Bai 4.1 - Slide Bài Giang

TRƯỜNG ĐẠI HỌC CÔNG NGHIỆP HÀ NỘI – BÀI GIẢNG ĐIỆN TỬ
BÀI 4
CÁC CẶP PHẠM TRÙ CƠ BẢN CỦA
PHÉP BIỆN CHỨNG DUY VẬT
1
Website: https://haui.edu.vn © 2021 Hanoi University of Industry All rights reserved
TRIẾT HỌC MÁC - LÊNIN
CÁC CẶP PHẠM TRÙ CƠ BẢN

CỦA PHÉP BIỆN CHỨNG DUY VẬT
4.1. Khái lược về phạm 4.2. Các cặp phạm trù

trù triết học cơ bản của phép biện
chứng duy vật
2
MỤC TIÊU
Kiến Trình bày khái niệm, nội dung của các cặp phạm trù cơ bản
thức của phép biện chứng duy vật. Phân tích cặp phạm trù Cái
chung và cái riêng.
Kỹ Vận dụng ý nghĩa phương pháp luận của các cặp phạm trù
năng vào giải quyết các tình huống trong thực tiễn. Rèn luyện
kĩ năng hoạt động nhóm
Thái
Nhận thức đúng quan điểm của chủ nghĩa Mác - Lênin về
độ
cặp phạm trù cái chung và cái riêng.
3
TÀI LIỆU HỌC TẬP
https://trithuclyluan.com/thu_vien/cai-rieng-va-cai-chung/
4
4.1. Khái lược về phạm trù triết học

HƯỚNG DẪN NGHIÊN CỨU
1 2 3
Trình bày Trình bày Trình bày vai

khái niệm đặc điểm của trò của phạm
phạm trù và phạm trù triết trù triết học
phạm trù triết học
học
5

KHÁI NIỆM
Phạm trù là khái niệm rộng nhất, phản

ánh những mặt, những thuộc tính,
những mối liên hệ chung, cơ bản nhất
của sự vật và hiện tượng thuộc một
lĩnh vực hiện thực nhất định.
6

KHÁI NIỆM
Phạm trù triết học là những khái niệm

chung nhất, phản ánh những mặt, những
thuộc tính, những mối liên hệ cơ bản và
phổ biến nhất của toàn bộ thế giới hiện
thực (bao gồm cả tự nhiên, xã hội và tư
duy).
7
ĐẶC ĐIỂM CỦA PHẠM TRÙ TRIẾT HỌC
Phạm trù triết học
Các cặp phạm trù cơ bản của

Các cặp phạm trù cũng phải phép biện chứng duy vật
vận động và phát triển để không phải là một hệ thống
phản ánh đúng và đầy đủ về nhất thành, bất biến, mà phát
những sự vật, hiện tượng triển cùng với sự phát triển
của khoa học
8
VAI TRÒ CỦA PHẠM TRÙ TRIẾT HỌC
9
Vai trò của các cặp phạm trù triết học
Cái riêng Bản chất Tất nhiên Nội dung Nguyên Khả năng
và cái và hiện và ngẫu và hình nhân và và hiện
chung tượng nhiên thức kết quả thực
Là cơ sở phương pháp luận của các Là cơ sở phương pháp

phương pháp: phân tích và tổng hợp, luận chỉ ra các mối liên
diễn dịch và quy nạp, khái quát hóa và hệ và sự phát triển của
Là cơ sở phương pháp luận nắm bắt cáccác sự
hình thức
vật, hiện tượng
trừu tượng hóa.
tồn tại hoặc biểu hiện của đối tượng trong sự phụ
thuộc vào nội dung, phản ánh tính đa dạng của các
phương pháp nhận thức và hoạt động thực tiễn
10
Cái chung - cái riêng
4.2. Các Bản chất - hiện tượng

cặp
phạm trù Tất nhiên - ngẫu nhiên
cơ bản
của Nguyên nhân - kết quả
PBCDV
Nội dung - hình thức
Khả năng - hiện thực
11
4.2. Các cặp phạm trù cơ bản của phép biện chứng duy vật
4.2.1. Cái riêng và cái chung
a
Khái niệm
b Mối quan hệ biện chứng giữa cái riêng và

cái chung
c
Ý nghĩa phương pháp luận
12
a. Khái niệm
Cái Riêng Cái Chung Cái Đơn Nhất

