1

MASA NË PROTEZËN TOTALE

TË DHËNA TË PËRGJITHSHME

Në protezën totale masa është riprodhimi negativ i fornikseve dhe i sipërfaqes mbështetëse. Masa
përbën hallkën e parë të një zinxhiri të gjatë proçedurash klinike dhe laboratorike, që çojnë në
përgatitjen e protezave. Masa është shumë e rëndësishme, sepse në fakt nga masa varen fenomenet
retentive fizike (si lagia, kohezioni, kapilariteti, tensioni sipërfaqësor, adezioni etj), që bëjnë të mundur
që protezat të qëndrojnë relativisht të fiksuara mbi arkadat pa dhëmbë.

Në përgjithësi masa ndahet (përbëhet) në dy faza

1- Masa paraprake (anatomike) është masë e tipit global që regjistron në një etapë (kohë) të vetme
fornikset dhe sipërfaqen mbështetëse. Merret me lugë serie për nofulla pa dhëmbë
(ndonjëherë edhe për nofulla me dhëmbë) dhe me materiale me konsistencë të ndryshme
(elastomerë putty, pasta termoplastike, alginat, allçi, sipas presionit më të lartë në presionin më
të ulët që ushtrojnë mbi mukozë). Nga kjo masë përfitohet një model paraprak allçie, mbi të cilin
konstruktohet luga individuale.
2- Masa e dytë (funksionale) është masë e tipit analitik, që regjistron në etapa të ndryshme
fornikset dhe sipërfaqen mbështetëse. Merret me lugë individuale dhe është e destinuar që nga
kjo masë të përfitohet modeli i punës (master), mbi të cilin përgatitet proteza. Përbëhet nga dy
etapa:
a- Riprodhimi i thellësisë dhe i gjerësisë së fornikseve (mbyllja periferike)
b- Riprodhimi i sipërfaqes mbështetëse.
Etapa e parë realizohet duke depozituar në buzët e lugës individuale materiale të ndryshme
(pasta termoplastike, elastomerë putty, pastë oksid zink-eugenoli, rezina etj). Ndërsa në
etapën e dytë sipërfaqja mbështetëse vihet nën presionin e :
- materialeve elastomere me konsistencë të ulët ose të mesme ose
- të oksid zink eugenolit ose
- të rezinave

Është për t`u theksuar që në disa raste është e nevojshme që masa të shoqërohet edhe me një fazë të
tretë: masën terciare , të quajtur edhe masë piecografike, që konsiston në riprodhimin e impresionebe
te organeve paraprotetikë nëpërmjet depozitimit të materialit të masës në pjesën e jashtme të lugës
individuale.

PROBLEMI I RIPRODHIMIT TË FORNIKSEVE

TË DHËNA ANATOMO-FUNKSIONALE

Fornikset janë një (vestibular) në arkadën e sipërme dhe dy në arkadën e poshtme (inferiore), vestibular
dhe lingual. Janë struktura tërësisht muskulare që kanë funksion të mbajnë apo të presin kufirin e
protezës. Janë të veshur me të ashtuquajturën mukozë refleksioni, e cila në vetvete është e destinuar të
ndodhet ndërmjet një strukture rigide, ( kufiri i protezës ) dhe një strukture të butë (muskujve). Secili
2

forniks paraqet një thellësi dhe një gjerësi të cilave duhet t`i përgjigjen respektivisht gjatësia dhe
trashësia e kufinjve të protezës. Thellësia dhe gjerësia e fornikseve, të nevojshme për retensionin e
protezës, janë ato që i korespondojnë një situate qetësie: Muskulatura periorale ( gjuha, buzët , faqet)
të jetë e relaksuar dhe mandibula në pozicion postural. Vetëm kur kufinjtë e protezës mbushin fornikset
në këtë pozicion qetësie, mund të realizohet kontakti i plotë dhe i vazhdueshëm ndërmjet kufirit të
protezës dhe mukozës së refleksionit , i quajtur “mbyllje periferike”. Kjo mbyllje periferike nuk lejon
futjen e ajrit dhe të pështymës nën protezë. Në të kundërt, kufinj që shtyjnë fornikset ( të gjatë) , apo që
nuk i mbushin plotësisht (kufinj të shkurtër), nuk janë në gjendje të realizojnë këtë barrierë ndaj lëngut
dhe ajrit, që është mbyllja periferike.

FAKTORËT QË NDIKOJNË RIPRODHIMIN E RELIEVIT NËPËRMJET MASËS

Faktorët që ndikojnë në thellësinë dhe gjerësinë e fornikseve janë: grada e hapjes së gojës, grada e
nxjerrjes së gjuhës, tipi i lugës së serisë ( të masës) që përdorim, konsistenca e materialit të masës .

1- Me gojën të hapur plotësisht, thellësia dhe gjerësia e fornikseve vestibularë të sipërm dhe të
poshtëm reduktohen, sepse buzët dhe faqet janë të tërhequra. Me gojën gjysëm të hapur ose të
mbyllur, ato modifikohen pak krahasuar me pozicionin e qetësisë.
2- Me kalimin e gjuhës gradualisht nga pozicioni I qetësisë në estruzionin (nxjerrjen jashtë )
maksimal, forniksi lingual inferior reduktohet progresivisht në thellësi dhe në gjerësi, sepse
ngrehet lart dyshemeja e gijës.
3- Duke përdorur lugë serie për nofulla me dhëmbë, arrihet një masë me riprodhim të fornikseve
me një thellësi dhe gjerësi më të madhe sesa realja; përkundrazi, nëse përdorim lugë të
konstruktuara enkas për nofulla pa dhëmbë, të cilat kanë kufinj më të shkurtër, thellësia dhe
gjerësia e fornikseve do të jetë shumë pak e modifikuar ( e alteruar), sepse efekti i shtypjes në
mukozën e kufirit është më i vogël.
4- Materialet e masës me konsistencë të lartë (elastomerët putty, pastat termoplastike, alginatet-
sipas radhës zbritëse përsa i përket presionit që ushtrojnë) janë shkaktarë të një deformimi të
fornikseve të shoqëruar me rritje të thellësisë dhe gjerësisë së tyre. Ndërsa materialet me
konsistencë të ulët, si allçia, shkaktojnë një shtypje minimale dhe do të modifikojnë pak
gjerësinë dhe thellësinë e fornikseve.

LLOJET E RIPRODHIMIT (E MASËS)

Ekziston vetëm një lloj riprodhimi përfundimtar i fornikseve, ku thellësia dhe gjerësia e të cilëve i
korespondojnë gjendjes së qetësisë me një shtypje, apo kompresion të lehtë të mukozës së refleksionit
(mukozës neutrale). Vetëm kur riprodhohen këto karakteristika pozicionale të fornikseve, është e
mundur që kufinjtë e protezës të kryejnë një mbyllje periferike me efekt valvule, që pengon dhe nuk
lejon futjen e ajrit dhe të pështymës nën protezë. Kjo përbën një lloj “mbyllje” të realizuar nga mukoza e
refleksionit (neutrale) në kufinjtë e protezës. Realizimi i një mbylljeje periferike me veçoritë e
mësipërme është i ndryshëm sipas presionit të marrjes së masës anatomike, me presion të ulët ose të
mesëm / të lartë. Në rastin e parë mbyllja periferike perfeksionoket në vazhdim , në rastin e dytë kjo
mbyllje periferike konstruktohet në vazhdim. Nga një masë anatomike me presion minimal e tipit
3

anatomo-statik, përfitohet një model ku fornikset rezultojnë me gjerësinë dhe thellësinë afër situatës së
pozicionit të qetësisë. Si rrjedhim kufinjtë e lugës individuale të përgatitur mbi këtë model, do të kenë
gjatësinë dhe trashësinë pothuajse të saktë. Kështu, në etapën e rregullimit funksional të lugës
individuale (bordazhit) mbyllja periferike thjesht do të perfeksionohet (teknika globale e bordazhit ose
bordazhi me një kohë, që realizohet duke vendosur pastë oksid zink eugenol në kufinjtë e lugës).
Përkundrazi, nga një masë anatomike me presion mesatar apo të lartë e tipit dinamiko-funksional,
përfitohet një model ku fornikset rezultojnë me një thellësi dhe gjerësi të shtuar, më të madhe sesa në
pozicionin e qetësisë. Nëse luga individale do të konstruktohej me kufinj sipas të dhënave të këtij
modeli, kufinjtë e saj do të rezultonin më të gjatë dhe më të trashë se sa duhet. Atëherë jemi të detyruar
të shkurtojmë dhe të hollojmë kufinjtë e lugës: ky shkurtim dhe hollim është pa diskutim arbitrar ,
prandaj në etapën e rregullimit funksional të lugës individuale mbyllja periferike do të konstruktohet
(krijohet) , nëpërmjet teknikës seksionale me vendosjen e materialit termoplastik ose materialeve
ekuivalente në kufirin e lugës.

