chứng nhận sạp để bảo đảm nghĩa vụ dân sự không được Tòa
án chấp nhận. Trong Bản án số 208/2010/DS-PT ngày 09/03/2010 của Tòa án nhân
dân TP. HCM đã có nội dung thể hiện quan điểm này của Tòa án, cụ thể như sau: “Xét
sạp thịt heo do bà Khen đứng tên và cầm cố, nhưng giấy chứng nhận sạp D2-9 tại chợ
Tân Hương là giấy đăng ký sử dụng sạp, không phải quyền sở hữu, nên giấy chứng
nhận trên không đủ cơ sở pháp lý để bà Khen thi hành án trả tiền cho ông Minh”.

1.5. Suy nghĩ của anh/chị về hướng giải quyết và cơ sở pháp lý của Tòa án đối với
việc dùng giấy chứng nhận sạp để bảo đảm nghĩa vụ.

Theo nhóm, hướng giải quyết và cơ sở pháp lý của Tòa án đối với việc dùng
giấy chứng nhận sạp để bảo đảm nghĩa vụ là hợp lý.

Tòa án xét thấy, sạp thịt heo do bà Khen đứng tên và cầm cố, nhưng giấy chứng
nhận sạp D2-9 tại chợ Tân Hương là giấy đăng ký sử dụng sạp, không phải giấy chứng
nhận quyền sở hữu, nên giấy chứng nhận trên không đủ cơ sở pháp lý để bà Khen thi
hành án trả tiền cho ông Minh.

Căn cứ vào khoản 1 Điều 320 BLDS 2005 về vật bảo đảm thực hiện nghĩa vụ
dân sự: “Tài sản bảo đảm phải thuộc quyền sở hữu của bên bảo đảm và được phép
giao dịch”.

Vậy hướng giải quyết của Tòa án là hợp lý. Theo đó, tài sản thế chấp không
thuộc quyền sở hữu của bà Khen nên bà Khen chỉ có quyền sử dụng chứ không có
quyền đem sạp ra thế chấp để vay tiền.

1.6. Đoạn nào của Quyết định số 02 cho thấy các bên đã dùng quyền sử dụng đất
để cầm cố?

Trong Quyết định số 02/2014/QĐ-UBTP ngày 28/02/2014 có các đoạn cho

thấy các bên đã dùng quyền sử dụng đất để cầm cố:

Trong phần Nhận thấy của Quyết định số 02 có đoạn: “... Vào ngày 30/08/1995
(âm lịch), ông Ôn, bà Xanh và ông Rành đã xác lập giao dịch “thục đất làm ruộng”
(BL31). Theo thỏa thuận này thì ông Ôn, bà Xanh là người có tài sản là quyền sử

5
dụng đất (QSDĐ) hợp pháp, ông Rành có tài sản là 30 chỉ vàng. Thực hiện giao dịch
ông Ôn, bà Xanh giao QSDĐ cho ông Rành canh tác, đổi lại ông Rành đưa cho ông
Ôn, bà Xanh 30 chỉ vàng 24k để sử dụng, hai bên thỏa thuận nếu quá 03 năm ông Ôn,
bà Xanh không chuộc lại đất cũng bằng số vàng trên thì ông Rành có quyền canh tác
số ruộng đất này vĩnh viễn...”.

Trong phần “Xét thấy” của Quyết định số 02 có đoạn: “Ngày 30/8/1995 vợ
chồng ông Võ Văn Ôn và Lê Thị Xanh cùng ông Nguyễn Văn Rành thỏa thuận việc
thục đất. Hai bên có lập “Giấy thục đất làm ruộng” với nội dung giống như việc cầm
cố tài sản”.

1.7. Văn bản hiện hành có cho phép dùng quyền sử dụng đất để cầm cố không?
Nêu cơ sở văn bản khi trả lời?

Theo quy định tại Điều 115 BLDS 2015: “Quyền tài sản là quyền trị giá được
bằng tiền, bao gồm quyền tài sản đối với đối tượng quyền sở hữu trí tuệ, quyền sử
dụng đất và các quyền tài sản khác”. Vậy quyền sử dụng đất được luật thừa nhận là
quyền tài sản nên quyền sử dụng đất là tài sản thuộc sở hữu của một chủ thể có quyền
sử dụng đất đó. Bên cạnh đó, Điều 3107 BLDS 2015 quy định cho phép cầm cố bất
động sản. Đồng thời tại khoản 1 Điều 167 Luật Đất đai 2013 quy định: “Người sử
dụng đất được thực hiện các quyền chuyển đổi, chuyển nhượng, cho thuê, cho thuê
lại, thừa kế, tặng cho, thế chấp, góp vốn quyền sử dụng đất theo quy định của Luật
này”. Do đó, người sử dụng đất hoàn toàn có quyền cầm cố quyền sử dụng đất theo
quy định của các văn bản hiện hành.

1.8. Trong Quyết định trên, Tòa án có chấp nhận cho phép dùng quyền sử dụng
đất để cầm cố không? Đoạn nào của Quyết định cho câu trả lời?

Trong Quyết định trên, Tòa án có chấp nhận cho phép dùng quyền sử dụng đất
để cầm cố, thể hiện trong bản án như sau: Tại phiên tòa giám đốc thẩm, đại diện Viện

7
Điều 310. Hiệu lực của cầm cố tài sản
1. Hợp đồng cầm cố tài sản có hiệu lực từ thời điểm giao kết, trừ trường hợp có thỏa thuận khác hoặc luật có
quy định khác.
2. Cầm cố tài sản có hiệu lực đối kháng với người thứ ba kể từ thời điểm bên nhận cầm cố nắm giữ tài sản cầm
cố.
Trường hợp bất động sản là đối tượng của cầm cố theo quy định của luật thì việc cầm cố bất động sản có hiệu
lực đối kháng với người thứ ba kể từ thời điểm đăng ký.

6
kiểm sát nhân dân tỉnh Tiền Giang giữ nguyên kháng nghị của Hội đồng xét xử giám
đốc thẩm: “Với giao dịch trên cho thấy, mặc dù pháp luật dân sự không quy định cụ
thể cho người sử dụng đất có quyền cầm cố QSDĐ nhưng xét về bản chất của giao
dịch này thấy rằng giữa các bên đương sự đã thực hiện một giao dịch cầm cố tài sản
tuân thủ đúng quy định của pháp luật…”.

1.9. Suy nghĩ của anh/chị về hướng giải quyết trên của Tòa án trong Quyết định số
27.

Hướng giải quyết trên của Tòa án trong Quyết định số 02 là hợp lý.

Dựa vào Điều 309 BLDS 2015 quy định về Cầm cố tài sản: “Cầm cố tài sản
là việc một bên (sau đây gọi là bên cầm cố) giao tài sản thuộc quyền sở hữu của mình
cho bên kia (sau đây gọi là bên nhận cầm cố) để bảo đảm thực hiện nghĩa vụ.”, khoản
1 Điều 105 BLDS 2015 quy định về Tài sản: “Tài sản là vật, tiền, giấy tờ có giá và
quyền tài sản.” và Điều 115 BLDS 2015 quy định về Quyền tài sản: “Quyền tài sản
là quyền trị giá được bằng tiền, bao gồm quyền tài sản đối với đối tượng quyền sở
hữu trí tuệ, quyền sử dụng đất và các quyền tài sản khác.” Từ các điều luật trên thì ta
có thể thấy rằng quyền sử dụng đất được xem là một loại tài sản nên cầm cố quyền sử
dụng đất chính là cầm cố tài sản, dù rằng trong BLDS 2015 không nêu rõ ràng về vấn
đề này. Do đó, không cần áp dụng quy định tương tự của pháp luật mà áp dụng các
quy định trực tiếp về cầm cố tài sản trong Bộ luật dân sự cho cầm cố quyền sử dụng
đất. Như vậy, việc Tòa án chấp nhận cho phép dùng quyền sử dụng đất để cầm cố là
hợp lý.

1.10. Trong Quyết định số 27, thế chấp được sử dụng để bảo đảm cho nghĩa vụ
nào? Vì sao?

Trong Quyết định số 27, thế chấp được sử dụng để đảm bảo cho nghĩa trụ trả
nợ khoản vay của công ty PT và ngân hàng V, căn cứ theo khoản 1 Điều 317 BLDS
20158.

8
Điều 317. Thế chấp tài sản
1. Thế chấp tài sản là việc một bên (sau đây gọi là bên thế chấp) dùng tài sản thuộc sở hữu của mình để bảo
đảm thực hiện nghĩa vụ và không giao tài sản cho bên kia (sau đây gọi là bên nhận thế chấp).

7
 Trong hợp đồng thế chấp của ngân hàng với công ty có đề cập: “…Hợp đồng
này để bảo đảm thực hiện toàn bộ nghĩa vụ đã, đang và sẽ hình thành trong tương lai
theo toàn bộ các Hợp đồng tín dụng đã và sẽ ký giữa Ngân hàng với Bên vay trong
giới hạn số tiền tối đa bằng giá trị tài sản thế chấp…”.

1.11. Đoạn nào trong Quyết định số 27 cho thấy Toà án xác định hợp đồng thế
chấp đã chấm dứt?

Những đoạn trong Quyết định số 27 cho thấy Toà án xác định hợp đồng thế
chấp đã chấm dứt:

“Hủy Bản án kinh doanh thương mại phúc thẩm số 20/2020/KDTM-PT ngày
26/8/2020 của Tòa án nhân dân tỉnh Bình Dương và giữ nguyên Bản án kinh doanh
thương mại sơ thẩm số 11/2019/KDTM-ST ngày 12/9/2019 của Tòa án nhân dân
thành phố Thủ Dầu Một, tỉnh Bình Dương đối với vụ án “Tranh chấp hợp đồng tín
dụng” giữa nguyên đơn Ngân hàng Liên doanh V với bị đơn Công ty PT”.

