1

የፐብሊክ ሰርቪስና የሰው ሀብት ልማት ቢሮ

ለዳይሬክተሮች እና ለቡድን መሪዎች

የተዘጋጀ ስልጠና
የአመራር ክህሎት
Training Schedule
ጠዋት መጀመሪያ 2:30

የሻይ ሰዓት 4:00

ምሳ 6:00

ከሰዓት መጀመሪያ 7:30

የሻይ ሰዓት 9:00

ማጠናቀቂያ 10:00
አነቃቂ ቡድን/ Energizer Team
 ከዚህ ስልጠና ምን ይጠብቃሉ?

ከእርስዎ ከስልጠና አስተባባሪ

ከስልጠናው ከጓደኞችዎ
 yoL«Âው ግቦች
ከዚህ ሥልጠና በኋላ ሰልጣኞች፡-

 የአመራር ምንነት እና አስፈላጊነት በተመለከተ ግንዛቤ ይጨብጣሉ፡፡

 ሰልጣኞች የአመራር ክህሎቶችን እንዲለዩ ማሰቻል፡፡
 የፅንሰ-ሃሳባዊ ክህሎቶች ምንነትን እና ተያያዝ ጉዳዮችን ማስገንዘብ፡፡
 የሰብዓዊ/ ግለሰባዊ ክህሎት ምንነትን እንዲረዱ ማስቻል፡፡
 በቴክኒካል ክህሎቶች ማለትም በውሳኔ አሰጣጥ ክህሎት፣ በጊዜ
አመራር ክህሎት፣ በግጭት አፈታት እና በተግባቦት ክህሎት ዙርያ
ግንዛቤ ይፈጥራሉ፡፡

7
 የስልጠና ይዘት
 የአመራር ነት ትርጓሜ

 የስነ-አመራር አስፈላጊነት

 የፅንሰ ሃሳባዊ ክህሎት ምንነት

 የሰብዓዊ ክሎት ምንነት

 የቴክኒካል ክህሎቶች ማለትም የውሳኔ አሰጣጥ ክህሎት፣ የጊዜ

አመራር ክህሎት፣ የተግባቦት ክህሎት እና የግጭት አፈታት
ክህሎት ምንነት
የመነሻ ጥያቄ

1. አመራር ማለት ምን ማለት

ነው?
2. የስነ-አመራር ጠቀሜታን
ይዘርዝሩ?

9
2. የአመራርነት ፍቺ/ትርጓሜ
ስቶግዲል (1974) “ጽንሰ-ሐሳቡን ለመግለጽ የሞከሩ ሰዎች እንዳሉ ያህል የመሪነት ትርጓሜዎች አሉ
ማለት ይቻላል” ብለዋል።

•እንደ አጠቃላይ በስነ-አመራር ትርጓሜ ላይ ወጥ የሆነ አንድ ትርጓሜ ባይኖርም

በአብኛው ፅሁፎች ይህ ትርጓሜን ሲጋሩት ይስተማላል

10
 ስነ- አመራር /Leadership
ስነ-አመራር ምንድን ነው ?

 ስነ-አመራር ማለት ሰዎችን የማሰራት ጥበብ ነው፡፡

 ስነ-አመራር ማለት አንድ ድርጅት ወይም ተቋም የቆመለትን ዓላማና ራዕይ ወደ ተግባር
መለወጥ አሊያም ከግብ ማድረስ እንዲቻል ሰዎችንና የአሠራር ዘዴዎችን ማቀናጀት
ማለት ነው፡፡

 ስነ-አመራር ማለት የአሠራር ዘዴዎችን መንደፍ፣ ሃሳቦችን ማመንጨት፣ አቅጣጫ

ማሳየት፣ ሰዎችም ይህንኑ ተከትለው እንዲጓዙ የማድረግ ብቃት ነው፡፡
 የስራ-አመራር
ጠቀሜታዎች እነ
ማንናቸው?

