‭ USKAL‬‭HERRIKO‬‭INDUSTRIALIZAZIOA‬‭ETA‬‭HAREN‬‭GIZARTE‬

E
‭ONDORIOAK‬‭(1875-1923)‬

‭1.‬ ‭KONTZERTU‬‭EKONOMIKOAK‬

‭ igarren‬‭karlistaldia‬‭amaitu‬‭ostean,‬‭berrezarkuntza‬‭garaian,‬‭Canovas‬‭del‬‭Castillo‬‭Euskal‬
B
‭lurraldeetan‬‭foruak‬‭abolitu‬‭zituen.‬‭Ondorioz,‬‭berezitasun‬‭fiskala‬‭eta‬‭militarra‬‭galdu‬‭zen,‬‭eta‬
‭foru‬‭erakundeak‬‭kendu‬‭ziren.‬‭Diputazio‬‭Probintzialak‬‭ezarriz.‬

‭ 877an‬‭euskal‬‭lurraldeetan‬‭zerga‬‭bilketa‬‭oso‬‭emaitza‬‭txarrak‬‭izan‬‭zituen,‬‭1878an‬‭euskal‬
1
‭diputazioekin‬‭zergak‬‭bildu‬‭eta‬‭urtero‬‭Espainiako‬‭gobernuari‬‭ordaintzen‬‭zioten.‬

‭2.‬ B
‭ IZKAIKO‬‭INDUSTRIA-IRAULTZA‬‭ETA‬‭GIPUZKOAKO‬‭INDUSTRIALIZAZIO‬
‭PROZESUA‬

‭ izkaiko‬‭industrializazioa‬‭Bilbo‬‭inguru‬‭geratu‬‭zen,‬‭burdin‬‭meategia‬‭hurbiltasunagatik‬‭eta‬
B
‭ohiko‬‭burgesia‬‭egoteagatik.‬‭1841ean‬‭barneko‬‭aduanak‬‭kostaldera‬‭igaro‬‭ziren‬‭eta‬‭hauek‬
‭kanpo‬‭merkataritzaren‬‭gainbehera‬‭ekarri‬‭zuen.‬‭Bilboko‬‭burgesiak‬‭industria‬‭sideurgian‬
‭inbertitzen‬‭hasi‬‭zen.‬‭Garraiobide‬‭berriak‬‭sortu‬‭ziren:‬‭Tutera-Bilbao‬‭trenbidea‬‭(Espainiako‬
‭barneko‬‭merkataritza‬‭ziurtatzeko)‬‭eta‬‭Orconera,‬‭Triano‬‭eta‬‭Franco-Belga‬‭trenbideak‬
‭(burdina‬‭portuetara‬‭eramateko).‬

I‭ndustrializazioaren‬‭garapenarako‬‭Bessemer‬‭bihurgailua‬‭erabili‬‭zen,‬‭altzairua‬‭lortzeko‬
‭prozesua‬‭merketu‬‭eta‬‭kostuak‬‭murriztu‬‭zituen.‬‭Burdin‬‭ez‬‭fosforikoa‬‭erabili‬‭behar‬‭zen,‬‭eta‬
‭Somrrostron‬‭zegoen,‬‭kanpo‬‭kapitala‬‭hasi‬‭zen‬‭gure‬‭ekonomian‬‭inbertitzen,‬‭euskal‬
‭burgesiaren‬‭talde‬‭txiki‬‭batek‬‭ere‬‭parte‬‭hartu‬‭zuen.‬

‭ eatzaldean‬‭erauzten‬‭zen‬‭burdinak‬‭izugarrizko‬‭hazkundea‬‭izan‬‭zuen‬‭eta‬‭lortutako‬‭etekinak‬
M
‭industria‬‭siderurgikoa‬‭sortzeko‬‭erabili‬‭zen.‬‭Faltatzen‬‭zen‬‭ikatza‬‭Inglaterratik‬‭burdina‬
‭esportatzen‬‭zuten‬‭itsasontzietan‬‭ekartzen‬‭zen,‬‭horrek‬‭prezioa‬‭merketu‬‭zuen.‬‭Siderurgiako‬
‭enpresaburuek‬‭euren‬‭interesak‬‭defendatzeko‬‭“ekoizleen‬‭liga”‬‭sortu‬‭zuten,‬‭lege‬
‭protekzionistak‬‭eskatzeko.‬

‭ 900-1914‬‭urteetan‬‭meategi‬‭batzuk‬‭agortu‬‭zirenez‬‭eta‬‭Europako‬‭Estatuek‬‭ezarritako‬‭lege‬
1
‭protekzionistengatik‬‭krisaldia‬‭eman‬‭zen,‬‭krisaldiari‬‭aurre‬‭egiteko‬‭Bizkaiko‬‭enpresa‬‭batzuk‬
‭Bizkaiko‬‭Labe‬‭Garaia‬‭sortu‬‭zuten.‬

