Professional Documents
Culture Documents
Nhóm 11
Nhóm 11
▪ Người phân công và đánh giá: Nguyễn Lê Ngọc Huyền (nhóm trưởng)
▪ Xác nhận của các thành viên:
8
kinh tế vi mô và vĩ mô đồng thời là nền tảng góp phần xây dựng vào nhiều chính sách
kinh tế của các quốc gia.
Cụ thể, giải thưởng sẽ được trao cho những người có những đóng góp xuất sắc trong
việc:
▪ Phát triển lý thuyết kinh tế mới hoặc cải tiến lý thuyết kinh tế hiện có.
▪ Nghiên cứu thực nghiệm trong lĩnh vực kinh tế.
▪ Áp dụng kinh tế học để giải quyết các vấn đề thực tế.
Ngoài mục đích vinh danh và khuyến khích những đóng góp cho nhân loại, giải
Nobel còn có một số mục đích khác, bao gồm:
▪ Thúc đẩy sự hiểu biết và hợp tác quốc tế trong lĩnh vực kinh tế học.
▪ Tạo ra một tiêu chuẩn cao cho sự xuất sắc trong các lĩnh vực kinh tế.
▪ Khuyến khích các nhà kinh tế tiếp tục nghiên cứu, sáng tạo và đóng góp cho xã
hội.
Ủy ban sẽ thực hiện sàng lọc, lựa chọn các ứng cử viên qua nhiều vòng và gửi bản
danh sách tiến cử cuối cùng lên Viện Hàn lâm khoa học Hoàng gia Thụy Điển. Viện sẽ
9
chịu trách nhiệm lựa chọn những người đoạt giải Nobel Kinh tế trong số các ứng cử
viên. Trong kinh tế học có thể mất nhiều năm để một lý thuyết kinh tế được công nhận
là có hiệu quả. Vì vậy, Ủy ban Nobel có xu hướng hạn chế công nhận những công trình
nghiên cứu mới, tiên tiến vẫn cần được xác nhận.
2.2. QUY ĐỊNH TRAO GIẢI & GIÁ TRỊ GIẢI THƯỞNG
Một giải Nobel thường được trao cho tối đa 3 người. Chủ nhân của giải Nobel sẽ
được trao giấy chứng nhận, huy chương vàng cùng phần thưởng tiền mặt. Số tiền phụ
thuộc vào thu nhập của Ủy ban Nobel. Mới đây nhất, chủ nhân giải Nobel Kinh tế năm
10
2023 là bà Claudia Goldin đã nhận khoản tiền thưởng 11 triệu crown Thụy Điển (tương
đương 986.000 USD), tăng một triệu crown Thụy Điển so với năm ngoái.
Hình 2.1: Mặt trước và mặt sau của huy chương Nobel Kinh tế
Giải thưởng được giữ lại của năm trước và của năm hiện tại có thể được trao trong
một năm. Trong thời gian đó, nếu giải thưởng bị từ chối hoặc không được chấp nhận, số
tiền thưởng sẽ được trả vào quỹ. Nhưng người đoạt giải vẫn được đưa vào danh sách
người đoạt giải Nobel Kinh tế với ghi chú “đã từ chối giải thưởng”.
Một quy chế được bổ sung năm 1974 dành cho những trường hợp đã qua đời giải
thích rằng: “Tác phẩm do một người đã qua đời tạo ra sẽ không được xem xét trao giải
thưởng. Tuy nhiên, nếu người đoạt giải chết trước khi nhận được giải thì giải thưởng có
thể được trao.” Nó làm sáng tỏ lý do tại sao một số nhà kinh tế học nổi tiếng như John
Maynard Keynes, Adam Smith,... không thể nhận giải Nobel Kinh tế.
Hình 2.2: Danh sách người đoạt giải Nobel Kinh tế theo quốc gia
(Đơn vị tính: người)
(Nguồn:Wikipedia
List of Nobel Memorial Prize laureates in Economic Sciences, 2023)
2.3.2. Điều gì khiến Mỹ nhận được nhiều giải Nobel Kinh tế nhất?
