ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ ΔΕΞΙΟΤΗΤΩΝ ΖΩΗΣ ΣΤΗΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ

ΓΟΥΔΑΣ ΜΑΡΙΟΣ

Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας

Διάλεξη 1: Κίνητρα για μάθηση

 Δεξιότητες Μάθησης
• Προετοιμασία – Ατομική Διερεύνηση
– Κίνητρα
– Διερεύνηση
• Αποδοχή
• Συγκεκριμένα
• Ιδέες
• Στόχοι
– Εντοπισμός Εμποδίων
– Αντιμετώπιση Εμποδίων
– Θετική Κατεύθυνση
– Στόχοι
• Στρατηγικές Μάθησης και Μελέτης
– Τεχνικές Καταγραφής Σημειώσεων
– Δεξιότητες Συγκέντρωσης και Μελέτης
– Τεχνικές Απομνημόνευσης
• Διαχείριση Χρόνου
• Στρατηγικές Αποτελεσματικής Επίδοσης στις Εξετάσεις

Κύκλος Δεξιοτήτων Μάθησης

1.
2.
ΠΡΟΕΤΟΙΜΑΣΙΑ
ΕΦΑΡΜΟΓΗ
ΑΤΟΜΙΚΗ ΣΥΓΚΕΚΡΙΜΕΝΩΝ
ΔΙΕΡΕΥΝΗΣΗ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΩΝ
ΚΙΝΗΤΡΩΝ ΜΑΘΗΣΗΣ ΚΑΙ
ΙΚΑΝΟΤΗΤΩΝ ΜΕΛΕΤΗΣ
ΣΤΟΧΩΝ

3.
ΑΥΤΟΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ
ΤΕΧΝΙΚΩΝ ΚΑΙ
ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΩΝ
ΜΕΛΕΤΗΣ
 Δεξιότητες Μάθησης
• Προετοιμασία – Ατομική Διερεύνηση
– Κίνητρα
– Διερεύνηση
• Αποδοχή
• Συγκεκριμένα
• Ιδέες
• Στόχοι
Πριν
– Εντοπισμός Εμποδίων
– Αντιμετώπιση Εμποδίων
– Θετική Κατεύθυνση
– Στόχοι
• Στρατηγικές Μάθησης και Μελέτης Μετά
– Τεχνικές Καταγραφής Σημειώσεων
– Δεξιότητες Συγκέντρωσης και Μελέτης
– Τεχνικές Απομνημόνευσης
• Διαχείριση Χρόνου
• Στρατηγικές Αποτελεσματικής Επίδοσης στις Εξετάσεις
• Αναστοχασμός Μετά

Κίνητρα
• Είναι οι αιτίες που καθορίζουν την ανθρώπινη
συμπεριφορά.
• Καθορίζουν
– Κατεύθυνση
– Ένταση
– Διάρκεια
 Κίνητρα & Είδος Καταστάσεων
• Τα κίνητρα είναι πολύ σημαντικότερα σε
λιγότερο δομημένες καταστάσεις

Μπορώ να αλλάξω τα κίνητρά μου?

Μπορώ να αλλάξω τα κίνητρά μου;
• Αυτό-παρακίνηση
– Η ρύθμιση των κινήτρων του ατόμου από το ίδιο
το άτομο
– Περιλαμβάνει
• Συνειδητοποίηση/ανάπτυξη κινήτρων
• Εντοπισμό αρνητικών κινήτρων
• Προσαρμογή/ρύθμιση των κινήτρων

Αυτό-παρακίνηση
α. Συνειδητοποίηση/ανάπτυξη κινήτρων

Τι θέλεις να πετύχεις με τη φοίτησή σου στο ΤΕΦΑΑ;

Γιατί θέλεις να το πετύχεις

Με ποιο τρόπο προσπαθείς να το πετύχεις;

 Αυτό-παρακίνηση
β. Εντοπισμός αρνητικών κινήτρων

• Δραστηριότητα 2

Αυτό-παρακίνηση

γ. Προσαρμογή/ρύθμιση των κινήτρων

• Αναστοχασμός/αναπλαισίωση
– Νέα θεώρηση, νέα εξέταση παλαιότερων ιδεών,
αντιλήψεων κλπ.
• Βρίσκοντας νόημα και χρησιμότητα
– (Δραστηριότητα 4)
 Αυτό-παρακίνηση
• Το πιο σημαντικό όφελος που περιμένω από
τη φοίτησή μου στο ΤΕΦΑΑ είναι:

• Θέλω να πετύχω σε αυτό γιατί…..

Αναστοχασμός (self-reflection)
• Προσεκτική θεώρηση πράξεων και σκέψεων
και των αποτελεσμάτων τους
 • If you are leading • Most people don’t
people, it helps to use their eyes and
have a sense of who ears effectively.
they are – the They aren’t very
actions that will observant and they
draw out the best in fail to listen intently.
them, and the As a result they miss
remarks that will half of what is going
cause them to be on around them.
spooked • There is a reason
• The only way to that God gave us
figure this out is by two ears, two eyes
two underrated and one mouth.
activities: listening • It is so you can listen
and watching and watch twice as
much as you talk.
Best of all, listening
costs you nothing.

• People often say that motivation doesn't last.

Well, neither does bathing - that's why we
recommend it daily. Zig Ziglar
 Διάλεξη 2
Στόχοι

Ο (σωστός) καθορισμός στόχων

μεγιστοποιεί το αποτέλεσμα
• Επικέντρωση της προσπάθειας
• Αύξηση της έντασης της προσπάθειας
• Διατήρηση της έντασης της προσπάθειας για
περισσότερο χρόνο
 Διάκριση Στόχων
• Μακροπρόθεσμος στόχος «Όνειρο»
– Εκφράζει την επιθυμία μας για το τι θέλουμε να
πετύχουμε σε ένα τομέα της ζωής μας (πχ.
οικογένεια δουλειά

• Βραχυπρόθεσμος στόχος
– Εκφράζει τι θέλουμε να πετύχουμε σε ένα
συγκεκριμένο κοντινό διάστημα

Διάκριση Βραχυπρόθεσμων Στόχων

• Στόχοι αποτελέσματος
– Εκφράζουν το αποτέλεσμα που θέλουμε να
πετύχουμε σε ένα συγκεκριμένο χρονικό
διάστημα

• Στόχοι διαδικασίας
– Εκφράζουν τις ενέργειες που θέλουμε να κάνουμε
σε ένα συγκεκριμένο χρονικό διάστημα για να
πετύχουμε ένα συγκεκριμένο αποτέλεσμα
 Συνδυασμός Μακροπρόθεσμων και
Βραχυπρόθεσμων Στόχων
• Ξεκινήστε με ένα στόχο «Όνειρο»

• Τι θέλετε να έχετε πετύχει σε 10 χρόνια από

τώρα;

• Συμπλήρωση Φόρμας

Αποτελεσματικός Καθορισμός Στόχων

• Ένας μακρινός σκοπός «Όνειρο»
επιτυγχάνεται
– Με βραχυπρόθεσμους στόχους
• Συγκεκριμένοι
• Μετρήσιμοι
• Ελέγχονται από εσάς
Αποτελεσματικός Καθορισμός Στόχων
Οι στόχοι καλό θα είναι να:
• Είναι σημαντικοί για εσάς
• Είναι ρεαλιστικοί και επιτεύξιμοι
• Είναι γραπτοί
• Να ανταμείβετε τον εαυτό σας όταν τους
επιτυγχάνεται

Δραστηριότητα 6
«Εκπαιδευτικοί Στόχοι»
Πλάνο δράσης γιατην επίτευξη των εκπαιδευτικών
στόχων
Βασικοί εκπαιδευτικοί στόχοι (μακροπρόθεσμοι)
(π.χ. τι θέλω να πετύχω μέσω των σπουδών που κάνω)

Με ποιον τρόπο θα τους πετύχω;

Εκπαιδευτικοί στόχοι του κάθε έτους (βραχυπρόθεσμοι). (π.χ. τι

θέλω να πετύχω σε κάθε έτος σπουδών)

Με ποιον τρόπο θα τους πετύχω;

Εκπαιδευτικοί στόχοι του συγκεκριμένου έτους

(βραχυπρόθεσμοι) (π.χ. τι θέλω να πετύχω το τρέχον έτος)

Με ποιον τρόπο θα τους πετύχω;

 Διάλεξη 3
Επίλυση Προβλημάτων

Well-Structured Moderately-Structured Ill-Structured

Goals well defined usually well defined undefined

Beginning State well defined well defined well defined

Actions well defined many possible actions undefined

End State well defined well defined undefined

Constraints well defined usually well defined usually not well defined

Example starting a car fixing a car designing a car

 Φυγή από την κρεμαστή γέφυρα
• Τέσσερις εξερευνητές βρίσκονται νύχτα μέσα στη ζούγκλα και
προσπαθούν να ξεφύγουν από μια άγρια φυλή που τους
κυνηγάει. Φτάνουν σε ένα ποτάμι που έχει μια μόνο
κρεμαστή γέφυρα χωρίς κουπαστή. Η γέφυρα αντέχει μόνο 2
άντρες και χρειάζεσαι φως για να την περάσεις.

• ΟΙ εξερευνητές πρέπει να περάσουν όσο πιο γρήγορα γίνεται

τη γέφυρα , γιατί τους καταδιώκουν. Έχουν όμως μόνο ένα
φακό και επιπλέον επειδή δεν είναι το ίδιο γυμνασμένοι
θέλουν και διαφορετικό χρόνο για να περάσουν τη γέφυρα. Ο
A θέλει 2 λεπτά, ο B 4, ο Γ 8 λεπτά και ο τέταρτος Δ 10.

• Ποιος είναι ο συντομότερος χρόνος που απαιτείται για να

περάσουν και οι τέσσερις εξερευνητές το ποτάμι;

• Περνούν οι Α & Β 4 λεπτά

• Επιστρέφει ο Α (με το φακό) 2 λεπτά
• Περνούν οι Γ & Δ 10 λεπτά
• Επιστρέφει ο Β (με το φακό) 4 λεπτά
• Περνούν οι Α & Β 4 λεπτά
 Η ακολουθία των αριθμών
• 2, 4, 6……
• Ποιος είναι ο κανόνας;
• Μπορείτε να ρωτήσετε για το επόμενο
νούμερο όσες φορές θέλετε
– Αν είναι σωστό το γράφω, αν όχι δεν βγαίνετε
από το παιχνίδι
• Αν νομίζετε ότι βρήκατε τη λύση, μπορείτε να
την πείτε εκτός σειράς
– Αν δεν είναι σωστή βγαίνετε από το παιχνίδι

Η πλάνη της επιβεβαίωσης

ή της
προφανούς λύσης
Αναφέρεται στην τάση του ατόμου να προσπαθεί
να επιβεβαιώσει τις υποθέσεις του/θεωρίες του
αγνοώντας όλες εκείνες τις πληροφορίες που είναι
σε αντίθεση με αυτές και τις ανατρέπουν.
Για να αποφύγετε την πλάνη της επιβεβαίωσης ή
της προφανούς λύσης
• Εξετάστε προσεκτικά τα δεδομένα
• Εξετάστε άλλες λύσεις εκτός από την προφανή
 Bonus Bαθμολογία
• Για το μάθημα αυτό έχετε ένα (1) βαθμό
bonus αλλά πρέπει να διαλέξετε ένα από τα
παρακάτω:
• Να πάρετε μισό βαθμό (0.5)
ή
• Να πάρετε ένα (1) βαθμό με κορώνα
γράμματα (αν το βρείτε παίρνετε το βαθμό αν
δεν το βρείτε δεν τον παίρνετε)

Penalty Bαθμολογία
• Για το μάθημα αυτό έχετε ένα (1) βαθμό
μείον αλλά πρέπει να διαλέξετε ένα από τα
παρακάτω:
• Να χάσετε μισό βαθμό (0.5)
ή
• Να χάσετε ένα (1) βαθμό με κορώνα
γράμματα (αν το βρείτε δεν χάνετε βαθμό αν
δεν το βρείτε χάνετε 1 βαθμό)
• Όταν τα άτομα έχουν την προοπτική κάποιου
κέρδους, συνήθως αποφεύγουν να πάρουν
κάποιο ρίσκο
• ‘Όταν τα άτομα έχουν την προοπτική
απώλειας είναι πιο πιθανό να πάρουν ρίσκα

Που δουλεύει ο Klauss;

• O Klauss, 35 ετών, σπούδασε φιλοσοφία και ενδιαφέρεται
για τα προβλήματα του Τρίτου Κόσμου από τότε που ήταν
στο λύκειο. Όταν τελείωσε τις σπουδές του δούλεψε για 2
χρόνια στον Ερυθρό Σταυρό στην Αφρική και μετά για 3
χρόνια στην έδρα του Ερυθρού Σταυρού στη Γενεύη όπου
έγινε τμηματάρχης. Συνέχισε με ένα master, όπου η
διατριβή του είχε θέμα την «κοινωνική ευθύνη των
επιχειρήσεων.

• Τι είναι πιο πιθανό;

– α. Ο Klauss δουλεύει για μια μεγάλη τράπεζα
– β. Klauss δουλεύει για μια μεγάλη τράπεζα και είναι υπεύθυνος
για την ανθρωπιστική της οργάνωση στον τρίτο κόσμο
 Η πλάνη της συνάφειας
Αναφέρεται στην τάση του ανθρώπου να έλκεται από τις
συναφείς ή αληθοφανείς όψεις μιας ιστορίας ή ενός
φαινομένου ή ενός προβλήματος. Αγνοώντας ταυτόχρονα
σημαντικά στοιχεία που επιδρούν καθοριστικά στην εξήγηση
της ιστορίας ή του φαινομένου και στην επίλυση του
προβλήματος.
Για να αποφύγετε αν πέσετε στην πλάνη της συνάφειας
• Αποφύγετε να απαντήσετε γρήγορα σε ένα πρόβλημα
βασισμένοι στην πειστική διατύπωση του
• Εξετάστε με προσοχή το πρόβλημα και αποφύγετε να
εστιάσετε μόνο στη συνάφεια του προβλήματος με την
απάντηση.
• Εξετάστε και τις επιμέρους παραμέτρους του προβλήματος

Η ίαση της επιδημίας (1)

• Κινδυνεύει η ζωή 600 ατόμων από μια
επιδημία και έχετε 2 επιλογές
– α. Αν διαλέξετε αυτή την επιλογή 200 ζωές θα
σωθούν
– β. Αν διαλέξετε αυτή την επιλογή υπάρχει μια
πιθανότητα στις 3 να σωθούν και οι 600
άνθρωποι, και 2 στις 3 πιθανότητες να μην σωθεί
κανείς.
• Ποια είναι η επιλογή σας;
 Η ίαση της επιδημίας (2)
• Κινδυνεύει η ζωή 600 ατόμων από μια
επιδημία και έχετε 2 επιλογές
– α. Αν διαλέξετε αυτή την επιλογή 400 άτομα θα
πεθάνουν
– β. Αν διαλέξετε αυτή την επιλογή υπάρχει μια
πιθανότητα στις 3 να μην πεθάνει κανείς, και 2
στις 3 πιθανότητες να πεθάνουν όλα τα άτομα.
• Ποια είναι η επιλογή σας;

Η πλάνη της εστίασης

Αναφέρεται στην επιλεκτική εστίαση σε κάποια
ή σε περιορισμένες όψεις ενός προβλήματος.
Για αν αποφύγετε την πλάνη της εστίασης
• Εξετάστε με προσοχή το πρόβλημα και
αποφύγετε να εστιάσετε μόνο σε μια όψη του
• Εξετάστε και τις επιμέρους παραμέτρους του
προβλήματος και σκεφτείτε την επίδραση της
καθεμιάς στο πρόβλημα πριν αποφασίσετε
για τη λύση του
 Daniel Kahneman
2 Συστήματα Σκέψης
• Διαισθητική Σκέψη
– Αυτόματη και Άμεση
• Συνειδητή Σκέψη
– Ορθολογιστική
– Βραδύτερη
– Επίμονη

Διαισθητική Σκέψη
• Οι λειτουργίες της διαισθητικής σκέψης είναι αυτόματες και
δημιουργούν εκπληκτικά πολύπλοκες λειτουργίες και μοτίβα ιδεών.
• Είναι ο τρόπος σκέψη που χρησιμοποιείται πιο συχνά

Μπορείτε να μου αναφέρετε παραδείγματα χρήσης διαισθητικής

σκέψης;
 Παραδείγματα διαισθητικής σκέψης
• Εντοπίσουμε ότι ένα αντικείμενο είναι πιο απομακρυσμένο από
ένα άλλο.
• Προσανατολιστούμε ως προς τη πηγής ενός ξαφνικού ήχου.
• Συμπληρώσουμε φράσεων όπως «ψωμί και…»
• Αναγνωρίσουμε από την γκριμάτσα ενός ατόμου σε μιας
φωτογραφία ότι το άτομο αυτό είναι νευριασμένο ή χαρούμενο
• Αντιληφθούμε την εχθρότητα ενός ατόμου από τον ήχο της φωνής
του.
• Απαντήσουμε στο 2 + 2 = ?
• Διαβάσουμε λέξεις σε μεγάλες διαφημιστικές πινακίδες.
• Κατανοήσουμε απλές προτάσεις.

Συνειδητή Σκέψη
• Αυτός ο τρόπος σκέψης απαιτεί συγκέντρωση
και προσοχή και είναι πιθανόν να
περιλαμβάνει επίπονες νοητικές
δραστηριότητες και πολύπλοκους
υπολογισμούς. Συχνά η υποκειμενική
εμπειρία του ατόμου συνδυάζεται με την
επιλογή και τη συγκέντρωση.
 Συνειδητή Σκέψη
Οι πολύ διαφορετικές λειτουργίες που περιλαμβάνει η
Συνειδητή Σκέψη έχουν ένα κοινό χαρακτηριστικό:
• απαιτούν προσοχή και
• διαταράσσονται όταν λείπει η προσοχή.
Μπορείτε να μου αναφέρετε παραδείγματα χρήσης της
Συνειδητής Σκέψης;

Παραδείγματα χρήσης της Συνειδητής

Σκέψης
• Όταν εστιάζουμε την προσοχή μας στη φωνή ενός συγκεκριμένου
ατόμου σε ένα πολυσύχναστο και θορυβώδη χώρο.
• Αναζητούμε μέσα στο πλήθος μια γυναίκα με άσπρα μαλλιά.
• Καταφεύγουμε στη μνήμη για να αναγνωρίσουμε έναν εκπληκτικό
ήχο.
• Μετράμε τις εμφανίσεις του γράμματος Α σε μια σελίδα κειμένου.
• Λέμε σε κάποιον τον αριθμό τηλεφώνου
• Συγκρίνουμε δύο κινητά τηλέφωνα για τη συνολική αξία.
• Συμπληρώνουμε ένα τεστ πολλαπλής επιλογής.
• Ελέγχουμε την εγκυρότητα ενός πολύπλοκου λογικού
επιχειρήματος.
 Διαισθητική Σκέψη
& Συνειδητή Σκέψη
• Η Διαισθητική Σκέψη λειτουργεί αυτόματα και την
ίδια στιγμή η Συνειδητή Σκέψη είναι συνήθως σε
μια άνετη λειτουργία χαμηλής προσπάθειας, στην
οποία μόνο δεσμεύονται κλάσμα της
χωρητικότητάς της.
• Η Διαισθητική Σκέψη δημιουργεί συνεχώς
προτάσεις, εντυπώσεις, διαισθήσεις, προθέσεις και
συναισθήματα για τη Συνειδητή Σκέψη. Αν η
Συνειδητή Σκέψη ενεργοποιηθεί και δράσει τότε οι
εντυπώσεις και οι διαισθήσεις μετατρέπονται σε
πεποιθήσεις και οι παρορμήσεις μετατρέπονται σε
εθελούσιες ενέργειες.

Διαισθητική Σκέψη
& Συνειδητή Σκέψη
• Όταν όλα κυλούν ομαλά, που είναι το πιο
σύνηθες, τότε η Συνειδητή Σκέψη υιοθετεί με
ελάχιστες ή καθόλου τροποποιήσεις τις
προτάσεις της Διαισθητικής Σκέψης .
• Όταν η Διαισθητική Σκέψη αντιμετωπίζει
δυσκολίες, τότε καλείται η Συνειδητή Σκέψη να
υποστηρίξει την επίλυση του προβλήματος
• Γενικά η Συνειδητή Σκέψη ενεργοποιείται όταν
ανακύπτει ένα ερώτημα για το οποίο η
Διαισθητική Σκέψη δεν μπορεί να απαντήσει.
• Daniel Kahneman

• Rolf Dobelli

Επίλυση Προβλημάτων
• Κατανόηση του προβλήματος
• Εξέταση εναλλακτικών λύσεων
• Αξιολόγηση Εναλλακτικών λύσεων
• Επιλογή λύσης και απόφαση
• Αξιολόγηση επιλογής και επανακαθορισμός
 1. Κατανόηση του προβλήματος
• Το πρώτο βήμα αφορά στην αναγνώριση και
λεπτομερή περιγραφή του προβλήματος
καθώς και στον ορισμό των παραμέτρων του.

2. Εξέταση εναλλακτικών λύσεων

• Το δεύτερο βήμα αφορά στην προσπάθεια να
βρεθούν όλες οι πιθανές λύσεις για την
αντιμετώπιση του προβλήματος

1. Αποδοχή νέων ιδεών

2. Οι χειρότερες ιδέες
3. Τι θα έκανε ο Χ;
Αξιολόγηση των εναλλακτικών λύσεων
• Το τρίτο βήμα αφορά στη διερεύνηση της
ρεαλιστικότητας των λύσεων που
προτείνονται και στον εντοπισμό των θετικών
και αρνητικών συνεπειών τους.

• Ο τροχός των λύσεων

Επιλογή λύσης και λήψη απόφασης

• Το τέταρτο βήμα αφορά στην επιλογή της
καταλληλότερης λύσης με βάση την
αξιολόγηση που προηγήθηκε
 Αξιολόγηση επιλογής και
επανακαθορισμός
• Το τελευταίο βήμα αναφέρεται στην
αξιολόγηση της λύσης που εφαρμόστηκε και
σε περίπτωση αποτυχίας επανακαθορίζονται
οι ενέργειες.
 Μπορείτε να διδάξετε λύση προβλημάτων μέσω του μπάσκετ ;
• Διπλό 5 εναντίον 5.
Πρόσθετος Κανονισμός
• Η επίθεση μπορεί να μπει στην περιοχή της
• ελεύθερης βολής ενώ η άμυνα όχι

5’ Σύσκεψη των ομάδων για την εξεύρεση «λύσης»

10’ Παιχνίδι
5’ Σύσκεψη των ομάδων για την αξιολόγηση της
«λύσης»
10’ Παιχνίδι
5’ Σύσκεψη των ομάδων για την επαναξιολόγηση της λύσης
10’ Παιχνίδι
5’ Ενημέρωση για «Λύση Προβλημάτων»

Διδασκαλία Δεξιοτήτων Ζωής

Σημειώσεις
Σημασία Καταγραφής Σημειώσεων
• Ενίσχυση της μάθησης
• Συμβάλλει στην ενεργή συμμετοχή σε μια
διάλεξη
• Πηγή για μελλοντική χρήση

Καταγραφή Σημειώσεων & Μάθηση

• Η «σωστή» καταγραφή σημειώσεων ενισχύει τη
μάθηση:
• Η καταγραφή ενισχύει την απομνημόνευση
• Η καταγραφή ευνοεί τη δημιουργία συνδέσεων
• «Generation Effect» ή «φαινόμενο δημιουργικής
υπεροχής»
– Τα άτομα κατανοούν καλύτερα και διατηρούν
περισσότερο στη μνήμη υλικό που έχουν
δημιουργήσει
 Φαινόμενο δημιουργικής υπεροχής
Οι δραστηριότητες του φαινομένου δημιουργικής υπεροχής μπορεί
να διαφέρουν ως προς τη μορφή και να χρησιμοποιούν διαφορετικά
επίπεδα γνωστικής επεξεργασίας:
Επιφανειακή Επεξεργασία:
• Αναδιάταξη γραμμάτων ή συμπλήρωση γραμμάτων που λείπουν
σε μια λέξη
• Τεστ αναγνώρισης
Βαθιά επεξεργασία:
• Συσχέτιση δύο εννοιών μεταξύ τους
• Δημιουργία μιας ιεραρχίας σχέσεων μεταξύ των στοιχείων του
μαθησιακού υλικού
• Δημιουργία και απάντηση ερωτήσεων για το μαθησιακό υλικό
• Περίληψη αποσπασμάτων του μαθησιακού υλικού

Διατύπωση ερωτήσεων από το

εκπαιδευόμενο
• Η Διατύπωση ερωτήσεων από το εκπαιδευόμενο κατά τη
διάρκεια ή μετά το διάβασμα ενός κειμένου είναι πιο
ωφέλιμη στρατηγική για τη διατήρηση τη μάθησης από τη
δημιουργία μιας περίληψής μετά την ανάγνωση του (King,
1992).
• Ωστόσο νεότερη έρευνα έδειξε ότι ερωτήσεις που
αναπαράγουν απλά μια πληροφορία δεν είναι
αποτελεσματικές.
• Αντίθετα οι εννοιολογικές ερωτήσεις (ερωτήσεις που
διερευνούν την εννοιολογική γνώση και απαιτούν από τον
εκπαιδευόμενο να ενσωματώσει πληροφορίες από δύο ή
περισσότερες προτάσεις από ένα δεδομένο απόσπασμα)
οδηγούν σε αποτελεσματική μάθηση (Bugg & McDaniel,
2012)
 Απαιτητική Διαδικασία
• Η αποτελεσματική καταγραφή σημειώσεων
απαιτεί μεγάλη γνωστική προσπάθεια γιατί
απαιτεί ταυτόχρονα:
• Κατανόηση όσων λέγονται & παρουσιάζονται
• Αξιολόγηση όσων λέγονται & παρουσιάζονται
• Ταξινόμηση/οργάνωση
• Καταγραφή

Απαιτητική Διαδικασία
• Απαιτεί ένα αποτελεσματικό συνδυασμό
• Επεξεργασίας και κατανόησης
• Παραγωγής κειμένου
• Η δραστηριότητα καταγραφής μπορεί να
εστιαστεί:
• στην κατανόηση (ακούω/κατανοώ ) και
σημειώνω τα απολύτως απαραίτητα
• στην καταγραφή όσο το δυνατόν
περισσότερων πληροφοριών χωρίς ιδιαίτερη
έμφαση στην κατανόηση

Πρακτικά Θέματα
• Χρησιμοποιήστε τετράδια μεγάλου μεγέθους
(πχ Α4)
• Χρησιμοποιήστε ένα τετράδιο για κάθε
μάθημα (ή 1 θέμα για κάθε μάθημα)
• Αφήστε μεγάλα κενά όταν σημειώνετε
• Αναπτύξτε συντομογραφίες που θα
χρησιμοποιείτε συστηματικά
 Απαραίτητες ενέργειες πριν τη διάλεξη

– Να φτάσετε εγκαίρως στην αίθουσα

•
– Να βρείτε μια θέση από την οποία θα βλέπετε και ακούτε
καθαρά
•
– Προετοιμαστείτε από πριν γι αυτά που θα ακούσετε
•
– Έχετε μαζί σας όποιο σχετικό υλικό έχει δοθεί από πριν από
τον/την διδάσκοντα
•
– Σιγουρευτείτε ότι έχετε τα απαραίτητα (χαρτί , μολύβι, στιλό
διαφορετικά χρώματα) για να γράψετε.

Απαραίτητες ενέργειες κατά τη διάρκεια της διάλεξης

• Βάλτε ημερομηνία και αριθμήστε τη σελίδα
• Αφήστε μια στήλη από αριστερά ή από δεξιά για περιθώριο.
– Σ’ αυτή την στήλη μετά τη διάλεξη προσπαθήστε να σημειώσετε: είτε α) κατάλληλες
ερωτήσεις που θα σας βοηθήσουν να κάνετε μια σύντομη ανασκόπηση σε όσα
ακούσατε είτε β) επισημάνσεις για τις σημειώσεις πχ με τι συνδέεται κάποιο μέρος
της διάλεξης ή σε τι αφορά ένα παράδειγμα
• Οργανώστε την δομή των σημειώσεων. Σημειώστε τον τίτλο της διάλεξης και προσπαθήστε
να επικεντρωθείτε στα εξής:
– Στα κύρια σημεία της διάλεξης
– Στις συγκεκριμένες πληροφορίες
– Στον τρόπο με τον οποίο συνδέονται οι διάφορες απόψεις
– Στις υποενότητες της διάλεξης
• Προσπαθήστε να αντισταθείτε σε εξωτερικές και εσωτερικές επιρροές που σας αποσπούν
την προσοχή.
• Προσπαθήστε να επεξεργάζεστε ενεργητικά αυτά που ακούτε. Δηλαδή, να σκέφτεστε, τι
λέγεται, πως λέγεται, το πλαίσιο μέσα στο οποίο λέγεται
• Ακούτε προσεκτικά ό,τι λέγεται πριν προχωρήσετε σε κριτική.
• Επικεντρωθείτε στ κύριο θέμα και από όλα όσα ακούγονται μέσα στην αίθουσα δώσε
ιδιαίτερη έμφαση σε ό,τι έχει σχέση με το περιεχόμενο του μαθήματος.
• Κρατήστε περιεκτικές σημειώσεις. Μην σημειώνετε οτιδήποτε λέγεται από τον ομιλητή.
• Χρησιμοποιείστε συντομογραφίες για να εξοικονομήσετε χρόνο
• Μη διστάζετε να ρωτάτε για ό,τι δεν καταλαβαίνετε
 Απαραίτητες ενέργειες μετά τη
διάλεξη

– Κάντε μια επανάληψη των σημειώσεων όσο το

δυνατό γρηγορότερα μετά από τη διάλεξη
•
– Ελέγξτε την ακρίβεια των σημειώσεων σας
•
– Προσπαθήστε να ελέγξετε αν είναι κατανοητές σε
σας.
•
 Δεξιότητες Μάθησης 18/11/2019
• Σημασία
– Ενίσχυση της μάθησης
– Έμφαση της διάλεξης
– Πηγή για μελλοντική χρήση

• Πριν τη διάλεξη

– Να φτάσετε εγκαίρως στην αίθουσα

– Να βρείτε μια θέση από την οποία θα βλέπετε και ακούτε καθαρά
– Προετοιμαστείτε από πριν γι αυτά που θα ακούσετε
– Έχετε μαζί σας όποιο σχετικό υλικό έχει δοθεί από πριν από τον/την διδάσκοντα
– Σιγουρευτείτε ότι έχετε τα απαραίτητα (χαρτί , μολύβι) για να γράψετε.

• Κατά τη διάρκεια της διάλεξης

– Βάλτε ημερομηνία και αριθμήστε τη σελίδα

– Αφήστε μια στήλη από αριστερά ή από δεξιά για περιθώριο. α) κατάλληλες ερωτήσεις που θα σας βοηθήσουν να κάνετε μια
σύντομη ανασκόπηση σε όσα ακούσατε είτε β) επισημάνσεις για τις σημειώσεις πχ με τι συνδέεται κάποιο μέρος της διάλεξης ή σε τι
αφορά ένα παράδειγμα

– Οργανώστε την δομή των σημειώσεων.

• Στα κύρια σημεία της διάλεξης
• Στις συγκεκριμένες πληροφορίες
• Στον τρόπο με τον οποίο συνδέονται οι διάφορες απόψεις
• Στις υποενότητες της διάλεξης

• Μετά τη διάλεξη
– Κάντε μια επανάληψη των σημειώσεων όσο το δυνατό γρηγορότερα μετά από τη διάλεξη
– Ελέγξτε την ακρίβεια των σημειώσεων σας
– Προσπαθήστε να ελέγξετε αν είναι κατανοητές σε σας.

