Ხელოვნური

დამატკბობლები

ლაზარე თევზაძე
 რა არის ხელოვნური
დამატკბობელი?

 ხელოვნური დამატკბობლები არის სინთეზური დამატკბობლები, რომლებიც

შეიძლება ქიმიურად იყოს მიღებული, მაგრამ ასევე შეიძლება წარმოიშვას ”
ბუნებრივი ” წყაროები. მაგალითად, სუკრალოზა შაქრისგან მიიღება . ასეა თუ ისე ,
ისინი ძალიან დამუშავებულია.
 FDA– მ დაამტკიცა ექვსი ხელოვნური დამატკბობელი: სახარინი, ასპარტამი,
აცეზულფამი კალიუმი (Ace-K), სუკრალოზა, ნეოტამი და უპირატესობა. ეს
დამატკბობელები 20,000-ჯერ უფრო ტკბილია, ვიდრე შაქარი, მაგრამ შეიცავს
მცირე რაოდენობას ან საერთოდ არ შეიცავს კალორიებს.

 ხელოვნური დამატკბობელი გვხვდება ბევრ დამუშავებულ და დაფასოებულ

საკვებში, განსაკუთრებით მათში, სადაც თავს იწონებს და არ ემატება შაქარი . ” ეს
არ ნიშნავს, რომ ისინი კარგია და, რა თქმა უნდა, არ ნიშნავს, რომ მე მათ
ვხმარობ.
როგორ მოქმედებს სხეულზე ხელოვნური
დამატკბობლები

 უამრავი სადავოა ხელოვნურ დამატკბობლებთან დაკავშირებით და კვლევამ შეიძლება

დამაბნეველი და წინააღმდეგობრივი გამოიწვიოს. აქ არის ის, რაც ვიცით, თუ როგორ მოქმედებს
ეს დამატკბობლები ორგანიზმზე.

 მადა და წონის მომატება

 ადამიანს (და სხვა ცხოველებს) აქვს ბუნებრივი უნარი დაარეგულიროს კალორია და წონა საკვები
პროდუქტის გემოსა და ტექსტურის საფუძველზე. მაგალითად, ჩვილების დროს ვიგებთ, რომ დედის
რძის ტკბილი გემო და სქელი სიბლანტე ნიშნავს კალორიების მოახლოებას.
 გამოკვლევების შედეგად დადგინდა, რომ ხელოვნური დამატკბობლების მიღებამ შეიძლება ხელი
შეუშალოს ამ სიგნალის ციკლს და გამოიწვიოს ზედმეტი ჭამა. ერთმა კვლევამ აჩვენა, რომ
(ვირთხებში) ჭამა საკვები ან სასმელები, რომლებიც ტკბილია, მაგრამ არ შეიცავს კალორიებს “
ხრიკები ” ტვინი ფიქრობს, რომ მათ ჭამა უნდა განაგრძონ.
მადა და წონის მომატება

 სხვა გამოკვლევამ აჩვენა, რომ ვირთხებმა, რომლებიც საკარინით დატკბეს

იოგურტით იკვებებოდნენ, უფრო მეტ კალორიას მიირთმევდნენ და უფრო
მეტ წონას იმატებდნენ, ვიდრე ვირთხები, რომლებიც გლუკოზით
დატკბობილი იოგურტით იკვებებოდნენ.
 ამასთან, ეს გამოკვლევები ვირთხების კვლევებია და შეიძლება არ
გამოიწვიოს იგივე ეფექტი ადამიანებში. სინამდვილეში, ადამიანური
გამოკვლევები არ აჩვენებს პირდაპირ კორელაციას (ან საპირისპირო
კორელაციას) ხელოვნურ დამატკბობლებსა და წონის მატებას ან მადის
მომატებას შორის. 2012 წლის მიმოხილვამ დაადგინა, რომ საჭიროა მეტი
კვლევა, რათა დადგინდეს ხელოვნური დამატკბობლების გავლენა
ინსულინზე, სისხლში შაქარზე, მეტაბოლიზმზე და წონაზე.
 ტვინის ფუნქცია

 ამასთან, სხვა გამოკვლევებმა დაადგინა კავშირი ხელოვნური დამატკბობლების გამოყენებასთან და

ტვინის ცვლილებებს შორის. ერთ-ერთი გამოკვლევის თანახმად, ადამიანები, რომლებიც
რეგულარულად იყენებდნენ ხელოვნურ დამატკბობლებს, უფრო მაღალი საპასუხო პასუხი ჰქონდათ
როგორც საქარინზე, ისე შაქარზე, ვიდრე ადამიანები, რომლებიც არ იყენებენ ხელოვნურ
დამატკბობლებს.
 სხვა გამოკვლევამ აჩვენა, რომ ხელოვნური ტკბილეულის მოხმარება გავლენას ახდენს ამიგდალას
რეაქციაზე შაქრის მოხმარებაზე. (ამიგდალა თავის ტვინის ნაწილია, რომელიც მონაწილეობს
გემოვნებიდან კალორიული მნიშვნელობის გაშიფვრაში.) კვლევის შედეგად დაასკვნეს, რომ
ხელოვნური დამატკბობლები შეიძლება ასოცირებული იყოს ტვინის ცვლილებებთან, რომლებმაც
შეიძლება გავლენა მოახდინონ კვების ქცევაზე.

 დედააზრი:არ არსებობს დამაჯერებელი მტკიცებულება იმისა, რომ ხელოვნური დამატკბობლები იწვევს

მადის მომატებას ან წონის მატებას, მაგრამ არსებობს გარკვეული მტკიცებულებები, რომ შესაძლოა
არსებობდეს კორელაცია.
 ინსულინი და სისხლის შაქარი

 შესაძლებელია, რომ სისხლში შაქარზე გავლენას ახდენს ხელოვნური დამატკბობლები. როდესაც ჩვენ ვჭამთ რაიმეს შაქარში,
ჩვენს სხეულს ენიჭება სიგნალი, რომ გამოიმუშავოს ინსულინი (რომელიც შაქარს ათავისუფლებს და მეტაბოლიზდება ან ცხიმად
ინახება). თუ ხელოვნურ დამატკბობლებთან ერთად რამეს ვჭამთ, სხეული გამოყოფს ინსულინს, მაგრამ შაქარი არ აქვს
გასაწმენდად. ამან შეიძლება გამოიწვიოს სისხლში შაქრის დაბალი დონე.
 თავის მხრივ, სისხლში შაქრის დაბალი დონე იწვევს შაქარს და ნახშირწყლების უბრალო ლტოლვას, რაც სისხლის შაქრის
ატრაქცინაზე გადაგვყავს.
 მთელმა რიგმა გამოკვლევებმა აჩვენა, რომ თაგვებს, რომლებსაც აქვთ ხელოვნური დამატკბობლები (თაგვებთან შედარებით,
რომლებსაც აქვთ მხოლოდ წყალი ან წყალი და შაქარი), სისხლში შაქრის წვეთები აქვთ გლუკოზის აუტანლობის შესაბამისად.

 ადამიანის გამოკვლევამ აჩვენა, რომ სუკრალოზას მოხმარებამ გაზარდა ინსულინის რეაქცია ჭარბი წონის მქონე ადამიანებში.
ამასთან, მიმოხილვამ აჩვენა, რომ არაკვებადი ტკბილეული არ ახდენს უარყოფით გავლენას. PaleoLeap- ის თანახმად, ამ
მიმოხილვის მკვლევარებს ჰქონდათ ინტერესთა კონფლიქტი (ერთი მუშაობდა საერთაშორისო დამატკბობელ ასოციაციაში,
მეორე კომპანია მუშაობდა კომპანია Splenda- სთვის), ამიტომ დასკვნები უნდა იქნას მიღებული ამის გათვალისწინებით.
 დედააზრი:გაუგებარია, მოქმედებს თუ არა ხელოვნური დამატკბობლები სისხლში შაქარზე და ინსულინზე. ამასთან, მრავალი
ადამიანი იყენებს მათ სიმსუქნისა და დიაბეტის სამართავად, ამიტომ აზრი ექნება სიფრთხილე გამოიჩინოს ისეთი რამის მიღებაში,
რამაც შეიძლება მდგომარეობა გააუარესოს (ან სულაც არ დაეხმაროს).
 ხელოვნური დამატკბობლები

ცნობილია, რომ ხელოვნურ

დამატკბობლებთან დაკავშირებით
არაერთგვაროვანი
დამოკიდებულება არსებობს
როგორც მეცნიერებსა და ექიმებს,
ასევე პაციენტებს შორის.

მეცნიერთა ნაწილი საჭიროდ მიიჩნევს გადაიხედოს, რამდენად უსაფრთხოა ხელოვნური

დამატკბობლების უკონტროლო გამოყენება. ამ დასკვნამდე მივიდნენ მკვლევარები ისრაელში ,
რომლებმაც აჩვენეს, რომ ექსპერიმენტულ თაგვებში შაქრის შემცვლელები იწვევდა გლუკოზისადმი
ტოლერანტობის დარღვევას და შესაბამისად სიმსუქნისა და დიაბეტის განვითარების რისკის გაზრდას.
მეცნიერებმა ასევე გამოიკვლიეს მოხალისეები, ამ შემთხვევაშიც მიიღეს ანალოგიური შედეგები.
ბრიტანელი მეცნიერები თვლიან, რომ უნდა ჩატარდეს ფართომასშტაბიანი კვლევა ადამიანების
მონაწილეობით. ნაწილი მეცნიერებისა კი, სკეპტიკურად მიუდგა აღნიშნულ კვლევას. მათი აზრით,
ადამიანებს, რომლებსაც სურთ შეზღუდონ კალორიების მიღება, შეიძლება დაეხმაროს ხელოვნური
დამატკბობლები. გთავაზობთ გერმანიის ენდოკრინოლოგთა საზოგადოების პოზიციას აღნიშნულთან
დაკავშირებით.
 გერმანიის ენდოკრინოლოგთა
საზოგადოება გვაფრთხილებს :
  – დამატკბობლებმა და დიეტურმა სასმელმებმა შეიძლება დიაბეტის რისკი გაზარდონ ;
–  ხელოვნური დამატკბობლები წარმოადგენენ შაქრის შემცვლელებს და აჭარბებენ კიდევაც მის სიტკბოს . განსხვავებით შაქრისგან , ისინი არ შეიცავენ
კალორიებს, თუმცა ამის გამო არ იწვევენ სიგამხდრეს . როგორც ექსპერიმენტულ ცხოველებსა და მოხალისეებზე კვლევის შედეგებმა აჩვენა , ნაწლავის
ფლორის დარღვევის შედეგად ხელოვნური დამატკბობლები ზრდიან სისხლში შაქრის დონეს , რითაც იზრდება დიაბეტის რისკი . ამის გამო , გერმანიის
ენდოკრინოლოგთა საზოგადოების აზრით , ხელოვნური დამატკბობლები არ არის შესაფერისი საშუალება წონის შესანარჩუნებლად ან დასაკლებად .;
– გერმანიის მოსახლეობის დიდი ნაწილი იღებს მეტ კალორიას , ვიდრე ხარჯავს . ამიტომ სულ უფრო ხშირია სიმსუქნე და II ტიპის შაქრიანი დიაბეტი . ,,
კალორიების მიღების შეზღუდვის მიზნით , ჭარბწონიანები განსაკუთრებით ხშირად იყენებენ სინთეზურ დამატკბობლებს , ამბობს ენდოკრინოლოგი ,
პროფესორი კლაუს დ. დოლერი. „მოლოდინის საწინააღმდეგოდ , პრაქტიკული გამოცდილებით ბევრი თვითონვე ხედავს , რომ წონის დაკლების ნაცვლად
იმატებს“. ამასვე აჩვენებს სამეცნიერო კვლევების შედეგები . ,,ხელოვნური დამატკბობლებით არ მიიღწევა წონის დაკლება , ამბობს ექსპერტი . ,,ამიტომ
ექიმების მიერ ის არ უნდა იყოს დანიშნული როგორც დიეტური საშუალება “.
 ჟურნალ ,,Nature“-ში, ახლახანს გამოქვეყნდა კვლევა : თაგვები სასმელ წყალთან ერთად იღებდნენ ფართოდ გავრცელებულ შაქრის შემცველელებს , მცირე
დროის შემდეგ კი გლუკოზისადმი ტოლერანტობის ტესტი აჩვენებდა სისხლში შაქრის დონის გაზრდას . ,,გლუკოზისადმი ტოლერანტობის ტესტს ვატარებთ
II ტიპის შაქრიანი დიაბეტის ადრეული დიაგნოსტიკისთვის . სისხლში შაქრის გაზრდა შეიძლება ნიშნავდეს , რომ ხელოვნური დამატკბობლები ხელს უწყობს
შაქრიანი დიაბეტის განვითარებას.“ როგორც პროფესორი დოლერი ამბობს , ამაზე მიუთითებს მიმდინარე კვლევის (Personalized Nutrition Project) შედეგები .
,,კვლევის მონაწილეები, რომლებიც ხელოვნურ დამატკბობლებს იღებენ , იწონიან მეტს , აღენიშნებათ უზმოდ შაქრის მაღალი დონე , გლიკოჰემოგლობინის
მაღალი დონე, გლუკოზისადმი ტოლერანტობის ტესტის დარღვეული შედეგები . როგორც გერმანიის ენდოკრინოლოგთა საზოგადოების პრესსპიკერი
პროფესორი ჰელმუტ შატცი ამბობს , ,, ხელოვნური დამატკბობლების არასასურველი მოქმედება დაკავშირებულია ნაწლავის ფლორის დარღვევასთან .“
 პროფესორ შატცის აზრით, ჭარბწონიანებმა , რომლებსაც წონის შემცირება სურთ , უნდა იცოდნენ , რომ ახალი კვლევების მონაცემების თანახმად ,
ხელოვნური დამატკბობლების გამოყენებამ შეიძლება დიაბეტის განვითარების რისკი გაზარდოს .
 ჭარბი წონის შესამცირებლად საჭიროა დაბალანსებული კვება , რომელიც მდიდარია ხილითა და ბოსტნეულით , შაქარი ზომიერად და დღიური რაციონი 500
კილოკალორიით შემცირებული . აღნიშნული შესაბამისობაშია გერმანიის სიმსუქნის საზოგადოების ახალ გაიდლაინთან , რომლის შემუშავებაში
მონაწილეობას იღებდა გერმანიის ენდოკრინოლოგთა საზოგადოება , აღნიშნავს პროფესორი შატცი .
Მადლობთ ყურადღებისთვის

 Წყაროები:https://medicalcity.ge/?p=3758
 https://ka.forvm.at/how-artificial-sweeteners-affect-body
 https://www.marketer.ge/aris-tu-ara-khelovnuri-damatkbobeli-shaqarze-sasargeblo-da-usa
frtkho/
 https://www.resonancedaily.com/mobile/index.php?id_rub=40&id_artc=106444