Thông qua bảng thống kê trên có thể thấy khoảng 60% các nhà khoa học đoạt giải
Nobel Kinh tế đến từ Mỹ. Trong suốt 7 mùa giải kể từ năm 2017 đến nay các nhà khoa
học đạt giải tuy có những người không sinh ra và lớn lên tại Mỹ, nhưng đều học tập,
nghiên cứu và làm việc tại Mỹ. Việc Mỹ thống trị giải Nobel gắn liền với trình độ cao
của giới học thuật cùng với khả năng chiêu dụng nhân tài của Mỹ.
Chính phủ Mỹ đã đầu tư chú trọng vào việc nghiên cứu cơ bản. Theo David
Baltimore, người đồng đoạt giải Nobel Y học năm 1975: “Nghiên cứu cơ bản được định
nghĩa là nghiên cứu nhằm mục đích nâng cao lý thuyết khoa học hoặc hiểu biết về các
đề tài, là trọng tâm của những chiến thắng của nước Mỹ”. Là đất nước có nền kinh tế số
một thế giới, từ giữa thế kỷ XX, Mỹ đã đầu tư một khoản tiền khổng lồ cho hoạt động
nghiên cứu cơ bản và thành lập Quỹ Khoa học Quốc gia vào năm 1950. Các nhà kinh tế
được tự do học thuật, không bắt buộc phải đưa ra những sản phẩm ứng dụng ngay lập
tức. Vì thế họ có đủ điều kiện về tài chính và môi trường để nghiên cứu dự án trong một
thời gian dài.
Nền kinh tế hùng mạnh, khoa học kỹ thuật hiện đại bậc nhất. Chính sách khích lệ
nhà nghiên cứu trẻ và người di cư. Những điều đó đã giúp Mỹ thu hút được nhiều nhân
12
tài trên khắp thế giới đến sinh sống, học tập và làm việc. Tạp chí Forbes nhận định việc
Mỹ thống trị giải Nobel cũng là nhờ việc Mỹ dẫn đầu về nghiên cứu khoa học, thông
qua sự hỗ trợ nhiệt tình của chính phủ, sự cởi mở trong chính sách thu hút nhân tài và
các biện pháp khuyến khích giáo dục, các trường đại học cũng như các quỹ sẵn sàng chi
tiền cho nghiên cứu dài hạn.
Claudia Goldin đã minh chứng sự tham gia vào thị trường lao động của nữ giới
không có xu hướng tăng trong suốt thời gian này mà thay đổi theo mô hình chữ U. Khi
xã hội nông nghiệp chuyển sang xã hội công nghiệp vào đầu thế kỷ XIX, sự tham gia
vào thị trường lao động của nữ giới đã giảm. Sau đó với sự phát triển của ngành dịch vụ
vào đầu thế kỷ XX sự tham gia của nữ giới cũng tăng lên. Bà Glodin đã giải thích việc
có mô hình này là từ kết quả của sự thay đổi cấu trúc và các chuẩn mực xã hội liên quan
đến trách nhiệm và sự hy sinh của phụ nữ đối với tổ ấm gia đình.
14
Năm 2019, giải Nobel Kinh tế đã được trao cho ba nhà kinh tế Abhijit Banerjee,
Esther Duflo và Michael Kremer nhờ các công trình nghiên cứu về tình trạng nghèo đói
trên thế giới. Họ đã đưa ra các phương pháp chia nhỏ vấn đề lớn ra thành các nhóm nhỏ
hơn để giải quyết dễ dàng hơn, chẳng hạn như các biện pháp can thiệp trong việc cải
thiện giáo dục hoặc sức khỏe cho trẻ em, thanh thiếu niên. Nhờ đó, hơn 5 triệu trẻ em
tại Ấn Độ đã được hưởng lợi từ các chương trình phụ đạo tại trường học, và nhiều quốc
gia đã đầu tư mạnh tay cho các chương trình chăm sóc sức khỏe dự phòng, theo thông
cáo từ Viện Khoa học Hoàng Gia Thụy Điển.
