Ôn tập văn bản : Tức cảnh Pác Bó

Đề bải : Phân tích bài thơ TCBP của tác giả HCM để làm …
Bài Làm
Hồ Chí Minh – vị lãnh tụ vĩ đại của dân tộc Việt Nam ta . Không chỉ là
một nhà lãnh đạo đa tài , làm rạng danh đất nước mà Người còn là một nhà
thơ , nhà văn lớn , để lại nhiều di sản văn học vô giá cho đời sau . Nhắc
đến Bác , người ta lại nhớ đến TCBP , một tác phẩm tiêu biểu được Người
sáng tác trong thời kìa kháng chiến chống Mỹ của dân tộc . Trong cuộc
bình luận về bài thơ , có ý kiến cho rằng “ TCBP là bài thơ tứ tuyệt bình dị
pha giọng vui đùa , cho thấy tinh thần lạc quan , phong thái ung dung của
Bác Hồ trong cuộc sống cách mạng đầy gian khổ ở Pác Bó . Với Người ,
làm cách mạng và sống hòa hợp với thiên nhiên là một niềm vui lớn “ .
Qủa thật không thể phủ nhận tính đúng đắn của ý kiến trên .
Tác phẩm TCPB được sáng tác trong một hoàn cảnh hết sức đặc biệt : Sau
hơn 30 năm bôn ba hoạt động ở nước ngoài ; tháng 2/1941 , Bác Hồ trở
về , trực tiếp lãnh đạo phong trào cách mạng trong nước . Lúc này , Người
sống và làm việc trong một điều kiện hết sức kham khổ , thiếu thốn ở một
hang động nhỏ . Pác Bó chính là nơi Người sống và hoạt động trong những
ngày đầu tiên về nước. Đó là một địa danh nằm ở vùng núi Cao Bằng, ở
đây đời sống vật chất còn rất khó khăn. Đã ngoài năm mươi tuổi rồi vậy
mà Người phải sống trong một cái hang rất nhỏ, muốn ra vào phải trèo lên,
chui xuống, tăm tối và ẩm,thuộc huyện Hà Quảng, tỉnh Cao Bằng.Tuy khó
khăn là vậy nhưng Bác vẫn luôn giữ tinh thần lạc quan . Hoàn cảnh sống
và làm việc của Bác lúc này được miêu tả chân thực bằng bút pháp tả
thực , tự nhiên , mộc mạc :
“Sáng ra bờ suối, tối vào hang
Cháo bẹ rau măng vẫn sẵn sàng
Bàn đá chông chênh dịch sử Đảng
Cuộc đời cách mạng thật là sang.”
Câu thơ đầu tiên đã mở ra một không gian – thời gian: “Sáng ra bờ suối,
tối vào hang”. Không gian ở đây là những mảng không gian của vùng sơn
cước: suối và hang. Câu thơ có sự thay đổi về thời gian “ sáng “ – “ tối “ ,
thay đổi không gian “ suối “ – “hang” , nhưng đây không phải diễn tả sự di
chuyển , thay đổi mà diễn tả một quy luật làm việc đều đặn . Hoạt động
của Bác chỉ gói gọn trong 2 từ “ ra “ , “vào “ . Nhịp thơ 4/3 nhịp nhàng ,
chậm rãi , khoan thai , thể hiện tâm trạng thanh thản , ung dung , làm chủ
được cuộc sống của Bác . Còn gì gò bó cho bằng những ngày, những tối,
những tháng, những năm mà con người vốn phóng khoáng, tự do phải chịu
cảnh nhàm chán không chịu đổi thay với hang, với suối quen thuộc đến trơ
mòn . Một nếp sống an nhiên , đều đặn , tự tại , phong thái ung dung phản
ánh lên bản chất tốt đẹp của con người Bác . Điều kiện ăn uống hằng ngày
của Bác được nói đến trong câu thơ thứ hai :
‘Cháo bẹ rau măng vẫn sẵn sàng’
“Cháo bẹ” là cháo ngô, “rau măng” là loại măng rừng được lấy làm thức