Απαντήστε στις παρακάτω ερωτήσεις για να αξιολογήσετε τις προσωπικές σας σημειώσεις. Να είστε ειλικρινείς!
Βαθμολογείστε την κάθε ερώτηση από 0 έως 10. Στο μηδέν αντιστοιχεί το ‘ΟΧΙ’ και στο 10 το ‘ΝΑΙ’.

Βαθμολογία
1 Οι σημειώσεις έχουν ημερομηνία
2 Ο τίτλος της διάλεξης δηλώνεται καθαρά
3 Επιπρόσθετες επικεφαλίδες σημειώνονται καθαρά

4 Τα διαφορετικά σημεία και οι ιδέες της διάλεξης

διακρίνονται ξεκάθαρα μεταξύ τους
5 Οι σημειώσεις είναι έτσι οργανωμένες έτσι ώστε να
μπορείς να διακρίνεις πως συνδέονται οι κύριες ιδέες
με τις λεπτομέρειες

6 Υπάρχει επαρκές κενό μεταξύ των σημειώσεων για να

μπορώ να προσθέσω και άλλες κατά τη μελέτη

7 Υπάρχουν συνδετικές φράσεις που δείχνουν πως

συνδέονται οι διαφορετικές ιδέες

8 Έχω αφήσει αρκετό περιθώριο δεξιά ή αριστερά στο

οποίο έχω βάλει ερωτήσεις ή επισημάνσεις

9 Οι σημειώσεις είναι ευανάγνωστες

10 Οι σημειώσεις είναι σε μορφή που μπορούν να

αρχειοθετηθούν
ΣΥΝΟΛΟ
 Προσωπικές Εργασίες Σχετική Διάλεξη Συμπλήρωση από Επιβλεπόμενους
Περιγραφή Ημ/νία Περιγραφή Ημ/νία
Παράδοσης Παράδοσης
Αποτίμηση Πορείας στο 29/10
ΤΕΦΑΑ
Φόρμες Συμφωνίας 29/10 Φόρμες Συμφωνίας (2) 29/10
(2: Μία από κάθε - ( 1 για κάθε φοιτητή/τρια)
επιβλεπόμενο/η)
Δραστηριότητα 1 26/11
Κίνητρα Δραστηριότητα 2 26/11
Δραστηριότητα 4 26/11
«Στόχοι Ζωής» 26/11
Στόχοι Δραστηριότητα 6 26/11
«Εκπαιδευτικοί Στόχοι»
Διαχείριση Χρόνου Έντυπο 10/12 Διαχείριση Χρόνου 21/1/2022
2 Διαχείριση Έντυπο 1
Χρόνου Διαχείριση Χρόνου Έντυπο 2 21/1/2022
Σημειώσεις από 1 Διάλεξη Σημειώσεις από 2 Διαλέξεις 21/1/2022
10/12 Σημειώσεις +
Δραστηριότητα 8

Δεξιότητες Δραστηριότητα 9 21/1/2022

Μελέτης

Επίδοση στις Δραστηριότητα 10 21/1/2022

Εξετάσεις
Ημερολόγιο Συναντήσεων με 21/1/2022 21/1/2022
1ετείς Δραστηριότητα 11
Έκθεση Αποτίμησης του 21/1/2022
μαθήματος

ΜΝΗΜΗ & ΜΑΘΗΣΗ

 Ψυχολογία & μελέτη μνήμης
• Οι ψυχολόγοι εξετάζουν τη μνήμη με δύο
τρόπους:

• Περιγραφή και ερμηνεία της λειτουργίας της

μνήμης (γνωστική ψυχολογία)
• Πώς και πού στον εγκέφαλο αποθηκεύεται η
πληροφορία (νευροψυχολογία)

ΜΝΗΜΗ είναι η συγκράτηση

της εμπειρίας ή της μάθησης
Παραδείγματα καθημερινών δραστηριοτήτων:
• Οδήγηση ή ποδήλατο
• Κατευθύνομαι προς το μέρος του σπιτιού που θέλω να
πάω, π.χ. στο μπάνιο
• Αναγνωρίζω ένα γνωστό στο δρόμο
• Ετοιμάζομαι για τις εξετάσεις στο Παν/μιο
• Αναφέρω αυτά που έζησα σε κάποιες περιστάσεις, π.χ. τον
καυγά μεταξύ φίλων ή μαρτυρία σε ένα συμβάν όπως
δυστύχημα ή έγκλημα.

• Η μνήμη είναι σύνθετη και πολυπρόσωπη

• Ελέγχει αδιάλειπτα τη συνεκτικότητα του οργανισμού
(ατομικού και κοινωνικού)
 Τύποι / δομές της μνήμης
•Αισθητήρια καταγραφή (sensory
registration)

•Βραχύχρονη μνήμη (short-term memory)

•Μακρόχρονη μνήμη (long-term memory)

Αισθητήρια καταγραφή
• Παροδική καταγραφή / («φωτογραφική») μνήμη που καταγράφεται
από τους αισθητήριους υποδοχείς. Διατήρηση της πληροφορίας για
πολύ σύντομο χρονικό διάστημα μετά την παύση του ερεθισμού. Κάτι
σαν «αισθητήρια ηχώ».

• Π.χ. η ταχυσκοπική παρουσίαση (για 50 χιλ. του δευτερολέπτου

περίπου) μιας σειράς αριθμών 3 Χ 3: η οπτική τους εικόνα μπορεί να
διατηρηθεί για λιγότερο από 1 δευτερόλεπτο –συνήθως
ανακαλούνται 4 ή 5 ψηφία.
Κοιτάξτε τα παρακάτω γράμματα

1 4 7
8 5 3
6 2 9

Γράψτε του αριθμούς που μόλις είδατε

 Αισθητήρια καταγραφή
• i. της όρασης – Εικονική μνήμη (διάρκειας το πολύ 1 sec.). Η οπτική
αισθητήρια αποθήκευση μπορεί να συγκρατήσει περισσότερες
πληροφορίες από όσες το άτομο μπορεί να αναφέρει ότι είδε,
φθίνει όμως πολύ γρήγορα.

• ii. της ακοής – Ηχητική μνήμη: είναι η βραχεία αισθητήρια μνήμη

ακουστικού ερεθισμού η οποία διαρκεί για περίπου 3 sec. Π.χ.,
κατά τη συνομιλία με κάποιον, του ζητάτε να επαναλάβει μέρος
από όσα είπε. Πριν σας πει κάτι, σας φαίνεται πως ακούτε μέσα
στο μυαλό σας την ηχώ όσων είχαν ειπωθεί.

Βραχύχρονη μνήμη
• Προσωρινή, μικρής διάρκειας αποθήκευση (περίπου 30΄΄)
• Περιορισμένη ικανότητα αποθήκευσης (7±2 digits) –
περιορισμένος αριθμός διαθέσιμων «υποδοχέων» (Miller,
1956)
• Όταν προσπαθούμε να απομνημονεύσουμε στοιχεία για τη
ΒΜ τείνουμε να τα κωδικοποιούμε ακουστικά (ως ήχους)
• Στρατηγικές απομνημόνευσης:
• Η επανάληψη είναι μια τεχνική που προσπαθεί να
παρεμποδίσει τη μετατόπιση (λήθη) του υλικού της ΒΜ
από νέες πληροφορίες
• Ομαδοποίηση ερεθισμών
Άσκηση…
 Κοιτάξτε τα παρακάτω γράμματα για
περίπου 15΄΄
1 4 7
8 51 3
68 19 9

Γράψτε του αριθμούς που μόλις

είδατε
 Διαβάστε τις παρακάτω λέξεις
αργά και μόνο μια φορά:
καραμέλα φρούτο αχλάδι τσίκλα

καρπούζι μπισκότο επιδόρπιο ζάχαρη

φράουλα κρέμα γρανίτα σύκο

Ποιες από τις παρακάτω λέξεις

δεν υπάρχουν στην πρώτη λίστα;

φράουλα καρέκλα γλυκό αχλάδι πιάτο

 Μακρόχρονη μνήμη
• Αποθήκευση για πολύ μεγάλες χρονικές περιόδους. Υπάρχουν πολλοί τύποι ΜΜ
(μέσης ή περισσότερο μακροχρόνιας διάρκειας)
• Έχει πολύ μεγάλες δυνατότητες αποθήκευσης (απεριόριστες;;).
• Τα στοιχεία για τη ΜΜ αποθηκεύονται σε μια σχετικά οργανωμένη μορφή.

ΑΝΑΔΡΟΜΙΚΗ ΜΝΗΜΗ = ενθύμηση παρελθόντος

Μνήμη επεισοδίων
• Αναφέρεται σε γεγονότα, συμβάντα κυρίως αυτοβιογραφικά.
• Στενά συνδεδεμένη με το πλαίσιο αναφοράς.
Σημασιολογική μνήμη
• Περιλαμβάνει όλες τις έννοιες, λέξεις, εικόνες κ.λπ. που γνωρίζει ένα άτομο και
απορρέουν από το πολιτισμικό πλαίσιο. Μπορεί να χρησιμοποιηθεί σε πολλά
διαφορετικά πλαίσια.

Διαδικαστική
• Μνήμη του πώς (π.χ. Ξέρω πώς να ανταπεξέλθω σε συνθήκες μεγάλου στρες),
μνήμη για σειρά αποφάσεων, συμπεριφορών.

ΜΕΛΛΟΝΤΙΚΗ ΜΝΗΜΗ = ενθύμηση μελλοντικών γεγονότων, ενεργειών

1. Κωδικοποίηση
Αναπαραστάσεις κατά την κωδικοποίηση πληροφοριών:
• κατά λέξη: λεπτομέρειες μιας κατάστασης
• κατ’ ουσία: νόημα ή ουσία των γεγονότων (π.χ. ανάγνωση
βιβλίου)
2. Αποθήκευση
Ο χρόνος που περνά επιδρά στην ποιότητα της αποθήκευσης. Η
λήθη είναι ιδιαίτερα έντονη στα μικρά παιδιά, ξεχνούν
γρηγορότερα. Αν π.χ. περάσουν πολλοί μήνες μετά από ένα
συμβάν, είναι πιθανό να παραλείψουν σημαντικές πληροφορίες ή
να αναφέρουν πληροφορίες που είναι εύλογες αλλά δε
συνέβησαν.
3. Ανάσυρση
•Είναι η αναζήτηση αποθηκευμένων πληροφοριών στη μνήμη και η
ανεύρεσή τους.
•Η αδυναμία να θυμηθούμε πληροφορίες αποθηκευμένες στη ΜΜ
συχνά είναι αδυναμία ανάσυρσης και όχι απώλεια πληροφοριών.
 Τύποι ανάσυρσης ή
ανάπλασης
• Ανάκληση (recall): ερευνώ ενεργητικά τη μνήμη μου για κάτι που
έμαθα σε προηγούμενο χρόνο, με λίγα ή καθόλου σήματα που να
βοηθήσουν στην ανάπλαση.
• Αναγνώριση (recognition): όταν κάτι μας φαίνεται οικείο είτε μπορώ
να το ονομάσω είτε όχι
• Ενθύμηση (reintegration): όταν ένα ερέθισμα φέρνει πολλές
αναμνήσεις που συνδέονται με χρονική περίοδο/στιγμή ή μέρος
(π.χ. βλέπω το καπέλο που έφερα από την Ιταλία)
• Επαναμάθηση / Επανάληψη (relearning): μάθηση για δεύτερη φορά
• Ανακατασκευαστική μνήμη (reconstructive memory): κατά τη
μετάδοση πληροφοριών μπορεί να υπάρξει παραποίηση από
στερεότυπα, πεποιθήσεις του ατόμου (π.χ. μετάδοση φημών)

Ανάκληση
Βρες τις πρωτεύουσες σε 30’’
1. Ισπανία
2. Ιρλανδία
3. Κίνα
4. Σουηδία
5. Ιράκ
6. Ολλανδία
7. Ιαπωνία
8. Ιταλία
9. Αίγυπτος
10. Αυστραλία
 Βασικές αρχές για τη βελτίωση της
μνήμης σας Ι
• Ενεργοποίηση των σημασιολογικών σχέσεων μεταξύ νέας και παλιάς
πληροφορίας (π.χ. ομοιότητες-διαφορές)
• Ενεργητική επεξεργασία και οργάνωση της νέας γνώσης για καλύτερη
μνημονική κωδικοποίηση και αποθήκευση
• Παραγωγή και ανασύσταση της επεξεργασμένης πληροφορίας
• Επανάληψη και εξάσκηση. Mεγαλύτερα χρονικά διαστήματα μεταξύ
επαναλήψεων είναι πιο αποτελεσματικά για τη μνήμη.

Βασικές αρχές για τη βελτίωση της

μνήμης σας ΙΙ
• Χρήση της νέας γνώσης στην καθημερινή ζωή. Επισημάνσεις για τη
χρησιμότητα της ύλης στο μέλλον.
• Στρατηγικές & τεχνικές μνήμης και μάθησης σε όλες τις φάσεις της
μαθησιακής διαδικασίας
• Κατάτμηση της μελέτης και της εξάσκησης σε μικρά και
επαναλαμβανόμενα διαστήματα.
• Συχνή αξιολόγηση των επιδόσεων
• Ανάπτυξη μετα-μνήμης

• Για τις εξετάσεις: Η συγκράτηση των πληροφοριών είναι πιο

αποτελεσματική αν γίνει λίγο πριν τον ύπνο, αν κάνουμε ανά διαστήματα
ανασκοπήσεις της ύλης, και αν δεν προσπαθούμε να θυμηθούμε
πληροφορίες παρόμοιες με αυτές που μάθαμε.
 Παραδείγματα δραστηριοτήτων
για βελτίωση της μνήμης Ι
• Εξάσκηση στη λύση απλών μαθηματικών πράξεων με το νου
• ΒΜ: Παρατηρούμε μια σειρά γεωμετρικών σχημάτων για λίγα
δευτερόλεπτα. Μετά προσπαθούμε να αναγνωρίσουμε τα σχήματα που
είδαμε προηγουμένως μέσα από μια σειρά με περισσότερα σχήματα.
Σταδιακά δυσκολεύουμε το έργο.
• Το παραπάνω γίνεται με κύβους διαφορετικών χρωμάτων. «Εντοπίστε από
τη σειρά αυτή τον κύβο με το χρώμα Χ που λείπει».
• Σε πίνακα 3Χ3 χρωματίζουμε τυχαία τετράγωνα. Μετά από ένα σύντομο
χρονικό διάστημα ανακαλούμε από τη μνήμη μας τις θέσεις (και ίσως και
τα χρώματα) των χρωματισμένων τετραγώνων.

Παραδείγματα δραστηριοτήτων
για βελτίωση της μνήμης ΙΙ
• Παίξτε το παιχνίδι Memory με εικόνες, με λέξεις, με αριθμούς (σε ζεύγη)…
• Στο πλαίσιο μιας συζήτησης, ζητάμε από το φίλο μας να συνοψίσει τα
λεγόμενα του προηγούμενου ομιλητή
• «Οι ήχοι που θυμάμαι»: Λέμε μια αστεία φράση (π.χ. «κρατώ ένα λουλούδι
με τις πατούσες μου») και μετά από 5-10 λεπτά εμβόλιμα ζητάμε από το
φίλο/ συμφοιτητή μας μας να την ανακαλέσει. Αν χρειαστεί βοηθούμε
θυμίζοντας την αρχή της. Σταδιακά αυξάνουμε το διάστημα ανάκλησης (π.χ.
στο τέλος μιας διδακτικής ώρας).
• «Ματιές αστραπή»: Βλέπετε για λίγα δευτερόλεπτα δύο σχέδια είτε
ταυτόσημα είτε με μικρές διαφορές. Μετά πρέπει να εντοπίσει αν υπήρχαν
διαφορές και ποιες.
 Βρες τις διαφορές ανάμεσα στις δύο
εικόνες

• Στρατηγικές είναι οι γνωστικές ή συμπεριφορικές

δραστηριότητες που υπόκεινται στον εκούσιο έλεγχο του
ατόμου και χρησιμοποιούνται έτσι ώστε να ενισχύουν τη
γνωστική απόδοση:
• Επανάληψης (π.χ. υπογράμμιση, μαρκάρισμα…)
• Οργάνωσης (π.χ. σε κατηγορίες, τάξεις…)
• Επεξεργασίας (π.χ. περίληψη, απόδοση τίτλων…)
 Εξωτερικά μνημονικά
βοηθήματα
• Κράτηση σημειώσεων
• Λίστες
• Οπτικοί / ακουστικοί υπενθυμητές
• Ενσυνείδητη αλλαγή συνηθειών (π.χ. θέση δαχτυλιδιού)
• Σύνδεση καθηκόντων με το χρόνο (π.χ. κάθε πρώτη του μήνα)

Βοηθήματα τεχνολογίας:
• Υπενθυμητής αυτοκινήτου εάν ο οδηγός ξεχάσει τα φώτα
• Υπενθύμιση στο κινητό μας κλπ.
• Ημερολόγιο στον υπολογιστή με υπενθύμιση
• Μπρελόκ με ήχο

Βρείτε τουλάχιστον 2 τρόπους με τους οποίους

μπορεί να βελτιωθεί η μνημονική αποθήκευση
του παρακάτω καταλόγου

λαχανικό λεκάνη
όργανο έμπορος
κολέγιο βασίλισσα
καρότο κλίμακα
καρφί κατσίκα
 Μνημονική
 Μνημοσύνη, θεά της μνήμης

 Μνημονικές τεχνικές: τεχνητοί τρόποι υποβοήθησης της

μνήμης.
 Συχνά χρησιμοποιούμε λεκτικούς κώδικες, νοητικές εικόνες
ή/και συνδέουμε το νόημα μεταξύ λέξης-ων και μιας εικόνας,
καθώς αυτή λειτουργεί ως μονοπάτι ανάκλησης.
 Οι διάφορες μνημονικές τεχνικές επηρεάζουν διαφορετικά
την επεξεργασία και ανάσυρση των πληροφοριών και η
αποτελεσματικότητά τους ποικίλλει ανάλογα με το μαθησιακό
υλικό.

Γνωρίζετε τα χρώματα του

φάσματος με τη σειρά;
Κόκκινο
Πορτοκαλί
Κίτρινο
Πράσινο
Μπλε
Κυανό
Μενεξεδί (ιώδες)
«Ο Κωστής Παλαμάς Κινήθηκε από την Πάτρα
στο Μεσολόγγι Και Μεγάλωσε εκεί»
 Μνημονικές τεχνικές
•Φτιάξτε ομοιοκαταληξίες & ρυθμούς: για ευκολότερη ανάσυρση ονομάτων,
ημερομηνιών, κανόνων κ.λπ…
Παραδείγματα:
«Η Δευτέρα και η Τρίτη στης Τετάρτης παν το σπίτι, με την Πέμπτη
κουβεντιάζουν, την Παρασκευή φωνάζουν…»
«Όταν τρώμε δε μιλάμε και το πιάτο μας κοιτάμε»
«Δίψηφο είμαι και φωνάζω και τον τόνο μου στο δεύτερο γράμμα βάζω.

•Διδάξτε απομνημόνευση λέξεων ή αριθμών ανά 3 με ρυθμό. Σταδιακά αυξάνετε τη

δυσκολία. Εντάξτε την εκμάθηση σε ένα επιτραπέζιο παιχνίδι.

•Φτιάξτε ακροστιχίδες (π.χ., Ι.Χ.Θ.Υ.Σ., το πολίτευμα της Σπάρτης: Εφοροι-Βασιλείς-

Γερουσία-Απέλλα)

•Ομαδοποίηση-τεμαχισμός-ταξινόμηση των πληροφοριών με άλλες πληροφορίες

που έχουν παρόμοια χαρακτηριστικά (π.χ. όλα τα φρούτα, τα έμψυχα κ.λπ.). Χωρίστε
σε ομάδες.

Δες τις λέξεις για 30’’. Μετά γράψε όσο

περισσότερα αντικείμενα μπορείς.
Πυραμίδα
Κλαδί
Θερμοκήπιο
Έντομο
Χρυσόψαρο
Τρακτέρ
Καρφί
Κουμπί
Ελέφαντας
Χαλί
 Μέθοδος των τόπων
• Σκεφτείτε έναν κατάλογο πραγμάτων που χρειάζεστε από
την αγορά.
• Σχηματίστε μια σαφή οπτική εικόνα κάθε πράγματος και
έπειτα συνδέστε το με οικεία μέρη, όπως τα δωμάτια του
σπιτιού σας ή η διαδρομή που κάνετε καθημερινά.
• Για να ανακαλέσετε, κάνετε ένα νοερό περίπατο σε όλες τις
οικείες τοποθεσίες.

• Οι μνημονικές τεχνικές συχνά αξιοποιούν οπτικές εικόνες

κατά την κωδικοποίηση.

Σύνδεση αριθμών – λέξεων

• Αν θέλουμε να θυμόμαστε π.χ. 8 λέξεις/πράγματα: Κάθε λέξη
που θέλουμε να θυμόμαστε τη συνδέουμε με μια άλλη λέξη
που κάνει ρίμα με τους αριθμούς από 1 έως 8. Μαθαίνω από
έξω τη ρίμα:
• Ένα – πένα (φάκελος)
• Δύο – πλοίο (νησί)
• Τρία – μπαταρία (φακός)
• ……………………….
• Έξι – λέξη (σταυρόλεξο)
• Επτά – πλεχτά (γιαγιά)
• ………………………
 Αποστήθιση ενός ρόλου ή στίχων

• Οι τελευταίες λέξεις της ατάκας του προηγούμενου

ηθοποιού λειτουργούν ως «άγκιστρα», συνειρμικές
συνδέσεις για τον επόμενο ηθοποιό.

• Βοηθητικό για την ανάκληση και την αναγνώριση είναι

όταν ο ηθοποιός προσπαθεί να βιώνει τα κίνητρα και
τους στόχους του υποδυόμενου χαρακτήρα και τις
αλληλεπιδράσεις του με τους υπόλοιπους χαρακτήρες

Αφηγηματικός κρίκος Ι
• Αν θέλετε να θυμηθείτε μερικά πράματα που πρέπει να κάνετε σήμερα,
συνδέστε σε μια ιστορία όλες αυτές τις άσχετες λέξεις. Στη συνέχεια,
ανακαλώντας την ιστορία θα αναδυθούν και οι λέξεις-κλειδιά των
καθηκόντων σας.

• Πορτοκαλιά, καφές, αντικλείδι, μοδίστρα, Φωτεινή, εκτυπωτής,

εργασία, διορθωτικό υγρό…
• «Η Φωτεινή καθόταν κάτω από την πορτοκαλιά και έπινε τον καφέ της
όταν θυμήθηκε ότι πρέπει να πάει να βγάλει αντικλείδι για την
εξώπορτα, στην μοδίστρα για πρόβα και να αγοράσει διορθωτικό υγρό
για να διορθώσει με τα λάθη στην εργασία που είναι πάνω στον
εκτυπωτή.
 Αφηγηματικός κρίκος ΙΙ

• Ερμής Έλα
• Αφροδίτη Απόψε
• Γη Γιατί
• Άρης Αύριο
• Δίας Δεν
• Κρόνος Κάνω
• Ουρανός Ούτε
• Ποσειδώνας Περίπατο

Η μέθοδος ΕΖΗΣΕ.
• Για να μελετάτε και να θυμάστε καλύτερα το υλικό ενός βιβλίου,
π.χ. ένα κεφάλαιο:

• Επισκοπώ: διαβάζω στα γρήγορα ένα κεφάλαιο και

εντοπίζω ενότητες και υποενότητες (οργάνωση)
• Ζητήματα / θέτω ερωτήσεις: διαβάζω τις επικεφαλίδες και
τις μετατρέπω σε ερωτήσεις (επεξεργασία)
• Ηξεύρω: μελετώ και απαντώ στις ερωτήσεις (επεξεργασία)
• Συνκεφαλαιώνω: ανάκληση κύριων ιδεών κάθε ενότητας
(ανάπλαση)
• Ελέγχω: ανάκληση κύριων σημείων κεφαλαίου (ανάπλαση)
 Έχει αποτελέσματα η εξάσκηση της
μνήμης;
• Οι τεχνικές εξάσκησης μπορούν να βελτιώσουν αισθητά τη μνήμη.
• Ακόμη και ασθενείς με νευρολογικές βλάβες ή με νόσο Alzheimer μπορούν να
βελτιωθούν.
• Μερικοί ερευνητές αναφέρουν έως και 75% βελτίωση της μνήμης μετά από
εντατική εξάσκησης μιας εβδομάδας.
• Οι ασυνήθιστες μνημονικές επιδόσεις είναι συνήθως αποτέλεσμα μιας
ανώτερης φυσιολογικής δομής της μνήμης σε συνδυασμό με έναν τρόπο ζωής
που συνέβαλε στην ανάπτυξή της.

Προϋποθέσεις:
• η αρχική κωδικοποίηση των πληροφοριών πρέπει να είναι εμβριθής
• οι τεχνικές εξάσκησης να εφαρμόζονται συστηματικά και σε βάθος χρόνου
• η εξάσκηση να συνδυάζεται με άσκηση της προσοχής και με συνοδευτική
χαλάρωση (Neely & Backman, 1993)

Δεξιότητες Μάθησης
Μαθαίνοντας να Μαθαίνω
• Οι καθηγητές/δάσκαλοι συχνά υποθέτουν, ότι
επειδή δίδαξαν κάτι οι φοιτητές/μαθητές
πρέπει να μαθαίνουν
• Οι μαθητές/φοιτητές συχνά υποθέτουν ότι
επειδή διάβασαν και απομνημόνευσαν κάτι,
έχουν μάθει κάτι

• 1. Ουσιαστική Μάθηση
• 2. Επίπεδα Μάθησης
• 3. Άσκηση Επίπεδα Μάθησης
• 4. Τεχνικές Μελέτης
• 5. Άσκηση Κατανόησης Κειμένου
• «Επιθυμία, θέληση και δεξιότητες για διά
βίου μάθηση»
– Θεωρείται η πιο σημαντική δεξιότητα/
χαρακτηριστικό που πρέπει/μπορεί να αποκτήσει
κάποιος μέσω της «εκπαίδευσης»

Βασικές Δεξιότητες
• Αποτελεσματική γραπτή και προφορική
επικοινωνία, και σε μια δεύτερη γλώσσα
• Ανάλυση και αξιολόγηση πληροφοριών από
διαφορετικές πηγές
• Κατανόηση και ικανότητα για εργασία σε
σύνθετα συστήματα και με διαφορετικές ομάδες
ατόμων.
• Μετατροπή της πληροφορίας σε γνώση και της
γνώσης σε κρίση και δράση
AACU, 2008
Συνειδητοί μανθάνοντες
• Είναι υψηλά παρακινημένοι, ανεξάρτητοι και
επιδιώκουν την αυτό – καθοδήγηση.
• Θέτουν προσωπικούς στόχους για τη μάθηση,
ψάχνουν και εντοπίζουν πηγές για μάθηση,
εφαρμόζουν στρατηγικές για μάθηση και
αξιολογούν το αποτέλεσμα. Μπορούν να
εντοπίσουν συνδέσεις μεταξύ φαινομενικά μη
σχετικών πληροφοριών και να
χρησιμοποιήσουν αυτή τη σύνδεση

Το απλό διάβασμα δεν είναι μελέτη

• Η απλή ανάγνωση, είτε των βιβλίων είτε των σημειώσεων, έστω

και περισσότερες από μια φορές:
– Δεν είναι μελέτη.
– Δεν είναι ενεργητική εμπλοκή με το αντικείμενο της μάθησης
– Οδηγεί στο να ξεχαστούν γρήγορα όσα διαβάσαμε
• Η ενεργητική μελέτη είναι η διαδικασία της εξαγωγής νοήματος
από το κείμενο, η οποία επίσης περιλαμβάνει την κατασκευή
συνδέσεων με τις διαλέξεις, την ανάπτυξη παραδειγμάτων και την
αυτό-ρύθμιση της μελέτης (Davis, 2007).
• Οι υπογραμμίσεις ή ο χρωματισμός μέρους του κειμένου, και το
διάβασμα περισσότερες από μία φορές, είναι τεχνικές για να σας
κρατούν σε εγρήγορση την ώρα της μελέτης αλλά δεν είναι
ενεργητική μελέτη.
• Επιπρόσθετα δεν έχουν ουσιαστικό αποτέλεσμα στη μάθηση.
 Ιδέες για ενεργή μελέτη

• Φτιάξε το δικό σου Οδηγό Μαθήματος.

– Ερωταπαντήσεις, προβλήματα με απαντήσεις
• Φτιάξε το δικό σου quiz
• Γίνε ο/η δάσκαλος/α, καθηγητής/τρια. Δίδαξε το
θέμα αυτό σε ένα ακροατήριο, εικονικό ή
κανονικό
• Ανέπτυξε σχετικά παραδείγματα που βασίζονται
στην εμπειρία σου
• Φτιάξε διαγράμματα

Έξι Επίπεδα Μάθησης

• Πληροφορία
• Κατανόηση
• Εφαρμογή
• Ανάλυση
• Σύνθεση
• Αξιολόγηση
 Επίπεδα Μάθησης
• Πληροφορία
– Ποιοι μύες συμμετέχουν στο τρέξιμο
• Κατανόηση
– Εξηγήστε γιατί η αερόβια άσκηση σε συγκεκριμένη
ένταση μεγιστοποιεί την κατανάλωση λίπους
• Εφαρμογή
– Αναπτύξτε ένα πρόγραμμα άσκησης που να
δυναμώνει τους μύες των ποδιών που συμμετέχουν
λιγότερο στο τρέξιμο

Επίπεδα Μάθησης
• Ανάλυση
– Σύγκρινε δύο προγράμματα άσκησης για την
καλλιέργεια τη αερόβιας άσκησης και εντόπισε
πλεονεκτήματα και μειονεκτήματα
• Σύνθεση
– Χρησιμοποίησε πληροφορίες από τη βιοχημεία
σχετικά με τη σύσταση του λίπους και από την βιο-
κινητική για να φτιάξεις ένα κείμενο για το βάδισμα
• Αξιολόγηση
– Αξιολόγησε μία προπόνηση παιδικού ποδοσφαίρου
σε σχέση με αρχές κινητικής μάθησης/ κινητικής
ανάπτυξης / παιδαγωγικής / ψυχολογίας
 Δραστηριότητα
• Διαμορφώστε 6 επίπεδα μάθησης για το
θέμα:
• Δύναμη άνω άκρων

Σύνοψη 1ου Μέρους

• Υπάρχουν πολύ περισσότερα στη μάθηση
από το να ξέρω και να θυμάμαι
πληροφορίες
• Η αποτελεσματική μάθηση συνίσταται
– Στην εφαρμογή της γνώσης σε νέες περιοχές
– Στην ενσωμάτωση της γνώσης σε τομείς της ζωής
– Στην κατανόηση των ωφελειών της γνώσης για το
άτομο και τους άλλους
– Στη γνώση του πώς να μαθαίνω
 2ο Μέρος
Τεχνικές Μελέτης
• Βασικές τεχνικές
• Τεχνικές απομνημόνευσης
• Κατανόηση
• Αυτό - έλεγχος

Βασικές τεχνικές
• Κατάλληλο μέρος
• Σημειώσεις
• Κατανόηση δομής
• Φωναχτό διάβασμα
• Συνδέσεις
• Ανταμοιβή
 Κατανόηση
• Όταν διαβάζετε:
– Σταματάτε στο τέλος κάθε
• παραγράφου
• σελίδας
• κεφαλαίου
– Κλείστε το βιβλίο
– Προσπαθήστε να θυμηθείτε τις βασικές ιδέες
– Διηγηθείτε τις βασικές ιδέες δυνατά και με δικά
σας λόγια.
 Αυτό-έλεγχος
– Με ποιον τρόπο αυτά που διαβάζω συνδέονται με
αυτά που ήδη γνωρίζω;
•
– Αν αυτό που διαβάζω ισχύει τι άλλο ακολουθεί;
•
– Ποιες είναι οι αποδείξεις γι αυτό;
•
– Μπορώ να σκεφτώ ένα καλό παράδειγμα;
•
– Ποιο είναι το κύριο χαρακτηριστικό αυτού που
διαβάζω;

ΕΡΓΑΣΙΑ
Δραστηριότητα 9
Διαβάστε με προσοχή το παρακάτω κείμενο και έχοντας στο μυαλό σας όλες τις παραπάνω οδηγίες σχετικά με
τον αποτελεσματικό τρόπο μελέτης απαντήστε στις ερωτήσεις που ακολουθούν.
Η συμπεριφορά των προπονητών και προπονητριών
Ο Chelladurai (1980) πρότεινε το Πολυδιάστατο Μοντέλο Ηγεσίας στον Αθλητισμό. Σύμφωνα με το
μοντέλο αυτό, η αποτελεσματικότητα της ηγεσίας εξαρτάται τόσο από περιβαλλοντικούς παράγοντες
όπως το είδος τους αθλήματος, όσο και από διατομικούς παράγοντες όπως τα χαρακτηριστικά του
ηγέτη. Η αποτελεσματικότητα της ηγεσίας αναφέρεται τόσο στην απόδοση της ομάδας, όσο και στην
ικανοποίηση των μελών της ομάδας από τη συμμετοχή τους. Σύμφωνα με το μοντέλο, υπάρχουν τρεις
αλληλοεξαρτώμενοι παράγοντες, οι οποίοι καθορίζουν την αποτελεσματικότητα της ηγεσίας. Ο πρώτος
είναι η πραγματική συμπεριφορά του ηγέτη προς τα μέλη της ομάδας. Ο δεύτερος παράγοντας είναι η
απαιτούμενη συμπεριφορά την οποία πρέπει να επιδείξει ο ηγέτης και ο τρίτος παράγοντας είναι οι
προτιμήσεις των μελών της ομάδας σχετικά με την συμπεριφορά του ηγέτη. Οι τρεις αυτοί παράγοντες
με τη σειρά τους καθορίζονται από περιβαλλοντικά χαρακτηριστικά ή από διατομικά χαρακτηριστικά.
Έτσι, τα χαρακτηριστικά του ηγέτη καθορίζουν σε μεγάλο βαθμό την πραγματική συμπεριφορά του, ενώ
οι προτιμήσεις των αθλητών και αθλητριών καθορίζονται σε μεγάλο βαθμό από τα χαρακτηριστικά των
αθλητών, όπως π.χ. ηλικία, ωριμότητα, φύλο, αγωνιστική εμπειρία κλπ. Τέλος, τα χαρακτηριστικά της
συγκεκριμένης κατάστασης, όπως το είδος του αθλήματος και οι στόχοι της ομάδας επηρεάζουν τόσο
την απαιτούμενη συμπεριφορά εκ μέρους του ηγέτη όσο και τις προτιμήσεις των μελών της ομάδας.
Σύμφωνα με τις προβλέψεις του μοντέλου, η ηγεσία θα είναι αποτελεσματική όταν η πραγματική
συμπεριφορά του ηγέτη βρίσκεται σε συμφωνία τόσο με την απαιτούμενη όσο και με τις απαιτήσεις των
μελών της ομάδας.
(Από Θεοδωράκη, Γούδα, Παππαϊώνου, 2001)
 Αναστοχασμός

Κύκλος Δεξιοτήτων Μάθησης

1.
2.
ΠΡΟΕΤΟΙΜΑΣΙΑ
ΕΦΑΡΜΟΓΗ
ΑΤΟΜΙΚΗ ΣΥΓΚΕΚΡΙΜΕΝΩΝ
ΔΙΕΡΕΥΝΗΣΗ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΩΝ
ΚΙΝΗΤΡΩΝ ΜΑΘΗΣΗΣ ΚΑΙ
ΙΚΑΝΟΤΗΤΩΝ ΜΕΛΕΤΗΣ
ΣΤΟΧΩΝ

3.
ΑΥΤΟΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ
ΤΕΧΝΙΚΩΝ ΚΑΙ
ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΩΝ
ΜΕΛΕΤΗΣ
 Αναστοχασμός (self-reflection)
• Προσεκτική θεώρηση πράξεων και σκέψεων
και των αποτελεσμάτων τους

Αναστοχασμός
Ορισμός
• Σκόπιμες γνωστικές και συναισθηματικές
ενέργειες, τις οποίες χρησιμοποιούν τα άτομα
για να καταλήξουν σε νέες θεωρήσεις,
εμπειριών που είχαν.
– Μπορεί να γίνει αποτελεσματικά ή μη
αποτελεσματικά
– Μπορεί να γίνει ατομικά ή ομαδικά
Boud, Keogh, Walter, (2013), Reflection: Turning experience into
learning.
Μοντέλο Δομημένου Αναστοχασμού

Κεντρικός αναστοχασμός
Μοντέλο Δομημένου Αναστοχασμού
Διδασκαλία Δεξιοτήτων Ζωής

Η αυτό-ρύθμιση της μάθησης

 Κύκλος Δεξιοτήτων Μάθησης

1.
2.
ΠΡΟΕΤΟΙΜΑΣΙΑ
ΕΦΑΡΜΟΓΗ
ΑΤΟΜΙΚΗ ΣΥΓΚΕΚΡΙΜΕΝΩΝ
ΔΙΕΡΕΥΝΗΣΗ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΩΝ
ΚΙΝΗΤΡΩΝ ΜΑΘΗΣΗΣ ΚΑΙ
ΙΚΑΝΟΤΗΤΩΝ ΜΕΛΕΤΗΣ
ΣΤΟΧΩΝ

3.
ΑΥΤΟΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ
ΤΕΧΝΙΚΩΝ ΚΑΙ
ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΩΝ
ΜΕΛΕΤΗΣ

Δεξιότητες Μάθησης
• Προετοιμασία – Ατομική Διερεύνηση
– Κίνητρα
– Διερεύνηση
• Αποδοχή
• Συγκεκριμένα
• Ιδέες
• Στόχοι
– Εντοπισμός Εμποδίων
– Αντιμετώπιση Εμποδίων
– Θετική Κατεύθυνση
– Στόχοι
• Στρατηγικές Μάθησης και Μελέτης
– Διαχείριση Χρόνου
– Τεχνικές Καταγραφής Σημειώσεων
– Δεξιότητες Συγκέντρωσης και Μελέτης
• Στρατηγικές Αποτελεσματικής Επίδοσης στις Εξετάσεις
 Μια φοιτήτρια έχει μια σημαντική εργασία να παραδώσει σε 2
εβδομάδες στο μάθημα Δεξιότητες Μάθησης

• Δεν της αρέσει καθόλου το αντικείμενο (δεξιότητες μάθησης). Παρόλα

αυτά επειδή πρέπει να γίνει αποφασίζει να το κάνει.
• Σκέφτεται ότι έχει αρκετό χρόνο μπροστά της για να την τελειώσει
• Σκέφτεται ότι δεν είναι πολύ δύσκολη και ότι θα πάρει τουλάχιστον ένα
πέντε .
• Καθώς γράφει την εργασία, σκέφτεται ότι ο καθηγητής «δεν την πάει»
και ότι δεν θα της βάλει καλό βαθμό.
• Καθώς γράφει η συγκάτοικός της βάζει δυνατή μουσική. Εξαγριώνεται,
της βάζει τις φωνές και της παίρνει 30 λεπτά για να ξανασυγκεντρωθεί
• Τελειώνει την εργασία και θεωρεί ότι είναι ΟΚ
• Παραδίδει την εργασία και παίρνει τρία (3)
• Αποδίδει το αποτέλεσμα στην ψυχολογική παθογένεια του καθηγητή
• Βάζει μια φωτογραφία του καθηγητή στον τοίχο για στόχο σε βελάκια

Η αυτο-ρύθμιση …
• αναφέρεται στις σκέψεις, στα αισθήματα και στις
δράσεις του ατόμου τα οποία μέσα από μια κυκλική
διαδικασία σχεδιάζονται και προσαρμόζονται για την
επίτευξη προσωπικών στόχων (Zimmerman, 200
• Είναι Διαδικασία (δυναμική-αυτοκατευθυνόμενη)
• Αφορά: Σκέψεις, Συναισθήματα, Συμπεριφορές,
Κίνητρα
• Έχει ως βάση τον Καθορισμό Στόχων
• Εμπεριέχει έναν κύκλο ανατροφοδότησης
• Στηρίζεται στην Παρακολούθηση-Ρύθμιση-Έλεγχο
 Κοινωνικό γνωστικό μοντέλο αυτο-
ρύθμισης

Φάση Πρόνοιας
Φάση Απόδοσης

Φάση αυτό-
αναλογισμού

Κοινωνικό γνωστικό μοντέλο αυτο-ρύθμισης

(Zimmerman, 2000)

Φάση πρόνοιας Φάση απόδοσης

Ο μαθητής θέτει ως στόχο να μάθει
την πάσα στήθους
Προετοιμάζει πλάνο άσκησης
Πιστεύει ότι μπορεί να τα καταφέρει
Ο μαθητής ασκείται στην πάσα
Παρακολουθεί την πρόοδό του
Χρησιμοποιεί τεχνικές ενίσχυσης
της απόδοσης

Φάση αυτο-αναλογισμού
Ο μαθητής αξιολογεί την απόδοσή του
Αποδίδει αιτίες
Αντιδρά με ικανοποίηση ή μη
Προσαρμόζει τους στόχους, το πλάνο του
ή τις τεχνικές του
 Η φάση της πρόνοιας
• Ανάλυση του καθήκοντος («Τι πρέπει να κάνω»)
– Καθορισμός στόχων «Τι θα επιτύχω»
– Σχεδιασμός «Που θα δώσω έμφαση»
• Πεποιθήσεις κινήτρων
– «Θέλω να το κάνω;»
• Εσωτερικό ενδιαφέρον
• Αξία του αντικείμενου μάθησης
• Προσανατολισμοί στόχων
– «Μπορώ να το κάνω;»
• Αυτό-αποτελεσματικότητα

H φάση της απόδοσης

• Αυτό-έλεγχος
– Αυτό-οδηγίες, νοερή απεικόνιση, εστίαση
προσοχής, αναζήτηση βοήθειας, δόμηση
περιβάλλοντος, ενίσχυση ενδιαφέροντος
• Αυτό-παρακολούθηση
– Μεταγνωστική παρακολούθηση
• Πχ. κατά τη διάρκεια της μελέτης μου παρακολουθώ
πόσο καλά κατανοώ αυτά που διαβάζω
– Αυτό-καταγραφή
 Παράδειγμα Αυτό-καταγραφής

Παράδειγμα Αυτό-καταγραφής
Καρτέλα αυτο-καταγραφής της τεχνικής του σουτ στο 2ο μάθημα
Όνομα: ……………………………………………………… Τάξη: …………
Οδηγίες: Χρησιμοποίησε την καρτέλα αυτή για να καταγράψεις την απόδοσή σου κατά τη διάρκεια της εξάσκησής σου στο σουτ.
Μετά από κάθε 3 σουτ, κατέγραψε την ποιότητα εκτέλεσης του σουτ σε σχέση με τα δύο κριτήρια της σωστής τεχνικής που
περιγράφονται παρακάτω. Βάλε στο κουτάκι δίπλα από κάθε κριτήριο τα εξής σύμβολα ανάλογα με την εκτέλεσή σου:
√ όταν εκτελείς σύμφωνα με το κριτήριο
+ όταν χρειάζεσαι βελτίωση
− όταν η εκτέλεσή σου δεν είναι σύμφωνη με το κριτήριο

Ποιότητα εκτέλεσης του σουτ

Προσπάθεια

1
1η 2η 3η 4η 5η 6η 7η 8η 9η
0η
Κριτήρια εκτέλεσης

Αγκώνας τεντώνει - καρπός

σπάει

Καρπός-αγκώνας κάθετα στο

έδαφος
 Η φάση του αυτό-αναλογισμού

α) αυτο-κρίση (αυτοαξιολόγηση, απόδοση

αιτιών) και
β) αυτό-αντίδραση (αυτό-ικανοποίηση, εξαγωγή
συμπερασμάτων)

Οι αυτο-ρυθμιζόμενοι μαθητές …
• έχουν καλύτερες επιδόσεις
• προσαρμόζονται με μεγαλύτερη επιτυχία στο σχολείο
• εμπλέκονται πιο ενεργά, επιμένουν και προσπαθούν
περισσότερο στα ακαδημαϊκά τους καθήκοντα
• πετυχαίνουν μακροπρόθεσμους ακαδημαϊκούς στόχους
(π.χ. αποφοίτηση από το σχολείο και το πανεπιστήμιο)

Η ανάπτυξη της αυτο-ρύθμισης της μάθησης

πρέπει να αποτελεί βασικό σκοπό της επίσημης
σχολικής εκπαίδευσης
(Boekaerts, 1997; Zimmerman, 2002).
 Μια φοιτήτρια έχει μια σημαντική εργασία να παραδώσει σε 2
εβδομάδες στο μάθημα Δεξιότητες Μάθησης

• Δεν της αρέσει καθόλου το αντικείμενο (δεξιότητες μάθησης). Για να το ξεπεράσει, υπόσχεται
στον εαυτό της μια καλή έξοδο όταν παραδώσει την εργασία,
• Υπολογίζει ότι θα της πάρει περίπου 15 ώρες δουλειάς
• Σχεδιάζει να δουλέψει 2 ώρες τη μέρα και σημειώνει αυτές τις ώρες στο ημερολόγιο της
• Βάζει στόχο να πάρει 9 ή 10 στην εργασία
• Ενημερώνει τη συγκάτοικό της ότι τις συγκεκριμένες ώρες θα εργάζεται και δεν πρέπει να
υπάρχει θόρυβος στο σπίτι.
• Κλείνει το κινητό της την ώρα που εργάζεται
• Βρίσκει σχετικά άρθρα, βγάζει την κύρια ιδέα από κάθε άρθρο και κάνει ένα σχεδιάγραμμα
• Καθώς γράφει μια πρώτη εκδοχή της εργασίας δεν είναι ικανοποιημένη και τροποποιεί το
σχεδιάγραμμα
• Καθώς ξαναγράφει/διορθώνει την εργασία, σκέφτεται ότι ο καθηγητής «δεν την πάει» και ότι
δεν θα της βάλει καλό βαθμό. Το ξεπερνάει σκεφτόμενη ότι είναι στο χέρι της να γράψει μια
καλή εργασία.
• Τελειώνει την εργασία, την ξανακοιτάει και θεωρεί ότι είναι καλή
• Παραδίδει την εργασία και παίρνει οκτώ (8)
• Επικοινωνεί με τον καθηγητή και ρωτάει που θα μπορούσε να βελτιωθεί η εργασία

Αποτελεσματική επίδοση στις

εξετάσεις
Επίδοση στις εξετάσεις
• Ακολουθείστε τις οδηγίες του εξεταστή.
• Ακούστε προσεκτικά τις οδηγίες και ρωτήστε τις τυχόν απορίες σας
• Διαβάστε πολύ προσεκτικά τις γραπτές οδηγίες και προσπαθήστε να κατανοήσετε ακριβώς
τι ζητά η ερώτηση.
• Απαντήστε με βάση τις οδηγίες.
• Ρίξτε μια ματιά σε όλες τις ερωτήσεις πριν ξεκινήσετε
• Σχεδιάστε την στρατηγική σας. Αποφασίστε την σειρά με την οποία θα
απαντήσετε τις ερωτήσεις. Ασχοληθείτε πρώτα με τις εύκολες
• Χαλαρώστε
• Ελέγξτε τις απαντήσεις σας
• Προσπαθήστε να μην χάσετε χρόνο με πράγματα που δεν γνωρίζετε και δεν
προλάβετε να γράψετε αυτά που γνωρίζετε.

Αυτο-αξιολόγηση

Ερωτήσεις Πάντα Συνήθως Ποτέ

Ρίχνω μια ματιά σε όλο το φύλλο εξέτασης πριν

ξεκινήσω
Παρακολουθώ το χρόνο καθώς γράφω
Ελέγχω τις απαντήσεις αφού τελειώσω
Αποφεύγω τις συχνές αλλαγές στις απαντήσεις
παρά μόνο όταν είμαι σίγουρος
Διαβάζω πάντα όλες τις απαντήσεις πολλαπλής
επιλογής πριν επιλέξω την σωστή απάντηση
Διαβάζω όλες τις οδηγίες πριν ξεκινήσω
Στις ανοιχτές ερωτήσεις οργανώνω πρώτα τη
δομή της απάντησης και μετά την γράφω
 Άγχος και εξετάσεις
• Είναι απόλυτα φυσιολογικό να αισθάνεστε άγχος πριν και κατά τη διάρκεια των
εξετάσεων.

• Θετικό ή Δημιουργικό άγχος: μας κρατά σε εγρήγορση και μας κινητοποιεί να

διαβάσουμε

• Αρνητικό ή Ανασταλτικό άγχος: μειώνει την απόδοση, μας κάνει να χάσουμε τον
έλεγχο την πιο ακατάλληλη στιγμή

Άγχος και εξετάσεις

• Κατά την προετοιμασία για τις εξετάσεις
• Έξω από την αίθουσα εξετάσεων
• Περιμένοντας τα θέματα
• Κατά τη διάρκεια της εξέτασης
 Τρόποι αντιμετώπισης του άγχους των εξετάσεων
Προετοιμασία για τις εξετάσεις
• Συστηματική προετοιμασία όλο το εξάμηνο
• Παρακολούθηση μαθημάτων, προετοιμασία και παράδοση εργασιών, διάβασμα
• Ακόμα και αν θεωρείτε ότι είστε προετοιμασμένοι για τις εξετάσεις, ποτέ δεν θα
είστε εντελώς προετοιμασμένοι
• Δεν είστε υποχρεωμένοι να δώσετε τέλειες απαντήσεις
• Οι εξετάσεις έχουν στόχο να ελέγξουν τι ξέρετε και όχι να σας οδηγήσουν στην
αποτυχία
• Οι περισσότεροι άνθρωποι καταφέρνουν και περνούν τις εξετάσεις.
• Συστηματικά να υπενθυμίζετε στον εαυτό σας ότι θα επιτύχετε στις εξετάσεις

Τρόποι αντιμετώπισης του άγχους των

εξετάσεων
Έξω από την αίθουσα των εξετάσεων

• Θετικές σκέψεις που κάνατε κατά τη διάρκεια της προετοιμασίας σας.

• Αποφεύγετε να συζητάτε με τους άλλους τι έχετε διαβάσει και τι όχι, τι ξέρετε
και τι όχι
• Αποφεύγετε να συζητάτε πιθανές ερωτήσεις ή θέματα με τους άλλους.
• Αποφεύγετε να ρωτάτε τον εαυτό σας τι ξέρει ή τι θυμάται για κάποιο θέμα.
• Χαλαρώστε (θετικές σκέψεις - βαθιές αναπνοές)
 Τρόποι αντιμετώπισης του άγχους των
εξετάσεων
Περιμένοντας τα θέματα

• Προσπαθήστε να υπενθυμίζετε στον εαυτό σας ότι:

• δεν υπάρχει λόγος να ανησυχείτε γιατί έχετε προετοιμαστεί καλά
• θα περάσετε τις εξετάσεις

• Χαλαρώσετε
• βαθιές αναπνοές
• Αποφύγετε τις αρνητικές σκέψεις
• Επικεντρωθείτε στις θετικές και καθησυχαστικές σκέψεις

Τρόποι αντιμετώπισης του άγχους των εξετάσεων

Κατά τη διάρκεια των εξετάσεων
Αν έχετε μπροστά σας κάποιες ερωτήσεις που σας φαίνονται ιδιαίτερα δύσκολες πιθανά να
αγχωθείτε και να αποσπαστεί η προσοχή σας.
• Αν δεν μπορείτε να συγκεντρωθείτε κάντε τα εξής:
• Χαλαρώσετε παίρνοντας βαθιές αναπνοές
• Ασχοληθείτε με κάποιο άλλο θέμα που γνωρίζετε την απάντηση
• Αφήστε για το τέλος τις δύσκολες ρωτήσεις.
• Να θυμάστε ότι:
• Δεν χρειάζεται να δίνετε τέλειες απαντήσεις
• Οι εξετάσεις έχουν στόχο να ελέγξουν τι ξέρετε και όχι να σας οδηγήσουν στην αποτυχία
• Δεν χρειάζεται να γράψετε τα πάντα σχετικά με το θέμα, αλλά μόνο αυτά που ζητά η
συγκεκριμένη ερώτηση.
 Στρατηγικές σε τεστ πολλαπλών επιλογών
• Διαβάστε τις οδηγίες. Σας ζητείται να βρείτε την καλύτερη απάντηση ή μια σωστή
απάντηση;
• Το πιο συχνό λάθος που κάνουν οι εξεταζόμενοι σε πολλαπλών επιλογών εξέταση
είναι να μην κατανοούν πλήρως το περιεχόμενο της ερώτησης, και επομένως να την
απαντούν λανθασμένα. Για να αποφύγετε το παραπάνω λάθος ακολουθήστε τι
παρακάτω στρατηγικές:
 Καλύψτε τις απαντήσεις με το χέρι σας και μετά διαβάστε την ερώτηση.
 Αναρωτηθείτε «Ποια είναι το νόημα της ερώτησης;»
 Αναδιατυπώστε την ερώτηση με δικά σας λόγια μέχρι να την καταλάβετε.
 Χωρίς να κοιτάξετε τις απαντήσεις, ρωτήστε, «Τι ξέρω για αυτό;»
 Κάντε μια ερώτηση στον εαυτό σας που θα σας βοηθήσει να σκέφτεστε το θέμα της
ερώτησης και σημειώστε τι μπορείτε να θυμάστε στο περιθώριο του χαρτιού σας.
 Τώρα δείτε τις απαντήσεις και σημειώστε αυτές που γνωρίζετε ότι είναι
λανθασμένες.
 Ρωτήστε τον εαυτό σας για τις δύο εναπομείνασες απαντήσεις, «Τι ξέρω για…;

Στρατηγικές σε τεστ πολλαπλών επιλογών

• Αναζητήστε την απάντηση σε κάθε ερώτηση με βάσει τις γνώσεις σας
πριν κοιτάξετε τις προτεινόμενες απαντήσεις.
• Ρίξε μια γρήγορη ματιά σε όλο το τεστ και εντόπισε τις ερωτήσεις
που νομίζεις ότι μπορείς να απαντήσεις
• Απάντησε πρώτα τις ερωτήσεις που γνωρίζεις καλά
• Συνέχισε με τις ερωτήσεις που σου φάνηκαν πιο δύσκολες στην αρχή
• Θυμήσου ότι η απάντηση σε μια ερώτηση μπορεί να σε βοηθήσει να
απαντήσεις μια επόμενη
 Στρατηγικές σε τεστ πολλαπλών επιλογών
• Διαχειρίσου αποτελεσματικά τον χρόνο
• Διάβασε προσεκτικά τις ερωτήσεις (δύο και τρεις φορές αν χρειαστεί)
• Υπογράμμισε λέξεις κλειδιά στις ερωτήσεις
• Προσπάθησε να απαντήσεις την ερώτηση πριν δεις τις απαντήσεις
• Προσοχή όταν οι εναλλακτικές απαντήσεις διαφέρουν σε μία λέξη
• Να είσαι έτοιμος να αλλάξεις την απάντησή σου, αλλά να το κάνεις όταν
έχεις ένα σημαντικό λόγο ότι η αρχική σου απάντηση ήταν λάθος

Στρατηγικές σε τεστ πολλαπλών επιλογών

• Διπλή άρνηση σημαίνει κατάφαση
• Η απάντηση σε μια ερώτηση μπορεί να είναι το «Β» ακόμη και αν στις προηγούμενες τέσσερις
απαντήσεις το σωστό ήταν το «Β»
• Απάντησε στην τύχη μόνο όταν δεν υπάρχει αρνητική βαθμολόγηση
• Αν προσπαθήσεις να μαντέψεις σκέψου τα ακόλουθα:
• Έλεγξε το στυλ των απαντήσεων σε σχέση με τις υπόλοιπες
• Έλεγξε αν η γραμματική της ερώτησης και των απαντήσεων συμφωνεί
• Απέκλεισε απαντήσεις που είναι ξεκάθαρα από άλλο γνωστικό πεδίο
• Η απάντηση «Όλα τα παραπάνω» ή «Κανένα από τα παραπάνω» δεν είναι πάντα η σωστή

https://www.dmu.edu/wp-content/uploads/MULTIPLE-CHOICE-TEST-TAKING-STRATEGIES.pdf
ΤΡΙΚΑΛΑ 2005
 ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ ΣΕΛΙΔΕΣ

ΠΡΟΛΟΓΟΣ 4
ΜΕΡΟΣ 1Ο: ΠΡΟΕΤΟΙΜΑΣΙΑ-ΑΤΟΜΙΚΗ ΔΙΕΡΕΥΝΗΣΗ 7
1.1 Διερεύνηση κινήτρων………………………………………………….. 7
1.2 Διερεύνηση στόχων……………………………………………………… 13
1.3 Θέσπιση στόχων και ορισμός προτεραιοτήτων…………… 15
ΜΕΡΟΣ 2Ο : ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΕΣ ΜΑΘΗΣΗΣ ΚΑΙ ΜΕΛΕΤΗΣ 23
2.1 Διαχείριση χρόνου……………………………………………………….. 23
2.1.1. Τεχνικές βελτίωσης διαχείρισης του χρόνου…….. 27
2.2 Αντικείμενο μελέτης…………………………………………………….. 45
2.2.1. Τεχνικές βελτίωσης καταγραφής σημειώσεων…. 47
2.2.1.1 Απαραίτητες ενέργειες πριν τη διάλεξη……… 47
2.2.1.2. Απαραίτητες ενέργειες κατά τη διάρκεια
της διάλεξης……………………………………………………………. 47
2.2.1.3. Απαραίτητες ενέργειες μετά τη διάλεξη…… 48
2.2.2 Ανάπτυξη αποτελεσμάτων δεξιοτήτων
συγκέντρωσης και μελέτης…………………………………………. 49
2.3 Τόπος μελέτης……………………………………………………………… 54
2.4. Στρατηγικές αποτελεσματικής επίδοσης στις 55
εξετάσεις………………………………………………………………………………
2.4.1. Άγχος και εξετάσεις…………………………………………… 57
2.4.2. Τρόποι αντιμετώπισης του άγχους των 58
εξετάσεων……………………………………………………………………..
ΜΕΡΟΣ 3Ο: ΑΥΤΟ-ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤΕΧΝΙΚΩΝ ΚΑΙ
ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΩΝ ΜΕΛΕΤΗΣ 62
 ΠΡΟΛΟΓΟΣ

Η απόκτηση της γνώσης βασίζεται σε μια σειρά από δεξιότητες

τις οποίες αναπτύσσουμε κατά τη διάρκεια της εκπαιδευτικής
διαδικασίας με βάση, τόσο τις απαιτήσεις του γνωστικού αντικειμένου
όσο και τις προσωπικές μας προτιμήσεις.
Κάθε άνθρωπος μέσα από τα ποικίλα ερεθίσματα που δέχεται
αναπτύσσει έναν προσωπικό τρόπο μελέτης και απόκτησης της
γνώσης ο οποίος εδραιώνεται μέσα από τη δύναμη της συνήθειας.
Ωστόσο πολλές φορές ο προσωπικός αυτός τρόπος δεν είναι ιδιαίτερα
αποτελεσματικός και χρειάζεται βελτίωση.
Ο στόχος αυτού του εγχειριδίου και της παρέμβασης μας
γενικότερα, είναι να σας βοηθήσουμε να αξιολογήσετε τον
προσωπικό σας τρόπο μελέτης και στο βαθμό που δεν είναι ιδιαίτερα
αποτελεσματικός, σας προτείνουμε διάφορες στρατηγικές που θα
οδηγήσουν στη βελτίωση του.
Συγκεκριμένα η προσπάθεια μας αυτή στοχεύει στο :
 Να διερευνήσετε τις προσωπικές σας στρατηγικές και
συνήθειες κατά τη μελέτη και να ενημερωθείτε για τον
τρόπο που μαθαίνετε μέσω της αυτο-αξιολόγησης.
 Να εμπλουτίσετε το ρεπερτόριο των στρατηγικών
μάθησης που χρησιμοποιείτε.
 Να τροποποιήσετε παλιές και αναποτελεσματικές
πρακτικές απόκτησης γνώσης που δεν σας οδηγούν στα
επιθυμητά αποτελέσματα.
 Να αποκτήσετε ικανότητες αξιολόγησης και επιλογής
κατάλληλων κάθε φορά στρατηγικών.
Η αποτελεσματική μάθηση δεν εξαρτάται μόνο από το πόσο
και πώς θα διαβάσετε. Είναι αποτέλεσμα πολλών παραγόντων και
μιας διαδικασίας που ξεκινά από το στάδιο της προετοιμασίας και
ολοκληρώνεται στα αποτελέσματα των εξετάσεων.
 Το εγχειρίδιο αυτό χωρίζεται σε τρία μέρη τα οποία
αντιστοιχούν στις τρεις διαδοχικές φάσεις αυτής της διαδικασίας.
Το πρώτο κεφάλαιο αφορά στο στάδιο της προετοιμασίας και
περιλαμβάνει πληροφοριακό υλικό αλλά και ασκήσεις που θα σας
βοηθήσουν να μάθετε να σχεδιάζετε το πρόγραμμα που θα σας
οδηγήσει στην αποτελεσματική μελέτη. Απαραίτητες σ’ αυτό το
στάδιο είναι οι δεξιότητες που αφορούν στη διερεύνηση των
κλίσεων, των ικανοτήτων και των κινήτρων σας, στη θέσπιση
στόχων, και στην αυτοπαρακίνηση.
Το δεύτερο κεφάλαιο αφορά σε αυτή καθαυτή τη διαδικασία
της μελέτης και περιλαμβάνει πληροφοριακό υλικό και ασκήσεις
που θα σας βοηθήσουν να μελετήσετε αποτελεσματικότερα.
Συγκεκριμένα σ’ αυτό το κεφάλαιο θα βρείτε συμβουλές και ασκήσεις
που μπορούν να σας βοηθήσουν στη διαχείριση του χρόνου που
έχετε στη διάθεση σας και στη διαμόρφωση των κατάλληλων
συνθηκών μελέτης, αλλά και στο να αποκομίσετε περισσότερα από
τις διαλέξεις των μαθημάτων, να μελετάτε με πιο αποτελεσματικούς
τρόπους και να αποδίδετε καλύτερα στις εξετάσεις.
Τέλος, προκειμένου να ανακαλύψετε το βαθμό στον οποίο
κατέχετε τις παραπάνω δεξιότητες και το κατά πόσο έχετε ανάγκη
βελτίωσης σ’ αυτά τα θέματα, στο τελευταίο κεφάλαιο του
εγχειριδίου θα βρείτε ένα ερωτηματολόγιο με το οποίο μπορείτε να
αξιολογήσετε τις σχετικές δεξιότητες σας. Αυτή η αυτό-αξιολόγηση
ουσιαστικά αποτελεί την επανατροφοδότηση των προσπαθειών σας
και σας δίνει την ευκαιρία να σκεφτείτε τις στρατηγικές που
εφαρμόζετε και στη συνέχεια να ρυθμίσετε οι ίδιοι την κατεύθυνση
και την ένταση των προσπαθειών σας.
 Το παρακάτω σχήμα απεικονίζει την κυκλική πορεία της
παρέμβασης που προτείνουμε.

1. 2.
ΠΡΟΕΤΟΙΜΑΣΙΑ ΕΦΑΡΜΟΓΗ
ΑΤΟΜΙΚΗ ΣΥΓΚΕΚΡΙΜΕΝΩΝ
ΔΙΕΡΕΥΝΗΣΗ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΩΝ
ΚΙΝΗΤΡΩΝ ΜΑΘΗΣΗΣ ΚΑΙ
ΙΚΑΝΟΤΗΤΩΝ ΜΕΛΕΤΗΣ
ΣΤΟΧΩΝ

3.
ΑΥΤΟΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ
ΤΕΧΝΙΚΩΝ ΚΑΙ
ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΩΝ
ΜΕΛΕΤΗΣ
 1. ΠΡΟΕΤΟΙΜΑΣΙΑ - ΑΤΟΜΙΚΗ ΔΙΕΡΕΥΝΗΣΗ

1.1. ΔΙΕΡΕΥΝΗΣΗ ΚΙΝΗΤΡΩΝ

Τι είναι κίνητρα

Τα κίνητρα είναι οι αιτίες που καθορίζουν την ένταση, την

κατεύθυνση, και τη διατήρηση της ανθρώπινης συμπεριφοράς. Τα
κίνητρα είναι αυτά που καθορίζουν το γιατί κάνουμε κάτι. Για
παράδειγμα, γιατί θέλουμε να περάσουμε στο Πανεπιστήμιο, γιατί
θέλουμε να μάθουμε μια ξένη γλώσσα ή γιατί θέλουμε να κάνουμε
παιδιά.
Τα κίνητρα είναι η πηγή από την οποία αντλούμε ενέργεια για
να δράσουμε και δύναμη για να συνεχίσουμε να προσπαθούμε. Τα
κίνητρα δίνουν ώθηση στην ανθρώπινη συμπεριφορά και από αυτά
εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό η επιτυχία, ή η αποτυχία των
προσπαθειών μας.
Η διαδικασία μάθησης στο Πανεπιστήμιο είναι περισσότερο
εξατομικευμένη από ό,τι σε άλλα επίπεδα της εκπαίδευσης. Όπως θα
έχετε ήδη διαπιστώσει, εσείς είστε σε μεγάλο βαθμό υπεύθυνοι για
την πορεία των σπουδών σας. Εσείς είστε που καλείστε π.χ. να
επιλέξετε τα μαθήματα σας και να καθορίσετε το πότε και πώς θα
μελετάτε. Για να μείνετε προσηλωμένοι σ’ αυτές τις υποχρεώσεις σας
και να αντεπεξέλθετε με επιτυχία, είναι σημαντικό να ξέρετε γιατί το
κάνετε αυτό και που θα σας οδηγήσει.
Τον ρόλο αυτό μπορούν να τον παίξουν τα κίνητρα τα οποία
σας ωθούν σ’ αυτήν την προσπάθεια και σας τροφοδοτούν με
ενέργεια και δύναμη για να συνεχίσετε. Η αυτό-παρακίνηση, δηλαδή
ο εντοπισμός και η ρύθμιση των αντίστοιχων κινήτρων από σας τους
ίδιους, είναι ένας τρόπος που μπορεί να σας βοηθήσει ιδιαίτερα να
αναταπεξέλθετε στις ακαδημαϊκές σας υποχρεώσεις.
Επομένως είναι πολύ σημαντικό για σας που είστε φοιτητές ή
φοιτήτριες:

 να εντοπίσετε τα κίνητρα που σας οδήγησαν στο

Πανεπιστήμιο γενικά αλλά και στο συγκεκριμένο τμήμα
ειδικότερα. Για να εντοπίσετε τα δικά σας κίνητρα για το
συγκεκριμένο θέμα, κοιτάξτε τη δραστηριότητα 1.

 να εντοπίσετε τα αρνητικά κίνητρα, τα οποία πιθανόν σας

θέτουν εμπόδια στην προσπάθεια σας να πετύχετε τους
στόχους σας (π.χ. Η πιθανή ανεργία του κλάδου σας να
επηρεάζει αρνητικά την προσήλωση σας στις σπουδές σας). Για
να προβληματιστείτε σε πολλά ακόμη πιθανά αρνητικά
κίνητρα, κοιτάξτε τη δραστηριότητα 2 και για να εξασκηθείτε
στην αντιμετώπιση των αρνητικών κινήτρων τη
δραστηριότητα 3.

 να εξασκηθείτε έτσι ώστε να αποκτήσετε την συνήθεια της

αυτο-παρακίνησης τόσο σε μακροπρόθεσμους όσο και
βραχυπρόθεσμους στόχους. Η δραστηριότητα 4 και το
επόμενο κεφάλαιο θα σας βοηθήσουν ιδιαίτερα στην εξάσκηση
σας.

ΜΕ ΑΥΤΟΝ ΤΟΝ ΤΡΟΠΟ θα δώσετε νόημα στην παρουσία

σας στο συγκεκριμένο τμήμα και θα κατανοήσετε καλύτερα την
αναγκαιότητα του να ανταποκριθείτε με επιτυχία στις
απαιτήσεις που συνεπάγεται η φοίτηση σας.
 Δραστηριότητα 1

Σκέψου και προσπάθησε να εντοπίσεις τους λόγους για τους οποίους

επέλεξες να φοιτήσεις στο συγκεκριμένο τμήμα. Ποιοι είναι οι λόγοι
που σε ώθησαν σ’ αυτήν την επιλογή και όχι σε κάποια άλλη;

Απάντησε στις παρακάτω ερωτήσεις (είναι σημαντικό να απαντήσετε

γραπτά):

 Τι θέλεις να πετύχεις με τη φοίτηση σου στο συγκεκριμένο τμήμα;

………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………

 Γιατί θέλεις να το πετύχεις;

………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………

 Με ποιο τρόπο προσπαθείς να το πετύχεις;

………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………..
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
 Δραστηριότητα 2

Παρακάτω παραθέτουμε μια λίστα η οποία μπορεί να σε βοηθήσει να

εντοπίσεις τις πηγές της πιθανής χαμηλής παρακίνησης. Διάβασε την
προσεκτικά και τσέκαρε αυτά που πιθανόν σε αφορούν. Μπορείς να
τσεκάρεις 1 ή και περισσότερα σε κάθε κατηγορία

1. Πραγματικά θα προτιμούσα κάτι διαφορετικό από το να

φοιτήσω σ’ αυτό το Τμήμα
 Θα προτιμούσα να μην περάσω στο Πανεπιστήμιο
 Θα προτιμούσα να περάσω σε άλλο τμήμα
 Θα προτιμούσα να είχα ακολουθήσει διαφορετική κατεύθυνση σπουδών
 Θα προτιμούσα ένα διαφορετικό είδος εκπαίδευσης

2. Το Πανεπιστήμιο ως ένα μέσο για να πετύχω στόχους

που δεν σχετίζονται με τη μάθηση
 Να αποφύγω την δουλειά
 Να ζήσω με συγκάτοικο
 Να περνάω καλά
 Να φύγω από το σπίτι των γονιών
 Να αποδείξω ότι αξίζω

3. Προσωπικά προβλήματα που με αποσπούν από τις

ακαδημαϊκές υποχρεώσεις μου
 Συγκρούσεις με τους γονείς
 Συγκρούσεις με συνομήλικους
 Έλλειψη εμπιστοσύνης
 Απροσδιόριστη αντίσταση στις απαιτήσεις της φοίτησης
 Γενικευμένος θυμός
 Κατάχρηση ουσιών και αλκοόλ
 Φόβος αξιολόγησης
 Δυσκολία στο να παίρνω αποφάσεις
 Έλλειψη οικονομικών πόρων
 Οικογενειακά προβλήματα
 Φοβίες και άγχη
 Ανασφάλεια
 Μοναξιά

4. Έλλειψη ενδιαφέροντος
 Απροσδιόριστοι επαγγελματικοί στόχοι
 Απροσδιόριστοι εκπαιδευτικοί στόχοι
 Απαξίωση του γνωστικού αντικειμένου των σπουδών
 Απαξίωση του ενδιαφέροντος για τις σπουδές από τους φίλους

5. Διατήρηση ηττοπαθούς συμπεριφοράς

 Υπερβολική εξάρτηση από γονείς και άλλους
 Ο φόβος ως κινητήρια δύναμη
 Η απόκτηση υψηλών βαθμών και η επιτυχία ως αποκλειστικοί παρακινητές
 Μαθητικές συνήθειες.

Αυτά που έχετε τσεκάρει (αν έχετε τσεκάρει κάτι) πιθανόν αποτελούν
τα αίτια που δυσκολεύουν την πετυχημένη πορεία των σπουδών σας. Η
επόμενη άσκηση θα σας βοηθήσει να προβληματιστείτε σχετικά με την
αντιμετώπιση τους και να σχεδιάσετε τις ενέργειες σας.
 Δραστηριότητα 3

Για την πετυχημένη αντιμετώπιση των παραπάνω εμποδίων

ακολουθήστε τα εξής βήματα:

Βήμα 1. Υπολογίστε σε ποια από τις 5 κατηγορίες έχετε τσεκάρει

τα περισσότερα. Με αυτόν τον τρόπο θα εστιάσετε στην πηγή που
σας δημιουργεί κυρίως τα εμπόδια. (π.χ. διαπιστώνετε λάθος
επιλογή (κατηγ. 1) ή προσωπικά προβλήματα (κατηγ. 3);

Βήμα 2. Προσπαθήστε να εκτιμήσετε αν είναι εφικτή

η/και επιθυμητή η αντιμετώπιση των συγκεκριμένων εμποδίων.

Βήμα 3. Αν η απάντηση στο προηγούμενο ερώτημα είναι θετική,

σκεφτείτε όλες τις πιθανές ενέργειες που θα μπορούσαν να σας
οδηγήσουν στην αντιμετώπιση τους. Στο σημείο αυτό
προσπαθήστε να υπολογίσετε σε ποιο βαθμό η αντιμετώπιση των
εμποδίων μπορεί να επιτευχθεί από τις δικές ενέργειες και μόνο
και σε ποιο βαθμό εξαρτώνται από εξωτερικούς παράγοντες.

Βήμα 4. Σε περίπτωση που δεν αρκεί μόνο η δική σας

προσπάθεια μη διστάσετε να ζητήσετε βοήθεια.

Μπορείτε να συμβουλευτείτε το εγχειρίδιο «Δεξιότητες

Ζωής» στο οποίο προτείνονται τρόποι αντιμετώπισης
προβλημάτων
 Δραστηριότητα 4

Γράψε μια παράγραφο συνεχίζοντας κάθε μια από τις παρακάτω

φράσεις:

1. Το πιο σημαντικό όφελος που περιμένω από τη φοίτηση μου

στο συγκεκριμένο τμήμα είναι ……………………………………………….…
…………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………
………………………………………..………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………..

2. Θέλω να πετύχω σ’ αυτό γιατί μετά περιμένω να

…………………………….………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………..…………………………………
……………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………..

3. Όταν θα ολοκληρώσω τις σπουδές μου θέλω να είμαι ικανός/η

να…….…………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………
………………………………………..…………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………..

Προσπάθησε να αναλύσεις τις απαντήσεις σου με βάση τα

παρακάτω κριτήρια:

α) Θετικά ή αρνητικά κίνητρα; Θέλεις να πετύχεις κάτι θετικό ή να

αποφύγεις κάτι αρνητικό;

β) Τα κίνητρα αυτά σε οδηγούν σε άμεσες απολαβές ή όχι;

γ) Πόση δουλειά ή κόπος απαιτείται για την ικανοποίηση αυτών

των κινήτρων;
1.2. ΔΙΕΡΕΥΝΗΣΗ ΣΤΟΧΩΝ

Στην προσπάθεια σας να διερευνήσετε τα κίνητρα που οδηγούν

την συμπεριφορά σας είναι σίγουρο ότι θα αναγκαστείτε να
ασχοληθείτε με τους στόχους σας. Η σχέση μεταξύ κινήτρων και
στόχων είναι αμφίδρομη. Η θέσπιση στόχων αυξάνει τα κίνητρα του
ατόμου, αλλά και τα κίνητρα του καθενός είναι αυτά που καθορίζουν
και το είδος των στόχων που τίθενται.

ΤΙ ΕΙΝΑΙ ΟΙ ΣΤΟΧΟΙ;

 Οι στόχοι είναι αυτά που συνειδητά θέλουμε να

πετύχουμε. Το να βάζεις στόχους είναι πολύ σημαντικό
γιατί
α) επικεντρώνεις την προσοχή σου σε συγκεκριμένα
πράγματα και αναγκάζεις τον εαυτό σου να ξεχωρίσει τι
είναι σημαντικό για τη ζωή σου και τι όχι και
β) αυξάνεις την προσπάθεια.

 Οι στόχοι δεν είναι κάτι στατικό. Αλλάζουν,

μετατρέπονται, και προσαρμόζονται στις εκάστοτε
ανάγκες.

ΓΙΑΤΙ ΕΙΝΑΙ ΚΑΛΟ ΝΑ ΒΑΖΟΥΜΕ ΣΤΟΧΟΥΣ

 Όταν βάζουμε στόχους θέτουμε την συμπεριφορά μας

υπό έλεγχο. Δίνουμε στον εαυτό μας την αίσθηση ότι
έχει ένα σκοπό να υλοποιήσει και τον βοηθάμε να μείνει
προσηλωμένος. Αυτό συνεπάγεται καλύτερη διαχείριση
του χρόνου μας και περισσότερες πιθανότητες για
επιτυχία.

 Πολλές έρευνες έχουν δείξει ότι o καθορισμός στόχων

ενισχύει την αποτελεσματικότητα μας σε όλους τους
τομείς της ζωής.

 Ο καθορισμός στόχων αυξάνει σημαντικά το επίπεδο των

κινήτρων
ΟΙ ΣΤΟΧΟΙ ΠΡΕΠΕΙ :

 Να είναι μακροπρόθεσμοι με μια μακρά προοπτική για το τι

θέλουμε να κάνουμε στη ζωή μας.

 Να είναι βραχυπρόθεσμοι για να αυξάνουν την παρακίνηση μας

στις καθημερινές υποχρεώσεις. Η επίτευξη των βραχυπρόθεσμων
στόχων να οδηγεί στην εκπλήρωση των μακροπρόθεσμων.

 Να είναι συγκεκριμένοι και σαφείς για να ξέρουμε ακριβώς τι

πρέπει να κάνουμε για να τους πετύχουμε.

 Να είναι μετρήσιμοι. Αυτό σημαίνει ότι πρέπει να υπάρχουν

συγκεκριμένα κριτήρια που να πιστοποιούν την επίτευξη τους.

 Να είναι σημαντικοί για σας για να υπάρχει κίνητρο για την

επίτευξη τους

 Να είναι ρεαλιστικοί και επιτεύξιμοι για να μην απογοητευόμαστε.

Σ’ αυτό θα βοηθούσε ιδιαίτερα το να θεσπίζονται με βάση τις
ικανότητες του καθενός και να βασίζονται στην επίτευξη
προηγούμενων στόχων.

 Να είναι δικοί μας και να μην εξυπηρετούν ανάγκες ή επιθυμίες

άλλων.

 Να είναι γραπτοί γιατί οι στόχοι δεν είναι στόχοι αν δεν γραφτούν

στο χαρτί. Μη φοβάστε να γράψετε τα όνειρα και τις επιθυμίες σε
μια κόλα χαρτί.

 Να συνοδεύονται από θετική ενίσχυση μετά την επίτευξη τους.

Ανταμείψτε τον εαυτό σας κάθε φορά που πετυχαίνετε κάποιο
στόχο σας.

ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΗΣΕ ΑΥΤΕΣ ΤΙΣ ΣΥΜΒΟΥΛΕΣ

ΣΤΙΣ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ 5 & 6
1.3 ΘΕΣΠΙΣΗ ΣΤΟΧΩΝ ΚΑΙ ΟΡΙΣΜΟΣ ΠΡΟΤΕΡΑΙΟΤΗΤΩΝ

Όσο σημαντικό είναι να ορίσεις τους στόχους σου άλλο τόσο

σημαντικό είναι και να τους ταξινομήσεις κατά προτεραιότητα. Αυτό
θα σε βοηθήσει στο να σχεδιάσεις καλύτερα τον τρόπο επίτευξης
τους.

 Δραστηριότητα 5

Αφού μελετήσεις προσεκτικά τι πρέπει να προσέχουμε όταν θέτουμε

στόχους και έχοντας στο μυαλό σου τις αξίες σου και τις αρχές σου,
σκέψου τους διαφορετικούς τομείς της ζωής σου.
Στον πίνακα της επόμενης σελίδας γράψε μερικές
συγκεκριμένες φράσεις που να περιγράφουν αυτό που θέλεις να
πετύχεις στους παρακάτω τομείς της ζωής σου και δώσε μια τιμή
στην κάθε μία, σύμφωνα με την σημασία που έχουν για σένα και με
την προτεραιότητα που έχουν αυτήν τη στιγμή στη ζωή σου.

Στη συνέχεια επέλεξε τον τομέα της ζωής που έχει την μεγαλύτερη
τιμή προτεραιότητας και σχεδίασε τον τρόπο με τον οποίο θα
πετύχεις τους στόχους σου.

Για τον σχεδιασμό προσπάθησε να ακολουθήσεις τις παρακάτω

ενέργειες.

1. Αποφάσισε συγκεκριμένα ποιο είναι αυτό που θέλεις

2. Καθόρισε τον χρόνο που σου χρειάζεται για να το υλοποιήσεις

3. Κάνε μια λίστα με αυτά που εσύ θα αποκομίσεις όταν θα

εκπληρώσεις αυτόν τον στόχο.

4. Καθόρισε τις δεξιότητες, τις πληροφορίες, τις γνώσεις, τους

πόρους και κάθε είδους βοήθεια που θα χρειαστείς για να
πετύχεις τους στόχους σου καθώς και τους ανθρώπους με τους
οποίους πρέπει να συνεργαστείς.

5. Κοίταξε την επόμενη δραστηριότητα για να εξασκηθείς στην

κατασκευή ενός σχεδίου δράσης για την επίτευξη των στόχων
σου.
 Τομείς ζωής Βαθμός
προτεραιότητας
Προσωπική ζωή

Επαγγελματική καριέρα

Εκπαίδευση

Φυσική δραστηριότητα – Άσκηση

Κοινωνική ζωή

Άλλο
 Δραστηριότητα 6

Για όλους τους τομείς της ζωή σου, που έθεσες ορισμένους
στόχους στην προηγούμενη άσκηση φτιάξε ένα σχέδιο δράσης
στο οποίο θα καθορίσεις:

 ένα χρονοδιάγραμμα και

 τις βασικές δράσεις σε κάθε στάδιο

Στη συνέχεια θα βρεις 5 φόρμες, στις οποίες μπορείς να

σχεδιάσεις το πλάνο δράσης για την επίτευξη των στόχων σε κάθε
τομέα της ζωής σου χωριστά.
 Δραστηριότητα 6 (συνέχεια)

Πλάνο δράσης για την επίτευξη των στόχων

για την προσωπική ζωή

Βασικοί στόχοι ζωής (μακροπρόθεσμοι)

(π.χ. τι θέλω να πετύχω για την προσωπική μου ζωή;)

Με ποιον τρόπο θα τους πετύχω;

Στόχοι για την προσωπική μου ζωή για κάθε διαφορετική φάση ζωής
(βραχυπρόθεσμοι). (π.χ. τι είδους προσωπική ζωή επιδιώκω κατά την περίοδο
των φοιτητικών χρόνων;)

Με ποιον τρόπο θα τους πετύχω;

Στόχοι για την προσωπική ζωή στη συγκεκριμένη φάση της ζωής σου.
(βραχυπρόθεσμοι) (π.χ. τι θέλω να πετύχω το τρέχον έτος)

Με ποιον τρόπο θα τους πετύχω;

Καθορισμός των απαιτούμενων δεξιοτήτων προκειμένου να πετύχω τους

στόχους για την προσωπική ζωή
 Δραστηριότητα 6 (συνέχεια)

Πλάνο δράσης για την επίτευξη των επαγγελματικών στόχων

Βασικοί επαγγελματικοί στόχοι (μακροπρόθεσμοι)

(π.χ. με τι επάγγελμα θέλω να ασχοληθώ;)

Με ποιον τρόπο θα τους πετύχω;

Επαγγελματικοί στόχοι για κάθε διαφορετική φάση ζωής (βραχυπρόθεσμοι).

(π.χ. τι επαγγελματικούς στόχους έχω για το ξεκίνημα της καριέρας μου;)

Με ποιον τρόπο θα τους πετύχω;

Καθορισμός των απαιτούμενων δεξιοτήτων προκειμένου να πετύχω τους

επαγγελματικούς στόχους
 Δραστηριότητα 6 (συνέχεια)

Πλάνο δράσης για την επίτευξη των εκπαιδευτικών στόχων

Βασικοί εκπαιδευτικοί στόχοι (μακροπρόθεσμοι)

(π.χ. τι θέλω να πετύχω μέσω των σπουδών που κάνω)

Με ποιον τρόπο θα τους πετύχω;

Εκπαιδευτικοί στόχοι του κάθε έτους (βραχυπρόθεσμοι). (π.χ. τι θέλω να

πετύχω σε κάθε έτος σπουδών)

Με ποιον τρόπο θα τους πετύχω;

Εκπαιδευτικοί στόχοι του συγκεκριμένου έτους (βραχυπρόθεσμοι) (π.χ. τι θέλω

να πετύχω το τρέχον έτος)

Με ποιον τρόπο θα τους πετύχω;

Καθορισμός των απαιτούμενων δεξιοτήτων προκειμένου να πετύχω τους

εκπαιδευτικούς στόχους
 Δραστηριότητα 6 (συνέχεια)

Πλάνο δράσης για την επίτευξη των στόχων για την

κοινωνική ζωή

Βασικοί στόχοι κοινωνικής ζωής (μακροπρόθεσμοι)

(π.χ. τι είδους κοινωνική ζωή επιδιώκω για τον εαυτό μου;)

Με ποιον τρόπο θα τους πετύχω;

Στόχοι για την κοινωνική μου ζωή για κάθε διαφορετική φάση ζωής
(βραχυπρόθεσμοι). (π.χ. τι είδους κοινωνική ζωή επιδιώκω κατά την περίοδο
των φοιτητικών χρόνων;)

Με ποιον τρόπο θα τους πετύχω;

Στόχοι για την προσωπική ζωή στη συγκεκριμένη φάση της ζωής σου.
(βραχυπρόθεσμοι) (π.χ. τι θέλω να πετύχω για την κοινωνική μου ζωή το
τρέχον έτος)

Με ποιον τρόπο θα τους πετύχω;

Καθορισμός των απαιτούμενων δεξιοτήτων προκειμένου να πετύχω τους

στόχους για την κοινωνική ζωή
 Δραστηριότητα 6 (συνέχεια)

Πλάνο δράσης για την επίτευξη των στόχων σχετικά με τη

φυσική δραστηριότητα και άσκηση
Βασικοί στόχοι για τη φυσική μου κατάσταση (μακροπρόθεσμοι)
(π.χ. σε ποιο επίπεδο θέλω να διατηρώ τη φυσική μου κατάσταση;)

Με ποιον τρόπο θα τους πετύχω;

Στόχοι για τη φυσική μου δραστηριότητα και άσκηση για κάθε διαφορετική
φάση ζωής (βραχυπρόθεσμοι). (π.χ. τι είδους φυσική δραστηριότητα και
άσκηση επιδιώκω κατά την περίοδο των φοιτητικών χρόνων;)

Με ποιον τρόπο θα τους πετύχω;

Στόχοι για τη φυσική δραστηριότητα και άσκηση στη συγκεκριμένη φάση της
ζωής σου. (βραχυπρόθεσμοι) (π.χ. τι θέλω να πετύχω το τρέχον έτος)

Με ποιον τρόπο θα τους πετύχω;

Καθορισμός των απαιτούμενων δεξιοτήτων προκειμένου να πετύχω τους

στόχους σχετικά με τη φυσική δραστηριότητα και άσκηση
2. ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΕΣ ΜΑΘΗΣΗΣ ΚΑΙ ΜΕΛΕΤΗΣ

2.1. ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΧΡΟΝΟΥ

Ένας από τους παράγοντες που επηρεάζει την επίτευξη των

στόχων είναι η αποτελεσματική χρήση του χρόνου. Ο τρόπος που
χρησιμοποιούμε τον χρόνο μας βασίζεται στις συνήθειες μας.
Ο πιο αποτελεσματικός τρόπος για να αναπτύξουμε
περισσότερο αποτελεσματικές συνήθειες της χρήσης του χρόνου
μας είναι να εξασκηθούμε στον προγραμματισμό του χρόνου μας.

ΒΑΣΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΧΡΟΝΟΥ

1. Προσπαθήστε να καθορίσετε τον «ιδανικό χρόνο» για

διάβασμα: Προσπαθήστε να διακρίνετε ποιες ώρες της ημέρας
ή ποιο χρονικό διάστημα του εξαμήνου μπορείτε να
επικεντρωθείτε και να συγκεντρωθείτε στο διάβασμα.
Χρησιμοποιείστε αυτά τα διαστήματα για διάβασμα και
αφιερώστε τον υπόλοιπο χρόνο σας σε δραστηριότητες
ρουτίνας.

2. Μελετήστε πρώτα τα δύσκολα αντικείμενα. Όταν είστε

ξεκούραστοι μπορείτε να αφομοιώσετε περισσότερες
πληροφορίες και να εξοικονομήσετε περισσότερο χρόνο.

3. Κατανείμετε το χρόνο σας σε διαστήματα και κάντε μικρά

διαλείμματα. Αυτό σας βοηθά να μην κουράζεστε ενώ το
μυαλό σας συνεχίζει να επεξεργάζεται τις πληροφορίες κατά τη
διάρκεια του διαλείμματος.

4. Βεβαιωθείτε ότι διαλέξατε το σωστό μέρος για διάβασμα.

Αυτό θα σας βοηθήσει να μην αποσπαστεί η προσοχή σας από
το διάβασμα και να μην χάσετε χρόνο.

5. Αφήστε χρόνο στο πρόγραμμα σας για διασκέδαση και

ξεκούραση. Η φοιτητική ζωή δεν σημαίνει μόνο διάβασμα.
Έχετε ανάγκη από κοινωνική ζωή και χρειάζεται να κρατάτε μια
ισορροπία στη ζωή σας.
6. Βεβαιωθείτε ότι έχετε χρόνο να κοιμηθείτε και να φάτε
σωστά. Η καταπόνηση του οργανισμού έχει αρνητικές
συνέπειες στην αποτελεσματικότητα της μελέτης.

7. Προσπαθήστε να συνδυάσετε δραστηριότητες.

Εκμεταλλευτείτε τον κενό χρόνο που χάνετε όταν π.χ.
περιμένετε στη στάση ή όταν μετακινήστε με λεωφορείο, τρένο
ή μετρό.

8. Προσπαθήστε να αξιολογήσετε τον προσωπικό σας τρόπο

διαχείρισης του χρόνου και βελτιώστε τον, αν χρειάζεται.
Σ’ αυτό θα σας βοηθήσει ιδιαίτερα η δραστηριότητα 7.
 Δραστηριότητα 7

Απαντήστε στις παρακάτω ερωτήσεις για να αξιολογήσετε τον τρόπο

με τον οποίο διαχειρίζεστε τον χρόνο σας.

ΝΑΙ ΟΧΙ
1. Υπολογίζετε πόσες ώρες την εβδομάδα
πρέπει να διαβάζετε;

2. Ολοκληρώνετε τις εργασίες σας στα

προκαθορισμένα χρονικά όρια;

3. Ξεκινάτε τις μεγάλες εργασίες σας στην

αρχή του εξαμήνου;

4. Σχεδιάζετε καθημερινά μια λίστα με αυτά

που πρέπει να κάνετε κατά τη διάρκεια της
μέρας;

5. Έχετε χρόνο για κοινωνικές

δραστηριότητες;

6. Έχετε κάποια δουλειά που να απαιτεί

λιγότερο από 10 ώρες απασχόληση την
εβδομάδα;

7. Θέτετε συγκεκριμένους στόχους για κάθε

περίοδο μελέτης;

8. Ξεκινάτε την μελέτη από τα πιο δύσκολα;

9. Ολοκληρώνετε το μεγαλύτερο μέρος της

μελέτης μέσα στα όρια των πιο
παραγωγικών σας ωρών της μέρας;

10. Θεωρείτε τον εαυτό σας ένα φοιτητή ή

φοιτήτρια πλήρους απασχόλησης;

ΣΥΝΟΛΟ
Αφού απαντήσετε τις ερωτήσεις μετρήστε τον αριθμό των
απαντήσεων στις οποίες απαντήσατε ‘ναι’.

Όσο πιο μεγάλος είναι αυτός ο αριθμός (η ανώτερη τιμή είναι το 10)
τόσο πιο αποτελεσματικοί είστε στη χρήση τεχνικών διαχείρισης του
χρόνου σας.

Εάν αυτός ο αριθμός είναι μικρότερος από 5 σημαίνει ότι έχετε

ανάγκη εξάσκησης έτσι ώστε να χρησιμοποιείτε τον χρόνο σας πιο
αποτελεσματικά.
2.1.1.ΤΕΧΝΙΚΕΣ ΒΕΛΤΙΩΣΗΣ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΤΟΥ ΧΡΟΝΟΥ

Οι παρακάτω τεχνικές μπορεί να σας φανούν ιδιαίτερα

βοηθητικές προκειμένου να διαχειρίζεστε τον χρόνο σας πιο
αποτελεσματικά.

1. Σχεδιάστε ένα χρονοδιάγραμμα εξαμήνου.

Προσπαθήστε να καταγράψετε όλες τις γνωστές ή και πιθανές
υποχρεώσεις του εξαμήνου (μαθήματα, εργασίες, συναντήσεις,
μετακινήσεις κ.τ.λ.). Σημειώστε όλες τις ημερομηνίες λήξης των
εργασιών και άλλων υποχρεώσεων σας. Ανανεώνετε τον
χρονοδιάγραμμα αυτό σύμφωνα με τις αλλαγές που γίνονται.
(Έντυπο 1)

2. Σχεδιάστε ένα χρονοδιάγραμμα εβδομάδας.

Φτιάξτε μια λίστα με όλα όσα πρέπει να κάνετε μέσα στην
εβδομάδα. Προσπαθήστε να εκτιμήσετε πόσο χρόνο απαιτεί το
καθένα. Καθορίστε την μέρα που θα κάνετε το κάθε τι.
(Έντυπο 2)

3. Σχεδιάστε ένα χρονοδιάγραμμα για κάθε μέρα.

Φτιάξτε μια λίστα με όλα όσα πρέπει να κάνετε μέσα στην ημέρα.
Καθώς τα σημειώνετε αξιολογείστε τις προτεραιότητες σας και τις
δυνατότητες σας.(Έντυπο 3)

4. Αξιολογείστε το πρόγραμμα σας.

