CHÍ PHÈO

Nam Cao
(Phần hai: Tác phẩm)
 ĐỀ CƯƠNG
I. Đọc – hiểu ngữ cảnh
1. Hoàn cảnh sáng tác
2. Thể loại truyện ngắn
II. Đọc – hiểu cấu trúc ngôn từ
1. Văn bản
2. Bố cục
3. Nhân vật
4. Tóm tắt
III. Đọc – hiểu cấu trúc nội dung
nghệ thuật
1. Nội dung
1.1 Hình ảnh làng Vũ Đại
1.2 Nhân vật Chí Phèo
1.2.1 Quá trình tha hóa
I. Đọc – hiểu ngữ cảnh
Truyện ngắn “Chí Phèo” được
Nam Cao sáng tác trong hoàn
cảnh nào ?
1. Hoàn cảnh sáng tác
- Hoàn cảnh sáng tác
+ Hoàn cảnh lớn: giai đoạn
xã hội Việt Nam nửa thực dân
nửa phong kiến.
+ Hoàn cảnh cảm hứng:
Dựa vào những việc thật,
người thật ở làng quê Nam Cao
trước Cách mạng tháng Tám.
I. Đọc – hiểu ngữ cảnh
2. Thể loại
Văn bản “Chí Phèo” thuộc thể
loại nào? Nêu những hiểu biết
của em về thể loại đó?

- Văn bản “Chí Phèo” thuộc loại tự

sự, thể truyện ngắn.
- Đặc trưng của thể loại truyện thể
hiện qua ba yếu tố cơ bản là cốt
truyện, nhân vật và ngôn ngữ.
- Đọc – hiểu thể loại truyện có thể:
+ Đọc theo lời kể
+ Đọc theo cốt truyện
+ Đọc theo nhân vật
II. Đọc – hiểu cấu trúc ngôn từ.
1. Đọc xuất xứ, đề tài và nhan đề
1.1 Đọc văn bản
1.2 Đọc chú thích
1.3 Xuất xứ và đề tài
Xuất xứ của truyện ngắn “Chí Phèo”?
Truyện ngắn “Chí Phèo” là tác phẩm
trước Cách mạng tháng Tám. Nó viết
về đề tài gì?

- Xuất xứ: Tác phẩm được Nam Cao viết năm 1941.
- Đề tài: người nông dân nghèo Việt Nam trước
Cách mạng tháng Tám.
II. Đọc – hiểu cấu trúc ngôn từ.
1. Đọc xuất xứ, đề tài và nhan đề
1.4 Nhan đề
Ngoài nhan đề là “Chí Phèo” truyện ngắn
này còn có những nhan đề nào khác? Ý
nghĩa của những nhan đề đó?

+ Ban đầu truyện có tên là “Cái lò

gạch cũ”
+ Năm 1941: “Đôi lứa xứng đôi”
+ Năm 1946: Tác giả lấy tên“Chí
Phèo”, in trong tập Luống cày.
II. Đọc – hiểu cấu trúc ngôn từ.
2. Bố cục
* Gồm 7 phần:
+ Đoạn mở đầu: Chí Phèo say rượu vừa đi vừa
chửi.
+ Từ khi sinh ra, lúc lớn lên và khi bị đẩy vào tù.
+ Ra tù và tới nhà bá Kiến gây sự bị hắn hóa giải
+ Chí Phèo thành tay sai của bá Kiến ... tình cờ Chí
gặp thị Nở trong một đêm trăng.
+ Tâm trạng của Chí sau khi tỉnh rượu, mấy ngày
hạnh phúc ngắn ngủi. Bị thị Nở từ chối sống chung,
Chí Phèo đau khổ, uống rượu và xách dao đi trả thù.
+ Chí Phèo đâm chết bá Kiến và tự sát
+ Đoạn kết: Thái độ của mọi người và thị Nở sau cái
chết của bá Kiến và Chí Phèo.
II. Đọc – hiểu cấu trúc
ngôn từ.
3. Nhân vật
Xác định nhân vật
chính, nhân vật phụ,
nhân vật trung tâm?

+ Nhân vật trung tâm: Chí

Phèo
+ Nhân vật chính: Chí
Phèo, thị Nở, bá Kiến
+ Nhân vật phụ: bà Ba, lý
Cường, bà hàng rượu, bà
cô thị Nở,...
II. Đọc – hiểu cấu trúc ngôn từ.
4. Cốt truyện, tình huống truyện
Bị bỏ rơi

Bị đẩy vào tù * Trong cuộc đời

Chí Phèo có ba
Ra tù và bị tha hóa bước ngoặt
-Tình huống đi ở tù
Trở thành tay sai của BK - Tình huống gặp
thị Nở
Gặp thị Nở và thức tỉnh - Tình huống bị cự
tuyệt
Rơi vào bi kịch bị cự tuyệt

Giết bá Kiến rồi tự sát

III. Đọc – hiểu cấu trúc
nội dung và nghệ thuật
1. Nội dung
1.1 Hình ảnh làng Vũ Đại
- Dân không quá hai nghìn,
xa phủ, xa tỉnh.
- Có tôn ti trật tự
- Có thế quần ngư tranh thực
- Trong làng tồn tại nhiều
mâu thuẫn
=> Hình ảnh thu nhỏ
của làng quê Việt Nam trước
Cách mạng tháng Tám.
III. Đọc – hiểu cấu trúc
nội dung và nghệ thuật
1.Nội dung
1.2 Nhân vật Chí Phèo
Cuộc đời Chí Phèo có thể chia làm
mấy giai đoạn?

Có thể chia cuộc đời Chí thành ba giai đoạn:

+ Giai đoạn thứ nhất: Từ khi Chí Phèo ra đời đến
lúc bị đẩy vào tù
+ Giai đoạn hai: Từ khi Chí Phèo ra tù tới khi gặp
thị Nở
+ Giai đoạn ba: Từ khi bị thị Nở khước từ tới khi
Chí đâm chết bá Kiến và tự sát.
1.2 Nhân vật Chí Phèo
1.2.1 Quá trình tha hóa
* Trước khi vào tù
Dựa vào phần lược bỏ trong sách giáo khoa và
những hồi ức của Chí Phèo khi tỉnh rượu, Nam
Cao đã giới thiệu Chí Phèo như thế nào trước
khi vào tù?
- Lai lịch:
Là một đứa trẻ
vô thừa nhận, bị bỏ rơi
Chí Phèo không biết
cha mẹ, không người thân,
không tấc đất cắm rùi.
1.2 Nhân vật Chí Phèo

1.2.1 Quá trình tha hóa

* Trước khi vào tù

- Tuổi thơ bơ vơ, bất
hạnh, hết đi ở cho nhà này
đến nhà khác:
Một anh thả ống lươn nhặt
về -> cho một bà góa mù -
> cho bác phó cối.
-> Bi kịch bị bỏ rơi
- Lớn lên: Làm canh điền
cho nhà bá Kiến
 Trước khi vào tù Chí Phèo là con người như
thế nào? Tìm các chi tiết thể hiện bản tính của
Chí?

- Bản tính: lương thiện, giàu lòng tự

trọng, có ước mơ giản dị và lương tâm
trong sáng.
+ Chí Phèo là anh canh điền "hiền lành
như đất”, làm việc quần quật cho nhà
bá Kiến.
+ Có ước mơ "có gia đình nho nhỏ.
Chồng cuốc mướn cày thuê, vợ dệt vải".
+ Khi bị bà Ba quỷ quái gọi lên bóp chân
Chí Phèo "chỉ thấy nhục chứ sung
sướng gì"
1.2 Nhân vật Chí Phèo
1.2.1 Quá trình tha hóa
* Sau khi ra tù
Nguyên nhân nào khiến Chí Phèo
phải vào tù?

- Lý do vào tù
Chí bị đẩy vào
tù thực dân chỉ
vì cơn ghen
tuông vô cớ
của bá Kiến.
 TRỜI

ĐỜI

LÀNG VŨ ĐẠI

NHỮNG NGƯỜI KHÔNG CHỬI NHAU VỚI HẮN

NGƯỜI ĐẺ RA HẮN
1.2.1 Quá trình tha hóa
* Sau khi ra tù
- Tiếng chửi
+ Cách chửi: vừa đi vừa chửi
+ Chửi trời  chửi đời  chửi cả
làng Vũ Đại  chửi ai không chửi
nhau với hắn  chửi đứa nào đẻ ra
Chí Phèo.
Lời chửi: có trật tự, được sắp xếp
từ khái quát, trừu tượng đến cụ thể
+ Điều lạ: không ai thèm để ý
=> Là phản ứng của Chí với cuộc
đời. Nó bộc lộ tâm trạng bất mãn của
một người có ít nhiều ý thức được
mình đã bị xã hội loài người gạt tên.
1.2.1 Quá trình tha hóa
* Sau khi ra tù

Nhận xét ngôn ngữ kể truyện của Nam Cao

trong đoạn mở đầu?