Là phạm trù triết học Là phạm trù triết học dùng Là phạm trù triết học
dùng để chỉ một sự vật, để chỉ những mặt, những dùng để chỉ các mặt, các
một hiện tượng, một quá thuộc tính không những ở đặc điểm chỉ có ở một
1 SV, HT mà còn lặp lại SV, HT mà không lặp lại
trình riêng lẻ nhất định
trong nhiều SV,HT khác ở SV, HT nào khác
13
b. Mối quan hệ biện chứng giữa cái riêng và cái chung
Phái duy thực Phái duy danh

Cái riêng chỉ tồn tại tạm thời, cái Cái riêng là cái tồn tại thực sự,
chung mới tồn tại vĩnh viễn, thực còn cái chung là những tên gọi
sự độc lập với ý thức con trống rỗng, do con người đặt ra,
người.Cái chung không phụ thuộc không phản ánh cái gì trong hiện
vào cái riêng mà còn sinh ra cái thực.
riêng
- Tách cái riêng ra khỏi cái chung, tuyệt đối hóa cái riêng, phủ nhận cái
chung, hoặc ngược lại.
- Không thấy sự tồn tại khách quan và mối liên hệ giữa chúng.
14
QUAN ĐIỂM CỦA PHÉP BIỆN CHỨNG

Cái chung chỉ tồn tại trong cái riêng.
Cái riêng chỉ tồn tại trong mối liên hệ đưa

DUY VẬT
đến cái chung
Cái riêng là cái toàn bộ. Cái chung là cái

bộ phận.
Cái đơn nhất và cái chung có thể chuyển

hóa cho nhau.
15
Chỉ có thể tìm cái chung trong cái riêng; xuất phát từ cái
01 riêng, không được xuất phát từ ý muốn chủ quan của
con người bên ngoài cái riêng
02 Nhận thức phải nhằm tìm ra cái chung và trong hoạt động
c. Ý nghĩa thực tiễn phải dựa vào cái chung để cải tạo cái riêng.
phương 03 Áp dụng cái chung phải tùy theo cái riêng cụ thể để vận
pháp luận dụng cho thích hợp
04 Trong hoạt động thực tiễn có thể và cần phải tạo điều
kiện thuận lợi để “cái đơn nhất” có lợi cho con người
trở thành “cái chung” và “cái chung” bất lợi trở thành
“cái đơn nhất”.
16
THẢO LUẬN NHÓM
Phân tích cặp phạm trù cái chung

cái riêng và vận dụng vào thực
tiễn
17
TIÊU CHÍ ĐÁNH GIÁ NHÓM THUYẾT TRÌNH
Nội dung 3
Thời gian 1
Thuyết trình 1
Sản phẩm 1
Sáng tạo 1
18
TIÊU CHÍ ĐÁNH GIÁ NHÓM PHẢN BIỆN
Đặt câu hỏi đúng nội dung 1
Hoạt động tích cực trên lớp 1
Nhận xét, đánh giá 1
19
4.2. Các cặp phạm trù cơ bản của phép biện chứng duy vật
4.2.2. Nguyên nhân và kết quả
TEST
20
4.2.3. Tất nhiên và ngẫu nhiên
1 2 3
Tất nhiên và Trình bày mối Trình bày ý

ngẫu nhiên là quan hệ biện nghĩa phương
gì? Cho ví dụ chứng giữa Tất pháp luận giữa
minh họa? nhiên và ngẫu tất nhiên và
nhiên ? ngẫu nhiên?
21
4.2.3. Tất nhiên và ngẫu nhiên
a Khái niệm
b Mối quan hệ biện chứng giữa tất