PROBLEME TË RIPRODHIMIT TË SIPËRFAQES MBËSHTETËSE

Sipërfaqja mbështetëse është e gjerë në nofullën e sipërme dhe e ngushtë në nofullën e poshtme. Kjo
sipërfaqe është e veshur nga një membranë mukoze që është e lirë nga çdo inserim ligamentoz dhe
muskular, dhe është e destinuar të gjendet e ndërvendosur midis dy strukturave rigide të
padeformueshme. Njëra e përfaqësuar nga sipërfaqja kockore dhe tjetra nga sipërfaqja e brendshme
(mukozale) e protezës. Nëse mukoza mbështetëse (fikse) do të kishte trashësi dhe aftësi shtypëse
(reziliencë) uniforme apo të njëjtë, do të ishte shumë e lehtë të krijonim një sipërfaqe mukozale që të
përmbushte dy kushtet themelore që duhet të përmbushin protezat:

1- Kontakt i plotë me mukozën mbështetëse në gjendje qetësie dhe ngarkese

2- Shpërndarje uniforme e forcave gjatë ngarkesës së përtypjes dhe të gëlltitjes

Për fat të keq, mukoza e sipërfaqes mbështetëse ka një trashësi dhe aftësi shtypëse (reziliencë) jo të
njëjtë; në disa zona është e hollë dhe e fortë, pra e padeformueshme dhe që nuk mund të shtypet dhe
të suportojë shtypje ( zona të forta); ndërsa në disa zona të tjera është e trashë dhe e butë, pra e
deformueshme dhe në gjendje të shtypet dhe të suportojë forcën (zonat e buta). Në përgjithësi zonat e
forta gjenden më shumë në arkadën e poshtme apo mandibulare ( si pjesa e sipërme e kreshtës
reziduale, linjat milohyoide) dhe në atë maksilare (sutura mediane, dhe toruse të mundshëm); zonat e
buta, përkundrazi janë më të shtrira në maksilë (zonat e Shroeder, pjesa vestibulare e kreshtave
reziduale ), sesa në mandibul (tuberkulum alveolar mandibulae dhe pjesët anësore të kreshtave
reziduale).

Të dyja zonat ofrojnë një përgjigje biomekanike jo të favorshme:

1- Zonat e forta gjatë ngarkesës përtypëse dhe gëlltitjes kthehen në një fulkrum rreth të cilit
sipërfaqja mukozale e protezës mund të luhatet (oshilojë). Ky quhet “ efekti fulkrum”.
Sipërfaqja mukozale, duke takuar në zonat e forta, që shërbejnë si stop (si ndalues), lëkundet
4

mbi to duke humbur më tej kontaktin me zonat e buta dhe duke krijuar një përqëndrim forcash
në zonat e forta.

2- Zonat e buta, kur ndalon forca ( ngarkesa) tentojnë të shtyjnë sipërfaqen mukozale, në saj të
viskoelasticitetit të tyre ( efekti shtytës ose hedhës). Kjo shtytje nga zonat e buta bën që të
humbasë kontakti i sipërfaqes mukozale të protezës me gjithë zonat e forta. Pra, prania në gjithë
sipërfaqen e mukozës e zonave me reziliencë (aftësi shtypëse) të ndryshme shkakton efekte
biomekanike jo të favorshme: nga një anë për kontaktin intim dhe të plotë ndërmjet sipërfaqes
mukozale të protezës dhe mukozës dhe, nga ana tjetër, për shpërndarjen uniforme të forcave në
ngarkesën gjatë gëlltitjes dhe përtypjes. Në prani të indeve të shëndetshëm ( kreshta pak të
rezorbuara, të rregullta dhe të gjera (jo në formë thike), suturë mediane pak e theksuar,
mungesë torusesh, mukozë aderente jo e flashkët ) problemi shqetësues nga efektet fulkrum
dhe shtytës është minimal. Në situata të tilla këto efekte janë kalimtare, sepse diferenca apo
mospërputhja e vetisë së shtypjes ndërmjet zonave të buta dhe të forta është e vogël. Në të
kundërt, ka situata klinike në të cilat efekti fulkrum është shumë i shprehur (kreshta shumë të
rezorbuara dhe të munduara (nga mbingarkesa), prania e toruseve të shprehura, linja
milohyoide të mprehta ) dhe situate të tjera ku efekti shtytës dominon (kreshta të flashkëta dhe
fluktuante, zonat e Shroeder-it shumë reziliente dhe elastike)

FAKTORËT QË INFLUENCOJNË RIPRODHIMIN

Meqë zonat e forta nuk mund të deformohen, vetëm zonat e buta janë të ndjeshme të
ndryshojnë pozicionin gjatë marrjes së masës. Pra faktori që influencon riprodhimin e sipërfaqes
mbështetëse është presioni me të cilin regjistrohen nëpërmjet masës zonat e buta. Sipas
situatës, nëse ky presion është i shtuar apo i lehtë, respektivisht ndikohet shfaqja e efektit
fulkrum dhe e efektit shtytës: nëse zonat e buta regjistrohen me presion të lartë, ato marrin një
pozicion “të shtypur” limit apo kufi në fund të shtypjes, me zhdukje të efektit fulkrum
(sipërfaqja mukozale duke mos patur mundësi të shkojë më në thellësi, nuk mund të ndalohet
nga zonat e forta); nëse në të kundërt, ato regjistrohen me presion të lehtë, ato do të qëndrojnë
në pozicion normal, pa u shtypur, në fillim të ngarkesës, me zhdukje të efektit shtytës
(sipërfaqja mukozale nuk mund të shtyhet, sepse zonat e buta nuk janë shtypur).

Në momentin e masës anatomike (preliminare) shtypja apo presioni varen vetëm nga
konsistenca e materialit të perdorur për marrjen e masës: shtypja do të jetë minimale kur
përdoret allçia, ndërkohë që bëhet gradualisht më e rëndësishme sipas materialit që do të
përdoret: alginat, pasta termoplastike apo elastomer putty.

Ndërsa në momentin e masës funksionale (sekondare) shtypja varet në mënyrë thelbësore nga
karakteristikat se si është konstruktuar luga individuale: nëse luga është e përshtatur (e
puthitur) në zonat e buta, ato do të regjistrohen me shtypje (presion) të lartë; nëse luga është
konstruktuar me spaciator apo me vrima në zonat e buta, këto zona do të regjistrohen me
shtypje të lehtë ose pa presion.
5

TIPET E RIPRODHIMIT

Ekzistojnë dy tipe (lloje) të riprodhimit përfundimtar të sipërfaqes mbështetëse: riprodhimi

kompresiv dhe riprodhimi statik. Riprodhimi përfundimtar kompresiv ka si qëllim që të
regjistrojë mukozën e sipërfaqes mbështetëse në një pozicion afër atij pozicioni që ajo do të
marrë gjatë ngarkesës së përtypjes dhe të gëlltitjes. Ndërkohë kjo lloj mase, duke riprodhuar
zonat e buta në një pozicion limit të shtypur, anullon mospërputhjen (diferencën) e aftësisë
shtypëse (reziliente) ndërmjet zonave të forta dhe të buta. Proteza e konstruktuar sipas kësaj
mase nuk ka efektin luhatës ( fulkrum), por inkorporon ose ka efektin shtytës, duke funksionuar
kështu më mirë në gjendje ngarkese funksionale, sesa në qetësi.

- Në gjendje (kushte) qetësie në këtë protezë kontakti është i pjesshëm; ky kontakt ekziston vetëm
në korespondencë të zonave të buta, ndërsa në nivel të zonave të forta ekziston një hapësirë e
vogël e mbushur me salivë: ngarkesa me përgjigjen (kthimin) viskoelastike te zonave të buta bën që
sipërfaqja mukozale e protezës të largohet nga zonat e forta, duke krijuar një hapësirë të mbushur
me pështymë. Por në të njëjtën kohë, duke qënë një kontakt jo i plotë, bën që zonat e buta të
qëndrojnë nën protezë në gjëndje (pozicion) të shtypur gjatë pjesës më të madhe të ditës, me
mundësi për fillimin e çrregullimeve të qarkullimit të gjakut dhe të limfës, që mund të çojnë në
rritjen e rezorbimit të kockës.

- Në gjendje (kushte) të ngarkesës

- a- kontakti bëhet i plotë me daljen e salivës që gjendet ndërmjet sip.mukozale të protezës dhe
zonave të forta

- b- shpërndarja e forcave është uniforme dhe ato janë të shpërndara në mënyrë të barabartë
ndërmjet zonave të forta dhe të buta.

- Riprodhimi përfundimtar statik ka si qëllim të regjistrojë mukozën e sipërfaqes mbështetëse pa asnjë

lloj presioni dhe spostimi , në një pozicion fiziologjik normal, afër pozicionit të qetësisë. Ndërkohë kjo lloj
mase, duke riprodhuar zonat e buta në një pozicion fillestar, të pa deformuar, ruan mospërputhjen
(diferencën) e aftësisë shtypëse (reziliente) ndërmjet zonave të forta dhe të buta. Proteza e
konstruktuar nga një masë e tillë nuk ka efektin shtytës, por inkorporon efektin fulkrum, luhatës, duke
funksionuar kështu më mirë në kushte të qetësisë sesa në gjendje ngarkese.

- Në gjendje qetësie: kontakti ndërmjet sip.mukozale të protezës dhe mukozës mbështetëse është i
plotë ( ndodh si në zonat e forta dhe në ato të buta) dhe imediat, i menjëhershëm (realizohet lehtë,
pa patur nevojë për të ushtruar asnjë lloj presioni). Prandaj, zonat e buta mbeten nën protezë në
pozicionin e tyre anatomik të qetësisë gjatë pjesës më të madhe të ditës (shuma e akteve të
gëlltitjes dhe të përtypjes që përbëjnë ngarkesën, nuk superojnë në total (gjithsej) gjysëm ore, duke
shmangur çdo shtim të rezorbimit kockor nga çrregullime të qarkullimit të gjakut dhe të limfës.

- Në gjendje ngarkese:
6

- a- kontakti tenton të jetë i pjesshëm, sepse sip.mukozale e protezës, duke takuar zonat e forta që
shërbejnë si ndalesë (stopuese), tenton të humbasë kontaktin me zonat e buta, që ndërkohë janë
duke u deformuar dhe duke u zhvendosur.

- b- shpërndarja e forcave është jo e barabartë; më e shtuar në zonat e forta dhe më e lehtë në

zonat e buta.