- Ngôn ngữ nghệ thuật đa giọng điệu, tả, kể linh

hoạt, có sự đan xen các lời kể: lời tác giả, nhân
vật, dân làng, lời đối thoại của nhà văn với độc
giả
1.2.1 Quá trình tha hóa
* Sau khi ra tù
Ngoại hình của Chí Phèo đã bị biến đổi
như thế nào? Các chi tiết nào thể hiện
sự biến đổi ấy?
Cái đầu cạo trọc lốc
Răng cạo trắng hớn
Mặt thì đen mà rất cơng cơng
Ngoại hình Hai mắt gườm gườm
Quần nái đen, áo Tây
vàng
biến dạng Ngực, tay chạm trổ đầy rồng
phượng
-> Chí Phèo bị tha hóa về nhân hình
Trước khi vào tù Sau khi ra tù
 Ngay sau khi ra tù, Chí Phèo tới nhà bá
Kiến nhằm mục đích gì? Để thực hiện mục
đích đó hắn đã có những hành động gì?

* Sau khi ra tù
- Tính cách:
+ Mối quan hệ và hành động
. Đến nhà bá Kiến lần thứ nhất
Mục đích: ăn vạ. Hành động: gây
gổ, chửi bới, rạch mặt ăn vạ. Kết
quả: Một bữa no, 5 hào, nghề
rạch mặt ăn vạ
-> Thành tên cố cùng, liều thân,
chấp nhận rạch mặt chỉ vì tiền.
+ Mối quan hệ và hành động
. Với bá Kiến
Nếu lần đến đầu tiên Chí Phèo chỉ là tự phát
thì lần thứ hai dường như là tự giác. Như vậy
Chí Phèo đã trở thành người như thế nào?

. Đến nhà bá Kiến lần hai

Mục đích xin đi ở tù, hù dọa bá Kiến. Hành động
đến nhà đội Tảo chửi bới, đòi nợ. Kết quả: 5
đồng, 5 sào vườn
-> Thành tên lưu manh, trở thành tay sai của bá
Kiến. Hắn trượt dài trên con đường tha hóa, lưu
manh hóa
+ Mối quan hệ và hành động
. Với dân làng Vũ Đại

Trích đoạn phim “Làng Vũ Đại ngày ấy”

+ Mối quan hệ và hành động
. Với dân làng Vũ Đại
Với dân làng Chí Phèo đã có những hành
động nào? Trong con mắt của người dân thì
Chí Phèo là ai?

Chí Phèo là một tên côn đồ, độc ác, hung hãn,
một “con quỷ dữ” ai ai cũng sợ.
“Hắn đã phá bao nhiêu cơ nghiệp, đập nát bao
nhiêu cảnh yên vui, đạp đổ bao nhiêu hạnh phúc,
làm chảy máu và nước mắt của bao nhiêu người
lương thiện...”
=> Chí Phèo còn bị tha hóa cả về nhân tính.
 Sau khi ra tù, Chí Phèo bị tha hóa cả
nhân hình lẫn nhân tính. Nguyên nhân
nào khiến Chí Phèo bị tha hóa như vậy?

-Nguyên nhân sự tha hóa,

lưu manh hóa: Chính nhà tù
thực dân và xã hội đương
thời đã khiến cho Chí Phèo
bị băm vằm bộ mặt người,
nhân cách người để thành
một tên lưu manh, một “con
quỷ dữ”.
-> Giá trị hiện thực
 Có ý kiến cho rằng, sự tha hóa của Chí Phèo
là hiện tượng mang tính quy luật.
Ý kiến của em ra sao?
Năm Thọ, Binh Chức Nam Cao đã khẳng định một
sự thật đau đớn ở Việt Nam trước
Cách mạng: Hiện tượng người
Chí Phèo nông dân lương thiện bị cướp
đoạt cả nhân hình lẫn nhân tính.

“Chí Phèo con”

Hiện
Gián tiếp tố cáo xã hội thực dân
tượng có Phong kiến bất công, tàn bạo
tính quy -> Giá trị hiện thực
luật
* Luyện tập

B. Có tôn ti trật tự, có thế quần ngư tranh thực

C. Tồn tại nhiều mâu thuẫn
D. Tất cả các đáp án trên đều đúng
-> Đáp án: D

Câu 3: Sau khi ra tù Chí Phèo bị tha hóa những gì?

A. Tha hóa nhân hình
B. Tha hóa nhân tính
C. Không bị tha hóa
D. Cả hai đáp án A và B đều đúng
-> Đáp án: D
 * Luyện tập

Câu 1: Thông tin nào sau đây không đúng về

hoàn cảnh sáng tác của “Chí Phèo”?
A. Đó là giai đoạn xã hội Việt Nam nửa thực dân
nửa phong kiến
B. Dựa vào những việc thật, người thật ở làng
quê Nam Cao
C. Đó là giai đoạn xã hội Việt Nam sau Cách
mạng tháng Tám
-> Đáp án: C
Câu 2: Nam Cao đã miêu tả hình ảnh làng Vũ Đại
như thế nào?
A. Xa phủ, xa tỉnh
Theo em nhân vật Chí Phèo
đáng thương hay là đáng trách ?