‭ ehen‬‭mundu‬‭gerra‬‭garaian‬‭sideurgia‬‭oso‬‭lehiakorra‬‭zen.‬‭Industriaren‬‭dibersifikazio‬
L
‭fenomenoa‬‭gertatu‬‭zen:‬‭sideurgian‬‭lortutako‬‭kapitalarekin‬‭beste‬‭industria‬‭batzuk‬‭sortu‬‭ziren‬
‭(Ontzigintza,‬‭bankuak‬‭eta‬‭finantzak…).‬‭Hirugarren‬‭faktorea‬‭gertatu‬‭zen:‬‭trenbide-linea‬
‭berriak‬‭eta‬‭ikasketa-zentralak.‬

‭ ipuzkoako‬‭industrializazio‬‭eredua‬‭ez‬‭du‬‭jarraitzen‬‭Bizkaiko‬‭eredua.‬‭XlX‬‭mendearen‬
G
‭bigarren‬‭aldian‬‭geratu‬‭zen,,‬‭eta‬‭industria‬‭multisek‬‭toriala‬‭zen:‬‭papergintza,‬‭armagintza,‬
‭ohialgintza…‬‭Enpresak‬‭txikiak‬‭ziren,‬‭eta‬‭finantziazioa‬‭erdi-mailako‬‭burgesiatiik,‬‭erregimen‬
‭kooperatiboetatik‬‭eta‬‭erakunde‬‭finantziarietatik‬‭zetorren.‬
I‭ndustriaren‬‭garapena‬‭1875etik‬‭aurrera‬‭izan‬‭zen,‬‭kontzertu‬‭ekonomikoengatik‬‭eta‬
‭Espainiako‬‭politika‬‭protekzionistagatik.‬‭Sektore‬‭garrantzitsuenak‬‭papergintza,‬‭oihalgintza,‬
‭metalurgia‬‭eta‬‭armogintza‬‭izan‬‭ziren.‬

‭3.‬ ‭INDUSTRIALIZAZIOAREN‬‭ONDORIO‬‭DEMOGRAFIKOAK‬‭ETA‬‭SOZIALAK‬

‭Industrializazioaren‬‭gizarte‬‭ondorioak‬‭desberdinak‬‭izan‬‭ziren‬‭lurraldearen‬‭arabera:‬
‭-‬ ‭Bizkaian‬‭industrializazio‬‭azkarra‬‭eta‬‭demografiaren‬‭hazkunde‬‭handia‬
‭-‬ ‭Gipuzkoan‬‭industrializazio‬‭prosezu‬‭motelagoa‬
‭-‬ ‭Araban‬‭eta‬‭Nafarroan‬‭industrializazio‬‭oso‬‭txikia‬

I‭migrazioa‬‭dela‬‭eta‬‭Euskal‬‭Herrian‬‭hazkunde‬‭demografiko‬‭handia‬‭eman‬‭zen,‬‭XlX‬
‭mendearen‬‭lehenago‬‭erdialdean‬‭hazkunde‬‭motela‬‭izan‬‭zen‬‭baina‬‭bigarren‬‭erdialdean‬
‭hazkundea‬‭izugarria‬‭izan‬‭zen‬‭Bizkaian.‬

‭ angileen‬‭artean‬‭osasun‬‭arazoak‬‭zeuden‬‭(tuberkulosia,‬‭alkolismoa…)‬‭gainera‬‭lanaldiak‬
L
‭luzeak‬‭ziren,‬‭soldatak‬‭txarrak‬‭ziren,‬‭umeek‬‭lan‬‭egin‬‭behar‬‭zuten‬‭eta‬‭baldintzak‬‭txarrak‬‭ziren.‬

‭ lde‬‭batetik‬‭abertsaleak‬‭zeuden‬‭(Sabino‬‭Aranaren‬‭nazionalismoa‬‭izugarrizko‬‭eragina‬‭izan‬
A
‭zuen‬‭industrializazioan)‬‭eta‬‭bestetik‬‭sozialistak‬‭(izugarrizko‬‭indarra‬‭lortu‬‭zuten‬‭Bizkaian‬‭eta‬
‭XlX‬‭mendearen‬‭amaieran‬‭lehenengo‬‭mobilizazioa‬‭prestatzen‬‭hasi‬‭ziren.‬‭Oligarkia‬‭politikoa‬
‭eta‬‭ekonomikoa‬‭sendotu‬‭zen,‬‭adibidez,‬‭Ekoizleen‬‭liga.‬