13
 የስነ-አመራር አስፈላጊት
አመራር ውጤታማነትን ከፍ ለማድረግ እና ተቋማዊ ግብን
ለማሳካት የሚረዳ ጠቃሚ መሳሪያ ነው፡፡
ዝ ቅ ተ ኛ የ ግ ብ አ ፈ ፃ ፀም ሀ ከፍ ተ ኛ የ ግ ብ አ ፈ ፃ ፀም ለ  "ለ" ሳጥን ውስጥ የተመለከተው ከፍተኛ
የግብ አፈፃፀምና ከፍተኛ የሪሶርስ
ከፍተኛ

ከፍ ተ ኛ የ ሀብ ት አ ጠ ቃ ቀ ም ከፍ ተ ኛ የ ሀብ ት አ ጠ ቃ ቀ ም
አጠቃቀም ያስመዘገበው ሲሆን

 የተቀሩት ሦስቱ ማለትም "ሀ"፣ "ሐ" እና

ው ጤ ታማ ነት

ዝ ቅ ተ ኛ የ ግ ብ አ ፈ ፃ ፀም ሐ ከፍ ተ ኛ የ ግ ብ አ ፈ ፃ ፀም መ
"መ" ግን ተቋሙን ለኪሳራ የሚዳርጉ
ዝ ቅ ተ ኛ የ ሀብ ት አ ጠ ቃ ቀ ም ዝ ቅ ተ ኛ የ ሀብ ት አ ጠ ቃ ቀ ም መሪዎች ናቸው፡፡
ዝቅተኛ

14
 የስነ-አመራር አስፈላጊት የሚከተሉት ናቸው፡-

• ሰራተኞችን ለማነሳሳት
• ተቋምን ከለውጥ ጋር እንዲላመድ ለማስቻል
• በተከታዮቹ ዘንድ በራስ መተማመንን ይፈጥራል፡
• ጥሩ የስራ ሁኔታን ይፈጥራል/ይሰጣል
• ተግባር ይጀምራል
15
የቀጠለ…
• በሰራተኞች ዘንድ ተነሳሽነትን ለመጨመር ይረዳል
• ሞራልን ለመገንባት
• ተቋማዊ ምርታማነትን/ ስኬታማነትን ያሻሽላል
• ጠንካራ የተቋም ራዕይ እና አቅጣጫ እንዲኖር ያስችላል

16
የአመራር ክህሎቶችን ይዘርዝሩ?

17
 የስነ-አመራር/ Leadership ክህሎቶች

ካትዝ ውጤታማ አመራር በሶስት ዓይነት የግል ክህሎቶች ላይ

የተመሰረተ መሆኑን ገልጿል። እነሱም፡-
•ፅንሰ-ሐሳባዊ ክህሎቶች
•ግለሰባዊ ወይም ሰዋዊ እና
•ቴክኒካል ክህሎቶች (የጊዜ አመራር፣ የውሳኔ አሰጣጥና ችግር
አፈታት ክህሎቶች፣ ) ናቸው።

18
 5.1 ፅንሰሃሳባዊ ችሎታ/conceptual skill/

• የፅንሰ-ሀሳብ ችሎታዎች ውስብስብ ሁኔታዎችን ለመረዳት እና ረቂቅ ፅንሰ-

ሀሳቦችን ለመሳል የሚያገለግሉ ችሎታዎች ናቸው።
• የፅንሰ-ሀሳብ ችሎታዎች ትርጓሜ በተቋም ውስጥ ትልቅ ምስልን የማየት ችሎታ
ሲሆን
ለምሳሌ፡- ትልወቁ ፕሮጀክት ወደተግባር አፈፃፀም ከመግባቱ በፊት በቅድሚያ
ፕሮጀክቱን ለምን እደሚሰራ መረዳት እደማለት ነው ፡፡

19
 የፅንሰ-ሀሳብ ችሎታዎች የምንላቸው ፡-

ሀ. የትንተና/analysis/፡- ይህ ችሎታ መሪ ለተቋሙ ስኬት ወሳኝ በሆኑ ጽንሰ ሃሳብ ፣

ሂደቶችና እና በሃሳቦች መካከል ያለውን ግንኙነት ለመተንተን ይረዳል
ለ. ግንኙነት/ Communication/፡- መሪዎች ሃሳብን ለሌሎች ተቋማት፣ ቡድኖች እና
ግለሰቦች በብቃት ለማካፈል ነባቢት/ ልሳናዊ እና ኢ-ነባቢት የመግባቢያ ችሎታ
ያስፈልግዎታል።
ሐ. ፈጠራ/ Creativity/፡- የፈጠራ አስተሳሰብ ረቂቅ ፅንሰ-ሀሳቦችን እንዲረዱ እና
የተለመዱ መፍትሄዎች በማይሰሩበት ጊዜ ያልተለመዱ ሀሳቦችን እንዲያስቡ ይረዳል።