“Tòa án cấp sơ thẩm tuyên Hợp đồng thế chấp số 63/2014/HĐTC ngày
06/6/2014 đã ký giữa ông Trần T, bà Trần Thị H; Ngân hàng V và Công ty PT chấm
dứt hiệu lực. Ngân hàng phải trả lại cho ông T, bà H bản chính Giấy chứng nhận
quyền sở hữu nhà ở và quyền sử dụng đất ở tại số 40, đường Đ, Phường 13, quận T,
Thành phố H số hồ sơ gốc: 3859/2002 do Ủy ban nhân dân Thành phố H cấp ngày
05/02/2002 mang tên ông Trần T, bà Trần Thị H là có căn cứ, đúng quy định của
pháp luật”.

1.12. Vì sao Tòa án xác định hợp đồng thế chấp nêu trên đã chấm dứt?

Tòa án xác định hợp đồng thế chấp nêu trên đã chấm dứt vì trong quá trình giải
quyết vụ án thì Công ty PT đã tất toán các khoản vay từ Hợp đồng tín dụng lần lượt
vào các ngày 15/10/2014; ngày 25/10/2014 và ngày 12/11/2014. Căn cứ vào khoản 1
Điều 327 BLDS 2015: “Nghĩa vụ được bảo đảm bằng thế chấp chấm dứt” thì việc
thế chấp tài sản của ông T, bà H đã chấm dứt nên việc Ngân hàng yêu cầu được xử lý
tài sản thế chấp của ông T, bà H để thu hồi nợ là không có cơ sở.

1.13. Việc Toà án xác định hợp đồng thế chấp nêu trên đã chấm dứt có thuyết
phục không? Vì sao?

8
 Việc tòa án xác định hợp đồng thế chấp nêu trên đã chấm dứt là thuyết phục
vì: Công ty PT và Ngân hàng đã nâng hạn mức tín dụng lên mà lại không cho ông
Trần T và bà Trần Thị H- người thế chấp biết. Đồng thời căn cứ khoản 2 Điều 1 Hợp
đồng thế chấp giữa công ty PT và Ngân hàng thì hợp đồng thế chấp bất động sản số
63/2014/HĐTC chỉ đảm bảo khoảng vay 1.500.000.000 đồng nhưng Ngân hàng lại tự
ý nâng hạn hạn mức vay lên 10.000.000.000 đồng là không đúng. Và Công ty PT đã
thanh toán các khoản vay của Hợp đồng tín dụng nên việc thế chấp tài sản của ông T,
bà H đã chấm dứt. Do đó, việc Ngân hàng yêu cầu được xử lý tài sản thế chấp của ông
T, bà H để thu hồi nợ là không có cơ sở.

1.14. Khi xác định hợp đồng thế chấp chấm dứt, Tòa án theo hướng bên nhận thế
chấp (Ngân hàng) có trách nhiệm hoàn trả Giấy chứng nhận quyền sở hữu
nhà và quyền sử dụng đất có thuyết phục không? Vì sao?

Khi xác định hợp đồng thế chấp chấm dứt, Tòa án theo hướng bên nhận thế
chấp (Ngân hàng) có trách nhiệm hoàn trả Giấy chứng nhận quyền sở hữu nhà và
quyền sử dụng đất là thuyết phục. Khi đấy Tòa đã xác định rằng Hợp đồng thế chấp
tài sản của ông T, bà H đã chấm dứt vì phía Công ty PT đã thanh toán đủ các khoản
vay, việc thế chấp kết thúc nên việc phía Ngân hàng phải hoàn trả lại Giấy chứng nhận
quyền sở hữu nhà và quyền sở hữu đất cho ông T, bà H là điều đương nhiên.

9
 VẤN ĐỀ 2. ĐĂNG KÝ GIAO DỊCH BẢO ĐẢM

Tóm tắt Bản án số 90/2019/KDTM-PT ngày 16/8/2019 của Toà án nhân dân TP.
Hà Nội

Chủ thể: Ngân hàng N - Công ty TNHH Xây dựng và Thương mại V.
Tranh chấp về hợp đồng tín dụng - Đăng ký thế chấp tài sản.
Lý do tranh chấp: Hợp đồng thế chấp đăng ký biện pháp bảo đảm nhưng chữ
ký của một bên là giả mạo, yêu cầu vô hiệu hợp đồng thế chấp.
Quyết định của Tòa án: Hợp đồng thế chấp đăng ký đúng theo luật định và
không bị vô hiệu.

Tóm tắt Quyết định số 41/2021/KDTM-GĐT ngày 08/7/2021 của Tòa án nhân dân
cấp cao tại TP. Hồ Chí Minh

Chủ thể: Ngân hàng TMCP Việt Nam Thịnh Vượng (nguyên đơn) và ông Thọ,
bà Loan (bị đơn); cùng với bên có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan là bà Giao, ông Tân.
Tranh chấp: Truy đòi tài sản thế chấp bị bán cho người thứ ba.
Lý do tranh chấp: Lý do tranh chấp: Ngân hàng và ông Thọ, bà Loan ký kết
hợp đồng vay tiền, tài sản thế chấp để bảo đảm cho khoản vay là 01 chiếc xe ô tô tải.
Trong quá trình thực hiện hợp đồng, ông Thọ và bà Loan nhiều lần vi phạm nghĩa vụ
trả nợ. Bà Giao và ông Thọ, bà Loan ký hợp đồng ủy quyền, thỏa thuận rằng bà Giao
mua chiếc xe tải từ ông Thọ, bà Loan. Sau đó, bà Giao chuyển nhượng xe cho ông
Tân (người thứ ba) và ông Tân phải trả một khoản tiền nợ cho Ngân hàng. Quá thời
hạn trả nợ, Ngân hàng sau đó đã truy đòi chiếc xe là tài sản thế chấp.
Quyết định của Tòa án sơ thẩm: Buộc ông Thọ và bà Loan trả nợ gồm tiền gốc
và tiền lãi. Ông Tân có nghĩa vụ trả cho Ngân hàng chiếc xe ô tô tải, do giao dịch
chuyển giao xe ô tô từ ông Thọ, bà Loan cho bà Giao, rồi từ bà Giao cho ông Tân là
trái pháp luật.

2.1. Điểm mới của BLDS 2015 so với BLDS 2005 về đăng ký giao dịch bảo đảm.

Đăng ký giao dịch bảo đảm được quy định trong Điều 323 BLDS 2005 và
Điều 298 BLDS 2015:
“Điều 323. Đăng ký giao dịch bảo đảm

10
 1. Giao dịch bảo đảm là giao dịch dân sự do các bên thỏa thuận hoặc pháp
luật quy định về việc thực hiện biện pháp bảo đảm được quy định tại khoản 1
Điều 318 của Bộ luật này.
2. Việc đăng ký giao dịch bảo đảm được thực hiện theo quy định của pháp luật
về đăng ký giao dịch bảo đảm. Việc đăng ký là điều kiện để giao dịch bảo đảm
có hiệu lực chỉ trong trường hợp pháp luật có quy định.
3. Trường hợp giao dịch bảo đảm được đăng ký theo quy định của pháp luật
thì giao dịch bảo đảm đó có giá trị pháp lý đối với người thứ ba, kể từ thời
điểm đăng ký.”

“Điều 298. Đăng ký biện pháp bảo đảm

1. Biện pháp bảo đảm được đăng ký theo thỏa thuận hoặc theo quy định của
luật.
Việc đăng ký là điều kiện để giao dịch bảo đảm có hiệu lực chỉ trong trường
hợp luật có quy định.
2. Trường hợp được đăng ký thì biện pháp bảo đảm phát sinh hiệu lực đối
kháng với người thứ ba kể từ thời điểm đăng ký.
3. Việc đăng ký biện pháp bảo đảm được thực hiện theo quy định của pháp luật
về đăng ký biện pháp bảo đảm.”

BLDS 2005 chỉ đề cập đến vấn đề đăng ký giao dịch bảo đảm còn BLDS 2015
thì quy định đăng ký biện pháp bảo đảm. Bản chất của 2 thuật ngữ “giao dịch bảo
đảm” và “biện pháp bảo đảm” có sự khác nhau nhất định. Giao dịch bảo đảm là giao
dịch dân sự do các bên thỏa thuận hoặc pháp luật quy định về việc thực hiện biện
pháp bảo đảm. Do đó, việc sử dụng thuật ngữ đăng ký biện pháp bảo đảm sẽ phù hợp
hơn. Ngoài ra, Điều 298 BLDS 2015 còn quy định: Việc sử dụng cụm từ “trong trường
hợp luật có quy định” thay thế cho cụm từ “trong trường hợp pháp luật có quy định”
đã thể hiện sự thay đổi trong tư duy lập pháp , phù hợp với quy định của Hiến pháp
và các quy định có liên quan. Bởi lẽ, chỉ khi luật có quy định đăng ký là điều kiện có
hiệu lực của biện pháp bảo đảm thì các bên mới phải tuân thủ quy định đó.9

9
Đỗ Văn Đại (2020), Bình luận khoa học những điểm mới của Bộ luật dân sự năm 2015, Nxb, Hồng Đức -
Hội luật gia Việt Nam, tr. 354.

11
2.2. Vai trò của đăng ký giao dịch bảo đảm trong một hệ thống pháp luật nước
ngoài.

BLDS Pháp hiện hành có quy định:

“Điều 1052: Người cho tặng hoặc di tặng có trách nhiệm đăng ký giao dịch
bảo đảm để thực hiện nghĩa vụ”.

2.3. Hợp đồng thế chấp số 1013.2009/HĐTC ngày 07/9/2009 có thuộc trường hợp
phải đăng ký không? Vì sao?

Hợp đồng thế chấp số 1013.2009/HĐTC ngày 07/9/2009 thuộc trường hợp phải
đăng ký. Vì đây là hợp đồng thế chấp có liên quan đến quyền sử dụng đất, tài sản gắn
liền với đất. Điều này thể hiện ở chỗ ông Q, bà V dùng tài sản thuộc quyền sở hữu của
mình, cụ thể là nhà đất tại 60 V, phường T, quận H, Hà Nội để đảm bảo cho các khoản
vay của Công ty V tại Ngân hàng.