nhiên và ngẫu nhiên
c
22
a Khái niệm
Tất nhiên Ngẫu nhiên

Là phạm trù triết học dùng để Là phạm trù triết học dùng
chỉ mối liên hệ bản chất, do để chỉ mối liên hệ không bản
nguyên nhân cơ bản bên chất, do nguyên nhân, hoàn
trong sự vật hiện tượng quy cảnh bên ngoài quy định nên
định và trong điều kiện nhất có thể xuất hiện,có thể không
định phải xảy ra đúng như thế xuất hiện; có thể xuất hiện
chứ không thể khác. thế này hoặc có thể xuất hiện
thế khác
23
b. Mối quan hệ biện chứng giữa TN và NN
Tất nhiên vạch đường đi cho mình thông qua vô số

cái ngẫu nhiên. Ngẫu nhiên là hình thức biểu hiện
01 của tất nhiên, bổ sung cho tất nhiên.
Tất nhiên chi phối sự phát triển của sự vật, hiện
02 tượng; còn ngẫu nhiên làm cho sự phát triển diễn ra

nhanh hay chậm
Tất nhiên và ngẫu nhiên có thể chuyển hóa lẫn
03 nhau, trong mối quan hệ này có thể là cái tất nhiên,

nhưng trong mối quan hệ khác lại là ngẫu nhiên
24
c Ý nghĩa phương pháp luận
Tất nhiên Tất nhiên không Ngẫu nhiên ảnh Tất nhiên và
nhất định tồn tại dưới hưởng đến nhịp ngẫu nhiên là
phải xảy ra dạng thuần túy độ phát triển tương đối
nên nên nên Vì vậy
trong hoạt chỉ ra được tất phải có những tạo điều kiện
động thực tiễn nhiên bằng phương án dự cho cái tất nhiên
cần phải dựa cách nghiên phòng với các và cái ngẫu
vào cái tất cứu những sự cố ngẫu nhiên chuyển
nhiên ngẫu nhiên nhiên hoá cho nhau
25
4.2.4. Nội dung và hình thức

1 2 3
Trình bày Trình bày mối Trình bày ý

khái niệm nội quan hệ biện nghĩa phương
dung và hình chứng giữa nội pháp luận giữa
thức? Cho ví dung và hình nội dung và hình
dụ minh họa? thức? thức
26
4.2.4. Nội dung và hình thức
a Khái niệm
b Mối quan hệ biện chứng giữa nội

dung và hình thức
c
27
a Khái niệm
Nội dung Hình thức

Là phương thức tồn
Là tổng hợp tất cả tại và phát triển của sự
những mặt, những yếu vật, hiện tượng, là hệ
tố, những quá trình tạo thống các mối liên hệ
nên sự vật tương đối bền vững
giữa các yếu tố của sự
vật đó.
28
b. Mối quan hệ biện chứng giữa ND và HT
01 Sự thống nhất giữa nội dung và hình thức
02 Nội dung quyết định hình thức
Sự tác động trở lại của hình thức đối với nội
03 dung
29
c Ý nghĩa phương pháp luận
Nội dung và Một ND có nhiều Nội dung quyết HT có tính độc lập
hình thức luôn HT, một HT có tương đối và tác
nhiều ND
định hình thức động trở lại ND
gắn bó với nhau
nên vì vậy do vậy nên
không được cần phải chủ động để nhận thức trong hoạt
tách rời tuyệt sử dụng nhiều và cải tạo được động thực tiễn
đối hóa giữa hình thức khác sự vật phải căn phải đối chiếu
nội dung và nhau, đáp ứng với cứ vào nội giữa ND và
hình thức yêu cầu thực tiễn dung HT
30
4.2.5. Bản chất và hiện tượng

1 2 3
Bản chất và Trình bày mối Trình bày ý

hiện tượng là quan hệ biện nghĩa phương
gì? Cho ví dụ chứng giữa bản pháp luận giữa
minh họa? chất và hiện bản chất và
tượng? hiện tượng?
31
4.2.5. Bản chất và hiện tượng
a
Khái niệm
b Mối quan hệ biện chứng giữa bản chất

và hiện tượng
c
32
a Khái niệm
Bản chất Hiện tượng

Là tổng hợp tất cả những Là sự biểu hiện của
mặt, những mối liên hệ tất những mặt, những mối
nhiên tương đối ổn định ở liên hệ tất nhiên tương
bên trong sự vật, quy định đối ổn định ở bên ngoài
sự vận động và phát triển
của sự vật đó
33
b. Mối quan hệ biện chứng giữa BC và HT
Sự thống nhất giữa bản chất và hiện tượng