20
 የቀጠለ..
መ. በጥልቀት ማሰብና ማገናዘብ/Critical thinking/፡- በጥልቀት ማሰብ አንድን ሁኔታ
ከበርካታ አቅጣጫዎች ለመመልከት ይረዳል፡፡
7Critical Thinking Tactics for High-Performing Leaders
1.ክፍት አእምሮ እና የማወቅ ፍላጎት /Be open-minded and stay curious./

2.መመልከትና በጥሞና ማዳመጥ/Be an observer and listen carefully/

3.በመማር ላይ ማተኮር /Reflect on learning./

4.አዳዲስ እውቀቶችን እና ልምዶችን ማዋሃድ /Assimilate new knowledge and experiences./

5.የሌሎችን አስተያየቶች፣ግምቶች እና ውሳኔዎች ይገምግሙ /Evaluate the opinions, judgments and decisions of
others

6.የአዕምሮ ውሽንፍር መፍትሄ ላይ ያተኮሩ ሀሳቦች / Brainstorm solution-focused ideas/

7.የተለየ አመለካከት ለማግኘት ከሌሎች ጋር ውይይት ይጀምሩ /Start conversations with others to gain a different
perspective./ 21
 5.2 ግለሰባዊ/ሰዋዊ ችሎታዎች
• ግለሰባዊ ክህሎት መሪዎች ከተከታዮቻቸው፣ እኩዮቻቸው፣የበላይ አለቆች እንዲሁም
ከባለድርሻ አካላት ጋር በትብብር እንዲሰሩ ያስችላቸዋል።
• ከግለሰባዊ ክህሎት ወሳኝ ክፍል አንዱ የሌሎች ሰዎች እሴቶችን፣ አላማዎችን እና
ስሜቶችን የመረዳት ችሎታ ነው።
• ውጤታማ አመራር ሰጪነት መሪው ባለው ብቃት ላይ የተመሰረተ ነው።
• ጠንካራ የግለሰባዊ/ሰዋዊ ክህሎት ያላቸው መሪዎች የቡድን ትብብርን ያሳድጋሉ፣
የጋራ ግቦችን ለማሳካት ይደግፋሉ፣ እንዲሁም በተፅእኖ እና በአስተምህሮ የአመራር
ዘዴዎች ስኬታማ ይሆናሉ።

22
 5.3 ቴክኒካል ክህሎቶች
5.3.1 ውሳኔ አሰጣጥ እና የችግር አፈታት ክህሎት

በብዙ ድርሳናት እንደሚያመልክቱት መሪነት ከችግር ጋር መጋፈጥ እና በእያንዳንዱ እንቅስቃሴዎችና

ተግባሮች ውሳኔዎችን በመወሰን የሚከናወን ሂደት ነው፡፡ ታድያ አንድ መሪ

o ውሳኔ በመስጠት እና ባለ መስጠት

o ውሳኔን በመተግበርና ባለመተግበር

o እንዲሁም ለውሳኔ በመገዛትና ባለመገዛት ሊመጣ የሚችል ውድቀት እና ስኬት እንዳለ መረዳት
ይኖርበታል፡፡

23
 የቀጠለ…
ችግሮች በተቻለ መጠን በጥናት ላይ የተመሰረተ መፍትሔን የሚፈልጉ ሰለሚሆኑ አመራሮች በችግር
አፈታት ሂደት ላይ የተሻለ አረዳድ ለመፍጠር ስለችግሩና ተያያዥ ጉዳዮች በቀላሉ ለመረጃት
የሚከተሉትን ነጥቦች ላይ ትኩረት ሊደረግባቸው ይገባል፡-

 የችግሩ መንስኤ/ Root Cause

 የችግሩ ምልክቶች/ Symptoms
 ራሱ ችግሩ/ Problem
 የችግሩ ዳፋ/ Consequence

24
 ውሳኔዎች በአምስት ዋና ዋና ዓይነቶች ሊከፈሉ ይችላሉ እነዚህም ፡-
1. ድርጅታዊ እና የግል ውሳኔዎች/ Organizational and Personal Decision Making:- የግል ውሳኔዎች ለሌሎች
ሊተላለፉ የማይችሉ ውሳኔዎች ናቸው። ድርጅታዊ ውሳኔዎች ድርጅታዊ ግቦችን ለማሳካት የሚወሰዱ ውሳኔዎች ናቸው፡፡

2. መደበኛ እና ስልታዊ ውሳኔዎች/ Routine and strategic decisions:-መደበኛ ውሳኔዎች በባህሪያቸው በዕለት
ተዕለት ተግባር የተቋማትና ግላዊ ህይወት እንቅስቃሴ ውሰጥ የሚወሰኑ የውሳኔ ዓይነት ናቸው። 'ስልታዊ' ውሳኔዎች
ከመደበኛ ውሳኔዎች በተለየ መልኩ በጥልቀት ሊመረመሩ የሚገቡ ውሳኔዎችና የበላይ አመራር ውሳኔ ናቸው።

3. የፖሊሲ እና የአተገባበር ውሳኔዎች/ Policy and operating decisions፡- ፖሊሲ ውሳኔዎች በከፍተኛ

ደረጃ ላይ ባሉ አመራሮች የሚወሰዱ ውሳኔዎች ናቸው።የአተገባበር ውሳኔዎች የፖሊሲውን አፈፃፀም ሂደት

የሚዘረዝሩ ውሳኔዎች ናቸው።

25
 የቀጠለ…
4. በዕቅድ የተያዙ እና በዕቅድ ያልተያዙ ውሳኔዎች/ Programmed and non-programmed decisions:-

በዕቅድ ያልተያዙ ውሳኔዎች ያልተደራጁ እና አስቀድመው በመርሃ ግብር ያልተያዙ ውሳኔዎች ናቸው።
5. የግለሰብ እና የቡድን ውሳኔዎች/ Individual and group decisions ፡- የግል ውሳኔ ማለት በቡድን
ውስጥ ያሉ አባላትን ሳያሳትፉ በግል ደረጃ የሚወሰን ውሳኔ ተብሎ የሚታወቅ ሲሆን አውቶክራሲያዊ የአሠራር
ዘይቤ የሚያሳይ ነው። የቡድን ውሳኔ ማለት ሁለት እና ከዛበላይ ያሉ የቡድን አባላትን በማሳተፍ የሚወሰን የውሳኔ
ዓይነት ነው ይህም ዲሞክሪያሳዊ የአሰራር ዘይቤን የሚያሳይ ነው፡፡

26
 የውሳኔ አሰጣጥና የችግር አፈታት ዘዴ
1. ችግርን መለየት
2. ችግሩን ለመፍታት የሚያስችሉ መመዘኛ መስፈርት መለየት
3. ለለየናቸው መስፈርት የተሻለውን መምረት የሚያስል መመዘኛ ክብደት መስጠት
4. በመስፈርቱ መሰረት መፍትሔ ሊሆኑ የሚችሉ አማራጮችን ማዘጋጀት
5. አማራጮችን በደንብ መተንተን እና በክብደቱ መሰረት መመዘን
6. በምዘናችን መሰረት የተሻለውን መፍትሔ መምረጥ
7. መፍትሔ ብለን የመረጥነውን መተግበር
8. የችግሩ አፈታት አርኪ መሆኑን እና አለመሆኑን መመዘንና መከታተል ሲሆኑ

27
ምሳሌ፡-

28
የቀጠለ…

29
የጊዜ አመራር ክህሎት

30
 የቀጠለ…
ጊዜ
•መተኪያ የሌለው
• በመጋዘን ሊከማች የማይችል፣
•ጠፊ፣ አላቂና አላፊ
•የማይጨበጥና የማይዳሰስ ረቂቅ
/intangible asset/ ሃብት ነው፡፡