Për të arritur një riprodhim final kompresiv janë të mundura dy procedura alternative:

1- Procedura e parë (masa anatomike me shtypje minimale ose pa presion, e shoqëruar nga një
masë funksionale me shtypje të mesme ose të lartë): nga një masë anatomike me presion
minimal me karakter anatomo-statik jo kompresiv, përfitohet një model allçie ku zonat e buta
rezultojnë të riprodhuara në pozicion qetësie, të pa deformuara. Mbi këtë model ndërtohet një
lugë individuale , sipërfaqja e brendshme e të cilës duhet të jetë me hapësirë (spaciator) në nivel
të zonave të forta (maja e kreshtës, sutura mediane, për arkadën e sipërme; dhe maja e
kreshtës, linja oblike për arkadën e poshtme ) dhe e adaptuar në nivel (në korespondencë) të
zonave të buta. Në momentin e etapës së dytë të masës funksionale (regjistrimin e sipërfaqes
mbështetëse), hapësira (e cila është arbitrare dhe e përafërt) , nuk do të lejojë apo do të
pengojë lëkundjen (luhatjen) e lugës në zonat e forta dhe adaptimi (përshtatja) do të bëjë të
mundur të riprodhohen zonat e buta në pozicionin përfundimtar të shtypur, të ngjashëm më atë
pozicion që do të marrin gjatë ngarkesës përtypëse dhe gëlltitjes.

2- Procedura e dytë (masa anatomike me shtypje të mesme/të lartë, e shoqëruar nga një masë
funksionale me presion minimal): një masë anatomike me presion të mesëm/të lartë e karakterit
kompresiv jep një model ku zonat e buta rezultojnë të riprodhuara në një pozicion të shtypur
maksimalisht; zonat e forta ndërkohë rezultojnë të shkarkuara automatikisht dhe në mënyrë
ekzakte (të përpiktë) sipas realitetit funksional individual. Mbi këtë model ndërtohet një lugë
individuale sipërfaqja e brendshme e të cilës duhet të jetë plotësisht e adaptuar në gjithë
sipërfaqen, (në zonat e forta, si dhe në zonat e buta), gjithashtu ajo duhet të jetë me vrima
(diametri i vrimave është më i vogël, sa më i lëngshëm, i hollë ose fluid, të jetë materiali) në
nivel të zonave të buta. Në këtë mënyrë, në etapën e dytë të masës funksionale, pra regjistrimin
e sipërfaqes mbështetëse, zonat e buta nuk shtypen për herë të dytë (materiali i masës, duke
dalë nga vrimat, nuk ka mundësi të ushtrojë asnjë lloj presioni të mëtejshëm mbi zonat e buta).

Në prani të indeve të shëndetshëm, të dyja procedurat mund të përdoren me rezultate të mira.

Megjithatë, procedura e dytë gjen indikacion më preçiz në të gjitha ato situata klinike ku i trembemi
efektit fulkrum/luhatës (kreshta të parregullta e më parë të mbingarkuara, kreshtë e poshtme në trajtë
thike dhe linja milohyoide të mprehta, torus palatin i pozicionuar midis dy zonave të Shroederit, me
reziliencë shumë të lartë); masa anatomike me presion të mesëm/të lartë e tipit kompresiv, duke
shkarkuar automatikisht zonat e forta, bën të mundur që të konstruktohet një lugë individuale me
pjesën e brendshme të shkarkuar në mënyrë të individualizuar, pra me hapësirë sipas realitetit të vetë
gojës. Përkundrazi, nëse në këto rrethana do të përdorej një masë anatomike me presion minimal,
7

hapësira krijohet arbitrare dhe e përafërt, sepse realizohet duke vendosur mbi model, në zonat e forta,
shtresa dylli apo fletë plumbi. Kjo mund të ndikojë në preçizionin dhe saktësinë e masës funksionale.

Për të arritur një riprodhim (masë) përfundimtar statik, është e këshillueshme kjo procedurë:

Mbi modelin e përfituar nga një masë anatomike me presion minimal ndërtohet një lugë individuale ku
sipërfaqja e brendshme ka një hapësirë të madhe nga modeli. Kjo krijohet me spaciator me trashësi
1,5mm.

Vazhdohet pastaj me realizimin e mbylljes periferike (bordazhin) duke patur kujdes që në këtë fazë të
parë të masës funksionale, spaciatori të qëndrojë i fiksuar me sipërfaqen e brendshme të lugës
individuale. Më pas lugës i hapen vrimat, mbushet me material mase të lëngshëm (fluid) dhe centrohet
duke patur si guidë mbylljen periferike. Arrihet kështu një riprodhim statik i sipërfaqes mbështetëse, pa
shtypje dhe komprimim në asnjë pjesë të sipërfaqes.

Kjo procedurë është e indikuar kur çdo komprimim apo shtypje e mukozës mbështetëse është i ndaluar:
kreshta fluktuante, pra arkada të veshura nga mukozë e painseruar me kockën nën të, pra mukozë e
lëvizshme.

MASA PRELIMINARE, PARAPRAKE OSE ANATOMIKE

Masa anatomike ka rëndësi kryesore; në protezën totale të gjithë insukseset mund të vijnë edhe nga një
masë jo e saktë dhe çdo sukses lidhet ngushtë me saktësinë e masës. Për masën anatomike duhet të
jemi kërkues; gjithë koha që do të shpenzohet në këtë etapë pune, do të fitohet në procedurat në
vazhdim. Masa anatomike ka si qëllim të na pajisë me një model allçie (model anatomik) ku
konstruktohet një lugë individuale e saktë. Për këtë duhet që masa anatomike dhe modeli anatomik të
paraqesin saktë strukturat anatomike të mëposhtme:

Në arkadën e sipërme:

1- Kreshtën reziduale pa dhëmbë nga një tuber maksilar në tjetrin, me vizualizimin e inserimeve
maksilarë të dy ligamenteve pterigo-mandibularë

2- Gjithë forniksin vestibular me inserimin e frenulumit dhe të plikave

3- Gjithë qiellzën e fortë dhe një pjesë të konsiderueshme të qiellzës së butë (të paktën 4mm
distalisht linjës posteriore të vibrimit “Ah”)
8

Në arkadën e poshtme:

1- Kreshtën reziduale pa dhëmbë nga një tuberkulum alveolar mandibulae (trigonum retromolar)
në tjetrin,

2- Gjithë forniksin vestibular me inserimin e frenulumit, të plikave, linjat oblike eksterne dhe
llozhat bucinatore

3- Gjithë forniksin sublingual me inserimin e frenulumit lingual, regjionin sublingual, linjat oblike
interne dhe llozhat retromylohyoide.

Masa anatomike mund të jetë me presion minimal apo me presion të mesëm /ose të lartë.

MASA ANATOMIKE ME PRESION MINIMAL

Përdoren lugë serie për nofulla pa dhëmbë dhe allçi (gips) mase. Kërkon pak aktivizim të muskulaturës
periprotetike dhe riprodhon në sensin statik-anatomik jo kompresiv fornikset dhe sipërfaqen
mbështetëse. Që në këtë stad realizohet kështu një mbyllje e mirë periferike, duke i lënë masës
funksionale (kur ne duam) detyrën që të anullojë apo të eleminojë mospërputhjen e aftësisë shtypëse
ndërmjet zonave të forta dhe të buta, duke shtypur zonat e buta.

TEKNIKA

Zgjedhja dhe përgatitja e lugës së serisë:

Me anën e një kompasi matet distanca intertuberale në nofullën e sipërme dhe intertrigonale (ndërmjet
dy tuberkulum alveolar mandibulae) në nofullën e poshtme. Më pas zgjidhet luga më e përshtatshme
dhe në pjesën e brendshme të lugës vendosen tre ose katër rripa dylli 2x2mm me qëllim që të krijohet
një shtresë e rregullt allçie (gipsi)

Në një tas hidhen rreth 35cm kub ujë dhe gradualisht shtohet pluhuri i gipsit deri sa të laget plotësisht
(të saturohet), spatulohet derisa të arrihet një konsistencë kremoze.

Realizimi (marrja) i masës

Vendoset një sasi allçie në lugë deri në kufinj, pa vendosur shumë material të tepërt.

Me një spatul përhapet materiali duke lyer gjithë kufirin e lugës,

Vendosja e lugës në gojë, centrimi i saj pa ushtruar asnjë lloj presioni dhe duke i kërkuar pacientit një
lëvizje minimale të indeve të buta,

Heqja e masës nga goja pas forcimit të allçisë,

Trajtimi i masës në laborator.

Një masë allçie e marrë saktë riprodhon fornikset me thellësinë dhe gjerësinë optimale. Duhet patjetër
të izolohet me izolant allçie dhe të bëhet boksimi para se të derdhet.
9

MASA ANATOMIKE ME PRESION MESATAR DHE TË LARTË

Përdoren lugë serie për nofulla me dhëmbë ose dhe lugë për nofulla pa dhëmbë, por të mbushura me
material mase me viskozitet të mesëm/të lartë (alginate, pasta termoplastike, elastomerë putty, në
radhë rritëse sipas konsistencës). Kërkon një aktivizim më të madh të muskulaturës periprotetike (hapje
të gjerë të gojës, nxjerrje të gjuhës në një masë të konsiderueshme, rrotacion dhe shtrirje manuale (me
duar) të muskulaturës së buzëve dhe të faqeve nga ana e mjekut, lëvizje të gëlltitjes) në tentativën
kompensative që të kufizojë një relaksim të fornikseve.

Riprodhon në sensin (drejtimin) dinamiko-funksional-kompresiv fornikset dhe sipërfaqen mbështetëse,

duke anulluar që në këtë stad mospërputhjen e aftësisë shtypëse ndërmjet zonave të forta dhe të buta
dhe duke e lënë për etapën e masës funksionale konstruktimin apo krijimin e mbylljes periferike.