01
02 Tính chất mâu thuẫn của sự thống nhất giữa

bản chất và hiện tượng
34
Muốn nhận thức được bản chất của sự vật phải xuất phát từ
những sự vật, hiện tượng, quá trình thực tế
c.
Phải phân tích, tổng hợp sự biến đổi của nhiều hiện tượng,
Ý nghĩa nhất là hiện tượng điển hình mới hiểu rõ được bản chất của
phương sự vật
pháp luận
Nhận thức không chỉ dừng lại ở hiện tượng mà phải tiến
đến nhận thức được bản chất của sự vật. Phải dựa vào bản
chất của SV để xác định phương thức hoạt động cải tạo sự
vật không được dựa vào hiện tượng
35
4.2.4. Khả năng và hiện thực

1 2 3
Trình bày Trình bày mối Trình bày ý

khái niệm khả quan hệ biện nghĩa phương
năng và hiện chứng giữa khả pháp luận giữa
thực? Cho ví năng và hiện khả năng và
dụ minh họa? thực? hiện thực
36
4.2.6. Khả năng và hiện thực
a
Khái niệm
b Mối quan hệ biện chứng giữa khả năng

và hiện thực
c
Các dạng khả năng
d
37
a Khái niệm
Khả năng Hiện thực
Là phạm trù triết học phản Là phạm trù triết học

ánh thời kỳ hình thành đối phản ánh kết quả sự sinh
tượng, khi nó mới chỉ tồn thành, là sự thực hiện khả
tại dưới dạng tiền đề hay năng và là cơ sở để định
với tư cách là xu hướng hình những khả năng mới
38
Thống nhất giữa khả năng và hiện thực: Không

có khả năng thì không có hiện thực và ngược lại
b.
Mối quan Đối lập giữa khả năng và hiện thực: Khả năng
hệ biện chưa phải là hiện thực, còn hiện thực là khả năng
chứng đã được thực hiện.
Chuyển hoá giữa khả năng và hiện thực: Khả
năng của một hiện thực nào đó lại là hiện thực của
một khả năng khác
39
Điều kiện Điều kiện
HT KN HT’ KN’ HT’

Mối
Quá trình phát triển
quan
hệ Trong tự nhiên Trong xã hội
biện Điều kiện KQ Điều kiện KQ

chứng HT KN HT’ HT KN HT’
Đ.K chủ quan Đ.K chủ quan
40
c Các dạng khả năng
khả năng cụ thể

Điều kiện thích hợp
khả năng trừu tượng
Có hai khả năng khả năng bản chất

khả năng chức năng
khả năng chất

Căn cứ vào tính xác định
khả năng lượng
Căn cứ vào quan hệ khả năng loại trừ

mâu thuẫn khả năng tương hợp
41
d Ý nghĩa phương pháp luận
Chú ý đến khả năng

Xác định được khả gần, khả năng tất nhiên
Phải tính đến mọi khả
năng phát triển mới tiến
năng để có phương án
hành lựa chọn và thực
thích hợp
hiện khả năng 3
2 4
ƯƠNG PH
PH Á
ĨA
Cần tạo ra các điều
P
H
LU
Trong hoạt động nhận Ý NG
5 kiện để chuyển hoá
ẬN
thức và thực tiễn cần dựa 1 thành hiện thực
vào hiện thực
42
Các cặp phạm trù cơ bản

của PBCDV
Khái lược về Các cặp phạm trù

phạm trù của PBCDV
Cái Tất Nội Khả

Nguyên Bản chất
chung - nhiên - dung - năng –
nhân - - Hiện
Cái Ngẫu Hình Hiện
Kết quả tượng
riêng nhiên thức thực
43
- Đọc giáo trình trang 203 - 234