Khoản 1 Điều 502 BLDS 2015 về hình thức, thủ tục thực hiện hợp đồng về
quyền sử dụng đất: “Hợp đồng về quyền sử dụng đất phải được lập thành văn bản
theo hình thức phù hợp với quy định của Bộ luật này, pháp luật về đất đai và quy định
khác của pháp luật có liên quan”.

Điểm a, b, c khoản 1 Điều 4 Thông tư số 07/2019/TT-BTP quy định:

“1. Các trường hợp đăng ký thế chấp quyền sử dụng đất, tài sản gắn liền với
đất gồm:

a) Đăng ký thế chấp quyền sử dụng đất;

b) Đăng ký thế chấp tài sản gắn liền với đất;

c) Đăng ký thế chấp quyền sử dụng đất đồng thời với tài sản gắn liền với đất;”

Từ các căn cứ trên, có thể kết luận hợp đồng thế chấp số 1013.2009/HĐTC
ngày 07/9/2009 thuộc trường hợp phải đăng ký.

2.4. Hợp đồng thế chấp số 1013.2009/HĐTC ngày 07/9/2009 đã được đăng ký phù
hợp với quy định không? Đoạn nào của bản án cho câu trả lời?

12
 Hợp đồng thế chấp số 07/9/2009 đã được đăng ký phù hợp với quy định pháp
luật.

Đoạn của bản án cho câu trả lời: “Đối với hợp đồng thế chấp quyền sử dụng
đất và tài sản gắn liền với đất của bên thứ ba ngày 07/9/2009. Sau khi các bên ký hợp
đồng thì công chứng viên thực hiện công chứng theo trình tự… .Bên thế chấp, bên
nhận thế chấp và bên vay ghi nhận rõ việc bên thế chấp và bên vay ký tên và Hợp
đồng trước mặt công chứng viên. Công chứng viên khẳng định khi ký kết hợp đồng,
ông Q và bà V đã xuất trình đầy đủ chứng minh thư nhân dân, hộ khẩu và Giấy chứng
nhận QSDĐ. Biên bản định giá tài sản có đầy đủ chữ ký của bên thế chấp là vợ chồng
ông Q và bà V; bên khách hàng vay là Công ty V ký tên và đóng dấu. Văn phòng công
chứng đã thực hiện đúng pháp luật công chứng, nội dung văn bản công chứng không
trái với quy định pháp luật, không vi phạm Điều 122 BLDS 2005 nên không thể tự vô
hiệu”.

2.5. Theo Toà án, nếu không được đăng ký, hợp đồng thế chấp số 07/9/2009 có vô
hiệu không? Vì sao?

Theo Tòa án, nếu không được đăng ký, hợp đồng thế chấp số 07/9/2009 không
vô hiệu. Vì theo Tòa, tại thời điểm làm thủ tục đăng ký thế chấp ngày 30/9/2009 thì
Thông tư số 05/TTLB-BTP-BTNMT ngày 16/6/2005 đang có hiệu lực, tại Điều 4 về
người yêu cầu đăng ký có quy định: “Người yêu cầu đăng ký là một bên trong các bên
hoặc các bên ký hợp đồng thế chấp, bảo lãnh”. Như vậy, tại thời điểm ngày 30/9/2009
chỉ cần một bên là bên thế chấp hoặc bên nhận thế chấp, bảo lãnh ký là được. Mà theo
đơn yêu cầu đăng ký thế chấp ngày 30/9/2009 thì bên nhận thế chấp là Ngân hàng có
ký đóng dấu vào đơn này nên đơn đăng ký vẫn đúng quy định và phát sinh hiệu lực.

2.6. Hướng của Tòa án như trong câu hỏi trên có thuyết phục không? Vì sao?

Hướng của Tòa án như trong câu hỏi ở trên là thuyết phục. Nếu không được
đăng ký thì hợp đồng thế chấp số 07/9/2009 vẫn không vô hiệu. Vì tại thời điểm làm
thủ tục đăng ký thế chấp ngày 30/9/2009 thì Thông tư số 05/TTLT-BTP-BTNMT
ngày 16/6/2005 đang có hiệu lực, tại Điều 4 về người yêu cầu đăng ký có quy định
“người yêu cầu đăng ký là một bên trong các bên hoặc các bên ký hợp đồng thế chấp,
bảo lãnh”. Như vậy chỉ cần một bên là bên thế chấp hoặc bên nhận thế chấp, bảo lãnh
ký là được. Chính vì thế, tạo điều kiện thuận lợi cho bên thế chấp, chỉ cần được bên

13
bảo lãnh đồng ý thì bên thế chấp vẫn có thể tiếp tục thực hiện được hợp đồng thế chấp
mà không cần phải đăng ký giao dịch đảm bảo và cũng không cần phải phát sinh thêm
các tài sản thế chấp khi phát sinh thêm các hợp đồng thế chấp ký sau đó.

2.7. Hợp đồng thế chấp trong Quyết định số 41 có hiệu lực đối kháng với người thứ
ba không? Vì sao?

Hợp đồng thế chấp trong Quyết định số 41 không có hiệu lực đối kháng với
người thứ ba.

Vì theo khoản 1 Điều 297 BLDS 2015: “Biện pháp bảo đảm phát sinh hiệu lực
đối kháng với người thứ ba từ khi đăng ký biện pháp bảo đảm hoặc bên nhận bảo đảm
nắm giữ hoặc chiếm giữ tài sản bảo đảm”. Khi ông Thọ và bà Loan đem ô tô tải ra
thế chấp, Ngân hàng đã không ra đăng ký biện pháp bảo đảm cho cơ quan có thẩm
quyền; ngoài ra, Ngân hàng cũng không nắm giữ hay chiếm giữ tài sản bảo đảm là ô
tô tải.

Vậy hợp đồng thế chấp trong Quyết định số 41 không có hiệu lực đối kháng
với người thứ ba.

2.8. Theo quy định về đòi tài sản (Điều 166 và tiếp theo BLDS năm 2015), Ngân
hàng có quyền yêu cầu ông Tân (người thứ ba so với hợp đồng thế chấp) trả
lại tài sản thế chấp (xe ô tô) không? Vì sao?

Căn cứ Điều 166 BLDS 2015:

“1. Chủ sở hữu, chủ thể có quyền khác đối với tài sản có quyền đòi lại tài sản từ người
chiếm hữu, người sử dụng tài sản, người được lợi về tài sản không có căn cứ pháp
luật.

2. Chủ sở hữu không có quyền đòi lại tài sản từ sự chiếm hữu của chủ thể đang có
quyền khác đối với tài sản đó”.

Và Điều 167 BLDS 2015: “Chủ sở hữu có quyền đòi lại động sản không phải
đăng ký quyền sở hữu từ người chiếm hữu ngay tình trong trường hợp người chiếm
hữu ngay tình có được động sản này thông qua hợp đồng không có đền bù với người
không có quyền định đoạt tài sản; trường hợp hợp đồng này là hợp đồng có đền bù

14
thì chủ sở hữu có quyền đòi lại động sản nếu động sản đó bị lấy cắp, bị mất hoặc
trường hợp khác bị chiếm hữu ngoài ý chí của chủ sở hữu”.

Xét thấy, hợp đồng giao dịch xe ô tô giữa ông Tân và ông Thọ, bà Loan là
không đúng pháp luật. Chiếc xe ô tô hiện đang là tài sản thế chấp để đảm bảo cho
khoản vay của ông Thọ, bà Loan với Ngân hàng. Tại thời điểm giao dịch, ông Thọ và
bà Loan vốn không có quyền định đoạt tài sản thế chấp, căn cứ theo khoản 8 Điều 320
BLDS 2015 quy định về nghĩa vụ của bên thế chấp: “Không được bán, thay thế, trao
đổi, tặng cho tài sản thế chấp, trừ trường hợp quy định tại khoản 4 và khoản 5 Điều
321 của Bộ luật này”. Vì vậy, Ngân hàng có quyền yêu cầu ông Tân trả lại tài sản thế
chấp là xe ô tô. Tuy nhiên, ông Tân đã trả cho Ngân hàng thay cho ông Thọ, bà Loan
một khoản tiền, nên Tòa án cần phải giải quyết số tiền này trước khi buộc ông Tân
giao xe cho Ngân hàng để đảm bảo quyền lợi của ông Tân.

2.9. Cho biết kinh nghiệm của nước ngoài đối với hoàn cảnh tương tự như hoàn
cảnh trong vụ việc này (truy đòi tài sản thế chấp bị bán cho người thứ ba);

Theo khoản 1 Điều 849 Bộ luật Dân sự Campuchia:

“1. Quyền thế chấp có thể được thực hiện bằng tiền hoặc đối tượng khác do người
thiết lập nhận được trong trường hợp bán, cho thuê mướn, mất mát hoặc tổn thất đối
tượng. Tuy nhiên, trường hợp tiền hoặc đối tượng khác đó đã được trả hoặc giao cho
người thiết lập thì không thể thực hiện quyền thế chấp”.

Ta thấy, luật Campuchia không quy định rõ về vấn đề truy đòi tài sản thế chấp
bị bán cho người thứ ba, nhưng có thể hiểu rằng: bên nhận thế chấp có thể được nhận
tiền hoặc đối tượng khác do bên thế chấp hoàn trả trong trường hợp tài sản thế chấp
đã bị bán, cho thuê mướn hoặc mất mát, tổn thất.

2.10. Việc Tòa án buộc ông Tân trả lại tài sản thế chấp (xe ô tô) cho Ngân hàng
có thuyết phục không? Vì sao?

Việc Tòa án buộc ông Tân trả lại tài sản thế chấp (xe ô tô) cho Ngân hàng là
chưa thuyết phục. Vì:

Hợp đồng thế chấp trong Quyết định số 41 không có hiệu lực đối kháng với
người thứ ba, cụ thể là Ngân hàng.