31
 ለጊዜ ዋጋ ስጥቶ ጊዜን ለመምራት ከሚጠቅሙ በርካታ ነገሮች መካካል
ዋነኞቹ የሚከተሉት ናቸው፡-

1. የጊዜ ኦዲት ማካሄድ /Conduct a time audit፡-

ጊዜ በትክክል የት እንደሚያሳልፉ በመገምገም መጀመር በስራ፣ በትምህርት ቤት፣
በቤት ውስጥ ስራ እና የቤት ውስጥ ስራዎች፣ በመጓጓዣ፣ በማህበራዊ ሚዲያ እና
በመዝናኛ እንቅስቃሴዎች የምታሳልፉትን ግምታዊ ሰአታት ምስላዊ ካርታ በመፍጠር
ከዚያ ያለፈውን ሳምንትዎን በቀናት ከዚያም በሰዓታት በመከፋፈል ተግባራት
ማከናዎን እንዲሁም ለሚሰሩት ተግባር ለያንዳንዳቸወ ጊዜ መመደብ ያስፈልጋል፡፡

32
 የቀጠለ…
2. ቅድሚያ የሚሰጧቸውን ነገሮች ለማዘጋጀት የአይዘንሃወር ማትሪክስ ይጠቀሙ/Use the
Eisenhower Matrix to set your priorities/፡-
የአይዘንሃወር ማትሪክስ አስፈላጊ፣ አስፈላጊ ያልሆኑ፣ አስቸኳይ እና አስቸኳይ ያልሆኑ ተግባራትን ለመለየት
የሚረዳህ ታዋቂ ሞዲል ነው።

33
3. ለአንድ ነገር ትኩረት መስጠት /Focus on one thing at a time/

34
4. ለራን መሸለም /Give yourself a reward/፡-
ጥሩ የጊዜ አያያዝ ልማዶችን ለማስቀጠል ሽልማቶች ትልቅ የማበረታቻ ምንጭ ሊሆኑ
ይችላሉ።
5. ትኩረትን የሚከፋፍሉ ነገሮችን መከላከል /Use apps to block out
distractions/፡-
አንዳንድ ጊዜ ሽልማቶች እና ጥሩ ሀሳቦች ትኩረት እንድንሰጥ ለማድረግ በቂ
አይደሉም።
35
36
 የተግባቦት ክህሎት/ Communication Skill
• ተግባቦት በሰው ልጅ የእለት ተእለት ህይወት ውስጥ የሚከናወን ተግባር ሲሆን
በእነዚህም ተግባራት ውስጥ እንናገራለን፣ እናደምጣለን፣ መልእክት እንልካለን
እንቀበላለን እንዲሁም ግንኙነትን እንፈጥራለን፡፡
• መሪዎች ራዕያቸውን፣ ዓሊማቸውንና ግባቸውን የሚያስፈጽሙት ከተከታዮቻቸው
ጋር በሚያደርጉት ግንኙነት ነው።
• ያለ ኮሙኒኬሽን ምንም አይነት እንቅስቃሴ ማድረግ አይልቻም።
• ጥሩ ኮሙኒኬሽን የጥሩ አመራር ነፀብራቅ ነው።

37
አንድ መሪ በየደረጃው ካሉ የስራ ሃይሎች ጋር የሚያደርገው ተግባቦት በመቶኛ
ስንመለከት፡-

38
 መሪ ባለ ሰባት "C" የተግባቦት መርሆችን መከተል ይኖርበታል
እነሱም የሚከተሉት ናቸው፡-
1. ሙሉነት/ Completeness/፡-
መሪው በሚኖረው ተግባቦት የሚተስተላልፈው መልእክት የተሟላና
መልዕክት ተቀባዮች የሚፈልጉትን ሁሉንም መረጃዎች ያካተተ
መሆን አለበት።
2. የተመጠነ/ Conciseness/፡-
መሪ የሚተላለፈው መልእክት አጭርና ግልጽ እንዲሆን አላስፈላጊ
ቃላትንና ድግግሞሽን ማስወገድ እንዲሁም ጠቃሚ መረጃዎችን ብቻ
ማካተት ተገቢ ነው፡፡
39
 የቀጠለ…
3. ግምት/ Consideration/፡-
ግምት ማለት በማንኛውም መንገድ በሚደረግ ተግባቦት የተመልካቾችን ወይም
የተቀባዮችን አጠቃላይ ሁኔታ ማወቅ ሲሆን በሌላ መልኩ መሪው መልዕክቱን
ከመላኩ በፊት የተቀባዩን ፍላጎት ግምት ውስጥ ማስገባት አስፈላጊ መሆኑን መረዳት
ማለት ነው፡፡
4. ተጨባጭ Concreteness/፡-
መሪው በሚያስተላልፈው በሚተላለፈው መልክት ላይ እውቀት ካላቸው አካላት ጋር
ሲነጋገር ሁል ጊዜ ከአጠቃላይ ወይም ተዛማጅነት ከሌለው መረጃ ይልቅ እውነታዎችን
እና ቁጥሮችን ለመጠቀም ይረዳል።