Giao - Đọc các tài liệu tham khảo.
nhiệm vụ
- Học bài 4.2 online
về nhà - Chuẩn bị bài thuyết trình về Quy luật của Phép
biện chứng duy vật
44
TRƯỜNG ĐẠI HỌC CÔNG NGHIỆP HÀ NỘI – BÀI GIẢNG ĐIỆN TỬ
45

Bai 4.1 - Slide Bài Giang

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Bai 4.1 - Slide Bài Giang

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

TRƯỜNG ĐẠI HỌC CÔNG NGHIỆP HÀ NỘI – BÀI GIẢNG ĐIỆN TỬ

CÁC CẶP PHẠM TRÙ CƠ BẢN

4.1. Khái lược về phạm 4.2. Các cặp phạm trù

TÀI LIỆU HỌC TẬP

4.1. Khái lược về phạm trù triết học

Trình bày Trình bày Trình bày vai

4.1. Khái lược về phạm trù triết học

Phạm trù là khái niệm rộng nhất, phản

4.1. Khái lược về phạm trù triết học

Phạm trù triết học là những khái niệm

ĐẶC ĐIỂM CỦA PHẠM TRÙ TRIẾT HỌC

Phạm trù triết học

Các cặp phạm trù cơ bản của

VAI TRÒ CỦA PHẠM TRÙ TRIẾT HỌC

Vai trò của các cặp phạm trù triết học

Là cơ sở phương pháp luận của các Là cơ sở phương pháp

Cái chung - cái riêng

4.2. Các Bản chất - hiện tượng

Khả năng - hiện thực

b Mối quan hệ biện chứng giữa cái riêng và

Cái Riêng Cái Chung Cái Đơn Nhất

b. Mối quan hệ biện chứng giữa cái riêng và cái chung

Phái duy thực Phái duy danh

QUAN ĐIỂM CỦA PHÉP BIỆN CHỨNG

Cái riêng chỉ tồn tại trong mối liên hệ đưa

đến cái chung

Cái riêng là cái toàn bộ. Cái chung là cái

Cái đơn nhất và cái chung có thể chuyển

THẢO LUẬN NHÓM

Phân tích cặp phạm trù cái chung

TIÊU CHÍ ĐÁNH GIÁ NHÓM THUYẾT TRÌNH

TIÊU CHÍ ĐÁNH GIÁ NHÓM PHẢN BIỆN

Đặt câu hỏi đúng nội dung 1

Hoạt động tích cực trên lớp 1

Nhận xét, đánh giá 1

4.2.3. Tất nhiên và ngẫu nhiên

HƯỚNG DẪN NGHIÊN CỨU

Tất nhiên và Trình bày mối Trình bày ý

4.2.3. Tất nhiên và ngẫu nhiên

b Mối quan hệ biện chứng giữa tất

Tất nhiên Ngẫu nhiên

b. Mối quan hệ biện chứng giữa TN và NN

Tất nhiên vạch đường đi cho mình thông qua vô số

Tất nhiên chi phối sự phát triển của sự vật, hiện

02 tượng; còn ngẫu nhiên làm cho sự phát triển diễn ra

Tất nhiên và ngẫu nhiên có thể chuyển hóa lẫn

03 nhau, trong mối quan hệ này có thể là cái tất nhiên,

c Ý nghĩa phương pháp luận

4.2.4. Nội dung và hình thức

Trình bày Trình bày mối Trình bày ý

4.2.4. Nội dung và hình thức

b Mối quan hệ biện chứng giữa nội

Nội dung Hình thức

b. Mối quan hệ biện chứng giữa ND và HT

01 Sự thống nhất giữa nội dung và hình thức

02 Nội dung quyết định hình thức

c Ý nghĩa phương pháp luận

4.2.5. Bản chất và hiện tượng

Bản chất và Trình bày mối Trình bày ý

b Mối quan hệ biện chứng giữa bản chất

Bản chất Hiện tượng

b. Mối quan hệ biện chứng giữa BC và HT

Sự thống nhất giữa bản chất và hiện tượng