TEKNIKA

Zgjedhja e lugës bëhet me ndihmën e një kompasi, majat e të cilit në arkadën e sipërme duhet të
vendosen në sipërfaqen e jashtme të tuberave maksilarë dhe në arkadën e poshtme në pjesën e
brendshme të tuberkulum alveolar mandibulae. Është e këshillueshme të aplikohen adezivë specifikë në
sipërfaqen e lugës.

Marrja e masës

Vendoset në lugën e masës materiali i përzier, premodelohet për arkadën e sipërme duke krijuar një
thellim të lehtë në zonën ku do të jetë kreshta e sipërme pa dhëmbë, dhe një formë konvekse për
arkadën e poshtme.

Inserimi i lugës në gojë, centrimi dhe presimi (fillimisht në pjesën anteriore dhe më pas presohet
bilateral në pjesët latero-posteriore për arkadën e sipërme). Për arkadën e poshtmë presimi bëhet
latero-posterior monolateral dhe vazhdon me një pozicionim horizontal (horizontalizim) të lugës . Gjatë
forcimit të materialit, është e nevojshme të bëhen lëvizjet aktive dhe pasive të muskulaturës
periprotetike.

Heqja e masës nga goja.

MASA ANATOMIKE SIPAS SCHREINEMAKERS

Në këtë lloj mase përdoren disa lugë të vecanta, CLAN TRAY, të Schreinemakers (prej metali ose rezine).
Ka një diferencë kryesore ndërmjet lugëve të zakonshme dhe këtyre lugëve; veçanërisht në lidhje me
lugën e poshtme. Luga e poshtme e zakonshme ka një kufi lingual të shkurtër në pjesën anteriore dhe të
gjatë ( të thellë) në zonën posteriore. Si rrjedhojë posteriorisht kjo lugë zhvendos në thellësi dyshemenë
e gojës duke tejkaluar linjën e inserimit të muskulit mylohyoid në një gjatësi të konsiderueshme, ndërsa
anteriorisht nuk arrin deri në pikën më të thellë të dyshemesë së gojës. Rezultati është një pengesë në
funksionin e muskulit mylohyoid posteriorisht dhe një mbështetje e mangët e alginatit për pjesën
anteriore. Luga e masës Clan Tray ka një kufi lingual krejtësisht të kundërt me lugët e zakonshme; është
e thellë anteriorisht dhe arrin të vendosë raportet e nevojshme me strukturat muskulare të kësaj zone
10

(pasivitet i gjendrës sublinguale) dhe pak e thellë posteriorisht (nuk pengon funksionin e m.mylohyoid ).
Pra luga Clan Tray ka të njëjtin dekurs si linja mylohyoide , ndërsa luga konvencionale ka një dekurs
totalisht të kundërt.

Teknika

A) Arkada e sipërme:

Pozicioni i pacientit: i relaksuar, i ulur në poltron lirshem me krahët mbi mbështetëset, mbajtësja e
kokës dhe e shpinës së poltronit duhet të jenë lehtësisht të inklinuara prapa në mënyrë që koka e
pacientit të ndodhet në të njëjtin aks me toraksin, ndërkohë që lartësia e poltronit rregullohet e tillë që
goja e pacientit të gjendet në nivel të bërrylit të mjekut (operatorit). Ky i fundit duhet të jetë në një
pozicion djathtas dhe pak prapa pacientit.

Zgjedhja e lugës: me kompas matet distance ndërmjet dy pikave më të gjera të kreshtës reziduale, (që
zakonisht korespondon me të dy tuberat maksilarë), në mënyrë që pjesët e brendshme të majave të
kompasit të mbështeten në sipërfaqet sipërfaqet vestibulare të tuberave. Matja vendoset në pjesën
posteriore të lugës. Luga duhet të përfshijë hapjen e kompasit dhe të jetë lehtësisht më e gjerë (rreth 2-
11

3mm në cdo anë) që të përfshijë gjerësinë e nofullës duke krijuar dhe një hapësirë për trashësinë e
materialit të masës.

Prova e lugës: me këtë provë verifikohet nëse luga e zgjedhur është e përshtatshme : luga duhet të
përfshijë gjithë fushën protetike, tuberat, forniksin vestibular, qiellzën e fortë dhe një pjesë të qiellzës së
butë, dhe të mos provokojë dhimbje. Gjithashtu gjatë provës së lugës pacienti instruktohet se si do të
manipulohet gjatë marrjes së masës, si duhet të qëndrojë, si duhet t`i mbajë buzët etj, dhe ky instruktim
bëhet kur luga është bosh, pa material si dhe në një interval kohe të pacaktuar.

Përgatitja e materialit dhe paramodelimi i tij: pasi përzihet alginati me një konsistencë relativisht të
trashë, vendoset në lugë dhe me duar lehtësisht të lagura modelohet me një formë lehtësisht konkave
në pjesën e materialit që i korespondon nivelit ku do të vendoset kreshta reziduale gjatë marrjes së
masës. Kjo bëhet sidomos kur kreshta reziduale është e lartë, në mënyrë që materiali të adaptohet në
kreshtën pa dhëmbë.

Marrja e masës: përmbledh 1 fazë që është pasive, gjatë së cilës pacienti nuk bën asnjë veprim. Luga
futet në gojë pjerrtas, duke hapur një nga këndet e gojës, pastaj luga drejtohet dhe centrohet në
mënyrë që bishti i lugës të gjendet në të njëjtën linjë me hundën; presohet posteriorisht dhe pastaj
anteriorisht, presimi bëhet në të dy anët (djathtas dhe majtas) uniformisht dhe I njëkohshëm me qëllim
që të dalë ajri. Presioni ndalohet kur materiali mbush qiellzën e fortë dhe duket që del në qiellzën e
butë. Menjëherë kapet buza e sipërme ndërmjet gishtit të madh dhe tregues dhe tërhiqet (ulet poshtë)
disa herë. Në fund kryhet trimming ( rotacioni pasiv manual i faqeve) majtas dhe djathtas. Pas forcimit
hiqet masa duke ngritur lehtësisht dorezën (bishtin) lart dhe duke shtyrë lehtësisht në fornikse me
gishtat tregues .

Kontrolli/leximi i masës:

Mund të vihen re difektet e mëposhtme:

1- Luga duket e pambuluar me material në zonën e Postdam-it. Shkaqet: presim i tepërt distalisht,
konsistencë shumë e hollë e materialit. Pasojat: dekubituse. Duhet të bëhet përsëritja e masës.

2- Luga duket në zonën e tuberave. Shkaqet: centrim jo i mirë, lugë e vogël. Pasojat: dekubituse.
Bëhet përsëritja e masës.

3- Luga duket në zona të ndryshme nga dy rastet e para. Shkaqet: presim i tepërt. Pasojat:
dekubituse. Bëhet retifikim I masës.

4- Flluska ajri, plasaritje, fisura në material. Shkaqet: përzierje jo e mirë, trimming jo i plotë.
Pasojat: dekubituse. Bëhet retifikim I masës.

Retifikimi i masës nënkupton ribazimin e saj me një alginat shumë të hollë (1 pluhur, 2 ujë), pasi
masa e parë thahet plotësisht (për të mundësuar bashkimin ndërmjet materialit të alginatit të
parë me alginatin e shtresës së dytë). Në gojë përsëriten të njëjtat manovra si gjatë marrjes së
masës.
12

B) ARKADA E POSHTME

Pozicioni i pacientit: si për nofullën e sipërme lartësia e poltronit duhet të rregullohet në mënyrë të tillë
që goja e pacientit të gjendet në lartësinë e shpatullave të operatorit, i cili duhet të qëndrojë para
pacientit.

Zgjedhja e lugës: kompasi inserohet në nivel të dy tuberkulum alveolar mandibulae, në mënyrë që

majat e tij të prekin sipërfaqet linguale të tuberkulum alveolar mandibulae. Kjo matje transferohet në
lugën e serisë; luga është e përshtatshme kur krahët lingualë të saj (krahët e brendshëm) përfshijnë këtë
hapje dhe kanë edhe një distancë rreth 2-3mm nga brenda për trashësinë e materialit të masës.

Prova e lugës: kjo provë përcakton nëse luga është e përshtatshme dhe shërben për të instruktuar
pacientin për lëvizjet e gjuhës që ai duhet të bëjë. Me lugën në gojë, pacientit I kërkohet të nxjerrë
gjuhën aq sa maja e gjuhës të jetë në nivel të gjysmës së pjesës së kuqe të buzës së poshtme; pacienti
duhet të lëvizë gjuhën lehtë dhe ngadalë ( pa e nxjerrë më tepër dhe pa e tërhequr më brenda se ky kufi
disa herë majtas dhe djathtas, duke lëpirë lehtë buzën. Edhe kjo lëvizje e gjuhës ka si qëllim të
minimizojë deformimin e forniksit dhe është e lehtë apo e sforcuar, sipas konsistencës së materialit.

Përzierja dhe premodelimi i materialit: pasi të jetë formuar një përzierje alginati me konsistencë të
trashë ( 2 pluhur-1,5 ujë), materiali vendoset në lugë duke i dhënë një formë konvekse.