Αφού φτιάξετε το πρόγραμμα σας εξασκηθείτε πάνω σ’ αυτό και
προσπαθήστε να καταλάβετε αν είναι αποδοτικό. Αν δεν σας
ικανοποιεί προσπαθήστε να το τροποποιήσετε ψάχνοντας για
διαφορετικές τεχνικές που πιθανόν σας ταιριάζουν περισσότερο.
 ΕΝΤΥΠΟ 1

ΥΠΟΧΡΕΩΣΕΙΣ ΕΞΑΜΗΝΟΥ

ΟΝΟΜΑ…………………………………………………

ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ…………………………………………

ΥΠΟΧΡΕΩΣΕΙΣ
 ΕΝΤΥΠΟ 2
ΕΒΔΟΜΑΔΙΑΙΟ ΧΡΟΝΟΔΙΑΓΡΑΜΜΑ

ΩΡΑ ΔΕΥΤΕΡΑ ΤΡΙΤΗ ΤΕΤΑΡΤΗ ΠΕΜΠΤΗ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ ΣΑΒΒΑΤΟ ΚΥΡΙΑΚΗ

7:00
8:00
9:00
10:00
11:00
12:00
1:00
2:00
3:00
4:00
5:00
6:00
7:00
8:00
9:00
10:00
11:00

38
 ΕΝΤΥΠΟ 3

ΧΡΟΝΟΔΙΑΓΡΑΜΜΑ ΗΜΕΡΑΣ

ΟΜΟΜΑ………………………………………………………….

ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ………………………………………………….

ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΚΑΝΩ ΩΡΑ ΜΠΟΡΩ ΝΑ ΚΑΝΩ ΩΡΑ

38
 ΝΑ ΘΥΜΑΣΤΕ ΟΤΙ:

Ο μεγαλύτερος εχθρός της αποτελεσματικής διαχείρισης του χρόνου

σας είναι η συνήθεια της ΑΝΑΒΛΗΤΙΚΟΤΗΤΑΣ.

Στον παρακάτω πίνακα θα βρείτε τις κατάλληλες τεχνικές για να

αντιμετωπίσετε την πιθανή αναβλητικότητα σας, καθώς και τις
αντίστοιχες φράσεις, τις οποίες αν προσπαθήσετε να επαναλαμβάνετε
συχνά, θα σας βοηθήσουν να αντικαταστήσετε τις παλιές σας
συνήθειες.

ΤΕΧΝΙΚΕΣ ΑΚΑΤΑΛΛΗΛΕΣ ΦΡΑΣΕΙΣ ΚΑΤΆΛΛΗΛΕΣ ΦΡΑΣΕΙΣ

1. Να θέτετε « Δεν ξέρω από πού να «Το πιο σημαντικό πράγμα
προτεραιότητες αρχίσω, γι αυτό δεν ξεκινώ» που πρέπει να κάνω είναι
να διαλέξω την πιο
«‘Πρέπει να κάνω τα ΠΑΝΤΑ, σημαντική υποχρέωση και
τίποτε λιγότερο δεν είναι να επικεντρωθώ σ΄αυτήν»
αρκετό»
2. Χωρίστε τον όγκο «Είναι τόσα πολλά αυτά που «Δεν πρέπει να κάνω όλη
της δουλειάς σε πρέπει να κάνω και τόσο τη δουλειά με τη μία»
μικρότερα κομμάτια περίπλοκα»
Υπάρχουν χωριστά βήματα
τα οποία μπορώ να
ακολουθώ σταδιακά.
3. Να θέτετε «Πρέπει να γράψω την «Αν γράφω 2 σελίδες την
μικρούς, εργασία μου σε δυο μέρα, μπορώ να τελειώσω
συγκεκριμένους βδομάδες» το πρώτο γράψιμο σε δέκα
στόχους μέρες και μετά να το
διορθώσω»
4. Ανταμείψτε τον «Δεν μπορώ να βγω αν δεν «Πέρασα όλη τη μέρα
εαυτό σας αμέσως τελειώσω εντελώς» διαβάζοντας, τώρα μπορώ
μόλις πετύχετε ένα να τηλεφωνήσω στον/ην
μικρό στόχο. φίλο/η μου»

5. Χρησιμοποιείστε «Πρέπει να αφιερώσω όλη «Αυτήν την εβδομάδα

χρονοδιάγραμμα την εβδομάδα σ’ αυτήν την μπορώ να δουλέψω ως
εργασία» εξής:Δευτέρα 7-9, Τρίτη 8-
10, Τετάρτη
5-8»
6.Απλά ξεκινήστε «Δεν μπορώ να γράψω την «Θα ξεκινήσω γράφοντας
εργασία αν δεν μου έρθει ό,τι μου έρχεται στο μυαλό
έμπνευση» και το διορθώνω
αργότερα»
7. Να είστε ρεαλιστές «Θα έπρεπε να δουλεύω «Έχω όρια. Μπορώ να
περισσότερο, να βγαίνω κάνω λιγότερα και να είμαι
περισσότερο, να αθλούμαι ευχαριστημένος με τον
περισσότερο κ.τ.λ.» εαυτό μου»
 Από τη στιγμή που έχετε σχεδιάσει το πρόγραμμα σας αυτό
που χρειάζεστε είναι το πώς θα μπορέσετε να είστε όσο το δυνατό
περισσότερο αποτελεσματικοί στα συγκεκριμένα χρονικά περιθώρια.
Πολλά πράγματα μπορούν να επηρεάσουν την αποτελεσματικότητα
σας. Ένα από αυτά είναι σίγουρα ένα καλό και ρεαλιστικό
χρονοδιάγραμμα.
Εκτός όμως από το ΓΙΑΤΙ και το ΠΟΤΕ πρέπει να διαβάζετε,
είναι χρήσιμο να γνωρίζετε καλά το ΤΙ , το ΠΩΣ και το ΠΟΥ να
διαβάζετε.
2.2. ΤΟ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟ ΜΕΛΕΤΗΣ

Αφού λοιπόν έχετε εντοπίσει τα κίνητρα που σας οδήγησαν

στις συγκεκριμένες εκπαιδευτικές επιλογές, αφού ξεκαθαρίσατε και
προσδιορίσατε τους εκπαιδευτικούς στόχους σας και εξασκηθήκατε
στην αποτελεσματική διαχείριση του χρόνου σας, στην ενότητα αυτή
θα επικεντρωθούμε στο αντικείμενο της μελέτης, σ’ αυτό δηλαδή
που πρέπει να μελετήσετε και να κατανοήσετε προκειμένου να
ανταποκριθείτε με επιτυχία στις ακαδημαϊκές σας υποχρεώσεις και να
ολοκληρώσετε τις σπουδές σας.
Συνήθως η μελέτη του γνωστικού αντικειμένου γίνεται μέσω
διαφόρων συγγραμμάτων που προτείνουν οι διδάσκοντες και των
προσωπικών σημειώσεων που κρατάτε κατά τη διάρκεια της
παράδοσης των μαθημάτων.
Αυτές οι προσωπικές σας σημειώσεις που κρατάτε κατά τη
διάρκεια των διαλέξεων είναι εξίσου σημαντικές με τα βασικά
συγγράμματα κάθε μαθήματος γιατί μπορεί:

 να δώσουν απαντήσεις σε απορίες που θα δημιουργηθούν από

τη μελέτη των άλλων συγγραμμάτων

 να βοηθήσουν σε μια ανακεφαλαιωτική ανασκόπηση και

 να συμπληρώσουν τα κενά που τυχόν θα αφήσουν τα άλλα

συγγράμματα.

Τόσο η καταγραφή των προσωπικών σας σημειώσεων όσο και η

μελέτη αυτών αλλά και των άλλων συγγραμμάτων, είναι δεξιότητες
στις οποίες μπορεί κανείς να εξασκηθεί.
Για να καθορίσετε το βαθμό στον οποίο χρειάζεστε βελτίωση στον
τρόπο που κρατάτε σημειώσεις, ξεκινήστε καταρχήν με την
αξιολόγηση των έως τώρα προσωπικών σας σημειώσεων
(δραστηριότητα 8).
Δραστηριότητα 8

Απαντήστε στις παρακάτω ερωτήσεις για να αξιολογήσετε τις

προσωπικές σας σημειώσεις. Να είστε ειλικρινείς!
Βαθμολογείστε την κάθε ερώτηση από 0 έως 10. Στο μηδέν
αντιστοιχεί το ‘ΟΧΙ’ και στο 10 το ‘ΝΑΙ’.

Βαθμολογία
1 Οι σημειώσεις έχουν ημερομηνία
2 Ο τίτλος της διάλεξης δηλώνεται καθαρά
3 Επιπρόσθετες επικεφαλίδες σημειώνονται
καθαρά
4 Τα διαφορετικά σημεία και οι ιδέες της
διάλεξης διακρίνονται ξεκάθαρα μεταξύ
τους
5 Οι σημειώσεις είναι έτσι οργανωμένες έτσι
ώστε να μπορείς να διακρίνεις πως
συνδέονται οι κύριες ιδέες με τις
λεπτομέρειες
6 Υπάρχουν αρκετά παραδείγματα και
λεπτομέρειες που κάνουν ξεκάθαρες τις
κύριες ιδέες
7 Υπάρχουν συνδετικές φράσεις που
δείχνουν πως συνδέονται οι διαφορετικές
ιδέες
8 Στο αριστερό περιθώριο υπάρχουν
ερωτήσεις για τον τίτλο, τα κύρια θέματα
και κάθε όρο που είναι σημαντικός για τη
διάλεξη.
9 Το αριστερό περιθώριο δεν είναι πολύ
πυκνογραμμένο γιατί δεν υπάρχουν
ερωτήσεις για όλες τις λεπτομέρειες της
διάλεξης.
10 Οι σημειώσεις είναι ευανάγνωστες.
ΣΥΝΟΛΟ

Προσθέστε τους βαθμούς της κάθε ερώτησης και υπολογίστε τον

συνολικό σας βαθμό. Όσο πιο κοντά στο 100 είναι ο βαθμό σας, τόσο
πιο αποτελεσματικές είναι οι προσωπικές σας σημειώσεις. Σε
περίπτωση που η βαθμολογία σας είναι χαμηλή μελετήστε καλά την
επόμενη ενότητα.
 2.2.1. Τεχνικές βελτίωσης καταγραφής σημειώσεων

Οι προσωπικές σας σημειώσεις θα σας βοηθήσουν να μάθετε, να

θυμηθείτε, να ανακαλέσετε πληροφορίες. Χωρίς αυτή τη βοήθεια θα
ξεχάσετε πολύ γρήγορα όσα ακούσατε κατά τη διάρκεια της
διάλεξης. Για να είναι όμως χρήσιμες και αποτελεσματικές
ακολουθήστε τις παρακάτω συμβουλές:

2.2.1.1. Απαραίτητες ενέργειες πριν τη διάλεξη

 Να φτάσετε εγκαίρως στην αίθουσα

 Να βρείτε μια θέση από την οποία θα βλέπετε και ακούτε

καθαρά

 Προετοιμαστείτε από πριν γι αυτά που θα ακούσετε

 Έχετε μαζί σας όποιο σχετικό υλικό έχει δοθεί από πριν από
τον/την διδάσκοντα

 Σιγουρευτείτε ότι έχετε τα απαραίτητα (χαρτί , μολύβι) για

να γράψετε.

2.2.1.2. Απαραίτητες ενέργειες κατά τη διάρκεια της

διάλεξης

 Στο καθαρό χαρτί που έχετε μπροστά σας βάλτε ημερομηνία

και αριθμήστε τη σελίδα

 Αφήστε μια στήλη από αριστερά για περιθώριο. Σ’ αυτή την

στήλη μετά τη διάλεξη προσπαθήστε να σημειώσετε τις
κατάλληλες ερωτήσεις που θα σας βοηθήσουν να κάνετε
μια σύντομη ανασκόπηση σε όσα ακούσατε.

 Οργανώστε την δομή των σημειώσεων. Σημειώστε τον τίτλο

της διάλεξης και προσπαθήστε να επικεντρωθείτε στα εξής:
 Στα κύρια σημεία της διάλεξης
 Στις συγκεκριμένες πληροφορίες
 Στον τρόπο με τον οποίο συνδέονται οι διάφορες
απόψεις
 Στις υποενότητες της διάλεξης

 Προσπαθήστε να αντισταθείτε σε εξωτερικές και εσωτερικές

επιρροές που σας αποσπούν την προσοχή.
 Προσπαθήστε να επεξεργάζεστε ενεργητικά αυτά που
ακούτε. Δηλαδή, να σκέφτεστε, τι λέγεται, πως λέγεται,
το πλαίσιο μέσα στο οποίο λέγεται
 Ακούτε προσεκτικά ό,τι λέγεται πριν προχωρήσετε σε
κριτική.
 Επικεντρωθείτε στ κύριο θέμα και από όλα όσα ακούγονται
μέσα στην αίθουσα δώσε ιδιαίτερη έμφαση σε ό,τι έχει
σχέση με το περιεχόμενο του μαθήματος.
 Κρατήστε περιεκτικές σημειώσεις. Μην σημειώνετε
οτιδήποτε λέγεται από τον ομιλητή.
 Χρησιμοποιείστε συντομογραφίες για να εξοικονομήσετε
χρόνο

 Μη διστάζετε να ρωτάτε για ό,τι δεν καταλαβαίνετε

 Γράφετε καθαρά έτσι ώστε οι σημειώσεις σας να είναι

ευανάγνωστες.

2.2.1.3. Απαραίτητες ενέργειες μετά τη διάλεξη

 Κάντε μια επανάληψη των σημειώσεων όσο το δυνατό

γρηγορότερα μετά από τη διάλεξη

 Ελέγξτε την ακρίβεια των σημειώσεων σας

 Προσπαθήστε να ελέγξετε αν είναι κατανοητές σε σας.

2.2.2. Ανάπτυξη αποτελεσματικών δεξιοτήτων συγκέντρωσης
και μελέτης

Όσο καλές και αν είναι οι προσωπικές σας σημειώσεις για την

επιτυχή έκβαση των εξετάσεων είναι απαραίτητη και η
αποτελεσματική μελέτη αυτών αλλά και των άλλων συγγραμμάτων.
Παρακάτω παραθέτουμε ορισμένες τεχνικές που θεωρούμε ότι
βοηθούν στην ανάπτυξη αποτελεσματικών δεξιοτήτων συγκέντρωσης
και μελέτης.

1. Κάντε ερωτήσεις στον εαυτό σας

Ένας τρόπος για να διατηρήσετε την προσοχή σας σ’ αυτό που
μελετάτε είναι να κάνετε περιοδικά διαλείμματα και να ρωτάτε τον
εαυτό σας τα εξής:

 Με ποιον τρόπο αυτά που διαβάζω συνδέονται με αυτά που

ήδη γνωρίζω;

 Αν αυτό που διαβάζω ισχύει τι άλλο ακολουθεί;

 Τι άλλο μπορεί να σημαίνουν αυτά που διαβάζω;

 Τι άλλο πρέπει να υποθέσω;

 Ποιες είναι οι αποδείξεις γι αυτό;

 Μπορώ να σκεφτώ ένα καλό παράδειγμα;

 Ποιο είναι το κύριο χαρακτηριστικό αυτού που διαβάζω;

2. Κερδίστε όσα περισσότερα μπορείτε από το διάβασμα

 Βρείτε το κατάλληλο για σας μέρος για διάβασμα πριν

ξεκινήσετε και προσπαθήστε να ξεχάσετε ό,τι άλλο σας
απασχολεί. Σκεφτείτε ότι μπορείτε να ασχοληθείτε με αυτά
όταν τελειώσετε.

 Χρησιμοποιήστε μολύβι ή στυλό όχι μόνο για να κρατάτε

σημειώσεις αλλά και για να τσεκάρετε στο περιθώριο
οτιδήποτε θεωρείτε ότι δεν καταλαβαίνετε ή έχετε απορίες
για αυτό.

 Συνήθως όλα τα κεφάλαια ενός βιβλίου έχουν μια

συγκεκριμένη δομή με την οποία αναπτύσσονται.
Προσπαθήστε να χρησιμοποιήσετε αυτή τη δομή για να
συνδέσετε τις βασικές ιδέες με τις λεπτομέρειες. Αυτό θα
 σας βοηθήσει να μείνετε συγκεντρωμένοι και να τα θυμάστε
ευκολότερα.

 Μόλις κατανοήσετε μια παράγραφο τσεκάρετε στο πλάι

βάζοντας ένα (). Αυτό θα σας βοηθήσει να νιώσετε ότι
έχετε τον έλεγχο αυτού που διαβάζετε.

 Αν ένα κομμάτι σας φαίνεται πολύ δύσκολο, προσπαθήστε

να το διαβάσετε ψιθυριστά. Ακούγοντας αυτά που διαβάζετε
είναι σαν να τα διαβάζετε για δεύτερη φορά.

 Σταματάτε κατά διαστήματα το διάβασμα και προσπαθήστε

να συνοψίσετε με δυνατή φωνή αυτά που μόλις έχετε
διαβάσει.

 Προσπαθήστε να συνδέσετε αυτά που διαβάζετε με

πληροφορίες που ήδη γνωρίζετε. Αυτό θα σας βοηθήσει να
κρατάτε σε εγρήγορση την μνήμη σας.

 Προσπαθήστε να φτιάξετε εικόνες που να περιγράφουν

αυτά που διαβάζετε.

 Μην ξεχνάτε να κρατάτε σημειώσεις με τις βασικές ιδέες και

τις λέξεις κλειδιά.

 Μετά από ένα μικρό διάλειμμα και προτού συνεχίσετε τη

μελέτη κάντε μια ανασκόπηση των όσων έχετε ήδη
διαβάσει. Αυτό θα σας δώσει την αίσθηση της προόδου και
θα σας κινητοποιήσει να συνεχίσετε.

 Ανταμείψτε τον εαυτό σας θετικά όταν καταφέρνετε να

ολοκληρώσετε ένα συγκεκριμένο κύκλο μελέτης.

3. Διαβάστε τις βασικές ιδέες

Όταν διαβάζετε:
 Σταματάτε στο τέλος κάθε
 παραγράφου
 σελίδας
 κεφαλαίου

 Κλείστε το βιβλίο

 Προσπαθήστε να θυμηθείτε τις βασικές ιδέες

 Διηγηθείτε τις βασικές ιδέες δυνατά και με δικά σας
λόγια.
4. Εξασκηθείτε στις τεχνικές απομνημόνευσης

Η απομνημόνευση είναι μια δεξιότητα η οποία μπορεί να

καλλιεργηθεί και να βελτιωθεί με εξάσκηση. Η δυνατότητα
απομνημόνευσης περιορίζεται όταν η μνήμη δεν χρησιμοποιείται με
τον σωστό τρόπο. Προσπαθήστε να χρησιμοποιείτε και να εξασκείτε
την μνήμη σας καθημερινά.
Κατά τη διάρκεια της μελέτης να έχετε στο νου σας ότι οι
άνθρωποι μπορούν να απομνημονεύσουν ευκολότερα τις
πληροφορίες εκείνες που έχουν κάποιο νόημα, που σημαίνουν κάτι.

ΓΙ’ ΑΥΤΟ ΟΤΑΝ ΜΕΛΕΤΑΤΕ:

 ομαδοποιείστε τις πληροφορίες προς απομνημόνευση

σε μικρότερες κατηγορίες

 ταξινομείστε αυτές τις κατηγορίες με βάση ένα

συγκεκριμένο τύπο ή νόημα

 σχεδιάστε διαγράμματα στα οποία θα εντάξετε αυτές

τις πληροφορίες και τον τρόπο με τον οποίο συνδέονται
μεταξύ τους

 χρησιμοποιείτε ακρωνύμια. Φτιάξτε καινούργιες λέξεις

ή προτάσεις με τα αρχικά γράμματα των λέξεων που
πρέπει να απομνημονεύσετε.

 συνδέστε τις καινούργιες πληροφορίες με αυτές που

ήδη γνωρίζετε κα θεωρείτε οικείες

 χρησιμοποιείστε όλες τις αισθήσεις σας. Συνδέστε

τις καινούργιες πληροφορίες με οικείες εικόνες,
ακούσματα, γεύσεις, μυρωδιές.
 Δραστηριότητα 9

Διαβάστε με προσοχή το παρακάτω κείμενο και έχοντας στο μυαλό

σας όλες τις παραπάνω οδηγίες σχετικά με τον αποτελεσματικό
τρόπο μελέτης απαντήστε στις ερωτήσεις που ακολουθούν.

Η συμπεριφορά των προπονητών και προπονητριών

Ο Chelladurai (1980) πρότεινε το Πολυδιάστατο Μοντέλο Ηγεσίας

στον Αθλητισμό. Σύμφωνα με το μοντέλο αυτό, η αποτελεσματικότητα
της ηγεσίας εξαρτάται τόσο από περιβαλλοντικούς παράγοντες όπως το
είδος τους αθλήματος, όσο και από διατομικούς παράγοντες όπως τα
χαρακτηριστικά του ηγέτη. Η αποτελεσματικότητα της ηγεσίας αναφέρεται
τόσο στην απόδοση της ομάδας, όσο και στην ικανοποίηση των μελών της
ομάδας από τη συμμετοχή τους. Σύμφωνα με το μοντέλο, υπάρχουν τρεις
αλληλοεξαρτώμενοι παράγοντες, οι οποίοι καθορίζουν την
αποτελεσματικότητα της ηγεσίας. Ο πρώτος είναι η πραγματική
συμπεριφορά του ηγέτη προς τα μέλη της ομάδας. Ο δεύτερος
παράγοντας είναι η απαιτούμενη συμπεριφορά την οποία πρέπει να
επιδείξει ο ηγέτης και ο τρίτος παράγοντας είναι οι προτιμήσεις των μελών
της ομάδας σχετικά με την συμπεριφορά του ηγέτη. Οι τρεις αυτοί
παράγοντες με τη σειρά τους καθορίζονται από περιβαλλοντικά
χαρακτηριστικά ή από διατομικά χαρακτηριστικά. Έτσι, τα χαρακτηριστικά
του ηγέτη καθορίζουν σε μεγάλο βαθμό την πραγματική συμπεριφορά
του, ενώ οι προτιμήσεις των αθλητών και αθλητριών καθορίζονται σε
μεγάλο βαθμό από τα χαρακτηριστικά των αθλητών, όπως π.χ. ηλικία,
ωριμότητα, φύλο, αγωνιστική εμπειρία κλπ. Τέλος, τα χαρακτηριστικά της
συγκεκριμένης κατάστασης, όπως το είδος του αθλήματος και οι στόχοι
της ομάδας επηρεάζουν τόσο την απαιτούμενη συμπεριφορά εκ μέρους
του ηγέτη όσο και τις προτιμήσεις των μελών της ομάδας. Σύμφωνα με τι
προβλέψεις του μοντέλου, η ηγεσία θα είναι αποτελεσματική όταν η
πραγματική συμπεριφορά του ηγέτη βρίσκεται σε συμφωνία τόσο με την
απαιτούμενη όσο και με τις απαιτήσεις των μελών της ομάδας.
(Από Θεοδωράκη, Γούδα, Παπαϊώνου, 2001)
 Ποια είναι η κεντρική ιδέα της παραγράφου;

 Ποιες είναι οι επιμέρους έννοιες της κεντρικής ιδέας;

 Με ποιον τρόπο συνδέονται οι επιμέρους έννοιες μεταξύ τους

αλλά και με την κεντρική ιδέα;

 Προσπαθήστε να φτιάξετε ένα σχεδιάγραμμα που να

αναπαριστά αυτές τις σχέσεις.
2.3. ΤΟΠΟΣ ΜΕΛΕΤΗΣ

Για να μπορέσετε να επωφεληθείτε από τις παραπάνω

στρατηγικές είναι πολύ σημαντικό να προσέξετε ιδιαίτερα και τον
τόπο τον οποίο θα επιλέξετε για να διαβάσετε. Βέβαια η επιλογή του
κατάλληλου μέρους για τον καθένα εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από
υποκειμενικά χαρακτηριστικά, όμως θεωρούμε ότι υπάρχουν
ορισμένες προϋποθέσεις σχετικά με τον χώρο μελέτης που μπορούν
να ενισχύσουν την αποδοτικότητα σας.

Προσπαθήστε το περιβάλλον που διαβάζετε να :

 είναι ήσυχο

 είναι ευάερο και ευήλιο

 έχει καλό φωτισμό

 μην έχει μέσα πράγματα που σας αποσπούν εύκολα την

προσοχή

 αποτελεί τον προσωπικό σας χώρο μελέτης

Ανακαλύψτε τον δικό σας χώρο μελέτης και

προσπαθήστε να διαβάζετε πάντα εκεί.

Ενημερώστε και τους άλλους ανθρώπους γύρω

σας ότι αυτός είναι ο χώρος που διαβάζετε!!
 2.4. ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΕΣ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΙΚΗΣ ΕΠΙΔΟΣΗΣ ΣΤΙΣ
ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ

Η επίδοση στις εξετάσεις αποτελεί το τελευταίο στάδιο στην

διαδικασία της μάθησης και ο καθοριστικός ρόλος αυτής της
επίδοσης καθιστά τη διαδικασία των εξετάσεων μια επίπονη
δοκιμασία. Για το λόγο αυτό, όσο καλά κι αν έχετε μελετήσει και
προετοιμαστεί, μπορεί τη στιγμή των εξετάσεων να έρθετε
αντιμέτωποι με επιπρόσθετες δυσκολίες. Προκειμένου να αυξήσετε
τις πιθανότητες επιτυχίας σας στις εξετάσεις κάντε τα ακόλουθα:

1. Ακολουθείστε τις οδηγίες του εξεταστή.

 Ακούστε προσεκτικά τις οδηγίες του εξεταστή και ρωτήστε

για οποιαδήποτε απορία σας.
 Διαβάστε πολύ προσεκτικά τις γραπτές οδηγίες και
προσπαθήστε να κατανοήσετε ακριβώς τι ζητά η ερώτηση.
 Απαντήστε με βάση τις οδηγίες.

2. Πριν ξεκινήσετε ρίξτε μια ματιά σε όλες τις ερωτήσεις. Αυτό

θα σας βοηθήσει στην κατεύθυνση που θα ακολουθήσετε.

3. Σχεδιάστε την στρατηγική σας. Αποφασίστε την σειρά με

την οποία θα απαντήσετε τις ερωτήσεις. Ασχοληθείτε πρώτα με τις
εύκολες

4. Χαλαρώστε. Αν αισθάνεστε ότι έχετε άγχος πάρτε μερικές

βαθιές ανάσες και προσπαθήστε να χαλαρώσετε. Θυμηθείτε ότι
όσο πιο ήρεμοι είστε τόσο καλύτερα θα αποδώσετε.

5. Ελέγξτε τις απαντήσεις σας. Προσπαθήστε να

εξοικονομήσετε λίγο χρόνο στο τέλος για να κάνετε έλεγχο στις
απαντήσεις που δώσατε.

6. Προσπαθήστε να μην χάσετε χρόνο με πράγματα που δεν

γνωρίζετε και δεν προλάβετε να γράψετε αυτά που γνωρίζετε.
Δραστηριότητα 10

Αξιολογείστε τις δεξιότητες σας κατά τη διάρκεια των εξετάσεων

Απαντήστε στις παρακάτω ερωτήσεις βάζοντας ένα () στο
αντίστοιχο τετράγωνο

Ερωτήσεις ‘Πάντα’ ‘Συνήθως’ ‘Ποτέ’

Ρίχνετε μια ματιά σε όλο το
φύλο της εξέτασης προτού
ξεκινήσετε
Παρακολουθείτε το χρόνο
καθώς γράφετε
Κάνετε έλεγχο στις απαντήσεις
σας αφού τελειώσετε
Αποφεύγετε να κάνετε συχνές
αλλαγές στις απαντήσεις παρά
μόνο όταν είστε σίγουροι ότι η
πρώτη απάντηση είναι λάθος
Διαβάζετε πάντα όλες τις
απαντήσεις σε περίπτωση
θεμάτων πολλαπλής επιλογής
πριν επιλέξετε την σωστή
απάντηση
Διαβάζετε όλες τις οδηγίες πριν
ξεκινήσετε
Στις ανοιχτές ερωτήσεις
οργανώνετε από πριν την δομή
της απάντησης σας

Αν σε κάποια ερώτηση απαντήσατε ‘συνήθως’ ή ‘ποτέ’, καλό θα ήταν

να προσέξετε τις τεχνικές που αφορούν στο συγκεκριμένο θέμα
αυτών των ερωτήσεων.
 2.4.1. Άγχος και εξετάσεις

Είναι απόλυτα φυσιολογικό να αισθάνεστε άγχος πριν και κατά

τη διάρκεια των εξετάσεων. Ως ένα σημείο το άγχος αυτό είναι και
βοηθητικό αφού μας κρατά σε εγρήγορση και μας κινητοποιεί να
διαβάσουμε.
Ωστόσο σε ορισμένες περιπτώσεις μπορεί το άγχος αυτό να
ξεπεράσει τα όρια και να μας κάνει να χάσουμε τον έλεγχο την πιο
ακατάλληλη στιγμή.
Αυτό μπορεί να συμβεί:

 Κατά την προετοιμασία για τις εξετάσεις

 Έξω από την αίθουσα εξετάσεων
 Περιμένοντας τα θέματα
 Κατά τη διάρκεια της εξέτασης
2.4.2. Τρόποι αντιμετώπισης του άγχους των εξετάσεων

1. Κατά την προετοιμασία για τις εξετάσεις

Προσπαθήστε να υπενθυμίζετε στον εαυτό σας τα εξής:

 Πρέπει να εργάζεστε συστηματικά όλο το εξάμηνο

 Πρέπει να παρακολουθείτε όλα τα απαιτούμενα
μαθήματα, να κάνετε όλες τις εργασίες που σας
ζητούνται και όλο το απαιτούμενο διάβασμα
 Ακόμα και αν θεωρείτε ότι είστε προετοιμασμένοι για τις
εξετάσεις, ποτέ δεν θα είστε εντελώς προετοιμασμένοι
 Ποτέ δεν θα γνωρίζετε τα πάντα για το γνωστικό
αντικείμενο που προετοιμάζεστε, γι αυτό επικεντρωθείτε
στα κύρια θέματα και σημεία
 Δεν είστε υποχρεωμένοι να δώσετε τέλειες απαντήσεις
 Οι εξετάσεις έχουν στόχο να ελέγξουν τι ξέρετε και όχι
να σας οδηγήσουν στην αποτυχία
 Υπάρχουν και χειρότερα πράγματα από τις εξετάσεις
 Οι περισσότεροι άνθρωποι καταφέρνουν και περνούν τις
εξετάσεις.

ΥΠΕΝΘΥΜΙΖΕΤΕ ΔΙΑΡΚΩΣ ΣΤΟΝ ΕΑΥΤΟ ΣΑΣ

ΟΤΙ ΘΑ ΠΕΡΑΣΕΤΕ
2. Έξω από την αίθουσα των εξετάσεων

Αυτή είναι μια πολύ ευαίσθητη στιγμή γιατί βρίσκεστε με πολύ

κόσμο, οι περισσότεροι από τους οποίους αισθάνονται ακριβώς όπως
και εσείς. Αγχωμένοι και στρεσαρισμένοι.
Υπάρχουν μερικά πράγματα που μπορείτε να κάνετε για να μην
επηρεαστείτε πολύ από το αρνητικό κλίμα

 Προσπαθήστε να θυμίσετε στον εαυτό σας όλες τις

θετικές σκέψεις που κάνατε κατά τη διάρκεια της
προετοιμασίας σας.
 Αποφεύγετε να συζητάτε με τους άλλους τι έχετε
διαβάσει και τι όχι, τι ξέρετε και τι όχι
 Αποφεύγετε να συζητάτε πιθανές ερωτήσεις ή θέματα με
τους άλλους.
 Αποφεύγετε να ρωτάτε τον εαυτό σας τι ξέρει ή τι
θυμάται για κάποιο θέμα. Θα έχετε χρόνο μπροστά σας
να το κάνετε αυτό όταν πάρετε τα θέματα.
 Προσπαθήστε να είστε χαλαροί με το να επικεντρώνεστε
σε θετικές σκέψεις
 Προσπαθήστε να χαλαρώσετε παίρνοντας βαθιές
αναπνοές, κρατήστε τις για λίγο και αρχίστε να μετράτε
καθώς εκπνέετε.
 Επικεντρώστε τις σκέψεις σας στα πράγματα που έχετε
να κάνετε και όχι σε ό,τι έγινε στο παρελθόν.

ΥΠΕΝΘΥΜΙΖΕΤΕ ΔΙΑΡΚΩΣ ΣΤΟΝ ΕΑΥΤΟ ΣΑΣ

ΟΤΙ ΘΑ ΠΕΡΑΣΕΤΕ
3. Περιμένοντας τα θέματα.

Ο χρόνος που κάθεστε στη θέση σας και περιμένετε τα θέματα είναι
μια στιγμή που προκαλεί έντονο στρες .
Όμως προσπαθήστε να υπενθυμίζετε στον εαυτό σας ότι:
 δεν υπάρχει λόγος να ανησυχείτε γιατί έχετε
προετοιμαστεί καλά
 θα περάσετε τις εξετάσεις

Προσπαθήστε να χαλαρώσετε παίρνοντας βαθιές αναπνοές, κρατήστε

τις για λίγο και αρχίστε να μετράτε καθώς εκπνέετε
 Αποφύγετε τις αρνητικές σκέψεις
 Επικεντρωθείτε στις θετικές και καθησυχαστικές σκέψεις

ΥΠΕΝΘΥΜΙΖΕΤΕ ΔΙΑΡΚΩΣ ΣΤΟΝ ΕΑΥΤΟ ΣΑΣ

ΟΤΙ ΘΑ ΠΕΡΑΣΕΤΕ
4. Κατά τη διάρκεια των εξετάσεων

Από τη στιγμή που παίρνετε τα θέματα και αρχίζετε να γράφετε έχετε

πολύ λίγο χρόνο για να ανησυχείτε για το αν θα περάσετε.
Ωστόσο όμως μπορεί να έχετε μπροστά σας κάποιες ερωτήσεις που
σας φαίνονται ιδιαίτερα δύσκολες. Αυτή είναι μια επικίνδυνη στιγμή
κατά την οποία είναι πιθανό να αγχωθείτε και να αποσπαστεί η
προσοχή σας.

Αν αισθανθείτε ότι σας κυριεύει το άγχος και δεν μπορείτε να

συγκεντρωθείτε κάντε τα εξής:

* Προσπαθήστε να χαλαρώσετε παίρνοντας βαθιές αναπνοές,

κρατήστε τις για λίγο και αρχίστε να μετράτε καθώς εκπνέετε
* Ασχοληθείτε με κάποιο άλλο θέμα που γνωρίζετε την απάντηση
* Αφήστε για το τέλος τις δύσκολες ρωτήσεις. Μπορεί να θυμηθείτε
τις απαντήσεις καθώς απαντάται τις προηγούμενες.

Να θυμάστε ότι:
 Δεν χρειάζεται να δίνετε τέλειες απαντήσεις
 Οι εξετάσεις έχουν στόχο να ελέγξουν τι ξέρετε και όχι
να σας οδηγήσουν στην αποτυχία
 Δεν χρειάζεται να γράψετε τα πάντα σχετικά με το θέμα,
αλλά μόνο αυτά που ζητά η συγκεκριμένη ερώτηση.

ΥΠΕΝΘΥΜΙΖΕΤΕ ΔΙΑΡΚΩΣ ΣΤΟΝ ΕΑΥΤΟ ΣΑΣ

ΟΤΙ ΘΑ ΠΕΡΑΣΕΤΕ
 3. ΑΥΤΟΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤΕΧΝΙΚΩΝ ΚΑΙ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΩΝ
ΜΕΛΕΤΗΣ

Ο στόχος αυτού του εγχειριδίου και των σεμιναρίων, όπως έχει ήδη
αναφερθεί, είναι να σας βοηθήσει να υιοθετήσετε νέους και πιο
αποτελεσματικούς τρόπους μελέτης.

Προκειμένου όμως να επιλέξετε από τις παραπάνω στρατηγικές,

αυτές που πραγματικά έχετε ανάγκη και ταιριάζουν στην
προσωπικότητά σας, καλό θα ήταν να διερευνήσετε τις προσωπικές
σας στάσεις και τις συνήθειες σας σχετικά με τη μελέτη . Η
παρακάτω δραστηριότητα θα σας βοηθήσει να αξιολογήσετε τον
εαυτό σας στο θέμα αυτό.
Δραστηριότητα 11

Διαβάστε προσεκτικά τις παρακάτω δηλώσεις και σημειώστε

ένα () στο τετράγωνο που σας αντιπροσωπεύει.

ΝΑΙ ΟΧΙ
1. Ξοδεύω πάρα πολύ χρόνο για να μελετήσω αυτά που πρέπει
να μάθω.
2. Συνήθως ξενυχτάω διαβάζοντας το τελευταίο βράδυ πριν
την εξέταση.
3. Αν αφιερώσω όσο χρόνο θέλω στην κοινωνική μου ζωή τότε
δεν θα έχω αρκετό χρόνο για διάβασμα, ή όταν διαβάζω
αρκετά δεν έχω χρόνο για κοινωνική ζωή.
4. Συνήθως προσπαθώ να διαβάσω με το ραδιόφωνο ή την
τηλεόραση ανοιχτά
5. Δεν μπορώ να καθίσω και να διαβάσω για μεγάλο χρονικό
διάστημα χωρίς να κουραστώ ή να μου αποσπάσει κάτι την
προσοχή
6. Παρακολουθώ τις διαλέξεις των μαθημάτων αλλά συνήθως
μιλώ με τους άλλους, ή ονειρεύομαι ή κοιμάμαι
7. Συχνά μου είναι δύσκολο να καταλάβω τι έχω γράψει στις
σημειώσεις μου
8. Συχνά μου φαίνεται ότι οι σημειώσεις μου δεν καλύπτουν
την ύλη του μαθήματος
9. Δεν ξανακοιτώ τις σημειώσεις κατά τη διάρκεια του
εξαμήνου
10.Όταν φτάνω στο τέλος ενός κεφαλαίου δεν μπορώ να
θυμηθώ τι διάβασα
11.Δεν ξέρω να ξεχωρίζω τι είναι σημαντικό σ’ ένα κείμενο
12.Δεν μπορώ να συγκεντρωθώ εγκαίρως στο διάβασμα και γι
αυτό ξενυχτάω κάθε βράδυ πριν από τις εξετάσεις
13.Δεν παίρνω καλούς βαθμούς στις εξετάσεις ακόμη και αν
έχω διαβάσει καλά
14.Διαβάζω πολύ για τις εξετάσεις αλλά όταν μπαίνω στην
αίθουσα το μυαλό μου είναι άδειο
15.Συνήθως δεν έχω ένα συγκεκριμένο τρόπο να οργανώνω το
διάβασμα μου και γι αυτό το κάνω κάτω από την απειλή των
εξετάσεων
16.Συνήθως χάνομαι στις λεπτομέρειες ενός κειμένου και
αδυνατώ να καθορίσω τις βασικές του ιδέες
Εάν έχετε βάλει «ΝΑΙ» σε δυο ή περισσότερες προτάσεις κάποιας
ενότητας, τότε καλό θα ήταν να δώσετε ιδιαίτερη προσοχή στις
αντίστοιχες ενότητες του εγχειριδίου για να βελτιώσετε τις δεξιότητες
σας.

Αντίθετα, αν έχετε βάλει ένα ή και λιγότερα «ΝΑΙ» σε κάθε

κατηγορία προφανώς οι δεξιότητες σας σχετικά με τη μελέτη είναι
αρκετά αποτελεσματικές αλλά παρόλα αυτά το συγκεκριμένο
εγχειρίδιο θα μπορούσε να τις βελτιώσει ακόμη περισσότερο.

ΚΑΤΗΓΟΡΙΕΣ

 Διαχείριση χρόνου 1,2 και 3

 Τρόπος μελέτης 4,5, 10, 11, 12 και 16

 Ενεργητική ακρόαση - Σημειώσεις 6,7,8 και 9

 Εξετάσεις 13, 14 και 15.

ΤΡΙΚΑΛΑ 2005
 ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ

ΠΡΟΛΟΓΟΣ 4

ΜΕΡΟΣ 1ο ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΠΡΟΣΩΠΙΚΗΣ ΤΑΥΤΟΤΗΤΑΣ 5

1.1. Αυτό-εικόνα – Αυτοεκτίμηση………………………………………………… 5

1.1.1. Τρόποι ενίσχυσης της αυτοεκτίμησης……………………………… 14
1.2. Αυτό-βεβαιωτική συμπεριφορά……………………………………………… 17

1.3. Αποδοχή προσωπικής ευθύνης…………………………………………………. 21

1.4. Διαχείριση άγχους…………………………………………………………………….. 22

1.4.1. Αίτια άγχους…….……………………………………………………………….. 24
1.4.2. Τρόποι αντιμετώπισης άγχους……….…………………………………. 26

ΜΕΡΟΣ 2Ο ΔΙΑΠΡΟΣΩΠΙΚΕΣ ΣΧΕΣΕΙΣ ΚΑΙ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ 30

2.1. Εμπόδια αποτελεσματικής επικοινωνίας……….…………………………… 31

2.2. Δεξιότητες αποτελεσματικής επικοινωνίας…….…………………..…… 32

2.2.1. Δεξιότητες καλής ακρόασης………………………………………..….. 32
2.2.2. Δεξιότητες έκφρασης και διαχείρισης συναισθημάτων……. 33
2.2.3. Δεξιότητες κατανόησης μη λεκτικής επικοινωνίας…………… 35

2.3. Δεξιότητες διεκδικητικής συμπεριφοράς………………………………….. 41

2.4. Δεξιότητες επίλυσης συγκρούσεων………………………………………….. 44

ΜΕΡΟΣ 3ο ΔΕΞΙΟΤΗΤΕΣ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗΣ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΩΝ 49

3.1. Κατανόηση του προβλήματος ………………………………………………….. 51

3.2 . Πιθανές εναλλακτικές λύσεις ………………………………………………….. 51

3.3. Αξιολόγηση εναλλακτικών λύσεων …………………………………………. 52

3.4. Επιλογή λύσης και λήψη απόφασης ……………………………………….. 52

3.5. Αξιολόγηση επιλογής και επανακαθορισμός …………………………… 54

3
 ΠΡΟΛΟΓΟΣ

Το εγχειρίδιο αυτό σε συνδυασμό με τα σεμινάρια που θα

γίνουν ελπίζουμε ότι θα συμβάλλει στην ανάπτυξη δεξιοτήτων που
θα σας βοηθήσουν να εκπληρώσετε με επιτυχία τις προσδοκίες και
τους στόχους σας.
Οι δεξιότητες ζωής σχετίζονται με την ικανότητα του
ανθρώπου να ζει καλά και να είναι αποτελεσματικός στο περιβάλλον
του. Από τον εκτενή κατάλογο των δεξιοτήτων οι οποίες μας είναι
απαραίτητες για να δρούμε αποτελεσματικά στην καθημερινή μας
ζωή, στο εγχειρίδιο αυτό, μετά από μελέτη σχετικών εγχειριδίων
και ιστότοπων επιλέξαμε τρεις από τις συχνότερα αναφερόμενες
«δεξιότητες». Αυτές έχουν ευρύτερη εφαρμογή σε πολλούς τομείς
της ζωής όπως παραδείγματος χάριν στις κοινωνικές συναναστροφές
και στην εργασία.
Στο πρώτο μέρος του εγχειριδίου εξηγούμε τις έννοιες της
αυτοεικόνας και της αυτοπεποίθησης και παράλληλα παρουσιάζουμε
τις κατάλληλες συμπεριφορές με τις οποίες μπορείτε να αναπτύξετε
μια θετική αυτοεικόνα.
Στο δεύτερο μέρος του εγχειριδίου παρουσιάζονται τεχνικές
που μπορούν να σας βοηθήσουν να επικοινωνείτε καλύτερα και να
λύνετε τις όποιες συγκρούσεις.
Στο τρίτο μέρος του εγχειριδίου θα βρείτε αποτελεσματικές
πρακτικές που οδηγούν στην πετυχημένη αντιμετώπιση
προβλημάτων.

4
1. ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΠΡΟΣΩΠΙΚΗΣ ΤΑΥΤΟΤΗΤΑΣ

1.1. Αυτοεικόνα – Αυτοεκτίμηση

 Τι είναι αυτοεικόνα
Ο κάθε άνθρωπος αποκτά την αίσθηση του εαυτού του μέσα
από μια πολύπλοκη διαδικασία που οδηγεί στην διαμόρφωση της
αυτοεικόνας του. Η έννοια της αυτοεικόνας, έχει να κάνει με το
ποιοι, συνειδητά ή ασυνείδητα, θεωρούμε ότι είμαστε, με το ποια
θεωρούμε ότι είναι τα φυσικά και ψυχολογικά μας χαρακτηριστικά,
ποια είναι τα προσόντα μας και ποιες οι αδυναμίες μας.

 Πως διαμορφώνεται
Η αυτοεικόνα μας διαμορφώνεται μέσα από την ποικιλία των
εμπειριών μας και εμπεριέχει χιλιάδες πεποιθήσεις που έχουμε για
τον εαυτό μας από τις οποίες άλλες είναι θετικές και άλλες
αρνητικές.

 Ο ρόλος των άλλων στη διαμόρφωση της αυτοεικόνας

Η ανάπτυξη της εικόνας που έχουμε για τον εαυτό μας γίνεται
και μέσω της αλληλεπίδρασης μας με τους άλλους ανθρώπους.
Διαμορφώνουμε την αυτοεικόνα μας σε μεγάλο βαθμό μέσα από τις
αντιδράσεις των άλλων ανθρώπων προς το πρόσωπο μας και κυρίως
βασιζόμαστε στις αντιδράσεις των σημαντικών άλλων, δηλαδή αυτών
που έχουν ιδιαίτερη σημασία για μας.

 Ποιος είναι ο ρόλος της αυτοεικόνας στη ζωή μας

Η εικόνα που έχουμε για τον εαυτό μας και η εικόνα που
θεωρούμε ότι οι άλλοι έχουν για μας, καθορίζει τον τρόπο που
εκφραζόμαστε, που αλληλεπιδρούμε με τους άλλους, τις επιλογές
που κάνουμε και τις αποφάσεις που παίρνουμε για τη ζωή μας. Με
άλλα λόγια η αυτοεικόνα μας καθορίζει το είδος της ζωής που
διαμορφώνουμε για τον εαυτό μας.

5
  Ποια είναι η σχέση αυτοεικόνας και αυτοεκτίμησης
Αυτό που έχει ιδιαίτερη σημασία στην έννοια της αυτοεικόνας και
την καθιστά πολύ σημαντική για τη ζωή μας είναι το στοιχείο
αξιολόγησης που εμπεριέχει.
Όταν προσπαθούμε να αναλογιστούμε το ποιοι είμαστε και ποια
είναι τα χαρακτηριστικά μας αναπόφευκτα οδηγούμαστε σε μια
αξιολόγηση τους εαυτού μας και πάνω σ’ αυτήν την αξιολόγηση
χτίζεται η αυτοεκτίμηση μας.
Το να βλέπουμε επομένως τον εαυτό μας με θετικό τρόπο και να
αξιολογούμε τα χαρακτηριστικά μας θετικά, δημιουργεί μια γερή
βάση πάνω στην οποία μπορούν να αναπτυχθούν συναισθήματα
πίστης, εκτίμησης και εμπιστοσύνης προς τον εαυτό μας.

Με ποιον τρόπο μπορεί κανείς να διαμορφώσει μια θετική εικόνα για

τον εαυτό του;

Οι παρακάτω συμπεριφορές θεωρούμε ότι είναι ιδιαίτερα χρήσιμες προκει-

μένου να αναπτύξετε και να διατηρήσετε μια θετική εικόνα γα τον εαυτό
σας

1. Αντιμετωπίζετε τον εαυτό σας και τους άλλους με σεβασμό

2. Προσπαθήστε να ανακαλύψετε και να αναδείξετε τα δυνατά σας

σημεία. Τα πράγματα στα οποία είστε καλοί σε κάθε τομέα της
ζωής

3. Προσπαθήστε να επιβραβεύετε τον εαυτό σας για ό,τι καλό

καταφέρνει

4. Αναγνωρίστε στον εαυτό σας την ευθύνη για ό,τι καλό

καταφέρνετε

5. Προσπαθήστε να θέτετε ρεαλιστικούς στόχους τους οποίους

μπορείτε να πετύχετε.

6. Προσπαθήστε να οργανώνετε τις προσπάθειες σας με

μικρά και σταθερά βήματα.
 Δραστηριότητα 1

6
Συμπληρώστε τις φράσεις που ξεκινούν με το ρήμα ‘Είμαι…………’,
στις δύο λίστες που παρατίθενται παρακάτω. Η πρώτη λίστα αφορά
σε χαρακτηριστικά του εαυτού σου, που σου αρέσουν και η δεύτερη
σε χαρακτηριστικά του εαυτού σου, που δεν σου αρέσουν. Π.χ.
‘Είμαι άτομο που κάνω εύκολα φίλους’ ή ‘Είμαι άτομο που προκαλώ
εύκολα φασαρίες’.
Προσπαθήστε να σημειώσετε έξι χαρακτηριστικά σε κάθε λίστα. Δεν
υπάρχουν σωστές και λάθος απαντήσεις.

Χαρακτηριστικά του εαυτού μου, που μου αρέσουν.

Είμαι………………………………………………………………………………………………………

Είμαι………………………………………………………………………………………………………

Είμαι………………………………………………………………………………………………………

Είμαι………………………………………………………………………………………………………

Είμαι………………………………………………………………………………………………………

Είμαι………………………………………………………………………………………………………

Χαρακτηριστικά του εαυτού μου, που δεν μου αρέσουν.

Είμαι………………………………………………………………………………………………………

Είμαι………………………………………………………………………………………………………

Είμαι………………………………………………………………………………………………………

Είμαι………………………………………………………………………………………………………

Είμαι………………………………………………………………………………………………………

Είμαι………………………………………………………………………………………………………

Στη συνέχεια διαβάστε προσεκτικά αυτά που γράψατε και

προσπαθήστε να απαντήσετε τις παρακάτω ερωτήσεις.

 Σε ποια περίοδο της ζωής σας εντοπίζετε την εμφάνιση των

συγκεκριμένων χαρακτηριστικών;
 Κάτω από ποιες συνθήκες συμπεριφέρεστε σύμφωνα με αυτά
τα χαρακτηριστικά; Π.χ. Που; Πότε; Με ποιον; Πόσο συχνά;
 Τι θα έπρεπε να κάνω αν ήθελα να αλλάξω κάποιο από τα
παραπάνω χαρακτηριστικά;
(Από το βιβλίο ‘Games for Social and Life Skills (Hutchinson 1985) c Tim Bond 1985)

7
Το πιο σημαντικό στοιχείο σχετικά με την αυτοεικόνα είναι το πώς
αισθανόμαστε για αυτήν ΓΙΑΤΙ αυτό καθορίζει το επίπεδο της
αυτοεκτίμησης μας.

 Τι είναι η αυτοεκτίμηση
Η αυτοεκτίμηση αφορά στον τρόπο και στο βαθμό με τον οποίο
αξιολογούμε τον εαυτό μας δηλαδή στο πόσο θετικά ή αρνητικά
αισθανόμαστε γι αυτόν.

Πιο συγκεκριμένα η αυτοεκτίμηση:

 Φανερώνει τη στάση αποδοκιμασίας ή επιδοκιμασίας του εαυτού

μας

 Δηλώνει το κατά πόσο πιστεύουμε στον εαυτό μας και στο

δικαίωμα μας να είμαστε ευτυχισμένοι και να αισθανόμαστε ότι
αξίζουμε

 Εκφράζει την προσωπική μας κριτική και την προσωπική στάση

προς το εαυτό μας

 Δηλώνει το κατά πόσο πιστεύουμε ότι είμαστε ικανοί, σημαντικοί,

πετυχημένοι και άξιοι

Ποιος είναι ο ρόλος της αυτοεκτίμησης στη ζωή μας;

Επηρεάζει την συμπεριφορά μας σε όλους τους τομείς της ζωής.
Καθορίζει τον τρόπο που λειτουργούμε στη δουλειά, στην
οικογένεια, στις κοινωνικές μας συναναστροφές.
 Το να αξιολογούμε τον εαυτό μας θετικά και να έχουμε έτσι
υψηλή αυτοεκτίμηση σημαίνει ότι:
 Θεωρούμε τον εαυτό μας ικανό να αγαπηθεί και αγαπούμε και
τους άλλους, άξιο να τον φροντίζουν και φροντίζουμε τους
άλλους, άξιο να δεχτεί υποστήριξη και υποστηρίζουμε τους

8
 άλλους, άξιο να αναγνωριστεί από τους άλλους και αναγνω-
ρίζουμε την αξία των άλλων.
 Διαθέτουμε μια παραγωγική προσωπικότητα και πετυχαίνουμε το
μέγιστο των δυνατοτήτων μας στο σχολείο, στην δουλειά και στην
κοινωνική μας ζωή.
 Είμαστε ικανοί, διαθέτουμε φαντασία και ευρηματικότητα στην
αντιμετώπιση των προβλημάτων μας, τολμούμε να ρισκάρουμε,
είμαστε αισιόδοξοι για την επίτευξη των στόχων μας και τη ζωή
γενικότερα.
 Είμαστε καλοί στις κοινωνικές σχέσεις με τους άλλους.
Γνωρίζουμε πώς να προσαρμοζόμαστε στις απαιτήσεις της κάθε
αλληλεπίδρασης
 Είμαστε σε θέση να δηλώσουμε καθαρά ποιοι είμαστε, ποιες είναι
οι δυνατότητες μας για το μέλλον και τι έχουμε πετύχει στη ζωή.
 Είμαστε έτοιμοι να δεχτούμε την ευθύνη και τις συνέπειες των
πράξεων μας.
 Είμαστε αλτρουιστές. Δεν είμαστε εγωκεντρικοί και εγωιστές.
 Διαθέτουμε ικανότητες αντιμετώπισης προβλημάτων. Μπορούμε
να αντιμετωπίσουμε το καθημερινό άγχος με παραγωγικό τρόπο
και να διατηρήσουμε μια ισορροπία στη ζωή μας.
 Αντιμετωπίζουμε το μέλλον με ενθουσιασμό και με μια αίσθηση
αισιοδοξίας. Έχουμε όνειρα, προσδοκίες και ελπίδες για το
μέλλον.
 Θέτουμε στόχους και εργαζόμαστε για να τους πραγματο-
ποιήσουμε.

9
Προσοχή !!
Η υψηλή αυτοεκτίμηση για να μας οδηγήσει στις θετικές
συμπεριφορές που αναφέρονται παραπάνω πρέπει πάνω απ’ όλα να
βασίζεται σε ρεαλιστική αξιολόγηση.

Ρεαλιστική αξιολόγηση τους εαυτού μας σημαίνει ότι:

 Είμαι σε θέση να αναγνωρίζω τα θετικά μου σημεία και τις
ικανότητες μου
 Αναγνωρίζω τις αδυναμίες και τα λάθη μου και προσπαθώ
να τα διορθώσω
 Σέβομαι και εκτιμώ τον εαυτό μου γι αυτό που είναι χωρίς
να υπερβάλλω αλλά και χωρίς να τον υποβιβάζω

ΘΥΜΗΣΟΥ
τα χαρακτηριστικά του εαυτού σου που σημείωσες στη
δραστηριότητα 1 (σελ. 7) και σκέψου κατά πόσο αξιολόγησες
ρεαλιστικά τον εαυτό σου; Απάντησε στις εξής ερωτήσεις:
 Ποια από τα συγκεκριμένα χαρακτηριστικά είναι ρεαλιστικά και
ποια όχι;
 Είμαι υπερβολικά αυστηρός/η με τον εαυτό μου;
 Είμαι υπερβολικά επιεικής με τον εαυτό μου;

ΓΙΑ ΝΑ ΑΙΣΘΑΝΟΜΑΣΤΕ ΚΑΛΑ ΜΕ ΤΟΝ ΕΑΥΤΟ ΜΑΣ ΔΕΝ

ΣΗΜΑΙΝΕΙ ΟΤΙ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΕΙΜΑΣΤΕ ΤΕΛΕΙΟΙ.

10
 Το να αξιολογούμε τον εαυτό μας αρνητικά και να έχουμε
χαμηλή αυτοεκτίμηση σημαίνει ότι:

Παρουσιάζουμε τον εαυτό μας χρησιμοποιώντας

κυρίως αρνητικά σχόλια γι’ αυτόν  Δραστηριότητα 1

Δυσκολευόμαστε να ενισχύσουμε τον εαυτό μας  Δραστηριότητα 1

θετικά

Δυσκολευόμαστε να αναγνωρίσουμε τα δυνατά  Δραστηριότητα 1

μας σημεία, τα προσόντα μας και τις ικανότητες
μας. Μας είναι δύσκολο να δεχτούμε
κομπλιμέντα και αναγνώριση.
Συμπεριφερόμαστε με βάση τον φόβο της  Δραστηριότητα 3
απόρριψης γιατί θεωρούμε ότι δεν είμαστε άξιοι
να γίνουμε αποδεκτοί από τους άλλους.

Αποζητούμε επίμονα την αποδοχή από τους  Δραστηριότητα 3

άλλους

Διστάζουμε να διεκδικήσουμε αυτά που  Δραστηριότητα 10

θέλουμε.

Φοβόμαστε να έρθουμε σε σύγκρουση με τους  Δραστηριότητα 11

άλλους

Δυσκολευόμαστε να αντιμετωπίσουμε τα  Δραστηριότητα 12

προβλήματα μας.

Δυσκολευόμαστε να αναλάβουμε αυτόνομους  Δραστηριότητα 4

ρόλους στη ζωή και συχνά εξαρτόμαστε από
άλλα μέλη της οικογένειας μας.

Αισθανόμαστε ανασφάλεια και άγχος όταν  Δραστηριότητα 6

βρισκόμαστε με άλλους

11
 Δραστηριότητα 2

Καθορίστε το επίπεδο της αυτοεκτίμησης σας συμπληρώνοντας το

παρακάτω ερωτηματολόγιο.
Οδηγίες : δηλώστε αν συμφωνείτε ή διαφωνείτε με τις παρακάτω
προτάσεις

Προτάσεις Συμφωνώ Διαφωνώ

1. Είμαι ικανός να συζητώ με τους άλλους τα
δυνατά μου σημεία, τις ικανότητες μου, τα προσό-
ντα μου και τα επιτυχίες μου
2. Διεκδικώ τα δικαιώματα μου απέναντι σ‘ αυτούς
που τα παραβιάζουν ή τα αγνοούν
3. Είμαι ευχαριστημένος με τον εαυτό μου και με
τον τρόπο που ενεργώ
4. Δεν μου δημιουργούνται συναισθήματα
ανασφάλειας και άγχους όταν γνωρίζω καινούρ-
γιους ανθρώπους
5. Έχω καλές σχέσεις με τους ανθρώπους που
βρίσκονται γύρω μου
6. Είμαι ικανός να αναπτύξω και να διατηρήσω
μια θετική εικόνα για τον εαυτό μου.
7. Είμαι ευχαριστημένος /η με όσα έχω καταφέρει
στις σπουδές μου, στην εργασία μου, στην οικο-
γένειά μου και στις κοινωνικές μου σχέσεις
8. Αντιμετωπίζω αποτελεσματικά τα προβλήματα.
Οι σκέψεις μου δεν επηρεάζονται από παράλογες
πεποιθήσεις ή φόβους
9. Είμαι πρόθυμος /η να συγκρουστώ προκειμέ-
νου να υπερασπιστώ τα δικαιώματα μου
10. Είμαι πρόθυμος /η να αναλάβω την ευθύνη
των πράξεων μου και να αναγνωρίσω στον εαυτό
μου το δικαίωμα να κάνω λάθος

Αν το σύνολο των προτάσεων με τις οποίες διαφωνείτε είναι 3 ή και

περισσότερες μάλλον πρέπει να δουλέψετε λίγο για να ενισχύσετε
την αυτοεκτίμηση σας.

12
 Πως διαμορφώνεται η αυτοεκτίμηση
Η αυτοεκτίμηση είναι ένα δυναμικό στοιχείο της
προσωπικότητας. Αυτό σημαίνει ότι δεν γεννιόμαστε με αυτό ή χωρίς
αυτό αλλά είναι κάτι που διαμορφώνεται με την πάροδο του χρόνου
και σχετίζεται με τι εμπειρίες που βιώνει το άτομο σε όλη τη διάρκεια
της ζωής του.
Σημαντικό ρόλο φυσικά παίζουν καταρχήν οι εμπειρίες που βιώνει
το άτομο κατά την διαπαιδαγώγηση του από την οικογένεια, το
σχολείο, τον πρώτο κοινωνικό του περίγυρο. Στη συνέχεια κατά τη
φάση της ενηλικίωσης οι εμπειρίες που βιώνει στο εργασιακό του
περιβάλλον του και οι απαιτήσεις των καινούργιων ρόλων που
αναλαμβάνει μπορούν να επηρεάσουν και να διαφοροποιήσουν το
επίπεδο αυτοεκτίμησης του ατόμου.
 Οι άνθρωποι για να αναπτύξουν υγιή και υψηλή
αυτοεκτίμηση χρειάζονται από τους άλλους:
 Άνευ όρων αγάπη, ζεστασιά και φροντίδα για να αισθανθούν ότι
αξίζουν και αποδοχή γι’ αυτό που είναι.
 Να ενθαρρύνονται να αναπτύσσουν σχέσεις και να έχουν καλή
επικοινωνία με τους άλλους ανθρώπους.
 Να τους συμπεριφέρονται με σεβασμό και να αναγνωρίζουν τις
ανάγκες τους.
 Να τους αφήνουν περιθώρια για ατομική δράση και πρωτοβουλία
προκειμένου να αναπτύξουν την δημιουργικότητα τους και τη
φαντασία τους, αλλά…..
 Να θέτονται ξεκάθαρα όρια στη συμπεριφορά τους. Τα όρια
βοηθάνε τους ανθρώπους να συμπεριφέρονται λογικά και να
αναγνωρίζουν τις υπευθυνότητες τους.

Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι πέρα από τις επιρροές του

περιβάλλοντος πολλά μπορούν να γίνουν από μας τους ίδιους για να
ενισχυθεί η αυτοεκτίμηση μας, όταν αυτό είναι αναγκαίο.
Είναι σημαντικό να γνωρίζουμε ότι μπορούμε να έχουμε λόγο και
ρόλο στο πως αισθανόμαστε για τον εαυτό μας.

13
1.1.1. Τρόποι ενίσχυσης της αυτοεκτίμησης
Οι συγκεκριμένοι τρόποι που προτείνουμε παρακάτω εστιάζονται
κυρίως στη φάση ζωής που βρίσκεστε σ΄ αυτήν την ηλικία.