15
 Trong khoản thời gian ông Tân giữ chiếc xe ô tô, ông đã trả nợ cho Ngân hàng
một khoản nợ thay cho ông Thọ, bà Loan. Khoản nợ này vốn không phải là nghĩa vụ
của ông Tân, mà phát sinh từ việc giao dịch xe ô tô giữa ông Tân và ông Thọ, bà Loan.
Như vậy, việc Tòa án buộc ông Tân trả lại xe cho Ngân hàng mà không giải quyết số
tiền này cho ông Tân là chưa hợp lý.

16
 VẤN ĐỀ 3. ĐẶT CỌC

3.1. Khác biệt cơ bản giữa đặt cọc và cầm cố, đặt cọc và thế chấp;

• Đặt cọc và thế chấp:

a. Điểm giống nhau:

(1) Đều là các biện pháp bảo đảm được quy định tại BLDS.

(2) Tài sản được giao để bảo đảm vẫn thuộc sở hữu của bên đặt cọc/bên thế chấp.

Điểm khác nhau:

Đặt cọc Thế chấp

Cơ sở pháp lý Điều 328 BLDS 2015. Điều 317 - Điều 327 BLDS 2015.

Chủ thể Bên đặt cọc, bên nhận cọc. Bên thế chấp, bên nhận thế chấp,
người thứ ba giữ tài sản thế chấp.

Định nghĩa Đặt cọc là việc bên đặt cọc giao Thế chấp tài sản là việc bên thế chấp
cho bên nhận đặt cọc tài sản đặt dùng tài sản thuộc sở hữu của mình
cọc trong một thời hạn để bảo để bảo đảm thực hiện nghĩa vụ và
đảm giao kết hoặc thực hiện hợp không giao tài sản cho bên nhận thế
đồng. chấp.

Hình thức BLDS 2015 không có quy định Được các bên lập thành hợp đồng
cụ thể về hình thức đặt cọc. dưới dạng văn bản.

Đối tượng Tiền hoặc kim khí quý, đá quý Tài sản.
hoặc vật có giá trị khác.

17
 Mục đích Để bảo đảm cho việc giao kết Để bảo đảm thực hiện nghĩa vụ
hợp đồng; để bảo đảm cho việc trong hợp đồng.
thực hiện hợp đồng hoặc vừa bảo
đảm cho việc giao kết hợp đồng
vừa bảo đảm cho việc thực hiện
hợp đồng.

Chuyển giao Tài sản đặt cọc được giao cho bên Tài sản không được giao cho bên
tài sản nhận đặt cọc. nhận thế chấp mà người thế chấp
hay người thứ ba vẫn cầm giữ tài
sản.

1. Không cần phải qua bán
Xử lý tài sản
đấu giá.
bảo đảm
2. Trường hợp hợp đồng
được giao kết, thực hiện
thì tài sản đặt cọc được trả
lại cho bên đặt cọc hoặc
được trừ để thực hiện
nghĩa vụ trả tiền.
3. Trường hợp bên đặt cọc từ
chối việc giao kết, thực
hiện hợp đồng thì tài sản
đặt cọc thuộc về bên nhận
đặt cọc.
4. Trường hợp bên nhận đặt
cọc từ chối việc giao kết,
thực hiện hợp đồng thì
phải trả cho bên đặt cọc tài
sản đặt cọc và một khoản
tiền tương đương giá trị
tài sản đặt cọc, trừ trường
1. Phải được tiến hành theo thủ
tục bán đấu giá nếu không có
thỏa thuận khác (khoản 2
Điều 303 BLDS 2015).
2. Bên nhận thế chấp có quyền
xử lý tài sản thế chấp và bên
thế chấp có nghĩa vụ giao tài
sản thế chấp cho bên nhận thế
chấp để xử lý.
3. Bên nhận thế chấp trả các
giấy tờ cho bên thế chấp sau
khi chấm dứt thế chấp đối với
trường hợp các bên thỏa
thuận bên nhận thế chấp giữ
giấy tờ liên quan đến tài sản
thế chấp.
4. Bên nhận thế chấp có quyền
yêu cầu bên thế chấp hoặc
người thứ ba giữ tài sản thế
chấp, giao tài sản đó cho

18
 hợp có thỏa thuận khác. mình để xử lý khi bên thế
chấp không thực hiện hoặc
thực hiện không đúng nghĩa
vụ.

• Đặt cọc và cầm cố:

Điểm giống nhau:

(1) Đều có sự chuyển giao tài sản của bên bảo đảm sang bên nhận bảo đảm.

(2) Bên nhận bảo đảm có nghĩa vụ bảo quản, giữ gìn và không được khai thác, sử
dụng tài sản bảo đảm trừ trường hợp có thỏa thuận khác.

(3) Quyền sở hữu tài sản vẫn thuộc về bên bảo đảm.

Điểm khác nhau:

Đặt cọc Cầm cố

Điều 309 - Điều 316 BLDS

Cơ sở pháp lý Điều 328 BLDS 2015
2015.

Bên cầm cố, bên nhận cầm

Chủ thể Bên đặt cọc, bên nhận cọc.
cố.

BLDS 2015 không có quy định cụ Được các bên lập thành hợp
Hình thức
thể về hình thức đặt cọc. đồng dưới dạng văn bản.

Để bảo đảm cho việc giao kết hợp

đồng; để bảo đảm cho việc thực
Để bảo đảm thực hiện nghĩa
Mục đích hiện hợp đồng hoặc vừa bảo đảm
vụ trong hợp đồng.
cho việc giao kết hợp đồng vừa bảo
đảm cho việc thực hiện hợp đồng.

Không giới hạn về loại tài

Tiền hoặc kim khí quý, đá quý hoặc
Đối tượng sản được sử dụng để bảo
vật có giá trị khác.
đảm.

19
 Phải được tiến hành theo thủ
Xử lý tài sản bảo tục bán đấu giá nếu không
Không cần phải qua bán đấu giá.
đảm có thỏa thuận khác (khoản 2
Điều 303 BLDS 2015).

3.2. Thay đổi giữa BLDS 2015 và BLDS 2005 về đặt cọc.

Quy định về đặt cọc nằm ở Điều 358 BLDS 2005 và Điều 328 BLDS 2015.
BLDS 2005 quy định: “Đặt cọc là việc một bên giao cho bên kia một khoản tiền hoặc
kim khí quý, đá quý hoặc vật có giá trị khác (sau đây gọi là tài sản đặt cọc) trong một
thời hạn để bảo đảm giao kết hoặc thực hiện hợp đồng dân sự. Việc đặt cọc phải được
lập thành văn bản” và BLDS 2015 quy định như sau: “Đặt cọc là việc một bên (sau
đây gọi là bên đặt cọc) giao cho bên kia (sau đây gọi là bên nhận đặt cọc) một khoản
tiền hoặc kim khí quý, đá quý hoặc vật có giá trị khác (sau đây gọi chung là tài sản
đặt cọc) trong một thời hạn để bảo đảm giao kết hoặc thực hiện hợp đồng”.
Đối chiếu giữa hai Điều luật trên, có thể nhận thấy sự khác biệt trong quy định
của cả hai Bộ luật về vấn đề hình thức đặt cọc khi hai bên chủ thể thỏa thuận đặt cọc
vào thời điểm BLDS 2005 điều chỉnh thì thỏa thuận phải được thể hiện bằng văn bản,
đối với thỏa thuận bằng miệng thì sẽ không có giá trị pháp lý. Còn tại thời điểm BLDS
2015 điều chỉnh thì thỏa thuận đặt cọc có thể xác lập bằng bất cứ hình thức nào theo
ý chí và sự lựa chọn của các bên, vì yêu cầu phải được lập thành văn bản không còn
được giữ lại.
Như vậy, thỏa thuận đặt cọc theo BLDS 2015 chỉ cần đảm bảo đúng mục đích,
ý chí của các bên và không trái với pháp luật, với đạo đức xã hội chứ không cần phải
được xác lập theo một hình thức cụ thể.

3.3. Theo BLDS, khi nào bên đặt cọc mất cọc, bên nhận cọc bị phạt cọc?

Khi bên đặt cọc từ chối việc giao kết, thực hiện hợp đồng thì tài sản đặt cọc
thuộc về bên nhận đặt cọc (mất cọc).
Khi bên nhận đặt cọc từ chối việc giao kết, thực hiện hợp đồng thì phải trả cho
bên đặt cọc tài sản đặt cọc và một khoản tiền tương đương giá trị tài sản đặt cọc, trừ
trường hợp có thỏa thuận khác (phạt cọc).

20
3.4. Nếu hợp đồng được đặt cọc không được giao kết, thực hiện vì lý do khách quan,
bên nhận cọc có nghĩa vụ trả lại tài sản đặt cọc cho bên đặt cọc không? Vì sao?

Theo quan điểm của nhóm, nếu hợp đồng được đặt cọc không được giao kết,
thực hiện vì lý do khách quan, bên nhận cọc có nghĩa vụ trả lại tài sản sản đặt cọc cho
bên đặt cọc.
Theo quy định tại Nghị quyết số 01/2003 của Hội đồng Thẩm phán Tòa án
nhân dân tối cao: “Trong các trường hợp được hướng dẫn tại các điểm a và c mục 1
này, nếu cả hai bên cùng có lỗi hoặc trong trường hợp có sự kiện bất khả kháng hoặc
có trở ngại khách quan thì không phạt cọc”.
“Không phạt cọc” đối với bên đặt cọc tức là sẽ được nhận lại tài sản đặt cọc,
còn đối với bên nhận bảo đảm có ý nghĩa là phải hoàn trả lại tài sản đặt cọc nhưng
không mất một khoản tiền tương đương giá trị tài sản đặt cọc.
Cơ sở pháp lý: Điểm d mục 1 Chương I Nghị quyết số 01/2003/NQ-HĐTP.

● Đối với Quyết định số 49

Tóm tắt Quyết định số 49/2018/KDTM-GĐT:

Nguyên đơn: Công ty Cổ phần TV-TM-DV Địa ốc H.
Bị đơn: Công ty TNHH Thương mại và Xây dựng S, Ngân hàng Thương mại
cổ phần D.
Công ty cổ phần du lịch N ký kết biên bản thỏa thuận bán 3.912 cổ phiếu, tổng
số tiền là 3.919.200 đồng thuộc sở hữu của SCIC tại Công ty N cho Công ty H. Sau
đó Công ty H gửi 1 tỷ đồng tiền đặt cọc vào tài khoản của Công ty N tại Ngân hàng
và Ngân hàng này đã trích số tiền này để trừ vào số công nợ quá hạn và lãi suất của
Công ty N, thỏa thuận không đạt được. Nay Công ty H yêu cầu Công ty S và Ngân
hàng D hoàn trả 1 tỷ đồng và không yêu cầu lãi suất. Tòa giám đốc thẩm chấp nhận
hướng xử lý của Tòa sơ thẩm và phúc thẩm yêu cầu khởi kiện và buộc ngân hàng D
hoàn trả 1 tỷ đồng cho Công ty H.

3.5. Theo Quyết định được bình luận, bên đặt cọc đã chuyển tài sản đặt cọc cho
bên nhận cọc như thế nào?

Theo Quyết định số 49 thì bên đặt cọc (tức Công ty H) đã chuyển tài sản đặt
cọc cho bên nhận cọc (tức Công ty N) vào tài khoản của bên nhận cọc mở tại Ngân
hàng: “Ngày 22-02-2008, Công ty H đã chuyển số tiền đặt cọc vào tài khoản của Công

21
ty N mở tại Ngân hàng TMCP Đầu tư và Phát triển Việt Nam - Chi nhánh tỉnh Ninh
Thuận (gọi tắt là Ngân hàng) theo ủy nhiệm chi ngày 22/02/2008”.

3.6. Theo Toà Giám đốc thẩm trong Quyết định được bình luận, tài sản đặt cọc còn
thuộc sở hữu của bên đặt cọc không? Vì sao?

Tòa Giám đốc thẩm xác định tài sản đặt cọc vẫn thuộc sở hữu của bên đặt cọc
vì Tòa đã căn cứ theo Điều 256 BLDS 2005, theo đó: “Chủ sở hữu, người chiếm hữu
hợp pháp có quyền yêu cầu người chiếm hữu, người sử dụng tài sản, người được lợi
về tài sản không có căn cứ pháp luật đối với tài sản thuộc quyền sở hữu hoặc quyền
chiếm hữu hợp pháp của mình phải trả lại tài sản đó, trừ trường hợp quy định tại
khoản 1 Điều 247 của Bộ luật này”. Hơn nữa, Tòa Giám đốc thẩm cũng đưa ra nhận
định như sau trong Quyết định số 49: “số tiền 1.000.000.000 đồng đặt cọc chưa thuộc
quyền sở hữu của Công ty N, theo quy định tại khoản 1 Điều 328 BLDS 2015”. Như
vậy, Tòa cho rằng số tiền đặt cọc 1 tỷ đồng do Công ty H gửi qua tài khoản ngân hàng
cho Công ty N vẫn còn thuộc quyền sở hữu của Công ty H.

3.7. Suy nghĩ của anh/chị về hướng giải quyết trên của Tòa giám đốc thẩm liên
quan đến quyền sở hữu tài sản đặt cọc.

Tòa Giám đốc thẩm giải quyết theo hướng Ngân hàng phải hoàn trả tiền đặt
cọc cho bên đặt cọc là hợp lý.
Theo khoản 2 Điều 328 BLDS 2015: “Trường hợp hợp đồng được giao kết,
thực hiện thì tài sản đặt cọc được trả lại cho bên đặt cọc hoặc được trừ để thực hiện
nghĩa vụ trả tiền”. Đối với vụ việc này, nghĩa vụ trả tiền của Công ty H chỉ xuất hiện
khi hợp đồng được giao kết thì tiền đặt cọc mới được trừ để thực hiện nghĩa vụ trả
tiền. Tuy nhiên, chủ thể bị phạt trong trường hợp này là Công ty N chứ không phải
Công ty H nên Công ty H không phải chịu nghĩa vụ trả tiền và tài sản đặt cọc theo quy
định trên vẫn là tài sản thuộc quyền sở hữu của bên đặt cọc là Công ty H.
Hơn nữa, ở khoản 2 Điều 328 BLDS 2015 cũng có quy định: “nếu bên đặt cọc
từ chối việc giao kết, thực hiện hợp đồng thì tài sản đặt cọc thuộc về bên nhận đặt
cọc”. Theo đó, tiêu chí để áp dụng chế tài này đối với bên đặt cọc là khi bên đặt cọc
từ chối giao kết và thực hiện hợp đồng, nên khi nào bên đặt cọc vẫn chấp nhận thực
hiện, giao kết hợp đồng thì tài sản đặt cọc vẫn còn thuộc quyền sở hữu của bên đặt
cọc, do đó bên nhận đặt cọc vẫn chưa được coi là chủ sở hữu của tài sản đặt cọc. Ở
trường hợp này, Công ty H đã chuyển tiền vào tài khoản của Công ty N với nội dung

22
ghi rõ là tiền đặt cọc mua cổ phần thể hiện sự chấp nhận giao kết, thực hiện hợp đồng
của Công ty H, mặt khác Công ty H cũng không thực hiện bất cứ hành vi vi phạm nào
gây ảnh hưởng tới hiệu lực của hợp đồng mua bán trên. Vì vậy tài sản đặt cọc theo
quy định trên vẫn còn là tài sản của Công ty H.

● Đối với Bản án số 26

3.8. Đoạn nào cho thấy Toà án đã áp dụng Án lệ số 25/2018/AL?

Đoạn cho thấy Toà án đã áp dụng Án lệ số 25/2018/AL nằm ở phần “Nhận

định của Toà án”: “Căn cứ theo Án lệ số 25/2018/AL được Hội đồng Thẩm phán Tòa
án nhân dân tối cao thông qua ngày 17 tháng 10 năm 2018 và được công bố theo
Quyết định số 269/QĐ-CA ngày 06 tháng 11 năm 2018 của Chánh án Tòa án nhân
dân tối cao: “Trường hợp này phải xác định bên nhận đặt cọc không thể thực hiện
đúng cam kết là do yếu tố khách quan và bên nhận đặt cọc không phải chịu phạt cọc”.

3.9. Việc Toà án áp dụng Án lệ số 25/2018/AL vào hoàn cảnh trong vụ việc này có
thuyết phục không? Vì sao?

Đối với hoàn cảnh trong vụ việc này, việc Tòa án áp dụng Án lệ số 25/2018/AL
là thuyết phục. Bởi lẽ, căn cứ theo Án lệ số 25/2018/AL được Hội đồng Thẩm phán
Tòa án nhân dân tối cao thông qua ngày 17 tháng 10 năm 2018 và được công bố theo
Quyết định số 269/QĐ-CA ngày 06 tháng 11 năm 2018 của Chánh án Tòa án nhân
dân tối cao: “Trường hợp bên nhận đặt cọc không thể thực hiện đúng cam kết là do
yếu tố khách quan và bên nhận đặt cọc không phải chịu phạt cọc”.
BLDS 2015 không có quy định chi tiết về yếu tố khách quan hay một sự kiện
xảy ra do yếu tố khách quan. Tuy nhiên, có thể suy luận một cách hợp lý rằng, một sự
kiện xảy ra một cách khách quan khi sự kiện đó xảy ra không theo ý chí của các bên.
Hay nói cách khác, sự kiện đó không do các bên tạo ra hoặc phát sinh do lỗi chủ quan
của các bên. Có thể thấy, để xác định yếu tố khách quan thì điều quan trọng là xác
định bên vi phạm có lỗi chủ quan hay chủ ý để xảy ra sự kiện bất khả kháng hay
không.
Trong trường hợp này, thực tế ông I cũng đã từng nhờ em gái mua được ô tô
nhập khẩu từ Mỹ về Việt Nam để sử dụng (có thể dưới dạng quà tặng, quà biếu), nên
ông mới đồng ý mua hộ ông P; nhưng hoàn toàn phụ thuộc vào chính sách quản lý
của Nhà nước ở từng thời điểm và hoàn toàn phụ thuộc vào người thân bên Mỹ và Đại

23
lý nhập khẩu. Ngoài ra, ông I không có xe ô tô để bán và cũng không có đủ điều kiện
nhập khẩu xe để bán cho ông P; ông P biết rõ điều này và không có tài liệu, chứng cứ
gì chứng minh rằng ông I có khả năng bán xe ô tô cho ông P, nhưng cố tình từ chối
thực hiện. Do đó, việc ông I không thực hiện được thỏa thuận là do trở ngại từ yếu tố
khách quan. Như vậy, việc Tòa án áp dụng Án lệ số 25/2018/AL là hợp lý và bảo đảm
được quyền lợi cho ông I.

3.10. Việc Toà án “không chấp nhận yêu cầu khởi kiện của ông P, về việc yêu cầu
ông I phải trả số tiền phạt cọc là 450.000.000đ” có phù hợp với Án lệ số
25/2018/AL không? Vì sao?
Việc Tòa án “không chấp nhận yêu cầu khởi kiện của ông P, về việc yêu cầu
ông I phải trả số tiền phạt cọc là 450.000.000đ” phù hợp với Án lệ số 25/2018/AL.
Vì theo thực tế, ông I cũng đã từng nhờ em gái mua được ô tô nhập khẩu từ Mỹ về
Việt Nam để sử dụng (có thể dưới dạng quà tặng, quà biếu), nên ông mới đồng ý mua
hộ ông P; nhưng hoàn toàn phụ thuộc vào chính sách quản lý của Nhà nước ở từng
thời điểm và hoàn toàn phụ thuộc vào người thân bên Mỹ và Đại lý nhập khẩu. Vì ông
I không có xe ô tô để bán và cũng không có đủ điều kiện nhập khẩu xe để bán cho ông
P, ông P biết rõ điều này và không có tài liệu, chứng cứ gì chứng minh rằng ông I có
khả năng bán xe ô tô cho ông P, nhưng cố tình từ chối thực hiện. Do đó, việc ông I
không thực hiện được thỏa thuận là do yếu tố khách quan nên Tòa án không chấp nhận
yêu cầu khởi kiện của ông P.

24
 VẤN ĐỀ 4. BẢO LÃNH

4.1. Những đặc trưng của bảo lãnh.

Bảo lãnh là việc người thứ ba (sau đây gọi là bên bảo lãnh) cam kết với bên có
quyền (sau đây gọi là bên nhận bảo lãnh) sẽ thực hiện nghĩa vụ thay cho bên có nghĩa
vụ (sau đây gọi là bên được bảo lãnh), nếu khi đến thời hạn thực hiện nghĩa vụ mà
bên được bảo lãnh không thực hiện hoặc thực hiện không đúng nghĩa vụ.
Bảo lãnh là quan hệ có tính chất đối nhân, đối vật.
Đối tượng của biện pháp bảo lãnh có thể là chức vụ tùy theo nghĩa vụ được bảo
đảm là nghĩa vụ thanh toán tiền hay nghĩa vụ thực hiện một công việc nhất định.
Thời hạn thực hiện nghĩa vụ bảo lãnh tùy thuộc vào sự thỏa thuận của các bên
hoặc theo quy định của pháp luật.
Việc bảo lãnh có thể được trả thù lao theo thỏa thuận hoặc theo quy định của
pháp luật: Điều 337 BLDS 201510.
Phạm vi bảo lãnh: Điều 336 BLDS 2015:
“1. Bên bảo lãnh có thể cam kết bảo lãnh một phần hoặc toàn bộ nghĩa vụ cho
bên được bảo lãnh.
2. Nghĩa vụ bảo lãnh bao gồm cả tiền lãi trên nợ gốc, tiền phạt, tiền bồi thường
thiệt hại, lãi trên số tiền chậm trả, trừ trường hợp có thỏa thuận khác.
3. Các bên có thể thỏa thuận sử dụng biện pháp bảo đảm bằng tài sản để bảo
đảm thực hiện nghĩa vụ bảo lãnh.
4. Trường hợp nghĩa vụ được bảo lãnh là nghĩa vụ phát sinh trong tương lai
thì phạm vi bảo lãnh không bao gồm nghĩa vụ phát sinh sau khi người bảo lãnh
chết hoặc pháp nhân bảo lãnh chấm dứt tồn tại”.
Quan hệ giữa bên bảo lãnh và bên nhận bảo lãnh: Điều 339 BLDS 2015:
“1. Trường hợp bên được bảo lãnh không thực hiện hoặc thực hiện không đúng
nghĩa vụ của mình thì bên nhận bảo lãnh có quyền yêu cầu bên bảo lãnh phải
thực hiện nghĩa vụ bảo lãnh, trừ trường hợp các bên có thỏa thuận bên bảo
lãnh chỉ phải thực hiện nghĩa vụ thay cho bên được bảo lãnh trong trường hợp
bên được bảo lãnh không có khả năng thực hiện nghĩa vụ.

10
Điều 337. Thù lao
Bên bảo lãnh được hưởng thù lao nếu bên bảo lãnh và bên được bảo lãnh có thỏa thuận.

25
 2. Bên nhận bảo lãnh không được yêu cầu bên bảo lãnh thực hiện nghĩa vụ
thay cho bên được bảo lãnh khi nghĩa vụ chưa đến hạn.
3. Bên bảo lãnh không phải thực hiện nghĩa vụ bảo lãnh trong trường hợp bên
nhận bảo lãnh có thể bù trừ nghĩa vụ với bên được bảo lãnh”.
- Chấm dứt việc bảo lãnh: Điều 343 BLDS 2015:
“Bảo lãnh chấm dứt trong trường hợp sau đây:
1. Nghĩa vụ được bảo lãnh chấm dứt.
2. Việc bảo lãnh được hủy bỏ hoặc được thay thế bằng biện pháp bảo đảm
khác.
3. Bên bảo lãnh đã thực hiện nghĩa vụ bảo lãnh.
4. Theo thỏa thuận của các bên”.

4.2. Những thay đổi giữa BLDS 2015 và BLDS 2005 về bảo lãnh.

Tiêu chí BLDS 2005 BLDS 2015

Điều 362 BLDS 2005: “Việc Lược bỏ quy định về hình thức.
bảo lãnh phải được lập thành
văn bản, có thể lập thành văn
bản riêng hoặc ghi trong hợp
Hình thức đồng chính. Trong trường hợp
bảo lãnh pháp luật có quy định thì văn
bản bảo lãnh phải được công
chứng hoặc chứng thực”.

Điều 363 BLDS 2005: “Nghĩa
vụ bảo lãnh bao gồm cả tiền lãi
trên nợ gốc, tiền phạt, tiền bồi
thường thiệt hại, trừ trường hợp
có thoả thuận khác”.
Phạm vi
bảo lãnh
Khoản 2 Điều 336 BLDS 2015: “Nghĩa
vụ bảo lãnh bao gồm cả tiền lãi trên nợ
gốc, tiền phạt, tiền bồi thường thiệt hại,
lãi trên số tiền chậm trả, trừ trường hợp
có thỏa thuận khác”.
Bổ sung thêm quy định:
“3. Các bên có thể thỏa thuận sử dụng
biện pháp bảo đảm bằng tài sản để bảo
đảm thực hiện nghĩa vụ bảo lãnh.
4. Trường hợp nghĩa vụ được bảo lãnh
là nghĩa vụ phát sinh trong tương lai thì
phạm vi bảo lãnh không bao gồm nghĩa

26

Khoản 1 Điều 368 BLDS 2005:
“Trong trường hợp bên nhận
bảo lãnh miễn việc thực hiện
nghĩa vụ cho bên bảo lãnh thì
bên được bảo lãnh vẫn phải thực
hiện nghĩa vụ đối với bên nhận
bảo lãnh, trừ trường hợp có thỏa
Miễn thực thuận hoặc pháp luật có quy
hiện nghĩa
định phải liên đới thực hiện
vụ bảo
nghĩa vụ bảo lãnh”.
lãnh
Điều 369 BLDS 2005: “Trong
trường hợp đã đến hạn thực hiện
nghĩa vụ thay cho bên được bảo
lãnh, mà bên bảo lãnh không
Xử lý tài thực hiện hoặc thực hiện không
sản của đúng nghĩa vụ thì bên bảo lãnh
bên bảo phải đưa tài sản thuộc sở hữu
lãnh của mình để thanh toán cho bên
nhận bảo lãnh”.
⇒ Quy định bên nhận bảo lãnh
có quyền xử lý tài sản bảo đảm
của bên bảo lãnh.
Điều 370 BLDS 2005: “Việc Lược bỏ quy định này.
Hủy bỏ bảo lãnh có thể được hủy bỏ nếu
việc bảo
được bên nhận bảo lãnh đồng ý,
lãnh
trừ trường hợp pháp luật có quy
27
vụ phát sinh sau khi người bảo lãnh chết
hoặc pháp nhân bảo lãnh chấm dứt tồn
tại”.
Khoản 1 Điều 341 BLDS 2015:
“Trường hợp bên bảo lãnh phải thực
hiện nghĩa vụ bảo lãnh mà bên nhận bảo
lãnh miễn việc thực hiện nghĩa vụ cho
bên bảo lãnh thì bên được bảo lãnh
không phải thực hiện nghĩa vụ đối với
bên nhận bảo lãnh, trừ trường hợp có
thỏa thuận hoặc pháp luật có quy định
khác”.
Bổ sung quy định tại khoản 3: “Trường
hợp một trong số những người nhận bảo
lãnh liên đới miễn cho bên bảo lãnh
không phải thực hiện phần nghĩa vụ đối
với mình thì bên bảo lãnh vẫn phải thực
hiện phần nghĩa vụ còn lại đối với
những người nhận bảo lãnh liên đới còn
lại”.
Khoản 2 Điều 343 BLDS 2015:
“Trường hợp bên bảo lãnh không thực
hiện đúng nghĩa vụ bảo lãnh thì bên
nhận bảo lãnh có quyền yêu cầu bên bảo
lãnh thanh toán giá trị nghĩa vụ vi phạm
và bồi thường thiệt hại”.
⇒ Chỉ quy định về quyền yêu cầu bên
bảo lãnh phải thanh toán giá trị nghĩa vụ
vi phạm và bồi thường thiệt hại (nếu có).
 định khác”.

● Đối với Quyết định số 02

4.3. Đoạn nào cho thấy Tòa án xác định quan hệ giữa ông Miễn, bà Cà với Quỹ tín
dụng là quan hệ bảo lãnh?

Đoạn cho thấy Tòa án xác định quan hệ giữa ông Miễn, bà Cà với Quỹ tín dụng
là quan hệ bảo lãnh:

"Tài sản bảo đảm cho khoản vay là quyền sử dụng 20.408 m2 đất tại xã Thạnh
Phú, huyện Vĩnh Cửu, tỉnh Đồng Nai (theo Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất số
L157487 ngày 31/10/1997 do Ủy ban nhân dân huyện Vĩnh Cửu cấp cho ông Trần
Văn Miễn) do vợ chồng ông Trần Văn Miễn và bà Nguyễn Thị Cà đem thế chấp cho
Quỹ tín dụng để bảo đảm nghĩa vụ trả nợ của Chủ Doanh nghiệp tư nhân Đại Lộc
Tân bằng Hợp đồng thế chấp quyền sử dụng đất của người thứ ba số 01534 ngày
22/9/2006 giữa Quỹ tín dụng (Bên nhận thế chấp) với ông Trần Văn Miễn và bà
Nguyễn Thị Cà (Bên thế chấp) và bà Đỗ Thị Tỉnh - Chủ Doanh nghiệp tư nhân Đại
Lộc Tân (Bên vay vốn). Hợp đồng thế chấp được. Ủy ban nhân dân xã Thạnh Phú
chứng thực ngày 22/9/2006 và đăng ký giao dịch bảo đảm tại Văn phòng đăng ký
quyền sử dụng đất huyện Vĩnh Cửu ngày 25/9/2006".

Và đoạn:

“Việc Tòa án cấp sơ thẩm và Tòa án cấp phúc thẩm tuyên: “Sổ tiền trên được
ưu tiên đảm bảo thanh toán bằng giấy chứng nhận quyền sử dụng đất do ông Trần
Văn Miễn đứng tên diện tích là 20.408 m2, theo Hợp đồng thế chấp quyền sử dụng
đất của người thứ ba…” là không đúng. Trong trường hợp xác định Hợp đồng thế
chấp quyền sử dụng đất của người thứ ba số 01534 ngày 22/9/2006 giữa các bên có
hiệu lực thì phải tuyên theo đúng quy định tại khoản 1 Điều 5 và khoản 1 Điều 7 của
Hợp đồng thế chấp; Điều 361 Bộ luật dân sự là khi Chủ Doanh nghiệp tư nhân Đại
Lộc Tân không trả nợ hoặc trả không đủ thì ông Miễn, bà Cà phải trả thay; nếu ông
Miễn, bà Cà không trả nợ hoặc trả không đủ thì mới xử lý tài sản thế chấp để thu hồi
nợ”.

4.4. Suy nghĩ của anh/chị về việc xác định trên của Hội đồng thẩm phán.

28
 Theo nhóm, việc xác định trên của Hội đồng thẩm phán là đúng:

Thứ nhất, xác nhận được là ông Miễn và bà Cà ký hợp đồng thế chấp cũng như
các văn bản liên quan để vay được 70.000.000 đồng là trong hoàn cảnh bị bắt buộc
chứ không hề tự nguyện.

Thứ hai, khi xác nhận được các hợp đồng thế chấp đã được ông Miễn và bà Cà
tự đến Ủy ban nhân dân xã ký 4 hợp đồng thế chấp nhưng lại chưa làm rõ được giấy
ủy quyền xử lý tài sản thế chấp cho hợp đồng vay vốn này là có thật hay không và ai
là người viết.

Thứ ba, ở hai phiên xét xử sơ thẩm và phúc thẩm, bà Trang và anh Phong, con
của ông Miễn và bà Cà là người biết rõ sự việc vay mượn tiền và thế chấp tài sản
nhưng lại không được đưa vào với tư cách là người làm chứng tham gia tố tụng là
thiếu sót và ảnh hưởng đến quyền và nghĩa vụ của hai người này.

4.5. Theo Tòa án, quyền sử dụng đất của ông Miễn, bà Cà được sử dụng để bảo
đảm cho nghĩa vụ nào? Vì sao?

Quyền sử dụng đất của ông Miễn, bà Cà được sử dụng để đảm bảo nghĩa vụ
trả nợ thay cho bà Tỉnh - Chủ Doanh nghiệp tư nhân Đại Lộc Tân cho Quỹ tín dụng
nhân dân Trung ương trong trường hợp bà Tỉnh không trả nợ hoặc trả nợ không đủ.
Vì theo Tòa án, hợp đồng thế chấp của ông Miễn và bà Cà đã được Ủy ban nhân dân
xã Thạnh Phú chứng thực nhằm đảm bảo nghĩa vụ trả nợ cho bà Tỉnh là hoàn toàn
hợp pháp.

● Đối với Quyết định số 968

4.6. Đoạn nào cho thấy Tòa án địa phương đã theo hướng người bảo lãnh và người
được bảo lãnh liên đới thực hiện nghĩa vụ cho người có quyền?

Đoạn cho thấy Tòa án địa phương theo hướng người bảo lãnh và người được
bảo lãnh liên đới thực hiện nghĩa vụ cho người có quyền: “Bà Nguyễn Thị Thắng phải
thực hiện nghĩa vụ thay cho bà Nguyễn Thị Mát, ông Nguyễn Văn Tam trả cho bà Vũ
Thị Hồng Nhung số tiền 607.106.000 đồng (trong đó, nợ gốc 500.000.000 đồng, lãi
suất 107.106.000 đồng)”.

4.7. Hướng liên đới trên có được Tòa giám đốc thẩm chấp nhận không?

29
 Hướng liên đới trên không được Tòa Giám đốc thẩm không chấp nhận vì: “Tòa
án các cấp chưa thu thập, xác định rõ khả năng thực hiện nghĩa vụ dân sự của bà
Mát, nhưng Tòa án cấp sơ thẩm (Tòa án nhân dân huyện Trảng Bom) đã buộc bà
Thắng cùng liên đới thực hiện nghĩa vụ dân sự cùng bà Mát là chưa chính xác. Tòa
án cấp phúc thẩm hủy bản án sơ thẩm hướng dẫn đương sự lựa chọn có thể khởi kiện
bà Mát hoặc bà Thắng là không đúng quy định của pháp luật”.

4.8. Suy nghĩ của anh/chị về hướng giải quyết trên của Tòa giám đốc thẩm liên
quan đến vấn đề liên đới nêu trên.

Theo nhóm, Tòa án Giám đốc thẩm hủy hai bản án nhằm đảm bảo quyền và
lợi ích của bà Thắng - người bảo lãnh vì căn cứ vào khoản 1, 2 Điều 33911 BLDS 2015
thì bà Thắng chỉ là người bảo lãnh cho bà Mát vay tiền và chỉ khi bà Mát không thực
hiện được nghĩa vụ của mình - trả tiền cho bà Nhung thì bà Thắng mới có trách nhiệm
phải trả thay cho bà Mát. Có thể thấy bà Mát vẫn có khả năng thực hiện nghĩa vụ dân
sự nên bà Thắng không có nghĩa vụ phải trả thay cho bà Mát. Và buộc bà Thắng cùng
liên đới thực hiện nghĩa vụ dân sự cùng bà Mát là không đúng vì bà Thắng với bà Mát
không phải quan hệ liên đới thực hiện nghĩa vụ mà là quan hệ giữa bên bảo lãnh và
bên nhận bảo lãnh nên hướng giải quyết trên của Tòa Giám đốc thẩm liên quan đến
vấn đề liên đới nêu trên là hợp lý.

4.9. Phân biệt thời điểm phát sinh nghĩa vụ bảo lãnh và thời điểm thực hiện nghĩa
vụ bảo lãnh

Thời điểm phát sinh nghĩa vụ bảo lãnh: là từ khi có cam kết của người bảo
lãnh, không có cam kết của người bảo lãnh thì không tồn tại nghĩa vụ bảo lãnh và bảo

11
Điều 339. Quan hệ giữa bên bảo lãnh và bên nhận bảo lãnh
1. Trường hợp bên được bảo lãnh không thực hiện hoặc thực hiện không đúng nghĩa vụ của mình thì bên nhận
bảo lãnh có quyền yêu cầu bên bảo lãnh phải thực hiện nghĩa vụ bảo lãnh, trừ trường hợp các bên có thỏa thuận
bên bảo lãnh chỉ phải thực hiện nghĩa vụ thay cho bên được bảo lãnh trong trường hợp bên được bảo lãnh không
có khả năng thực hiện nghĩa vụ.
2. Bên nhận bảo lãnh không được yêu cầu bên bảo lãnh thực hiện nghĩa vụ thay cho bên được bảo lãnh khi
nghĩa vụ chưa đến hạn.

30
lãnh phải được hình thành từ cam kết của người thứ ba, phải là người thứ ba so với
quan hệ nghĩa vụ được bảo lãnh12.

Thời điểm thực hiện nghĩa vụ bảo lãnh: là thời điểm có đủ căn cứ để xác định
về việc bên được bảo lãnh không còn khả năng thực hiện hoặc thực hiện không đúng
nghĩa vụ.

4.10. Theo BLDS, khi nào người bảo lãnh phải thực hiện nghĩa vụ bảo lãnh?

Thời điểm thực hiện nghĩa vụ bảo lãnh căn cứ theo khoản 1 Điều 335 BLDS
201513:

Khi đến hạn bên có nghĩa vụ thực hiện nhưng không thực hiện thì người có
nghĩa vụ bảo lãnh phải thực hiện thay.

Khi đến hạn bên có nghĩa vụ thực hiện nhưng thực hiện chưa đủ (hoàn thành
nghĩa vụ) hay thực hiện không đúng nghĩa vụ thì bên có nghĩa vụ bảo lãnh phải thực
hiện thay, nhưng phải chứng minh thêm bên có nghĩa vụ thực hiện thực sự không có
khả năng thực hiện.

4.11. Theo Quyết định, khi nào người bảo lãnh phải thực hiện nghĩa vụ bảo lãnh?

Theo Quyết định, người bảo lãnh phải thực hiện nghĩa vụ bảo lãnh khi bên
được bảo lãnh không có khả năng thực hiện nghĩa vụ dân sự hoặc chỉ có thể thực hiện
được một phần. Lúc đó, bên bảo lãnh mới phải có trách nhiệm thực hiện thay phần

12
Đỗ Văn Đại (2021), Luật các biện pháp bảo đảm thực hiện nghĩa vụ Việt Nam, tập 2 – Bản án và Bình luận
bản án, Nxb. Hồng Đức – Hội Luật gia Việt Nam, tr. 384.
13
Điều 335. Bảo lãnh
1. Bảo lãnh là việc người thứ ba (sau đây gọi là bên bảo lãnh) cam kết với bên có quyền (sau đây gọi là bên
nhận bảo lãnh) sẽ thực hiện nghĩa vụ thay cho bên có nghĩa vụ (sau đây gọi là bên được bảo lãnh), nếu khi đến
thời hạn thực hiện nghĩa vụ mà bên được bảo lãnh không thực hiện hoặc thực hiện không đúng nghĩa vụ.

31
mà bên được bảo lãnh không thể thực hiện, căn cứ theo quy định tại Điều 36114, Điều
36315 và Điều 36516 BLDS 2005 (Điều 33517, Điều 33618 và Điều 33819 BLDS 2015).

Cụ thể hơn, trong Quyết định đã đề cập: “Như vậy, căn cứ vào các tài liệu nêu
trên có cơ sở xác định bà Mát là người vay tiền của bà Nhung, còn bà Thắng và ông

14
Điều 361. Bảo lãnh
Bảo lãnh là việc người thứ ba (say đây gọi là bên bảo lãnh) cam kết với bên có quyền (sau đây gọi là bên nhận
bảo lãnh) sẽ thực hiện nghĩa vụ thay cho bên có nghĩa vụ (sau đây gọi là bên được bảo lãnh), nếu khi đến thời
hạn mà bên được bảo lãnh không thực hiện hoặc thực hiện không đúng nghĩa vụ. Các bên cũng có thể thỏa
thuận về việc bên bảo lãnh chỉ phải thực hiện nghĩa vụ khi bên được bảo lãnh không có khả năng thực hiện
nghĩa vụ của mình.
15
Điều 363. Phạm vi bảo lãnh
Bên bảo lãnh có thể cam kết bảo lãnh một phần hoặc toàn bộ nghĩa vụ cho bên được bảo lãnh.
Nghĩa vụ bảo lãnh bao gồm cả tiền lãi trên nợ gốc, tiền phạt, tiền bồi thường thiệt hại, trừ trường hợp có thoả
thuận khác.
16
Điều 365. Nhiều người cùng bảo lãnh
Khi nhiều người cùng bảo lãnh một nghĩa vụ thì họ phải liên đới thực hiện việc bảo lãnh, trừ trường hợp có thoả
thuận hoặc pháp luật có quy định bảo lãnh theo các phần độc lập; bên có quyền có thể yêu cầu bất cứ ai trong
số những người bảo lãnh liên đới phải thực hiện toàn bộ nghĩa vụ.
Khi một người trong số những người bảo lãnh liên đới đã thực hiện toàn bộ nghĩa vụ thay cho bên được bảo
lãnh thì có quyền yêu cầu những người bảo lãnh còn lại phải thực hiện phần nghĩa vụ của họ đối với mình.
17
Điều 335. Bảo lãnh
1. Bảo lãnh là việc người thứ ba (sau đây gọi là bên bảo lãnh) cam kết với bên có quyền (sau đây gọi là bên
nhận bảo lãnh) sẽ thực hiện nghĩa vụ thay cho bên có nghĩa vụ (sau đây gọi là bên được bảo lãnh), nếu khi đến
thời hạn thực hiện nghĩa vụ mà bên được bảo lãnh không thực hiện hoặc thực hiện không đúng nghĩa vụ.
2. Các bên có thể thỏa thuận về việc bên bảo lãnh chỉ phải thực hiện nghĩa vụ thay cho bên được bảo lãnh trong
trường hợp bên được bảo lãnh không có khả năng thực hiện nghĩa vụ bảo lãnh.
18
Điều 336. Phạm vi bảo lãnh
1. Bên bảo lãnh có thể cam kết bảo lãnh một phần hoặc toàn bộ nghĩa vụ cho bên được bảo lãnh.
2. Nghĩa vụ bảo lãnh bao gồm cả tiền lãi trên nợ gốc, tiền phạt, tiền bồi thường thiệt hại, lãi trên số tiền chậm
trả, trừ trường hợp có thỏa thuận khác.
3. Các bên có thể thỏa thuận sử dụng biện pháp bảo đảm bằng tài sản để bảo đảm thực hiện nghĩa vụ bảo lãnh.
4. Trường hợp nghĩa vụ được bảo lãnh là nghĩa vụ phát sinh trong tương lai thì phạm vi bảo lãnh không bao
gồm nghĩa vụ phát sinh sau khi người bảo lãnh chết hoặc pháp nhân bảo lãnh chấm dứt tồn tại.
19
Điều 338. Nhiều người cùng bảo lãnh
Khi nhiều người cùng bảo lãnh một nghĩa vụ thì phải liên đới thực hiện việc bảo lãnh, trừ trường hợp có thỏa
thuận hoặc pháp luật có quy định bảo lãnh theo các phần độc lập; bên có quyền có thể yêu cầu bất cứ ai trong
số những người bảo lãnh liên đới phải thực hiện toàn bộ nghĩa vụ.
Khi một người trong số những người bảo lãnh liên đới đã thực hiện toàn bộ nghĩa vụ thay cho bên được bảo
lãnh thì có quyền yêu cầu những người bảo lãnh còn lại phải thực hiện phần nghĩa vụ của họ đối với mình.

32
Ân (Nhơn) chỉ là người bảo lãnh cho bà Mát nên trước hết cần xác định bà Mát phải
là người thực hiện nghĩa vụ dân sự của mình đối với bà Nhung; nếu bà Mát không có
khả năng thực hiện nghĩa vụ dân sự hoặc chỉ có thể thực hiện được một phần, thì phần
không thực hiện được bà Thắng và ông Ân mới phải có trách nhiệm thực hiện thay
theo quy định tại Điều 361, Điều 363, và Điều 365 Bộ luật dân sự”.

4.12. Có bản án, quyết định nào theo hướng giải quyết trên về thời điểm thực hiện
nghĩa vụ bảo lãnh chưa? Nêu rõ bản án, quyết định mà anh/chị biết.

Trong Quyết định số 01/2010/DS-GĐT ngày 06-01-2010 của Hội đồng Thẩm
phán Tòa án nhân dân tối cao:

Chị Nguyễn Thị Bích Thảo vay của ông Lê Văn Sang 60 triệu đồng và đã giao
Giấy chứng nhận quyền sở hữu nhà đối với nhà số 50/3 đường Xuân An, phường 3,
thành phố Đà Lạt do bố mẹ chị - ông Nguyễn Văn Lộc và bà Trần Thị Phục đứng tên
cho ông Sang để làm tin. Các bên lập hợp đồng thế chấp căn nhà trên (trị giá 100 triệu
đồng) để đảm bảo nghĩa vụ trả nợ cho chị Thảo, hợp đồng có công chứng hợp pháp
vào ngày 09/11/1996, các bên đã có mặt đầy đủ và không phản đối. Sau đó, chị Thảo
không thực hiện không thực hiện nghĩa vụ trả nợ cho ông Sang. Bên cho vay đã khởi
kiện yêu cầu bà Phục, ông Lộc (với tư cách bị đơn) thanh toán khoản nợ. Tuy nhiên,
trong vụ án này, chị Thảo là người vay tiền của ông Sang, còn ông Lộc, bà Phục là
những người dùng tài sản của mình để bảo đảm cho khoản vay của chị Thảo. Do vậy,
bà Tý (nguyên đơn - vợ của ông Sang) đã khởi kiện yêu cầu chị Thảo trả nợ, nếu chị
Thảo không trả được nợ gốc và lãi thì ông Lộc, bà Phục có trách nhiệm trả thay; nếu
ông Lộc, bà Phục không trả được thì bà Tý có quyền yêu cầu cơ quan Nhà nước có
thẩm quyền bán đấu giá tài sản bảo lãnh để thu hồi nợ.

4.13. Suy nghĩ của anh/chị về hướng giải quyết trên của Tòa giám đốc thẩm.

Hướng giải quyết của Tòa giám đốc thẩm là hợp lý.
Do bà Mát và bà Thắng không thỏa thuận về việc trong trường hợp nào thì bà
Thắng phải thực hiện nghĩa vụ bảo lãnh nên Tòa đã đề cập đến cả hai trường hợp, từ
đó có thể đảm bảo quyền và lợi ích của bà Nhung được thực hiện. Mặt khác, Tòa cũng
đã đảm bảo bà Mát phải thực hiện nghĩa vụ bằng tất cả những gì mình có, tránh việc
bà Mát ỷ lại vào quan hệ bảo lãnh để trốn tránh thực hiện nghĩa vụ dân sự.

33
 Hướng giải quyết trên thỏa đáng đối với người bảo lãnh và cả người được bảo
lãnh. Vì khi giải quyết vụ án, phải xem xét kỹ khả năng thực hiện nghĩa vụ của người
được bảo lãnh để loại trừ việc trốn tránh thực hiện nghĩa vụ của mình và đẩy trách
nhiệm đó cho người bảo lãnh. Việc làm này giúp bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp
cho người bảo lãnh.

34
 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO
A. Văn bản quy phạm pháp luật

2. Bộ luật Dân sự 2005.

3. Bộ luật Dân sự 2015.
4. Luật Đất đai 2013.

B. Tài liệu tham khảo

1. Trường Đại học Luật Thành phố Hồ Chí Minh (2020),

Sách tình huống Pháp luật hợp đồng và bồi thường thiệt hại ngoài hợp
đồng (Bình luận bản án), Nxb. Hồng Đức.
2. Trường Đại học Luật Thành phố Hồ Chí Minh (2021),
Giáo trình Pháp luật về hợp đồng và bồi thường thiệt hại ngoài hợp
đồng (Tái bản lần thứ 1, có sửa đổi và bổ sung), Nhà xuất bản Hồng
Đức.
3. Đỗ Văn Đại (2020), Bình luận khoa học những điểm mới
của Bộ luật Dân sự năm 2015, Nhà xuất bản Hồng Đức - Hội Luật gia
Việt Nam.
4. Đỗ Văn Đại (2021), Luật các biện pháp bảo đảm thực hiện nghĩa vụ
Việt Nam, tập 1 - Bản án và bình luận bản án, Nhà xuất bản Hồng Đức - Hội luật gia
Việt Nam.
5. Đỗ Văn Đại (2021), Luật các biện pháp bảo đảm thực hiện nghĩa vụ
Việt Nam, tập 2 – Bản án và Bình luận bản án, Nhà xuất bản Hồng Đức – Hội Luật
gia Việt Nam.

6. Chế Mỹ Phương Đài (2016), Giáo trình Pháp luật về hợp

đồng và bồi thường thiệt hại ngoài hợp đồng, Nhà xuất bản Hồng Đức
- Hội Luật gia Việt Nam.