40
 የቀጠለ…
5. ግልጽነት/ Clarity/፡-
መሪ የሚኖረው ተግባቦት ላይ ግልጽ ለመሆን ከሚያስችሉ ጉዳዮች ቀላል ቋንቋ መጠቀም እና
በሚተላለፈው መልእክት ዋና ዋና ነጥቦች ላይ ማተኮር እንዲሁም ማንኛውንም ውዥንብር
እና ግራ መጋባትን ለመከላከል ፈሊጣዊ ንግግሮችን አለመጠቀም ይመከራል።
6. ትህትና /Courtesy፡-
ትህትና ጨዋነት የተሞላበት ባህሪ ሲሆን በማንኛውም የተግባቦት ጊዜ ለሌሎች አክብሮትን
ማሳየት ማለት ነው። እንደ መሪ ሰዎችን ማክበር ተግባቦትን ያሳድጋል፣ ግንኙነቶችን
ያጠናከራል እንዲሁም በበጎ ፈቃደኝነት ላይ የተመሰረተ ትብብርን ይፈጥራል

41
 የቀጠለ…

7. ትክክለኛነት/ Correctness/፡-
ተግባቦትን የተሻለ የሚያደርጉት ባህሪይ ትክክለኛውን የቋንቋ ደረጃ
መጠቀም፣ የአሃዞችን፣ እውነታዎችንና ቃላትን ትክክለኛነት
ማረጋገጥና እና ተቀባይነት ያለው የአጻጻፍ ዘዴዎችን መጠቀም
ያስፈልጋል፡፡

42
 5. ግጭትን “ማኔጅ” ማድረግ ክህሎት
 ግጭት በጉዳዮች ዙሪያ ባለመግባባት ወይም ባለመስማማት የሚከሰት የልዩነት ውጤት
ነው።
ግጭት
 በሥራ መስኮች፣
 በማህበራዊ ህይወት፣
 በፖለቲካ ወይም በግለሰብ ደረጃ በሚከናወኑ እንቅስቃሴዎች ውስጥ የሚከሰት
ነው።
ግጭት የሌለበት ህይወት ወይም እንቅስቃሴ እንደሌለ መሪ መረዳት መቻል አለበት።
43
የቀጠለ…

የግጭት መንስኤዎች ምንድናቸው ?

የግጭት አፈታት መንገዶችስ ምንድናቸው?

44
 የግጭቶች መነሻ ምክንያቶች፦

ግጭቶች ከከባድ ነገር አይነሱም። በአንዲንዴ ጥናቶች የተለዩ ምክንያቶች የሚከተለት

ናቸው።
ፍሊጎቶች ያልተሟለ ከሆነ፣
 የተጠበቀው ሳይሟላ ሲቀር፣
የተዛባ አመለካከት ሲኖር፣
አግባብነት የላሇው ስሌጣን ሲኖር፣
ለግብዓቶች የሚደረግ ፉክክር
የመረጃ ልዩነት
የመግባባት ችግር
የባህሪ ልዩነት
 የሥራዎች በግልጽ አለመከፋፈል/መደራረብ
የድርጅቶች በተለያዩ ደረጃዎች ላይ መገኘትና የመተሳሰብ ሌዩነት
45
የአመለካከት፣ የዘይቤና የሃሳብ ልዩነት ወዘተ
የግጭት አፈታት ቴክኒኮች

 በድርድር/ Negotiation
 በሽማግሌ እርቅ/ Mediation
 የሽምግልና ዳኝነት/Arbitration የመሪ ሚና የሚታይባቸው ናቸው
 መደበኛ ፍ/ቤት/ Litigation or Jury Trial