Τι μπορείτε να κάνετε Πώς να το κάνετε

Αναπτύξτε μια προσωπική αίσθηση Αυτονομηθείτε από την πατρική σας
ανεξαρτησίας και αυτονομίας οικογένεια και να μάθετε να
διαχειρίζεστε μόνοι σας, τις ανάγκες
της συντήρησης ενός σπιτιού
Αντιμετωπίστε τις σχέσεις με τους Ενισχύστε την διεκδικητική σας
γονείς σας ως σχέση ενήλικα προς συμπεριφορά (δραστηριότητα 10)
ενήλικα

Στρέψτε την προσοχή σας από την Ενισχύστε την ικανότητα σας να
πατρική σας οικογένεια στις νέες σας επικοινωνείτε με τους άλλους στις
σχέσεις, στο Πανεπιστήμιο, στη διαπροσωπικές σας σχέσεις
δουλειά, στις άλλες σας (δραστηριότητα 7,8,9)
δραστηριότητες
Προσπαθήστε να διαμορφώσετε το Εξασκηθείτε στην αυτοβεβαιωτική
επαγγελματικό σας μέλλον και συμπεριφορά (δραστηριότητα 4)
προσαρμοστείτε στον κόσμο των
«μεγάλων».
Προσπαθήστε να αναλαμβάνετε την Μελετήστε την ενότητα 1.3.
προσωπική ευθύνη των πράξεων
σας
Εξασκηθείτε στην αντιμετώπιση του Μελετήστε την ενότητα 1.4. και
άγχους εξασκηθείτε με τη δραστηριότητα 6

Προσπαθήστε να βελτιώσετε τον Μελετήστε την ενότητα 3 και

τρόπο με τον οποίο αντιμετωπίζετε εξασκηθείτε με τη δραστηριότητα 12
τα προβλήματα

14
 Δραστηριότητα 3

Προσπάθησε να σκεφτείς 10 πράγματα που έχεις καταφέρει στη ζωή

σου, ως τώρα και τα θεωρείς επιτυχίες. Γράψε αυθόρμητα αυτές τις
επιτυχίες σου σε μια καρτέλα, χωρίς να σκεφτείς ιδιαίτερες
λεπτομέρειες.
Η καρτέλα μπορεί να είναι κάπως έτσι:

ΟΙ ΕΠΙΤΥΧΙΕΣ ΜΟΥ

………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………

Τοποθέτησε τη συγκεκριμένη καρτέλα σε κάποιο σημείο στο δωμάτιο

σου και σε τακτά χρονικά διαστήματα διάβαζε την, γιατί είναι καλό
να εστιάζεις στα θετικά και σ’ αυτά που σου θυμίζουν τις
δυνατότητες σου.

15
 Τι μπορείς να κάνεις όταν κλονίζεται η αυτοεκτίμηση σου.

Ακόμα και αν διαθέτουμε υψηλή αυτοεκτίμηση και αισθανόμαστε

γενικά καλά με τον εαυτό μας, μπορεί να ‘ρθουν κάποιες στιγμές που
μπορεί αυτή να κλονιστεί. Μπορεί μια δύσκολη ή καινούργια
κατάσταση να μας κάνει να νιώσουμε άσχημα για τον εαυτό μας και
ανεπαρκείς για να την αντιμετωπίσουμε.
ΤΟΤΕ:
 Σκεφτείτε ότι όταν βιώνουμε κάτι καινούργιο και άγνωστο είναι
φυσιολογικό να αισθανόμαστε έλλειψη πίστης. Απλά βρισκόμαστε
δε διαδικασία μάθησης
 Προσπαθήστε εκείνη τη στιγμή να κάνετε κάτι, αν είναι δυνατό,
στο οποίο τα καταφέρνετε καλά
 Προσπαθήστε αυτό που θα κάνετε να απαιτεί την πρακτική
συμμετοχή σας και να πρέπει να πάρετε κάποια απόφαση
 Κάντε κάτι που να απαιτεί την προσοχή σας και μείνετε
συγκεντρωμένοι σ’ αυτό
 Σταματήστε να σκέφτεστε μόνο τον εαυτό σας και το αν θα τα
καταφέρετε
 Θυμηθείτε όλα τα πράγματα που έχετε πετύχει
 Προσπαθήστε να χαλαρώσετε
 Θυμηθείτε ότι μπορεί να κάνετε και λάθη
 Σκεφτείτε ότι τα συναισθήματα μας επηρεάζουν την σκέψη και τη
συμπεριφορά μας. Όταν αισθάνομαι άσχημα με τον εαυτό μου το
μυαλό μου πηγαίνει μόνο στις άσχημες στιγμές και είμαι
απαισιόδοξος.

Προσπαθήστε να κάνετε πράξη αυτές τις συμβουλές και αν

μπορείτε μόνιμες συνήθειες στη ζωή σας.

16
1.2. Αυτό-βεβαιωτική συμπεριφορά

Για τους περισσότερους ανθρώπους η υψηλή αυτοεκτίμηση δεν

αποτελεί ένα τυχαίο γεγονός αλλά είναι αποτέλεσμα του τρόπου που
σκέφτονται και ενεργούν καθημερινά.
Η θετική αξιολόγηση τους εαυτού μας χρειάζεται να ενισχύεται
και να επιβεβαιώνεται καθημερινά με θετικές σκέψεις και
συμπεριφορές. Αυτή είναι μια διαρκής διαδικασία στην οποία
μπορούμε να εξασκηθούμε έτσι ώστε να διασφαλίσουμε την καλή
εικόνα για τον εαυτό μας.
Ένας τρόπος για να το πετύχουμε αυτό είναι να εμπλουτίσουμε
το ρεπερτόριο των σκέψεων μας με διάφορες προτάσεις που να
σχολιάζουν θετικά, το ποιοι είμαστε, τι μπορούμε να κάνουμε, ποιες
θετικές αλλαγές μπορούμε να πετύχουμε.
Για παράδειγμα:
Θετικές σκέψεις για το ποιοι είμαστε:
 είμαι ικανός/ή
 είμαι αγαπητός/ή
 είμαι έξυπνος/η
 είμαι δημιουργικός/ή
 είμαι δραστήριος/α
 είμαι έμπιστος/η
 είμαι γενναιόδωρος/η
 είμαι ενθουσιώδης
 είμαι χαλαρός/ή

Θετικές σκέψεις για το τι μπορούμε να κάνουμε για να πετύχουμε

τους στόχους μας:
 μπορώ να ρισκάρω
 μπορώ να χάσω βάρος
 μπορώ να σταματήσω το κάπνισμα
 μπορώ να νικήσω
 μπορώ να είμαι δυνατός/ή

17
 μπορώ να χαίρομαι
 μπορώ να αλλάξω
 μπορώ να αντιμετωπίσω τα προβλήματα
 μπορώ να είμαι ειλικρινής με τα συναισθήματα μου

Θετικές σκέψεις για θετικές αλλαγές στη ζωή μας

 Θα γίνομαι καλύτερος/η κάθε μέρα
 Θα γίνομαι συναισθηματικά πιο δυνατός/ή κάθε μέρα
 Θα χάνω λίγο βάρος κάθε μέρα
 Θα είμαι πιο ενεργητικός/ή σήμερα στο μάθημα
 Θα φροντίσω τον εαυτό μου περισσότερο σήμερα
 Θα διαχειριστώ καλύτερα τον χρόνο μου σήμερα
 Θα διαχειριστώ καλύτερα τα χρήματα μου σήμερα

18
 Δραστηριότητα 4

Βήμα 1. Επιλέξτε από τα παραπάνω μια φράση ή μια λέξη για το

ποιοι είστε ή τι μπορείτε να πετύχετε. Μπορείτε να εμπλουτίσετε το
παραπάνω ρεπερτόριο με στόχους σχετικούς με την φοιτητική σας
ζωή. Π.Χ. Μπορώ να προσέχω περισσότερο στις διαλέξεις των
μαθημάτων.
Βήμα 2. Γράψτε το σε μια καρτέλα που να έχει την παρακάτω
μορφή.

Τι θέλω να πετύχω:

Βήμα 3. Καθίστε σε μια πολυθρόνα και χαλαρώστε. Πάρτε μπροστά

σας την καρτέλα και κοιτάξτε την προσπαθώντας να συγκεντρώσετε
σ΄ αυτήν την προσοχή σας. Συνεχίστε να την κοιτάτε για 10 λεπτά.

Βήμα 4. Κάντε αυτή την άσκηση κάθε βράδυ για μερικές μέρες.
Καθώς συνεχίζετε θα διαπιστώσετε ότι η φράση αυτή τυπώνεται στο
μυαλό σας και θα ακολουθεί τις σκέψεις σας στην καθημερινή ζωή
σας.

19
 Δραστηριότητα 5

Βήμα 1. Δημιουργήστε ή βρείτε μια εικόνα ή μια φωτογραφία ενός

αντικειμένου ή προσώπου ή τοπίου που να αντιπροσωπεύει έναν
στόχο σας για το ποιοι είστε, ή τι μπορείτε να πετύχετε. Π.χ.
Για το στόχο του πτυχίου ένα ηλιοβασίλεμα
Για το στόχο ενός μακρινού ταξιδιού έναν ήσυχο ωκεανό
Για το στόχο μιας ευτυχισμένης οικογένειας την εικόνα μιας
ηλιόλουστης μέρας.

Βήμα2. Καθίστε αναπαυτικά σε μια πολυθρόνα, κοιτάξτε τη

φωτογραφία και σκεφτείτε το στόχο σας. Κάντε το αυτό για 10 λεπτά
κάθε βράδυ για μερικές μέρες

Βήμα 3. Κάντε φωτοαντίγραφα της εικόνας και κολλήστε την σε

διάφορα σημεία έτσι ώστε να την βλέπετε πολλές φορές την ημέρα.

20
1.3. Αποδοχή προσωπικής ευθύνης

Ένας ακόμη αποτελεσματικός τρόπος για να αναπτύξουμε και να

διατηρήσουμε μια θετική αξιολόγηση για τον εαυτό μας είναι να
αποδεχόμαστε την προσωπική ευθύνη των πράξεων μας.
Διαβάστε με προσοχή τα παρακάτω και προσπαθήστε να
κρατήσετε στο μυαλό σας αυτά που έχετε να κερδίσετε όταν
αποδέχεστε την ευθύνη των πράξεων σας.
 Το να αποδέχομαι την ευθύνη των πράξεών μου σημαίνει
ότι:
 Αναγνωρίζω ότι είμαι ο μόνος υπεύθυνος για τις επιλογές που
κάνω στη ζωή μου.
 Αποδέχομαι ότι είμαι ο μόνος υπεύθυνος για ό,τι επιλέγω να
αισθανθώ και να σκεφτώ
 Αποδέχομαι ότι δεν μπορώ να κατηγορώ τους άλλους για τις
επιλογές που κάνω
 Αποδέχομαι ότι εγώ είμαι ο υπεύθυνος που θα καθορίσω αυτό
που είμαι και το πώς οι επιλογές μου θα επηρεάσουν τη ζωή μου
 Αποδέχομαι ότι εγώ είμαι ο υπεύθυνος των συνεπειών των
πράξεων μου
 Αναγνωρίζω ότι εγώ θα καθορίσω το πώς θα αναπτυχθεί η
αυτοεκτίμηση μου
 Αντίθετα όταν δεν αναλαμβάνουμε την προσωπική μας
ευθύνη κινδυνεύουμε να:
 Αποζητούμε την αποδοχή την αναγνώριση και την επιβεβαίωση
αποκλειστικά από τους άλλους
 Αισθανόμαστε οργή θυμό και απογοήτευση για τον άδικο τρόπο
με τον οποίο έχουμε χρησιμοποιηθεί
 Φοβόμαστε να ρισκάρουμε και να πάρουμε αποφάσεις
 Υποφέρουμε από αδικαιολόγητους φόβους
 Έχουμε προβλήματα στις προσωπικές μας σχέσεις
 Μη μπορούμε να εμπιστευτούμε τους άλλους και να νιώθουμε
ανασφαλείς.

21
1.4. Διαχείριση άγχους

Για την πετυχημένη πορεία του ατόμου στη ζωή και την
ανάπτυξη μιας υγιούς και συγκροτημένης προσωπικότητας είναι πολύ
σημαντικό το άτομο να είναι σε θέση να αντιμετωπίζει με επιτυχία
στρεσογόνες καταστάσεις.
Με τον όρο στρεσογόνες καταστάσεις αναφερόμαστε στις
καταστάσεις εκείνες κατά τις οποίες η αντίδραση του ατόμου
φανερώνει αδυναμία να ανταποκριθεί στις απαιτήσεις του
περιβάλλοντος. Σ’ αυτήν την περίπτωση το άτομο δεν είναι σίγουρο
με ποιον τρόπο μπορεί να αναταπεξέλθει και νιώθει άγχος.
Το άγχος αυτό μπορεί να αποτελεί ένα χαρακτηριστικό των
αντιδράσεων του ατόμου, και να συνοδεύει συχνά τη συμπεριφορά
του ή μπορεί να είναι το άγχος της περίστασης, δηλαδή να
προκαλείται από τα χαρακτηριστικά της συγκεκριμένης κατάστασης.
Σε κάθε περίπτωση η απάντηση του ατόμου στο συναίσθημα του
άγχους και ο τρόπος που βιώνει αυτό το συναίσθημα, εκδηλώνεται
με μια σειρά αντιδράσεις οι οποίες αποτελούν το στρες.

Όταν αισθανόμαστε άγχος δηλαδή αντιδρούμε με στρες. Οι

αντιδράσεις αυτές μπορεί να αφορούν:
Στο σώμα : Ταχυπαλμία, επιτάχυνση της αναπνοής, κόμπος στο
λαιμό, ζαλάδες, αναγούλες, αϋπνία, συχνοουρία, εφίδρωση,
δυσκολία στην ομιλία, στόμα στεγνό, κόμπος στο στομάχι, κρύα και
ιδρωμένα χέρια.
Στις σκέψεις : Σύγχυση, προβλήματα μνήμης, δυσκολία στη
συγκέντρωση, επαναλαμβανόμενες σκέψεις του τύπου ‘δεν θα τα
καταφέρω’ ‘δεν καταλαβαίνω’ ‘είναι φοβερό, δραματικό’ ‘τι θα πούνε
οι άλλοι’.
Στη διάθεση : Νευρικότητα, ανυπομονησία, ενοχές, ζήλια,
κατάθλιψη, θυμός.

22
Ωστόσο το συναίσθημα του άγχους δεν είναι πάντα καταστροφικό.
Πολλές φορές μπορεί να λειτουργήσει ως κίνητρο για να
προσπαθήσουμε περισσότερο και με περισσότερη προσοχή. Αυτό
είναι το καλό άγχος και χωρίς αυτό, δεν θα αντιμετωπίζαμε τις
προκλήσεις αλλά ούτε θα αποφεύγαμε τους κινδύνους. Το καλό
άγχος λοιπόν, λειτουργεί ως καμπανάκι κινδύνου για να μας
προστατέψει ή ως κινητήρια δύναμη για δράση, αρκεί όμως να το
αναγνωρίσουμε ως τέτοιο και να μη του αποδώσουμε μεγαλύτερες
διαστάσεις.

23
1.4.1. Αίτια άγχους

Μια σειρά από αλλαγές κάθε είδους στη ζωή μας, μπορεί να
μας δημιουργήσουν άγχος γιατί:

 φοβόμαστε το καινούργιο και το άγνωστο

 αισθανόμαστε ευάλωτοι
 φοβόμαστε την απόρριψη
 χρειαζόμαστε αποδοχή
 δεν αντέχουμε την ασάφεια
 φοβόμαστε τις συγκρούσεις
 διστάζουμε να ρισκάρουμε
 διστάζουμε να εμπιστευτούμε

Τα παραπάνω φυσικά δεν ισχύουν στον ίδιο βαθμό για όλους τους
ανθρώπους. Θα τα συναντήσουμε κυρίως σ’ αυτούς με τα παρακάτω
χαρακτηριστικά προσωπικότητας:

 χαμηλή αυτοεκτίμηση
 συναισθήματα υπερβολικής υπευθυνότητας
 φόβος για αποτυχία
 φόβος για κριτική
 τελειομανία
 υπερβολικές ενοχές
 χρόνιος θυμός, εχθρότητα, απογοήτευση
 φόβος για έλλειψη ελέγχου

24
Θα τα συναντήσουμε επίσης σε ανθρώπους όπου στις διαπροσωπικές
τους σχέσεις βιώνουν:

 Έλλειψη επαρκούς υποστήριξης

 Έλλειψη υγιούς επικοινωνίας
 Έντονη ανταγωνιστικότητα
 Κίνδυνο απόρριψης
 Αδυναμία να διεκδικήσουν αυτό που θέλουν
 Ανεπίλυτες συγκρούσεις και διαφωνίες
 Έντονη εξάρτηση από τους άλλους
 Άρνηση από τους άλλους να δεχτούν βοήθεια

25
1.4.2. Τρόποι αντιμετώπισης του άγχους

Το άγχος και το στρες αποτελούν μέρος της ζωής μας. Ορισμένοι

άνθρωποι βέβαια τα βιώνουν πιο έντονα από άλλους. Αλλά είναι στο
χέρι μας να μην επιτρέψουμε το άγχος να πάρει καταστροφικές
διαστάσεις για τη ζωή μας.
Ένα σημαντικό βήμα για την αντιμετώπιση του άγχους αφορά
στην αντιμετώπιση των βαθύτερων αιτιών ή πηγών από τις οποίες
προκαλείται. Φυσικά δεν μπορούμε πάντα να ελέγχουμε τις
περιβαλλοντικές συνθήκες και να παρεμβαίνουμε στις στρεσογόνες
καταστάσεις, ωστόσο όμως μπορούμε να δυναμώσουμε τον εαυτό
μας και να προσέξουμε τις διαπροσωπικές μας σχέσεις έτσι ώστε να
είμαστε περισσότερο ικανοί για να το αντιμετωπίσουμε. Σ’ αυτό
μπορεί να μας βοηθήσουν ιδιαίτερα οι δεξιότητες που αφορούν στην
ενίσχυση της αυτοεκτίμησης και στην επικοινωνία για τις οποίες
γίνεται λόγος σε άλλα σημεία του εγχειριδίου.
Ένας πιο άμεσος τρόπος αντιμετώπισης του στρες είναι να
προσπαθήσουμε να αντιμετωπίσουμε καταρχήν τα συμπτώματα με τα
οποία γίνεται αντιληπτό και αφορούν στο σώμα, στις σκέψεις και στη
διάθεση. Γιατί οι σκέψεις διαμορφώνουν τα συναισθήματα και
επηρεάζουν το σώμα.

 Επομένως για να αντιμετωπίσεις τα συμπτώματα τους

στρες:
 Προσπάθησε να αντικαταστήσεις τις αρνητικές σκέψεις με θετικές
(βλ. δραστηριότητα 4)
 Προσπάθησε να φανταστείς το θετικό αποτέλεσμα από την
προσπάθεια που κάνεις (βλ. δραστηριότητα 4)
 Σκέψου τις δυνατότητες σου και τα προσόντα σου και βασίσου σ’
αυτά (βλ. δραστηριότητα 1)
 Θυμήσου ό,τι καλό έχεις καταφέρει μέχρι τώρα (βλ.
δραστηριότητα 3)
 Προσπάθησε να χαλαρώσεις (βλ. δραστηριότητα 6)

26
 Δραστηριότητα 6

Ασκήσεις χαλάρωσης
Άσκηση 1.
 Μαγνητοφώνησε τις παρακάτω οδηγίες σε μια κασέτα .
 Κάθισε σε μια θέση όπου θα νιώθεις άνετα και αναπαυτικά
 Προσπάθησε να απομακρύνεις οτιδήποτε σ’ ενοχλεί
 Κλείσε τα μάτια σου
 Άκου την κασέτα και ακολούθησε τις οδηγίες
«Τώρα θα ήθελα να συγκεντρώσεις την προσοχή σου στο δεξί σου
χέρι και τον πήχη. Ωραία, σφίξε την γροθιά σου, τέντωσε τους μυς
του δεξιού σου χεριού και του πήχη, ΤΩΡΑ . Νιώσε τους μυς να
τραβούν και να μένουν τεντωμένοι. (5-7 δευτερόλεπτα).
Ωραία, χαλάρωσε. Καθώς οι μυς χαλαρώνουν, προσπάθησε να
νιώσεις πως χαλαρώνουν, χαλαρώνουν, χαλαρώνουν. Συγκέντρωσε
την προσοχή σου στους μυς που χαλαρώνουν. Απόλαυσε τη
χαλάρωση, καθώς οι μυς χαλαρώνουν όλο και πιο βαθιά. Μόνο την
προσοχή σου συγκέντρωσε στην αίσθηση της χαλάρωσης. Νιώσε την
αίσθηση των μυών που χαλαρώνουν, λύνονται εντελώς. Μη
σκέφτεσαι τίποτα, νιώσε μόνο τη χαλάρωση. Ήρεμα, ελεύθερα,
χαλαρά». (30-40 δευτερόλεπτα).
 Η ίδια διαδικασία επαναλαμβάνεται ξανά για κάθε ομάδα μυών.
Σημείωση: Η σειρά με την οποία χαλαρώνουν οι μυικές ομάδες είναι
η εξής:

 Κυρίαρχο χέρι και πήχης  Στήθος, ώμοι και πάνω πλάτη

 Ο κυρίαρχος δικέφαλος  Υπογάστριο ή περιοχή του στομάχου

 Το άλλο χέρι και πήχης  Κυρίαρχος μηρός
 Ο άλλος δικέφαλος  Κυρίαρχη γάμπα
 Μέτωπο  Κυρίαρχο πέλμα
 Παρειά και μύτη  Ο άλλος μηρός
 Μάγουλα και σαγόνι  Η άλλη γάμπα
 Λαιμός και λάρυγγας  Το άλλο πέλμα

27
Άσκηση 2
Σε περίπτωση που οι συνθήκες δεν ευνοούν για την παραπάνω
άσκηση προσπάθησε να χαλαρώσεις παίρνοντας απλά βαθιές
αναπνοές.
 Διάλεξε ένα ήσυχο σημείο
 Συγκεντρώσου στον εαυτό σου
 Για 5 με 10 λεπτά παίρνε βαθιές εισπνοές και εξέπνεε

Εισπνοή
Κάνε μια εισπνοή βαθιά και αργά από τη μύτη, προσπαθώντας να
πιέσεις το διάφραγμα προς τα κάτω. Ανάπνεε από το στομάχι και
το διάφραγμα με ένα ήρεμο χαλαρό τρόπο και μετά άφησε τον
αέρα να γεμίσει όλο το στήθος. Η εισπνοή αυτή να γίνει περίπου
σε 5 δευτερόλεπτα.

Εκπνοή
Κάνε την εκπνοή αργά με το στόμα. Προσπάθησε να νιώθεις τους
μυς των ώμων και των χεριών να χαλαρώνουν. Καθώς εκπνέεις
προσπάθησε να νιώσεις ισορροπημένος και σταθερός στο έδαφος.
Τα πόδια σου είναι χαλαρά και σταθερά. Η εκπνοή αυτή να γίνει
σε 7 περίπου δευτερόλεπτα.

28
Άσκηση 3

Σε περίπτωση που ο στόχος της χαλάρωσης είναι να μπορέσεις να

συγκεντρωθείς σ΄αυτό που έχεις να αντιμετωπίσεις, επανέλαβε την
παραπάνω άσκηση αλλά αυτή τη φορά κάθε φορά που εισπνέεις
σκέψου ‘μέσα’ και κάθε φορά που εκπνέεις σκέψου «έξω». Σκέψου
«....μέσα.....και .....έξω....». Μέτρα δέκα φορές χωρίς να χάσεις το
μέτρημα. Αυτό θα σε βοηθήσει να χαλαρώσεις το σώμα σου αλλά και
να συγκεντρωθείς αφού αποσπάσεις το μυαλό σου από άλλες
σκέψεις.

29
2. ΔΙΑΠΡΟΣΩΠΙΚΕΣ ΣΧΕΣΕΙΣ ΚΑΙ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ

Η ανάπτυξη των ανθρώπινων σχέσεων βασίζεται στην

δυνατότητα του ανθρώπων να επικοινωνούν μεταξύ τους. Αυτή η
δυνατότητα επικοινωνίας, ανταλλαγής μηνυμάτων δηλαδή, αποτελεί
ένα μοναδικό προνόμιο του ανθρώπινου είδους πάνω στο οποίο
στηρίζεται η ανάπτυξη των ανθρώπινων κοινωνιών.
Ωστόσο παρά την ιδιαίτερη σημασία της επικοινωνίας αλλά και
της ραγδαίας ανάπτυξης της τεχνολογίας της επικοινωνίας, οι
άνθρωποι πολύ συχνά σήμερα δεν επικοινωνούν καλά και αυτό
δημιουργεί πολλά προβλήματα στις ανθρώπινες σχέσεις.
Οι αρμονικές διαπροσωπικές σχέσεις προϋποθέτουν ότι οι
άνθρωποι είναι σε θέση να επικοινωνούν σωστά, είναι σε θέση
δηλαδή κατανοούν τους άλλους αλλά και να γίνονται κατανοητοί,
χωρίς να δημιουργούνται παρανοήσεις.
Οι δεξιότητες επικοινωνίας μπορούν να βοηθήσουν ιδιαίτερα σ’
αυτό αφού αναφέρονται στην ικανότητα του ατόμου να επικοινωνεί
με επιτυχία, δηλαδή να επικοινωνεί με τέτοιο τρόπο ώστε το μήνυμα
να γίνεται αντιληπτό από αποστολέα και παραλήπτη με τον ίδιο
τρόπο. Οι δεξιότητες επικοινωνίας βοηθάνε να εκφράζεις τις ιδέες
σου με σαφήνεια, να μαθαίνεις από τους άλλους ανθρώπους και να
λύνεις τις διαφωνίες σου
Επειδή η επικοινωνία είναι μια καθημερινή και διαρκής διαδικασία
συνήθως δεν δείχνουμε την απαιτούμενη προσοχή στο πως
εξελίσσεται. Ο προβληματισμός σχετικά με το πώς επικοινωνούμε
ξεκινά όταν δημιουργούνται προβλήματα στην επικοινωνία και όταν
διαπιστώνουμε ότι τα μηνύματα μας δεν γίνονται αντιληπτά με τον
τρόπο που θέλουμε. Όταν σκεφτόμαστε π.χ. «Γιατί δεν καταλαβαίνει
τι θέλω να του πω;» ή «γιατί κάθε συζήτηση με την μητέρα μου
καταλήγει σε καβγά;».

30
2.1 Eμπόδια αποτελεσματικής επικοινωνίας

Πολλές φορές κατά τη διάρκεια της επικοινωνίας κάνουμε

πράγματα τα οποία δυσχεραίνουν την αποτελεσματικότητα της γιατί
προκαλούν αρνητικά συναισθήματα στον συνομιλητή μας. Αυτά
είναι:

 Κάνουμε αρνητική κριτική στον συνομιλητή μας για τις πράξεις

του, για τα λόγια του ή για τις στάσεις του.
 Μειώνουμε τον συνομιλητή μας ή του αποδίδουμε κάποιο
αρνητικό στερεότυπο χαρακτηριστικό π.χ. «Είσαι ένα αναίσθητο
άτομο»
 Αναλύουμε υπερβολικά την συμπεριφορά του άλλου και βγάζουμε
συμπεράσματα «ειδικού».
 Διατάζουμε τους άλλους να κάνουνε αυτό που θέλουμε
 Απειλούμε τους άλλους και αναφερόμαστε στις αρνητικές
συνέπειες που θα έχουν αν δεν κάνουν αυτό που θέλουμε
 Ηθικολογούμε υπερβολικά και προσπαθούμε να κατευθύνουμε τις
συμπεριφορές των άλλων
 Κάνουμε ακατάλληλες ερωτήσεις
 Δεν ακούμε με προσοχή τον συνομιλητή μας
 Δεν δίνουμε καμία σημασία στην άποψη του άλλου και εμμένουμε
στη δίκη μας

31
2.2. Δεξιότητες αποτελεσματικής επικοινωνίας

2.2.1 Δεξιότητες καλής ακρόασης

Πρώτο βήμα για μια αποτελεσματική επικοινωνία αποτελεί η

ικανότητα του ατόμου να είναι καλός ακροατής. Αυτό σημαίνει :
 να είναι σωματικά και ψυχολογικά έτοιμος να ακούσει. Να είναι
δηλαδή παρών και να δηλώνει τόσο με το σώμα όσο και με τα
λόγια του ότι είναι πρόθυμος να ακούσει με ενδιαφέρον τον
συνομιλητή του
 να δείχνει με την στάση του σώματος του ότι συμμετέχει και
παρακολουθεί με προσοχή. Να είναι στραμμένος προς την
συνομιλητή και οι αντιδράσεις του να δείχνουν ότι τον
παρακολουθεί.
 να κοιτάζει στα μάτια τον συνομιλητή του
 να μην αποσπάται η προσοχή του σε άλλα πράγματα. Να είναι
αφοσιωμένος στον συνομιλητή χωρίς να κάνει τίποτε άλλο. (π.χ.
να μιλά σε άλλον, να διαβάζει, ή να ασχολείται με οτιδήποτε
άλλο).
 να ενθαρρύνει τον συνομιλητή του να μιλήσει κάνοντας ανοιχτές
ερωτήσεις. Με τις ανοιχτές ερωτήσεις αποφεύγονται οι
μονολεκτικές απαντήσεις και ευνοείται η συζήτηση.
 να σιωπά και να μην διακόπτει όταν μιλά ο άλλος. Να μη βιάζεται
να πάρει το λόγο
 να προσπαθεί να διαπιστώσει την ακρίβεια αυτών που κατανόησε.
Αυτό μπορεί το καταφέρει με τη διατύπωση διευκρινιστικών
ερωτήσεων
 να προσπαθεί να διαπιστώσει τα ακριβή συναισθήματα του
συνομιλητή χωρίς να βιάζεται να βγάλει συμπεράσματα
 να προσπαθεί να μην επηρεάζεται από δικές του προκαταλήψεις
γι’ αυτά που ακούει

32
2.2.2. Δεξιότητες έκφρασης και διαχείρισης συναισθημάτων

Ένας πολύ σημαντικός παράγοντας για την αποτελεσματικότητα

της επικοινωνίας αφορά στον τρόπο που εκφράζουμε και
διαχειριζόμαστε τα συναισθήματα. Βασική αρχή στο θέμα αυτό είναι:

Η επικέντρωση στα συναισθήματα είναι εξίσου σημαντική με

την επικέντρωση στο περιεχόμενο της συζήτησης

Το περιεχόμενο αφορά στο τι λέγεται, ποιο είναι το αντικείμενο

της συζήτησης. Σχετικά με το περιεχόμενο μπορεί να συμφωνούμε ή
να διαφωνούμε, να εκφράζουμε θετικές ή αρνητικές απόψεις.
Είναι απαραίτητη η προσοχή στο περιεχόμενο της συζήτησης γιατί
διαφορετικά δημιουργείται σύγχυση και ασυνεννοησία.
Ωστόσο το να επικεντρώνουμε την προσοχή μας μόνο στο
περιεχόμενο και να αγνοούμε τα συναισθήματα που δημιουργούνται
κατά τη συζήτηση θέτουν σε κίνδυνο την έκβαση της επικοινωνίας.
Τα συναισθήματα αφορούν στο πως λέγεται κάτι, στον τρόπο που
το μήνυμα μεταφέρεται. Δεν υπάρχουν σωστά και λάθος
συναισθήματα. Το να εκφράζεις τα συναισθήματα σου και αυτά να
γίνονται κατανοητά και σεβαστά από τον άλλον δημιουργεί την
αίσθηση ότι γίνεσαι σεβαστός και αποδεκτός και βάζει τις βάσεις για
ανάπτυξη σχέσεων εμπιστοσύνης.

Επομένως είναι πολύ σημαντικό για την πετυχημένη πορεία της

επικοινωνίας
 να αναγνωρίζουμε τα συναισθήματα που μας δημιουργούνται
κατά τη διάρκεια μιας συζήτησης
 να εκφράζουμε με ακρίβεια τι αισθανόμαστε για να γίνεται σαφές
από τους άλλους.
 να προσπαθούμε να αναγνωρίσουμε και να κατανοήσουμε τα
συναισθήματα των άλλων

33
 να μην κρίνουμε αρνητικά τα συναισθήματα των άλλων, δεν
υπάρχουν σωστά και λάθος συναισθήματα
 να θυμόμαστε ότι οι άνθρωποι έχουμε δικαίωμα να έχουμε και
αρνητικά συναισθήματα
 να δείχνουμε ενδιαφέρον τόσο για το περιεχόμενο της συζήτησης
όσο και για τα συναισθήματα που δημιουργούνται

ΓΙΑΤΙ:

 Το να ενδιαφερόμαστε μόνο για το περιεχόμενο της συζήτησης

μας οδηγεί στο να βγάζουμε αυθαίρετα συμπεράσματα για το πώς
αισθάνεται ο συνομιλητής μας με κίνδυνο να κάνουμε λάθος και
επίσης

 Η επικέντρωση στο περιεχόμενο δημιουργεί ένα ανταγωνιστικό

κλίμα στη συζήτηση για το ποιος είναι ο εξυπνότερος και αυτός
που γνωρίζει περισσότερα.

34
2.2.3. Δεξιότητες κατανόησης μη λεκτικής επικοινωνίας

Επικοινωνούμε ακόμη και όταν δεν μιλάμε. Ο τρόπος που

στεκόμαστε, που κουνάμε τα χέρια μας, οι μορφασμοί που κάνουμε
πολύ συχνά εκφράζουν τις σκέψεις μας και τα συναισθήματα μας.
Αποτελούν τη λεγόμενη γλώσσα του σώματος ή διαφορετικά τη μη
λεκτική επικοινωνία.
Το να εξασκηθούμε στην αναγνώριση και ερμηνεία των μη λεκτικών
μηνυμάτων μπορεί να μας βοηθήσει ιδιαίτερα στο να καταλαβαίνουμε
καλύτερα τι σκέφτονται και τι αισθάνονται οι άλλοι και το κατά πόσο
αυτό συμφωνεί με αυτό που λένε.

Παρακάτω παραθέτουμε ενδεικτικά ορισμένες κινήσεις και

μορφασμούς και τις σκέψεις και τα συναισθήματα που υπονοούν.
Κοίταξε προσεκτικά τον πίνακα και προσπάθησε να σκεφτείς ποιες
από τις παρακάτω κινήσεις και μορφασμούς κάνεις εσύ στις διάφορες
καταστάσεις επικοινωνίας.

35
 ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΑ ΚΙΝΗΣΕΙΣ - ΜΟΡΦΑΣΜΟΙ
Εμπιστοσύνη – δεκτικότητα  Κοίταγμα στα μάτια
 Ανοιχτά χέρια
 Χαμόγελο
 Άνετο κάθισμα
Αδιαφορία  ρυθμικό χτύπημα χεριών
 σταυρωμένα πόδια
 στιγμιαίο κοίταγμα προς την πόρτα
ανέκφραστο πρόσωπο
Άγχος  χτύπημα νυχιών
 κούνημα δαχτύλων
 σταυρωμένα χέρια
 γρήγορες κα κοφτές κινήσεις
 ελαφρύ βήξιμο
 τρέμουλο ποδιών – χειλιών
 τρεμάμενη φωνή
 γρήγορες κινήσεις ματιών
βαριά ανάσα
Θυμός  χέρια σφιγμένα σε γροθιά
 χέρια στους γοφούς
 βαρύ βάδισμα
 κάθισμα στην άκρη της καρέκλας
 το πηγούνι έξω
 χείλια ενωμένα
 πέρασμα των δαχτύλων στα μαλλιά
 χέρια στις τσέπες
 αίσθηση ζέστης στο λαιμό
 σβήσιμο του τσιγάρου με γρήγορες
κινήσεις
 άγριο κοίταγμα
Αμυντική διάθεση  χέρια στις τσέπες
 χέρια πίσω από τη μέση
 χέρια σε γροθιά
 κουμπωμένο σακάκι
 σταυρωμένα πόδια
 κοίταγμα στην πόρτα
 κούνημα του σώματος προς τα πίσω

36
 Δραστηριότητα 7

Προσπάθησε να θυμηθείς ορισμένες καταστάσεις επικοινωνίας με

διαφορετικούς ανθρώπους, όπως φίλοι, γονείς, καθηγητές. Ρώτα
στον εαυτό σου.

Πως χειρίστηκα την κατάσταση;

………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………..
Κατάφερα να δώσω στον άλλον να καταλάβει αυτό που ήθελα να
πω;
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………..
Με ποιους τρόπους έδειξα ότι ήμουν πρόθυμος/η να τους ακούσω;
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………...............................
Υπήρξε ένα θετικό αποτέλεσμα από τη συζήτηση; Αν όχι γιατί;
………………………………………………………………………................................
……………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………….
Τι θα μπορούσα να έχω κάνει διαφορετικά;
…………………………………………………………………………………………………………..
……………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………..

37
 Δραστηριότητα 8

Βήμα 1. Μαζί με έναν φίλο σας σχεδιάστε ένα σενάριο επικοινωνίας

το οποίο προκαλεί έντονα συναισθήματα απογοήτευσης. Π.χ. ένας
φοιτητής ανακοινώνει στον συμφοιτητή του ότι κόπηκε σ’ ένα
δύσκολο μάθημα.

Βήμα 2. Μοιραστείτε τους ρόλους και αναπαραστήστε τον διάλογο

μεταξύ των δύο φοιτητών.

Βήμα 3. Κατά τη διάρκεια της αναπαράστασης δώστε έμφαση στα

συναισθήματα που δημιουργούνται και στους δύο, στον τρόπο που
εκφράζονται λεκτικά και μη λεκτικά (βλ. ενότητα 2.2.2. και 2.2.3.).

Βήμα 4. Στο τέλος συζητήστε με τον φίλο σας και αξιολογείστε τις
δεξιότητες επικοινωνίας που χρησιμοποιήσατε. Συγκεκριμένα
αξιολογείστε:

 Τον τρόπο που χειριστήκατε και οι δύο τα συναισθήματα σας

 Τον τρόπο, λεκτικό ή μη λεκτικό με τον οποίο τα εκφράσατε και
τον βαθμό συμφωνίας τους

38
 Δραστηριότητα 9

Βήμα 1. Επιλέξτε και παρακολουθείστε στην τηλεόραση μια εκπομπή

κατά την οποία ένας δημοσιογράφος συνομιλεί με τον καλεσμένο του

Βήμα 2. Προτού ξεκινήσει η εκπομπή πάρτε μαζί σας ένα χαρτί για
να σημειώσετε τις παρατηρήσεις για τον τρόπο που διεξάγεται η
επικοινωνία

Βήμα 3. Παρακολουθείστε με προσοχή την συζήτηση και σημειώστε

στο χαρτί οποιαδήποτε συμπεριφορά ή αντίδραση των
συμμετεχόντων θεωρείτε ότι δυσκολεύει την αποτελεσματική
επικοινωνία μεταξύ τους.

Βήμα 4. Στον παρακάτω πίνακα τσεκάρετε τις κινήσεις που

παρατηρείτε στους συνομιλητές και τα συναισθήματα στα οποία
αντιστοιχούν

39
 ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΑ ΚΙΝΗΣΕΙΣ - ΜΟΡΦΑΣΜΟΙ
Εμπιστοσύνη – δεκτικότητα  Κοίταγμα στα μάτια
 Ανοιχτά χέρια
 Χαμόγελο
 Άνετο κάθισμα
Αδιαφορία  ρυθμικό χτύπημα χεριών
 σταυρωμένα πόδια
 στιγμιαίο κοίταγμα προς την πόρτα
 ανέκφραστο πρόσωπο
Άγχος  χτύπημα νυχιών
 κούνημα δαχτύλων
 σταυρωμένα χέρια
 γρήγορες κα κοφτές κινήσεις
 ελαφρύ βήξιμο
 τρέμουλο ποδιών – χειλιών
 τρεμάμενη φωνή
 γρήγορες κινήσεις ματιών
 βαριά ανάσα
Θυμός  χέρια σφιγμένα σε γροθιά
 χέρια στους γοφούς
 βαρύ βάδισμα
 κάθισμα στην άκρη της καρέκλας
 το πηγούνι έξω
 χείλια ενωμένα
 πέρασμα των δαχτύλων στα μαλλιά
 χέρια στις τσέπες
 αίσθηση ζέστης στο λαιμό
 σβήσιμο του τσιγάρου με γρήγορες
κινήσεις
 άγριο κοίταγμα
Αμυντική διάθεση  χέρια στις τσέπες
 χέρια πίσω από τη μέση
 χέρια σε γροθιά
 κουμπωμένο σακάκι
 σταυρωμένα πόδια
 κοίταγμα στην πόρτα
 κούνημα του σώματος προς τα πίσω

40
2.3. Δεξιότητες διεκδικητικής συμπεριφοράς

Έχετε βρεθεί ποτέ στη θέση να θέλετε να πείτε κάτι και να μην το
κάνετε για να αποφύγετε να κάνετε λάθος ή γιατί είστε θυμωμένοι
και μετά να το μετανιώσετε;
Αυτή είναι μια κατάσταση όπου η διεκδικητική συμπεριφορά θα
μπορούσε να βοηθήσει

 Τι είναι διεκδικητική συμπεριφορά;

Είναι η ικανότητα του ατόμου να επικοινωνεί τις σκέψεις του και

τα συναισθήματα του με ένα ξεκάθαρο, άμεσο και μη επιθετικό
τρόπο. Είναι αυτό που λέμε πολύ απλά «ξέρει πώς να σταθεί».
Η διεκδικητική συμπεριφορά προϋποθέτει ότι το άτομο αξιολογεί
τον εαυτό του θετικά και του αναγνωρίζει το δικαίωμα να ζει καλά.
Την ίδια στιγμή αξιολογεί θετικά και τους άλλους και σέβεται τα
δικαιώματα και τις απόψεις τους. Αυτή η στάση επιτρέπει την
ανάπτυξη καλών σχέσεων με τους άλλους και ταυτόχρονα βοηθά το
άτομο να διατηρήσει το σεβασμό και στις δικές του ανάγκες. Η
διεκδικητική συμπεριφορά προστατεύει το άτομο από το να
χρησιμοποιηθεί ή να πληγωθεί από τους άλλους.

 Η διεκδικητική συμπεριφορά περιλαμβάνει τα ακόλουθα :

 να είσαι ξεκάθαρος με ό,τι αισθάνεσαι, ό,τι χρειάζεσαι και πως θα

τα πετύχεις
 να είσαι σε θέση να επικοινωνείς ήρεμα και χωρίς να επιτίθεσαι
στους άλλους
 να λες «ναι» όποτε θέλεις και όταν λες «όχι» να εννοείς «όχι»
(όχι να λες ναι μόνο και μόνο για να ευχαριστήσεις τους άλλους)
 να παίρνεις αποφάσεις, να τις υπερασπίζεσαι και να είσαι
ευχαριστημένος για την θέση σου ακόμα κι αν προκαλεί
σύγκρουση

41
 να μπορείς να αντιμετωπίζεις καταστάσεις σύγκρουσης
 να μπορείς να διαπραγματεύεσαι, όπου αυτό είναι απαραίτητο
 να είσαι σε θέση να δίνεις και να παίρνεις θετική ενίσχυση
 να έχεις μια θετική και αισιόδοξη στάση
 να μην είσαι παθητικός αλλά ούτε και επιθετικός

Παρακάτω παραθέτουμε ορισμένους τρόπους που μπορείτε να

χρησιμοποιείτε κατά την επικοινωνία σας με τους άλλους για να
ενισχύσετε την διεκδικητική σας συμπεριφορά

 Προσπαθήστε να κατανοήσετε ακριβώς την κατάσταση που

αντιμετωπίζετε
 Αναγνωρίστε κα εξηγείστε με ειλικρίνεια τα συναισθήματά σας
 Να είστε σαφείς, συγκεκριμένοι και άμεσοι
 Αν σας φέρνουν αντιρρήσεις επαναλάβετε αυτό που λέτε και
ακούτε προσεκτικά τους άλλους. Προσπαθήστε να δίνετε
εναλλακτικές λύσεις
 Ρωτήστε, αν δεν είστε σίγουροι για κάτι
 Αν ο συνομιλητής σας θέλει να ξεφύγει επιμένετε ήρεμα
επαναλαμβάνοντας αυτό που είπατε
 Δείξτε μια στάση εμπιστοσύνης με την γλώσσα του σώματος. Αυτό
σημαίνει: ήρεμο κοίταγμα στα μάτια, ανοιχτά χέρια και ήρεμη
φωνή.
 Προσπαθήστε να σέβεστε τα δικαιώματα και την γνώμη του άλλου

42
 Δραστηριότητα 10

Με έναν φίλο σας προσπαθήστε να εξασκηθείτε στην διεκδικητική

συμπεριφορά.
Βήμα 1. Επιλέξτε μια κατάσταση διεκδίκησης. Π.χ. Θέλετε να
αρνηθείτε μια επιπλέον εργασία που θέλει να σας δώσει ο καθηγητής
σας.

Βήμα 2. Εξηγείστε το σενάριο στον φίλο σας και μοιραστείτε τους

ρόλους

Βήμα 3. Χρησιμοποιώντας το παιχνίδι των ρόλων αναπαραστήστε

την κατάσταση.

Βήμα 4. Στο τέλος συζητήστε με τον φίλο σας τι πήγε καλά και αν
έχετε ανάγκη από βελτίωση. Επικεντρώστε τις παρατηρήσεις σας στο
κατά πόσο το αποτέλεσμα της επικοινωνίας ικανοποίησε τον στόχο
σας (π.χ. αν αναλάβατε την εργασία ή όχι) και με ποιον τρόπο

43
2.4. Δεξιότητες επίλυσης συγκρούσεων

Οι δεξιότητες επικοινωνίας αποδεικνύονται ιδιαίτερα χρήσιμες

κυρίως σε δύσκολες καταστάσεις. Όταν δηλαδή τα πράγματα δεν
πάνε καλά. Τέτοιες καταστάσεις είναι οι καταστάσεις σύγκρουσης,
όπως π.χ.

 Διαφωνία απόψεων με τους άλλους

 Παράπονα για την απόδοση μας ή τη συμπεριφορά μας
 Κριτική για τη συμπεριφορά μας ή την στάση μας
 Στρεσογόνες καταστάσεις που τις αντιμετωπίζουμε με αρνητικό
τρόπο
 Ένα γεγονός που προκαλεί θυμό
 Απειλή της ασφάλειας μας
 Έλλειψη αποδοχής από τους άλλους
 Υπεράσπιση των δικαιωμάτων μας όταν αγνοούνται από τους
άλλους

Βέβαια από μια θετική σκοπιά οι καταστάσεις σύγκρουσης μπορεί

να είναι μια ευκαιρία για:

 βελτίωση των ατόμων που εμπλέκονται

 να λυθούν δημιουργικά ορισμένα προβλήματα μετά από την
εξέταση εναλλακτικών λύσεων
 να αξιολογήσουμε την απόδοση μας αντικειμενικά
 να αναθεωρήσουμε τον προσωπικό μας τρόπο που
σκεφτόμαστε, αισθανόμαστε και δρούμε
 να γνωρίσουμε καλύτερα τους άλλους
 να ξεκαθαρίσουμε το ρόλο μας σε συγκεκριμένες καταστάσεις
 να εκφράσουμε ξεκάθαρα και ελεύθερα τα συναισθήματα μας
 ανανέωση μιας σχέσης
 να επικοινωνήσουμε ανοιχτά και ειλικρινά με τους άλλους
 να ξεκαθαρίσουμε τις προσδοκίες μας

Για να μπορέσουμε όμως να επωφεληθούμε από τις θετικές

συνέπειες των συγκρούσεων είναι απαραίτητο αυτές να λυθούν.

44
Οι απαραίτητες ενέργειες για την επιτυχημένη επίλυση της
σύγκρουσης

Για τη πετυχημένη επίλυση των συγκρούσεων προσπαθήστε να

εφαρμόσετε τα εξής:

 Μιλώντας στο πρώτο πρόσωπο, περιγράψτε με ακρίβεια στους

άλλους το πώς αισθάνεστε κατά τη διάρκεια της σύγκρουσης
και ποια ακριβώς δικαιώματα σας νομίζετε ότι θίγονται
 Να είστε διεκδικητικοί και όχι επιθετικοί
 Να μιλάτε ήρεμα, ψύχραιμα και λογικά
 Να αποφεύγετε να κατηγορείτε τους άλλους και να τους
ρίχνετε τις ευθύνες
 Να δείχνετε με την συμπεριφορά σας ότι έχετε διάθεση να
λύσετε τη σύγκρουση
 Να είστε πρόθυμοι να συγχωρήσετε
 Να είστε πρόθυμοι να ξεχάσετε
 Να είστε ειλικρινείς
 Να επικεντρώνετε την προσοχή σας περισσότερο στα
συναισθήματα παρά στο περιεχόμενο
 Να δείχνετε σεβασμό στον εαυτό σας και στους άλλους
 Να είστε πρόθυμοι να ζητήσετε συγνώμη και να παραδέχεστε
το λάθος σας
 Να είστε πρόθυμοι να συμβιβαστείτε

45
 Δραστηριότητα 11

Βήμα 1. Μαζί με κάποιον φίλο σας σχεδιάστε ένα σενάριο

σύγκρουσης στα πλαίσια μιας διαπροσωπικής σχέσης. Π.χ.
Διαφωνείτε με τον/την συγκάτοικο σας για τον τρόπο και τον χρόνο
καθαριότητας του σπιτιού.
Βήμα 2. Ξεκαθαρίστε το πλαίσιο στο οποίο αναπτύσσεται η
σύγκρουση. Η απάντηση στις παρακάτω ερωτήσεις θα σας βοηθήσει
πολύ.
 Ποιο είναι το θέμα της σύγκρουσης;
 Ποιον/ποιους αφορά αυτή η σύγκρουση
 Πότε ξεκίνησε και πόσο διαρκεί;
 Κάτω από ποιες συνθήκες εμφανίζεται;
 Υπάρχει περίπτωση να κρύβεται κάτι πίσω από αυτήν την
σύγκρουση; Αν ναι τι;
 Ποια είναι τα συναισθήματα που σας δημιουργεί αυτή η
σύγκρουση;
 Με ποιον τρόπο αυτή η σύγκρουση επηρεάζει τα πιστεύω μου
και τις αξίες μου;
 Τι μαθαίνω από αυτή την σύγκρουση για τους ανθρώπους που
εμπλέκονται;
Βήμα 3. Συγκεντρώστε τις απαντήσεις στις παραπάνω ερωτήσεις και
περιγράψτε με λεπτομέρειες την σύγκρουση
Βήμα 4. Προσπαθήστε να σχεδιάσετε ο καθένας μόνος του, στο
μυαλό του την επίλυση της σύγκρουσης. Προσπαθήστε να βρείτε τις
εναλλακτικές λύσεις που θα σας βοηθήσουν. Ταξινομείστε τις λύσεις
με προτεραιότητα ξεκινώντας από τις πιο σημαντικές για σας
Στο στάδιο αυτό να έχετε υπόψη σας ότι είναι καλό να
 γίνονται σεβαστά τα δικαιώματα όλων όσων εμπλέκονται στη
σύγκρουση
 αισθάνονται όλοι νικητές μετά την επίλυση της σύγκρουσης
Βήμα 5. Αναπαραστήστε με τον φίλο σας τη διαδικασία επίλυσης της
σύγκρουσης. Συζητήστε διεξοδικά τις προτεινόμενες λύσεις και

46
προσπαθήστε να καταλήξετε σε μια λύση αποδεκτή και από τους
δύο.
Βήμα 6. Στο τέλος συζητήστε τα συναισθήματα που νιώσατε κατά τη
διαδικασία και σχολιάστε τον τρόπο με τον οποίο επικοινωνήσατε.
Προσπαθήστε να εντοπίσετε τι πήγε καλά και τι όχι.

47
3. ΔΕΞΙΟΤΗΤΕΣ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗΣ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΩΝ

Πολλές φορές όταν ερχόμαστε αντιμέτωποι με διάφορα προβλήματα

και δύσκολες καταστάσεις τα χάνουμε και νιώθουμε αδύναμοι να τα
αντιμετωπίσουμε.
Ωστόσο η παραίτηση και η αποφυγή των προβλημάτων είναι
σίγουρο ότι δεν έχει τίποτα θετικό να μας προσφέρει. Αντίθετα η
αποτελεσματική αντιμετώπιση τους μπορεί να δημιουργήσει νέες
προοπτικές.
Σημαντική βοήθεια στην πετυχημένη αντιμετώπιση των
προβλημάτων που μας προκύπτουν, μπορούν να προσφέρουν οι
δεξιότητες αντιμετώπισης προβλημάτων στις οποίες όλοι μπορούμε
να εξασκηθούμε. Στο κεφάλαιο αυτό σας προτείνουμε ένα μοντέλο
το οποίο μπορεί να βοηθήσει ιδιαίτερα στην ανάπτυξη αυτών των
δεξιοτήτων.
Φυσικά τα προβλήματα που αντιμετωπίζουμε μπορεί να διαφέρουν
μεταξύ τους τόσο στο περιεχόμενο όσο και στην ένταση. Ωστόσο
υπάρχουν μια σειρά από ενέργειες οι οποίες μπορούν με μικρές
διαφοροποιήσεις να εφαρμοστούν στα περισσότερα προβλήματα που
αντιμετωπίζουμε στη ζωή μας.

Στη συνέχεια σας προτείνουμε ένα μοντέλο αντιμετώπισης

προβλημάτων με 5 βήματα.

48
 ΜΟΝΤΕΛΟ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗΣ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΩΝ ΜΕ 5 ΒΗΜΑΤΑ

Το πρώτο βήμα αφορά στην

αναγνώριση και λεπτομερή
1. Κατανόηση του προβλήματος περιγραφή του προβλήματος
καθώς και στον ορισμό των
παραμέτρων του.
Το δεύτερο βήμα αφορά στην
2. Εξέταση εναλλακτικών λύσεων προσπάθεια να βρεθούν όλες οι
πιθανές λύσεις για την
αντιμετώπιση του προβλήματος
Το τρίτο βήμα αφορά στη
3. Αξιολόγηση εναλλακτικών διερεύνηση της ρεαλιστικότητας
λύσεων των λύσεων που προτείνονται και
στον εντοπισμό των θετικών και
αρνητικών συνεπειών τους.
Το τέταρτο βήμα αφορά στην
4. Επιλογή λύσης και λήψη επιλογή της καταλληλότερης λύσης
απόφασης με βάση την αξιολόγηση που
προηγήθηκε
Το τελευταίο βήμα αναφέρεται
5. Αξιολόγηση επιλογής και στην αξιολόγηση της λύσης που
επανακαθορισμός εφαρμόστηκε και σε περίπτωση
αποτυχίας επανακαθορίζονται οι
ενέργειες.

49
3.1. Κατανόηση του προβλήματος

 Ορισμός του προβλήματος: Ξεκαθαρίστε με ακρίβεια ποιο ακριβώς

είναι το πρόβλημα. Π.χ. Αν ο/η φίλος/η σας παραπονιέται ότι δεν
είστε αρκετά υποστηρικτικός/η ρωτήστε τι ακριβώς εννοεί με τον
όρο υποστηρικτικός.
 Αναγνώριση χαρακτηριστικών στοιχείων του προβλήματος: Κάθε
πρόβλημα μπορεί να συνοδεύεται από διάφορες πληροφορίες οι
οποίες δεν είναι και τόσο σημαντικές. Πριν ξεκινήσετε να ψάχνετε
λύσεις ανακαλύψτε τα στοιχεία ‘κλειδιά’ του προβλήματος. Π.χ.
Αν το πρόβλημα είναι ότι καθυστερείτε να πάρετε πτυχίο
επικεντρωθείτε στα στοιχεία που πραγματικά προκαλούν την
καθυστέρηση, αν π.χ. δίνετε μαθήματα και κόβεστε ή αν δεν τα
δίνετε καθόλου.
 Περιγραφή των παραμέτρων του προβλήματος. Ξεκαθαρίστε το
ποιοι εμπλέκονται στο πρόβλημα, ποιους αφορά, τι έκταση έχει,
πότε ξεκίνησε, ποια είναι η διάρκεια του και ποια τα αίτια που το
προκαλούν.
 Περιγραφή των παραγόντων που διευκολύνουν ή εμποδίζουν την
λύση του προβλήματος.
 Ορισμός στόχου. Προσπαθήστε να ξεκαθαρίσετε τι ακριβώς
θέλετε να πετύχετε με την αντιμετώπιση του προβλήματος. Θέστε
ρεαλιστικούς στόχους και ρωτήστε τον εαυτό σας ‘τι θέλω να
αλλάξω ή να πετύχω λύνοντας αυτό το πρόβλημα’;

3.2. Εξέταση πιθανών εναλλακτικών λύσεων

Το δεύτερο βήμα αφορά στην προσπάθεια σας να ψάξετε να

βρείτε όλες τις πιθανές λύσεις που θα βοηθήσουν να πετύχετε τους
στόχους που έχετε βάλει. Τις λύσεις αυτές μπορείτε να τις βρείτε με
διάφορους τρόπους μερικούς από τους οποίους παραθέτουμε
παρακάτω.

50
 Ρωτήστε οποιονδήποτε θεωρείτε ότι μπορεί να γνωρίζει κάτι
περισσότερο για το πρόβλημα. Αν κρίνεται αναγκαίο
συμβουλευτείτε κάποιον ειδικό.
 Προσπαθήστε να βρείτε πληροφοριακό υλικό σχετικό με το
πρόβλημα. Αυτό θα βοηθήσει στο να ενισχύσετε τις γνώσεις σας
αλλά και να ανακαλύψετε παραδείγματα παρόμοιων
προβλημάτων.
 Σκεφτείτε ανάλογες καταστάσεις ή προβλήματα που
αντιμετωπίσατε στο παρελθόν και τα ξεπεράσατε με επιτυχία.
Επικεντρωθείτε στις ενέργειες που σας οδήγησαν στην επιτυχία.
 Εφαρμόστε την μέθοδο του καταιγισμού ιδεών.
Συγκεκριμένα πάρτε ένα λευκό χαρτί και σημειώστε όλες τις
πιθανές λύσεις που σας έρχονται στο μυαλό. Προσέξτε ιδιαίτερα
τα εξής:
- Εκφράστε όλες τις ιδέες σας
- Η ποσότητα είναι σημαντική. Πρέπει να συμπεριλάβετε κάθε
ιδέα που σας έρχεται στο μυαλό χωρίς να κρίνετε σ’ αυτή τη
φάση αν είναι σωστή ή εφαρμόσιμη
- Η διαδικασία αυτή θα είναι πιο παραγωγική αν την κάνετε μαζί
με άλλους

3.3. Αξιολόγηση εναλλακτικών λύσεων

Αφού ολοκληρωθεί ή διαδικασία του καταιγισμού ιδεών,

σημειώστε στο ίδιο χαρτί τις αντίστοιχες συνέπειες των λύσεων και
όλα τα θετικά ή αρνητικά στοιχεία που θα προκύψουν από την
εφαρμογή τους. Σκεφτείτε επίσης τους τρόπους με τους οποίους
μπορούν να εφαρμοστούν και τις πιθανές δυσκολίες που μπορεί να
αντιστοιχούν στην καθεμία από αυτές

51
3.4. Επιλογή λύσης και λήψη απόφασης

Στο στάδιο αυτό σταθμίστε όλες τις εναλλακτικές που έχετε

μπροστά σας και με βάση τους στόχους που θέλετε να πετύχετε
επιλέξτε την καταλληλότερη λύση για σας την συγκεκριμένη στιγμή.
Προκειμένου η απόφαση που θα πάρετε να σας οδηγήσει στα
επιθυμητά αποτελέσματα σκεφτείτε τα εξής:
 Τις συνέπειες των εναλλακτικών λύσεων
 Την πιθανότητα αυτών των συνεπειών
 Το κατά πόσο επιθυμείτε αυτές τις συνέπειες

Η επιλογή της πιο κατάλληλης λύσης είναι καλό να στηρίζεται σε όλα

τα παραπάνω αλλά πρέπει επίσης
 Να είναι πρακτικά δυνατή η εφαρμογή της
 Να υπάρχουν πιθανότητες να σας οδηγήσει στην επίτευξη των
στόχων σας
 Να συμφωνεί με τις αξίες σας

Ερωτήματα που μπορεί να σας βοηθήσουν στην επιλογή της

καταλληλότερης λύσης:
1.Μπορεί αυτή η λύση που επιλέγω να μειώσει την επιρροή των
παραγόντων που δυσχεραίνουν την επίλυση του προβλήματος;
2.Μπορεί αυτή η λύση που επιλέγω να ενισχύσει τους
διευκολυντικούς παράγοντες;
3.Υπάρχει πιθανότητα αυτή η λύση να δημιουργήσει επιπλέον
προβλήματα;
Τέλος αφού επιλέξετε την καταλληλότερη λύση :
 Καταστρώστε ένα σχέδιο για τον τρόπο με τον οποίο θα
εφαρμόσετε αυτή τη λύση
 Ξεκινήστε αμέσως την εφαρμογή της και
 Καθορίστε τον χρόνο που θα αφιερώσετε στην αντιμετώπιση του
προβλήματος.

52
Προσοχή! Όλη αυτή η διαδικασία μπορεί να είναι περισσότερο
παραγωγική και επιτυχημένη αν γίνεται σε συνεργασία με άλλους
ανθρώπους, εφόσον το επιτρέπει η κατάσταση.

3.5. Αξιολόγηση επιλογής και επανακαθορισμός

Στο τελευταίο αυτό στάδιο και αφού έχετε ήδη εφαρμόσει την
λύση που επιλέξατε για την αντιμετώπιση του προβλήματος, είναι η
κατάλληλη στιγμή για να αξιολογήσετε τις προσπάθειες σας.
Εξετάστε σε ποιον βαθμό έχουν επιτευχθεί οι στόχοι που θέσατε στο
πρώτο στάδιο και αν αυτό έχει συμβεί ανταμείψτε τον εαυτό σας, αν
όχι προσπαθήστε να δείτε τι δεν πήγε καλά και προσπαθήστε ξανά.

53
 Δραστηριότητα 12

Υποθέστε ότι βρίσκεστε αντιμέτωπος/η με μια από τις παρακάτω

καταστάσεις:

 Δεν έχετε αρκετά χρήματα για να πληρώσετε το ενοίκιο αυτού του

μήνα

 Έχει χαλάσει το αυτοκίνητό σας και δεν έχετε χρήματα να το

διορθώσετε

 Ο/Η καλύτερος/η φίλος/η σας με τον/ην οποίο/α θα κάνατε μια

εργασία για ένα μάθημα, αρνείται να συνεργαστεί μαζί σας

 Οι γονείς σας αρνούνται να σας δώσουν χρήματα για να πάτε

διακοπές

 Σας προσφέρουν μια εργασία για ένα μήνα την οποία όμως αν
δεχτείτε θα χάσετε μια εξεταστική.

Επιλέξτε μια από τις παραπάνω καταστάσεις και με βάση το μοντέλο

που σας προτείνουμε συμπληρώστε στην παρακάτω φόρμα τις
ενέργειες που θα κάνατε για να αντιμετωπίσετε το πρόβλημα.

54
 ΑΠΑΙΤΟΥΜΕΝΕΣ ΕΝΕΡΓΕΙΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΤΟΥ
ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΟΣ

Κατανόηση του προβλήματος

Πιθανές εναλλακτικές λύσεις

Αξιολόγηση των εναλλακτικών λύσεων

Επιλογή λύσης και λήψη απόφασης

Αξιολόγηση και επανακαθορισμός

57