Giải Nobel Kinh tế 2020 vinh danh hai nhà kinh tế học Paul Milgrom và Robert
Wilson vì đã có những cống hiến về lý thuyết đấu giá và các hình thức đấu giá mới có
khả năng ứng dụng cao và mang lại lợi ích lớn cho xã hội. Đó là Đấu giá đa phiên đồng
thời (Simultaneous Multiple Round Auction - SMRA). Và Việt Nam năm 2021 với một
số vấn đề bất cập trong đấu giá quyền sử dụng đất như việc công khai thông tin tổ chức
đấu giá, đăng ký đấu giá quyền sử dụng đất, chưa có đầu mối chung để tập trung xử
lý,.... Và theo bài báo của tạp chí công thương đã tìm hiểu, phân tích, đề xuất SMRA
với mục đích gợi mở cho những nghiên cứu tiếp theo về xem xét và phân tích các quy
định trong đấu giá quyền sử dụng đất tại Việt Nam, đề xuất những thay đổi trong tương
lai.
16
xét duyệt. Ủy ban này có thể bao gồm các nhà kinh tế từ các lĩnh vực khác nhau, bao
gồm cả các lĩnh vực mới như kinh tế hành vi, kinh tế học phát triển, kinh tế học môi
trường, v.v.
▪ Về việc tăng cường tính minh bạch: Viện Hàn lâm Khoa học Hoàng gia Thụy Điển
có thể công bố danh sách các ứng cử viên được đề cử và quá trình đánh giá của hội
đồng xét duyệt trên trang web của mình. Thông tin này có thể được công bố sau khi
giải thưởng được trao.
▪ Về việc đa dạng hóa thành phần hội đồng xét duyệt: Viện Hàn lâm Khoa học Hoàng
gia Thụy Điển có thể khuyến khích các nhà kinh tế đến từ các nền kinh tế khác nhau,
bao gồm cả các nền kinh tế đang phát triển, nộp đơn ứng cử vào hội đồng xét duyệt.
Viện cũng có thể thành lập các chương trình trao học bổng hoặc hỗ trợ tài chính cho
các nhà kinh tế trẻ đến từ các nền kinh tế đang phát triển tham gia nghiên cứu kinh
tế.
▪ Việc triển khai các giải pháp trên sẽ giúp nâng cao chất lượng của giải thưởng Nobel
Kinh tế, đảm bảo giải thưởng phản ánh được những đóng góp mới nhất của các nhà
kinh tế trên toàn thế giới.
3.3. ỨNG DỤNG CỦA NOBEL KINH TẾ TRONG THỜI ĐẠI NGÀY NAY
3.3.1. Nobel Kinh tế 2018 (William Nordhaus - Paul Romer) - “Khí hậu và thuyết tăng
trưởng nội sinh”: giúp chúng ta giải quyết một số vấn đề cơ bản và cấp thiết nhất trong
thời đại hiện nay, thấu hiểu về nguyên nhân và hệ quả của sự đổi mới công nghệ và
những thiệt hại gây ra bởi biến đổi khí hậu. Các thiệt hại về kinh tế do biến đổi khí hậu
gây ra cũng ngày càng tăng, ảnh hưởng đến mọi mặt của đời sống. Các nhà kinh tế học
này đã giúp chúng ta tìm ra cách để đạt tăng trưởng kinh tế toàn cầu bền vững và kéo
theo đó là hàng loạt nghiên cứu mới về các quy định và chính sách nhằm khuyến khích
những ý tưởng mới và thịnh vượng dài hạn. Nó cũng được sử dụng để kiểm tra những
hệ quả của việc tác động đến chính sách khí hậu như: thuế khí thải carbon.
