Bài 11: Thực hiện pháp luật và áp dụng pháp luật

I. Khái niệm thực hiện pháp luật và các hình thức thực hiện pháp luật.
1.1. Khái niệm:
 Nghĩa động: thực hiện pháp luật là một quá trình hoạt động có mục đích làm
cho những quy định của pháp luật đi vào cuộc sống, trở thành những hành vi
thực tế hợp pháp của các chủ thể pháp luật.
 Nghĩa hẹp: thực hiện pháp luật là hành vi hợp pháp của chủ thể khi thực hiện
các quyền và nghĩa vụ do pháp luật quy định.
1.2. Các hình thức thực hiện pháp luật
o Tuân theo pháp luật: không thực hiện điều PL cấm
o Thi hành pháp luật: thực hiện điều PL bắt buộc
o Sử dụng pháp luật: thực hiện điều PL cho phép
o Áp dụng pháp luật: chủ thể mang quyền lực nhà nước tổ chức cho các cá
nhân, tổ chức thực hiện các quyền và nghĩa vụ, hoặc ra quyết định làm phát
sinh, thay đổi, chấm dứt QHPL.
Tuân theo Thi hành pháp Sử dụng pháp Áp dụng pháp
pháp luật luật luật luật
Loại hành vi Không hành Hành động Hành động lẫn Hành động
động không hành
động
Loại quy phạm Quy phạm Quy phạm Quy phạm Tất cả các loại
tương ứng pháp luật cấm pháp luật bắt pháp luật cho quy phạm
đoán buộc phép
Chủ thể thực Mọi chủ thể Mọi chủ thể Mọi chủ thể Chủ thể có
hiện thẩm quyền
II. Áp dụng pháp luật
2.1. Các trường hợp cần áp dụng pháp luật
1. Khi cần áp dụng các biện pháp cưỡng chế nhà nước đối với các chủ thể có hành vi
vi phạm pháp luật.
2. Khi các quyền và nghĩa vụ của chủ thể không thể mặc nhiên phát sinh, thay đổi,
chấm dứt nếu thiếu sự can thiệp của nhà nước
3. Khi các quyền và nghĩa vụ của chủ thể đã phát sinh nhưng có sự tranh chấp mà
các chủ thể không thể tự giải quyết được và yêu cầu nhà nước can thiệp
4. Khi nhà nước thấy cần phải tham gia để kiểm tra, giám sát các bên tham gia quan
hệ pháp luật hoặc để xác nhận sự tồn tại hay không tồn tại của một sự kiện thực
tế nào đó.
2.2. Đặc điểm của áp dụng pháp luật
o Áp dụng pháp luật là hoạt động mang tính tổ chức, thể hiện quyền lực nhà nước
o Áp dụng pháp luật có hình thức và thủ tục chặt chẽ
o Áp dụng pháp luật mang tính cá biệt, cụ thể
o Áp dụng pháp luật mang tính sáng tạo
2.3. Các giai đoạn của quá trình áp dụng pháp luật
o Phân tích, làm sáng tỏ những tình tiết của vụ việc cần áp dụng pháp luật và các
đặc trưng pháp lý của chúng.
o Lựa chọn quy phạm pháp luật cần áp dụng và làm sáng tỏ nội dung, ý nghĩa của
quy phạm pháp luật đó.
o Ban hành văn bản áp dụng pháp luật
o Tổ chức thực hiện văn bản áp dụng pháp luật
2.4. Áp dụng pháp luật tương tự
o Khái niệm: là hình thức sáng tạo trong hoạt động áp dụng pháp luật nhằm khắc
phục kịp thời các “lỗ hổng” của pháp luật.
o Các hình thức:
- Áp dụng tương tự quy phạm pháp luật
- Áp dụng tương tự pháp luật