ăn. Đó đều là những món ăn rất dân dã, đạm bạc của người dân vùng sơn
cước . Với một điều kiện sinh hoạt vật chất thiếu thốn , bữa ăn hằng ngày
chỉ có cháo bẹ , rau măng cực kì kham khổ nhưng tinh thần lạc quan vốn
có , Bác đã chuyển hóa sự thiếu thốn thành thừa thãi , sung túc . Ta bắt
gặp một tâm hồn lạc quan , hóm hỉnh qua cụm từ “ vẫn sẵn sàng “ , được
hiểu theo hai nghĩa : nghĩa thứ nhất là cháo bẹ , rau măng là những thức ăn
luôn có sẵn , dồi dào thậm chí thừa thãi ; Nghĩa thứ hai ý nói rằng dù hoàn
cảnh sống có gian khổ thế nào , tinh thần của Bác vẫn luôn sẵn sàng cống
hiên cho cách mạng . Dù sống trong hoàn cảnh thiếu thốn nhưng con
người ấy vẫn say mê làm việc :
‘ Bàn đá chông chênh dịch sử Đảng ‘
Câu thơ như muốn vượt qua những gì không ổn định để đi đến một thế
vững vàng . Điều kiện làm việc của Người quá sơ sài : bàn làm việc là một
tảng đá ven suối . ‘ Chông chênh ‘ là tính từ chỉ trạng thái không chắc chắn
.“ Bàn đá chông chênh “ là hình ảnh vừa có ý nghĩa tả thực vừa có nghĩa
ẩn dụ cho tình thế cách mạng của nước ta và thế giới lúc bấy giờ . Dù điều
kiện làm việc là như vậy nhưng Bác vẫn luôn vững vàng , kiên trì với công
việc của mình . Người đã dùng bàn đá chông chênh để làm một việc trọng
đại - dịch sử Đảng để góp phần xây dựng nền móng lí luận vững chắc cho
sự nghiệp cách mạng nước nhà . Kết thúc bài thơ , Người viết :
“ Cuộc đời cách mạng , thật là sang “
Bác vẫn tìm ra một nét đặc biệt đằng sau tất cả những thiếu thốn vật chất
của cuộc sống đời thường – cũng chính là một phần của cuộc đời cách
mạng . Nổi bật hơn hết trong câu thơ chính là từ “ sang “ . “ Sang “ vốn có
nghĩa là sang trọng , giàu có về mặt vật chất . Nhưng trong bài thơ , từ “
sang “ ý chỉ sự sang trọng , giàu có về mặt tinh thần của cuộc đời làm cách
mạng . Họ lấy lí tưởng cứu nước làm lẽ sống , không hề bị những khó
khăn thiếu thốn về mặt vật chất khuất phục . Đây chính là sự sang trọng ,
giàu có của một nhà thơ luôn tím thấy sự hòa hợp với thiên nhiên , sự tự
tin , ung dung tự tại của một nhà hiền triết với niềm say mê thiên nhiên .
Đó cũng là cái sang trọng của người tự thấy mình có ích cho công cuộc
cách mạng . Chỉ qua từ ‘ sang ‘ ở cuối bài đã thể hiện được tinh thần lạc
quan , phong thái ung dung tự tại và niềm tin vào sự nghiệp cách mạng mà
Người theo đuổi .
Qua 4 câu thơ , phong thái ung dung tự tại , tinh thần lạc quan đã làm nổi
bật hình ảnh của Bác , đặc biệt là ở ba câu thơ đầu . Câu thơ thứ nhất nói
về điều kiện ở , sinh hoạt của Bác . Giọng điệu thoải mái , phơi phới , nhịp
nhàng , cho thấy Người sống thật ung dung , hòa hợp với nhịp sống của
thiên nhiên , núi rừng nơi đây . Nhịp thơ 4/3 tạo thành hai vế sóng đôi ,
toát lên cảm giác về nếp sống nề nếp , đều đặn của Bác : sáng ra , tối vào .
Điều kiện ăn uống của Bác được nói đến trong câu thơ thứ hai : cháo bẹ ,
rau măng . Câu thơ mang theo nét vui đùa duyên dáng , bởi vì thực tế thì
quá khó khăn mà Bác lại nói như là lương thực ở đây luôn đầy đủ , cũng
như tinh thần cách mạng của Người : “ vẫn sẵn sàng “ . Câu thứ ba nói về
điều kiện làm việc của Bác : bàn đá “ chông chênh “ bên bờ suối . “ Chông
chênh “ là từ láy miêu tả duy nhất của toàn bài thơ , mang đậm sức gợi
hình gợi cảm . Ba chữ “ dịch sử Đảng “ đều là vần trắc , toát lên dáng vẻ
mạnh mẽ , khỏe khoắn , gân guốc . Như thế , có thể thấy , trung tâm bức
tranh của hang Pác Bó chính là hình tượng người chiến sĩ cách mạng được
khắc họa bằng bút pháp tả thực , chân thật , sinh động , mang cả tầm vóc
lớn lao , tư thế uy nghi ngời ngời , như một tượng đài về vị lãnh tụ vĩ đại
của dân tộc máu đỏ da vàng đang dịch lịch sử Đảng Cộng Sản Liên Xô để
làm tài liệu huấn luyện cán bộ cách mạng nước nhà.Cái “ thú lâm tuyền “ –
niềm vui của những ẩn sĩ xưa đã không còn là niềm vui duy nhất của Bác
trong bài thơ , mà còn là niềm vui vô hạn của người chiến sĩ yêu nước , sau
hơn ba mươi năm phải rời xa máu thịt của mình “ đêm mơ nước , ngày
thấy hình của nước “ ( Chế Lan Viên ) . Nay , người chiến sĩ ấy đã được
trở về giữa lòng đất nước , tổ quốc thân yêu , trực tiếp chỉ đạo phong trào
cách mạng để cứ nước , cứu dân . Không chỉ thế , Bác Hồ còn rất vui vì
Người tin chắc rằng . thời cơ giải phóng dân tộc đang tới gần , chúng ta
đang tiến gần đến ba chữ Độc lập – Tự do – Hạnh phúc , điều mà Bác , các
chiến sĩ cách mạng đã hi sinh bao điều để đạt tới . So với niềm vui lớn lao
ấy thì những thiếu thốn , gian khổ giờ đây có là gì ? Thậm chí , Bác còn
thấy tất cả những điều tưởng chừng như gian khổ ( cháo bẹ , rau măng ,
bàn đá chông chênh ) đều trở thành sang trọng . Qủa thật không ngoa khi
có thể coi chữ “ sang “ kết thúc bài thơ là chữ “ thần “ , là nhãn tự làm
toát lên tinh thần toàn bài thơ .
Như An-tô-ny Phrang-xơ đã nói : “ Đọc một bài thơ là ta bắt gặp tâm hồn
một con người “ . Với thế thơ thất ngôn bát cú , lời thơ bình dị , hóm
hỉnh , sử dụng nghệ thuật đối tinh tế , nhịp thơ nhịp nhàng , bài thơ TCPB
như một nhật kí bằng thơ ghi lại cuộc sống của Người nơi núi rừng Pác
Bó. Tác phẩm còn thể hiện tinh tần lạc quan , phong thái ung dung tự tại
và niềm tin mãnh liệt vào công cuộc cách mạng mà Người theo đuổi .
Người đọc nhận ra và kính trọng một nhân cách cao đẹp trong một cuộc
sống rất đỗi đời thường. Đó chính là phong thái đặc biệt khó quên của Hồ
Chủ tịch kính yêu .
Hầu hết các bài thơ đều được Bác sáng tác trong hoàn cảnh gian khổ ,
thiếu thốn về mặt vật chất , thâm chí là trong cảnh tù đầy :
“Trong tù không rượu cũng không hoa,
Cảnh đẹp đêm nay, khó hững hờ!
Người ngắm trăng soi ngoài cửa sổ
Trăng nhòm khe cửa ngắm nhà thơ.”
( Vọng Nguyệt – HCM )
Dù trong bất kì hoàn cảnh nào , khó khăn đến mấy , tinh thần lạc quan của
Người vẫn nổi bật hơn cả . Bác có chất thi sĩ nổi lên trong chất chiến sĩ ,
chất hiện đại pha chất cổ điển , sự hòa hợp giữa hiện thực và lãng mạn .
Đó chính là chất thơ độc đáo , cái hay của nhà thơ , nhà văn vĩ đại Hồ Chí
Minh .
Tóm lại ,ý kiến “ TCPB là bài thơ tứ tuyệt bình dị pha giọng vui đùa , cho
thấy tinh thần lạc quan , phong thái ung dung của Bác trong cuộc sống
cách mạng đầu khó khăn gian khổ ở hang Pác Bó . Với Người , làm cách
mạng và sống hòa hợp với cảnh vật thiên nhiên xung quanh là một niềm
vui lớn “ là hoàn toàn đúng đắn. Đọc , học bài thơ , ta hiều hơn về một
phần cuộc đời hoạt động vì cách mạng của Người . Ta cảm thấy biết ơn ,
yêu quý Bác nhiều hơn...