3.3.2. Nobel Kinh tế 2022 (Ben Bernanke - Douglas Diamond - Philip Dybvig) -
"Nghiên cứu về các ngân hàng và khủng hoảng tài chính": tạo ra nền tảng lý thuyết ngân
hàng, hiểu được vai trò của ngân hàng với hoạt động của nền kinh tế hiện nay, các biện
pháp giúp đối phó với khủng hoảng kinh tế 2008 và cú sốc đại dịch COVID-19 là 2 cuộc
khủng hoảng tài chính gần nhất nhưng không ai dám chắc đó sẽ là lần khủng hoảng cuối
cùng. Công trình nghiên cứu trên đã giải đáp thắc mắc là tại sao việc các ngân hàng bị
phá sản lại có ý nghĩa sống còn. Đồng thời giúp chúng ta hiểu rõ sự ra đời của các ngân
hàng, cách giảm thiểu rủi ro cho ngân hàng và lý do các ngân hàng sụp đổ lại làm cho
các cuộc khủng hoảng tài chính nghiêm trọng. Các phân tích này có ý nghĩa thực tế to
17
lớn trong việc điều tiết thị trường tài chính và đối phó với các cuộc khủng hoảng tài
chính. Tính tới nay, những chính sách đã tìm được chỗ dựa vững chắc từ các nghiên cứu
của họ gồm chính sách cho vay cuối cùng; bảo hiểm tiền gửi; và kiểm soát khủng hoảng
bằng mọi cách. Vì vậy, cho tới nay đã có tới 146 quốc gia và vùng lãnh thổ thiết lập hệ
thống bảo hiểm tiền gửi quốc gia với các mức độ bảo hiểm khác nhau.
3.4. VIỆT NAM CÓ THỂ ỨNG DỤNG GÌ TỪ GIẢI NOBEL KINH TẾ?
3.4.1. Nobel kinh tế 2016 (Oliver Hart - Bengt Holmström) - “ Lý thuyết hợp đồng”:
Từ thực tiễn của Việt Nam, giờ đây các nhà hoạch định chính sách của Việt Nam có
thêm được các công cụ để vận dụng và phân tích các nguyên lý phân bổ quyền kiểm
soát nguồn lực kinh tế và quyền lực chính trị, cách phân chia quyền tài sản: quyền sử
dụng đất, thiết lập quyền quyết định của các bên liên quan các hợp đồng cung cấp dịch
vụ công, quản lý doanh nghiệp nhà nước và xã hội hóa các tài nguyên chung... Tất cả
những vấn đề này đều mang tính thời sự ở Việt Nam. Một ý nghĩa khác của lý thuyết
hợp đồng được ứng dụng trong quản trị kinh doanh, chẳng hạn như các nhà quản trị
(CEO) phải thiết lập các quan hệ hợp đồng với nhiều bên liên quan như người lao động,
nhà cung cấp, khách hàng. Ngay cả bản thân CEO cũng phải thiết lập một hợp đồng điều
hành doanh nghiệp với các cổ đông công ty. Câu hỏi là làm cách nào để có thể thiết kế
được một hợp đồng trả lương cho các CEO, để họ hành xử dựa trên lợi ích của cổ đông
thay vì lợi ích cá nhân trong điều kiện bất cân xứng thông tin làm nảy sinh vấn đề ủy
quyền - thừa hành? Lý thuyết hợp đồng đã đưa ra một số nguyên tắc để giải quyết tình
huống này, chẳng hạn, tức là nên có cơ chế khuyến khích trả lương nhiều hơn cho những
CEO ở cuối nhiệm kỳ của họ. Các nguyên tắc này không chỉ có ý nghĩa đối với cổ đông
tư nhân mà còn đối với cổ đông nhà nước như ở Việt Nam. Yếu kém của các doanh
nghiệp nhà nước ở Việt Nam có một phần nguyên nhân quan trọng là “cổ đông” nhà
nước đã không thiết kế được một cơ chế khuyến khích phù hợp đối với các nhà quản lý
doanh nghiệp.