Marrja e masës: në ndryshim nga masa e sipërme parashikon dy faza: 1 pasive dhe një aktive. Faza
pasive: pasi futet në mënyrë oblike luga në gojë, ajo centrohet mbi kreshtë duke patur kujdes që bishti i
lugës të jetë në nivel të linjës mediane dhe ekstremitetet lugës të jenë në drejtim të mesit ( majës) së
tuberkulum alveolar mandibulae. Pas centrimit vazhdohet me një presim posterior djathtas. Presioni i
ushtruar ndalohet kur shihet që del alginati rreth 2mm gjatë kufirit posterior të lugës. Në masë duhet të
riprodhojmë gjithë Tuberkulum alveolar mandibulae, absolutisht pa e komprimuar atë me lugën e
masës. Kalohet më pas në horizontalizimin e lugës. Me këtë manovër të thjeshtë, pa ushtruar asnjë
presion tjetër , do të arrijmë daljen e alginatit për rreth 2mm në zonën e tuberkulum alveolar
mandibulae të anës tjetër. Në fund kryhet trimming. Faza aktive: është në vazhdim të fazës pasive;
nënkupton nxjerrjen, protrudimin e gjuhës derisa maja e gjuhës të gjendet në ½ e pjesës së kuqe të
buzës së poshtme dhe pastaj lëvizja ngadalë e gjuhës majtas/djathtas disa harë. Nëpërmjet fazës active
arrihet thellësia e saktë e kufirit lingual të masës në regjionin anterior , thellësi që do t`i korespondojë
thellësisë definitive të kufirit të protezës në këtë zonë. Pas forcimit hiqet masa nga goja duke vendosur
gishtat tregues në fornikse dhe duke e ngritur masësn nëpërmjet tyre.

Kontrolli/ leximi i masës: mund të evidentohen këto difekte:

1- Luga duket pa material në zonën linguale anteriore. Shkaqet: thellim i madh i lugës në pjesën
anteriore në vend të thellimit latero-posteriorisht., përzierje jo korrekte e materialit (alginate
shumë I hollë), zgjedhje e gabuar e lugës. Pasoja: pengesë e muskulit genioglos. Korigjimi: duhet
marrë masa përsëri.
13

2- Luga duket në zonën e tuberkulum alveolar mandibulae. Shkaqet: thellim i ekzagjeruar latero-
posterior, përgatitje e materialiut me konsistencë jo korrekte, zgjedhja e gabuar e lugës. Pasoja:
pengesë e muskulit mylohyoid. Korigjimi: ribërja e masës.

3- Luga duket në zona të ndryshme nga të parat. Shkaqet: centrim i gabuar. Pasojat: dekubituse.
Korigjimi: retifikim i masës. Ose para përgatitjes së lugës individuale në modelin anatomic në
zonat koresponduese vendosim dyll, fletë stanjolle të kalibruar 0,3mm ose cement, për shkarkim
funksional.

4- Flluska ajri, plasaritje, fisura të materialit. Shkaqet: përzierje jo e mirë, trimming jo i mirë.
Pasojat: dekubituse. Korigjimi: retifikim, mbushje e flluskave me dyll.

Trajtimi në laborator

Nuk është i nevojshëm boksimi I masës anatomike, sepse kufinjtë e saj mund të jenë të zgjatur
artificialisht. Duke ditur instabilitetin dimensional të alginatit, një masë alginati duhet derdhur
menjëherë. Për masat e alginatit është e këshillueshme që të eleminohen tepricat sipërfaqësore të acidit
alginik duke shpërndarë në sipërfaqen e masës pluhur allcie dhe duke e shpëlarë me ujë të rrjedhshëm
me ndihmën e një peneli me fije të gjata e të buta. Ekziston mundësia që tepricat e materialit të masës
në zonat retro tuberozitare ose prapa tuberkulum alveolar mandibulae të mos jenë të mbajtura nga
pjesë të forta të lugës dhe të deformohen, të zhvendosen apo të shqiten gjatë derdhjes së masës me
allci; prandaj duhet të fiksohen me dyll me pjesën e jashtme të lugës, ose të fiksohen në pjesën e
jashtme të lugës në zonën e premolarëve dhe të molarëve dy cilindra dylli që bëjnë të mundur që masa
të vendoset mbi vibrator dhe të derdhet pa cënuar saktësinë e saj. Masa derdhet dhe pas forcimit
modelet skuadrohen. Këto modele anatomike do të shërbejnë për konstruktimin e lugës individuale.
Para përgatitjes së lugës individuale, në model duhet të shënohen të dhënat e mëposhtme ( është
kompetencë e profesionistit):

a- Arkada e sipërme: me një laps të pozicionuar tangencialisht me majën e kreshtës , shënohet

qendra e kreshtës që zgjatet posteriorisht në bazën e modelit. Duhet të theksojmë se mesi i
kreshtës jo gjithmonë korespondon me mesin e tuberit maksilar, por mund të jetë vestibular
ose palatinal mesit të tuberit. Shënohet papilla incizivale dhe përgjysmorja horizontale e saj, e
cila zgjatet në pjesën anteriore bazale të modelit. Shënohen 2 rugat e para palatine dhe kufinjtë
distalë të tyre zgjaten në pjesën antero-laterale të modelit. Në rastet kur rugat nuk janë të
dukshme, limiti distal i tyre përcaktohet nga pikëprerja e mesit të kreshtës frontale (zgjatimi) me
zgjatimin e mesit të kreshtës në zonat latero-posteriore.

- Përcaktohet limiti mezial i tuberave dhe zgjatet në pjesën anësore të modelit

b- Arkada e poshtme: me një laps të mbajtur tangencialisht me mesin e kreshtës shënohetmaja

(mesi ) I kreshtës që zgjatet posteriorisht modelit. Edhe për TAM vlejnë të njëjtatgjëra si për
tuberin maksilar. Mesi i procesit alveolar mund të mos përkojë me mesin e TAM.

- Përcaktohet frenulum labi inferior dhe zgjatet në bazën e modelit,

14

- Përcaktohet limiti mezial i TAM, zgjatet në pjesën bazale të modelit

- Në pjesën latero-posteriore të modelit shënohet një linjë paralele me mesin e kreshtës.

- Përgatitja e modelit përfundon me individualizimin e zonave retentive si dhe të zonave ku duhet të

bëhet shkarkimi funksional.

Zonat retentive janë të gjitha ato zona të arkadës pa dhëmbë që pengojnë futjen e lugës në model dhe
në gojë. Zakonisht mbushen me dyll.

Zonat e shkarkimit janë ato zona që nuk janë në gjendje të përballojnë ngarkesë presioni (papilla
incizivale dhe sutura intermaksilare) dhe të gjitha ato zona herë-herë të individualizuara klinikisht dhe të
shënuara si zona ku mukoza është shumë e lëvizshmë dhe është shtypur gjatë marrjes së masës
anatomike. Para përgatitjes së lugës individuale shkarkimi bëhet zakonisht me stanjollë të kalibruar 0,2-
0,3 mm, me cement adhesor ose edhe me dyll.

PËRGATITJA E LUGËS INDIVIDUALE

Përfshin tre faza:

1- Shënimi i kufirit të bazës

2- Konstruktimi i bazës me rezinë vetë polimerizuese ose fotopolimerizuese/ ose b.plate+tel

3- Formini i dorezës apo i cilindrave kafshues, që ngjiten me bazën e lugës

1- Shënimi i kufirit të bazës- nëse në masën anatomike është shënuar kufiri me laps kopjativ, ai
reflektohet në model. Nëse jo, ai shënohet në modelin e allcisë me laps të zakonshëm.

Arkada e sipërme

- Shënimi i Post-Damm-it: shënohet një hark në korespondencë të secilës zonë të inserimit të

lig.pterigo-mandibular (sulkus pterigomaksilar). Shënohet një segment rreth2 cm i gjatë, 2-3mm më
prapa fovea palatine (këto paraqesin pikën e shfaqjes së shumë duktuseve eskretorë të shumë
gjendrave mukoze dhe gjenden në secilën anë të linjës mediane në kufirin posterior të palatum
durum.). Bashkohen dy harqet retro-tuberozitare me segmentin e formuar distalisht foveave
palatine, në mënyrë që të formohet një linjë e harkuar me konveksitet anterior.

- Shënimi i kufirit vestibular: me një laps të pozicionuar pingul me bazën e modelit shënohet pjesa
më e thellë e forniksit derisa të bashkohet me me dy harqet retro-tuberozitare.

Arkada e poshtme

- Kufiri vestibular: me një laps të pozicionuar pingul me bazën e modelit shënohet pjesa më e thellë e
forniksit nga 36-46 ( zona e molarëve të parë individualizohet me lehtësi sepse korespondon me
pjesën më të ulët konkave të kreshtës pa dhëmbë.).
15

- Kufiri në TAM: pas individualizimit të kufirit distal të secilit TAM, ( ky kufi korespondon me pikën ku
konveksiteti I TAM vazhdon me konkavitetin e lig.pterigomandibular), shënohet në korespondencë
të tij një hark që zgjatet lingualisht dhe vestibular.

- Kufiri sublingual: me lapsin pingul me bazën e modelit shënohet pjesa më e thellë sublinguale me
një shtrirje (zgjatje) rreth 1,5cm majtas dhe djathtas linjës mediane.

- Kufiri mylohyoid: duke u nisur nga zgjatimi lingual I harkut prapa TAM, shënohet një linjë paralele
me mesin e kreshtës, e cila asnjëherë nuk prek kufirin sublingual, duke qenë gjithnjë më lart se ky
kufi. Bashkimi i kësaj linje paralele me linjën sublinguale bëhet gjithnjë duke formuar një shkallë .
Me formimin e linjës paralele me mesin e kreshtës kryhet ajo që sipas Schreinemakers quhet
“shkurtim sistematik”. Kuptimi i “shkurtimit sistematik të kufirit mylohyoid” është që të evitojë që
ky kufi të interferojë me gjuhën gjatë lëvizjes së estruzionit (nxjerrjes) maksimal.

Pas shënimit të kufirit, në nivel të linjës së shënuar bëhet një thellim I lehtë me një instrument me majë
(eskavator ose spatula me majë) dhe shenja e lapsit zëvendësohet me një sulkus. Modeli ( i përgatitur
sipas mënyrës që do të konstruktohet luga dhe sipas presionit me të cilin do të merret masa) lyhet
modeli me izolant.

KONSTRUKTIMI I LUGËS INDIVIDUALE

Luga individuale përgatitet në laborator mbi modelin anatomik. Përbëhet nga baza, kufinjtë dhe sistemi
mbajtës (ku mbahet gjatë punës për marrjen e masës funksionale)

Formimi i bazës

Baza duhet të jetë rigide (e fortë) dhe e padeformueshme. Mund të jetë e adaptuar me modelin ose me
hapësirë (spaciator). Kur është me hapësirë (sapciator), hapësira mund të jëtë në gjithë sipërfaqen e
lugës ose vetëm në disa zona, varet nga lloji I masës anatomike të marrë si dhe nga lloji I masës
funksionale që do të merret. Nëse masa anatomike është marrë me presion minimal dhe duhet që në
vazhdim të merret një masë funksionale e tipit kompresiv, baza e lugës individuale duhet të jetë
lehtësisht me hapësirë në nivel të zonave të forta (arkada e sipërme: sutura mediane, arkada inferiore:
mesi I kreshtës, linjat milohyoide) dhe e puthitur (e adaptuar) në nivel të zonave të buta.

Nëse masa anatomike është marrë me presion të mesëm/të lartë dhe në vazhdim duam të marrim
masë funksionale të tipit statik, baza duhet të jetë e adaptuar ( e puthitur) plotësisht në gjithë
sipërfaqen. Është gjithashtu e nevojshme që baza e lugës së sipërme të jetë me vrima në nivel të
zonave të buta, ndërsa për lugën e poshtme hapja e vrimave zakonisht është e panevojshme, duke patur
parasysh sasinë tepër të vogël të zonave të buta. Nëse në përfundim dëshirohet një riprodhim
rigorozisht statik, në modelin e nxjerrë nga një masë anatomike me presion mundësisht minimal,
konstruktohet një bazë luge me hapësirë në të gjithë sipërfaqen.

Konceptimi i kufinjve
16

Kufinjtë duhet të jenë të lëmuar, të rrumbullakosur, me një shtrirje dhe me një trashësi që në asnjë
mënyrë të mos interferojnë me lojën muskulare dhe lëvizjet e organeve paraprotetike. Për të
përmbushur këto kërkesa, procedura është e ndryshme dhe varet nëse punohet mbi një model të
përfituar nga një masë anatomike me allci apo me alginate ose elastomer putty.

Në rastin e parë kufinjtë realizohen lehtë duke ruajtur gjatësinë identike të kufirit të modelit të derdhur
nëpërmjet boksimit: gjatësia dhe trashësia përputhen me thellësinë dhe gjerësinë e fornikseve të
modelit. Në maksilë kufiri palatinal krijohet nga një linjë që bashkon një sulkus retrotuberositar
(pterigomaksilar) me tjetrin.

Në rastin e dytë gjatësia dhe trashësia e kufirit rregullohen arbitrarisht dhe me përafërsi.

Arkada e sipërme

Ekstensioni: a) palatinal:nga një sulkus retrotuberositar (pterigomaksilar) në tjetrin sipas një vije të
drejtë; b) vestibular: rreth 2mm larg thellësisë maksimale të forniksit të riprodhuar në model, c)
trashësia: rreth 2mm në gjithë sipërfaqen, trashësia përgjysmohet në nivel të fornikseve dhe të tuberave
maksilarë.

Arkada e poshtme

Ekstensioni: a) vestibular: rreth 2mm larg thellësisë maksimale të forniksit në model. b)sublingual:
njësoj sa thellësia maksimale e forniksit të modelit në këtë zonë, c) milohyoidea: rreth 2mm më poshtë
linjea obliqua interna, d) retromilohyoidea: ekstensioni në këtë zonë është më i rëndësishëm, sa më e
shprehur të jetë atrofia e kreshtës. Trashësia: rreth 2mm në gjithë sipërfaqen me përjashtim të zonës
sublinguale ku trashësia e kufirit duhet të jetë rreth 3mm dhe në pjesën koresponduese të tuberkulum
alveolar mandibulae kufiri duhet të jetë i trashë jo më shumë se 1mm.

Sistemi i mbajtjes (kapjes)

Përfaqësohen nga një dorezë apo nga një cilindër kafshues që bën të mundur futjen e lugës individuale
në gojë dhe heqjen e saj nga goja. Patjetër që cilindri kafshues është më i preferuar, sepse bën të
mundur që të përcaktohet një okluzion qëndror paraprak që në fazën e marrjes së masës funksionale.
Cilindri kafshues duhet të mbajë në pozicionin e tyre fiziologjik buzët dhe faqet, duke lejuar njëkohësisht
edhe lëvizjet e lira të gjuhës. Kështu, duke parafiguruar dhëmbët artificialë, cilindri kafshues duhet të
zejë (të plotësojë) pa e tejkaluar hapësirën neutrale të ekuilibrit protetik, pozicioni dhe përmasat e tij
duhettë jenë të tilla që të mbajnë në ekuilibër organet paraprotetikë ( buzët, gjuhën dhe faqet). Për të
plotësuar këto kërkesa, cilindrat duhet të konstruktohen në mënyrë të tillë:

Arkada e sipërme:

- Pozicioni: në zonat latero-posteriore në mes të kreshtës, është i pozicionuar detyrimisht më jashtë

kreshtës në zonën frontale, duke qenë rreth 8mm më përpara sesa papilla incizivale; në zonat
latero-posteriore disa herë është i tolerueshëm edhe një vestibularizim I lehtë.
17

- Shtrirja/ekstensioni: duhet të arrijë deri tek zona e molarit të parë (6), zakonisht vihet në dukje si
zona më e e thellë e kreshtës pa dhëmbë, duke përfunduar me një pjesë të pjerrët. Mbi tuberat
maksilarë nuk duhet të kenë cilindër kafshues.

- Lartësia: 22mm në zonën frontale duke u ulur gradualisht përgjatë zonave latero-posteriore deri në
17mm në pjesën fundore tek zona e molarëve të parë.

- Trashësia: 3mm në zonën frontale dhe 6-8mm në zonat latero-posteriore.

Arkada e poshtme:

- Pozicioni: në mes të kreshtës në zonën frontale dhe në zonat latero-posteriore; pjesa frontale e
cilindrit kafshues në sipërfaqen vestibulare dhe lingual duhet të ketë një formë lehtësisht konkave
për të krijuar mundësinë e mbështetjes së buzës së poshtme dhe të gjuhës.

- Shtrirja/ekstensioni: duhet të arrijë deri në zonën e molarit të parë (6), duke përfunduar me një
pjesë të pjerrët, mbi tuberkulum alveolar mandibulae nuk duhet të ketë cilindër kafshues.

- Lartësia: 18mm në zonën frontale duke u ulur gradualisht në zonat latero-posteriore deri në 15mm
në pjesën fundore të molarëve të parë.

- Trashësia: 3mm në pjesën anterior dhe 6-8mm në zonat latero-posteriore.

Kur vendoset që sistemi mbajtës të jetë thjesht një dorezë (bisht), duhet të kihet kujdes që pozicioni dhe
madhësia e tij të jenë të tilla që të mos pengojë lëvizjet linguo-labio-geniane, të nevojshme gjatë marrjes
së masës funksionale.

PROVA E QËNDRUESHMËRISË SË LUGËS INDIVIDUALE NË GOJË

Pas marrjes së lugëve individuale nga laboratori, mjeku duhet të kontrollojë trashësinë e kufinjve,
rrumbullakësinë dhe lëmueshmërinë e tyre dhe të kontrollojë pjesën e brendshme të lugës që të mos
ketë pjesë të mprehta , prerëse apo shpuese. Kur luga individuale vendoset në gojë mund të gjendemi
në njërën nga këto dy situate:

- Qëndrueshmëria e lugës nuk është e kënaqshme

- Luga individuale ka një qëndrueshmëri të mirë

Në rastin e parë duhet të nënkuptojmë që kufinjtë e lugës individuale në disa pika të perimetrit të tyre
janë më të shkurtra sesa duhet dhe lejojnë futjen e ajrit duke mos realizuar mbylljen periferike. Detyra
jonë është të individualizojmë këto zona dhe t`i korigjojmë ato.

Në situatën e dytë kuptojmë që kufinjtë e L.I. janë në limitin e mukozës neutral , mbyllja periferike
ekziston në gjithë perimetrin dhe nuk futet ajri ndërmjet lugës dhe mukozës. Në këtë rast, nga një anë
jemi të sigurtë që kufinjtë arrijnë në zonën e mukozës neutral; nga ana tjetër duhet të sigurohemi që
këta kufinj nuk janë më të gjatë se sa duhet dhe tejkalojnë mukozën neutrale, duke kaluar në mukozën
active të lëvizshme duke penguar funksionin muskular. Me fjalë të tjera, nëse jemi të sigurtë që luga
18

individuale qëndron në gojë mirë, nuk jemi të sigurtë nëse ajo është funksionale apo jo. Detyra jonë
është të individualizojmë dhe të korigjojmë zonat e mundshme ku kufiri I lugës është më i gjatë se sa
duhet.

NOFULLA E SIPËRME: Prova e qëndrueshmërisë

Gishti tregues i mjekut ushtron një presion në pjesën linguale (palatinale) të bishtit (cilindrit kafshues),
në zonën anteriore nga prapa –përpara, sikur duam të tentojmë të shkëpusim pjesën posterior të bazës
së lugës nga mukoza e qiellzës. Luga individuale duhet të humbasë me vështirësi kontaktin me indet.

A) LUGA E SIPËRME NUK QËNDRON

Kur prova e qëndrueshmërisë së lugës individuale nuk është e kënaqshme duhet të individualizojmë ato
zona të kufirit në të cilat nuk ka puthitje muskulare dhe hyn ajri. Pas individualizimit ato zgjaten
lehtësisht, aq sat ë arrijnë në zonënn e mukozës neutrale. Është mirë të procedohet për individualizimin
e zonave të tilla nëpërmjet përjashtimit (eskluzionit): për lugën e sipërme fillohet me zonën e Post-
damit, vazhdohet me zonat paratuberozitare dhe përfundohet me kufirin vestibular.

Post-dam-i: si është thënë më lart, shënimi i kufirit të Post-damit është bërë në mënyrë tërësisht
arbitrare gajtë masës anatomike, duke shënuar kufirin rreth 2mm prapa foveave palatine. Mënyra
arbitrare e shënimit të kufirit, bën që në rast të qëndrueshmërisë jo të mirë të lugës, mjeku të
përqëndrojë vëmendjen fillimisht tek zona e Post-damit. Hipoteza e një post-dami të shkurtër
verifikohet në këtë mënyrë: lyhet luga individuale me laps kopjativ në kufirin posterior të saj dhe
vendoset në gojë; ajo do të lerë një shenjë në qiellzën e butë. Me një instrument që përfundon me një
pjesë sferike, përshkohet kjo linjë duke rrëshqitur instrumentin dhe duke parë nëse pjesa sferike futet
në thellësi pa vështirësi. Nëse instrumenti futet në thellësi , kjo tregon që post-dami është i
përshtatshëm (është në zonë active) dhe penetrimi i ajrit ndodh në një zonë tjetër. Nëse përkundrazi,
instrumenti thellohet me vështirësi , kjo tregon që post-dami është i shkurtër ( është më brenda se zona
aktive ) dhe duhet zgjatur. Për mjekun zgjatja duhet bërë duke zhvendosur sa është e nevojshme dhe ku
është e nevojshme ( ekziston edhe mundësia që jo i gjithë perimetri i post-damit të jetë i shkurtër, pra jo
në zonë aktive, por vetëm disa pjesë të këtij kufiri) .

Zona paratuberozitare: Kur megjithëse është realizuar një zgjatje e Postdamit në gjatësinë e duhur dhe
luga individuale (L.I.) përsëri nuk qëndron, dyshohet që problemi qëndron në zonën para tuberozitare
dhe tuberozitare. Zgjatja bëhet fillimisht në një anë dhe pastaj në tjetrën, duke vendosur dyllë Kerr në
kufi dhe në pjesën (sipërfaqen) e jashtme të kufirit lugës në këtë zonë. Luga vendoset në gojën e
pacientit dhe pacienti hap gojën maksimalisht dhe lëviz mandibulën majtas dhe djathtas. Nëse
sipërfaqja e pastës Kerr duket e lëmuar dhe e ndritshme ( e shkëlqyeshme), duhet shtuar Kerr përsëri
dhe të përsëriten lëvizjet funksionale të mësipërme, derisa pasta të bëhet opake në sipërfaqe. Kështu do
të realizohet mbyllja periferike në këtë nivel.

Kufiri vestibular: vetëm në rastë të rralla qëndrueshmëria e lugës vazhdon të mos jetë e kënaqshme
megjithëse në nivel të postdamit dhe zonave tuberozitare thellësia e kufirit është regjistruar saktësisht.
19

Në këto raste kalohet me zgjatjen e kufirit vestibular me Kerr jeshil, duke realizuar edhe në këtë zonë
mbylljen periferike, nëpërmjet lëvizjeve të buzëve të kryera nga pacienti.

B- Luga e sipërme qëndron mirë

Kur është gjykuar që luga e sipërme qëndron mirë (qëndrueshmëria është e kënaqshme), është e sigurtë
që kufinjtë e L I nuk janë të shkurtër dhe arrijnë në zonën aktive (tejkalojnë mukozën fikse) duke krijuar
një mbyllje muskulare. Por është e nevojshme të përcaktohen zona ku kufiri mund të jetë i gjatë dhe
pengon lëvizjet muskulare. Zonat e gjata duhet të individualizohen dhe të shkurtohen.

Postdami: gjatësia e tepërt në këtë zonë , pra në kufirin posterior të L I verifikohet me testet e
mëposhtme:

- I thuhet pacientit të shqiptojë “AH” të zgjatur me zë të lartë duke vërejtur me kujdes pjesën
posterior të L I : nuk duhet të krijohet absolutisht hapësirë midis pjesës së sipërme të kufirit
posterior të lugës dhe mukozës në këtë zonë. Në rast të kundërt kufiri duhet të shkurtohet (
sidomos në pacientët me qiellzë të butë vertikale dhe me hipermobilitet ). Pa L I në gojë, pacientit i
thuhet të shqiptojë “Ah” të lehtë e të zgjatur. Shënohet në gojë me laps kopjativ linja sipas të cilës
qiellza e butë ngrihet lart. Vendoset luga në gojë, presohet dhe shenja e lapsit transferohet
(riprodhohet ) në sipërfaqen e brendshme të lugës. Luga shkurohet derisa gjatësia e saj të jetë 0,5-
1mm përtej kësaj linje të pasqyruar në lugë.

- Zona tuberale dhe paratuberale: ndërkohë që gishti i mjekut mban të ngjeshur lugën në zonën e 5-
6, pacienti hap gojën gradualisht dhe deri në maksimum. Nëse gishti ndjen zhvendosje të L I , qoftë
edhe një lëvizje minimale, kufiri korespondues duhet të shkurtohet gradualisht me frezë.

- Zona vestibulo-laterale: kontrolli ose vlerësimi bëhet kështu: ndërkohë që gishti tregues i mjekut
mban të ngjeshur lugën (ose mbështetet mbi sipërfaqen okluzale të cilindrit kafshues kur L I është
konstruktuar me cilindër kafshues), faqja e pacientit largohet (hapet ) duke e zhvendosur
horizontalisht; nëse gishti ndjen zhvendosje edhe minimale të lugës individuale, në kufirin
korespondues bëhet shkurtimi gradual me frezë.

- Zona vestibulo-anteriore: kontrolli konsiston në tërheqjen e buzës së sipërme të pacientit në

drejtim të mjekut, duke parë nëse ka interference ndërmjet kufirit të lugës dhe frenulumit labial
superior dhe mukozës vestibulare. Nëse është e nevojshme bëhet shkurtimi gradual me frezë.

NOFULLA E POSHTME, PROVAT E QËNDRUESHMËRISË

Maja e një spatule futet (ngulet ) në siperfaqen vestibulare të cilindrit kafshues në pjesën frontale të L I,
ose në pjesën anteriore vestibulare të bishtit të L I . Në spatul ushtrohet një forcë nga poshtë lart. Luga
individuale duhet të ketë qëndrueshmëri dhe të humbasë me vështirësi kontaktin me indet nën të dhe
me mukozën orale.
20

A) LUGA E POSHTME NUK QËNDRON: Duhet të individualizohen zonat e penetrimit të ajrit: fillohet
me zonën sublinguale anteriore, vazhdohet me TAM, me kufinjtë lingual latero-posteriorë dhe
përfundohet me kufirin vestibular.

- Zona sublinguale anteriore: qëndrueshmëria jo e kënaqshme ose e ulët e L I të poshtme nga

gjatësia e pamjaftueshme e L I në kufirin sublingual anterior lidhet me një lëvizje të gabuar të
gjuhës nga ana e pacientit gjatë marrjes së masës anatomike. Më saktësisht gjuha është nxjerrë
shumë jashtë, më tepër se ½ e pjesës së kuqe të buzës së poshtme. Për gjatësinë e kufirit
sigurohemi duke observuar me pasqyrë që kur gjuha është në pozicion qetësie, ekziston një
kontakt ndërmjet kufirit dhe mukozës së dyshemesë së gojës; kufiri lingual anterior bie në zonë
active dhe kështu futja e ajrit ndodh në zonë tjetër. Ndërsa kur nuk ekziston kontakt, kufiri lingual
anterior është i shkurtër dhe duhet zgjatur. Zgjatja bëhet në këtë mënyrë: ngrohet dylli kerr dhe
vendoset në kufirin lingual anterior premolar-premolar. L.I futet në gojë ndërkohë që gishtat e
operatorit shtyjnë pstën kerr në drejtim të dyshemesë së gojës; pacientit i thuhet të lëpijë buzën e
sipërme me majën e gjuhës.

- Tuberkulum alveolar mandibulae: kur megjithëse është realizuar një kufi I saktë në pjesën linguale
anteriore (s`ka rëndësi nëpërmjet zgjatjes apo jo), dhe qëndrueshmëria e L.I. nuk është e
kënaqshme, dyshohet që problem është në zonën e T.A.M. Limiti distal i lugës individuale duhet
rregulluar nëpërmjet bordazhit, fillimisht në një anë e më pas në tjetrën, me dyll kerr. Pacientit I
thuhet të hapë gojën në maksimum

- Kufiri vestibular: kur në raste të rralla përsëri qëndrueshmëria nuk është e kënaqshme, me gjithë
korigjimet në nivel sublingual dhe tek TAM, procedohet me zgjatjen e kufirit vestibular me kerr, për
të realizuar edhe këtu mbylljen periferike nëpërmjet lëvizjeve të buzëve dhe të faqeve, të kryera
nga vetë pacienti.

- B) Luga e poshtme qëndron (prova tactile)

- Sublingual: kufiri më i gjatë i pjesës linguale anteriore lidhet me lëvizje të gabuar të gjuhës gjatë
masës anatomike; më saktë gjuha nuk është nxjerrë mjaftueshëm derisa të arrijë gjysmën e pjesës
së kuqe të buzës së poshtme. Kontrolli bëhet duke i thënë pacientit të nxjerrë gjuhën në
maksimum;nëse L.I. lëviz, ngrehet, duhet të shkurtohet gradualisht me frezë.

- Tuberkulum Alveolar Mandibulae: kontrolli: gishti tregues i operatorit, i vendosur në zonën e TAM,
nuk duhet të ndjejë gjatesi te kufirit te luges në kontaktin kufi mukozë. Nësekontakti ekziston, do të
bëhet shkurtimi gradual..

- Vestibuli latero-posterior: kontrolli: në hapje të mesme (bucinatori) dhe maksimale (masseteri)

gishti tregues i operatorit, i mbështetur në sipërfaqen e cilindrit kafshues nuk duhet të ndjejë
spostim (zhvendosje).

- Vestibuli anterior: Kontrolli: duke tërhequr horizontalisht buzën e poshtme LI nuk duhet të lëvizë.

- PERFEKSIONIMI I MBYLLJES PERIFERIKE

21

Pas korigjimeve kufijtë e LI gjenden në zonën aktive dhe nuk kanë interferenca me muskulaturën fqinjë.
Edhe pse këta kufinj janë pa diskutim të pranueshëm nga pikëpamja e funksionit dhe e
qëndrueshmërisë, duhet patjetër që ky kufi të perfeksionohet. Një perfeksionim i tillë konsiston në
realizimin e mbylljes periferike dhe duhet të bëhet gjithmonë:

- si në rastin kur kufiri s`ka nevojë për asnjë korigjim (as shkurtim, as zgjatje);

- si dhe në rastin e kufinjve më të shkurtër, të korigjuar

- si në rastin e korigjimeve të kufinjve më të gjatë (pas shkurtimit bëhet bordazhi).

Objektivat që synojmë të arrijmë duke realizuar mbylljen periferike janë këto:

- shtrirja maksimale e toleruar nga loja muskulare (rritet A në formulën e STANITZ)

- Bllokimi hidro/aereo (ndaj futjes së lëngut dhe të ajrit), pra krijimi i një dige perfekte ndaj
pështymës që gjendet poshtë pllakës së protezës dhe ajrit që ndodhet jashtë saj.

- Të kufizojë në maksimum penetrimin (depërtimin ) e copëzave ushqimore poshtë protezës së

ardhshme.

Mbyllja periferike realizohet me pastë oksid zink- eugenoli, që depozitohet në kufirin e lugës individuale.
Tepricat që në mënyrë të paevitueshme futen brenda në sipërfaqen mukozale , largohen me një spatul
me majë.

Masa e dytë (funksionale): në këtë pikë lugët individuale duhet të plotësojnë dy kërkesa;

1) me kufinjtë e tyre të realizojnë një bllokim ndaj lëngut dhe ajrit dhe

2) asnjë lëvizje genio-labio-linguale nuk duhet të arrijë t`I shkëpusë nga indet. Sipërfaqja mbështetëse
riprodhohet në një pozicion sa më identik me pozicionin që ajo merr kur dhëmbët do të hyjnë në
kontakt në momentin e gëlltitjes dhe të përtypjes. Për këtë arsye masa definitive merret nën presionin
okluzal. Përdoret elastomer dhe merret fillimisht masa e poshtme, pastaj masa e sipërme; të dyja
nënpresionin okluzal. Pacienti duhet të kryejë lëvizjet aktive që janë lëvizjet e buzëve, të faqeve, hapja
maksimale e gojës, nxjerrje e gjuhës dhe pastaj lëvizje e gjuhës nga një faqe të tjetra.

KONTROLLI I MASËS DHE LEXIMI I SAJ

Masa e poshtme:

- L. I. duket e zbuluar nga materiali i masës: tregon që në këto pika luga shtyp mukozën ë shumë se
sa duhet dhe në këto pika duhet ulur ky presion, duke ngrënë me frezë lugën në këto zona,
elastomeri do të hiqet i gjithi dhe masa do të rimerret.

- L. I. duket e mbuluar totalisht në mënyrë uniforme nga elastomeri: masa është e mirë.
22

- L. I. duket nëpërmjet materialit elastomer. Këto janë zona ku megjithëse lehtësisht shtypin
mukozën, duhet të haen nga Brenda lugës dhe masa duhet të merret përsëri.

Masa e sipërme:

- Vlejnë të njëjtat gjëra si për masën e poshtme , me përjashtim të Post-Dam-it, ku kërkohen

interpretime specifike. Mund të vërehen këto mundësi:

- Në pjesën posteriore materiali i lugës duket plotësisht ose pjesërisht i zbuluar dhe pa material
elastomer. Kufiri është i zhytur shumë thellë në mukozë dhe duhet lehtësuar ( ngërnë nga
brenda); masa duhet rimarrë.

- Relievi i Postdamit është zhdukur, d.m.th elastomeri mbulon sipërfaqen mbështetëse dhe kufirin
posterior dhe nuk duket një shkallë në kalimin nga një zonë në tjetrën; thellimi i kufirit posterior
është I pamjaftueshëm. Masa lihet kështu sic është, por i thuhet laborantit të bëjë në modelin e
punës (definitive) një sulkus (gravim) me një thellësi 0,75 mm dhe gjerësi 2mm.

- Relievi i Postdamit është ruajtur; masa është e mirë dhe laboranti nuk ka nevojë të bëjë asgjë në
model.

MASA FUNKSIONALE (SEKONDARE OSE DEFINITIVE)

Në shumicën e rasteve, masa funksionale është plotësuese (komplementare) e masës anatomike: nëse
masa anatomike është marrë me presion minimal, masa funksionale duhet të merret me presion më të
lartë dhe anasjelltas. Bëjnë përjashtim nga ky rregull i plotësimit (komplementaritetit) masat e
destinuara për riprodhimin rigorozisht static të sipërfaqes mbështetëse.

Masa funksionale përbëhet nga dy etapa (faza): realizimi i mbylljes periferike që përmbledh mbylljen e
qiellzës (në zonën e Post-dam-it) në nofullën e sipërme, mbylljen sub-linguale në arkadën e poshtme
dhe masës e sipërfaqes mbështetëse.

Etapa 1 (realizimi i mbylljes periferike): fillohet me një faze paraprake të “ korigjimit” të lugës
individuale, gjatë së cilës përcaktohet paraprakisht okluzioni qëndror i përafërt (nëpërmjet cilindrave
kafshues) dhe shkurtohet kufiri i lugës në zonat ku është I gjatë dhe prek mukozën e lëvizshme. Më pas
vazhdohet me realizimin e mbylljes periferike (bordazhin) e lugës individuale. Mund të ketë dy mundësi:

• Nëse kemi një lugë individuale të përgatitur mbi një model të përfituar nga një masë anatomike me
presion minimal, kufinjtë e lugës kanë gjatësinë dhe trashësinë optimal, prandaj mbyllja periferike
duhet thjesht të përsoset (perfeksionohet). Ky perfeksionim do të bëhet vetëm me një kohë me
teknikën globale të bordazhit dhe duke shpenzuar pak kohë: vendoset pastë oksid/zink-eugenoli në
kufinjtë e lugës dhe I thuhet pacientit të bëjë gjithë lëvizjet linguo-labio-geniene, të destinuara për
të modeluar në mënyrë funksionale kufinjtë e lugës.

• Ndërsa nëse kemi një lugë individuale të përgatitur në një model të përfituar nga derdhja e një
mase anatomike me presion të mesëm/të lartë, kufinjtë e lugës do të kenë gjatësi dhe trashësi pak
23

a shumë arbitrare, prandaj mbyllja periferike do të krijohet në këtë etapë në vazhdim. Krijimi i kësaj
mbyllje periferike do të bëhet me disa pasazhe, nëpërmjet teknikës seksionale dhe me shpenzim
më të madh të kohës: pasta Kerr ngrohet dhe vendoset në vazhdimësi në segmente të ndryshme të
kufirit të lugës, duke i kërkuar pacientit të kryejë lëvizje të muskulaturës linguo-labio-geniene,
lëvizje këto specifike për cdo segment.

Pavarësisht nga teknika e ndekur gjatë bordazhit, në fund të kësaj faze, luga individuale duhet të jetë
retentive, pra duhet të hiqet (të shkëputet) nga arkadat me vështirësi.

Etapa 2 (regjistrimi i sipërfaqes mbështetëse): masa e sipërfaqes mbështetëse realizohet gjithmonë me

material mase të hollë (me viskozitet të ulët). Ky material, në varësi të marrjes së masës me një lugë me
hapësirë në nivel të zonave të forta dhe të adaptuar (të përshtatur) në zonat e buta, ose me një lugë të
përshtatur (puthitur) plotësisht, por me vrima në nivel të zonave të buta, ose me një lugë plotësisht me
hapësirë në gjithë sipërfaqen (me spaciator); riprodhon rezultate plotësisht të ndryshme në lidhje me
shtypjen e zonave të buta:

• Me një lugë me hapësirë në nivel të zonave të forta dhe të adaptuar në zonat e buta, zonat e buta
do të riprodhohen të shtypura maksimalisht, pra në sens kompresiv.

• Me një lugë të adaptuar plotësisht, por me vrima në nivel të zonave të buta, këto zona të buta nuk i
nënshtrohen një shtypjeje tjetër dhe ruajnë atë pozicion të shtypur që kanë marrë gjatë masës
anatomike.

• Me një lugë plotësisht apo tërësisht me hapësirë (spaciator), zonat e buta riprodhohen pa asnjë lloj
shtypjeje (kompresioni).

Trajtimi (derdhja) e masës funksionale në laborator kërkon detyrimisht që derdhja e saj të bëhet
nëpërmjet metodës së vendosjes së manshetave dhe të boksimit.