3.4.2. Nobel kinh tế 2020 (Paul Robert Milgrom và Robert Winson) - “Lý thuyết đấu
giá”: Ở Việt Nam, cho đến nay, đấu giá mới chỉ được áp dụng trong phạm vi hẹp với
hình thức đơn giản, mà phổ biến nhất là đấu giá quyền sử dụng đất (chiếm hơn 90%
tổng số các cuộc đấu giá tại Việt Nam). Lý thuyết đấu giá cho thấy nếu thiết kế đấu giá
phù hợp hoặc thực hiện đấu giá đa phiên đồng thời thì cả người mua bán, các doanh
nghiệp tham gia đấu giá đều có thể quan sát được và hưởng một mức giá phù hợp nhất.
Ở Việt Nam còn một số vấn đề bất cập trong việc đấu giá quyền sử dụng đất và một số
ý nghĩa rút ra từ lý thuyết này là: (i) Thông tin đầy đủ và minh bạch đóng vai trò quan
trọng trong đấu giá; (ii) Hình thức đấu giá phù hợp, bao gồm, xác định thời điểm đấu
18
giá, xác định cách thức trả giá, xác định giá khởi điểm là rất cần thiết; (iii) Cuộc đấu giá
tốt tạo tối ưu hóa phúc lợi cho các chủ thể tham gia. Từ những ý tưởng này, yêu cầu cần
thiết là phải xây dựng được hình thức đấu giá phù hợp có thể tạo cơ chế chia sẻ thông
tin và cơ chế chia sẻ lợi ích, nhằm đạt phúc lợi tối ưu cho các chủ thể trong công tác đấu
giá. Đây là bài học gợi ý cho việc thay đổi chính sách về đấu giá tại Việt Nam nhằm tạo
sự minh bạch và tối ưu các lợi ích. Một số quy định cần xem xét có thể là thời điểm đấu
giá, tổ chức, cá nhân tham gia đấu giá, hình thức, phương thức đấu giá, xác định giá
khởi điểm. Ngoài ra, việc ứng dụng công nghệ thông tin, cải thiện cổng thông tin điện
tử và đấu giá trực tuyến cũng cần được quan tâm và hỗ trợ.
3.4.3. Nobel kinh tế 2019 (Abhijit Banerjee, Esther Duflo và Michael Kremer) - “Nỗ
lực xóa đói giảm nghèo trên toàn cầu”: Nghiên cứu của bộ ba nhà khoa học tập trung
vào việc tìm hiểu “nguồn gốc sâu xa và mối quan hệ của nghèo đói”. Ở Việt Nam, đói,
nghèo vẫn đang là vấn đề kinh tế - xã hội cấp thiết, luôn luôn được Đảng, Nhà nước ta
hết sức quan tâm và xác định là mục tiêu xuyên suốt trong quá trình phát triển kinh tế -
xã hội và là một trong những nhiệm vụ quan trọng góp phần phát triển đất nước theo
định hướng xã hội chủ nghĩa. Ứng dụng từ các nghiên cứu trên, Việt Nam đã và đang
đề ra những biện pháp để xoá đói giảm nghèo: xây dựng các lớp học tình thương, các
ngôi nhà tình thương từ ngân sách nhà nước, sửa chữa lại nhà cửa cho người nghèo,
khuyến khích trẻ em đến trường. Xây dựng hệ thống bệnh viện, trạm y tế và dịch vụ y
tế thông suốt từ trung ương đến địa phương để người dân dễ dàng khám sức khỏe, hầu
hết người dân đều có bảo hiểm y tế để chăm sóc sức khỏe với chi phí thấp. Tích cực
nâng cao dân trí, ý thức, tăng cường dạy nghề cho người dân.
19
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO