Digitized by the Internet Archive

in 2011 with funding from

University of Toronto

http://www.archive.org/details/operaomnia26duns
JOANNIS DUNS SCOTI
DOCTORIS SUBTILIS, ORDINIS MINORUM,

OPERA OMNIA
JOANNIS DUNS SCOTI
DOCTORIS SUBTILTS, ORDINIS MINORUM
OPERA OMNIA
EDITIO NOVA

IUXTA EDITIONEM WADDINGI XII TOMOS GONTINENTEM A PATRIBUS FRANCISGANIS

DE OBSERVANTIA ACCURATE RECOGNITA

TOMUS YIGESIMUS SEXTUS

QUjESTIONES QUODLIBETALES XIV-XXI

COXCILI ATIOXFS. — OPUSCULUM DE COXTRADICTIOXIBUS.

DE PFRFECTIOXF STATUUM.

PARISIIS
APUD LUDOVICUM YIVES, BIBLIOPOLAM EDITOREM
VIA VULGO DICTA DELAMBRE, 13

MDCCCXCV
HE INSTITUTE OF I 'l STUC
10 ELM2LEY FLACE
TC J^, CANADA.

0CT2 3 1231-
 R. P. F. JOANNIS

DUN S S G T I
DOCTORIS SUBTILIS, ORDINIS MINORUM,

QILESTIONES QUODLIBETALES

(CONTINUATIO)

QU/ESTIO XIV.
Ulrum anima suce naiurali perfectioni relicta possil co-

gnoscere Trinitaiem personarum in Divinis.

Alcns. 3. q. 2. arl. 3. D. Thom. i. p. q. 12. art. Primum fuit : Utrum anima suee
4. et q. 85. drt. i. Scot. 3. d. 23. tt 24.
nalurali perfectioni relicta possit
Consequenter quaeritur de his, cognoscere Trinitatem personarum
quae pertinenl specialiter ad crealu- in Divinis ot idem potest quseri de
;

i.i habentem vitam intellectualem.

1 1 1 Angelo. Videtur quod quia qui
sic, Argu iii.
El primo de his, quae sunt commu- potesl cognoscere aliquem actum
oia li(tiiiini et Angelo deinde de ; cognoscendi, potest etiam cogno-
his, quae sunl homini propria. Com- scere objectum,utest objectum illius
miini.i sunl i^la, intellectus el \
o- actus. Nunc autem anima vel Ange-
luntas. De intellectu fuerunl quaesi- lus ex sua perfectione naturali
ta duo, iimiin de objecto ;
aliud de potesl cognoscere actum beatificum
eausa activa actus intelligendi. alterius anima? vel Angeli, el objec-
. XXVI i
 QUODLIBET.
tione recepta in ca. Tertium, cognitio perfecta
Iiiin illins actus csl Deus trinus ;

est, qua attingitur objcctum sccundum pro-

igitur, etc. Probatio majoris, actus imperfeda, qua
priam cjus perfectionem ;

esl naturalis sirnilitudo objecti ; ac- tanlum in communi conceptu,vel per accidens,
Ins eliam per se tendit in objectum ul quando Ueus cognoscitur, non ut in ee, sed
;

sub ratione attributali i. disl. 3. fj. i. Quartum,

igilur qui cognoscit illum actum
cognilio immediata esl, quoe habetur de aliquo
propter utramquejconditionerri prse- objcclo nullo alio objecto mediante cognilio ;

dictam, sequitur quod cognoscat mediata, quaa e contra habelur. Ex.miplum

objectum. Probatio minoris, poten- primi, quando essentia divina cognoscilur ;

secundi, cognitio de objeclis secundariis, quae

tia non impedita, scd suao naturali
cognoscuntur a Heatis per essentiam prius co-
perfectioni relicta, potcst cogno- gnitam. His praemissis Iria quoerit Doclor circa
scere quodcumque conlentum sub hanc quaeslionem.

suo objecto primo, sive adoequalo,

alioquin non esset sibi adaequatum ;
Ad intelleclum hujus quaestionis 2.

scd objeclum adaequatum commune (a) aliqua prsemittantur

.
: Primo, de vocat
mnm
uiti-
natu

....
. .

tam Angelici intellectus quam nos- perfectione nalurali animae vel An- raiem per
fectioiiem
tri, csl ens in communi, vel sallem geli. Anima numana, ctsi
.

m
.

quo- animae,

cns limitatum ; aclus autem beati- cumque stafu, sivc scilicet naturae Veu\u\l
•„ i'i < „, j i'i i
•
i" tunc uou
ficus creaturee continetur sub islo mslilutse, sive deslitulse, sive resli- dependet
aseDSlbu
objcclo primo. tula),habeat camdem pcrfectionem fj

Ratioop- naturalem, intelligendo de

posit.
Contra, objectum supernaturale illa,

non polest creatura cognoscere ex quam ex necessilate nalurae requi-

perfectione sua naturali, quia tunc rit, tamen ad perfectionem natura-
non cssd sibi supernaturale nunc ;
Iem supremam in solo terlio slatu
autem Trinitas est objoctum super- allingit, in quo non tantum habebit
nalurale, imoobjcclum bealificum ;
supernaturalem perfectionem gio-
igitur, clc. riae, sed eliam perfeclionem supre-
mam ipsius naturee. Posset igitur
SCBOLIUM. intelligi qua^stio vel de illa perfec-
tione nalurali, quae semper habetur,
Pro rcsolulione quaestionis proemittii aliqua.
Primum, anima habeal omni stalu
vel dc islasuprema, et tunc in pri-
etsi in per-
feclionem omnem naturalcm sibi intrinsecam, mo bene proprie dicitur
intelleclu
tamcn in supremo staiu, nempe glorioe, tan-
anima relicla, etc. Sed in isto secun-
tummodo h;ibet supremam naturaiem perfec-
tionem completam ob amotionem impcdimen-
do intellectu, magis proprie quaeri-
torum, quia tunc lantum non depcndel a Lur hoc modo An anima ad per-
:

scnsibus et phanlasia in propriis operationibus fectionein naturalem supremam

plusquam si esscl scparata, de quo i. d. 3. q.
reducla, ex isla perfeclione possit
3. et 2. d.3. q. 8. ad primum principium, n.
13. ct d. 11. num. i. alus autem
dependet sic sic cognoscere Trinitatem.
sive hoc sit ex peccato, sive non, utibi Doctor Secundo, prsemitto quod animam Anim»du
tradit. Et hoc sensu quocrilur de anima, hac
posse cognoscere aliqubd objectum, cogiosle^
qua?st. quia quod in slatu nalurae destitutffi
non possit intelligcre Trinitatem dictum cst q.
uno modo ipsam Pjectum7"
pofesl intelligi
I. Prolcgi : An vero posset in statu naturffi ins- posse recipere illam cognitionem gniuJijfl ;

tituta 1
qualiter datum Adoe, cam cogno-
alio inodo ipsam posse altingere in "P d
,
fuit 1

scerc.conslabit ex 2. art. Secundum.cogaoscere ^ ,°J|

illam coenitionem el hoc, vel ex se Deoacce P
:
stare potest dupliciter : Primo oognitione pro- 1
ta.
ducta ab aniina cognosccnle. Sccundo, coyni- sola, velsaltem ex concursu causa-
 QILKSTIO XIV.

rum, quae natee sunl concurrere diatam, quando objeclum non mc-
naturaliler ad illum effectum. Isio- diante aliquo alio objecto inlelligi-
riiin membrorum secundum inferl lur, per quod, vel in quo intelliga-

primum, sed non e converso, quia tur, ita quod hic excludilur raedium
ad primum suflicii nuda capacitas, cognitum, non autem medium,
quomodo lapis per oppositum non quod essel prascise ratio cognoscen-
potesl cognoscere, quia repngnat di vel intelligendi.
sihi recipere illum actum. Ex islis sequitur, quod ad solutio- T r r olj
^ D d^
Ad secundum autem requiritur nem quaBStionis tiia sunt vidcnda :

(b), quod tali capacitati correspon- Primo, do cognitione imperfecta ;

deal aliqua causa activa naturaliter ;

socundo, de cognitione perfecla
quia vero difficultas est principali- immediata, el terlio, do cognitione
ter iusecundo membro quaestionis, mediata, et in quodlibet istorum,
ideo de primo breviter expediendo ad quam polest Angelus
anima vol
jn.ssrt concedi, quod si intellectus atlingere ox perfcctionc naturali uno
possibilisex propria potentia recep- modo, vel alio intellecta.
liva cujuscumque intellectionis, ita
quod licet requiratur cdiquod prae-
viuui intellectioni, non tamen lan- COMMENTARIUS.
quam potentia receptiva, vel ratio
recipiendi, sicul superficies ponitur (a) Ad inlellectum luijus qumslionis 1.

ratio recipiendi colorem , tunc aliqua prsemiltit Doctor. Primo de por-

quodcumque ons, quod hahet in fcctione animse, vel Angeli. Nota, ^[f^
tntnraiis
nalura sua intellectum possibilem, quod perfectio suprema naturalis ani-
potest ex natura sua cognoscere^ m;e est, quod sic sit soluta a corporc,
quodcumque cognoscibile, hoc est quot in operando nullo modo indi-
recipere cognitionem ejus, quan- geat corpore, nec sensu in corpore,
tum ost ex parte sui. imo ut sic, sic perfecte erit disposita
110
Tertio,'lpraemitto quod cognitio
l n ad intelligendum, sicut si haberet per-
j-.ti pcr-
im - inlellectiva, 7
do qua
*
est quaestio, fectionem naturalem intrinsecam, et
ta .

'"- potest intelligi perfecta, aut imper- hoc ponatur in corpore glorioso ; ta-

fccta ; ot intelligo ad propositum, men ad opcrandum oporationes sibi

non de perfectione intensiva, sod de proprias nullo indiget corpore, ut pa-

perfectione ex parte objecti, quod tet a Doctore in primo, dist. 3. qusest.

scilicel illa intelligatur porfocla, qua :;. Et non quod anima in

intelligitur

atlingitur objectura sub perfecta illo statu haheat aliquam perfectio-

ratione suse cognoscibilitatis, hoc nem naturalem intrinsecam et posi-

est, per se propria el distincta ;
el tivam, quam prius non hahuerit. S<-d

per oppositum, imperfecta dicalur erit in perfcetione suprema propter

illa, qua attingitur tantum per acci- amotionom omnium impedimento-
dens, vol tantum in aliquo conceptu rum, quia nt est alligata corpori pro
'•" coramuni, '
vel confuso. statu isto, non potest distincte in-
Iisliocta
-<iiata et (d) Item, cogmtio dislmcta vel esl telligere aliquod more intelligibile, ut
mmeJia- ..
.
. , .

u. meuiata, veliramediata. Dico lmme- patet ;i Doctore in primo dist. (ertia,

 4 QUODLIBET.

quaest. tertici, et speckditer in secundo, .

quircdur aliquod prxvium intellectioni,

dist. 11. Sed ut in supremo statu po- etc. Et quod dicit de illo prsevio, dicit

terit ex puris naturalibus intelligere quia in cognitione abstractiva requi-

omnia mere intelligibilia,, etiam co- ritur species intelligibilis, ut probat
gnitione intuitiva prseter ipsum in primo, dist. tertia,quxst. sexta, quae
Deum, cujus causa assignabitur in tamen species nec recipit illam intel-
Perfeciio secundo articulo. Dicit ergo Doctor lectionem, nec est ratio recipiendi, ut .

duplex.
quod posset inlctligi qusestio vel de illa
.

ahas exposui. Et forte m cogmtione

perfectione nalurali quae semper hcibe- intuitiva substantiarum separatarum
tur, vel de ista suprema, etc. Primus secundum aliquos, oportet ipsam ani-

intellectus respicit animam absolute mam elevari per lumen supernatu-

Tripiexsta- etiam pro
r statu naturaa destitutae. De rale, de quo inprimo. dist. 3. q.S.etin
tus. .

ipsa, scilicet quod in statu naturee 4. dist. 49. Sed quidquid sit, illud non
destitutae non potest ex puris natura- requiritur, nec ut medium recepti-
libus cognoscere Trinitatem probavit vum, nec ut ratio recipiendi, quia
Doctor inprima qucestione prologi. De tunc ipso lumine separato ab intel-

ipsa ut in statu^natune instituta) pate- lectu, formaliter intelligeret, quia in-

bit in secundo arliculo, ubi probatur tellectio esset formaliter in illo, quod
quod nec etiam ut in statu supremo,
° multo minus necin statu naturae
ergo
institutae, in quo fuit Adam ante pec-
(c)
',.*"
est impossibile.
Terlio
intellectiva de
praemittit,
qua
quod cognitio
est qua?stio, potest
Dupiex
guitio
teiieciivt
c.
lr

catum. Secundus intellectus est de intelligi dup\ic,iler,sci\\cet perfecta aut

ipsa, ut pra^cise in statu naturee resti- imperfecta ; et intelligo ad proposilum

tut«\ sive ut in statu suprema) perfec- nonde perfeclione intensiva, quantum
Quid sit
tionis naturalis. Et licet proprie status ad subjectum, id est, in se conside-
status na-
rata, ut habens essc
...
subjectivum,
turas res- naturse reslituta) sit status gloriae,

non tamen quaastio intelligitur de sed de pcrfectione ex parte objecti,

anima, ut actu beata, quia ut sic, etc. Modo in proposito, quando conci-
actu videt Trinitatem, sed ipsa ut est pitur pryecise per aliquod quasi sibi

in suprema perfectione naturalimodo accidens, ut cum concipitur Deus

pra;exposito. non in se et distincte, sed sub aliqua
2. (b) Ad secundum autem requiriiur ratione attributali, ut expositum est

tjuod tali capacitati correspondeat ali- in primo, dist. 3. qusest. 1. Et conci-

qua causa, etiam naturalis, quia vero pitur in concoptu communi et con-
diffxcultas est in secundo memOro quses- fuso, ut cum concipitur in ente, ut
tionis, (quia in primo membro osten- concipiendo summum ens, ut expla-

sum cst in prolog. quxst. prima, quo- natum est in primo, dist. 3. qusest. 1.

modo intellectus noster, etiam pro et infra patebit prxsenti qucestionc.

statu isto, potest naturaliter recipere (d) Item. Quarto pramittit, quod co- Copnii
• , -\ ..... ,
, ,. ... dislincj
cognitionem cujuscumque
i
objecti), gmtw distinctacstduplcx, mcchala scili- estdupi

ideo de primo breviter expediendo pos- cet,vel immediata, etc. Exemplum se-
set concedi quod si intcllcclus possibilis cundi quando objectum cognoscitur
cst propria potenlia reccptiva cujus- per objectum cognilum de passione,
cumque intcllcctionis, ita quod liccl rc- quae cognoscitur per objectum, ut co-
 QILESTIO XIV. 5

gnitunr, et similiter relatio oognosci- cel intelligentiam simplicium, el in-

turper extrema, ut cognita, et omnia telligentiam compositorum, scilicet
objecta secundaria cognoscuntur per componere el dividere intellecla ;

essentiam divinam, ut cognitam; pa- el prima potesl csse sine secunda,

tet quando cognoscuntur ab intellectu e1 non sic e converso, etc.
divino, et similiter talia objecta co- Primo igitiir videndum est de Du P le *
in -
telleetns
gnoscuntur in ipsa, ut cognita, ut in- prima cognitione, dico quod aniina operatio
r .. appreheu-
lia
.«
fra patebit. Kxemplum primi patet, ex perieclione naturah eliam quam Fio, ei
81 "
:oRnosci- auia essentia ut essentia, cognoscitur habet in isto statu, qui cst inter tres °u5?
ir ut> io- '
.

lePcctu. ab intelleetu divino immediate, lta slalus infimus, potest haberc intel-
quod non requiritur aliud, ut prius Iectionem imperfectam istorum ter-
cognitum, tamen aliquando aliquid minorum : Deus et trinus, non
cognoscitur mediante alio, non ut co- autem perfectam ;
potest enim ex
gnito, sed ut ratione formali cogno- cognitione hujus entis abstrahendo,
scendi, ut cum cognoscitur imme- cognoscere ens secundum se, et sic
diate homo, mediante tamen ratione de bono et hoc isto modo,
; quom
formali ipsius, loquendo decognitione tangit Augustinus 8. de Trin. cap.
distincta, ita quod ratio formalis erit 3. Bonum hoc et bonum illud, lolle
ratio causandi talem cognitionem, et hoc et itlud, et vide ipsum bonum, si
ratio terminandi hujusmodi cogni- potes, ita Deum videbis, et ibidem
tionem. inferius, salis palet quomodo non
solum potest cognosci Deus in islo
SCHOLIUM. quasi confuso conceptu boni, sed in
Posse intellectura etiara pro hoc statu habere conceptu quodammodo proprio, si
cognitionem imperfectam horum terminorum : intelligitur bonum per essentiam,
Oeus est trinus, non autem perieclam. Ratio
vel bonum summum. Unde ait infc-
prirai, quia in quocumque transcendente abs-
tracto a creatura cognita cognoscitur Deus rius : Si poteris sine iltis, quse par-
confuse, sicut homo cognoscilur cognito ani- iicipative bonse sunt, perspicere ip-
mali. Si vero limitctur transcendens ad ali-
sum bonum, cujus participatione
quam specialem perfectionem, v. g. summi,
intiniii, haberi potest conceptus f)eo proprius
bona, perspexeris Deum.
et ultimus ; iste, id est, entis infinili est per- Consimiliter per hoc verum po- Cog-no-
fectissimus, qui pro hoc statu haberi potesl de S US
test intellifii ipsum verum, etsecun- ver un. per
Deo, de quo Doct. i. dist. 3. qua;st. 2. n. 17.
dabitur
dirm Augustinum ibidem cap. i. TabetTo-
Ratio sccundi in articulo secundo.
Quod vero cognitio horum terminorum naluru- Deus veritas esi. cumdicitur veritas.
' 7 "'"il!;'"';!'!
l)| L)|)l lil'JJ

liter acquiritur, probat primo, quia fidelis et mane sipotes in intelleciione verita- Dei -

infidelis contradicunt de illa propositione :

Deus est trinus, et non tantum de voce. Secun-

ttSj et si intelligas veritatem, non
do, fides non est ad nolitiara terminorum, sed tantum in communi, sed per essen-
eam prasupponit. Tertio, abstractio entis ab tiam,jam habes conceptum quodam-
hoc ente, et summi ab hoc summo, est natura-
modo proprium Deo.
lis, et connexio horum non repugnat'; ergo
concipi polest. Breviter dico, quod quodcumque
transcendens per abstractionem a
3. primo (e), intellectus secun-
1)«' creatura cognita, potest in sua in-
^ext. 2i. d iii Philosophum tertio de Anima, differentia inteliigi, el tunc concipi-
habet duplicem Operationem, scili- tur Dciis quasi confuse, sicut ani-
 6 QUODLIBET.

mali inlcllccto, homo inlelligilur. cipi, quia allerum islorum non re-
Sed si lale Iransccndens in commu- pugnat alleri.

ni intelligitur sub ralionc alicujus (f) Restat ulterius videre, qualiter

spccialioris perfeclionis, puta sum- anima habens nolitiam de pra^dictis
mum, vel primum, vel infinitum, terminis, scilicet Deus et trinus,
jarn habetur conceptus sic Deo possit ex natura sua cognoscere
proprius, quod nulli alii convenit. veritatem hujus propositionis, Deus
Consimililer abstrahendo a nu- esttrinus, et cum possit intelligi de
rnero proprie accepto, qui scilicet complexione haberi nolitia creduli-
est quantilas discreta, rationem tatis, vel scientire, et hoc vel scien-
proprice discretionis, haberi polest propter quid, vel quia, viden-
tise

conceptus ejus, quod est Trinitas ;

dum est quae istarum possit haberi
et istum modum acquirendi cogni- de complexo Deus est
isto : trinus.
tionem simplicem istorum termino- Dico quod prima, scilicet notitia
rum Deus et trinus, sufficit natura
: credulitatis, saltem acquisitae, potest
anima3, etiam in hoc stalu. haberi etiam modo ex naturalibus.
4. Quod probatur primo, quia fidelis Hoc probatur, quia secundum Au-
Fideiis et et contradicentes sibi de
infidelis gustinum 11. de Civit. cap. 3. Ea Scimus
iufidelis ~ . . . . ., qnae alio
.

comradi- hac propositione Deus est trinus et : quse remota sunt a nostris senswus, rumtesti-
U a m
unus, non tantum contradicunt sibi
hac, De us quoniam nostro testimonio scire non ™c\wus'.
e
etunu°! de nominibus, sed de conceptibus, possumus, de his alios testes requiri-
quod non esset, nisi uterque in in- mus, eisque credimus, a quorum
telleclu suo haberet conceptum sensibus remota esse vel fuisse, non
terminorum. credimus ; et idem 15. de Trinit.
Hoc secundo probatur, quia fides, cap. 12. Absil utscire nos negemus,
quae distinguit istum ab illo, cum quse testimonio didicimus aliorum,
non sit habitus inclinans ad assen- alioquin nescimus esse oceanum,
tiendum ex notilia terminorum, non nescimus esse terras, atque urbes,
cst ratio noscendi terminos, sed qud? celeberrima fama commendat.
prassupponit eorum notitiam.
Tertio polest idem oslendi, quia COMMENTARIUS.
abstractio entis ab hoc ente, et
summi ab hoc summo in sensibili- (e) De primo articulo praomittit 3^

bus est naturalis, et ista duo sibi unum, quod intellectus secun-
scilicet

conjuncta non habent repugnan- dum Philosophum 3. de Anima, habet nle uectu i

Text. 34. tiam, propter quod ratio ista, ens duplicem operationem, scilicet intelli- ^j^jj™
sumjnum, non est ratio in se jalsa, gentiam simplicium,et intelligentiam rationem
sicut loquitur Philosoplius 5. Meta- complexorum, scilicet componere A
Quid ratio pJu/s. cap. dc Falso, nuod illa ratio dividere intellecta, et prima potest
iu se lalsa. . .
r . .

est 111 se ialsa, cujus partes mclu- esse sine secunda, et non e converso.
dunl repugnantiain, ct illa non Componere enim extrema in proposi-
potest concipi aliquo aclu simpliei tione affirmativa prffisupponit extre-
iutellectus ; et per oppositum, ista, morum co*gnitionem, et similiter divi-
ens summum, potest uno actu con- dere, ut in propositione negativa. Et
 QILESTIO XIV. 7

hanc divisionem preemittil Doctor, ponendum istam : Deus est trinus,

quia stat, quod intellectus cognoseat quia composita, slatim cognoscit il-

extrema alicujus propositionis, et lam. Sed quia illa non est evidens ex
quod tamen non sit certus de veritate terminis, ideo [non a.ssenlifc Brmiter
propositionis. Stat enim, quod intel- illi tanquam veraa ratione termino-
lectus cognoscat summum ens, et si- rum nec ; similiter assentit illi firmi-
militer summam Trinitatem, et quod ter propler complexionem
aliquam
tamen.dubitetansit aliquod ens, etiam immediatam prius notam, in qua vir-
summum, quod sit trinum et unum. tualiter contineatur, sicut conclusio
El ideo Doctor dividit liunc articulum demonstrabilis proplcr quid virtualiter
in duos, in primo quserit de simpli- continetur in praemissis per se nolis.
cium intelligentia, in secundo de cum non cognoscat intcllectus pro
.omplexorum intelligentia. statu isto naturalitcr aliquam imme-
j
(f) Restat ulterius . De secundo prin- diatam, in qua virtualiter contineatur
cipali, in isto primo articulo, scilicet ista, ut supra in prologo. qncest. pri-
de complexione terminorum, ubi vi~ ma, ostensum cst; potest ergo assen-
dendum estqualiter habens notitiam de tire similiter illi complexioni, utvera),
iclis terminis, etc. videndum est quia credit testimonio alterius ipsam
qufc istarum posset haberi deisto com- complexionem firmiter asserenti tan-
plexo : Deus est trinus,sm scilicet habi- quam veram, sicut haberem notitiam
ta naturaliter cognitione terminorum, horum terminorum albedinis et Papas,
scilicet /Jc/et//v'm,possitquisnaturali- sic in communi possem in meformare

ter scire evidenter proptcr quid hanc, hanc complexionem Papa est albus, :

Deus est trinus. Et posito quod non tamen firmiter nonassentirem huic ut
propter quid, an evidenter possit illa vero, quianon esset mihi nota eviden-
demonstrarc demonstratione quia, vel ter ex terminis, possum tamen asscn-
an possit certitudinaliter credere tire illi ut firmiter verae. Possum etiam
hanc, ita quod de illa complexione firmiter credere alteri mihi asserenti
via naturali possit habere fidem ac- illam veram tantum, puta, quia credo
oiitiacre-
lalilalia
ha-
...,..,,,..quod
quisitam. Dicit Doctor primo,
notitiacredulitatis potest haberi etiam
firmiter hunc esse veridicum, et si as-
.

soratipsam esse veram,quia ipso vidit

a
turoii. "via naturali, et hoc probat, et anle- oculis propriis Papam actu album, et
quam adducat probationem, pro ma- sic similiter possum assentirc illi ut
jori intelligentia praemitto aliqua. verae, quia firmiter credo testimonio
Primo, quod credens alicui de aliqua fide digno. Sic in proposito. Et quomo-
complexione, necessario prius habet do Doctorextradoceat intellectum nos-
in se notitiam terminorum, scilicet trum, vide qme exposui in secundo,
illius complexionis, docens enim ve- dist. 11.Secundo prajmittoquod quan-
ritatem hujus : Dcus esl trinus, et do dicit Doctor de ista Deus cst tri- :

unus, non potest immodiah' causare nus, ita quod ex naturalibus potest
notitiam terminorurh, nc<; notitiam terminos cognoscere, non debet irt-
complexionis, sed bene intellectus telligi, quod cognoscit istos terminos
prajhabens notitiam t<-rminorum a in se, ncc intuitive, nec abstractive,
Doctore extra potest excitari ad com- quia tunc cognosceret ipsum Deum
 QUODLIBET.

distincte, et sic complexio posset esse

sibi nota, etiam propler quid naturali-
SCHOLITJM.
ter,ut ostensum est, in prolog. qusest. 1.

in confuso,
Explicat primo quomodo viator audita com-
Sed cognoscit aliquod ens
muni Ecclesiae doctrinae potebt acquirere fidem
quod nominat Deum, et sic format mysteriorum, de quo 3. d. 23. n. 4. Secundo,
hanc complexionem, aliquod ens est necessarium e?se infusam fidem, ad quam ne-
mo naturalitcr altingil, ibid. n. li. ct d. 25. q.
trinumet unum, ignorando tamen illud
i. vide ibi Schol. n. 2. ubi probatur necessitas
ens in se, sicut exposui, q. 1. et 3.
Odei infusae ad salutem, contra quosdam. Quod
prolog. ista enim, aliquod ens est tri- ait hominem se disponcre ad (idem, non loqui-
unum, etiam terminis con- tur de proxima dispositione, sed de remola,
num et sic
nempe de fide acquisita, quae communiter ad
fuse conceptis, est vere credita. Ideo infusam disponit, quia 7. d. 9. q. 2. n. 14-
habitis terminis, potest in se formare docel nullum agens naturaliter producere ulti-

complexionem istam : Deus est trinus mam dispositionem ad formam supernatura-

lcm. Vide Scholium nostrum 4. d. 14. q. 2. n.
ctunus, et assentire illi ut verae, quia
14. ubi explicuimus similcm loquendi modum
credit firmiter alicui testimonio, cai Doctoris, ex quo male intellcclo, quidam junio-
plenam adhibet fidem, et sic ex fre- res atlribuerunt ei, quod intenderit ultimam
dispositionem ad gratiam ex naturalibus posse
quentatis actibus potest in se generare
haberi, quod quam longe sit ab ejus mente,
habitum fidei acquisitum, qui inclinet ibi oslendimus ex variis locis ejus. Quod ait,
prompte, faciliter et expedite ad ac- quando utraque fidos est in eadem anima,
tum credendi. unum et eumdem actum elici, juxta inclinatio-
nem uiriusque, sic puto intelligendum, quod
Actus cre Tertio praemitto, quod actus cre-
deodi fides humana de Deo Trino et uno, v. g. eli-
quid. dendi proprie non est actus intelli- ciendo actum acquisitum, inclinat dispositive

gendi, quo actu intelligit ipsam, Deus ad actum fldei infusae, circa idem objectum,
qui tamen elicitur a (ide infusu tantum. Huic
est trinus, sed est actus assentiendi,
etiam quod babel 2. distinct. 42. quaest.
favet,
quo firmiter assentit illi ut verse, et
4. num. 10. quando potentia variis operationi-

ut est actus acquisitus ex puris natu- bus agit circa idem objectum, ejus actus in-
tcndi et firmari circa illud. Si dicas forte fidem
ralibus est actus assentiendi firmiter
acquisitam coafficcre actum infusae fidei, sicut
illi, ut verae, non absolute, sed quia
species intellijJiibilis, licct naluralis concurrit ad
firmiter credo testimonio alterius ip- eumdem, respondeo non occurrere, quo effica-

non citer repellatur, qui sic poneret, sed Doctor

sam firmiter asserenti, ut veram,
nihil hic dicit de concursu habituum ad actus,
quod aliquo modo mihi demonstret il- an scilicet efficiantur necne, de quo late agit i.

lam, quia tunc non asscntircm illi d. 17. q. 2. n. 8. et q. 3. n. 61.

propter testimonium fide dignum, sed

propter propositiones prius notas et Ex his el similibus aucloritalibus g.

evidentes. Probat ergo Doctor quomo- ejushabemus, quod credere possu- TesUnioni^
doquis potest naturaliter haberc fidem mustestimonio aliorum, etiam tam Btaodiuti

acquisitam,--quia secundum Augusti- iiiiniler, ut lllud crcaerc dicatur

num 11. de Givit. Dei, cap. 3. Ea qux apud cum scire ,-igitur magis possu-
remota sunt a nostris sensihus, quoniam nuis, etmagis debemus credere icsii
nostro testimonio scire non possumus, magis veraci, el adhuc magis com-
dc his alios testes requirimus. nmnitali. quam personae singulari.
Nunc autem Ecclesia Catholica esl
communilas maxime vera, quia illa

maxime veritatem commendat, el

 QU/ESTIO XIV. 9

mendacium reprehendil ; igitur inclinationem utriusque. El si per

ejus lestimonio certissime credi hoc, <|ii»i<l esl actum credendi innili
potest, '-I preecipue in illis. in quibus fidei isti, intelligatur actum elici

illa plus damnal mendacium, puta secundum inclinationem <'jus, lunc

de his, quee sunl (idei et morum. concedendum est quod actus cre-
uii
i
Potesl iadturviator ex natura sua, dendi innititur utrique fidei.
nliinilitiT
ire ainlila et intellecta communi doc-
etfides. Inna Ecclesiae nrma credulitate COMMENTARIUS.
assentire his, quee ipsa docet de
fide el moribus, inter quae princi- (g)Sed ulira islam fidem acquisitam
pale est <lo Trinitate in Divinis. De hnhemus fidem infusam, etc. Hic ad-
ista credulitate acquisila videlur verte quando Doctor dicit, quod quis
accipi illud ad Roman. 10. Fides ex potest naturaliter se disponere ad
audiliij scilicet sanas doctrinae fidem infusam, hoc non debet intelli-

Christi, qua subdil Audiius

<le : gi sic absolute, quasi homo ex puris
aulem per verbum Christi. Dc ista naturalibus possit immediate produ-
etiam potesl accipi illud Augustini cere dispositionem, qure ex natura
contra epistolam fundamenti, B. rei sit dispositio ad illam, quia non est
Ego, inquit, Evangelio non crede- verum ; sed sic intelligitur, quod
rem, nisi me Ecclesise Catholicse Deus ordinavit aliquos actus esse dis-
auctoritas compelleret. positionem ad fidem infusam, ad quos
jee
Sed ullra islam lidem acquisitam
cia- actus homo ex puris naturalibus at-
inrw. (ff) habemus fidem infusam, et ad tingere potest, sicut clare exposui in
3. lllain nabendam, hcet possil homo quarto, clistinct. 14. quxst. 2. quomodo
exnaturalibus se disponere, non (a- ex puris naturalibus potest se dispo-
men ex natura intrinseca, ncc etiam nere ad gratiam, vide ibi, et etiam in
concurrentibus quibuscumque cau- secundo, dist. 5. qusest. 2. queestio est de
sis naturaliter motivis, inlelleclusad Reporlatis Parisiis.
eam polest attingere, quia illam Comparando. Deinde
(h) Doctor
solus Deus infundit, quia non est comparat fidem infusam et acquisitam
cansa naturaliter motiva alicujusin- invicem, et primo lponit convenien- Q uom odo
1
couve-
tellectus causati. tiam, et secundo differentiam. Primo niunUides
mfusa, et
(h) Comparando fidem infusam et dicit quod comparando infusam acoui- fidesacqui-
, ». f . ,
8ita -
>- fidein acnuisilamad aclum credendi, sitse, quoad actum credendi, in lioc
iii hoc conveniunt, quod quando in- conveniunt, quod quando insunt eidem
sunl eidem anima?,, actus unus et animx, actvs unus, et idcm credendi
idem credendi elicitur secundum secundum inclinationem ulrius-
elicitur
inclinationem utriusque, quia que, non quod unus eliciatur secun-
quando sunt dua3 forma3, quae iialu- dum acquisitam, ct alius pra^cise se-
raliler inclinanl a<l actum in eodem cundum infusam, quasi sint duo actus
operante, utraque quantum est de credendi, sed tantum est unus et
necessario el semper inclinal
. iili-m ; ita actus credendi elicitus a
ad actum, et ideo quandocumque potentia non elicitur quin ad eumdem
acius elicitur, elicitur secundum semper ulraque fides inclinel, quan<lo
10 QUODLIBET.

Et hoc osten- fidei, vera dicere, quoe crcdil proposita ab eo

simul insunt illae fides.
fideinfusa, esse a Deo dicta. Constat de puero
dit, quia quando sunt dux formse qu%
baplizato, et inter infideles asdificato, quod sinc
naturaliler inclinant ad aclum ineodcm Doctore, cui prius fide acquisila crederet, nun-

operanle, utraque quantum est de se, qnam fide infusa credet, juxta communem
legem si tamen Deus suppleret vicem Doctoris,
necessarioet scmpcr inclinat ad actum,
;

quod potest, haberetur actus, fidei infusac, sine

et ideo quandocumque aclus elicitur, se- acquisita, quod contingit in particularibus reve-

cundum inclinationcm utriusque. Pa- lationibus. Ratio est, quia fides infusa inclinat
ad ea qua3 nullam habent evidentiam ex termi-
tet, quia si in eodem oeulo essent dusc
nis, nec includunt evidentiam connexionis co-
formeo inclinantes ad actum videndi rum. Si dicas idem esse de acquisita, negatur ;

praecise circa idem visibile, potentia tum quia generatur ex actibus, et sic quamdam
evidenliam habet excerientiae, et juxta hoc
secundum illarum for-
visiva agens
convenit cum qua habet objectum sibi
scienlia,
marum inclinationem ad actum vi- proesens, Jicet per spem, quia ex ipso genila
dendi pra^cise produceret unum ac- est, de quo optinie Doctor 3. distinct. 25.

tum videndirespectuejusdem visibilis, qua?st. 2. num. 11. Si autem daretur acquisita,

per accidens infusa, idem esset de ipsa, ac de
sic, quod utraque praacise inclinaret
absolute infusa, quia non haberet praesentiam
ad illum eumdem actum, imo si es- credibilis, esto haberet terminorum species

sent mille, tantum ad unum inclina- sine praedicatore, vel Doctore, juxta illud Rom.
10. Quomodo credent ei quem non audierunt, etc.
rent. An modo istihabitus fidei acqui-
Vide Doct. 3. d. 23. n. 5. et 13. et dist. 25. q.
sitee etinfusae ultra inclinationem ha- i. num. 11.

beant etiam aetivitatem respectu ac-

tus credendi, hoc non est praesentis Est tamen dilTerenlia una quan- Ilaerelicu
uui arlici
speculationis. Vide tamen qua> dicit lum ad hoc, quod est actum elicere, lo dijcrf
dens uli
Doctor in primo dist. 17. de liabi- ista scilicet quod ex Pide acquisita, credit, se
non ex li>

tibus. etiam si sola insit, potest elici actus diviua3.

23. n. 2
Sequitur in littera : Et si per Itoc, credendi, sicut crcdimus certis arli- puer bap
tizatus dc
quod aclum credendi inniti ftdei isti,
est culis testimonio Pule digao asseren-
elicit ac
intelligatur acium elici secundum in- tis, ad quos tamen non inclinat ali- tum cn''
dendi e.i

clinationem cjus, tunc concedendum est qua Pides infusa. HaBreticus enim in so'a fida i

fusa 3.

quod actus credendi innititur utique uno articulo dissenlit, aliis arliculis dist. 25.
1. n. 11
ftdei, quia actus ille credendi elicitur credendo, non ex fide infusa, cum
a secundum inclinationem
potentia illa non possit stare cum haeresi in
utriusque Pidei, quando simul insunt quocumquc articulo ; sed ex Pide
potentia). solum infusa non potest quis elicere
aclum credendi, et hoc de lege
communi, licet Deus fidei infusae
SCHOLIUM.
assistendo, posset movere inlellec-
Ponit aliquotdifferentias inter fidem infusam lum ad assenlienduin actualiter
et acquisitam. Prima est, quod ex (idc acqui- illi, ad quod lides illa inclinat ; sed
sita sine infusa, ScTpc clicimus actum credendi,
lunc forte non ex sola inclinatione
non e contra. Primum patet, quia discrcdens
uni articulo, crcdit alios sola fide acquisila. fidei istius elicerelur actus ille, sed
Secundum patel, quia fides acquisita est appli- ex motione divina ;
el mullo magis
catio infusae ad credendum, et ideo lides La c
communi ex sola fide in-
de lege
cst ex auditu. Loquitur Doctor do lego com-
fusa iion polest haberi actus cre-
muni, juxla quam prius crcditquis fide acqui-
sita, Doctorem, Pastorem, Prsdioalorera rcrum dendi. Iloc palel de puero bapti-
 nr.KSTIO XIV. II

quia nutriretur Dei, consequenter expcrirer verum essc quod

zato, si postea in
credo, quod repugnal. iiie ctiam langit, an
deserto, vel inter infideles, el iiul-
non experiatur, credat tamen fide
fidelis, licet
lam haberel doctrinam de creden- infusa, se habcre infusam (dc quo vide Scho-

dis, nunquam actum rectum cre- lium 3. dist. 23. ad num. 17. ubi pro hoc ali-
quot adduxi auctores,) quomodo etiam infusa
dendi eliceret. El ratio est,- quia
dcpendeat ab acquisita, licet fallibili. Vide ihi
6des infusa inclinal ad credendum Seholium ad nura. non rcquiri con-
6. ubi dixi

ea quae non habenl evidentiam ex ditionem esse infallibilem, quod respcctu prirr.o
venientium ad fidein clarum est, quia proposi-
terminis, nec includunl aliquam
lio Ecclesiae quoad hos, non est couditio, scd
evidentiam connexionis termino- unum credendorum.
niin. si termini sinl apprehensi ex
sensibus. Alia differentia est, quantum ad 7.

Contra, nec Bdes acquisita inelu- hoc, 71quod est actum inniti fidei,
.
Quinre ad
lioc m
pro-
dii Lalem evidentiam. quia fides inftisa non potesl incli- iog.

Responsionem quaere alibi. nare ad aliquod falsum, inclinat au- tionum, et

tem virtute luminis divini, cujus est differentia

A.Mitio Respondeo, sicut haberi potest in participatio, et ita non nisi ad illud
."{.
dislinct. l'\. cl'l\. Fideminfusam quod est conforme illi knnini di-
nobis inesse, est tantum creditum, vino ; actus igitur credendi inquan-
ideo nullo modo evidentiam facit. luin innitilur non potest
isli fidei,

Acquisitam experimur nobis inesse, tcndere in aliquod falsum. Sed fidcs

qua mediante objecta credibilia sunt acquisita communiter innililur as-
per auditum preesentia, et sic ali- serlioni alicujus teslis, qui posset
quo inodo evidentia, Jicet proprie deficere, et ideo illa fides non tri-
neUtra sit ex objeclo evidcns. Per buit aclum credendi, inquantum
infusam sine acquisita non potest sibi innilitur, quod non possit sihi
quis exire in actum, ut pafet statim subesse falsum ; frequenter tamen
superius,evidentiam bahet acquisila non sibi suhest falstim, quando sci-
ex testimonio revelantis sive prae- licet lestis, cujus testimonio innili-
dicantis. tur in testificando illud fit verax. Et A ^ ui8 l88
j
dixi communiter. quia
l
Deo imnie- cum in fa-
.

' sa luclinat
SCHOLIUM. diale revelanti, posset quis crcdere adactum,
... .....
. . uou potest
credutitale acquisila, nisi aliud non Bubesse
secunda inter fidem acquisitam et
Differenlia , • r^. faUum.
infusam, quod illi communiter potest subcsse sit verum Deo, quam
revelari a
faUum, huic non, quia illa innititur lesli falli- acluin credendi, vel noscendi cau-
bili, ha?c infallibili ;
si tamen Deus immediiite sari immediate a Deo in eo cui fit
aliquid revelaret alicui, nec dedisset auxilia
supernaturalia, posset naturaliler ellcere actum revelatio. El quandocumque ad
Fidei, cui non posset subesse falsum, sed tunc idem inclinal fides infusa et acqui-
oporleret habcre evidenliam de atlestante, qua sila, tunc neceesario acquisitaB non
habita, constaret immutabililcr verum esse,
subesl falsum, non quod heec neces-
quod revelal. Vide Doclorcm 3. d. 23. num. 15.
et 18. Explicat bene quomodo fides acquisita, siias sii ex ipsa fide acquisita, sed
quando simul cum infusa inclinal ad actum, ex infusa concurrente cum ipsa ad
non potest tendere in falsum. Differentia tertia,
quia non experiorme exire in actum Gde infu-
eumdem actuni. [nnititur igitur ac-

sa ; esl contra de acquisita, quia percipio me

iiis credendi tidei infusse tanqu&m
videre ha;c revelata esse a Deo ex lcstimonio regulffi certee, et omnino infallibili,
 12 QUODLIBET.

a qua actus habeat, quod non pos- test haberi actus nisi determinale
sit cssefalsus; sed inhititur acqui- verus, perciperem quod actus meus
sitae Lanquam regulse minus certae, non posset esse falsus, quia ex lioc
quia non pcr illani repugnaret ac- sequitur quod percipereni quod ob-
tui, quod esset falsus, vel circa fal- jeclum aclus non posset esse fal-
sumobjectum. sum, et lunc scirem illud, id esl,
Contra istam diftcrcntiam potest infallibiliter cognoscerem illud esse

arguisic, quando ad eumdem ac- verum, quod nullus experitur in se,

tum concurrit regula fallibilis, licet ut credo, quantumcumque aliquis

cum regulainfallibili, ille actus non habeat utramque fidem et sccun-

est infallibilis. Probatur per simile, dum utramque assentiat ;
tanlum-
quiaex duabus preemissis, quarum modo igitur credimus in universali,

una est necessaria, et alia contm- quod tendens in aliquod comple-

gens, non sequitur conclusio neces- xum secundum inclinationem fidei
saria. Et ratio est, quia quod depen- infusse, in hoc non posset errare ;

det ex pluribus, non potest esse quis autem, et quando secundum

perfectioris conditionis quocumque eam tendit, nec ipsemet tendens
illorum ; nunc autem quicumque scit, nec alius, nec aliquis certitudi-
actus credendi ad hoc quod elicia- naliter experitur.
tur,
vente
dependet a
;
igitur si
fide acquisita
illa sit
mo-
fallibilis, 1.
Contra hoc 13. de Trinit. cap. v
(1)

Non sic videtur fidesin corde,in dem

£^
^
s
QO -

nunquam actus elicitus erit ex prin- quo est sed eam, te-
ab eo cujus cst,

cipio tali, quin sibi posset subesse net certissima scientia, clamatque
falsum. conscientia, et post : Illud quod cre-
8. Respondet (k) ad quodcumque in- dere jubemur, videre non possu-
Quare ac- lumen fidei infusa3, illud est
clinat mus, ipsam tamen fidem quando est
quisita,
cum simui determmate verum si autein ad in nobis, videmus innobis.
cum infu- No5(*re
satendil o idem
ii inclinet simul aliud, quod Respondeo, intelligit
I o sic fidem vi- non duil
'

actum non
poteSten- quantum est de se, posset inclinare
deri, quomodo
x
concedit aniinam sem P erac -

' tuiii uos-

sum. '"infalsum, non ab illo

alio, ut tale, semper se noscere, non quod sem- ceudi.
sed ab isto lumine haberetur, quod per sit actus elicitus, sed quia sem-
in illo actu non sitdeceptio. per est perfecta praBsenlia objecli
Tertia differentia posset poni, actu inlelligibilis. Unde subdit ibi,

quae convenit cum prima, qua3 sci- rerum absentium prtesens est fides,
licet est,quod non percipio me in- etc. ita quod generaliter illud, ad
clinari in actum perfidem infusam, quod habet anima polentiam acci-
sive secundum illam elicere actum ;
denlalcm propinquam noscendi, hoc
sed tanlum percipio me asscntire Auguslinus dicit eam noscere.
secundum fidem acquisitam, vel (n)Aliter diceretur,quod accipil
ejus principium, scilicet testimo- fideni pro actu credendi, de qua ibi-
nium, cui credo, quia si perciperem dem parum posf dicit Aliquaudo :

me habere actum secundum fidem rebus falsis accommodatur fides, hoc

infusam, el cum hoc scirem (juod est, aliquis actus credendL
secundum fidem infusam non po-
 QILESTIO XIV. 13

sus ; non enim veritas actus ost

pra?cise propter connexionem habi-

COMMKNTAKir-. tuum inelinantium, sicut veritas con-
clusionis est pracise propter con-
6. k Respondel ad quodcumque incli- nexionem extrcmorum in pnrmissis,

nat lumen fidei infusx, illud est deter- et ideo patet quomodo similitudo illa

minate verum. Sed non cst sic de con- non tenet. Sequitur :

clusione illata ab una de necessario, Quis autem, ct quando secundum

et alia de contingenti, quia veritas cam tendit, ncc ipscmct tendens scit,

conclusionis, etevidens unioextremo- nec alius, nec aliquis certitudinaliter

rum in eonelusione est praDoise ab experitur. Sicut etiam patet de haben-

unione extremorum in pra-missis, et te habitum charitatis infusaj et chari-
Duplex
quia extrema in prsemissisnon habent tatis acquisitse, quamvis sciat se eli- charitas.

simpliciternecessariam connexionem, cere actum secundum charitatcm ac-

licet una prajmissa sit de necessario, quisitam, quia percipit se prompte,
et alia de contingenti, sicut hle, omne expedite, faciliter, et delectabiliter
animal currit, omnis homo est ani- illum elicere, quae sunt conditiones
mal nam in istis pramissis major et
; habitus acquisiti, et non infusi, ut pa-
minor extremitas non haberent sim- tet a tamen
Doctore inprimo, disl. 12.

pliciter necessariam connexionem, ut antequam scit, et hcc de lege com-

patet, quia currit et homo non neccs- muni, se elicere actum secundum ha-
sario connectuntur, ideo in conclu- bitum charitatis infusum, quia tunc
sione non sequitur necessaria conne- esset certus se esse in charitate, sed
xio ; non enim major unitas extremo- tantumscitin universali, scilicet quod
rum potest concludi in conclusione, actus elicitus, secundum inclinatio-
quam in pramiissis, ut expositum est nem charitatis infusse est vere meri-
in 1. d. 2. p. 3. q. 1. respondendo ad torius, et dignus vita a)terna, ut patet
primum argumentum principale, con- in primo, distinct. 17. Sic dicendum
clusio enim prrecise sequitur ex pra> est in proposito.
missis, pro quanto extrema conclusio- (1) Contra lioc. Arguit Doctor aucto-
nis connectuntur in pra^missis. Sed in ritatibus Augustini probando quoi
proposito, actus, qui est ab inclinatio- habens fidem infusam cognoscat se
ne fidei infusre est necessari, et deter- habere illam, ct per consequens per-
minate verus, et ideo quidquid aliud cipiat se operari secundum illam.
ooncurrit cum fide infusa, semper Respondct, quod intclligit sic, fidem
illeactus erit determinate verus,etiam quomodo conccdit animam sem-
vidcri
posito quod lides ac^quisita inclinaret per se noscere. Hic tamen adverte,
adactum, cui posset subesse falsum, quod communiter quando objectum
quia potentia nunquam eliceret talem est actu pra^sens potentia- in ratione
artum proutesset secundum inclina- objecti actu intelligibilis, quod ipsa
tionem fidei acquisila 1
,
sed pra:cise potentia sfatim potest exire in actum,
eliceret secundum inclinationem fidei quia tunc ipsum objectum, ut sic
infusae, ct ideo nunquam posset prajsens cum potentia, sunt perfecta
talis actus csse fallibilis, sive fal- memoria fo i
cunda, et per conscquens
 14 QUODLIBET.

ex hao expositionc auctoritatis, sequi- vit quod pro statu islo nullo modo
tur quod intellectus non tantum pro possit immediate moveri, neo a seipso,
statu isto potest cognoscere ipsam nec ab aliquo mere intelligibili, ut pa-
fidem in se, sed etiam ipsam ani- tet dist. 3. primi.
mam, quod tamen Doctor negat hic (n) Atiter diccretur. DatDoctor aliam
de anima, et supra in prolog. gnsest. 1. responsionem. Ad aucloritatem dicit
et in primo, dist. 3. qusest. 3. Et quod quod Augustinus accipit fidem pro ac-
memoriaperfecta sitquando objectum tu credendi, de qua ibidem parum

est prassens perfecte in ratione objecti postsubdit : Aliquando (inquit) rcbus

actu intelligibilis ipsi potentiee, patet falsis accommodalur fides, hoc cst ali-

a Doctore in primo, dist. 2. parte 2. quis aclus credendi, et sic eliciens ac-

qusest. 3. dist. S.guwsl. 7. ct in secun- tum fidei, potest ipsum actu reflexo
do, dist. 1. q. 1. dist. 3. qusest. 10. cognoscere ; tamen credo quod prima
et disl. 9. et in pluribus aliis locis, responsiomagis sit ad mentem Augus-
Quaudo Y j(j e quae exposui. Dico ergo,
i^i quod tini.
nemona n l °
pcrfecta Doctor accipit hic objcctum esse prse-
quid.
sens ut actu intelligibile, non quod SGHOLIUM.
immediate pro statu isto possit move-
Trinitatem non possc sciri a nobis scicntia
re potentiam, quia bene sequeretur quia, seu a posteriori ;
quia nullus effectus de-
quod posset actu intelligi. Sed sic est ducit in notitiam causre nccessariae ad ejus
fieri, vel esse, et tantum volunlas Dei necessa-
pra?sens prassentia reali, quod si in-
ria esl ad omnes effectus, et quantum ad hoc,
tellectus non esset alligatus statui non refert quod sil in Unitale~vel Tiinitate,
isto, statim possct illud intelligere, quia ut habet Doctor i. dist. 4. q. 2. hoec est
primo vera Deus creat, non ul supponit
quia ^olutus ab (quem Deus
isto statu
:

pro ullo supposito. Neque etiam potcst sciri

ordinavit, scilicet statuendo quod in- scientia propter quid, seu a priori, quia notitia
tellectus non possit immediate moveri proprietatis, non habelur nisi per conceptum
propriurn ejus, cujus est proprietas, et talem
a mere intelligibili, etiam perfectissi-
non habemusde Deo pro hoc statu i. d. 3. q. 2.
me praesenti, nec etiam ab aliquo sen- et 3.

sibili immediate, ut patet in primo,

dist. 3. q. 3. nullum esset impedimeu- (n) De scienlia autetn quia, dico o.

tum quin actu possetillud intelligere, quod non potest aliquis modo exAposturfa
... ... ... ri noii co-
.

naturahbus altingerc ad sic lntelli- gn.^.itur

Dico ergo quod fides est sic realiter

pra?sens intellectui in ralione objecti genduin Irinitatem in JJivinis, qtna

intelligibilis, quod quantum est ex non potest scire illud de causa per
parte sua non posset esse magis pra> effectuin dembnstratione quia, quo
sens. et actu quantum in se est, esset circuniscripto remanet in causa
in maxima propinquitate ad moven- quidquid est nceessanuin ad cau-
dum intellectum ad sui notitiam ; et sandum. Sed eircumscripta per im- 3

similiter intellcctus posset immediate possibile, Trinilale, haberelur quid-

concurrere ut altera partialis causa ad quid necessarium est in Deo ad cau-
actum intelligendi, ita quod nec ex sahdum creaturam, quia el princi-
parte intelleotus, ncc ex parte objeoti piuiu formale causandi perfectum, et
est aliquod impedimentum, nisi prae- completum, e1 suppositum habens
cise ordinatio voluntatis, qiuu ordina- illud principium formale perfectum,

I
 1M
Ol.KSTln XIV.

ni patel in quadam quaeslione prae-

habila de hoc mota ; vjdetur autem
ad causationem sufficere Bupposi- GOMMENTARIUS.
iiim perfectum habens principium
formale perfectum, De scientia autem quia. Sorundo,
(n) 8.

De scientia vero propter quid, Doctor in isto primo arliculo ostendit Quomodo
..... itilellectns
dico quod non potesl anima modo quomodo inteilectus noster pro statu non P os?et
• , ,• . . coijnoscere
bx naturalibus attingere ad scien- lsto, noc etiam pro quoeumque statu, Trinita-

(liiin propler quid, Deum esse tri- accipiendo ipsum intellectum mere
nuiii. ijui quod esl
i notitia ejus, pro potentia nalurali (nullo superna-
wterio- propriissimum subjecto, non conti- turali concurrente) non possit cogno-
uon co-
mr netur virlualiter primo, et eviden- scereTrinitatem, nec demonstrare de-
ter, nisi in per se, el proprio con- monstralione quia. Xon enim potest
ceptu subjecti, vel in ipso subjeeto scirc illud de causa demonstratione
aic concepto ; esse trinum esl hu- quia, quo circumscripto remanet in
jusmodi resp ictu Dei ; igitur non causa quidquid est necessarium ad
p il '-i sc iri propler quid de Deo, causam, sed circumscripta, per im-
nisi habito lali conceptu Dei sed la- ;
possibile,Trinitate, haberetur quidquid
lis non habetur pro statu isto de lege necessarium est in Deo ad causan-
unmuni, sicul patel in prima con- dum creaturam, quia et principium
clusione, quia fuil de simplici noti- formale causandi perfectum et com-.
lia terminorum. Probatio majoris, pletum, et suppositum habcns illud
quia tale proprium, aul scireturde principium formale perfectum. Vide-
ibjecto proprio, et per se conceplo, tur autem ad causationem sufficere
el tunc patet veritas illius majoris; suppositum perfectum, habens prin-
ani sciretur desubjecto concepto in cipium formale perfectum. Et nota
universali, vel distincte, el de ij)so quod si hic Doctor per impossibile
sic c mcepto non potest sciri propter circumscribat omnes personas Divi-
quid conceptum illius
nisi per se nas, quod tunc accipit suppositum
proprium et distinctum. Exemplum, perfectum pro aliquo per se stante
esse primam figuram non potest simpliciter, licet non incommunica-
propler quid de aliqua figura
ri biliter, et sic Deus est suppositum per-
in communi, nisi per medium pro- fcctum, quia simpliciter per se stans,
priuni, s :ilicel per rationem circuli licet tamen communicabiliter. Et hoc
i- nec quia praedieatum pro-
iiiiiiiin est,quod dicit Doctor in primo, d. A.q.
prinio | , .

- priiim, ad hoc qu nl sciatur propter 2. quod luvc estprimo vera,Ztews creat,

quulj requirit medium propnum. prout ly Deus non supponit pro aliqua
"'• islo sciri propler quid, verae es-
I).'
persona, sed pro hoc Deo singulari, et
;ii dua? prima3 conclusiones, qua3 tune ralio formalis creandi in ipso Deo
quaesitae sunl supra in quaestioue <l<
i
esset voluntas ejus, utpatuit in secun-
omnipotenlia ;
sed non sunl hic ad do, d. 1. qu. 1. f/ quodl. q. autcm
7, Si
proposilum, quia liic lanlum quaeri- intelligit quod sola persona Palris ma-
lur de nolilia possibili modo hic ha- neat, adhuc ipse Pater posset creare
beri ex naluralibus. ita perfecte, sicutetnunc creat, quia
 10 QUODLIIJET.

essot suppositum perfectum habens utraquc quantum cst de se, necessario

perfeotnm prinoipium creandi,scilicet et semper inclinat ad actum, et ideo

voluntatem perfectissimam. De hoc quandocumque actus elicitur secun-

vide Doctorem in secundo, d. 1. q.i. dum inclinationem utriusque.
Sed in proposito per effeetum ut e(Tec- Tertio dubitatur in hoc, quod ex so- Tertiun

tus est, devenitur praecise in co- la fide infusa quis non potest elicere
gnitionem causae, pro quanto de- actum credendi, et hoc de lege com-
pendet ab illo modo effectusnon de- muni, quia fides infusa inclinat ad
pendet ab eo ut trino, sed a Deo ut credendum ea, quae non habent evi-
uno, ut patet in prolog. q. 1. ergo se- dentiam ex terminis, nec includunt
quitur quod intellectus per notitiam aliquam evidentiam connexionis ter-
effeotus non cognosceret Trinitatem. minorum si termini sint apprehensi
(o) De scientia vero propter quid. De ex sensibus.
tertio principali in isto articulo, sci- Quarto dubitatur in hoc : fides in- Quartua
licetde scieniin. propter quid, dicit quod fusa non potest inclinare ad aliquod
non polest modo anima ex puris natu- falsum, quia inclinat 'virtute luminis
ralibus attingere ad Deumtrinumprop- divini cujus est participatio, et ideo
ter quid. Et circa hsec omnia, scilicet non nisi ad illud, quod est conforme il-

quia etpropter quid, vide quae exposui lilumini divino ; et fides acquisita po-

in q. 1. protog. test inclinare ad aliquod falsum.

9. In littcra hujus primi articulioccur- Quinto dubitatur inhoc, quod quan- Quintun

Nonnulla runt nonnulla dubia. Primo in hoc : documque ad idem inclinat fides in-
duliia.
Prinium. Anima ex puris naturalibus potest ex fusa et acquisita, tunc necessario ac-
cognitione hujus entis abstrahendo quisitae non^subest falsum, non quod
cognoscere ens in se. Et similiter ex necessitas sit ex ipsa fide acquisita.sed

cognitione hujus boni potest cogno- infusa concurrente cum ipsa ad eum-
scere bonum in se. Et similiter abstra- dem actum.
hendo a numero proprie accepto qui Sexto dubitatur in hoc, quod non Sexmm
est quantitas discreta, rationem pro- percipio me inclinari in actum per
prie discretionis, haberi potest con- fidem infusam, sive secundum illam
ceptus ejus, quod est Trinitas. Et si- elicere actum, sed tantum per-
militer quodcumque transcendens per cipio me assentire secundum fidem
abstractionem a creatura cognita po- acquisitam, vel ejus principium, sci-

test in suadifferentia intelligi, et tunc licet tcstimonium cui credo.

concipitur Deus quasi confuse, sicut Septimo dubitaturin hoc, quod non Septimun

animali intellecto, homo intelligi- potest aliquis ex puris naturalibus

tur. cognoscere Trinitatem demonstratione
Secun- Secundo dubitatur in hoc, quod quia, circumscripta, per impossibile,
Uum.
quando simul insunt fides acquisita et Trinitate, haberetur quidquid necessa-
infusa ipsi animae, actus unus et rium est in Deo ad causandum crea-
idem credendi elicitur secundum in- turam.
clinationem utriusque, quia quando Octavo dubitatur in hoc,quod anima Octavun

sunt diKC forrna 1

quae naturaliter in- ex puris naturalibus non potest scire
clinant ad actum in eodem operante, proptcr quid Trinitatem de ipso Deo.
 QUjESTIO XIV. I"

10. Contra primum,primo contra et semper priua oausai notitiam perfec-

Jonlra pri primam partem, probatur quod anima tiorem quam p issit, ul patel a Doctore
luua;.
ex puris naturalibus non potesl ex oo- in primo, dist. 3. qusesl. -2. ef sic prius
gnitione hujus entis abstrahendo co- causaret notitiam albi, coloris, quali-
gnoscere ens in se. Et primo instatur tatiSj absoluti,et sic ascendendo, quod
sic, qua?ro a quo immediate causatur tamen non videtur. Tum etiam, quia
cognitio entis in se ex eognitione liu- species propria albi est eadem ipsi al-

jusentis, puta hujus albi? Aut imme- bo, patet, quia per ipsam tantum ip-

diate causatur ab hoc albo cognito, sum album est praesens, et nihil aliud,

aut ab hoc albo absolute, aut a quid- aliter idem simul esset repra?sentati-
ditate albedinis, ut priore sua hseccei- vum magis et minus communis, quod
tate, et lioc aut cognita, aut absolute non videtur secundum Doctorem in
sumpta, aut specie intelligibili albedi- primo, distinct 3. </uxst. 0. contra
nis, aut specie intelligibili entis in se. llenricum. iNon quarto, quia lunc
Haec divisio videtur sufficiens, sednul- qusero a quo illa species entis in se
lo istorum modorumcausatur cognitio sit causata ; non a fundamento, quia
entis in se. Xon primo, quia pro statu tunc illud posset causare plures spe-
isto nullum singulare immediate mo- cies diversorum objectorum. Tum
vet intellectum, nec ad notitiam sui, etiam, quia si sic, sequeretur quod
Siuirulare
ion movet
nec aliorum; tum etiam quia ut co- non posset causare speciem entis in
iulellec-
Iudj.
gnitum habet esse tantum secundum se, nisi prius ; vel simul causaret spe-
quid album etiam absolule acceptum ciesomnium supuriorum ipsius albi,
non est prgesens intellectui, nec se- quia cum sit causa mere naturalis,
cundum se, loquendo de albo singula- semper producens speciem propin-
ri, nec secundum aliquam speciem quioris primo objecto, scilicet albo.
propriam, quia pro statu isto non ha- Tum etiam quia non ponitur cau-
betur species intelligibilis singulari- sari aliqua species intelligibilis,

tatissub ratione propria. Non secundo nisi respectu objecti sensibilis ; modo
quia quidditas,ut cognita, habet csse ens in se non est possibile, ut patet,
diminutum, et per consequens, ut sic, ergo non potest pro statu isto causari
yon potest movere intellactum nec ad species intelligibilis propria ipsi enti
sui, nec aliorum notitiam ; nec simi- in se.
liter ipsa quidditas absolute sumpta, Secundo instatur sic : Si conceptus 1!

quia ut sic, non est pra^sens intellec- entis potest abstrahi ab hoc ente,
tui. Xon per speciem intelligibilem, quicro, aut abstrahitur ab aliquo pos-
ut patet a Doctore in primo, dist. .'3.
teriori hoc ente, aut ab aliquo priori,

qttaest. 0. et ut sic, habet esse tantum ita quod sit in re aliquid, aquo abs-
diminutum, quia tantum esse repra> trahitur. Non primo.quia proprie talis

sentatum. Nec tertio. quia si species conceptus abstractus non esset quid-
intelligibilis albi causat partialiter no- ditativus. Xon secundo, quia tunc in

titiamentis in se, hoc non est pos.si- re, puta in Francisco, esset entitas

.bile, nisi eodem intellectu

prius in absoluta prior substantia corporea,
causet notitiamomnium aliorum, quae vivente, sensitiva et rationali, sed hoc
immediatius se habent ad album, quia nou videtur, quia (jua cumque entitas i

Tom. XXVI. -1
 18 QUODLIBET.

pertinens ad esse Francisci, videlur hoc non videtur; tum quia ille actus

quod sit substantia, aliler ex non sub- non pru;dicatur in guid, ut palot; tum
stantia esset substantia,quod est impos- quia quaero, ad quid terminatur ille

sibile. actus, aut terminatur ad ens in se, ut

Tertio instatur sic ab hoc ente,

: Si priusomni alio pertinent ad esse Fran-
puta Francisco, potost abstrahi ens m cisci, et tunc sequitur quod tale ens
se, sive absolute, tunc sequeretur quod erit potentialead substantiam,corpus,

in Francisco essent plures singulari- vivens, animal, et rationale, cum

tates constituentes ipsum in esse sin- ultimate ab omnibusistis perficeretur,

gulari, quia a Francisco, ut hoc ente, et tunc quairit, quomodo contrahitur,

abstrahitur ens, ut ab hac substantia aut terminatur ad ipsum Franciscum

abstrahitur substantia absoluta, ut ab sive ad ens, et tunc sequitur quod non

hoc corporeabstrahitcorpus,ut ab hoc consequitur ens, ut in se, sed praecise

animali abstrahitur animal, et ab hoc ut in Francisco, et ut sic, non est com-

homine abstrahitur homo. Istee conse- mune alicui. Si secundo, patet quod
quentise patent per Doctorem in quar- non ; tum quia illud idolum non pra>
to, distinct, 1. gusest 1. ct dist. 8. et ia dicatur in quid de Francisco, nisi ac-

primo, dist. 2. parte 2. gusest. 1. quia cipiaturab aliquo pertinente ad quid-

potest considerari Franciscus, ut sup- ditatem Francisci prius ipso Francis-
positum entis,suppositum substantiae, co, et tunc ut prius, quaeritur de illo

corporis, animalis,hominis, otc. Si di> quod sit, an ens absolute, an substan-

catur quod non est inconveniens esse tia, etc. tum, quia intelligere illud

plures singularitates, ut patetdecom- idolum in se non est intelligere ens in

posito substantiali per se, ubi partes se. Si tertio, et hoc non, quia res ut
habent propriam singularitatem, sal- concepta, ettantum unum ens per ac-
tem insto de pluribus suppositis, quia cidens, est talenonpraedicatur in quid.

sia Francisco possunt hujusmodi con- Si dicatur, quod accipitur pro re con-
ceptus abstrahi, sequitur quod idem ceplibili habente esse pra?ter omne
Franciscus poterit considerari, ut sup- opus intellectus, et tunc arguitur ut
positum entis, ut suppositum substan- prius.

tia), et sic de aliis descendendo, et ut Quinto instatur, et quajro de ipse

est suppositum entis non intelligitur ente in se, ut est commune Deo et

tunc suppositum substantiae, patet, creatura), ut dicit hic Doctor, pro quo
An suppo- quia ut supposito entis non repugnat accipitur aut pro conceptu, aut pro
sitorepu-
gnet per- perfectiosimpliciter, sedbenerepugnat actuali intellectione, et arguitur ut
leclio sim-
pliciter. ut supposito substantiae generatffi, prius, aut pro re, ilde pro realitate

ut patet perDoctorem inpnmo dist. 2. praetep orane opus intellectus, et tunc

parte2. quxst. 1. ct distinct. 8. q. 2. ct sequitur quod Deus et creatura non

in quodl. q. i. 5. tantum conveniunt in conceptu, sed

12. Instatur quarto, quia quaero de illo etiam in vera realitate quod est contra
ente in se abstracto quid sic ? Aut est Doctorem in d. 8. q. 2. qui dicit quod
aclus intelligendi, quo ipsum intelli- quamvis Deus, et creatura conveniant
go, aut idolum fabricatum, per intel- in conceptu communi. nontamen con-
lectum, aut res concepta. Si primo, veniunt in aliqua realitate.
 (ji Ksno xiv. i-.i

\to instalur, quia posito, quod cum dico, aliquod ens est trinum, quid
ens possit in se considerari abstra- intelligitur per ly trinuml Aut praecise
1-
hendo ipsum ad hoc ente cognito, et actus cognoscendi, (|uo (^og^ 1 1 i
>^« i f
1 1

ut sic abslracto concipitur Deus quid- trinitas numeri discreti ; aut intelligi-
ditatiw. coufuse tamen sic concipien- tur ipsa trinitas numeri discreti abs-

do, aut concipitur, homo quidditalive, tracta ab ista et ista trinitate discre-

quia concipitur sub prffidicato dicto iu ta, aut aliquis conceptus, qui dicatur
quidde ipso homine. Sed hoc non se- hujusmodi trinilas. Non primo, lum
quitur, quia oportoret prius probare, quia intellectio illa vere non praedi-
quod ipsum ens natuin sit convenire catur, signilicatum enim rei pncdica-
ipsi Deo quidditative, scd hoc non po- tur; tum etiam quia quaero ad quid
lest probari ; tum quia tale ens est terminatur talis intellectio ; si ad
posterius Deo, ut patet a Doctore in trinitatem numeri discreti, illa non
primo, dist. 8. quaest, 2. tum quia il- convcnit Deo trino, ut inlelligere
lud a quo acciperetur non esset in Deo Dcum trinum ; aut alteri trinitati,

in ultima actualitate, sicut neo con- puta personarum in eadem natura, si

ccptus dictus mquidde pluribus, nam illa non abstrahitur a numero discre-
quidquid est in Deo prajter opus in- to, ut patet. Non secundo, ut patet,
tcllectus cst simpliciter in ultima ac- quia non convenit Deo trino, de
illa

tualite, ut patot pcr Doctorem in plu- quo loquimur in proposito. Non tertio,
ribus locis. quia qutero, quid correspondet illi con-
Secundo instatur contra aliam par- ceptui?Tandem oportebit invenire ali-

tem de numero, ubi dicit quod abstra- quod abstractum ab aliquo alio, quam
lnnido ralionem numeri discreti potest a numero discreto de genere Quanti-
haberi conceptus lerminatus. L
Hoc non tatis.

\idctur ad propositum, primo, quia Deindeinstaturcontra aliam partem,

persona- divinffl non numerantur, ut in qua dicitur quod cognoscendo ens
probat ipse in primo dist. 2i. Posi- in sua indifferentia cognoscendo ,

to ergo quod possit abstrahere ratio- Deum confuse, sicut concepto anima-
n»'m numeri discreti, puta a numero li in se, concipitur homo confuse.
ternario Trinitatem, et sic posito, quod Cunccp. u
Contra, quia nihil concipitur oonfuse,
entis eft
concipiam illam, illa tamen non con- quod concipitur sub conceptu distin- dislioclle-
siimi.-'.
vt-nit Trinitati divinae, sicut concep- ctissimo. Sed concipiendo Deum, ut
tus cntis Deo convenit. et prffidicatur pnccise in ente concipitur sub con-
in r/uid de Deo, et sic possum intelli- ceptu distinctissimo, ergo Deus, ut in
re quod aliquod ens est primnm ente concoptus, non concipitur con-
abstrahendo primitatem ab ente, et ffise. Major est nota, quia subjectum
conjungendo ipsi enti ; sed non sic includit pra-dicatum. Minor patet,
videtur de Trinitate, quia accipiendo quia conceptus entis est conceptus in
Trinitatem sic abstractam non est ve- se distinctissimus, imo non potest
rum, quod aliquod ens summum sit concipi nisi distin(;te, ut patet a Do-
sic trinura, ut patet. ctore in primo dist. ''>.
y. 2. qui vult
Secundo instatur sic qmerendo do quod cognitio distineta primo et prin-
Mo pra^dicato, scilicet trinum f ut cipaiiter incipiat a conceptu entis.
 20 QUODLIBET.

14. Respondeo ad omnes objectiones, ente sic cognito, potest abstrahi ens in
Distinctio pramittendo aliqua necessaria. Primo se.
D CeP
tuc Q ti s . preemilto, quod conceptus entis in se Secundo prasmitto, quod tenendo, 15.

potest abstrahi ab lioc ente cognito, (utcredoesse verum, imo necessarium jj^cog^

hoc potcst multipliciter intelligi secundum opinionem Doctoris) istam strativ

Primo, quod hoc ens, puta haec albe- veritatem, scilicet, quod in cognitione currit o
• • jccluru
do, ut haec sit immediate cognita ab abstractiva non concurrat objectum teiiigibii

intellectu, et ut sic cognita, potest intelligibile, sed tantum species intel- ra0 vet,

abstrahere ens in se ; et hic sensus ligibilis, ut alias exposui ;

potest sus-
uo
^ }[

s P ecie
est falsus, quia talisnon potest primo, tineri primo, quod eadem species in-
immediate cognosci ab intellectu pro telligibilis quae immediate causatur a
statu isto. Secundo, quod ha?c albedo phantasmate, ut primum et imme-
immediate moveat sensum exteriorem, diate repreesentativum ipsiusalbedinis,

et post imaginationem, sic, quod al- possit non tantum partialiter causare

bedo extra causet speciem sui sensi- notitiam abstractivam ipsius albedi-
bilem in organo visus, et illa eadem nis, sed etiam quod possit partialiter
species causet speciem sensibilem in causare notitiam omnium essentiali-

imaginativa, quue dicitur phantasia, ter et virtualiter contentorum in ipsa

et sic potentia visiva cognoscit albe- albedine, et sic potest immediate
dinem in se pra?scntem per speciem causare cognitionem omnium su-
sensibilem impressam in organo vi- periorum, et sic causare cognitionem
sus, et virtus imaginativa per ipsum entis in se, et etiam omnium passio-
phantasma cognoscit eamdem albedi- num virtualiler contentarum, ut ex-
nem etiam non prresentem, et post posui in primo, dist. 3. q. 2. ct 3. et

phantasma una cum intellectu agente aliqualiter in secundo, dist. 3. Secundo

causat speciem intelligibilem in in- potest sustineri, quod quodlibet es-
tellectu possibili, ut patet a Doctore sentialitercontentum in ipsa albedine
in primo, dist. 3. qusest. 8. et infra habeat propriam speciem intelligibi-

qusest. 15. et sic tandem cognoscitur lem, quod color habeat propriam,
ita

primo ipsa albedo per illam speciem et sic ascendendo usque ad ens inclu-
intelligibilem, qua intellecta potest sive, et similiterquod omne naturali-
ha?c albedo iritelligi. non tamen sub ter conceptum habeat propriam spe-
ratione propria singularitatis, ut patet ciem intelligibilem Sed ornnes isla?
a Doctore in primo. Et hoc modo po- species ordinate causantur ab intelle-
test intelligi dictum Doctoris, scilicet ctu agente, et ab ipso phantasmate,
quod ab isto ente, pula ista albedine, vel forte una species causat aliam, ut
qua? ut singularis, non tamen sub ra- puta species intelligibilis albedinis
tione propria singularitatis, primo causat speciem coloris, et alias alio-
apprehenditur a sensu exteriori, et rum superiorum.
r Sed hoc non ita '}u sin s i
lare mo-
immediate, post a sensu interiori, et assero. Istis pnemissis, cum dicitur, veat.

ultimo ab intellectu, sic tamen, quod tenendo opinionem Doctoris, scilicet,

intellectus primo apprehendit eam in quod singulare non immediate movet,
se quidditative, et post, ut singula- patet responsio ex primo pryoambulo
rem, confuse tamen;et hoc modo ab quomodo singulare moveat, et quo-
 QILESTIO XIV. 21

modo non moveat. cum sicut res, a qua accipitur ani- ount
quidditate in se, conoedo
Et dicitur de
quod ipsa
tiale,

mal, sive
....
concoptus animalis ad ani-
dnm
gra-
seu-
Bitivnm
,. ,. .. diatinclum
mam
.

non movet, cum tantum habeat esse lntolloctivam, a qua accipitur realiter ab
n ™
diminutum. Cum dicitur de specie conceptus rationalis, cum sint diversee $r
intelligibili, dico, quod tenendo pri- res, sod forto eadem res induoit ali-

mum modum de ipsa specie, quod quam realitatem quidditativam, a qua

ipsa immediate movet ad notitiam al- accipitur conceptus entis, sicut Corte

bedinis in se et immediate post ad ab eadem albedine accipiuntur dis-

notitiam coloris, et sic ascendendo, et tincti conceptus, ita quod ab una
bic non ponendo aliud impedimen- realitate albedinis accipitur concep-
tum. puta imperium voluntatis, de tus coloris, et ab alia priore conceptus

quo in seeundo, clist. 9. et dist. 42. vide qualitatis, et ab alia adhuc priore ac-

qiuc ibi exposui. et tunc habita cogni- cipitur conceptus entis, et sicut con-
tione entis in se, potest intellectus, coptus coloris acceptus ab una reali-
saltem imperio voluntatis, firmare se tate in albedine est contrahibilis ab
in cognitione entis in se, et hoc suffi- conceptu contractivo, sive deter-
a lio
uralitas
tcieruru cit. Potes etiam dicere, ut dixi in pri- minativo acccpto ab ultima realitate
DOdO Tenendoetiam secundum modum, quodqua ac-
realitas a
Bta ur.
»20. albedinis, ita
scilicet, de pluralitate specierum in- cipitur conceptus coloris, est suo mo-
telligibilium, potest diciquod ordi- do potentialis ad realitatem a qua
nate causantur ab ipso fundamento et accipitur conceptus differentise, puta
intellectu agente, et tunc voluntas conceptus disgregationis ; sic parifor-

potest modo uti una specie intelligi- miter videtur dicendum, quod reali-

bili, modo alia,sicut exposui inprirno, tas a qua accipitur conceptus quali-
ilist. 3. et in dist. 9. Et hoc vide qu* tatis sit suo modo potentialis ad reali-
dixi in primo, dist. 3. quxst. 2. tatem, a qua accipitur conceptus
16. Ad socundum dico breviter, quod differentise contractivus, sive deter-
conceptus entis potest abstrahi ab ali- minativus ipsius conceptus qualitatis
quo, quod est actu in Francisco prius, ad colorem. Sic similiter potest pro-
sicut etiam animal abstrahitur ab ali- babiliter dici, quod realitas a qua ac-
quo priori in Franeisco, puta a sensi- cipitur conceptus entis in se, sit suo
tivo, vel aliquo alio. Et cum infertur, modo potentialis ad realitatem, a qua
quod tunc in Francisco esset aliquid aeeipitur conceptus eontractivus,sive
pertinons ad esse ipsius, quod non determinativus ipsius conceptus entis,
esset formaliter substantia, dico, quod sive ille eonceptus contractivus sit

oportet hoc concedore ; nec sequitur differentia, sive gradus intrinsecus,

quod ex non substantia fit substantia, sive modus aliquis alius, de hoc non
imo si Franciscus est substantia fit curo. Et quomodo nullum
sic patet

ex substantia, quia fit ex enh>, ut est inconveniens in eadem re ponere

contracto ad substantiam. Dico ergo, plures realitates quidditativas, et ad
quod ens, ut aliquo modo prius sub- quidditatemreiverepraeter omneopus
stantia creala, est suo modo potentiale intellectus pertinentos.
vebit io ad ulteriores differentias, vel mcdos Ad tertium, dico primo, quod e
17.
illo9,
ui j.o- intrinsecos, non tamen est ita potcn- plures singularitates partiales in ali-
22
quo,non tantum nonest inconveniens,
sed est necesse illud ponere, ut patet
in composito substantiali ex materia
etforma, ubi materia habet propriam
QUODLIBET.
concedo quod eo modo quo distin-
guuntur in albedine realitates, eo
modo sunt tot singularia, et tamen
erit ha^o albedo tantum, videlicet sin-

singularitatem aliam a singularitate gulare totale et ultimatum ; et sic pa-

compositi, et aliam a singu)aritate tet quomodo haec albedo potest vere

formse ; et similiter forma habet pro- considerari ut singulare entis, ut sin-
priam aliam a proemissis. Et hoc patet gulare coloris, ut singulare qualitatis,
a Doctore in secundo clist. 3. sic non ut singulare albedinis, et hoc loquen-
videtur inconveniens, quod uniformi- do ex natura rei, et non tantum con-
ter sint plures singularitates, quia ceptibiliter, ut supra patuit.
plures entitates partiales. Esset tamen Et cum ultra infertUr de supposito, 18.
inconveniens, imo simpliciter impos- puta, quod Franciscus potest conside- Quomo
sibile, quod ineodem singulari possint rari ut suppositum talis, etc. dico, suppos.
esseplures singularitates totalesvel ul- quod non accipitibiDoctorsuppositum
timatse, quia tunc esset singulare dua- prout est in communicabile, et ut quo
bussingularitatibuscompletiveetseque et ut quod, de quo ipse loquimur, in
perfecte ab una sicut a duabus, et sic primo d. 2. p. 2. q. 1. secundum quod
simul posset essesingulare,et non sin- ut suppositum dicit negationem du-
gulare, quia circumscripta una, et plicis dependentice, scilicet actualis et

positaaliaesset, quia singularitas ejus aptitudinalis, de quo Doctor in iertio,

esset, et non esset, quia alia circum- dist. 1. q. 1. et infra in quodl. qusest.
scripta. Hsec consequentia patet a Do- 19. sed accipit suppositum pro singu-
ctore in pluribus locis. In proposito larientis, id est, quod perfectio sim-
tamen dico quod non essent tot singu- pliciter est melior in quolibet ente,
laritates quot entitates, sive realitates quam suum incompossibile. Et sicut
in Francisco, nisi essent ibi realiter est melius animam esse
simpliciter
distinctee ; et patet, quia hsec albedo sapientem simpliciter, quam includere
esttantum unum singulare, et praecise suum incompossibile, et tamen anima
una singularitate, et non pluribus, et non est proprie suppositum, similiter
tamen distinguuntur in ea plures est melius simpliciter hunc colorem,
realitates, ut supra patuit; sed quia ut est singulare entis, habere sapien-
non distinguunlur ibi realiter, sed tiam infinitam, quam habere suum
tantum vel ex natura rei, vel formali- incompossibile, quia ut ipse color
ter, ideo non dicunt distinctas singu- prsecise consideratur ut ens, sibi non
laritates. Potest tamen unico verbo repugnat talis perfectio, licet sibi re-

dici quod tot sunt ibi singularitates, pugnet ut est singulare coloris. Et
quot sunt realitates pertinentes ad quod Doctor non accipiat ibi supposi-
quidditatem, ita quod si illao entitates tum proprie, de quo supra, patet, quia
distinguuntur ab invicem realiter, si- ipse concedit quod est melius simpli-
militer et singularitates distinguuntur citer Deum habere intellectum, et vo-
realiter, si formaliter, formaliter, si luntatem et sapientiam, quam habere
prtecise ex natura rei, sic sunt distin- eorum incompossibilia et tamen ipse ;

cta singularia ex natura rei ; et sic Deus, ut Deus, non est suppositum
 QUiESTIO XIV. 2$

alicujus, accipiendo suppositum modo dolum fabricatum ab intellectu, quod

preeexposito. tamcn dieitur prsedicari in quid, non
19. Ad qunrtum, dico primo, quod forte quod sit dc quidditate illius, dc quo
non ccit inconveniens dicere ipsum prsedicatur, sed quia accipitur abali-
ens in se esse aotum intelligendi, quo quo pertinente ad quidditatem sub-
intelligo Franciscurn, ut ens abso- jecti.

lute. Cum instatur, quod talis actus Dico tertio, ct melius primo et se- 20.
»r.i' licari
non preedicatur in qitid, dico, quod cundo modo, et magis ad mentcm
in quid
alest a -
prsedicari in quid de alio potest dupli- Doctoris, quod ens in se, ut ponitur
pi dupli-
L-itcr. citer inielligi, vel quia est de quiddi- commune Deo et creatura^, accipitur

tate iilius dequo pra?dicatur ;vcl quia pro aliquo conceptibili, ita quod iu

accipitur ab aliquo pertinente ad quid- Franeisco sunt ex natura rei distincla

ditatcm subjeoti, dc quo pnedicatur, conccptibilia. Potest enim conoipi ut

et boc accipiendo subjectum non pro homo, ut animal, ut corpus, ut sub-

termino, noc pro actu intelligendi, stantia,ut ens, ita quod in ipso est alia

quo intelligo Franciscum, sed pro et alia realitas, a quibus accipitur

-iunificato, et pro re Francisci. Primo alius et aliusconceptus; etsicut ab una
modo concedo quod non pra?dicatur accipitur conceptus substantia?, ila

in quid, quia nullus actus intelligendi ab alia accipitur conceptus entis, ali-

est de quidditate alicujus subjeeti. Se- terFranciscus nonposset vere conside-

cundo modo pnedicatur in quid, quia rari, sive intelligi, ut singulare homi-
ille actus intelligendi accipitur ab nisut singulare animalis, utsingulare
entitate quidditativa in Francisco, et substantiee, et ut singulare entis. Et
hoc modo non videtur forte inconve- ut intelligitur singulare substantia),
niens. Gum secundo infertur, ad quid preecise non intelligitur ut singulare
terminatur ille actus intelligendi? corporis, nec similiter ut prsecise in-
dico, quod ad entitatem quidditativam telligitur singulare entis, non intelli-

in Francisco. Et cum dicitur, quod gitur singulare substantia 1

, nec corpo-
talis entitas erit potentialis ad ulte- ris. Et concedo breviter, quia realitas,
riores entitates. Dico primo, quod si a qua pra?cise accipitur conceptus en-
ponatur quod entitas absolutc in Fran- tis, si esset realiter distincta ab aliis
cisco nullo modo preeter opus intelle- realitatibusperficientibusFranciscum,
ctus intelligitur ex natura rei prior, quod vere realiter perficeretur ab illis,
quod tunc terminatur ad Francisoum; sicut et nune quando genus et difie-
ut praecise consideratum sub ratione rentia accipiuntur ab alia et alia re

entis. Dico tamen, et melius, quod realiter distinctis, quod res a qua ac-
terminatur ad realitatem quidditati- cipitur genus realiter perficitur a re a
vam suo modo priorem omni alia rea- qua accipitur differentia. Scd si reali-
litate in Francisco, sicut in albedine tas a qua accipitur conceptus entis,

distinguuntur realitates, ut supra pa- non distinguitur ab aliis realitatibus

tuit. Dico secundo, quod secundum realiter aliquo alio modo, tunc dico

aliquos posset concedi quod ens in 86, (|iiod eo modo quo distinguitur a pos-

quod ponitur praedicari in quid de de- terioribus realitatibus, eo modo dici-

cem Preedicamentis, poniturquoddam tur perfici ab illis, ut patet supra co-

 24 QUODLIBET.
piosissime de realitatibus in albedine. titatem ipsius, quia in Deo proeciseest
iu DeoDon Et dixi de rcalitate entis in creaturis una entitas essentiaiis etquidditativa,
fealitas tantum, quia in Deo non pono aliquam quaa est natura raere intelleetualis,

prior?
realitatem priorem, a qua accipitur qua3, ut consideratur prior omni suo
conceptus entis, cum omnis realitas attributo, et omni gradu intrinseco,
divinae essentia) sit ibi in ultima et est simpliciter indistincta et singula-
perfectissima actualitate, et per con- rissima, ita quod non est ibi conside-
sequens nullo modo est in potentia, rare aliquam realitatem aliquo modo
nec quasi in potentia ad aliam, imo contrahibilem et perfectibilem quiddi-
existentia essentiae divinse quas est in tativam, cum sit una tantum omnino
ultima et perfectissima actualitate, praeteromneopusintellectus indistinc-
ponitur de intellectu quidditativo ip- ta, imo sic est una et indistincta, quod
sius,ut patet aDoctore in primo dist. 2. ex se formaliter est hsec, et nullo mo-
parte 1. qusest. 2. dist. 25. et in quodl. do est hsec per haecceitatem aliquo mo-
q. 1. art. 1. et sic patet responsio. do distinctam praeter opus inlellec-
21. Ad quintum dico, quod conceptus tus, et sibi ut priori advenientem, est
entis prout accipitur a creatura, acci- enim in ultima actualitate et perfec-
pitur ab aliqua realitate quidditativa tissima et de se formaliter hsec, et in

in ipsa creatura, et sic proprie dicitur tali priori nullam penitus pono dis-
illeconceptus prior Francisco, pro tinctionem ; et hsec omnia possent
quanto accipitur ab aliquo priori in probari ex diversis dictis Doctoris
Francisco. Et similiter dicitur prsedi- inprimo, dist. 2. parte 2. et dist. •">.
q.

cari in quid, et esse de quidditate 2. et dist. 28. et in quodl. q. 1. et in

Francisci, pro quanto accipitur a rea- pluribus aliis locis. Goncedo ergoquod
litatepertinenterealiter ad mequiddi- conceptus entis non accipitur ab ali-

tativum Francisci, eo modo quo etiam qua realitate priore aliquo modo in es-
ponimus animal, sive hominem ac- sentia divina, sed accipitur immediate
tu prsedicari in quid de pluribus, non ab ipsa essentia omnino indistincta,
quod conceptus hominis sit simul de et sic talis conceptus nullo modo po-
quidditate illorum, quod
quia illud nitur de quidditate Dei, quia concep-
sic praadicatur, ponitur unus concep- tus, qui proprie ponitur de quidditate
tus numero in se formaliter, sed quia illius, de quo pra?dicatur in quid, ac-
accipitur ab entitate pertinente ad cipitur ab aliquo pertinente ad esse

essentiam Francisci, etc. ideo dicitur quidditativum illius, sic tamen quod
de illis pra^dicari in quid. Et de hoc illud de quo pra^dicatur, includat ali-

vide qua3 exposui per longum tracta- quid aliud pra ter realitatem, a qua
i

tum in secundo, dist. 3. q. 1. ubi de accipitur conceptus dictus in quid,

hac materia extant singularia dubia. sicut palet de homine, qui preedicalur
NoUiturhic Sed loquendo de conceptu entis prout in quid de Francisco, quia Francis-
pukher-
nmequo- dioitup
.... ......
pnedicari m quid de Deo, dico, cus ultra naturam humanam,
,
a qua
IU
°cepu?r quod talis conceptus nullo modo ac- accipitur conceptus hominis, includit
C
(iica.u-Tu oipitur ab aliqua entitate in Deo quid- etiam propriam singularitatem <'on-
qn
£ de ditativa perfectibili, vel quasi pepfcc- tractivam humanitatis. Patet ergo
tibili ulteriorientitatepertinentead en- quomodo conceptus entis nullo modo
 QILESTIO XIV. •i:\

ponilur ilc quidditate Dei, praadicatur ceptus entis possit accipi ab ipso Deo
tamen in gttidde ipso Deo, qnia acci* omnino indistincto dicente perfectis-
pitur ab ipso Deo praecise, nt priori simum esse quidditativum, el sic con-
omni attributo, el omni gradu intrin- ccdo, quod potest abstrahi ab ipso
o, qni Deus, ut sic, nihil aliud si- immediate, el non ab aliquo priore in
gnificat, nisi naturam divinam singu- Deo, ut supra exposui ; et sic conci-
larissimam perfectissime existentem, piendo ens in se, tamen abstractum a
e! in nltima et perfectissima actnali- creatura, concipitur quidditative ipse
tate, (jua' sic tantum dicit esse quiddi- Deus, non in se quiddilative, sed in
tativum, et prsecise unum omnino, aliquo conceptu quidditativo, id est,

praeter omne opus intellectus indis- quod concipiendo aliquid in se, quod
tinctum. natum est pr tTdicari dc alio in quid,
Ex his apparet quomodo Deus et concipio illud aliud quidditative, id
nomoJo creaturn conveniunt in conceptu est, quod praecise concipio praedica-
lura entis, et non in aliqua realitate com- tum natum dici in quid de illo, et sic
B-
ui.i:il.
muni, quia nihil reale estaliquo modo concipiendo ens in se concipio Deum
commune Deo et creatune, sed prae- quidditative, id est, concipio aliquid
cise est conceptus. qui non accipitur in quod natum est pncdicari in
se,

ab aliqua realilatc potentiali Deo et quid de Deo, non tamen quod sit de
creatura- ; sicut dicimus quod concep- quidditate ejus, sed quia natum est

tus hominis accipitur ab aliqua natu- abstrahi ab ipso Deo, qui dicit perfe-
ra communi Francisco et Joanni, id ctam entitatem quidditativam. Sed de
est, ab humanitate indifferente ad sin- creatura praedicatur in quid, et est de
gularitatem Francisci, et singularita- quidditate ejus modo praeexposito.
tem Joannis, ut diffuse exposui in se- Ad instantias contra secundam par- 23.
cundo, distin. :3. q. 1. Sed an decem tem de numero etc. Pro majori intelli- Trinitas
,
prUest
Genera conveniant quidditative in gentia pra^mitto ahqua : Primo, quod accipi non
conceptuentis, accepto abaliquocom- accipiendo Trinitatem non in se, sed conceptu.

muni ex natura rei ipsis generibus, in conceptu, puta, quod tres persona)
dico, quod non haberem hoc pro in- accipiantur pro tribus conceptibus
convenienti, quod tale commune sit distinctis, forte hoc modo isti concep-
fliversimode determinabile. Sed omit- tus possunt numerari. Sed do hoc di-
f;itur pro nunc cum non multum faciat ctum est in primo, dist. \\. q. 5. de
ad propositum nostrum ; sufficit enim vestigio Trinitatis, et dist. 24. Acci-
ad propositum nostrum liabere quod piendo tamen personas pro ipsis si-

conceptus entis prout praedicatur in gnificatis, certum quod non nume-

est

quid de aliqua creatura, quod acci[)i- rantur propter causam a Doctore

tur ab aliqua realitate quidditaliva assignatam in 1. dist. 2\. Secundo
ipsiu ; sed prout praedicatur in quid de praamitto, <mod Doctor non intelligit
Dco. prscise accipitur at> ipso Deo pro{jrie de numero, itaquod cum dico
penitus indistincto. aliquod ens esl trinum, non intelligil
\(\ sextam ultimam instantiam,
et de numero ternario proprie >umpto,
ad lianc partem pertinentem, d i«< >
sed intelligil de numero eo modo quo
breviter, quod sufficit quod ille con- potest intelligi, poni et quia numerus
;
 26 QUODLIBET.

est primo nobis notus ex divisione Sed in Deo non sunt hujusmodi reali-

continui, et ex aggregatione unitatum tates, ut supra patuit, sed tantum una

secundum quas numeramus, ideo ab realitas quidditativa omnino indis-

ipso numero proprie accepto abstiaho tincta, quse ex natura rei, vel totaliter

rationem discretionis, qufe ponitur scitur, vel totaliter ignoratur, et ut sic

communisomninumero, sive proprie, nullo modo est resolubilis in aliquid

sive improprie accepto. Et tertio prse- prius, et per consequens non dicere-
mitto, quod Doctor non accipit hic tur aliquo modo distincte cognosci per

Trinitatem sic absolute, sed sicut ab conceptum entis, et ut sic, est non
hoc ente abstraho rationem entis in tantum summe simplex, sed etiam
se, et ab hoc numero rationem numeri simpliciter simplex. Si vero accipia-

in se, et ab hac unitale rationem uni- tur Deus non ex riatura rei, sed pro

tatis in se, et ab hoc supposito ratio- conceptu, tunc forte conceptus entis
nemsuppositi in se, et ab hoc summo includitur in tali conceptu, et per
rationem summiin se, etconjungendo consequens posset ille conceptus dis-
omnia ista.formo hancpropositionem, tincte cognosci per distinctam cogni-

aliquod ens summum cst trinum et tionem omnium pertinentium ad ejus

unum, id est, aliquod ens summum conceptum, et quia conceptus entis
unum et idem perfecte est in tribus sic pertinet, tunc cognitio distincta
suppositis, sive aliqua natura summa ejus primo incipit a conceptu entis.

omnino in se una, et indivisa est sim- Sed postea est difficultas, utrum ab Dlibiu

pliciter, et perfecle in tribus suppositis una et eadem re omnino praeter opus

realiter ab invicem distinctis, et sic intellectus indistincta, possunt esse

patet intentio Doctoris, et per conse- plures conceptus quidditativi ;

pro
quens patet etiam responsio ad illa nunc omitto hanc difficultatem, alias

duo argumenta. tamem prolixe pertractandam. Ad

24. Ad instantias contra aliam partem, propositum tamen dico, quod quam-
Deus non dico breviter quod Deus nullo modo vis conceptus entis in se sit omnino
cogl^s- dicitur distincte cognosci per concep- distinctus, nec possit in se confuse
tum entis, quia tunc dicitur aliquid concipi confusione partium actua-
conceptSL
eDUs quando cognosci- lium, est tamen confusus confusione
-
distincte cognosci,
tur secundum omnia pertinentia ad partium potentialium, quia contrahi-
esse illius, et sic albedo distincte co- bile ad omnia inferiora, et sic cogno-

gnoscitur quando cognoscitur secun- scendo aliquid, ut prsecise in tali con-

dum omnes realitates, a quibus acci- ceptu concipitur confuse. Dico tamen R e * P onsi

pitur alius et alius conceptus ; et sic breviter, quod in proposito dicitur

non posset distincte concipi in re, aliquid cognosci distincte, quando in

nisi concipiatur secundum realilatem, se cognoscitur, et non pra?cise, ut in

a qua accipitur conceptus entis, nec alio, et per consequens dicitur Deus
per consequens conceptus albedinis tantum confuse concipi, ut preecise

posset distincte concipi,

r l
nec omnes concipiturin ente. Dicitur autem dis-
l
0.uiJ ?i

di^tinct
conceptus pertinentes ad conceptum tincte concipi quando m se perfecte concipj,

ejusconciperentur, et sic oportet quod concipitur et cognoscitur. Ex his pa-

concipiatur primo conceptus entis. tet responsio ad illas duas instantias,
 QlXKSTln \|\ 27

nee oportet nunc aliter respondere. culi : Verbum caro factum est % potesl

Secundo principaliter instatur oon- acquiri alius habitus a Deo praacise

tra secundam conclusionem, proban- inclinana ad assentiendum huic arti-

do quod idem actus non eliciatur a lide culo : Verbum caro factum est, et ta- Nota.

inlusa et aoquisita. Et primo sic, ha- men isti habitus Qdei uullo modo in-
l»itus specie distincti necessario inoli- olinant ad eumdem aotum, imo
nant ad actus speeie distinctos. Patet prsecise ad distinclos actus.
ista, quia sicut actus distinguuntur Tertio instatur sic, quia si isti duo
specie ex objectorum specifica distin- habitus inclinant ad eumdem actum
ctione, sic similiter habitus vidontur elicienduma potentia, inclinant etiam
ut specie distincti, praecise inclinare ad conditiones secundum quas elicit
ad actus specie distinctos. Sed fides actum, non inclinarent poten-
aliter

infusa et acquisita sunt habitus spe- tiam ad actum eumdem eliciendum.

cie distincti ;
patet, quia supernatu- Sed preecise habitus fidei acquisitus
rale, ut hujusmodi specie distinguitur inclinat potentiam ad prompte, faci-
a naturali, sicut etiam corruptibile liter, expedite et delectabiliter actum
el incorruptibile ; tum etiam, quia si eliciendum, et non habitus infusus ;

-ent ejusdem speciei, posset habitus patet, quia istao sunt conditiones prse-
infusus causari a causa naturali ;
pa- cise habitus acquisiti ex frequentatis
tet, quia si unum individuum potest actibus, ut patet a Doctore in primo
naturaliter causari, etiam quodlibet dist. 17. ubi vult quod habitus cha-
ejusdem rationis poterit naturaliter non habeat has conditiones
ritatis ;

causari ; ergo est impossibile quod ergo sequitur quod isti habitus non
unus et idem actus credendi sit simul inclinant ad eumdem habitum.
secundum inclinationem utriusque Quarto instatur, et pono oasum 2G.

habitus. quod quis acquisiverit habitum fidei

Secundo instatur sic : Plures habi- valde intensum de aliquo articulo
tus acquisiti specie distineti, otiam includente falsitatem, puta, quod in-
loquendo de habitibus fidei, non pos- clinet potentiam ad assentiendum
sunt simul inclinare ad unum et huic : Deus non est trinus et n/u/s, et
eumdem aotum ; ergo nec multo post stante illo habitu, infundatur
minus habitus acquisitus, et habitus habitus fidei inclinans ad assentien-
supernaturaliter infusus. Consequen- dum huic: Deus esl trinus et unus,
tia lum quia supernaturalis
patet, quia hoc non repugnat, licet enim ha-
et naturalis minus conveniunt, quam bitus fidei infusus non stct cum actu
duo naturaliter acquisiti tum etiam, ; quo quis assenlit huic : Deus non est

quia naturaliter acquisiti habent trinus etunus, sicutnec charitas cum

evidentiam ex testimonio creato, cui actuali peccato mortali, tamen stat

firmiter creditur ; non sio supernatu- oum habitu, siout ot oharitas slat

ralis. Antoocdens paM, quia respeo- curn liabitu vilioso, quia non statim
tu hujus artiouli : DeuS est trinus et habitus vitiosus deletur, infusa gratia,
unus, potest causari habitus inclinans ut patel B Doctore in i. dist. 14. q. 1.

ad actum respectu illius conclu>i mis, hoc stante, patet quod non sequitur
sive articuli. Kt respectu hujus arti- quod eliciatur actus idem secundum
28 QUODLIBET.

inclinationem utriusque habitus, imo dem operante respeetu aetus, sicut et

inelinant ad aetus oppositos, et tamen habitus illi; tum etiam quia illcfi spe-
isti duo habitus sunt in eodem ope- cies ponuntur quasi habitus, ut patet

rante. a Doctore in primo dist. 3. q. 6. tum

Quinto instatur, et pono quod habi- etiam, quia ponuntur in eodem ope-
tus sive naturalis, sive supernaturalis rante ut causae partiales actus co-
concurrat active ad actum, ut vide- gnoscendi, sicut illi habitus ponuntur
tur tenere Doctor in primo dist. 17. in eodem operante ut causae partiales
ct in 3. dist. 27. ita quod non tantum actus cognoscendi, sicut illi habitus
inclinent ad actum, sed partialiter ponuntur eodem operante causaa
in
concurrant, ut dua3 causae partiales. partiales actus assentiendi. Nec vide-
Sed duo habitus specie distincti non tur neganda ista similitudo, sed duse
possunt causare unum eumdem
et species intelligibiles non possunt con-
actum specie, et multo minus unum curreread unum eteumdem actum co-
numero patet, quia
;
sicut duo ob- gnoscendi, quando specie distinguun*
jecta specie distincta non possunt tur, ut patet ; ergo nec isti habitus
esse dua? causse partiales integrantes species distincti, ut supra probavi,
unam, non integrantes respectu
sive quod specie distinguuntur. Et posito
unius actus specie, ut patet in primo quod specie non distinguantur, adhuc
dist. 3. q. 7. ergo nec habitus specie stat ratio, quia duae species intelligi-
distincti, quales sunt habitus infusus biles solo numero differentes, ut spe-
et acquisitus. cies intelligibilis Francisci, et species
Sexto instatur per argumentum a Joannis, quse solo numero differunt
majorl, si de quo magis videtur non possunt causare unum et eum-
inesse, et non inest, ergo nec de dem actum numero intelligendi, ut
quo minus. Sed magis videtur, quod patet in secundo d. 3. vide quas ibi
duo habitus, solo numero differentes, exposui, sic erit in proposito de istis
possint inclinare potentiam ad eumdem habitibus.
actum eliciendum, quam duo habi- Respondeo ad istas instantias. Ad 27.
tus specie distincti ;
patet ista major, primam concesso quod distinguantur Responsiq
a au
sed duo habitus solo numero differen- specie illi habitus, non sequitur con- 'tia!,

tes, puta habitus, quo distincte co- clusio, quia major est falsa, loquendo
gnosco Franeiscum, et habitus, quo de duobus habitibus, quorum unus
distincte cognosco Joannem (habi- est infusus, et alius acquisitus, com-
tualitertamen) non possunt inclinare parando eos ad unum et idem ob-
intellectum ad unam cognitionem nu- jectum, sicut in proposito fides infusa
mero, ut patet ; ergo. Sicut se habent respicit simpliciter idem objectum,
dua) species intelligibiles specie dis- quod et fides acquisita. Et sic duae
tinctae in eodem operante ad actum formee in eodem oporante respicientes
intelligendi, sic se habent habitus idem penitus objectum, et inclinantes
fidei infusus, et habitus fidei acquisi- potentiam ad illud idem, videntur
tus in eodem operante ad actum as- semper inelinare ad eumdem actum,
sentiendi. Patet similitudo, quia a^que Et cum probatur de habitibus aequi-
species ponuntur dua3 forma3 in eo- sitis specie distinctis, dico, quod non
 QU/ESTIO XIV. 29

est simile, quia causantur ab actibus potest eausari alius habitus ex fre-

specie distinctis, qui actus distin- quentatis actibus assentiendi illi com-
guuntur specie propter distincta ob- plexo, et cum habitus semper incli-
jecta, a quibus causantur, et sic ne- net ad similcs actus, sequitur quod
c ssario, ut sic specie distincti, prsecise inclinabit ad actum respectu
respiciunt distincta objecta, specie ejusdem complexi, et sic videtur po-

distincta, et per eonsequens habitus nere plures habitus acquisitos res-

causati ab illis actibus dicuntur specie pectu alterius et alterius complexi ;

distingui ab objectis specie distinctis, potest tamen unus habitus ac-

dici
qua immediate respiciunt, et per con-
1
quisitus aggregatus ex omnibus ha-
sequens non possunt inclinare poten- bitibus acquisitis. Sed habitus fidei

tiam ad unum et eumdem actum, ut infusus videtur tantum unus incli-

patet. Si tamen per possibile, vel nans ad omnes articulos, et concur-
impossibile illi habitus specie distin- rens cum omnibus aliis habitibus ac-
cti inclinarent idem potentiam ad quisitis, sicut charitas infusa ponitur
simpliciter objectum, dico, quod po- tantum unus habitus, et potest con-
tentia eliceret pruecise unum actum currere ad omnes actus aliarum vir-
secundum inclinationem utriusque tutum in voluntate existentium. Et
habitus. sic videtur quod idem habitus fidei

Ad secundum, concesso anteceden- infusus habeat aliam et aliam inclina-

te, negatur consequentia, quia plures tionem ad alium et alium articulum,
habitus acquisiti specie distincti ne- et semper simul inclinet potenliam
cessario inclinant ad plura objecta ad eliciendum actum circa idem com-
complexa, forte specie distincta, ut plexum, circa quod habitus acquisitus
palet in exemplis, et per consequens inclinat, ita quod quando unus habi-
non possunt inclinare potentiam ad tus acquisitus inclinatad actum circa
unum et eumdem actum respectu aliquem articulum, semper infusus
unius et ejusdem objecti complexi. 'inclinat ad eumdem actum.
Sed habitus infusus semper inclinat Ad tertium dico, quod habitus in- 28.
ad idem objectum, ad quod inclinat fusus absolute inclinat potentiam ad
fides acquisita, ideo inclinant poten- eliciendum eumdem actum, ad quem
tiam ad eliciendum eumdem actum inclinat habitus acquisitus, non ta-
circa idem objeclum complexum. men sequitur quod potentia incli-

Nota tamen, quod loquendo de habi- nata eodem modo eliciat actum, ut Nota.

tibus acquisitis, non videtur quod utitur habitu infuso, sicut quando
unus et idem habitus inclinet ad as- utitur habitu acquisito, quia ut uti-

sentiendum pluribus objeetis comple- tur habitu tantum infuso, tantum

\K quia unus habitus potest esse elicit actum absolute ; ut voro utitur
pnecise causatus ex pluribus actibus, habitu acquisito, tunc elicit eumdem
>mtiendi huic complexo : Deus est acturn faciliter prompte, etc. quia
(rimis c/ unus, ita quod pracise in- istai sunt pnucise conditiones habitus
clinat potentiam ad eliciendum aclum acquisiti. Dico secundo quod potentia
circa illud complexum, et respectu praecise utitur habitu infuso, quando
hujus complexi : Christus mortuus est, utitur liabitu acquisito, et elicit actum
 30 QUODLIBET.
secundum quod inclinat ad
praecise, tem respectu actus eliciendi ;
patet,

actum eliciendum, sed tam acquisitus quia nihil aliud requiritur ex parte
quam infusus tantum inclinat ad principii activi. Si etiam ponatur ha-
actum assentiendi, et non unus ma- bitus inclinans, et potentia causa
gis inclinat quam alius, cum uterque totalis eliciendi actum assentiendi,
inclinet por modum naturfe ; sed fa- adliuc habetur propositum, quia ille

cilitas et promptitudo operandi ost a habitus inclinat potentiam ad elicien-

voluntate sic habituata, et hoc accidit. dum actum credendi per modum na-
Ad quartum patet responsio, quia turoe, et necessario, ut patet a Doctore
loquimur pra?cise de habitu infuso et insimili inprimo dist. 17. et in 4. dist.

acquisito, qui respiciunt idem objec- 49. q. prima; habito ergoperfecto incli-

tum complexum, et non aliud et aliud, nativo ad actum credendi in potentia

sicut ponitur in argumento. nata elicere actum credendi ut cau-
Ad quintum, dico breviter, quod sa totali, potest immediate elicere ac-
non est simile, quia duo objecta spe- tum illum, ad quem talis habitus fidei

cie distincta necessario causant actus infusus inclinat, et hoc pra^habita co-
specie distinctos. et hoc est ex natura gnitione terminorum, et complexione
objectorum. Sed isti tiabitus prsecise eorum. Si enim fidei habitus infusus
idem complexum incli-
ut respiciunt inclinat ad actum assentiendi huic
nant ad eumdem actum, et sunt prse- complexo : Deus est trinus el unus,
cise in eodem operante. sive diiquod ens est trinum et unum,
Ad sextum de speciebus intelligibi- et intellectus habens talem habitum,
libus, et de distinctis habitibus numc- preecognoscat terminos com- illius

ro, patet responsio ex supra dictis, plexionis, et actu percipiat illam com-
quia non sunt respectu ejusdem ob- plexionem, et habitus infusus neces-
jecti. sario, et per modum naturge, et deter-
Ex soia Tertio principaliter instatur, contra minate inclinet ad illum actum, quia
ru=a? qiiis tertiam conclusionem, probando quod' intellectus non potest tunc uti tali

Sicere
e tiam ex sola fide infusa quis potest habitu inclinativo ad assentiendum
act u a c re "
.

d e L| d
eliccre actum credendi, et arguitur huic complexo : Deus cst trinus ct

sic primo Quidquid ponitur ratio

: unus, non videtur, et alio in contra-
formalis eliciendi aliquem actum, si rium.
sit in supposito debito, illa potest Secundo instatur, idem manens 29
immediate elicere actum ;
patet ista idem semper natum est facere idem,
a Doctore in primo dist. 2. part. 2. q. remoto omni impedimenlo tam ex
3. etdist. 7. et in multis aliis locis, et parte objecti quam ex parle sui. Sed
Primum specialiter in q. 13. quodt. Sed intel- fides infusa est simpliciter eadem ante
lectus habens fidem itifusam est ratio habitum acquisitum, quae et post
formalis cliciendi actumcredendi, te- habitum, et ante habitum acquisitum
nendo secundum veritatem quod ha- nullum apparet impedimentum non ;

bitus concurrat active ad actum, pa- ex parte objecli, quia potest esse circa
tet, quia tunc intellectus et habitus idem objectum, puta, aliquod ens est
(idei infusus sunt diue caus;r partiales trinum ct unum ; nec ex parte habitus
integrantes unam totalem et sufficien- infusi, patct quia est aeque dispositua
 QUiESTIO XIV, :il

ante habitum acquisitum sicut post ; aotum Becundum inclinationem habi-

patet, quia babitus acquisitus non tus infusi, sicul secundum inclinatio-

ponitur ut dispositio babitus infusi, nem habitus acquisiti. Gonsequentia

quia tanc acquisitus noii attingeret patet, quia si babilus infusus in nullo
eumdem terminum, quia dispositio dependet ab acquisito, et est aeque in-
propria non est ad eumdem terminum clinans, et forte magis inclinans, quia

attingendum, ad quem est agens prin- non ita potesl secundum infusum so-

eipale, neo ponitur habitus acquisitus, lum sine acquisito, sicut potest se-

ut causa particularis concausans ha- cundum acquisitum sine infuso. An-

bitui infuso ;
patet, quia sic ponitur tecedens patet, quia infusus in nullo
causa partialis habitus infusus ; ergo dependet, nec socundum esse, ncc se«
sieut habitus acquisitus sine infuso cundum inclinationem, qua^ est idem
potest inclinare potentiam ad actum sibi ; patet, quia immediate creatur
eliciendum, sic econtra, habitus in- a Deo, et seque bene potest esse circa
fusus sine acquisito. idem objectum complexum.
•lium. Tertio instatur sic : Potentia opera- Sexto instatur sic : Fides infusa 30.

credendum ea Sextum.
tiva habens duas formas circa idem eeque inclinat ad quic
objectum, quarum una non est deter- habent evidentiam ex terminis, et in-
minativa alterius, et rcque inclinant cludunt aliquam evidentiam conne-
ad aclum eliciendum circa idem ob- xionis terminorum, si termini sint

jectum, et secundum utriusque incli- apprehensi ex sensibilibus, sicut fides

nationem, potest elicere actum, sequi- acquisita ; ergo potentia habens tan-
tur quod sicut per acquisitam solam lum habitum infusum, aeque potest
potest actum credendi elicere ; ergo elicere actum secundum inclinatio
et per solam infusam, cum non appa- nem ejus, sicut secundum inclinatio-
reat major ratio de una quam de alia. nem habitus acquisiti. Consequentia

a '. iui.
Quarto instatur, et pono casum patet per Doctorem, qui ponit poten-
quod quis habeat habitum fidei infu- tiam habentem habitum acquisitum
sum, et non acquisitum, et assentiat posse elicere actum secundum incli-

tunc huic complexo, aliquod ens est nationem illius habitus, eo quod in-
trinum el unum, qua)ro an potentia clinat ad credendum ea, qua) habent
eliciat hunc actum assentiendi se- evidentiam ex terminis, etc. Antece-
cundum inclinationem habitus infusi, dens probatur, quiahabens fidem in-
aut non ? Non secundo, quia ponis fusam potest ex suis naturalibus a
quod habens habitum fidei infusum, sensibilibus abstrahere ens in se, et

nunquam elicit actum credendi, nisi unitatem et trinitatem conjungendo

eliciat secundum inclinationem fidei ad invicem, ut supra patuit, et potcst

infusa 1
. Si primo, ergo habcns solum formare idem complexum ex eisdem
habitum infusum potest elicere actum tcrminis, sicut si haberet fidem acqui-
credendi secundum inclinationem sitam.Hoc pafet per experientiam,
illius liabifus. possum enim formare hoc comple-
iititum. Quinto instatur sic : Habitus acqui- xu in, aliquod ens est trinum ei unum ;

situs niliil facit ad habitum infusum ; cum ergo fides infusa a-que respiciat
ergo poteutia tuque Ijene potcst elicere in eodem idem complexum ex eisdem
 :J2 QUODLIBET.
penitus terminis, quod respicit fldes si potest cum solo acquisito, multo
acquisita, sequitur quod fides infusa fortius poterit cum solo infuso. Conse-
ita inclinet ad credendum ea qua3 ha- quentia est nota, quia si potest esse a
bent evidentiam ex terminis, sicut et solo acquisito, a quo minus dependet,
acquisita. a fortiori potest esse a solo infuso a
SepUmum. Septimo instatursic: Sicut se habet quo magis dependet. Antecedens pro-
voluntas ad habitum charitatis infu- batur, tum quia habitus infusus se
sum respectu actus meritorii, et simi- habet, ut causa magis universalis,
liter ad habitum infusum spei res- quam habitus acquisitus, quia unus
pectu actus sperandi, sic se habet et idem habitus acquisitus non respi-
intellectus ad habitum fidei infusum cit omnes articulos, imo quot sunt

respectu actus credendi. Patet simili- articuli distincti, tot sunt habitus ac-
tudo, quia ista? potentiaa comparantur quisiti distincti, ut supra patuit. Sed
ad habitus supernaturales ; sed volun- unus et idem habitus infusus respicit,
tas adulti habens solum habitum cha- et inclinat ad omnes articulos, ut
ritatis infusum, sine aliquo acquisito supra patuit ; tum etiam, quia actus
potest meritorie diligere proximum ; credendi est infallibiliter verus, ut
-
ergo secundum inclinationem cliari praecise est ab habitu fidei ; ergo sim-
tatis, quia aliter non esset meritorius, pliciter magis dependet ab habitu
ut patet a Doctore in primo, dist. 17. fidei infuso.

. Hoc idem patet de habitu spei infuso; Decimo instatur, quia intellectus Decim
ergo similiter eritdicendum de habitu habens duos habitus ex imperio vo-
fidei infuso, cum non videatur major luntatis potest uti uno ad agendum,
ratio de uno quam de alio. et non alio ;
patet in simili, quia idem
Octavum. Octavo instatur sic per argumen- intellectus habens plures species in-
tum a fortiori : Inlellectus potest eli- telligibiles ex imperio voluntatis, po-
cere actum credendi sine aliquo ha- terit uti una, et non alia, ut patet a
bitu neque infuso, neque acquisito ; Doctore in secundo, dist. 9. ergo simi-
patet, quia potest assentire huic com- Hter in proposito habens habitum fidei
plexo, aliquod cns est irinwn et unum, acquisitum, et habitum fidei infusum,
quia potest immediate credere testi- poterit uti uno, et non alio ergo ;

monio fide digno, ut supra patuit sieut imperio voluntatis potest uti
ergo a idem
fortiori intellectus habitu acquisito ad eliciendum actum
habens solum habitum infusum po- credendi sine habitu infuso, e contra
tcst assentire tali complexo, et non videtur quod intellectus imperio vo-
assentiet nisi secundum inclinatio- luntatis possit uti infuso sine acqui-
nem habitus infusi, cum nullus alius sito.

habitus sit ibi; ergo, etc. Respondeo ad omnes ista objectio- 31

Nonum Nono instatur sic : Actus credendi nes praTnittendo prius aliqua jspo I
pro Ke*p°
ad
1 oll«r
oir
magis dependet ab habitu infuso, majori intelligentia. Primo praemitto ohjj
. 1 > *
-

tiou
quam ab habitu acquisito ; ergo po- quod potentia habituata, et agens,
tentia magis potest elicere actum vel secundum solam inclinationem
secundum habitum infusum, quam habitus, vel eliam ponendo habitum
sccundum habitum acquisitum ergo ; concurrere partialilcr ad aetum ut
 QIVESTIO XIV. 33

credo esse verum, secundum inten- fidei fit potentiee evidens mediate,
tionem Doctoris. in primo, dist. 13. quia fcunc polentia baberet aliam
et in tertio, semper potentia
dist. 27. immediatam evidentem ex terminis,
est principale agens, ita quod ipsa et ultra actus fidei non stat cum
non agente, sive actum eliciente, evidentia objecti, sive mediate, sive
nulius habitus, quantumcumque in- immediate, ut patet a Doctore in ter-
tensus, posset aliquo modo elicere tio dist. 24. Nec similiter jhoc compte-
actum sed potentia agente ipsa potest
; xum, <ili<///o<l ens est trinum, est
uti babitu ad agendum, vel sequcndo evidens ex terminis evidentia expo-
prsecise ejus inclinationem, id est, rimentali, ut patet. Dico tunc, quod
eliciendo illum actum, ad qucm talis hoc complcxum, aliquod ens est tri-

habitus inciinat, vel etiam ultra in- num, pra^cise dicitur evidens ex ter-
clinationem, utendo illo habitu, ut minis, pro quanto assentio illi com-
eausa partiali respeotu actus ; hoc plexo affirmato ab aliquo, cui indu-
patet a Doctore in primo, dist. 17. bitanter credo ;
pro quanto ergo testis
potentia enim sola eum objecto potest fide dignus asserit illud complexum
elicere actum circa objeetum, sed esse verum, pro tanto assentio illi
non ita perfectum elieeret sine ha- complexo, et sic complexum illud
bitu, sicut cum habitu, agendo sem- dicitur evidens ex terminis, non ab-
per eequali conatu, ut probat Doctor solute, ut supra patuit, sed dicitur
i/i primo, dist. 17. et in tertio, dist. 27. evidens, quia assertum affirmatur esse
•*-•
Secundo praemitto, quod potentia verum, prout constat ex illis termi-
determiuate utitur habitu acquisito nis ;
et hoc modo illi termini habent
ad eliciendum actus secundum illum aliquam evidentiam connexionis, quia
habitum, quia ille habitus est evi- firmiter assentio illi complexo ex illis
dens non immediate, sed medianti- terminis, quia sic asserto et affir-
bus actibus ex quibus generatur, mato ; complexum ergo illud non
qui actus dicuntur evidentes ter- includit evidentiam connexionis ter-
minative ex hoc, quod terminantur minorum absolute, sed complexum,
ad complexum, puta hoc, aliquod ens ut assertum, ut verum a testimonio
est trinum evidens ex terminis, non fide digno, cui firmiter credo, ut sic
sic absolute intelligendo, quia si includit evidentiam counexionis ter-
terminaretur ad complexum evidens minorum, quae evidentia est a testi-
ex terminis, tunc ille actus non esset monio fide digno. Et quia fides ac- Undegene
actus
ij.
credendi,
-r.11,-
quia hdes de objecto
•

quisita
-i
generatur
.

ex frequentatis
retur fide:
acquisita.

complexo non stat cum evidentia hujusmodi actibus, ideo ipsa inclinat
illius, ut patet a Doctore in i>rol. q. ad ea, id est, complexa, qua; habent
penult. et melius in tertio, dist. 24. Sed evidentiam ex terminis, et evidentiam
illud complexum non est evidens ex connexionis terminorum modo pra?-
terminis, cum sit propositio mediata, exposito. Quia ergo intelleclus expe-
ut patet in prol. >/. prima, quee uata ritur se eli(.'ere multos aclus, quibus
est fieri evidens per aliam imraedia- firmiter assentit tali complexo, et
tam, ut patet a Doctore ubi supra, et tandcm experitur |ht frequentalionem
qusesL prsbsen >. art. 1. nec per actum actuum elicere alios actus prompte,
Tou XXVI. 3
 34 QUODLIBET.

faciliter, expedite et delectabiliter, dum ejus inclinationem, sed tantum

ideo experitur se habere talem habi- credit in universali, quod habens

tum fidei acquisitum, et per conse- fidem infusam quando elicit actum
quens secundum inclinationem, talis credendi, quod semper eliciat secun-

habitus elicit actum credendi, quia dum inclinationem ejus.

Responsi
ille habitus est generatus ex pluribus Istis praesuppositis, respondeo ad ad prituu
ma- dubium
actibus assentiendi, quos experitur primam instantiam, concedendo

in se, et si nullus actus assentiendi jorem ; ad minorem dico, quod quam-

firmiter tali complexo non praefuisset vis intellectus cum fide infusa sit

in tali intellectu, et idem habitus ratio formalis producendi actum cre-

quem nunc habet, acquisitus ex plu- dendi, si haberet objectum suo modo
ribus actibus esset immediate causa- praesens, scilicet complexum, ut asser-
tus a Deo in illo intellectu, intellectus tum et affirmatum tanquam verum a
ille non eliceret actum assentiendi testimonio fide digno, cui firmiter

illi complexo, quia propter talem ha- credo, tamen ad tale complexum non
bitum non firmiter crederet, ut patet. inclinat fides infusa, imo ipsa incli-
Merito ergo dicit Doctor quod intel- nat ad illud verum, ut est a Deo ve-

lectus habens tantum fidem infusam, rum, cum sic inclinet, ut est partici-

non eliceret actum credendi secun- patio lucis divinae, et pro quanto

dum inclinationem illius, quia nun- conformatur illi lumini.

quam firmiter assentiret huic com- Ad secundum concedo illam propo- Ad secu
dum.
plexo, Deus est trinus et unus, et hoc sitionem Idem manens idcm, etc.
:

quia fides infusa non inclinat ad et similiter concedo, quod fides in-
est,

illa complexa, quse habent evidentiam fusa maneat eadem, et ante acquisi

ex terminis, modo praeexposito ; nec tam, et post acquisitam, et concedo

fidem infusam scit intellectus quod acquisita nihil addit infusse, nec
per
tale complexum esse assertum a est dispositio ejus, et sic concedo quod
Deo, nec ab aliquo teste, fide digno, ipsa infusasemper inclinat ad actum
ideo propter illam non elicit actum assentiendi objecto complexo, non

assentiendi, bene propter habi-

sed tamen ut asserto ab aliquo teste na-
tum acquisitum elicit actum creden- turaliter noto, cui firmiter credo, sed

di, quia multos praecedentes, causan-

inclinat ad illud, ut est immediate
tes ipsum habitum, praehabuit, quibus ab ipso Deo, qui nec potest fallere

complexo. nec falli,cum in inclinando ad hujus-

firmiter assentiebat illi

quod habens fidem

Tertio preemitto, modi actum conformetur lumini di-
33.
acquisitam et infusam quando elicit vino, ut dixi et quia non est notum
;

actum fidei circa complexum verum, intellectui hoc complexum esse im-
elicit secundum inclinationem utrius- mediatc revelatum a Deo tanquam
que ; sed quando elicit secundum verum, ideo non elicit actum se-

iidem acquisitam, experitur se elicere cundum inclinationem fidei infusae

secundum illam propter causam su- quando sola inest. Et quamvis eliciat
perius dictam ; sed quando elicit se- actum secundum fidem infusam,
cundum inclinationem fidei infusae, quando elicit secundum acquisitam,
nullo modo experitur sc elicere secun- tamen nescit se elicere actum secun-
 QC ESTIO XIV. 33

dum infusam, qiiia tunc seoundum illum fides infusa inclinat, ot dico
illum acium assentiret lirmitor illi eodem modo, sicut qunndo ooncurrit
complexo, ut immediate revelato a infusa oum acquisita.
Deo, sed pr;ocise secundum aotum Ad quintum, patet responsioex Ad quin-
dic- tum.
assentif oornplexo, ut asserto ab ali- tis nd secundum argumentum.

quo tostimonio tide digno. Ad sextum, negatur quod fides in- Adsextum.
Ad tertium, patet responsio ox his fusa a>que inolinet nd credendum ea
qme dixi ad seoundum argumentum. qiue hnbent evidentinm ex terminis,
Ad quartum, admitto onsum illum, quin non inclinnt nd complexum, ut
quia est possibilis. et cum postea testificntum testimonio fide digno ali-

infertur, ergo potest elicere actum cujus creaturae rationalis, ut supra

secundum incliuationem fidei infus;i', patuit.

et non secundum noquisitum. Dico Ad septimum, dico idcm esse de Ad eepti-

mum.
primo, quod quando habet acquisitnm chnritnte et tide infusa, et de hoc ma-
causatam ex pluribus actibus, ut dixi, gis pntebit in tertio, dist. 26. etinpri-

experitur se elicere secundum incli- mo, dist. 17.

nationem illius, et experitur se assen- Ad octavum, patet responsio, quia Ad octa-

vu m
tire oomplexo aftirmato, ut vero a bene concedo quod intellectus potest
testimonio (ide digno, oui oredo, et immediate elicere actum credendi
hoo quia prius firmiter assensit illi alioui oomplexo proehabita cognitione
complexo, nliquibus notibus nssen- illius complexi, quia potest firmiter
tiendi pra-cedentibus ipsum habitum, assentire illi ex testimonio tide digno
et ipsum onusnntibus. Et ideo oon- asserenteillud, ut verum, sed ex hoc
cedo quod qunndo elioit nctum prio- non sequitur quod possit immediate
rem hnbitu ncquisito illo actu firmiter elicere ex sola inclinatione habitus
assentit complexo, ut sic testifionto, infusi, cum ille inclinetad actum as-
et concedo quod etinm elicit iilum sentiendi complexo, ut immediate a
aotum secundum inclinationem fidei Deo revelnto, vel testiticato, ut supra
infusae, sed hoc non est sibi notum, patuit.
ut supra pntuit, et sic concedo quod Ad nonum, dico quod quod posito AdiDODUm.
tunc non inest ex hypothesi, intelli- actus credendi magis dependeat ab
git ergo Doctor quod quando habet habitu infuso, quoad esse absolutum,
habitum, solum fidei infusaj, quod non tamen ut est actus firmiter as-
non elicit actum prsecise secundum sentiendi objecto complexo testificato
Lnclinationem illius, id est, quod illo modo pra^exposito, imo ut sic, simpli-
actu firmiter assentiat complexo se- citer dopendet a potentia et liabitu
cundum quod est elicitus seoundum acquisito, ut supra patuit, et ideoali-
inelinationem fidei, quia tunc assen- quam conditionom illo aotus habetab
tiret illi complexo, ut immediate re- habitu aoquisito, quam non habet ab
velato a Deo, sed illo actu priore babitu infuso, et similiter aliquem ha-
habitu aoquisito, assentit complexo, bet iit est ab habitu infuso, quam
ut testificato, eto. Si ergo potentia non habel ab acquisito, ut supra pa-
non eliceret talem actum, nullum tuit.

eliceret, et quando illum elicit, ad Quarto principaliter instatur conlra

33.
35 QUODLIBET.

quartam, probando quod fides infusa maliter verum, sicut fides infusa.

non inclinat ad aliquod falsum, quod Tertio instatur, et praosuppono dic-

nec etiam fldes acquita potest incli- tu m Doctoris, in primo dist. 17. quod
naread aliquod falsum, quando simul quando sunt duse causee partiales

concurrunt ad eumdem actum, et ar- concurrentes ad eumdem actum, non

guo sic, primo Idem actus credendi
: erit substantia actus ab una, et inten-
simul est secundum inclinationem sio actus ab alia, sicutdicebat unaopi-
utriusque fidei, scilicet aoquisitae et nio ibi improbata, sed simpliciter ab
infusse, aut ergo ille idem actus elici- eodem est substantia et intensio ac-

turabutraque fide circa idem objec- tus, ita quod tam ab una causa par-
tum complexum, aut circa aliud et tiali est substantia et intensio actus,
aliud. Si secundo, hoc non videtur, quam ab alia partiali, licet actus sit

quia tunc non esset idem actus, non perfectior ab una quam ab alia; hoc
enim eodem actu assentitur pro statu stante, arguitur sic a simili : Si actus
isto diversis objectis complexis, sive assentiendi est tam secundum incli-

diversis articulis fidei. Si primo, ha- nationem fidei acquisitse quam infu-

betur propositum, quia tunc elicitur ste, et similiter intensio ejus secun-
simpliciter circa objectum comple- dum utriusque inclinationem, sequi-
xum verum, et tunc actus ille erit in- tur quod eliam veritas seu infallibi-

fallibilis, prout innititur fidei acquisi- Htas actus, quse concomitatur actum,
ta3, sicut etiam quando innititur fidei erit secundum utriusquefidei inclina-
infusse. tionem.
Secundo instatur, quia actus cre- Quarto instatur, quia actus creden- 36.

dendi dicitur verus et infallibilis, non di, ut innititur fidei infusee, et ut eli-
ex se formaliter, cum sit incomple- citur secundum inclinationem fidei

xus, et in ineomplexo non est veritas, infusae, est necessario infallibilis, quia

nec falsitas formaliter, sed forte vir- necessario circa objectum verum, et
tualiter, de quo expositum est in pri- utinnititur fideiacquisitae, sive ut eli-

mo, etaliqualiterin secundo ; est ergo citur secundum inclinationem fidei

infallibilis denominatione extrinseca, acquisit* potest esse fallibilis ; ergo

eoquod terminatur ad objectum com- idem actus credendi numero, erit

plexum formaliter verum, et infallibi- necessario infallibilis, et non neces-

liter verum. Sed est impossibile quod sario infallibilis, quia necessario in-
sit idem actus numero sccundum in- fallibilis, ut innititur fidei infuscc, et

clinationem utriusque fidei, scilicet non necessario infallibilis, ut innititur

acquisitye et infusa3., qui terminetur ad acquisit* fidei, hoc autem est incon-
idem objectum complexum ; ergo si veniens de uno et eodem actu, sicut
cst infallibilis, quia elicitur secun- si idem simul produceretur a causa
dum inclinationem fidei circa hoc necessaria partialiter, etab alia libere,
complexum, Deus ost trinus et wius, et contingenter, et diceretur quod si-

sequitur quod erit a^que infallibilis, mul haberet necesse essc, ct contin-
quando elieitur secundum inclinatio- gens esse. Sic in proposito.
nem fidci acquisitav, quia ita inclinat Quinto instatur, ponocasum quod
et

ad idem objrctum complexum for- quis eliciat actum credendi huic com-
 QU ESTIO XIV. :;:

plexo : Detts esttrinitset unus, secun- dico, de actu assentiendi, quo assentil
dum inclinationem utriusque lidei, et ver i necessario, vel vero contin^en-
tjuod ille ideni actus continuetur a Secundo preemitto, quod quando
ter.

potentia circa idem objeetum comple- duohabitus inclinant ad idem objec-

xuni per lioram, et quod in medietate tum complexum, sub eadem pra ciso i

hur;e deperdatur habitus infusus, puta ratione ex parte objecti, ita quod sit

per peeeatum mortale, et per aliam penitus idem objectum, et pra eise ea- i

medietatem continuetur a potentia dem ratio formalis in objecto, tunc

praecise secundum inclinationem fidei actus elicitus a potentia socundum in-

acquisitse, tunc qmero de illo actu, clinationem ulriusque si erit infallibi-

an sit infallibilis necessario, an non. lis ut inuititur uni habitui, eritsimili-

Si primo, patet quod non est infalli- ter infallibilis ut innititur alteri habi-
bilis ex habitu infuso, quia tunc sibi tui ; patet, quia tota veritas et infalli-
non potest inniti, cum sit annihilatus bilitas actus est a veritate objecti
ex hypothesi ; ergo erit necessario in- complexi; patet, quia sive haberem
fallibilis, prout innititur fidei acquisi- duos habitus inclinantes ad assentien-
tae. Si dicatur, quod non est necessario dum alicui complexo necessario, et

infallibilis desinente habitu infuso, evidenti ex terminis, sicut hoc com-

contra, quia tunc sequitur quod ma- plexum est: Totum estmajus sua par-
nente praecise eodem actu, et circa te, tunc illi habitus inclinarent ad eli-

idem objectum, simpliciter erit muta- ciendum actum evidentem circa tale
tus de infallibilitate in oppositum complexum, et sic actus asserendi
ejus, quod videtur omnino inconve- esset ita evidens prout innititur uni
niens, ut patet inluenti. Sequilur ergo habitui, sicut et alteri, cum uterque
quod idem actus credendi, prout in- inclinet ad idem objectum complexum
nititur utrique fidei, erit neeessario et sub eadem ratione, a quo objecto
infallibilis. est evidentia actus, sic dico in propo-
:»T. Respondeo ad omnes instantias, sito de actu credendi, sive de actu
Articuli
isponsio pra?mittendo aliqua. Primo pra mit- i
assentiendi complexo vero. Tertio necessarii,
omnes .
et l °"
stantias. to, quod actus mtelligendi dicitur ha- praemitto, quod objectum fidei infusae,
g en°J s
bere veritatem et infallibilitatem ab (sive sit necessarium, siveoontingens,
oijjecto, quando ab ipso objecto, ut sic quia sunt articuli necessarii, ut illi de
dependet, sicut actus intelligendi ho- Trinitate, et contingentes, ut illi qui
minem esse risibilem, est necessario sunt ad extra) non ponitur illud ol)-
verus et infallibilis, eo quod dependet jectum verum pneoise, quia inclinat
ab objecto necessario vero et infalli- ad illud, ut in se verum et evidens,
bili, quia est impossibile tale comple- quia tunc non esset tides, sed est ob-
xum posse falsificari ; aliquando est jectum verum, quia revelatum esse
verus, sednon necessario, ut quando vorum al> ipso Deo immediate, quam-
dependet ab objecto non necessario vis enim articuli fidei sint veri, non
vero, sed contingenter vero, sicut ac- tamen assentimus illis, ut veris ex
tus intelligendi, quo intelligo homi- natura rei, sed assenlimus quia fir-

nem esse album, quod comploxum miter assentimus alicui homini, vel
potest aliquando falsificari ; hoc idem communitati fide digne firmiter asse-
 38 QUODLIBET.
renti illum articulum esse verum. Fi- cui firmiterassentit, ut testimonio fide
des ergo infusa, et fides acquisita pra> digno, illud ut verum asserenti.
cise inclinant ad actum assentiendi Ad secundum, patet responsio ex Ad secul
. dau)
eidem vero, sicut huic Verbum est
: dictis in prima responsione ad pri-
incarnalnm, non taraen preecise incli- mum argumentum, quia quamvis sit
nat ad assentiendum sub eadem ra- infallibilis, quia rospicit tale objec-
tione formali, quia infusa inclinat ad tum, aliter tamen ipsum respicit, ut

actum assentiendi illi vero, ut revelato innititur fidei infusa», et aliter, ut in-
a Deo, et asserente illud esse verum, nititur fidei acquisitae, ut supra pa-
cui firmiter credendum est ;
tanquam tuit.

illi, qui nullo modo potest fallere, nec Ad tertium, concedo dictum Docto- Adtertia

falli, et ideo illi actui asscntiendi, ut ris in primo, dist. 17.sed postea nega-
praecise innititur fidei infusa?, non tur similitudo, quia intensio actus
potest subesse falsum.Sed fides ac- est intrinseca realiter actui, et non
quisita inclinat ad illud, idem verum, potest produci aliquis actus in esse,
sub alia tamen ratione, quia assentit quih habeat suam intensionem, sed
non exevidentia terminorum, quia
illi infallibilitas actus est praecise, quia
tunc non esset fides, sed praecise as- respicit objectum, ut sic a Deo reve-
sentit illi, quia firmiter assentit alicui lalum, ut verum, ideo non sequitur
homini, puta Apostolis, vel Ecclesiae necessario entitatem actus, sed prae-
asserenti illud complexum esse ve- cise dicitur infallibilis, quia termina-
rum, et quia tale testimonium ex na- tur ad objectum sub tali ratione con-
tura sua posset aliquando errare, vel sideratum.
decipere idem talis actus assentiendi, Ad quartum, concedo casum illum, Ad qua
prout innititur fidei aequisitae, non sive sit possibilis, sive non, non curo,
est infallibiliter verus ; et ideo, utsic, et dico quod stante tali actu elicito,

non repugnat posse subesse falsum, et fide infusa est infallibilis, quia sibi

licet communiter non subsit, maxime non potest subesse falsum. Cum dici-

quando credit Eeclesieeasserenti, quse, tur, quod tunc non est, cui actu
fides

ut creditur, regitur a Spiritu San- innitatur, dico quod hoc non refert,
cto. quia prsecise dicitur actus infallibilis

30 Istis prsemissis, patet responsio ad pro quantoest elicitus secundum in-

Responsio objectiones. Ad primam concedo quod clinationem fidei circa objectum a

ad am
instau - idem actus ejicitur secundum inclina- Deo revelatum ;
stante ergo illo actu,
liam<
tionem utriusque idem
iidei, et circa circa idem complexum, ita quod ob-
objectum materiale, quia circa idem jectum complexum non mutetur,
complexum, sed non sub eadem ratio- semper stat infallibilis veritas actus,
ne formali, quia actus credendi, ut cui non potest subesse aliquod falsum,
est secundum inclinationem fidei in- quia ex quo fuit infallibiliter verus,
fusaB, est id quo assentit complexo, ut quia ciroa objectum complexum a Deo
a Deo revclato tanquam vero, et actus revelatum, ut verum, sequitur quod
elicitus secundum inclinationem fidei non mutato objecto, et stante eodem
acquisita?, est id, quo potentia assen- actu, quod semper erit infallibiliter

tit eidem vero, ut revelato a creatura, verus.

 QIL-ESTIO XIV. 30

Ad quintwm et ultimum, dico, quod motivis ipsius animae ad cognoscen-

ille actus erii necessario verus, circa dum, el idem diceretur de Angelo.
idom objectum non mutatum, quia ut Et ratio est, quia omnis talis intel-

innititur fidei infusce terminatur ne- lectio, scilicel per se <

i
i propria ct
cessario ad objeetum verum, et ut sic, immediata requiril ipsum objectum
non potest esse infallibilis, quia lieet sub propria ratione objecti praesens,
absolute possit esse fallibilis a fide ac- et hoc vel in propria existentia, puta
quisita tantum. famen concurrente si est intuitiva vel in aliquo per-
fide infusa cum acquisita, est neces- feclo repraesentante ipsum sub
sario infallibilis, qua i
infallibilitas est propria ot per se ratione cognoscjbi-
prsecise, ut innititur fidei infusse, ut lis, si Deus autem
fuerit abstractiva ;

supra expositum est, et sic patet ros- sub propria ratione divinitatis non
ponsio ad instantias. est praesens alicui intcllectui creato,
Alia dubia, qua? etiam important nisi mere voluntarie. Dc praesentia
nonnullas difficultates pro nunc omit- reali patet per illud Ambrosii super
to aliis subtilius indagantibus, etforte Lucam : In ejus polestate satis esl Idemhabet
Aufjust. de
melius intelligentibus doctrinam Joan- videri. cujus naturaenon estvideri,si videndo
Deum.
nis Scoti, etc. vultvidetur,sinon vult nonvidetur,
optimedicit, qupd ejus noturm non
est videri, supple a creatura, quia
SCIIOLIUM.
ejus natura non
causa naturali-
cst
Ostendit aniraam et Angelum non posse in- ler activa bujus visionis. Nec etiam
tuitive vel abstractive, scientia iramediata, seu
aliqua natura creala (q), qua3 est
ex terminis, alque propria, cognoscere Deum
suis viribus. Hatio, quia Deus non e?t prssens naturaliter activa, potest esse causa
ulli iatellectai creato, naluraliier, ex i. dist. 3. liujus visionis, vel perfecte praesen-
q. 2. u. 16. quia nihil naluraliler polest agere
tiae objecti, quia non polestconli-
ad extra, sed lantum quandovult, quia, sivult,
videtur, si non vult, non videlur, ex Ambrosio,
nere in se perfecte essentiam illam
super Lucain. Vide Doct. 2. dist. 3. qua:st. 9. secundum entilatem suam igitur ;

ubi docet, sive habueril Angelus speciem dis-

nec secundum suam intelligibilita-
lincle reprajsentantem Deum, sive non, non
tem.
potuisse illum ex naluralibus habere. Vide i. d.

[. 7. et dist. '). q. 7. Per idcm ctiam (r) patet quod 11.

nihil Creatum potest esse causa ejus Nihil crea-
tum potest
10.
Dc secundo principali fp) licel praesentiae etiam abstractive apud causare re-
pra;senta-
16. et 13. nolitia per se, et propria el imme- intellectum, quia non potest causare tivum Dei
:. 1. 2. p. in se d.
). q. 9. et diata possit distingui in intuitivam aliquidquod sit repraesentativum
3. u. 2.
1.

n.
in 3. d. 14.
q. 3. et
el abstractivam, de qua distinctione proprium el per se divinitatis sul) 1G.

super
ratione cognoscibilis, quia
7.
Met. q. 15.
prius est habitum, lamen de utra- propria
et 18.
que videtur isla conclusio tunc tale repraesentativum non ])ofest

tenenda, quod anima

non potesi causari, nisi vel ab ipsomel cogno-
attingere ad notitiam Dei propriam ab aliquo perfecte conti-
ibili, vel
et immediatam ex perfectione sua nente ipsum sub ratione suae co-
naturali, etiam pro quocumque gnoscibilitatis.
statu naturae ; concurrentibus etiam Etsi igitur Deus possit cognosci
quibuscumque causis naturaliter per aliquod reprflesentativum, illud
 40 QUODLIBET.

tamen non posset causari nisi imme- et in operando, utpotentia organica,

diate ab ipso Deo illud voluntarie sicut scnsus lertia quae est forraae
;

causante. habentis esse in materia, sed ipsa

Gontra istud, quidquid pcr se
(s) non utilur materia, sivc organo
continetur sub primo objecto natu- materiali in operando, talis cst in-

rali alicujus potentiae, ad illud po- tellectus nosler. Isti tripliciter po-
tentia potest naturaliter attingcre, tentiae correspondet triplex objec-
alioquin objectum primum non csset tum proportionalum, primse quiddi-
adaequatum potentiae, sed transcen- tas separata omnino a maleria se- ;

densin ratione objecli nunc aulem ; cundae singulare omnino maleriale ;

ens, quod est primum objectum tertiae igitur correspondet quidditas

naturale intellectus, verissime con- rei rnaterialis, quae licet sit in inate-
venit ipsi Deo ; igitur, etc. ria, tamen non cognoscitur ut in
Vide var.
inl. q. 2.
W ciuod
Diceretur
\
(t) objectura
.
J
pri-
\
maleria singulari.
mum naturale potest
.

et hunc q. dupliciter m-
'

sajpe.'
'
telligi Uno modo, ad quod potentia
:

log.Sem inclinatur. Alio modo ad quod po- GOMMENTARIUS.

SjKj^in! tentia potest naturaliter atlingere,
ciinatjonis
scilicet ex concursu causarum nalu- (p) De secwido principali, ubi viden- 39,
et attin-
gentiae. ralium, ens in sua communitate, dum est de cognitione perfecta et im- An animj
pro quo|
sive sit univocationis, sive analogiae, mediata, an scilicet anima pro qijo- cnaiqui
pos^it a|
non curo modo, etsi ponatur objec- cumque statu possit cognitione' per- tiDgere
Trinita-j
tum adaequatum cujuscumque in- fecla et immediata attingere Trinita- tem. I

loquendo de objecto
tellectus creati, tem. Dicit, quod licet notitia per se et
adaequalo (u) primo modo, non propria et immediata possit distingui
tamen de objecto adaequato secundo in intnitivam et abstractivam, de qua
modo, imo sic pro quocumque supra habitum est. Abstractiva perfec-
stalu, cujuscumqueintellecluscreati ta Trinitatis est notitia distincta et

preecise, ens limitatum est objec- immediata, qua; immediate altingit

tum adaequatum, quia praecise illud ipsam, et non per aliudobjectum prius
potest atlingi virtute causae natura- cognitum, excludendo aliud in ratione
litcr molivae intellectus. objecti cogniti, non excludendo ta-

Sed nec ens (x) adbuc in tanta men aliud in ratione formali cogno-
communitate acceptum est objectum scendi, quia sic communiter species
naturale intellectus liumani, ut intelligibilis est ratio formalis causan-
videntur aliqui dicere, sed speciali- di hujusmodi notitiam abstractivam.
ter quidditas rei materialis. Ad quod Similiter intuitiva propria et perfecta
ponitur talis ratio, potcntia enim et immediata est illa, qua? distincte
proportionalur objecto ; triplex au- attingit ipsam Trinitatem,ut in se per-
tem ponitur potentia cognitiva, fecte pra^sentem, et ipsa immediate
quaedam omnino scparalaa inateria, attingitur, excludendo omne aliud in
et in essendo et in cognoscendo, ut ratione objecti cogniti, non tamen
intellectussubstantiaescparala 1
;
alia excludendo aliud in ratione formali,
conjuncta matcria^, ct in essendo, sive aliud potens supplere vicem ra-
 QUjESTIO XIV II

tionis forroalis, el sic Deitas esl prae- notitia intuitiva objecti causffi natura-
- patio cognoscendi ipsam Trinita- liter motitivse sunl intellectus, et ob-
tem, et ipsa soln, ut comparatur ad in- jectum in se ppa?sens, vel aliquod ens
tellectum divinum est ratio raovendi creatum virtualiter continens perfec-
ad notitiara intuitivam Deitatis et tam entitatem objecti, et ista 1
tantum
Trinitatis. Sed ut comparatur intellec- et proprie sunt causaB naturaliter mo-
tui creato voluntas divina est patio tivffi ipsius animffi causantes natura-
formalis movendi, et in hoc supplet liter notitiam intuitivam objecti, nul-
vicem objecti, sive rationis forraalis la enim alia causa videtur posseassi-
ubjecti visibilis, ut exposui inprologo, gnari, nisi intellectus et objectum in
i
quaest. penultima. Et loquitur tiic de se pra^sens vel aliquod creatum vir-
w notitia simplici tam abstractiva quam ipsum ob-
tualiter continens perfecte
intuitiva, scilicet perfectaet immedia- jectura, cum notitia talis prgecisc
ta et non loquitur de notitia comple-
; causetur ab intellectu et objecto in se

xa mediata etimmediata, ita quod illa prffiscnte, vel aliquo supplente vicem
dicitur incornplexa, perfecta et imme- illius objecti, vel ipsum virtualiter
diata, qiuc terminatur ad objectum continente, et hoc patet a Doctore in
incomplexum distincte et immediate primo, dist. 3. q. 1 . et dist. 8. quxst.
modo praeexposito ; et illa dicitur com- 3. Sed causffi naturaliter motivffi ip-

plexa et immediata quae terminatur ad sius animffi, sive ipsius intellectus

cumplexum notum ex terminis, quia respectu notitiie abstractivffi, sunt in-

omnis propositio immediata est etiam tellectus et species intelligibilis ob-
per se nota, ut patet per ea, quee ex- jecti, qua3 species intelligibilis, vel

posui inp/imo, dist. 2. part. i.q. 2. est causata ab ipso objecto intelligi-
notitia vero complexa est illa, quae bili, sive immcdiate, ut in intellectu

terminatur ad complexum non notum Angeli, qui immediate potest recipere

ex terminis, scilicet illa qrae termina- speciem intelligibilem ab ipso objec-
tur ad conclusionem demonstratam. to, ita quod non requiritur aliud me-

De hac complexa, sive mediata,, sive dium immediate causativum, ut patet

immediata non loquitur in proposito, a Doctore insccundo, dist. 3. q. ultima
sed intendit de incomplexa primo et dist. 9. vel raediate, ut in nobis pro

modo, scilicet immediata, et perfecta statu isto ubi objectum sensibile extra
tam intuitiva quam abstractiva. non immediate movet inteliectum,
iu. El ponithanc conclusionem Anima : causando speciem sui intelligibilem,
DimarjMQ //,,// potcst attingcrc ad notitiam Dci sed tantum mediate prius causando
immediatam ex perfectione
ad propriam et speciem sensibilem in aliquo sensu
Mpr™ sudnaluralU cssct pro quocumque statu exteriori, qua causata immediate cau-
nd[u
satur alia species in virtute imagina-
'
l '

naturse, concurrentibus etiam quibus-

cumque caush naturatiter motivus ip- tiva, quffi dicitur phantasma, et illa

sius animsB ad cognoscendum ct idcm ;

immediate cum intellectu agente,
diceretur de Anfjelo. causat speciem intelligibilem objecti;
Pro majori intelligentia hujus litte- vel illaspeciesintelligibilis est causata

pse declaro aliqua: Primo de causis in nobis ab aliquo objecto, remote ta-

motivis anima^ respectu notitiai 1

. De men virtualiter continente entitatem
 42 QUODLIBET.
objecti intelligibilis. Exemplum primi movere intellectum ad sui notitiam
in nobis, patet de albo extra, quod intuitivam. Loquendo de ista preesen-
prius causat speciem in organo visus, tia, dico quod haec est duplex quee- :

et species illa causat aliam in organo dam est formalis et motiva, quando
imaginativa?, quae dicitur phantasma, scilicet objectum in se formaliterprae-
et illa immediate causat speciem in- sens in ratione objecti actu intelli-

tellig4feilem ipsius albi, partialiter ta- gibilis potest movere intellectum

men, et sic in cognitione abstractiva partialiter causando notitiam sui in-
quidditatis albedinis, istae ponuntur tuitivam in illo intellectu. Qusedam
causse naturales, ita quod immediatse est prsesentia tantum formalis, et
causae notitiee sunt intellectus et spe- nullo modo motiva, ut quando intel-
cies intelligibilis, ut alias probavi, et lectui relatio realis est pra^sens in ra-
mediatee sunt objectum extra et spe- tiome objecti actu intelligibilis, et ta-
cies objecti in sensu exteriori.et phan- men ipsa nullo modo potest causare
tasma in sensu interiori, ita quod istee notitiam sui ; est tamen praesens vir-
ordinate se habent modo pra?exposito. tualiter, id est, quod ipsa virtualiter
Exemplum secundi,posito quod objec- continetur in alio potente causare no-
tum A nec pro statu isto, nec pro alio titiam intuitivam, ut puta extrema
habeat virtutem movendi intellectum absoluta illius relationis, quando sunt
ad sui notitiam abstractivam, sed quod praesentia in se causant primo noti-
virtualiter contineatur in aliquo sen- tiam sui, deinde relationis virtualiter
sibili, et dicatur B, tunc B, im- contentse. Et loquendo de ista prae-
mediate movet sensum exteriorem, sentia virtuali, dico quod quoddam
causando speciem sui sensibilem, et objectum continet virtualiter prgesen-
illa causat aliam in sensu interiori, et tiam alterius in ratione objecti intelli-
illa causatspeciem intelligibilem pri- gibilis, sic, quod non potest immediate

mo ipsius B, et post causal speciem facereobjectum virtualiter contentum

intelligibilem i4,si potest habereillam, esse praesens intellectui in ratione
vel si non potest, tunc eadem species actu intelligibilis, nisi prius sit in se
intelligibilis A causat una cum intel- pra3sens in ratione objecti actu intel-
lectu primo notitiam A, et deinde no- ligibilis, id est, nisi prius sit in se
titiam A, et deinde notitiam B, et ista; prsesens, potens immediate oausare
solse sunt causse naturales notitise abs- notitiam sui intuitivam, nunquam
tractivee in intellectu nostro. posset facere objectum contentum vir-
41, Secundo nota ibi de praasentia ob- tualiter praesens, et sic nunquam pos-
jecti in se, quod aliud est loqui de setimmediate causare notitiam intui-
preesentia objecti reali, et inse, et non tivam contenti virtualiter, nisi prius
in ratione actu intelligibilis, et aliud vel simul causaret notitiam sui intui-
Praesentia de preesentia objecti, et actu intelligi- tivam. Et hoc modo objectum natura-
bilis, quia primo modo Deus est per- liter motivum per modum naturae
fectissime praesens, cum sit ubique non potest facere aliud objectum vir-
per perfectam praasentiam, sed non tualiter contentum esse pra^sens po-
secundo modo; tunc secundo modo tentiae in ratione objecti actu intelligi-
dicitur prsesens, quando actu potest bilis, nisi prius fuerit in se pnesens
 QILESTIO XIV. 43

praesentia objecti actu intelligibilis ; cujuscumgue intellectus creati, sed

el sic non potest immediate causare respectu sui intellectus est objectum
notiliam intuitivam objecti virtualiter mere per modum nalune.
contenti in aliquo intellectu, nisi prius Dico ultra quod ipsa voluntas di\ i- 42.

causaret notitiam sui intuitivam. Et na non tantum continct omne objec- Nota -

sic sequitur quod essentia divina, qure tum, voluntarie causando pncsentiam
virtualiter continet omne objectum, realem illius, respectu notitice intuiti-

non potest facere aliquod objectum va», sed etiam potest immediate cau-
contentum esse pra^sens preesentia sare prsesentiam cujuscumque objecti,

objectiva alicui intellectui, etiam di- qua objectum sit pra3sens preesentia
vino, nisi prius sit in se praesens prae- objecti intelligibilis abstractive, quia
sentia objectiva eidem intellectui ; nec potest immediate causare speciem in-

potest immediate causare notitiam in- telligibilem cujuscumque objecti,

tuitivam objecti contenli in aliquo in- etiam essentiae divina3, ut patet in se~

tellectu, nisi prius in eodem causaret cundo, dist. 3. q. 9. Potest etiam im-
notitiam sui intuitivam, ut alias ex- mediate causare notitiam abstracti-
posui supra in quodlibetis, et hic, et vam cujuscumque non cau-
objecti,
etiam patet a Doctore in primo, et in sando notitiam abstractivam sui,cum
quodl. Dico secundo, quod quoddam sit objectum mere voluntarium se- ;

continet virtualiter preesentiam alte- cus est de objecto non voluntario, sed
rius objecti, sic, quod immediate po- naturali et movente per modum na-
test facere illud contentum esse in se tune, quia tale non potest immediate
pra?sens pra?sentia objectiva, et ta- causare speciem intelligibilem alicu-
men ipsum continens nullo modo erit jusobjecti, virtualiter contenti in ali-
praesens preesentia objectiva, et tale quo intellectu, nisi in eodem intellec-
continens est continens voluntarium, tu, simul vel prius causet speciem
et non per modum naturas ; et sic vo- sui, sive mediate, sive immediate mo-
luntas divina continet hoc modo omne do preeexposito, nec similiter potest
objectum ita quod in quocumque in-
, immediate causare notitiam abstrac-
tellectu (excepto divino) potest imme- tivam virtualiter contenti, nisi prius
diate causare praesentiam objectivam mediate, vel immediate causet noti-
cujuscumque objecti, etiam essentias tiam sui.
divinao, non causando, sive non fa- (q) Deinde nota ibi : Nec etiani ali-
ciendo se prajsentem tali intellectui qua natuva creata, qux est naluraliter
preesentia objectiva ; et similiter po- aclivam, potest csse causa hujus visio-
test immediate causare notitiam intui- nis, et perfectx prxsentix objecti, quia Nota.

tivomcujuscumqueobjectietiamipsius non potest continere in sc perfecte es-

essentia' divinse, non causando noti- senliam illam sccundum entitalem
tiam sui nec intuitivam, nec abstrac- suam, ifjitur nec secundum suam in-
livam, et hoc est, quia est objectum telligibilitatem. Hoc patet, quia potens
mere voluntarium. Et sic dicimus virtualiter continere effectum pro-
quod Deus non sub ratione Deitatis, prium alicujus causo3, potest perfecte
sed sub ratione qua est volens, est continere entitatem illius causa3, quia
objectum mere voluntarium respectu ex quo talis effectus sequitur entita-
44 QUODLIBET.

tem propriam, non videtur posse im- et d. 10. Sed si aliud potest causare
mediate causari, nisi vel a causa pro- prsesentiam objectivam modo prsedic-
pria et sibi adaequata, vel ab aliquo to objecti actu intuibilis, hocnihil
perfecte continente entitatem illius aliud est, quam posse actu causare
causse, ut exposui in secimdo, dist. 2. notitiam intuitivam illius objecti, et

Gum ergo notitia propria alicujus ob- per consequens perfecte continebit
jecti, sive intuitiva, sive abstractiva entitatem et intelligibilitatem illius

preecise sequatur entitatem objecti sic objecti. Cum ergo nulla creatura pos- Nul| a cr l

intelligibilis, patet, quia illa notitia sit virtualiter continere entitatem contiotl
t^ •
-l i
•
entitale*
non potest esse notitia alterius objecti, Dei, sequitur quod nec poterit causa- Dei. I

sed prsecise illius cujus est, statim se- re preesentiam objectivam ejus modo
quitur quoda nullo immediate
poterit preeexposito, nec ejus notitiam.
causari, nisi ab ipso objecto, vel ab (r) Deinde nota ibi : Per idem etiam 43.
j

aliquo perfecte continente entitatem patet quod nihil creatum potest esse

illius objecti. Nec similiter preesentia causa ejus prsesentise abstractivse apud
objectiva perfecta, quae tunc est, quan- inleUectum, etc. Proprium reprsesen-
do objectum actu potest intueri, non tativum in cognitione abstractiva est
potest immediate causari, nisi vel ab species intelligibilis objecti propria,
ipso objecto, vel ab aliquo perfecte ut patet a Doctore in 1. dist. 3. q. 6. et

continente ipsum. Et intelligo sic, in 2.dist. 9. Hic tamen nota, quod spe- e
jR, £'.
ea
,'{
b
quod causare pra^sentiam objecti res- cies intelligibilis propria objecti est propria <i

pectu notitia3 intuitivse est facere ob- duplex, queedam dicitur propria for- dupiexi

jectum tale esse actu intelligibile in- maliter, etestilla qua3 immediate est
tellectione intuitiva, id est, quod actu repreesentativa objecti, et imme-
possit immediate causare notitiam il- diate causativa notitiee objecti ; et sic
lius intuitivam ; sic ergo A posse omne objectum potens haberealiquam
causare perfectam pncsentiam B. in speciem preecise ipsum repreesentan-
ratione objecti actu intuibilis, nihil tem, dicitur habere proprium reprae-
aliud est quam .4 posse immediate sentativum formaliter, quando actu
causare notitiam intuitivam ipsius B, repra^sentatur per illam, etilla imme-
qua3 ponitur propria ipsi^, et sic pro- diate potest causare, partialiter tamen
pria quod nullo modo potest alteri notitiam abstractivam objecti cujus
competere, et sic sequitur quod A per- est. Alia est speflies objecti propria
fecte contineret entitatem et intelligi- non formalis, sed tantum virtualis, et
bilitatem ipsius B. Quando ergo ob- est quando objectum non habet pro-

jectum immediate dicilur causare priam speciem, quia tamen secundum

praesentiam sui in ratione objecti in- suam entitatem virtualiter continetur

tuibilis, tunc est ipsum B immediate in aliquo objecto habente propriam

posse causare notitiam sui intuiti- speciem, tunc illa species est propria
vam, quia ut sic prresens, est pars illi objecto contento, quia tale conten-
memoriffi perfectee, ut exposui in tum praocise natum est cognosci abs-
primo, dist. 2.parte 2. q. 3. ct dist. 3. tractive per illam, quamvis non sit

q. 1 . exponendo titulum quaastionis, et formaliter species illius contenta. Spe-

hoc idem in 2. dist. 3. q. 8. q. et q. 10. cies propria et formalis objecti, vel
 QILESTIO XIV. \:\

causatur ab ipso objecto, et hoc me- potentia habetnaturaiem inclinatio-

diate vel immediate modo preeexposi- nem, non tamen de objecto adsequato
to;velsinon causator ab ipso objec- secundo moe/o,quod,scilicetsitnaturali-
to, non potest tamen ab aliquo eausa- ter attingibile ex concursu causarum
ri, nisi contineat virtualiter entitatem naturalium, imo sic loquendo de tali

objecti propter oausam superius dic- objocto attingibili naturaliter pn> quo-
tam, quia talis species est ita etlectus cumque statu cujuscumque intellectus
proprius objecti, sicut notitia intuiti- creati, prsecise ens limitatum est objec-

va,ethoc mediate vel immediate. Si- tum adsequatum, <ptia pnccise polest
militer loquendo de specie secundo attingi virtute causse naturaliter motivse
modo, scilieet virtualiter, illa non po- intelleclus, id est, quod omne ens
testcausari, nisi vel ab objccto, cujus creatum potest naturaliter movere, et
ponitur species propria formaliter per modum naturse potentiam, cujus
continente ipsum objeetum virtuali- ponitur objectum, imo tale, ut est
ter, vel ab alio simul virtualiter con- praesens in ratione objecti, necessario
tinente sic utrumque objectum, cu- movet, partialiter tamen, ad notitiam
jus ponitur species propria formaliter, sui, et omnium virtualiter et essentia-
et objectum, cujus ponitur species liter contentorum, ut alias exposui in
propria virtualiter, quia A continet si primo, dist. 3. o. 3. Sed ens illimita- Doctrina
subtilis.
virtualiter B adeequate, C non posset tum, et si moveat per modum naturge
continere virtualiter B, nisi etiam intellectum proprium, et per conse-
contineret virtualiter ipsum A ; et sic quens sic dicatur objectum ejus na-
patet expositio hujus litterae. turale, tamen ut comparatum intel-
anima (f) Conlca istud. Doctor instat, pro- lectui creato, nullo modo est
j
JBSltCO- .
obiec-
J
:noscere bando quod anima possit naturalitcr tum naturale ejus
non molivum, cruia
tincte. cognoscere lpsum Deum, etiam ais- movet per modum natunc, sed tantum
tincte, et hoc tam abstractive quam libere accipitur ergo hic objectum
;

intuitive, et probatio est ista : Quid- naturale potentise, non prout naturale
quid per seconlinetur sub primo objec- distinguitur contra supornaturale, sed
tiim to naturali alicujus potenlise, etc. Ma- ut distinguitur contra voluntarium, et
ri ii) 1
•<
>
1 j i . •
i t^ • •

•turaie jor est nota, et

i

jam probata i

a Doctore sic accipitur objectum naturale poten-

il~_in proloy. q. 1. Minor etiam est nota, quod movet per modum naturge
tia?,

et probata a Doctore in 1. dist. 3. q. 3. ipsam potentiam, vel si non possit

quod ens, quid ponitur adae-
ubi vult, movere propter sui imperfectionem,
quatum objectum intellectus, prasdi- saltem sufficit quod virtualiter conti-
cetur in 7///V/ de Ueo ; hoc idem dist. neatur in alio objecto, quod moveat
8. o. 2. potentiam per modum naturse ad no-
(t) Dicerelur. Hic Doctor respondet titiam ipsius objecti virtualiter con-
huic rationi, quae etiam responsio ha- tenti. Dicit ergo, quod loquendo de
bita est in proL quod q. 1. et dicit, objecto naturali, isto modo omne ens
objectum priraum naturale potest du- creatum movet naturaliter intellec-
pliciter intelligi. ttim creatum ad sui notitiam, et vir-

41. (u) Loquendo de objecto adsequato^ tualiteret essentialiter contentorum ;

primo mddO, prout, scilicet ad quod vel si non potest formaliter movere,
 46 QUODLIBET.

saltem continetur virtualiter in alio cise quidditas rei materialis. Et heec

ente creato, quod movet naturaliter, opinio fuit pertractata inprimo, dist. 3.

sive per modum naturae ad notitiam q. 3. et in 4. dist. 45.

Movet dico ipsum

virtualiter contenti.
intellectum creatum, saltem loquendo SCHOUUM.
deomni ente creato absoluto quia Impugnal opinionem D. Thom. dicentis quid-
omne tale, vel formaliter movet per ditatem rei materialis esse ol>jectum adaequa-

modum naturae intellectum creatum, lum nostri intclleclus pro hoc slatu (de quo i.

dist. 3. q. 3. et 4. dist, 49. q. 11. n. 3. uhi

vel virtualiter continetur in alio ob-
refutat optime hanc opinionem, fcet rationes
jecto creato per modum naturse moti- ejus). Primo, quia Beati tantum viderunt ma-
vo intellectus creati ad notitiam terialia, vel acciperent aliam potentiam. Se-

contenti. Et dixi de cundo, quia D. Thom. ponil dependentiam

illius virtualiter
intelleclus noslri a phantasmalibus, csse pcena-
ente absoluto, quia sunt aliquae rela-
lem, non naturalem, quod videtur D. Augustin.
tiones, quse terminantur ad Deum, et de quo 2. disl. 3. p. 3. n. 34. et 2. d. 11. q. i.

arguit; quadrupliciler Egs ilHmitalum esse

sint entia limitata, et per se intelli-
:
si
objectum motivum, vel sub motivo intellectus
gibilia, tamen non possunt movere nostri.
intellectum ad sui notitiam ; nec si-

militer prsecise virtualiter continen- Sed contra arguitur (a), quia si 12.

tur in alio objecto creato, quod possit illud intelligeretur de proprio objec- d. Thot
v n
per modum movere intellec-
naturse to humani, ut est talis
intellectus q
.'
n. &
4 * e q
tum creatum ad earum notitiam, quia potentia, sequereturquod intellectus a rt 'i!

etiam dependet earum notitia a termi- Beati haberet quidditatem rei mate-
no, sicut etiam ab ipso dependet in rialis pro objecto adsequato ; vel si

Non possunt ergo cognosci

entitate.
ex solo concursu causarum natura-
lium, cum ad earum cognitionem re-
quiratur cognitio termini modo
non, non maneret eadem potentia
qua3 modo, quorum utrumque est
falsum.
; Nec valet dicere, quod eleva-
(b)

Deusnonmovet intellectum creatum turperlumen glorioe. Nullus enim

naturaliter, id est, per modum natu- habitus elevans potentiam potest
ree, nec ad notitiam sui, nec ad noti- habere objectum, quod transcendat
tiam contentorum in eo, sed ut sic primum objectum potentta', quia
praecise movet intellectum proprium, ille habitus non esset illius poten-

ut magis infra patebit prsesenti arti- tiae, sed vel esset in se polentia, vel
culo. faceret potentiam esse aliam ab ista,
Quid sit (x) Sed nec ens adhuc in tanta com- sicut haberet aliud objectum pri-
b
°a J«quT munitate acceptum. Hic recitat opi- mum
Dico quod objectum 1Je x ot
'

'"lecius!
1
"
nionem Thomae de objecto ada -
D. 1
(c) igitur,

quato intellectus humani, loquendo naturale, hoc est naluraliter attin- teiieciu
.... ,
• ,
,, ,
•
,
anima! e
de intellectu ex natura potentise. Et gibile adcequaluin mtellectui nostro, Angeit.

dicit, quod objectum adrcquatum in- etsi pro statu isto sit quidditas rei ligeVnfl

tellectus hujusmodi loquendo de matcrialis, vel forte adhuc specia- l!

fJ S ma2
objecto adaaquato motivo naturaliter, lius, quidditas rei sensibilis, intelli- n°°ur^
non est ens limitatum, ut est com- gendo non de proprie so- stuisibili

mune omni ente creato, sed est pra> lum, sed etiam de incluso essentia
 QILESTIO XIV. 47

liter, vel virtualiter in sensibili ;

objecti primi accepti secundum Arguitur
eus ut sic
tamen obiectum adaequatum intel- suam totam indifferentiam, ad po- esse objec-
... tum moti-
lectui nostro ex natura potentiae non tentiam quam pnmo respicil accep- vom intei-
<L S nos
estaliquid specialius objecto intel- tam secundum suam totam imlilVe- J r i,

lectus Angelici, quia quidquid potesl rentiam, est idem modus se habendi
ab uno, el ab alio, ethoc
intelligi in movendo, scilicet naturaliter, vel
saltem concedere debel Theologus, non naturaliter. Nunc autem ens
qui ponil istum siiiiuni non esse illimitatum movet naturaliter ali-
naturalem, nec istam impotentiam quem intellectum,ij ut divinum ;

intelligendi, respectu multorum in- igitur simili modo movet qucmlibct

telligibilium, esse naturalem, sed intelleclum. Alia est minor isla
poenalem, juxta illud 15. de Trin. aliquod ens movet naturaliter intel-
27. Certa, inquit, oculis tuis interio- lectum causatum, et sequitur, igi-
ribus lux illamonstravit, illa. scili- tur quodlibet simili modo movebit.
cel aelerna, de qua ibi loculus cst. Major ista probatur, primo indu-
El subdit : Quae igilur causa cst, cur cendo de potentiis et objectis earum
acie fixa lucem ipsam videre non primis, et per se objeclis contentis
possit, nisi uiique infirmitas ; et sub illis primis. Probatur secundo,
quis eam tibi fecit, nisi iniquitas. quia objectum proprium sccundum
Ei de hocsupra ibidem : Otuanima totam suam indifTerentiam est adse-
mea, ubi te sentis esse ? ubi jacesl quatum objectum, et respicit j)oten-
Sequitur Agnoscis recte te essein tiam suam secundum totum genus
hoc stabulOj quo Samaritanus ille suum, ut proprium extremum ali- ;

produxit illum, quem reperit muUis quis igitur est modus proprius
a latronibus inflictis vulneribus se- secundum quem hoc exlremum
mivivum relictum. respicit illud. Ille igituridem modus
Tamen Philosophus, qui statum salvabitur inter quaecumque exlre-
istum diceret simpliciter naturalem ma particulariter contenta sub islis

linmiiii, nec alium experlus erat, primis extremis, quia particularia

nec ratione cogente conclusit, dice- extrema, et se respiciunt secundum
rel forte illud esse objectum adae- hoc quod includunt prima exlrema,
quatum intelleclus humani simjilici- el ita se respiciunt eodem modo quo
ter ex naluralibus potentia^, quod illa prima.
percepil sibi esse ada^quatum pro Praetereaomnis actus pr*ce-
(#),
statu isto. dens actum voluntatis est mere
Contraista arguitur (d) quod ens naturalis nunc autem actio essen-
;

noii laiilum limilaliim, srd illimila- tia3 divinaB, cliam

objeclum
ul est
lum sil objectum naluraliter moti- movens intellectum creahim, pra?-
vum intellectus creati, el iia ens ui cedil actum voluntatis igitur, etc. ;

est utrumque,
indifferens ad erit Probatio minoris, quia essenlia, ut
objectum adasquatum naturale, sci- essentia, est objectum beatificum,
licel per actionera causas naturaliter non autem essentia utjvolunlas, vel
agentis attingibile. ui volens ; igitur movere ad actum
Et arguitur primo sic : Kjusdem bealificum convenil essentim ratio-
 QUODLIBET.

ne, qua essenlia per conse-

est, et
quensillaeritprioractionevoluntatis.
Confirmatur, quia si per impossi- COMMENTARIUS.
bile Deus non esset volens, essentia
sua naturaliter moveret intellectum Sed contra arguitur. Hic improbat
(a)

ad videndum ipsam igitur et modo ;

opinionem D. Thomae dicens quod
similiter movebit, cuin non moveat si intelligeret de proprio objecto in-
inquantum volens, sicut nec est pri- tellectushumani, ut est talis potentia,
mum objeclum inquantum volens. sequeretur quod intellectus Beati ha-
(f) Praeterea, ol)jectum omne gignit beret pro objecto adsequato quiddita-
notitiam actualem sui,et ista gignilio tem rei materialis, et tunc nullum
est naturalis, propler quodgenitum immateriale posset naturaliter cogno-
dicitur proles secundum Augusti- scere, et sic una anima non posset
num 9. de Trin. cap. ult. igilur ista naturaliter cognoscere nec seipsam,
visio essentioe in intellectu Beati na- nec aliam, cum non contineatur
turaliter gignetur ab illa essentia. sub quidditate materiali, ut patet,
Preeterea (g), si voluntas necessa- quod est valde inconveniens, vel si

rio concurritcum essentia in ratione non, non maneret eadem polentia

principii motivi ad actum beatificum qu% modo, id est, quod si intellectus
intellectus creati, quaero quis est Beati haberet aliud objectum, quam
ordo essentiae et voluntatis in mo- quidditatem rei materialis, tunc se-

vendo ? voluntas enim non potest queretur quod non esset eadem po-
motiva potentiae, et essen-
dici ratio tentia hic et in patria, quia eadem
tiasecunda quasi virtute ejus mo- potentia semper manens eadem, ha-
vens. Oportet igitur dare e con- bet idem objectum adeequatum, cum
verso, scilicet quod essentia sit quaacumque potentiee habeant suum
prima ratio motiva sed prima ratio;
proprium objectum, et potentiee dis-
moliva in movendo tenet suum tinguantur etiam per actus, et actus
proprium modum movendi. Non per objecta ; si ergo hic haberet
enim determinatur ad movendum unum objectum, et in patria aliud,
illud quod secundum est, sed deter- tunc non esset eadem potentia hic
minat ipsum ad movendum, sicut et in patria, quod est absurdum.
videmus, quod activum naturaliter (b) Nec valet dicere. Hic Doctor im-
quantum est de se, necessario agit probat unam responsionem Thomee
in illalamen actione, in qua subja- ad rationem contra opinantom qui
cet voluntati, non necessario agit, dicit quod intellectus, ut intellectus,
sed potest contingenter agere et non licet non possit attingere ad sub-
agere, non quidem ex se, sed prop- stantias separatas, tamen ut elevatur
ter contingenliam in voluntate ad per lumen gloria' potest attingere
agendum. ad hujusmodi substantias, et intellec-
Similiter, si voluntas in agendo tus Beati est elcvatus per lumen glo-
(h) subjaceret principio, naturaliter riee. Hanc responsionem Doctor im-
actio determinaretur ab illo ad de- probat, quia niillus habitus elevans
terminale agendum. potentiam, potest habere objectWfn\
 QILESTIO XIV. 10

quid tramcendat primwn objectum pO' tum limitatum, sed etiam illimifa-

tentide, etc. El patet hoe. quia potentia tum, sil objectum uaturaliter moli-
prius iutelligatur habere habitum, vum intellectus creati, el ita ens, ut
habel suum objectum adsequatum ;
est indifferens ad utrumque, seilioet

patet, quia hahitus potentiae, qui- limitatum et illimitatum, erit objee-

pumque sit ille, necessario preesup- tum adeequatum uuturale, scilicet per

ponit potentiam et objectum, quia actionem causae naturaliter ageutis,

talis habitus potentise inclinal po- scilicet per modum naturae agentis
tentiam ad eliciendum actum circa attingibile. Et sic intendit prohare
ohjectum. circa quod ponitur talis quod etiam essentia divina sit natu-
habitus inclinari, et sic potentia prius ralitor, id est, per modum naturae
habet ordinem ad ohjeotum sibiadae- motiva intellectus croati, causando
quatum. quam intelligatur hahere naturaliter notitiam sui, et arguit
hahitum inolinantem ipsam circa ali- sic primo : Ejusdfifn objecti primi ac-
quod objectum si ergo hahitus lu-
: cepti secundum totam suam indi/fe-
minis gloria? respicerot aliud objec- renliam ad potentiam. Declaro prius
tum quam objectum propriura, quod majorem antequam inducam pro-
habel ex natura potentiae, sequeretur hationem Doctoris, cum dicit Eji/s- :

necessario vel quod talis habitus esset dem objecli secundum suam
accepti
potentia aliqua coguitiva, habens pro totam indifferentiam. Hic objectum
objeeto suhstantias separatas, quod acceptum secundum suam indiffe-
eslahsurdum vel quod non esset
; rentiam non accipitur pro illo con-
eadem potentia quae nunc, quia ut ceptu communi, puta loquendo de
nunc ex natura talis potentiae hahet objoclo intellectus, quod ponitur ens
praecise pro objecto adaequato quirldi- inquantum ens, non accipitur ens
tatem rei materialis, et tuncperillud pro conceptu entis indifferenti ad
lumen haheret aliud ohjectum, sed omnes ipsum pro
ens, sed accipitur
distincta arguunt distinctas
objecta quanto includitur in omni per se
potentias, loquendo de distinctis ob- intelligibili, sive pro quanto compre-

jectis adasquatis, ul patet intuenti. hendit omne per se intelligihile, ita

Haec etiam responsio est improbata quod non praecise tale ens, vel tale,
in 1. dist. 3. q. 3. et in i. dist. 45. sed ut includitur in omni ente, ut
vide ibi multa, ad istam materiam exposui in prologo q. 1. ct d. 3. primi.
ptrtinentia. E1 potentia accepta secundum totam
li /)//(/ iijitnr. Xunc Uoctor assignat suam inditTerentiam non accipitur
ol)jectum intellectus ex natura intel- pra^cise pro potentia in communi,
lectus, et etiam pro statu isto assi- sed prout ipsa potentia includitur pro
gnat quale sit ohjectum, loquendo se iu omni potenlia, et ut compre-
nper dr- objecto motivo intelloctus hendit omnem potentiam, qu® res-

per modum naturae, ut supra dixit. picit illud objectum, tale objectum
Vide in primo, d. 3, q. ''>.
vide ibi sic acceptum, prout scilicel includit,
multa singularia. vel compreheudif omno intelligiljilo

d Contra ista arguitur. H?c Doctor habebit eumdem modum movendi po-
arguit prohando quod ens non tan- tentiam, quam primo respicit. Et bre-
Tom. XXVI. 4
50 QUODLIBET.

viter ista major stat in una propositio- movere eumdem intellectum. Et si-

ne Doctoris in prol. qusest. 3. et in 2. militer si aliquis intellectum natus

dist. 9. sci\icei,quando extrema alicujus est moveri ab aliquo objecto, qui-
proportionis comparantur ad invicem in libet intellectus contentus per se sub
ratione motivi et mobilis, si aliquid intellectu, poterit moveri ab eodem
unum extremi est motivum alterius ex- objecto ; et sic credo quod illa major
tremi, quodlibet contentum sub itlo ex- Doctoris teneat virtute illius propo-
tremo poterit esse motivum contenli allc- sitionis, et major sic declarata pro-

riusextremi contenli subexlremoprimo batur a Doctore sic :Primo inducendo

et adsequato. Exemplum, sint ista ex- de potentiis et objectis earum primis,

trema, scilicet calor sit extremum sive adsequatis, et per se objectis

motivum, sed aliud extremum mo- contentis sub illis primis.

bile sit calefactibile, quse dicuntur (e) Secundo arguit pro-

Praeterea. 47.

prima extrema, si calor in ratione bando quod Deus movet intellectum

motivi respicit primo calefactibile in creatum per modum naturae, et arguit
ratione mobilis, statim sequitur quod sic Omnis actus preecedens actum vo-
:

si unus calor contentus sub calore luntatis esl mere naturalis, id est, eli-

possit calefacere aliquod lignum per citus per modum naturee ; sed actio
modum naturae, quod etiam quilibet essentiee divina), etiam ut est objec-

alius calor contentus sub calore pos- tum movens intellectum creatum,
sit idem calefactibile calefacere. Et praecedit actum voluntatis igitur, ;

ultra sequitur quod si aliquod ca- etc. Major patet, quia tantum sunt
lefactibile contentum per se sub duo modi agendi, unus per modum
primo calefactibili potest calefieri naturee, et alius per modum volunta-
ab aliquo calore, quod quodlibet ca- non sunt plures, nec etiam mo-
tis, et

lefactibile contentum per se sub pri- dusagendi indifferens, scilicet qui nec
mo calefactibili possit calefieri ab sit per modum natura?, nec per mo-
illo calore ; et eodem modo potest dum voluntatis, ut extat probatum a
calefieri, quia unum calefit natu-
si Doctore in primo, d. 2. parte 2. q. 4.

raliter, et reliquum, cum omnia par- et d.Modus autem agendi per

10.

ticipent naturam primi extremi. Sic modum voluntatis essentialiter com-

est in proposito, objectum intellectus petit soli voluntati, licet participative

ex natura intellectus, et ipse intellec- possit aliis convenire, illis scilicet

tus omnino indifferens ad omnem dumtaxat, quae subsunt imperio vo-

intellectum, sunt extrema prima pro- luntatis, ut patet a Doctore in primo
portionis in ratione motivi et mobilis, d. 2. Sequitur ergo quod nullum
quia primum objectum intellcctus aliud agens potest agere per modum
est motivum per modum naturoe voluntatis, sic, quod per naturam
ipsius intellectus, et intellectus est talis agentis possit eompetere. Et si

mobilis ab illo objecto, sequitur quod aliquod ens aliud participative libere,
si aliquod ens moveat unum intellec- sicut aliquando intellectus imperio
tum per modum natura), quod eliam voluntatis elicit actum, tamen ille

quodlibet aliud ens contentum sub actus sic elicitus, necessarib est pos-
objecto primo codem modo poterit lerior actu voluntatis immcdiate eli-
 Ql ESTIO XIV. :;i

oito. cum ille sit actus imperatus. magis cum concurrat

universale,
ut exposui in prol. q. utt. ^fd si actus tam cum intellectu quam cum volun-
Bit simpliciter pricr actu voluntatis, tate, et sic esl commune principium

itn quod 11 11 Uo modo eliciatur imperio respectu intellectus el voluntatis, <•!

voluntatis, ille simpliciter eritelicitus ideo essentia non movet, nec virtute
per modum naturee. intellectus nec voluntatis, inio magis
(f) Prselerea y objectum. Tertio arguit e contra. Tum specialiter, quia tam
sic : Objectum omne gignit notitiam intellectus, quam voluntas habent
actuatem sui, loqnendo tamen de ob- virtutem movendi ab essentia, ut
jeelo motivo, et primo, et formaliter, patet in locis praeallegatis, et sic es-

vel saltem continetur in alio virtna- sentia erit principale movens.

liter, quod movet per modnm na- (h) Similiter si voluntas in agendo
turae ad notitiam contenti objecti, subjacet principio naturaliter activo,

sive objectum formaliter, hoc est, ex determinaretur ab illo ad determinate

ratione sua formali gignat notitiam agcndum. Cum ergo essentia divina
sui, sive contineatur jin alio moven- sit prima ratio motiva, et voluntas
te, sive gignente notitiam illius, sem- secunda, sequitur qnod actio volun-
per illa gignitio erit naturalis, sive tatis subjacebit actioni essentia3 divi-
per modum naturre elicita. et quod nae, et sic essentia determinabit vo-
sit genitum hoc
natnralis, patet. quia luntatem ad sic determinate a^en-
modo dicitur proles secundum Au- dum, et cum ipsa essentia, ut essentia
gustiuum 9. de Trin. c. ult. Dicitur agat mere naturaliler, et per modum
autem proles, sive tilius, quia per naturae, sequitur quod illa quae simul
modum enim
naturse productus ; est erit a voluntate et essentia, erit mcre
de ratione prolis, quod sit per mo- naturalis, et per modum naturaj eli-

dum naturse, ut supra patuitm primo, cita, sicut est actio qua elicitur actus

dist. 2. et 10. et in tertio, dist. 8. beatificus.

igitur ista visio essentiae, cum dicatur
proles in iutellectu Beati, naturaliter
SGHOLIUM.
gignetur ab ilia essentia.
_ Prseterea si voiuntas. Quarto et l»ro solutionc ar^umenlorum, qu.ne fecit, pra>
idem mitlit quaedam primum, quod primum mo-
ultimo arguit probando : Si ;

bile naturali motione in divinis, est inlellectus

voitinUts necessario concurrat cum es-
Dei, et primum movens essentia ejus ; movet
w ntia in ratione pHncipii motivi ad autem prius ad notitiam ingenitam, post ad

actum beatificum intetlectus creati, etc. senitam, dc quo i. dist. 2. q. 7. n. i. et22.

,
... Secundum, eadem essenlia movet naluraliter
1'iiinr
V""' onorlel </</r<? e converso, scilicet . . ... , , ,„
,,. • •
' ' ,
ad lntelhgendum omne ,

inlelhgiwlc Bimplex
,

quod essentia sit prima ratio motiva, non loquitur de complexis), sed non potest
patet. Tum, quia essentia est perfec- movere ad h.-ec, donec prius sit in tribus, de
i-
tissima r»„
entitas
t„m plormalifor
tam ™
Mnm «i:«». quam ,. , quo Jate 2. d. i. q. i. Tertium, duplici motioni
.' .,
'
',.
intelleclus correspondet duples mouo volunlu-
originaliter, non BlC VOiuntas, ut su- lis non naturalis, operativa
Dece8 8aria, aed
pra patuit, q. 1. et </ 5. et in primot Bcilicet, et productiva. Quartum, post ordinem
'"" lioni8 D ri« eequitur motio contingena
dist. i. </. 2. dist. 8. q. 3. esl enim
... i • , per voluntatem, qua facla, vidct intcllecliis
ongo omnium perfectionum ad mtra. divinus allcraill partem complexionia contin-
Tum, quia ipsa ponilur principium gentis, de quo l. diet. 38. num. 2. ct dfst. 39.
 I

52 QUODLIIWT.
n. 23. et Quintum, omnem inlcllectionem
40. distinctum, quodammodo est ])rius
divinae essenliae, quam non causat ipsa natura-
principium operandi:
liter, causat voluntas Dei, de quo 4. dist. 49.

quaast. 11. n. 9. quia ad cxlra omnia surit Si dicas (n) quod productio imma-
immediate a voluntate. net in divinis sicut operatio, res-
pondeo, non imraanet
productio
quantum ad terminum, operatio
14. intelligendum est (i) quod
||ic autem omnino immanet.
rTndis- m °ti°
omnino prima in enlibus est Similiter (o) essentia est naturale
simaTheo- neccssar naturalis, quia
L
i omni 7
motivum ad intelligendum quod-
fun-
logica lun 11- -i-i
damentaiis niotioni voluntatis est alia prsesup- cumque lnlelligibile simplex, sed
uhique no-
tauda.
.

posita, et
...
si ahqua motio
•

m entihus
-i ....,, ,. ..
non nisi pnus llla essentia sit ni
-

est non naturalis, maxime motio omnibus suis suppositis, non qui-
voluntatis est non naturalis. dem quod sine hoc esset defectus
Primum aliqua molio (k) potest
Iteni, principii activi, sed ex parte terrnini
mohile in-
teiiectns
. ,
^ ' '. ...

lntelligi esse ad lerminum simphci-

.
x l
.
l *
. ,«•••.
requintur ordo. bic lgitur completa de hol
d. 1.1
pnmum Ler infinitum, aliqua autem ad ter- est aclio rnere naturalis, et ad termi-
movens
essentia minum finitum, vel ad infinitum num omnino primum, scilicel in-
divina.
includentem finitum ; et illa, qua3 finitum, ubi motio omnino prima
est ad torminum infinitum simplici- est elicere, vel quasi elicere intellec-
ter, cst prior, quia non potest in- tionem in intelligentia paterna. et
finitum pra^exigere finitum. Sicut huic proxima est gignere verbum. 13
Motio
igitur (I) loqui possumus, licet Hanc sequitur actio, quse nata est luntatii
|

improprie accipiendo motionem esse ad terminum omnino primum, iutra

$
ces^ail
extensive, assignari potest ordo pula ad essentiam primam coinmu- iioo tal
ualur
molionum m entibus, et sic loquen- nicandam, qiue licet non sit natura- est du
operat
do, omnino primum mobile motione lis, tamen est omnino necessaria ; el prc
liv
naturali, extensive loquendo, est et heec est motio voluntatis, et haec
intellectus divinus, et ideo primum quasi esl duplex, scilicet ad amare
motivum motione naturali est essen- simplex, et eliam ad amorem pro-
tia divina, ut est primum objectuin cedentem. duplex (e) motio
Ikec
intellectus sui ; igitur omnino prima voluntatis correspondet duplici mo-
motio est naturalis motio intcllectus tioni naturali quse dicta est esse in

divini a suo objecto. Et cum natu- intellectu ad intelligere et dicere.

rale movens moveat mobile inquan- (q) Gontra, aclio naturalis in eo-

tum polest, illud aulein objectum dem preecedit actionem non nalura-
potest movere ad intelleclionem ac- lem ; nunc auleui, per te, actione
tualem sui, et hoc (m) intelligentia naturali intellectus divinus intelligil
ingenita illius personaB, in qua creabile : igitur ista actio pra^cedil

primo esl essentia, et ad actualem omnem actionem voluntatis, et ita

notiliam sui genitam, ad utrainque spirationem Spiritus sancli.

Aclio
naturaliter movebit, licet ordinje {]-) Respondeo, major esl vera, tura
.jii.-nnli
quodam, quia quod estalicui princi- loquendo in eodem ordine ex parte ijiiiUir
natura
pium operandi operatione imma- lermini, hic autem es1 alius ordo
nenle, et producendi productum cx parle primi lerinini et secundi,
 QUiESTlO XIV. 53

.'I ideo naturalis in uno ordinc se- sario movel ad cognitionem cujus-
quiturnon naturalem in alio ordine ;
cumque.
prima enim distinctio ordinum Respondeo, naturaliter movet et al nonmo - "

•
.
• vet, al. si
termmorum
, , i .

attenditur ex parte ;
per consequens necessano ad co-auiemmo-
secunda ex parle principiorum gnitionem cujuscumque, quod esl
quantum ad modum principiandi. pOssibile naturaliter el necessario
Contra (s) ordo principiorum est cognosci hujusmodi est quodcum-
;

prior ordine terminorumj sicut et que objectum simplex, el etiam

principium termino, nam per prin- quodcumque complexum verum ne-
cipium terminus producitur vel cessarium ; non autem tale esl ali-
c municatur. quod complexum de existentia con-
,n termi- Respondeo, antecedens verum esl tingentis, quia non esl natum esse
de lennino lolali, qui simpliciler determinatum ad veritatem*
:t
<;i|.ii csse, noii auleni de lermino (x) Et si quaeras, quare non ne-
formali, ijni solummodo capil esse cessario movel ad talem cognitio-
secundum quid. nem de complexo habendam, (jiialis

Completo autem (t) lolo isto pro- ]>ossei haberideeo?

iniiii.
.
->u
.
niiuinis respectu
sciucel essentiae divinae
primi ter-
com-
.....
Respondeo, aul
gnoscendum snl»
moverel ad co-
aistinctione hoc
Ex term; -
natioui' vo-
luntatisin-
i
•
i
•
t i f <i • •
i''lleclus
non
i

municandee, sequitur ordo alius tore, vei tore, ei naec cognitio videi con-

respectu termini secundi essentiae, non est determinata de altera parte ;

quf^i/disl
39- d 38 '

seilicci creabilis ; et quidem essen- aut si moveret determinate ad en- n! 3.

lia ipsa divina in isto secundo or- gnoscendum alteram partem, illa

dine movel primo ad inteltectionem necessario esset determinata.

simplicem oninis intelligibilis, <
i
l (y) Completo igitur loto ordine
hsec intelligentia, ut jam esl in iri- motionis necessariae, sequitur motio
lms snpposilis : non antein movet contingens illanon potest esse per
;

ad distinctam notitiam veritatis cu- principium naturalis motionis, qnia

jii^i-iiinijiic complexionis, quia si illins non est nisi necessario mo-

. moverel determinate ad cognoscen- vere ,

igitur oportet illins motionis
u iii alleram partem in futuris eon-
(I principium ponere voluntatem. E1
tingentibus, cum naturale movens l'l hujusmodi motio contingens or-
necessario moveat, siMjiiiiiir quod dinate, primo ad intra, quia nisi
intellectus divinus necessario intel- ipsa voluntas determinetur in se ad
ligerel hanc partem contradictionis volendum alteram partem, nun-
fore veram, el ilavel possel errar.3, quam determinabit aliquid ad extra.
vel <i|)|ii.siiiiin non |)ossci evenire, Primo igitur determinal se ad vo-
el Innc non essel contingens, sed lendum hoc fore determinate se- ;

necessarium illinl quod ponitur cs^c cundo, ex lioc inlellectus videns is-

contingens. tam determinationem voiuntatis in-

iii. (ii Si quasralur, cum idem videa- fallibilem, novit hoc esse futurum ;

tur esse ordo cujuscutmque intelli- e converso igitur est in motionene-

gibilis primum intelligibile,ad cessaria el contingente, quia in ne-
quare primum non aeque neces- cessaria primum principium esl na-
 54 QUODLTBET.
lura, el ideoprimo naturaliter dc- nom, scilicet motionem nd actum
terminatur ad propriam actionem ;
intelligendi, qui necessario pra)sup-
in contineente autem primum prin- ponitur, et talis motio ad actum intel- Quomcll
. . . .
uua in ''
cipium est Iiberum, cuius actionem ligendi necessario pra;suppositummo- praesufl
. . ,. . ,. . . •-,
,. .
nat alil,
in pnmo ordine sequitur nalurahs. tiom voluntatis, est simphciter natu-
Gompleta vero motione contingente ralis, ut supra patuit in secunda ra-
ad intra, sequitur motio ad extra, tione. Et si aliqua motio in entibus
illa igitur lota esl contingens, et per est non naturalis, maxime motiovo-
consequens immediate ipsius vo- luntatis est non naturnlis, patet, quia
luntatis, ut principii. Nulluin igitur sola voluntas estlibera per cssentiam,
inlellectuni creatum movet essentia et per modum libertatis movet sive
ut essenlia tanquam motivum per agit.
moduni naturae, sed omnem intel- (k) Item aliqua motio potest intelligi
lectionem illiusessentise, quam non esse ad terminum simpliciter infinilum,
causat aliquod creatum, causat iin- etc. Terminus infinitus simpliciter in
mediate voluntas divina. divinis potest multipliciter intelligi,

Per hoc patet ad argumenta jam vel pro intellectione actuali essentiaa
facla in contrarium. Major enim divimo,qua intellectus divinus forma-
primi argumenti debet sic inlelligi, liter intelligit essentiam, vel pro vo-
quameumque potentiam immediate litione, vel pro essentia, quaa ponitur
mobilem a taliobjecto ipsum objec- primus terminus formnlis tam gene-
tuin uniformiler movet. rationis quam spirationis divina?.
Terminus finitus
...
simpliciter sunt
creatura?, sive in esse objectivo, sive
COMMENTARIUS. in esse existentiaa. Terminus infinitus Termil
• • p •
fillitul
r.
includens finitum erit forte lpsum quidl

v<). (i) Hlc intelligendum est, quodmotio. Verbum, tenendo tamen quod includit infiuiJ
qul
iinb ibo- Hic Doctor intenditdeclarare ordinem respectum adcreaturam.de quo su-
tionum.
motionum, et quae sit simpliciter pri- pra diximus. q. 8. licet hoc Doetor
ma motio. Et recitando litteram, ex- improbet, ut ibi pateUDicitergo, quod
ponam eam. Dicit ergo quasi praemit- illa motio, qu fne est ad terminum infi-

tendo unum, scilicet quod motio om- nitum, simpliciter est prior, et sic mo-
nino prima in entibus, cst necessario tio, qutc est ad intra, erit simpliciter
naturalis, quiaomni motioni voluntqtis prior motione ad extra, cum prima
est alia pr&supposita ;
pntet, quia vo- sit simpliciter ad terminum infini-
luntas nullo modo agit, nisi in pra?co- tum ; secunda tantum ad torminum
gnitum, id est, quod nunquam elicit terminum infinitum
finitum, sive ad 1

actum circa aliquod objectum, nisi includentem terminum finitum, puta

r
idea i"|
pos?;t ll
priccognitum nec similiter
illud sit
...
ehcit
iii-i
actum volendo aliquod com-
; si idea quee ponitur csse coiinitum rei
•

ponatur infimta participative, quae

• •
nitaJ
Quomcl
ta- inteiiecl

plexum contingons, nisi termini sal- men includit terminum finitum, vel quaDi
tem pneeognoscantur, et sic patet tenemlo, et melius ad propositum, C r?aiuS|
^1 11 ' 1
quomodo motio voluntatis ad actum quod intellectio creaturse, qua Deus ^
1 ' 1
,'

necessario pra3supponit aliam motio- intelligit ipsam creaturam, et si sit in ^

^]
 QU^ESTIO XIV.

se formaliter infinita, terminatur ta- nicn ct extensive ponitur non motio,

men ad creaturam finitam ; ct simi- sed quasi motio; nam ubi cst motio
liter volitio oreaturae, qua Deus vult proprie, receptivum reale, el
ibi est
ipsam, licet in se [sit formaliter infi- realiter rcceptivum alicujus realiter
nita, terminator tamen ad creaturam distincti, ut patet in creaturis. Modo
volitam finitam, el iste ultimus modus nec intellectus divinus, nec voluntas
videtur magis ad propositum. Dicit divina aliquod reeipiunt, nec quasi
ergo quod motio qiue cst simpliciter ad recipiunt, cum ista sonent imperfe-
terminum infinitum, est prior simpli- ctionem, ut patet a Doctore in primo,
citer, illa vcro quae est ad terminum dist. 5. q. 2. tamen eo modo quo po-
finilum est posterior, ut probat Do- test ibi nominari motio, suo modo
ctor subtiliter in secundo. dist. i.q. t. nominetur, intelligendo semper ex-
ln isto pra-misso secundo de termino, cludere omnem imperfectionem, vel
scilicet finito et infinito, non tit aliqua quasi imperfectionem.
comparatio motionis per modum na- (m) Et hoc intellicjcntia ingenila illius

turae, et per modum voluntatis. Sed personse,i/i qua primo est cssentia, id

motio per modum natura*, qiue est ad est, in intellectu paterno, qui intelle-
terminum simpliciter infinitum, est ctus, ut in Patre dicitur ingenitus, id
prior motione, quse est ad terminum est, non communicatus Patri per pro-
finitum, et tamen utraque per modum ductionem, sicut communicatur Filio
naturae, quia motio ad notitiam essen- per generationem, et Spiritui sancto
tiae divina? in intellectu divino est per perspirationem, Sequitur, etadactaa- Quomodo
modum naturae, et similiter illa, qua3 lem motionem sui genitam, id est, quod fno^ea^e.
est ad genitum divinum ; sed motio essentia est ratiomovendi se motione
per modum naturai 1
ad terminum naturali, scilicet communicandi se
iinitum est motio ad creaturam in Filio genito, tunc enim essentia mo-

te cognito, et ha?c secunda necessa- vet se in motione genita, quando per

rio prcesupponit primam, ut patet a generationem est ratio communicandi
Doctore in secundo, dist.i.q. l.Simi- se genito, de quo prolixe dictum est
liter motio per modum voluntatis, quae in primo, dist. 5. q. 2. Sequitur: Ad
est ad terminum simpliciter infini- utramque mocebit, licet ordine quodam,
tum, puta ad volitionem, qua volun- quia quod est alicui principium ope-
tas divina vult essentiam divinam, randi operatione immanente, ct produ-
sive ad Spiritum sanctum, est simpli- cendi productum distinclum, quodam-
citer prior motione"per modum volun- modo est prius principium opcrandi
tatis, quce est ad esse volitum creatu- quam producendi. Et hoc satis patet a
rarum, sive ad esse existentire earum, Doctore in primo dist. 2. part. 2. q. 3.

et sic patet littera. ct in secundo, dist. 1. Cum dicit quod Eaaentia

50. (1) Sic igitur loqui poitumus. Ilic essentia, ut essentia, est primum mo- "enmas"
ic osten- intendit ostendere ordinem motionum tivum intellectus divini per modum
Jit onli-
emmotio-
.,...
in divmis,
-'ji
accipiendo tamen
/•
mofto-
<

natura', pnesupponit quod prius pro-

• i

nem extensive ad inlra, quia simpli- bavit, dist. .">.

q. [, scilicet quod sim- inteilectua
3
citer loquendo proprie de motione, ad pliciter prima enlitas in divinis est priorvo -
1
intra nulla est motio, improprie ta- essentia, ut essentia. quaj ponitur
'

viua.
 56 QUODLTBET.

prima in esse reali perfectissimo, et immanens proprie est illa, cui non inteiiet

ideo sequitur quod ipsa sit simplici- correspondet aliquod productum, ut iaiWui

ter primum objectum motivum intel- terminus talis actionis, et sic operatio,

lectus divini. Similiter quia intelle- scilicet intellectio vel volitio, dicitur

ctus divinus est simpliciter prior vo- actio immanens, quia per ipsam non
luntate divina, ut patet, sequitur quod dicitur aliquid habere esse productum,
primum mobile ab essentia divina erit sed productio, puta generatio divina
ipse intellectusprima enim motio
;
non dicitur immanens, quia per ip-
essentia? divinae, et omnino prima est sam productum habet esse, ad quod
motio ad sui notitiam, et illa non po- terminatur; et sic distinguitur actio
test immediate esse nisi in intellectu immanens ab actione transeunte se-

divino, sequitur quod primum sim- cundum unum modorum ponendi, de

pliciter mobile ab essentia divina erit quibus visum est sup. q. 13. vide ibi

intellectus divinus, et hoc loquendo quomodo distinguitur actio imma-

prsecise de motione essentiae divina? nens a transeunte.
ad operationem, comparando simpli- (o) Similiter essentia est naturalemo-
citer operationem ad operationem. tivum ad intelligendum qitodcumque
Prima operatio et simpliciter prima, intclligibile simplex, etc. Hic nota pri-
est intellectio essentise divinaj, et illa mo quod dicit, quod ipsa essentia mo-
est in intellectu divino ab essentia vet naturaliter intellectum ad noti-
ipsa; ergo primum motivum naturale tiam omnium intelligibilium incom-
est essentia divina, et primum mobile plexorum, quia forte intellectio com-
est inteilectus divinus comparan-
; sed plexi etiam necessarii, erit ab intel-

do ad productionem, non sequitur leetu componente terminos; sed dehoc

quod intellectus sit prius mobile res- erunt specialia dubia. Deinde dicit
pectu notitiee genitae, quam voluntas quod non potest immediate movere
divina respectu operationis, sive voli- intellectum divinumad notitiam crea-
tionis, quia voluntas prius movetur, turarum, nisi prius sit communicata
quasi recipiendo volitionem essentiae tribus personis ; hoc probatum est in

divinae, quam intelligatur productio 2. disl. l.q. 1. quia productio necessa-

notitiee genitae. Sed comparando pro- ria, qualis est divina, prtesupponitur
prie productionem ad productionem contingenti. Et quamvis productio
prior est productio notitiee genitse, objeotorum incomplexorum in esse
qua3 est per modum natura 1
, quam cognito sit etiam necessaria^tamen est
productio Spiritus sancti, qua3 est per tantum secundum quid, et talis prae-

modum voluntatis, et sic debet intel- supponit necessariam secundum esse

ligi ista littera Doctoris. simpliciter,non quod ex sui ratione
51. (n) Si dicas. Hic Doctor instat, pro- priesupponat illam, sed quando com-
bando quod etiam productio sit im- parantur ad invicem, scilicet produ-
manens, sicut et operatio ponitur im- ctio necessaria simpliciler, et necessa-
manens, ut patuit qusest. 13. Respon- riasecundum quid ad idem princi-
det. quod produclio non immanet quan- pium productivum utriusque pcrprius
tum ad terminum, operatio autem om- est necessaria simpliciter, quam ne-
nino immanet. Vult dicere, quod actio cessaria secundum quid; quod ergo
 QUAISTIO XIV. :;;

lapis non producatur in esse cognilo quod sieul oporatio voluntatis imme-
ab essentia divina, nisi prius ipsa >i diate sequitur intellectionemintellec-
tribus communicata, hoc non esl ex tusdivini. sic productio Spiritus sanc-
defectu ipsius essentise, quasi non ti immediate sequitur productionem
possit producere notitiam lapidis, s Verbi.
prius non sit communieata tribus (q) Conlra actio naturalis in eodem
quia si, per impossibile, non i ssi prsecedit aclionem non naturalem. II lc
tribus eommunicata, adhuc ipsa esse Doctor instal probando quod produc-
perfectissima ratio producendi noti tio creaturse in esse cognito sit simpli-
tiam lapidis. Sed ordo iste prioris e citer prior omni motione voluntatis,
posterioris est pra^eise ratione termi cujus opposilum dixit supra, quia
ni. quia lam produetio persona* dixit essentia divina non movet
quam productio notitiaj lapidis, est ab ad notitiam creaturarum, nisi sit

eadem essentia, ut a principio formal prius communioata tribus, et sic

productivo. ita quod non comparan est necessario prior motio volun-
tur isti termini ad invicem, scilice tatis ad intra, quam motio essen-
persona, et notitia lapidis, ut causa tiae ad extra, et arguit sic : Actio
tum ab alio, sic, quod productio noti naturalis in eodem praeccdit actioneni,
tiee lapidis necessario praesuppona etc. Major patet, quia supra dixit quod
personam, ut rationem formalem pro motio naturalis est omnino prima, se-
ducendi, sed est simpliciter compa quitur quod si in eodem sint motio
ratio unius effectus posterioris ad naturalis et motio libera, quod motio
alium priorem, ita quod quando causa naturalis erit simpliciter prior motio-
comparatur ad duos elTectus, vel qua- ne non naturali. Et dicit in eodem
si effeetus, sic, quod unum immedia- operante quia in alio operante potest
tius respicit, et alium mediatius, non esse e converso, quia Deus ad extra
potest producere mediatius nisi pro- simpliciter movet per modum volun-
ducat immediatius, et tamen si per tatis, et multse creaturte per modum
impossibile immediatius rion esset, natura3 movent ut ignis. Deinde dicit
posset tamen producere mediatius et ; in eodem operante, et non in eadem
hoc vide clarius in secundo, dist. 1. q. ratione formali operandi, quia impos-
1. et vide ibi dubia aliqua ad proposi- idem esse rationem forma-
sibile est

tum. lem movendi per modum naturae, et

(p) Haec duplex motio voluntatis cor- per modum voluntatis, ut patet a Doc-
pondet duplici motioni naturali qnx tore in 1. dist. 2. sed bene idem ope-
dicta est in intcllectu ad inleliujere et rans potest habere duas rationes for-

dicere, id est, quod est talis correspon- malesoperandi, unam per modum na-
dentia, quod sicut motio ad intelligere tura3,et aliam permodumvoluntatis, ut
est prior motione ad dicere respectu patet de eodem supposito habente in-
fjusdem intellectus, sic motio in vo- tellectum et voluntatem.
lunlate ad amare est prior motione ad (n Respondeo. llrspondet ad hanc 53.
spirare. Etultrasicut ad primam mo- rationem, quodmajor est veraloquen»
tionem in intellectu immediate sequi- do de eodem ordine ex parte tvrmini,
tur prima motio in voluntate, id est, etc. Pro intelligentia hujus litterae
 58 QUODLTBET.
nota, quod duplex est ordo motionis omnino. Ad propositum, si fiat compn-
naturalis in divinis, quae preecise dis- ratio motionis per modum naturae, et
tinguiturratione terminorum,sicut est motionis per modum voluntatis ad in-
motio essentice divinae respectu noti- vicem in eodem ordine, id est, ut
tiae suse, et respectu notiticC genitse, comparantur ad terminum infinitum,
et motio ejusdem respectu notitiae et primum simpliciter, tunc motio na-
creaturse, quse notitia est naturalis, ut turalis est simpliciter prior motione
supra patuit. Una tamen terminatur non naturali, sive motione per mo-
ad terminum habentem esse simplici- dum voluntatis, et sic motio ad noti-
ter, etinfinitum, ut illa quae termina- tiam essentialem est prior motione ad
tur ad notitiam essentialem, et simi- amorem essentialem, ut supra patuit.
liter illa quai terminatur ad filium, Adverte etiam, quod motio essentise
sive ad notitiam genitam ; alia vero distinguitur secundum alium et alium
terminatur ad esse cognitum creatu- terminum, quia utcomparatur tantum
rae, sive ad esse objectivum. Istse mo- ad operationem est alia, ut compara-
tiones dicuntur esse alteriusetalterius tur ad notitiam genitam, ita quod pri-
ordinis ratione prsecise terminorum, ma est ad terminum quasi produetum,
quia prima ad terminum simpliciter, secunda vero ad terminum vere pro-
alia ad terminum secundum qaid, et ductum.
Ordo du- finitum. Similiter in voluntate est du- Similiter dico de voluntate, in qua 54.
plex.
plex ordo movendiper modum volun- distinguitur duplex motio ad intra, u up exti ]

tatis, qui prsecise distinguitur ratione una terminatur ad amorem quasi tio adinl
terminorum, una est, quse termina- productum, et alia ad amorem vere
tur ad terminum infinitum, sive ad productum, et sic adhuc isti ordines
amorem infinitum, vel ad amorem motionum prtecise distinguuntur ra-

spiratum, alia tantum ad esse vel tan- tione terminorum. compa-

Si ergo fiat

tum volitum ipsius creatura 1

,
vel ad ratio in eodem operante motionum ad

esse existenticB ejusdem, et sic hic or- invicem, ineodem ordine, scilicet mo-
do est duplex ratione terminorum ;
tionis naturalis ad non naturalem,

non enim distinguitur ratione princi- comparando illas tantum ad operatio-

piorum, quia est idem principium, nem, patet quod motio naturalis est
quia eadem voluntas tam respectu shnpliciter prior motione non natu-

primi termini infiniti, scilicet vel amo- rali, sive motione per modumvolunta-

ris spirati, quam etiam respectu se- tis. Et similiter si fiat comparatio mo-
cundi termini, scilicet vel esse voliti tionis naturalis ad mofionem non natu-
creaturtB, vel csse existentise ejus. Si- ralem in alio ordine, scilicet ad vere

militer est de essentia, quia esteadem, productum, tunc etiam motio natura-
etidem principium producendi per lis est prior non naturali, et sic Fihus
modum naturse, tam respectu termini tamen motio Quomo<
est prior Spiritu sancto. Si

infiniti, scilicet notitisc essentialis,vel naturalis unius ordinis comparetur ad prJoTs*

notitiee genitac, quam etiam respectu motionem non naturalem, sive pcr ntusauc
secundi termini, scilicet esse cogniti modum voluntatis alterius ordinis, ut
creaturse, et ideo iste ordo non distin- puta motio naturalis ad productionem
guitur penes principia, cum sit idem ad motionem non naturalem ad ope-
 QILESTIO XIV. o9

rationem, non sequitur quod motio tiolibera, quse est a principio raovente
naturalis in eodem operante sit prior per modum voluntatis.
molionealia noo naturali; et patet, (f) Contra ordo principiorum est prior :;.">.

quiageneratio Filii io divinis non est ordine terminorum, sicut et principium

prior, imo posterior volitione divina, termino, nam per principium capit esse
quo voluntas Patris vult essentiam sive producitur sive communicatur.
divinam. Sic io proposito, quia motio Cum ergo principium pcr modum na-
naturalis, quae est ad primum termi- turae sit prius principio per modum
num infinitum, soilicet ad operatio- voluntatis, sequitur quod motio per
nem intrinsecam essentiae diviinr, modum naturse sit prior molione per
quae est ejusdem ordinis cum motione modum voluntatis, et sic terminus
ad operationem non naturalem est termino. Quomodo
ordo prin-
simpliciter alterius rationis, sive ordi- Kespondet quod ista proposito, ordo cipiorum

nis cum motione naturali ad notitiam principiorum estprior ordine termino- ordioe ter-
i. minorum.
creaturae, ideo non sequitur quod ta- nort//n, est vera de termino totali, qui
lis motio naturalis sit prior motione vere producitur, sed non est vera de
non naturali. Si vero motio naturalis, termino formali, qui solummodo capit
qu;c est ad notiliam, puta lapidis, esse secundum guid. Modo quia Spi-
comparetur ad motionem non natura- ritus sanctus capit esse simpliciter per
lem, quse est ad volitionem lapidis, motionem per modum voluntatis, et
tunc motio talis naturalis ineodem similiter Filius per modum naturee,
operante est prior motione tali non bene conceditur quod motio per mo-
naturali : patet, quia cognitio lapidis, dum naturaa est prior motione per
ad quam est motio naturalis essenticc modum voluntatis, sed quia motio ad
divinse est prior volitione ejusdem, ad notitiam lapidis est tantum ad termi-
quam est motio non naturalis volun- num secundum quid, ideo motio ad
tatis divinae. Et sic patet quomodo Spiritum sanctum per modum volun-
motiones naturales in eodem operarite, tatis est simpliciter prior ista mo-
quic sunt alterius ordinis distinguun- tione.
tur ratione terminorum tantum, et si- (t) Completo autem toto processu ori-
militer motiones non naturales in eo- ginis respectu primi termini etc. Adver-
dem operante, qua) sunt alterius or- te in liac liltera primo, cum dicit

dinis distinguuntur tantum per dis- quod essentia divina movet ad intellec"

tinctos terminos, ut supra patuit. Et tionem simplicem omnis inlclligibilis,

hoc est quod dicit, scilicet quod pri- et hxc intelligentia utjam cst in tribus

ma ordinum attenditur ex
distinctio st/ppositis. Si dicit, ut jam essentia est
parte terminorum, ut supra patuit et ; tribus suppositis, patet supra, quia es-
secunda distinctio attenditur ex parte sentia non movet, nisi ut in tribus.

principiorum, scilicet distinclio mo- Si vero accipit intelligentiam, ut est

tionum naturalis, scilicet et liberae, actualis intellectio, sensus est, quod
attenditur penes principia, quia illa talis intellectio non terminatur ad
dicitur motio naturalis, qua^ est a croaturas, nisi prius ipsa sit ibrmali-
principio agente sive movente per ter in tribus, quia tantum est una in-
modum naturce, illa vero dicitur mo- tellectio in Deo, qua intelligit omnia
 60 QUODLTBEI\

et non diversificatur in se, sed tantum Respondet quod moveret ad cogno-

secundumaliam etaliam transitionem, scendum sub disjunctione, hoc fore vel
sive terminationem ad aliud et aliud nonfore, puta, movet ad cognitionem
objectum, ut patet in primo, dist. 39. hujus disjunctiva} : Antichristus erit
Non potest ergo intelleclio divina esse futurus in tali tempore, vel Antichris-
respectu creaturoe, nisi prius eadem tus non erit futurus in tali tempore,
intellectio divina sit formaliter in tri- non tamen movet ad alteram partem
bus suppositis, sive personis. determinate, puta non movet intellec-
Nota secundo, cum dicit Doctor tum ad cognoscendum determinate,
quod c««i/?a non movet ad distinciam quod Antichristus, pula foret, quia
notitiam veritatis cujuscumque comple- tunc, vel intellectus divinus posset
xionis, hoc inferius declarabitur, res- errare, puta, si oppositum posset eve-
pondendo adquajdam dubia circa hoc nire ; vel si oppositum non posset eve-
dictum. nire, verum contin-
tunc non esset
56. (u) Siqueeratur. Hic movet dubium gens, ut supra patuit. Si enim move-
Dubiuti.. circa dicta paulo ante, quaerendo ret determinate ad cognoscendum al-

quare essentia divina non aeque ne- teram partem, illa necessario esset de-
cessario movet ad notitiam oujuseum- terminate vera, et sic Antichristum
que objecti intelligibilis, cum idem fore, esset simpliciter necessario, sed
videatur esse ordo cujuscumque intel- an hoc concludat, scilicet in essentia

ligibilis ad primum intelligibile ex divina necessario movet nd notitiam

quo enim essentia divina ponitur hujus Antichristus erit ; ergo haec est
adaequatum objectum intellectus divi- determinate et necessario vera, hoc
ni in ratione motivi, ut patuit in primo apparebit in dubiis circa hanc ma-
(jusest.penult. prolog. et distincl. 39. et teriam.
supra in quodlih. (y) Completo igitur tolo ordine mo- 57.
Responsio. Respondet Doctor quod naturaliter tionis necessarise,seqiiilur motio conlin-
movet, etc, non autem tale est aliquod gens, etc.
complexum de existentia contingentis, In ista littera nota primo, quod li-

quia non est natum esse determinaium cet motionis contingentis principium
ad veritatem, cum repugnet contin- sit voluntas, non tamen sequiturquod
genti ut contingens, esse veritatis de- omne volitum, vel productum sit
terminata}, scilicet necessario. contingens, imo aliquod est simplici-
Noia. (
x ) Et si quxras quare non movetne- ter necessarium, ut patet de amore
cessario ad talemcognitionemde comple- essentiali et spirato in Divinis, quao
xo habendam, qualis possit haberet de necessario sunt a voluntate divina. Et
co, puta quare contingens, uthujusmo- ratio hujus est assignata a Doctore
di,nonestdeterminate verum, ut expo- inprimo
•*
dist. 10. et apparebit infra a. Motio c0
.
tirjjjens
sui de determinate vero, et per con- 16. nec similiter sequitur, est produ- primo ;

sequens non possit, ut sic cognosci, ctum necessario, ergo per modum
ex quo tamen suo modo est cognosci- naturee, quia Spiritus Sanctus est
bile, quare essentia divina non potest productus necessario, non tamen per
movere ad hanc cognitionem, ut qua- modum naturse, ut patet in primo,
lemcumque. dist. 10. elinfra. quiest. J(i.
 QU ESTIO XIV. 61

•undo nota, quomodo molio con- objectum formaliter infmitum, ideo

tingens primo ad intra, quia crea-
fit non potesl non velle illud, ul patel a

tura primus produciturin esse volito Doctore in primo dist. 1". et infra >/.

quam iu esse reali, omnia enim qua?- 16.Quando vero comparatur ad obje-
cumque sunl volita, sunt ab eeterno olum finitum, vult illud contingenter
volita, quod ex (.'inpore nihil est
ila et potest non velle.'Sed principium
volitum. De quo vide in primo, dist. naturale ex parte ipsius principii res-
et U). et prolixius t/i. t5. nam vo- pectu cujuscumque objecti ex sua
luntati divinse proponuntur termini, ratione necessario producit, quidquid
vel opposita sub disjunctione, et tunc producit, el de isto necessario loqui-
ipsa sola nulla ratione dictante deter- tur Doctor. De hac differentia, scilicet
minat de altera parte. Et de hujus- necessarii, quare unum sit praecise a
modi determinatione, vide Doctorem principio naturali, et aliud a princi-

iii primOy dist. 39. et quir exposui. pio libero, patet infra, q. 16.

Tertio nota, cum

quod intelle-
dicit Quinto nota ibi : In contingente pri-
ctus divinus videns determinationem mum principium est liberum, hujus
voluntatis, novit hoc esse futurum, actioinprimo ordine, sequilur natura~
quia quaaritur a quo immediate cau- tis, id est, quod nccipiendo contingens
satur ista visio in intellectu divino. ut est a principio libero, semperse-
Dico quod posita tali determinatione quitur principium mere naturale ; et

voluntatis divinae, visio illius deter- patet, quia voluntas non potest con-
minationiscausaturabessentia divina, tingenter velle lapidem, nisi lapis
de quo vide qute supra exposui in pri- prius a principio naturali, scilicet
mo dist. 39. ubi Doctor exprcsse dicit essentia divina sit productus per mo-
quod immedinte est ab essentia divi- dum naturse in esse cognito, nec si-

nn, et hoc mngis nppnrebit in du- militer principium liberum potest

biis. ponere A in esse renli, nisi ipsum A
•;
(S
Qunrto notn cum dicit in motione sit prius positum per modum nnturse
necessaria primum principium est in esse cognito ab essentia divina.
natumle, hoc simpliciter non debet Notn etinm pro mnjori declaratione '.V.).

intelligi, quin nd Spiritum sanctum instantiaa superius factae de ordine

est motio necessnria, et tamen ejus principiorum terminorum, quod
et
>ii" !!•- principium est liberum, ut pntet disl. ordo principiorum, ut compnrntur ad
s. 10. pritni, sed intelli^itur de motione terminos accipientes simpliciter esse,

necessaria, qua3 prfflcise respicit prin- principiura per modum naturse est

cipium ex sola natura principii, ita simpliciter prius principio per mo-
quod circumscriptio quocumque ex- duin voluntatis; et sic motio unius esl

trinseco, necessario produceret quid- simpliciter prior motione alterius, et

quid produceret. Sed voluntas divina, sic motio essentiae divinse per modum
unde voluntas, eliam unde divina, naturffl ad productumrealiter, puta ad
non vult nliquid necessario, el boc ex Kilium, esl simpliciter prior motione
ratione absoluta voluntatis. Sed si vult voluntatisad creaturam secundum esse

aliquid pecessario, hoc est, quia ipsa, reale, el secundum esse volitum. si

ut formaliter infinita, comparaturad iikmIo motio per modum naturae sit ad

62 QUODLIBET.

terminum accipieutem esse secundum

quid, quia communieatur, sive produ- -
SCHOLIUM.
citur secundum quid, puta motio per
Ad argumenta posita n. 13. primurn funda-
modum naturse ad esse cognitum la- tur in quadam propositione Doctons q. 3. prol.

pidis, quod esse cognitum est produ- et 2. d 9. q. quando exlrcma alicu-

4. scilicet

ctum, sive lapidi communicatum se- jus proposilionis comparantur ad se invicem,

ul motivum el mobile, si aliquid unius extremi
cundum quid, quia lapis, ut sic, habel
est motivum respectu contenti sub altero ex-
tantum essediminutum, loquendo de tremo, idem erit de quolihet conlento hujus,
tali termino, non sequitur quod motio respectu cujuslibel contenti illius. Exemplum
de calore et calefactibili. llinc sequi videtur, si
naturalis ad illum terminum sit prior
essentia divina naturaliter movet suum intellec-
motione non naturali, sive libera, quaj
tum, quod similiter movebit et creatum. Res-
est ad terminum simpliciter, ut illa pondet propositioncm bic intelligi ratione in-
telleclus, quem essentia divina immediale
quee est ad Spiritum sanctum, vel
movet, quia naturaliter eum movet, el non ali-
amorem essentialem. Comparando
ter, secus de inlellectu, quem movet media
ergo principium per modum naturse voluntate, qualis esl omnis creatus, ut expli-

ad terminum capientem simpliciter catum est. Quod si objectum creatum intellec-

tum creatum semper naturaliter moveret, ideo
esse per tale principium ; et similiter
est, quia voluntas creata non potest elicere
comparando principium liberum ad intellectum ullius objecti. Ad secundum, ex-
terminumsimpliciter, patet quod mo- plicat quomodo beatitudo nostra non est ab
essentia, et ab objecto motivo, sed ut a termi-
tio per modum naturre est prior mo-
nativo, quia nibil agit ad extra naturaliter ;

tione libera, etsic Filius necessario est
prior Spiritusancto, et etiam creatura
reale. Si vero
capiente esse
pium per modum naturee comparetur
ad terminum capientem esse secun-
dum quid, scilicet ad esse cognitum
unde si per impossibile non esset volens,
nullum beare posset, nullumque contingens
princi- producere. Ad tcrtium visio nostra non est
proles essentire, quia non movet ad eam natu-
raliter. Explicat clare quomodo voluntas est
principium motivum ad videndum essentiam,
licet haec sit prior, quia est infinita, et perfec-

lissime ipsi eadem, negat visionem beatam esse

lapidis, et principium liberum com-
Verbum, quia non gignitur naturaliter, quo-
paretur ad terminum habentem esse modo aulem gignitur Verbum, vide i. d. 3. q.
reale et simpliciter, et hoc ad intra, ult. et 2. d. 16. el 24. Ad quartum non respon-

det, quia ex dictis constat essentiam nullo

tunc modus principiandi libere est
modo movere ad sui visionem in nobis, et sic
prior isto modo principiandi per mo-
non est ratio prima, et secunda motionis, sed
dum naturse. Si vero principium li- tantum terminationis.
berum comparetur ad extra ad termi-
num capientem esse secundum quid, Nunc autem (a) quantum ad pri- 17.

puta ad lapidem volitum, vel capien- mam minorem, essenlia divina est
tem esse simpliciter reale, puta ad la- motiva immediate sui inlelleetus,
pidem in esse reali, tunc modus prin- sed non intellectus creali, qnia in-
cipiandi libere, et similiter motio ejus tellectus divinus est primum mobile
libera est posterior modo prineipian- omnino, et ideo primo movetur a
di per modum natura; isto secundo prima forma motiva, el niliil aliud
modo, et similiter motio ejus est pos- est immediale mobile a prima forma

terior, utpatet. inoliva, quia non potest immediate

movere, nisi primo modo motionis,
et nihil aliud naliini est sic nioveri.
 QV KSIIO XIV. 63

Si igitur concludas, quod essentia El perhocpalel ad confirmatio-

divina eodem modo movel omnem nem ibi positam, quiasiilla essentia
intellectum, concedatur, quem im- non essel formaliter volens, nihil
mediate movet .•
sed ille esl solus omnino possel causare ad extra,
intellectus divinus, utpatet exdictis. quianihil posset causare nisi natu-
um autem minor, scilicet quod
Alia raliter,et quodcumque extrinsecum,
IU,
irahter ubjeetum crcalum nal u raliler mo- cum sil formaliter possibile, non
intum

nre ?
et vet,
•'

vera
immediate movet
esl

falsa autem es-

de
;
inlclleclu, 'ii quem posset esse a necessario nisi contin-
genter.
'
'

set, si aliquem intellectum moveret Ad tertium dici potest, quod es- 18.

mediante aclu voluntatis, quia illum sentia non habet rationera motivi ad Vis <o nos-
..
iimi naturaliter moveret, sicut si vo-
. . . .

visionem
.....
sui m lntellectu creato,
ra non est
proieses-
, ,., • • ... . . BentiaB.quia
luntas mea possit hoere causare m- inquanlum prajsupponitur lp-
,

nisi non movet

tellectionem essentia? meee in te. Sed sam movisse intellectum divinum gaitionem"
isto modo forte non est de aliqua es- ad visionera, quee praesupponitur
sentiael voluntatecreata, quia qua3- ipsi velle divino, motivo intellectus
libel essentia immediate motiva esl creati ; non igitur se habent essen-
intellectus crcati, et ideo motione tia et voluntas, ut movens superius
naturali. Nulia aulcin voluntas et inferiuS, proprie loquendo, sic in-
creata cst motiva ad inlclleclionciii telligendo quod utrunique atlingat
perfectam alicujus essentiaa, ut es- ipsum motum, sed tantum voluntas
sentia »
i
st, quia nec perfecte eam attingitintellectum creatum tamen ;

continel eminenter vel unitive, et prsesupponit motioneni intellectus

qualitercumque sil dc objecto divini ab ipsa essentia, sine qua ip-
creato movente intellectum natura- sa voluntas non haberet illud cclle
liter, patet prius quod est eadem qua movet.
ratio de essentia divina, quia ipsa Si arguitur contra hoc, quia vo-
aon cst immediate raotiva alicujus luntas, ut voluntas,non potest ino-
intellectus nisi primi. vere nisi ad videndum voluntatem,
(h) Ad qund movere ad
aliud dico, ut volunlas est. non aulcin ad vi-
tuui t»r-
lativuoi
d moti-

miiois
ili-

esl
|

....
ar u N1 beatificum non est proprius

piius aclu
proprie actus
....
aclus illius essenlias divmaB, neque
vnluntalis,
illius voluntatis.
niio cst
Es-
dendum essentiam,
nunc autem videre voluntatem,
voluntas est, et non essentiam,
essentia est, non esi
ut essentiam

videre <»bjec-
:

ui

ut

Bentia enim ut quodamraodo prior tum beatificum. Probatio minoris,

voluntate, licetsit objectum primum quia idem esl objectum beatificum
el immediatum illius visionis in ra- intellectus creati, et intellectus di-
tione lerminantis, tamen non esl ob- vini ;
intellectus autem divinus non
jectum immediatum in ratione mo- beatificatur in videndo voluntatem,
ventis, sed tantum movens remo- ut voluntas est, quia voluntas non
tum, pro quanto raovel intellectum esl primum objectum intellectus
divinum ad visionem praBcedentem sni. non beatificatur nisi attin-
e1

illud telle, quo movetur intellectus gendo primum objectum. Probatio

Michaelia ad visionem. majoris, quia cum voluntas sil quasi
 1
64 QUODLIBET.

posterior ipsa natura, quia proprie- tertius. Heec ille. Non igilur quae-
tas non polest esse principium cau- cumque nolilia actualis objecti esl
sandi perfectam visionem essentioe, verbum ejus, sed illa sola, quce de
u1 cssentia est, quse quodammodo ipso nascitur tanquam proles, hoc
est prior et perfectior, juxta illud est, non tanlum est naturalis sintili-
Datnasceni 12. Totum, inquit, in tudo ejus, sed naturaliter gignitur
seipso comprehendens habet esse, ab ipso nascendo ; notitia igitur
velui quoddam pelagus substantux actualis, quae producitur immediate
infinitum, etc. per voluntatem, non est verbum
voiuntas
estpnnci-
^d islud dico, quod quia voluntas
l
objecti, quia etsi sit similitudo na-
piummoti- est perfecte idein cum essentia, tdeo turalis objecli, non lamen est natu-
vum ad vi- ...
pnncipiuin motivum
.

ad
,
raliter genita.
dendam potest esse
essentiam. . . , . . .
•

videndum essentiam, ut essentia Et propter istud posset dici, quod

est neganda est igitur illa ntajor.
; bealus non habet verbum de Deo,
Verum quidem est quod ibi affirma- quia etsi illa visio sit imago divinae
tur, scilicet quod voluntas potest essenlicB ipsam naturaliter repree-
esse principium motivum ad viden- sentans, non tamen est imago natu-
dum voluntatem, ut voluntasest; ralis naturaliter ab ipsa procedens,
falsum autem est. quod ibi negatur, sed illius essentise est tantum uni-
quod non potesl esse princi-
scilicet cum verbum, et hoc in solo intellec-
pium ad videndum essentiam, ut lu increato, in quo solo potest esse
essentia est. notitia ipsius objecti naturaliter
19. Ad probationem majoris respon- genita.
Voiuntas quod prioritas illa est quasi Aliler posset dici (d) ad illud ca P
d eo 9. .

divinacon- Loquil
. » 1 •
.„ , « . .

tinet per- priontas fundamenti, sed lllud iun- de Trin. cum dicit Augustinus quod l
Augus
fectionem , „ .
rebuscn-
omnis res quam cognoscimus, con-
, ,

esseatife. damentum non solum est perlccte tis.

idem cum illo quod intelligitur generat in nobis notitiam sui, quod
fundari in eo, sed etiam illud habet vel intelligitur de re quam nalurali-
perfectionem formalem formaliter ter cognoscimus, hoc est, ex causis
infinilam. Propter quod perfecte naturaliter motivis intellectusnostri.
identice et unitive continet perfec- Illa quidem in seipsa, vel in causis
lionem fundamenti, et propter istam suis congenerat, hoc est naturali
rationem potest voluntas esse prin- fcecunditale et necessitate causal in
cipium communicandi essentiam, nobis tanquam naturalem similitu-
quia ipsa est identice omnino ejus- dinem notitiani sui, et sic verbum
dem perfectionis cum essentia. non gignitur nisi de memoria. Nunc
visiobeata \ aliud possel dici, -quod
( c) { [ autem objectum, quod fit cognitum
non est . . . . .

verbum, Augustinus loquiUir lbi de nottlia, per aclum voluntatis, non oportet
quia non tt t •

qih'e est vorbum. Unde ruin dixis-

,
pra^esse in memoria, vel saltem non
1
naturaiiter
gigm ur.
set
.
jyasc if ur p r0 / (
.
s (p Sa Trinifalis agil ui praeexistens in memoria ;

notitia, subdit in fine capituli : Est sic igilur modo dicto salvatur pro-
qusedam imago Trinitatis ipsa mens prie ralio verbi.
et notitia ejus, quse est proles ejus, Vel si hoc, quod ail omnis res\ 20.
ac de seipsa verbum ejus, et amor extendatur etiam ad essentiam divi-
 nt.ESTIO XIV. 63

tdi- li.un, tunc illud quod sequitur, li.i divina, non ni in speculo, in
"
scilieel comjenerat notitiam siti, ([iin reluceal ni objeclura prsesens
scd ipsa essentia
1

l;" .:'! dehet intelligi vel formaliter pro se solam, el snli

' objecto naluraliter motivo, vel eequi- sno intellectui se repra^sental ante
'UttT. '

r
valenler pro obieclo increato, quia actuin intelligendi. Sed lapis vide-
idem. ipsum \ el per se vel per aliquid sihi tur in essentia divina, objectum ul

idem, causal in oobis notitiam sui, secundarium in primo objecto, non

quae gequivalel io perficiendo in- quidem motivo ad inteliectionem
tellectum, ac si essel proles natura- secundi, sicut movet intelleclum
liter genita, quia esl similitudo proprium, el sicut intellectum nos-
naturaliter ducens in objectum, trum movel principium ad conclu-
sicul si essel ab objecto oaturaliter sionem sed ordine primi objecti et
;

expressa. secundi terminantis, quodam alio,

(e) Hinc videtur sequi, quod scilicel voluntate, movente ad ista

essentia non est repraesentativa sui duo objecta ordine qnodara actura
Michaeli prius natura, quam visio intellectus terminantia.
ejus c.iiis.our in Michaele ; igitur
inulio magis non esl repraesentativa
alicujus alterius, sed tam ipsa, GOMMENTARIUS.
quam alia contingenter repraesen-
tantur per actum voluntatis, ita Ad argnmenta facta in istoarticulo, (jq^

quod ipsum repraesentare non est quibus probavit quod essentia divina Moveredu-
p ex *

praeeedens quomodocumque ipsam potest immediate movere intellectum

intellectionem objecti, quod dicitur creatum ad sui notitiam. Sed ante res-
repraesentari. ponsionem praemitto unum, quod mo-
(I) Sed si quaeratur liic repraesen- vere aliud immediate, et movere aliud
tatio quodammodo prior actuali mediate, potest intelligi multipliciter.
intellectione, tantummodo inve-
illa Movere immediate aliud' puta, cum
niiur in memoria, el in memoria dieo.l immediate movet //, est sensus,
divina nihil proprie cst nisi objec- quod A causat nliquid, quod imme-
lnin. quod (jnasi tribuil actum pri- diale recipitur in // ab ipso A, et sic

iniim. sive immediatum actui secun- ignis immediate movet materiam ligni
do, scilicel intellectioni actuali ;
;cl fbrmam substantialem ignis, quia
illml autem sic actuans esl praesen- in tali materia disposita immediate
li.i completa primi objecti, scilicel causat formam ignis. Sed ignis cale-
essentiae divinae. facit lignum mediate, id est, mediante
"- Contra, quomodo igitur Beatus calore, quem habet, et mediante
sic
iteiiec- videt objeclum secundarium in ipsa alio caletaeit, id esl, mediante actione
"": e*t . . . . .

Bmoria essentiaj -i non cn| alnnio modo ilii alterius prascise. 1'otest etiam aliter

i. q i reprsesentalum, et iinn repraesenta- intelligi mediate et immediate, sed

','
" lur sihi in voluntate, quia voluntas iste modus sufflcit ad propositum.Gum
q<

iion est speculum in (|no videatur, dicitur de objecto immediate, et me-

licel per voluntatem inaniiestelur f di.ite motivo, noia bene, quia aut lo-
leutiu" Hespondeo, lapis videtur m ejssen- ijuiinur de notitia abstraetiva, aut de
Tou. XXVI. 3
 «6 QUODLIBET.

intuitiva. De prima possumus dupli- tivum, quia ut tale est causativum

citer loqui, scilicet vel de abstractiva saltem partialiter notitue sui et om-
in nobis pro statu isto, et tunc dico, nium contentorum, et hoc patet in
quod nullum objectum immediate notitia intuitiva. In abstractiva etiam
movet intellectum nostrum ad sui no- immediate movere intel-
illud dicitur

titiam, nec etiam immediate movet lectum ad speciem intelligibilem, et

ad speciem sui intelligibilem. Sed omniumcontentorum, quod ex natura
immediate movet sensum extra, lo- sua potest illam causare quod modo ;

quendo de objeoto sensibili, et post non immediate causet hoc non ex na-
movetur virtus phantastica, et ultimo tura objecti, sed vel propter ordinem
phantasma producit speciem intelligi- potentiarum, vel propter peccatum, ut
bilem, ut expositum supra art. 1. in patuit in primo, dist. 3. q. 3. Si enim
dubiis. Vel loquimur de abstractione esset proportionate praesens, imme-
in intellectu soluto, dico tunc quod diate posset causare speciem intelligi-
nullum objectum movet immediate bilem, ut patet in secundo. dist. 3. q.

talem intellectum ad sui notitiam ab- 11. Objectum vero dicitur mediate
stractivam, quia primo causat spe- movere intellectum ,
quando non
ciem intelligibilem, quee postea im- actione propria competente prsecise
mediate partialiter causat notitiam tali objecto, ut tale objectum, sed mo-
abstractivam objecti. De hoc vide Do- vet actione alterius, et tunc dicitur
ctorem in secundo dist. 3. q.ii.etin movere mediate, id est, mediante
4. dist. 45. actione alterius prsecise.
61. De intuitiva dico quod si objectum Adverte etiam quod omne objectum
Nota.
sit motivum formaliter quod imme- motivum intellectus quodcumque sit
diate movet intellectum, quem potest illud potest movere ipsurn intelle-
movere. Si vero non motivum, saltem ctum, vel mediate, vel immediate, et
continetur in alio virtualiter, quod intelligo sic quod objectum motivum
movet ad notitiam intuitivam illius ; immediate ex se formaliter est princi-
et tale sic virtualiter contentum non pium immediate movendi, cau-
sive
dicitur movere mediante alio, quia s andi notitiam sui et contentorum.
movens mediante alio, non dicitur Sed objectum motivum mediate tan-
virtualiter contineri inillo, sicut ignis tum est illud, quod licet ex se forma-
calefacit lignum mediante calore, non liter non sit principium movendi im-
continetur virtualiter in calore, quia mediate, tamen in se suo modo conti-
tunc esset essentialiter in perfe- net aliquam entitatem, quae sit ratio
ctior. Sed Doctor hic quando loquitur formalis immediate movendi,' et non
de objecto immediate motivo amoto continet illam tantum per accidens,
omni impedimento, quod
sic accipit, sicut ignis ralorcm, sed sic continet
tale objectum ex natura sua unde iliam, quod ciroumseripto omni per
pnceise talis entitas objectiva, actione accidens, adhuc inest habens ergo ;

propria movet intellectum ad sui, et talem entitatem, dicitur objectum per

omnium virtualiter vel essentialiter se motivum intelleetus, licet mediate
contentorum notitiam. Et tale obje- tantum. Dico ultra, quod omne obje-
ctum dicitur proprie immediate mo- ctum, quod est motivum mediate
 QILESTIO XIV. 07

modo prseexposito, alicujus intellectus movet. Sed tunc est dubium de volun-
esl ex se formaliter eHmmediate mo- tate creata, quse eliam ponitur obje-
tivuin inteliectus sibi proportionati, ctum infellectuSj el immediate moti-
cum tale sit maxime intelligibile, et vum. An modo moveatillum natura-
quod non moveat immediate omnem lil>'r. vel libere, dic ut dixi ni secundo,

intellectum, si alium potest movere, ubi adduxi opinionem Uceham, quam

hoc uonex imperfectione talis objecti, improbavi. Tertio nota, cum dicit

sed quia motio adextra sibi repugnat, quod quaelibet essentia creata est im-
(jiiia sibi repugnat agere necessario mediate motiva intellectus creati, et
ad extra, ut probat Doctor in primo, ideo motione naturali; hoc non vide-
dist. S </, iiltiiiia. turabsolute verum, quia essentia re-

62 His declaratis, dicit Doctor ad pri- lativa nullo modo movet intellectum
primam mam rationem glossando majorem, ad sui notitiam ; intelligitur ergo de
loUt III.
scilicet, quod est vera de objecto im- omni essentia creata absoluta, quia
mediate motivo. quod habet eumdem omnis talis est immediate causativa
modum movendi, seilicet vel per rno- notitiee sui et contentorum, ut patuit
dum naturse, vel libere. Et sic obje- in 1 dist. 3. q. \\. Vide qua3 ibi expo-
ctum com[>aratum ad quemcumque sui, ubi di.xi quod etiam quantitas
intellectum, quem immediate potest movet intelleclum creatum ad sui
movere, pr«cise habet eumdem mo- notitiam. et adduxi ibi Doctorem in
dum movendi ; patet, quia modus quarto, in materia de Eucharistia. Et
movendi sequitur naturam objeeti, et nota cum dicit, quod nulla voluntas
sic si aliquem potest per modum na- est motiva ad intellectionem perfe-
turae movere, etiam quemlibet alium, ctam alicujus essenlia), ut essentia est,
quem immediate potest movere, mo- quia nec perfecte eam continet emi-
vebit p^r modum natura?. YA similiter nenter vel unitive, quia hoc videtur
si aliquem intellectum, quem mediate coneludereetiam dc voluntate divina,
potest movere, moveat per modum quod non possit causare notitiam es-
voluntatis, quemlibet alium, quem sentiee divina?, cum proprie non con-
mediate movet, movebit praecise per tineat eam, nec eminenter, nec uni-
modum voluntatis, et sic patet ista tive. Sed ad hoc dubium, ut supra
propositio major. dixi in quodl. ubi de hoc sunt motse
yunc autemquantum ad primam singulares ditficultates.
rhinorem, essentia, etc. (b) Ad nliiid. Ad secundum dicit 63.
Notn aliqua in ista littera : Primo, quod movere ad actmn bealificum non
de primo mobili simpliciter, et primo est primus acius essentix divinse, etc. Et

motivosimplieiter, quod movettantum non intelligas hic de movente remoto,

;
ota .
per modum natura3, ul supra patuit, quod etiam attingit terminum prin-
et illa sunt praecise intellectus divinus cipalem, sicut dicimus quod movens
'

t
et essentia divina, ut essentia, et ut principale dicitur movens pemotum
oa 'ut
l

l»
r i° r omni etiam attributo, el eiiara respectu agentis instrumentalis, de
ut prior voluntate cundo, fiuod quo vide Doctorem in \. dist. 1. q. I.

li attri-
et vo-
omne "dbjcetum '
movet nalu-
crcM-luin el similiter in 2. dist.3. Sed nec intel- F.sscntia
)

iutflleetum, quem immediate

, • •
, , , ... non habet
atate. raliter ligitup de movente remoto non attin- rationem
 <;8 QUODLIBET.

motivi ad gente terminum principalem, sed ipsa mens est quaedam imago, passi-

suHnte?- disponente ad ipsum, quia visio es- ve tamen ;

sicut etiam in Deo accipi-
lectu^crea-
gentiae divinsB, ut in intellectu divino, tur imago, cum dicitur, faciamus ho-

non est dispositio ad visionem, qua minem ad imaginem et similitudinem

Michael videtessentiam divinam,quia nostram, et notitia ipsius mentis, id
si, per impossibile, nonesset talis vi- est, objecti relucentis in memoria est

sio,adhuc Michael posset videre essen- proles ejus, et est verbum ejus ; et illa

tiam, sed intelligitur sic, quod volun- notitia nascitur de ipsa mente, hoc
tas divina nullo modo posset causare est de objecto relucente in memoria,
visionem essentiee divinse, nisi essen- et amor tertius, id est, quod amor
tia divina fuisset prius visa ab intel- nascitur de prole, intelligendo sicut

iectu divino, per quam visionem es- dicit Doctor in 1. dist. 3. qusest. ulti-

sentia est prgesens voluntati divina?, ma, quod tertia pars imaginis dicitur
et ut sic, essentia dicitur causa remo- esse a secunda parte, pro quanto prae-
ta respectu causationis voluntatis di- supponit ipsam. Et in proposito acci-
vinse causantis visionem illius in in- pit mentem non tantum ut includit
tellectu Michaelis, id est, quod ipsa objectum et intellectum, quae perti-
causat naturaliter aliquod necessario nent ad memoriam foecundam, sed
requisitum ad hoc ut voluntas divina etiam ut includit voluntatem, et ob-
possit causare visionem in Michaele. jectum ipsius, quod est objectum co-
04 #
(c) Ad atiud. Dicit Docior quod ibi to- gnitum ; et sic de eodem objecto cum
quilur Augustinus denotitia,quse estver- intellectu verbum, et
dicitur nasci
bum, etilla duo requirit, scilicet quod cum voluntate dicitur produci amor,
sit naturalis similitudo objecti, etquod de quo vide in 1. dist. 3. quxst. uttima,
sit naturaHter genita ad objecto. Etsic et in 2. dist. 16. et dist. 24. Et ex hac
notitia essentise causata a voluntate auctoritate patet quod non queecum-
divina in intellectu creato, etsi sit que notitia actualis objectidicitur ver-
naturalis illius similitudo, non tamen bum illius objecti, sed illa sola, quae
Expositio ab objecto. Ex- tanquam hoc
e5 j naturaliter causata de ipso nascitur proles,
pono tamen litteram, recitando illam, est, non tantum est similitudo natu-
cum dicit, toquitur ibi de notitia, quse ralis ejus, sed naturaliter gignitur ab
est verbum, de quo satis patuit in 1. ipso nascendo, et ideo actus volunta.
dist. 27. Unde cum dixisset, nascitur tis non dicitur proprie nasci, quia
proles ipsa Trinitatis notitia, id est, nasci est a principio per modum na-
ipsa notitia, quee gignitur ab objecto, tura) ; notitia igitur actualis, quac
dicitur proles. Et subdit in flne capi- producitur immediateper voluntatom,
tuli : Eti quwdam imago ipsa mens, non est verbum objeeti, quia etsi sit

et notitia ejus, quse est proles cjus, ac similitudo naturalis objecti, non ia-

dc seipsa verbum ejus, et amor lertius, men est naturaliter genita, id est, per
id est, quod mens, id esf, memoria fcB- modum natura 1
, sed tantum libere. Et
cunda, qiuc includit prassentiam ob- propter illud possetdici quod Beatus
jecti, (same enim Augustinus accipit non habet verbum de Deo, quia etsi
menlem pro memoria, quoe inoludit illa visio sit imngo divinee essentiae,

objrctum pnosens, ut alias patuit,) ipsam naturaliter repncsentnns, non

 QUiESTIO XIV. 09

tamen est imago diviuae essentiae, ip- non pertineat ad memoriam ppoducti-
sam naturaliter repraesentans, non vam actus, tamen sequitur quod in re
tamen est imago naturalis naturaliter eril ratio repraesentandi se per modum
;il> ipsa procedens. Sed illius essentiee naturae, et sic si essenlia, ut essrnlin.
esl tantum unicum verbum, ethocin faceretse praesentem intellectui crea-
solo intellectu increato, in quo solo to, faceret se prgesentem per modura
potest csse notitia naturalis ipsius ob- naturae, et per consequens necessario ;

jecti naturaliter genita. Adverte quod et sic semper esset necessario prtesens
non intelligitur proprie genita imme- in ratione objecti actu intelligibilis ,

diateab ipso objecto, cujus poniturno- praecise ergo in eodem inslanti quo
titia ad hoc ut dicatur verbum, sed causatur visio essentia; in intellectu
sufllcit quod sit naturalis similitudo Michaelis, fit praosens ipsi in ratione
objecti, genita immediate ab ipso ob- objecti visibilis, et talis praesentia est
jecto per modum naturae, vel genita prsecise a voluntate causante hujus-
ab alio objecto continente virtualiter modi visionem ;
posset tamen volun-
ipsum, cujus ponitur notitia genita ;
tas divina prius causare praesentiam
dico per modum naturae, et sic notitia essentiee in ratione objecti visibilis, id
lapidis in Deo, et non sit genita ab
si est, facere ipsam prius pracsentem
ipso lapide, dicitur tamen verbum, intellectui creato, quam causet visio-
quia estgenita abessentia per inodum nem ejus ; de facto tamen creditur
naturtc ipsum lapidem virtualitercon- quod preecise in eodem instanti fit

tinente, et hoc sufficit. praesens quo causatur visio ejus, quia

(d) Aliter posset dici. Dat etiam ejus praesentia per prius non videtur
aliam responsionem ad illam aucto- necessaria, tunc enim piaesentia ob-
ritalem Augustini. Et ista secunda jecti prior visioneestnecessaria, quan-
responsio dislinguilur a prima, quia do objectum pertinet ad memoriam,
hic accipitur verbum, prout praecise ut memoria, quae ut sic, est vere pro-
genilum a causis naturalibus, sive a ductiva, ut exposui in 1. dist. 3. q. 7.
memoria creata, quae memoria requi- in titulo qusest. et in 2 dist. 3. q. 9. et
rit

tum
pnesentia objecti,
active concurrat, et sic accipit
ila
...
quod objec- 20. Si ergo essentia,
. .
ut essentia,
est sui, sive suae praesentiae repra^sen- non
.
non Quomodo
essentia
sit re-

omnem rem, ut preecise extenditur ad tativa, mullo magis non est repra3sen- ^uvaTite-
creaturam, sed in prima ratione acci- tativa alterius objecti, nam quod est "jectil^

pit rem, etiam prout extenditur ad causativum praesentiae alterius per

essentiam divinam, ut ibi patet. modum naturae, multo magis erit
(c) Uinc videlur sequi quod essentia causativum praesentiae sui per modum
non est repraesentativa sui Michaeli naturse, imo est simpliciter impossi-
prius natura, quam visio ejus causetur bile quod cssenlia, ut essentia, per
in Michaele, hoc patet, quia objectum modum naturae sit causativa, puta
praesens intellectui ex natura sua, praesentiae lapidis, et non simul, vel
sive quod est ratio repraesentandi se prius sit per modum naturae suae prae-
intellectui in ratione objeeti actu in- sentiae causativa. Sicut est impossibile
telligibilis, dicitur actu pertinere ad ipsam posse per modum natura; cau-
memoriam. Etetiam posito quod actu sare notitiam in intellectu suo respec-
 70 OUODLIBET.

tu alterius objecti, quin prius, vel si- jectum non est actu praesens intellec-

mul causet per modum naturae noti- tui in ratione objecti, actu intelligibi-

tiam sui, sic est impossibile quod li, dicitur actus primus remotus ab
causet in intellectu suo praesentiam actu secundo,sive ab operatione.
lapidis in ratione objecti, actu intelli In isto articulo occurrunt aliqua 67,

gibilis, quin simul vel prius causet per dubia : Primum in hoc, quod si po-

modum naturae prsesentiam sui ; sed tentia intellectiva ex natura polentiw

hoc idem est dicere respectu intellec- non elevata per aliquod lumen, non
tus creati.Si ergo non potest causare haberet idem objectum quod habel ut

prasentiam sui in intellectu creato, elevata per iumen gloriae, tuncnonesset

multo minus poterit causare prsesen- eadem potentia.

tiam alterius. Tam ergo ipsa essentia Secundum in hoc, objectum adx-

quam alia objecta secundaria contin- quatum intellectui nostro ex natura po-
genter reprasentantur in intellectu tentise non est aliquid specialius objecto

creato per actum voluntatis divinae, intellectus Angetici.

ita quod ipsum reprsesentare, sive Tertium est in hoc quod motio, om-
preesentiam causare in ratione ob- nino prima in entibus, est necessario

jecti, actu intelligibilis, non est prse- naturalis.

cedens quomodocumque ipsam intel- Quartum inhoc, quod motio, quseest

lectionem objecti, quod dicitur repras- ad terminum in/znitum, est prior itta,

sentari, et hoc de facto, licet de possi- quse est ad terminum finitum.

bili, utcredo posset, ut supra dixi. Quintum est in hoc, primum mobile
{{) Sed si quseratur, quare hsec reprse- motione naiurali est iniettectus divinus,
66.
sentatio quodammudo prior actuali in- et primum motivum motione naturali
tellectione. Et patet quod proprie com- est essentia divina, et sic itlud objeclum
pleta praesentia objecti potentiee, si poiesf movere motionenaturali ad noti-
objectum, si motivum est, quando ob- tiam sui essentialem, et ad nolitiam
jectum est actu intelligibile, id est, genitam.
quod actu potest causare notitiam sui Sextum est, quod essentia divina est

in intellectu, cui est sic prresens, et ut ?iaturate motivum ad intctticjendum

sic, pertinet ad actum primum imme- quodcumque intelligibile simplex, sed
diatum actui secundo. Actus primus non nisi prius illa essentia sit in tiibus
immcdiatus actui secundo est,quando supposilis.

est in potentia propinqua ad elieien- Septimum est in hoc, quod esscntia,

dum actum secundum, quod tunc est, ctsi moveat ad distinctam notiliam sim-

quando objectum est perfecte preesens pticium, non tamen 'movet ad distinc-
potentia^, quia tunc habetur memoria tam notiiiam veri/atis contingentis , li-

perfecta, quae dicitur actus primus cet moveat ad distinctam noiitiam vrri-

completus immediatus actui secun-

et tatis complexae necessarise.
do. Sed actus primus, non immedia- Octavum, essentia movet ad distinc-
tus actui secundo est, quando princi- tam notitiam cognoscendi sub distinc-
pium operandi, quod semper dicitur tione hoc fore, cet non /ore, et hcvc co-
actus primus, est lantum in potentia gnilio non est detcrminata dc altera
remota adoperandum. Et quando ob- parte.
 QU/ESTIO XIV.

Novum est. quod motio volunlatis ad possel attingere ex natura potentiae,

extra necessario praesupponit aliam ip* sed tantum per aliquem babitum ad-
sitts voluntatis ad intra respectu ejus- dilum potenlise, quod tunc non esset
dem objecti. eadem potentia. Instatur sic primo,
Deeimum est in hoe. objectum mo- quia potenlia ex se non potest attin-
vens potentiam immediate habet eumdem gere ad aliquod objectum, nisi eleve-
modum movendi respectu cujuscumque turper aliquem habitum, et ad aliud
potentix, guam movet immediate, et sic potest attingere ex se, et tamen non
>
tsentia divina movet naturatiler omnem sequitur quod non sit eadem polentia.
inteilectum, quem immediate movet. Antecedens patet, quia attingit quid-
Lndecimum est in hoe, quod quse- ditafem, ut quidditas est tantum per
libci esseniia creata est immediate mo~ speciem intelligibilem, et lamen po-
tiva inteiiectus crcati, et ideo motione test aliud objectum attingere ex se ;

naturali. patet, quia ex sua natura attingit ac-

Duodeeimum est in hoc, quod nulla tum rectum. Secundo diceretur quod
voluntas recta est motiva ad intellectio- non posset immediate attingere An-
nem perfectam alicujus essentise, ut gelum, nisi mediante aliquo lumine
cssentia est, quia nec perfecte contlnet supernaturali.
eam, nec unilive. Secundo instatur sic : Movere per
Tertiumdecimum est in hoe, essen- modum necessitatis, et per modum
tia, ut prior voluntate, licct sit objec- voluntatis, sunt modi magis arguentes
tum primum et immediatum visionis diversitatem principii operandi, quam
Beatiin ratione terminantis, tamennon aliud et aliud objectum, ita quod
est immediatum in ratione
objectum unum moveat potentiam, et aliud
movenlis, sed tantum movens remotum non, licet sit ex se motivum, tamen
pro quanto movet intellectum divinum ad non potestmovere eamdem poten-
oisionem prsecedentem itlud velle quo tiam patet hoc, quia illi modi vi-
;

movetur intellectus lieati ad visionem. dentur repugnantes. Unde Doctor in

Quartumdecimum est in hoe, quia primo t dist. 1. quxst. 4. dicit quod si
voluntas divina est perfecte idem cum voluntas nostra vellet finem de ne-
entia, ideo polcst esse principium cessitate et ordinata ad finem con-
motivum ad videndum essentiam, ut tingenter, non esset eadem voluntas,
entia est. sed essent duse voluntates ; modo
Quintumdecimum est ibi, quia vo- eadem voluntas vult aliquid necessa-
tuntas divina est formatiter infinita, rio, et aliquid contingenter. Patet a
ideo perfecte et unitive continet essen- Doclore in primo, dist. 10. et infra q.

tiam divinam. Et ista dubia pro nunc 15. de voluntate divina, quae vult

sufficiant. necessario essenliam divinam, et con-

Contra primum instatur, primo tingenter creaturam.
08
in-t.-itur -upponendo quod Doctor intendit de Tertio instatur sic : Idem ignis po-
11 "
objecto motivo, seilicet quod si bic test producere calorem in aliquo
'munJI
haberet objectum motivum, quod non calefactibili, et in alio non potest,

haberetin patria, vel si in patria ha- uisi per calorem sibi additum ;
patet,

beret aliquod objectum, ad quod non quia producit calorem in seipso, ut

 72 QU0DLII3ET.

patet a Doctore in quarto in materia intelligitur de objecto motivo in se

de Eucharistia, et tnmen non potest formaliter, vel de objecto virtualiter,

immediate ealefacere lignuni, nisi vel essontialiter incluso in alio objec-

mediante calore,tamen propter hoc

et to, quod movere ad notitiam
possit
non negatur quin ignis sit eadem sui et inelusorurn. Secundo pra3mitto,
potentia respiciens calefactibile ; sic quod conclusio intelligitur de perfec-

videtur dicendum in proposito, quod tione actus pertinente prsecise ad ob-

quamvis intellectus, ex natura intel- jectum, quia bene aliquando objectum
lectus, non possit attingere aliquod minus perfectum intensive intelligi-

objectum, nisi mediante aliquo sibi tur intellectione intensiori, et hoc

addito, quod omnino sit eadem po- propter majorem conatum potentise,

tentia, licet aliud objectum ex natura quam intelligatur objectum perfectius

sua possit attingere. propter minorem conatum et atten-

Quarto, si potentia dicitur diversifi- tionem potentise. Tertio praemitto,

cari ex hoc, quod unum objectum, quod habitus non ponitur propter ob-
puta materiale, ex natura potentiae po- jectum, sed tantum propter potentiam,
test attingere, et substantiam separa- quia ipsam rnagis facilitat ad ope-
tam non potest, nisi per habitum su- randum.
pernaturalem sibi additum, sic vide- Istis praemissis, patet responsio ad 79.
tur dicendum si ipsa non attingat instantias. Ad primam dico, quod si R e ?poiisio
objectum ex natura potentiae secun- objectum esset in se praesens, statim 111 U 111

dum totam suam entitatem et intelli- nullo alio addito posset attingere. Sed
gibilitatem, cum tamen, ut sic, po- quando non est in se prsesens, tunc
natur objectum polentise. Sed hoc non ponitur species intelligibilis, quse facit
potest, mediante aliquo habitu,
nisi objectum praesens, non in se, sed in
patet, quia potentia habituata, agens repra^sentativo, ut exposui. Et sicut
eequali conatu, intensiorem producit potest intelligere omne objectum,
intellectionem, quam non habituata, quando est in se praesens, ita ipso
ut patet a Doctore, in primo, dist. 17. absente potest illud intelligere per
et in tertio, dist. 27. Si ergo objectum speciem. Et ultra dico, quod omne
sit intelligibile ut decem, et ipsa non objectum motivum ad sui notitiam
possit sic intelligere sine habitu, et intuitivam, quando est in se praesens,
aliud intelligibile ut quatuor sine ha- potest etiam causare, et hoc mediate
bitu potest intelligere ; ergo secundum vel immediate speciem intelligibilem
hoc videretur diversificari, et tamen modo prius exposito.
non diversificatur. Ad secundam patet
^ responsio,
l
quo- AJ ?erun-
*
' dum.
Quinto instatur, certum est quod est modo concludit de voluntate creata, et
idem intellectus hic, et in patria nullo non concludit dc volunlate divina.Vide
modo variatus, et tamen hic non po- quee dixi in primo, d. i. respondendo
test attingere aliquod mere infelligi- ad rationes Occham conlra Doctorem.
bile sub ratione propria, ut patet a Ad tertiam, dico quod ignis, ut
Doctore in primo, dist. 3. q. 3. ignis, non respicit omne calefactibile,

(\<j. Respondeo, preemittendo aliqua : ut hujusmodi, nisi mediante calore,

Primum est, quod conclusio Docloris nec proprie seipsum calefacit.
 QILESTIO XIV. !]

Ad qoartam patet responsio. Dico essentia Angeli supremi. Et confirma-

enim,quod objectum perfecte praesens tur, quia talis intellectus maxime ap-
causat actum perfectissimum quem propinquatur intellectui divino, quod
potest, et quantum est intelligibile, non esset, nisi respiceret aliquid per-

loquendo de causatione pertinente ad fectius, quod non respiceretur a po-

objectum. tentia inferiore pro objeeto motivo.
71,
Ad quintam, dico quod est eadem Tertio instatur sic : Essentia Angeli
potentia hic et in patria, sed non supremi continet perfectionem totius
G
eodem modo disposita, quia ut hic est creaturse ; ergo essentia Angeli poni- ™J?j]JJ
p JJ'
entlbus
alligata ordini potentiarum, ibi non, tur ada quatum obiectum
i

1 J
illius intel-
contmet
Doclore quodl. et in lectus. Antecedcns patet, quia secun- gradumin-
ut patet a q. ii-.
r n tenorem.
primo, dist. 3 quaest. 3. ideo hlc tan- dum Doctorem in quarto, dist. 1. q. 1.

tum movetur a sensibilibus, ibi vero gradus superior in entibus continet

etiam ab intelligibilibus. gradum inferiorem, imo videtur quod
Contra seeundum instatur, quod in- eminenter, quia in supremo Angelo
tellectus noster non habeat praecise est perfectiocorrespondens perfectioni
idem objectum motivum, quod liabet omnis creaturee, et perfectio etiam,
intellectus Angeli. Et primo sic, sicut secundum quam excedit omnem crea-
intellectus divinus habet tantum es- turam, aliter non teneret supremum
sentiam suatn objeclo ada?quato mo- gradum in entibus creatis. Confirma-
tivo, quia est formaliter infinitus, ut tur, quia Angelus supremus mensu-
pateta Doctore in pluribus locis, quia rat perfectionaliter omnem Angelum
si haberet plura objecta motiva, vile- inferiorem, et per consequens omnem
sceret ; sic videtur quod intellectus aliam creaturam, ut patet, quia poni-
Angeli, ratione suae supremee perfec- tur Deussimpliciter prima mensuraes-
tionis, habeat tantum seipsum, ut sentialis, et perfectionalis omnis crea-
motivum omnis intelligibilis, aliter si turae; ergo propinquior essentia men-
haberet, puta lapidem pro objecto mo- surat alias» remotiores, patet, quia sicut
tivo, sicut habet intellectus noster, in genere animalis homo est mensura
quod tunc multum vilesceret. omnium animalium, sic animal pro-
Secundo instatur, sicut intellectus pinquans homini, mensurat alia re-

divinus, quia infinitus, habet aliquod motiora ;

patet ergo antecedens. Con-
objectum, quod tantum est immediate sequentia probatur, quia essentia di-
motivum intellectus divini, scilicet vina ponitur adyequatum objectum
essentiam divinam, quaanullum alium intellectus divini in ratione motivi
intellectum immediate movct, nisi di- respectu omnium intelligibilium, ut
vinum, ut infra patet q. 15. sic vide- patet a Doctore, quia ipsa ut gradus
tur quod saltem suprcmus Angelus simpliciter supremus in entibus, con-
habeat alifjuod speciale objectum tinet omnia intelligibilia ; ergo simi-
nullo modo motivum, saltem intel- liter essentia Angeli, quee sic continet
lectus luimani. In hoc enim allondi- omnia intelligibilia, erit ada^quatum
tur perfectio potcntiae, quia habet ali- objectum sui intellectus in ratione
quod perfectius pro objecto, quod non motivi ; autem non ponitur res-
tale

habet potentia imperfectior, illud erit pectu inlellectus humani, quia multa
 1

74 QUODLIBET.

objecta inferiora immediate movent aliqua imperfectio, cum non sit sic

intellectum humanum. necessario perfectum, quod excludat

inteiiectus Quarto instatur sic, quia intellectus omnem imperfectionem, licet multas
c° n l
inieiiectus Angeli et intellectus humanus dis- necessario excludat. Secundo pra^mit- a d
J
continere aliud contingit tjn^j
3
distiDgu- tinguuntur etiam genere saltem pro- to, quod
untur "
ximo ; ergo oportet assignari aliud et multipliciter, aliquando continet sicut
aliud objectum respectu istius etistius causa effectum ; et hoc dupliciter, vel
iniellectus. Antecedens patet, quia continet sic, quod tota entitas simpli-
essentiffi illee distinguuntur, ergo et citer dependet a causa, sic quod illa

•
potentiee, cum sint idem realiter suis remota impossibile esset ab alio de-
essentiis, ut probat Doctor in secundo, pendere.
dist. 16. Consequentia patet, quia islse Secundo quando sic continet quod Contl

potentiee sic se habent,

1
quod una non tamen socundum suam entitatem ab aiiucl
,. . .
test dl
subordinatur alteri, sicut sensitiva in- alio etiam dependet, imo pnncipahor citer j

lifi

tellectivse, sed magis videntur dispa- ab alio. Primo modo solus Deus con-
rala3 et contentse sub diversis generi- tinet omnem creaturam. Secundo mo-

bus ; ergo videtur quod necessario do causse secundae. continent suos ef-

habeant aliud etaliud objectum, cum fectus ; et non loquor hic de passione
distinguantur per diversa objecta, si- subjecti, quae ponitur quasi effectus
cut patet de potentiis sensitivis dispa- subjecti adsequatus, et idem realiter
ratis. illi, et sic subjecto remoto, passio non
Quinto instatur, potentia superior posset esse.
secundum perfectionem habet aliquid Tertio prsemitto, quod continere
pro objecto motivo, quod non habet eminenter aliud potest dupliciter in-
inferior. Sed potentia Angeli est es- telligi quod contineat aliud se-
; vel
sentialiter superior potentia intellec- cundum totam entitatem diminutam,
tiva humana ; ergo ipsa habet aliquid vel quod contineat secundum totam
pro objecto, quod non habet intellec- entitatem perfectam. Primo modo om-
tus humanus. Major patet, quia sensus nis causa secunda eequivoca continet
communis est potentia superior visu, effectum. Secundo modo causa prima
ideo respicit aliquid pro objecto, quod continet eminenter omnem effectum.
non respicit visus, et intellectushuma- Et proprie continere aliud eminenter
nus est superior sensu communi, ideo non est ex hoc solo, quod continens
respicit aliquid pro objecto, quod non sit perfectius in se, sed quod conlen-
respicit sensus communis, ergo, etc. tum etiam dependeat a continente ;

Minor patet, quia sicut essentia An- vel si etiam ponatur quod continere
geli est superior, ita et potentia. eminenter sit, quod continens sit sim-
72. Respondeo ad istas instantias, pra> pliciter perfectius contento, tunc
Kesponsio mittendo aliqua : Primo, quod aliud sciendum est quod quando dicimus,
ti as#
"
est loqui de aliquo ita perfecto 1'orma- quod continens aliud eminenter potest
liter, cui ex sua perfectione formali causare notitiam contenti, non debet
repugnat simpliciter omnis imperfec- ita absolute intelligi, scilicet quod
tio, et aliud de illo inter aliqua entia tantum sit perfectius illo, sed quod
perfectissimo, cum quo tamen stat etiam contineat illud secundum totam
 Qt l.srio xiv. 75

suam entitatem, ut exposui in secun- visiva respicil idem pro objecto adffi-
do, dist. 3. 7. 10. et infra qusest. 1 i. quato. Ei quod divinus intellectus
Quarto prsemitto, quod aliquse po- non babeat lapidem pro objecto mo-
lentieo dicuntur ejusdem rationis, quia tivo immediate, hoc non est ex ratione
sunt ejusdem speciei, ut duea potentiae intelleotus, sed e.\ hoc quod cum sit

visivae duobus hominibus aliquse

in ; formaliter infinitus non potest moveri
dicuntur ejusdem rationis, quia licet a creatura, recipiendo ab illa aliquam
distinguantur specie ut visiva in ho- perfectionem, quia tunc vilesceret.

miue, et visiva iu bove, tameu oon- Dico etiam, quod non possit
licet lapis

veniunt in hoo oonoeptu quidditativo, immediate et formaliter movere in-

soilioet potentia quod utra-
visiva, sio tellectum divinum, continetur tamen
que est vera potentia visiva, lioet una virtualiter in primo objecto adaequato
sit essentialiter perfectior alia, quia motivo intellectus divini, scilicet in
speciessunt sicutnumeri, exS. Metaph. essentia divina.
El aliqiuo diountur ejusdem rationis Istis prremissis patet responsio ad 74.
undum genus, quia conveniunt in instantias. Ad primam negatur simi- Intellectus
divinus ex"
aliquo genere, ut potentia visiva et litudo, quia intelleclus divinus, quia cluditoui-
cem ira-
auditiva, et tamen nullo modo conve- infmitus, necessario excludit omnem perfeclio-
nem.
niunt in aliquo oonoeptu, puta audi- imperfectionem, et ideo repugnat sibi

tiva vel visiva, quia tunc vel visiva posse immediate moveri ab aliqua
esset auditiva, vel e contra ; vel una creatura ad sui notitiam. Sed intellec-
esset unum membrum divisivum res- tus Angeli est perfectionis finitae et

peotu divisi, et esset ipsum divisum ; limitatae, cum qua stat multiplex im-
non dicuntur ergo ejusdem rationis, perfectio, et sic potest habere etiam
siout primo modo. Sic dico de sensu lapidem pro objecto motivo, sicut
communi, quia licet sensus communis etiam habet intellectus noster, ut pa-
in homine et in asino differant suo tet a Doctore i?i2. clist. 3. qusnst. 11. Et
modo specie, tamen dicuntur ejusdem cumarguitur quod tunc vilesceret, di-
rationis pro quanto conveniunt in hoc co quod nonest formaliter infinitus, et
coneeptu, qui est sensus communis. ideo non habet in se realiter omnem
Iloc idem dico, quod intellectus ho- perfectionem, et per consequens po-
minis et intellectus Angeli, posito test perfectionem sibi competentem
qnod non sint ejusdem rationis, quia (loquendo de perfectione secunda) ab
non ejusdem speciei, neo generis pro- aliquo recipere. Est enim majoris im-
ximi, tamen diountur ejusdem ratio- perfectionis dependere ab alio secun-
nis, quia realiter conveniunt in hoc, dum totum suum cssc, sicut nunc de-
jiiecius
IV1UI13
quod
l
est lpotentia intellectiva. Et hoc pendet a Deo, sicut etiam aliffl crea-
' poteat modo, quae ponuntur eiusdem
J
ratio- quam dependere secundum ali-
turae,
iveri a .
.

satura. nis, quidquid respioitur ab una pro quam perfectionem secundam quam
objecto, respioitur etiam ab alia, et recipit ab objecto, partialiler tamen,
Bic quantum ad hoc, omnis potentia et a causaminus prinoipali.
intellectiva habet idem objectum ada3« Ad seoundam patet responsio, quia
quaium, saltem loquendo de illa, qiue intellectus divinus est formaliter infi-
est creata, sicut etiam omnis potentia nitus, idco_ movetur ab essentia sua
 76 QUODLIBET.
respectu omnium intelligibilium, sed saret notitiam sui et omnium conten-
non est sic de intellectu finito et li- torum, tamen lapis si poneretur pra;-
mitato. sens illi intellectui in ratione objecti
Angeius Ad tertiam, dico quod Angelusnul-
'
intelligibilis, actu posset ipsum move-
nullam
creatur«m lam creaturam continet virtuahter re, et sic patet quod etiam isto casu
continel . . ........ ... ...
virtuaiiter. vel eminenter secundum totam enti- posito, licet sit lmpossibihs, ratio ni-
tatem illius, qualis continentia requi- hil concludit.
ritur ad hoc ut sit ratio causandi no- Ad quartam, dico quod licet dis-
titiam cujuscumque contenti, imo pto tinguantur etiam genere remotiori,
nunc dico (non asserendo) quodnulla qui tamen habent idem objectum, si-
creatura quantuncumque suprema, cut patet de sensu homi- communi in

continet aliam creaturam absolutam ne et in bove, requiritur etiam quod

realiter distinctam secundum totam distinguantur eo modo quo dixi supra,
suam entitatem, cum queelibet primo scilicet quando non conveniunt in

et principaliter secunclum totumsuum potentia intellectiva, et talis distinctio

esse, sic dependeat a Deo, quod ipso arguit distinctionem objectorum pri-

per impossibile circumscripto, esset morum, sicut patet de visiva et audi-

impossibile ipsa aliquo modo esse. Et tiva modo intellectus humanus et in-
;

dicit Doctor in 2. dist. 2. qnsest. 4. quod tellectus Angeli conveniunt in ratione

genitum ab aliqua causa secunda tan- formali intellectus.
tum dependet ab illa in esse pro illo Ad quintam patetresponsioex supe-
instanti in quo accipit esse ab illa rius dictis ; et sic patet solutio.

causa,licetprincipaliter tamen a pri- Tertio principaliter instatur contra - ;

-

)#

ma, sed in toto tempore sequenti im- tertium, probando quod motio omni-
mediate a Deo. Licet ergo Angelus, no prima non sit motio naturalis. Et
quia gradus supremus inter creaturas, primo sic, pra?supponendo quod mo-
aliquo modo contineat perfectionem vere sequitur entitatem, tunc sic :

illarum, nunquam tamen continet se- Quanto ponitur ens motivum perfec-
cundum perfectionem totalem, qualis tius simpliciter, tant.o ex natura rei

continentia requiritur ad hoc, ut pos- primo natum est movere, quia sicut
sit causare notitiam perfectam con~ perfectius essentialiter ex sua ratione

tenti. Dico secundo, quod etiam casu natum est esse prius imperfectiore,
illo posito, id est, quod essentia supre- ita si est motivum, natum est prius
mi Angeli sic contineret omnem crea- movere, et si est infinitum et precsens
turam,adhucnonhaberetur intentum, mobili, necessario movebit illud po-

quia licet ipsa essentia, ut preesens in~ nendo quod necessario sit motivum.
tellectui Angelico in ratione objecti ac- Secundo suppono, quod sicul inlellec- inteiiecii
J
. .... dlYlUUS,
tum intelligibilis causaret necessario tus divinus, et essentia divina con- essenti
, i i •
i-i divinacc
notitiam sui et contentorum, tamen currunt, ut duee quasi causce partiales curmut,
non negaretur quin lapis contentus, ad intellectionem essentise divinse, sic pa,iiai«
a 'e
si esset in se prsesens tali intellectui^ essentia divina, et volunlas divina lc clk ue D

possit ipsum movere ad sui notitiam. concurrunt ad volitionem essentise di-

Sicut etiam si illa essentia Angeli es- vinee. Tertio pramiitto quod voluntas
set prsesens intellectui humano cau- ex sua formali ratione est perfectior
 Qr.ESTIO XIV. 77

intelleotu. ut patel a Doetore in i. turalis nooessario ost prior motione

dist. 19. per modum voluntatis, et in eodem
[stis praesuppositis arguitur sie : operante sit utraque motio, sequitur
Voluntas sisola ponatur motiva ad ac- quod ipsa erit simpliciter prior omni
tum suum, esl ex sua ratione formali motione volunlaria, et sie produotio
perfeetiu- motivum quam intellectus Filii in divinis erit simpliciter prior
divinus ergo voluntas prius movet se
; omni motione voluntatis respectu vo-
ad actum suum quam intellectus. An- litionis essentiae divina? ; consequens
tecedens patel ex tertio pra^supposito. est falsum, patet, quia talis volitio est

Si dicatur, quod intellectus divinus essentialis, et essentialia dicentia per-

esl ita inlinitus, sicut voluntas, dico fectionem sunt priora notionahbus, ut
quod hoc non solvit, quia sempervo- patet a Doctore supra q. 1. Consequen-
luntas ex sua ratione formali ponitur tia probatur, quia si motio naturalis
sentia perfectior intelleetu. Sicut etiam es- in eodem ex se est prior motione vo-
oa est
fectior sentia divina ex sua ratione formah luntaria, sequitur quod ex se erit prior

,uto. quidditativa ponitur perfectior omni omni motione voluntatis in eodem

attributo, licet attributa sint formali- operante. Si dicatur, quod non est ve- Nota.

ter infinita, sic in proposito. Gonse- rum, nisi de motione naturali ejus-
quentia probatur ex primo prajsuppo- dem ordinis, et de motione voluntalis
sito, scilicet quod perfectius simpli- ejusdem ordinis, quse respiciunt eum-
citer est priusmotivum imperfectiore. dem terminum, contra, quia motio ad
Si dicaturquod ooncurrit essentiacum notitiam genitam per modum naturae,
voluntate, sed prius eoncurrit cum et motio per modum voluntatis ad vo-
intellectu, ideo intellectUs et essentia litionem essentise divina3 habent eum-
sunt prius motivum. Dico etiam,quod dem tenninum, quia utraque respicit
hoc non solvit, quia hoc posito, stat essentiam divinam, ut patet; eadem
quod totum principium motivum sit enim essentia est objeetum primum
perfectius, quia essentia est eadem, ut tam motionis, quse ad notitiam simpli-
concurrit cum utroque, et tunc volun- cem sui, et quae est ad notitiam geni-
tas ex sua formali ratione est perfec- tam, quam motionis voluntatis, qua3
tior intellectu ; ergo principium mo- est ad amorem essentialem, etad amo-
tivum est perfectius ut includit essen- rem spiratum, sive proeedentem ; er-
tiam et vuluntatem quam ut includit go sequitur propositum, scilicet quod
essentiam et intellectum. Si dicatur, motio ad nolitiam genitam cum sit

quod voluntas praesupponit operatio- mere naturalis, erit posterior motione

nem intellectus, dico quod hoc non voluntatis, sive qiue est per modum
solvat, quia perfectius, ut perfectius voluntatis respectu amoris essentia-
simpliciter non pra^supponit necessa- lis.

rio imperfectius, et maxime quando 1\>rtio instatur sic : Aliqua motio

imperfectius non est de intrinseca ra- per modum naturse rospectu ejusdem
tione perfectioris, sicut nec infinitum termini est simpliciter posterior mo-
pra^supponitur necessario linilum, ut tione per modum voluntatis, qua. est v

dicit Doetor. simpliciter ad idem objectum ergo

1\\ t Secundo instatur sic : 3i motio na- motio naturalis in eodem ; operantc
78 QUODLTBET.

respectu ejusdem termini non est tum, potest in codem instanti quo
simpliciter prior motione per modum ponitur principium sic perfectum,
voluntatis. Gonsequentia patet. Ante- perfectc operari operatione sibi con-
cedens probatur, supponendo quod di- veniente circa illud tale objectum, et

citDoctor^ prolog. q. ult. et dist. 38. maximequando objectum ponituralia

39. et 45. primi,et infraprsesenti qusest. causa partialis per modum natura j
,

scilicet quod contingens de termino, imo necessario statim agit permodum

sive altera pars contingentis determi- naturae. Sed intellectus divinus et

nate vera est immediate a voluntate essentia divina sunt hujusmodi, tam
divina, sic determinate volente ; et respectu cognitionis essentiae simpli-
hsec determinatio est simpliciter prior cis, quam respectu notitiae genitae, ut
cognitione ejusdem complexi contin- patet. Si ergo tale principium per mo-
gentis, ut patet a Doctore in locis dum naturse ponitur prius movere
praeallegatis. Ex hoc sequitur quod secundum totum conatum, quam
motio voluntatis, quae terminatur ad principium per modum voluntatis,
hoc complexum contingens, est prior sequitur quod Filius erit necessario
motione intellectus ad notitiam ejus- prioromni actu voluntatis.
dem complexi ergo motio naturalis,
; Respondeo ad instantias, prsemit- 77.
ut hujusmodi, etiam in eodem ope- tendo aliqua. Primo, quando est na- Respon
ad iD?t£
rante, estsimpliciter prior motione per tura perfecta intellectiva includens tias.

modum voluntatis. intellectum et voluntatem, semper vo-

Quarto instatur sic, quia idem Pa- luntas ad hoc, ut actum eliciat circa

ter in divinis prius per modum volun- objectum, preesupponit operationem

tatis movetur ad generationem Filii, intellectus circa idem objectum in-
id est, quod prius vult illam genera- complexum, sic quod est impossibile
tionem esse, quam actu generet Fi- illud objectum posse velle, nisi ab in-
lium per modum naturaB ; ergo motio tellectu ejusdem naturae sit praeco-
naturalis, sive per modum naturae in gnitum. Et hic nulla videtur ratio as-
eodem operante non est simpliciter signanda, nisi natura potentiarum,
prior motione per modum voluntatis. puta quia intellectus est talis natura,
Gonsequentia patet, quia consequens ideo potest elicere actum circa objec-
includitur in antecedente. Antecedens tum absolute, etiam nulla operatione
paterper Doctorem in primo, dist. 0. alterius potentice prsemissa circa illud
qusest. unica, ubi ostendit quomodo idem objectum, et voluntas est talis
pater vult generare. natura, quod non potestelicere actum
Quinto instatur sic, quando in eo- circa objectum, nisi sitsibi pra^sens,

dem operante concurrunt principium ut actu cognitum ; et sic motio vo-

per modum naturae, et principium luntatis circa objectum semper prae-
per modum voluntatis, principium per supponit motionem intellectus eirca
modum naturae est perfectissimum, idem objectum causantis cognitionem
imo formaliter infinitum, et habet ol>- ejusdem objecti.
jectum perfectissime pra^sens, circa Ex hoc patet quomodo voluntas in Volnuti
iu ope
quod natum est operari per modum operando necessario sit posterior in- raudo i\
postern
natura. Et nullum extat impedimen- tellectu in operando. non quod intel- iDtellcCti
 QILESTIO XIV. 70

lectus in eadem natura sit ex natura in ratione objeeti aetu amabilis*

rei in ae prior voluntate ; imo simpli- Seeundo praemitto, quod natura 78.

citer in eodem instanti quo esl inlel- simpliciter supreraa, quaa est Deus, Naturasu-

leclus, est etiam voluntas, qua sunt necessano est ratelligens et volens, ut Deus.

perfectione> absolutae natune. Sed in- subtiliter probatum est a Doctore iVi

tellectus dicitur prior voluntatem in primo dist. 2. parte prima, quaest. I. in

operando, quia prius necessario ope- illis preeambulis, et ipsa in agendo est
ratnr. quamvoluntas circa objeetnm. simplieiter independens, et omnia alia

El quia motio intellectus circa objee- in agendo ab ipsa dependent ; et sic

tum et objectum intellectum esl ne- est simpliciter primum elTectivum, et

cessario per modum naturee, et sim- est impossibile aliud esse prius eo.
jtlieiter naturalis, et motio voluntatis Haec omnia sunt ostensa a Doctore
tantiim libere. ideo in eadem natura in primo, ubi supra. Ex quo sequitur
in qua sunt ista^ potentue, motio per quod si est simpliciter primum moti-
modum naturse est simpliciter prior vum, et non potest velle aliquid, nisi

motione per modum voluntatis; mo- pr?ecognitum a suo intellectu, el ni-

tio ergo per modum naturae non est hil ad extra potest aliquid immediate
prppeise ratione perfectionis principii velle, nisi prius velit essentiam suam,
activi, sed praecise dicitur naturalis, quia volitio essentia; est simpliciter
quia est a naturali principio necessario, necessaria, ut patet hic, ct in primo,
et per modum naturae movente, et dist. 10. et infra, q. 16. et volitio crea-

non videlur assignanda alia ratio, ut turse tantum contingens, ut probat

patebit infra, q. 16. imo stat quod Doctor inprimo, dist. 39. et insccundo,
prineipium per modum voluntatis, dist. i. et in quodl. q. 7. et pr&senti, et

motivum sit simpliciter perfectius, ut volitio contingens pnesupponit neces-

patet de voluntate respectu ceeli, vel sariam, ut probat Doctor in 2. dist. 1.

ignis. Patet etiam quando utrumque q. 1. Gum ergo volitio essentiie sit

est in eodem operante, sicut in nobis, simpliciter prima molio voluntatis di-
voluntas est perfectior intellectu, ut vina\ et illa volitio necessario pra^sup-
probat Doctori^ \. dist. 19. et tamen ponit ex natura talis potentia' intelle-
ipsa ex natura sua pra^supponit ope- ctionem ejusdem essentia?, sequitur
rationem intellectus, et hoc non est quod simpliciter prima motio est mo-
imperfectionis in voluntate, quia non tio naturalis, sive per modnm natura?.
habetaetum eirca objeetum, nisi prae- Et ex hoc patet responsio ad primum
eognitum esset bene aliqualis imper-
; argumentum, quia posito quod vo-
fectio, si intellectus posset habere ac- luntas in eadem natura sit ex ratione
tnni circa aliquod objectum, circa formali perfectior intellectu, tamen ex
quod non posset voluntas habere ac- hoc non seqnitur quod agat primo per
tum, quia sicut intellectus non babel modum naturse, quia hoc non proce-
actum circa objectum, nisi aelu prae- dit ex sola perfectione, ut dixi supra.
sens in ratione inteiligibilis actu, ita Tamen de facto voiuntas est aeque S^qS
voluntas non habel actum, nisi cir- perfecta, aut intellectus divinus prop- Cllt ililcl-
lectus divi-
ca objecium actu cognitum, quia ter infinitatem.
DUS.
nliter non potest sibi esse praBsene Ad seeundum dico quod quando in 79
 80 QUODLIBET.

eadem natura sunt dua) potentioe, productio Spiritus sancti, et est quarta
scilicet intellectus et voluntas, et per- in ordine motionum. Tertia simpliciter
non impedita3, et circa idem
fectae, et motio intellectus divini, sive memo-
objectum, ita quod operatio voluntatis rite divina? per modum naturae est

necessario prtesupponit operationem productio creaturarum simplicium in

intellectus circa idem objectum, et si- esse cognito, sive in esse objectivo, et

militer productio voluntatis necessa- hasc est quinta motio in ordine mo-
rio prsesupponit productionem intel- tionum. Et tertia motio simpliciter
lectus circa idem objectum sic se ;
per modum voluntatis est productio

habent, quod voluntas immediate po- creaturarum in esse volito, et haec est

test habere actum circa objectum sexta motio in ordine motionum.

cognitum, quod operatio voluntatis
ita Quarta simpliciter motio, etiam per

tantum preesupponit operationem in- modum natura?, est cognitio intelle-

tellectus circa idem objectum, et si ctus divini respectu objectorum voli-

necessario operatur in eodem instanti torum; et ha?c est septima in ordine

quo habet objectum praesens, sive motionum. Quarta motio simpliciter
actu cognitum, necessario vult illud, per modum voluntatis est productio

aliter non esset perfecta potentia. Sic creaturarum in essc realis existentiae,

similiter si ponuntur istaa potentise et est octava in ordine motionum. Et

vere productivse, circa idem objectum sic modum na-

patetquomodo una per
primum, voluntas non potest esse turee estprior alia per modum volun-
tatis, et una per modum voluntatis est
actu productiva circa essentiam, nisi
intellectus prius fuerit productivus. Et prior alia per modum naturse, simpli.

hoc est preecise ex natura potentia- citer tamen prima, et omnino prima
rum, quod sicut in operando voluntas est motio per modum naturse.

prrecise prsesupponit operationem in- Ad tertium concedo, quod aliqua 80

tellectus, et non productionem ipsius, motio per modum voluntatis est prior,

sic in producendo necessario praesup- scilicet volitio complexi contingentis,

ponit productionem intellectus circa et cognitio ejusdem est posterior, ta-

idem objectum. Et ideo simpliciter men motio per modum natura? res-

prima motio per modum naturse est pectu terminorum complexi, neces-

operatio intellectus divini circa eam- sario est prior volitione circa illud

dem essentiam;et prima simpliciter complexum, et hoc est, quia voluntas

motio per modum voluntatis est ope- non praesupponit cognitionem com-
ratio, sive volitio voluntatis divinee plexi contingentis, sed tantum cogni-

circa essentiam divinam, ita quod ista tionem terminorum, ut dixi supra.
motio in ordine omnium motivum est Loquendo ergo de motione intellectus
secunda, licet prima sit modum
per qua? semper praesupponitur motioni

natura?, et secunda per modum volun- per modum voluntatis, semper illa esl

tatis. Sed secunda motio simpliciter prior ?

reddendo singuia singulis, ut
Nota.
intellectus divini est generatio Filii, supra patuit.
modum natura?, et est Ad quartum. dico quod illa volitio An vc
qua3 est per sil prit

tertia in >rdine motionum ; secunda non est principium generationis Filii, piuni gei
ralion
vero motio per modum voluntatis est qua Pater vult illam generationem, •
Filii.
 QILESTIO XIV. 81

sed est volitio qua Pnter oomplaoet tur proprietas Filii, quam oommuni-
sibi generare Filium, el illa esl prior, cetur essentia divina Spiritui sancto ;

tamen preesupponit aliam, scilicet ergo ista motio, sive oommunioatio

cognitionem essentia?, etetiam cogni- termini inliniti preesnpponit necessa-
tionem generationis divinse, de hoo rio terminum non infinitnm.
vide Uoctorem in \ . dist. 6. Quarto instatur. quia si possibile
\'l ullimum patet responsio ex di- foret infinitum causari a voluntate
otis ad primum argumentum. quin hoo divina oontingenter, tunc voluntas
totum prooedit mere ex natura po- posset immediate oausare finitum, et
tentiarum, et nulla alia causa assi- post infinitum, et sic poterit prius esse
gnnri potest. motio nd finitum qunm nd infinitum.
Qunrto principnliter instntur contrn Quinto instatur, et quaero quare
quartum, probando quod motio, qua) motio ad terminum finitum, non po-
est ad terminum finitum. Primo sic, test esse prior motione nd terminum
motio nd pnternitntem in divinis est infinitum, sed necessnrio posterior?
prior motione nd generntionem Filii ; Aut hoc est, quin repugnnt moventi
pntet quia essentin prius qunsi origi- nd terminum infinitum, et finitum
nnt pnternitntem in seipsn, ut pntet n posse nttingere lerminum finitum,
Doolore in primo, dist. 28. et tnmen nisi prius nttingnt terminum infini-
motio nd pnternitntem est ad termi- tum ; nut ideo est, quia repugnat tor-
num, saltern non infinitum, et motio mino finito posse produci, non prius
ad Filium est ad terminum infinitum. producto tcrmino infinito; aut ideo
Secundo instatur sic, quia si motio, est, quia terminus finitus est suo esse
quae est ad terminum infinitum sit includit terminum infinitum. Sed
neoessario prior motione, quee est ad nullum istorum est neoessarium. De
torminum finitum, hoc erit, quia primo patet, quia si movens habet in
qunndo ngens perfectum oompamtur virtute sun utrumque terminum, ita
nd perfectius, et minus perfectum, quod unus terminus non ponitur rntio
prius erit motio nd perfeotius qunm nd formnlis respectu productionis nlterius
imperfectius, quin imperfectius pree- termini, quantum est ex nnturn tnlis

supponit perfeotius,et non e oontrn.Si moventis, potest unum sine nltero

sio, ergo sequitur quod intellectus di- produoere, et sic unum prius nlio, et
vinus prius movetur nd produoendum sic prius terminum finitum qunm in-
perfectius in esse objectivo, vel in esse finitum. De secundo pntet, quin non
oognito, quam moveatur ad produ- ponitur terminus tinifus in aliquo
cendum imperfectius, et sio prius genere dependere a termino infinito
erit homo in esse oognitoquam bos, et ergo non repugnat sibi posse produei,
sic ordinate erit motio ad aliud, et infinito non producto per De
prius.
nliud secundum magis et minus per- tertio elinm pntet, quin finitum non
fectum, etsic essentin m irio prius includit in suo esse formnli infinitum,
movebit intellectum suumad notitiam ut patet; ergo, etc.

hominis, qunm nliorum nnimalium, Respondeo, praemittendo unum, go.

quod videtur omnino inoonveniens. quod nrgumentorum, soi-
erit solulio R,.3 PO nsio.

Tertio instntur, quin prius product- licet quod Doctor quando hic, dicit,
Tom. xxm. e
 82 QUODLIBET.

quod motioad terminum infinitum est quod tunc infinitum erit prius produ-
prior motione, quse est ad terminum cibile quam finitum.
finitum, hoc dicit comparando infini- Ad quintam, dico quod ratio est,
tum simpliciter ad finitum simpliciter, quia quando principium est producti-
quod est ens distinctum realiter ab vum per modum naturse alicujus in-
infinito, quia vult quod motio secun- finiti, et alicujus finiti, ita quod tam
dum voluntatem, qui est ad essentiam finitum quam infinitum est prsecise ab
divinam, est simpliciter prior omni eodem principio, et maxime quando
motione, sive per modum naturee, principium nullo modo est impeditum,
sivepermodum voluntatis, quse ter- prius necessario producit infinitum
minatur ad creaturam, et hoc intel- quam finitum, quia prius respicit infi-
ligit, et non de motione ad intra, cum nitum, ut effectum immediatiorem ;
si

ibi nihil sit finitum. tamen, per possibile vel impossibile,

Motio non Respondeo tamen ad rationes, etiam illud infinitum non produceretur, non
e8
ternita-" absolute conclusione intellecta. Ad repugnaret tali principio posse imme-
tem -
primam dico quod non est aliqua diate producere finitum ; non est ergo

motio ad paternitatem cum nullo ex repugnantia principii productivi,

modo producatur, ut patet a Doctore nec ex repugnantia termini iiniti, sed

in primo, dist. 26. et 28. et posito preecise quia productio termini infi-
quod pullulet ab essentia, tamen non niti nata est esseprior productioneter-
est motio ad ipsum et posito quod sit
; mini quando utraque productio
finiti,

aliqua motio, vel quasi motio, dico comparatur ad idem principium pro-
quod illa erit ad terminum infinitum, ductivum, sicut duo effectus, quorum
quia essentia suo modo communica- unus est immediatior causee, et alius

retur Patri per talem motionem. mediatior. Et de hoc satis dictum est
Ad secundam patet responsio, quia in secundo dist. 1. q. 1. Vide in du-
generatio Filii necessario est ad ter- biis.

minum infinitum, quia ad essentiam, Ouinto principaliter instatur contra 33

quai proprie est terminus formalis quintum dubium, probando quod pri- Primu

generationis, ut probat Doctor in pri- mum mobile motione naturali non sit infiuitu

mo, dist. 5. q. 2. vel si ad Filium, ut intellectus divinus, et primum moti- pcn de

ad terminum tamen ipse

totalem, vum naturale essentia divina. Primo
Filiusincluditessentiam.ut terminum sic, et prsesuppono unum, scilicet

formalem. quod infiniturn simpliciter nullo mo-

Ad tertiam patet responsio ex prse- do dependet ab alio, nec quasi depen-
supposito. det, sed est simpliciter et omnino in-

Ad quartam patet similiter respon- dependens. Uoc patet a Doctore tunc

sio, quia primo casus est impossibilis. sic : Omne mobile, vel quasi mobile
Secundo posito casu, diceretur quod ab alio, necessario dependet, vel quasi
intelligitur de motione per modum dependet ab illo. Sed intellectus divi-
natura?. Tertio dicitur, et melius, nus nullo modo dependet nec quasi
quod Doctor loquitur de termino infi- dependet ergo non est ab aliquo mo-
;

nito et finito, ut sunt duo effectus or- bilis. Major patet, quia mobile ab alio
dinate procedentes ab eadem causa, aliquid recipit, vel quasi recipit ab
 QILESTIO XIV. 83

illo, aliter non esset mobile, el quando intellectus. Non secundo, quia tunc
.1 recipit aliquid a />\ tunc A in i Ipsa formaliter denominaret partem,
quod recipit a />, dependel q />'. el hoc sicut etiam inferl Doctor pro incon-
patel a Doctore inprimo, dist. 30. Mi- venienti contra Henricum in 1. dist.

nor patet, quia intellectus divinus est 2. part. 2. etdist. 27. Non l<
i
rlio, quia
formaliter et simpliciter infinitus. tunc intellectus prsesupponeretur esse
Secundo instatur, probando quod in Filio, el sic Filius haberet esse prius
intellectus divinus nullo modo sit mo- quam nolitia genita, quod est impos-
bilis ali aliquo, quia tunc haberet ra- sibile, cum Filius et notitia genita
tionem materiae, vel quasi materiae; lantum nomine difTerant, ut exposui

patet, quia tunc haberet rationem, in i. dist. 2. part. 2. quxH. 3.

quasi receptivi, et quasi passivi. Sed Quinto instatur, quia tunc intellec- 84.

hoc simpliciter negatur a Doctore in tus divinus possct mutari ;

patet, quia Quintum.

1. dist. •").
q. 2. ubi vult quod essentia in eodem instanti quo est intellectus,

divina in generatione Filii non habet non habet notitiam essentia?, patet,
rationem, noc materiae, nec quasi quia ipsa notitia, ex quo quasi pro-
materise, quia haec sonant imperfe- ducitur ab essentia, ut supra patuit,
ctionem in essentia divina, et hoc qusest. 13- pnesupponit intellectum ;

idem sequitur in intellectu divino. si ergo in illoprimo instanti quo in-

Tertio instatur, quia si intellectus tellectus divinus intelligitur, non in-
divinus est primo mobilis, vel quasi telligitur habere lllam notitiam, et

mobilis respectu notitiae essentiae di- post intelligitur habere; ergo mutatur.
vinae, sequitur quod quasi recipit Probo consequentiam, quia tunc tran-
illam ab essentia divina. Sed hoc est siit de eontradictorio in contradicto-
impossibile, quia aut illa notitia est re rium, quia transitus non potest fieri

distincta, aut ratione ; alterum oportet sine mutatione, ut patet a Doctore in

dari, aliter idem omnino re et ratione 1. dist.39.
indistinctum esset receptivum et re- Sexto arguo, probando quod essen- Sextum.
ceptum. Sed talis notitia non distin- tia divina non sit primum motivum,
guitur re, patet, quia est simpliciter et primo sic : Jdem non potest esse
eadem res cum essentia divina; nec principium quo et q/iod producendi ;

ratione, quia illa intellectio est prior patet, quia principium quo est ratio
omni actu collativo, cum sit simpli- formalis producendi. Principium vero
citer [>rima. quod est illud, in quo ponitur talis

Quar.to instatur, quia si intellec- ratio formalis, ut patet, discurrendo

Lus divinus est mobilis ab essentia in omnibus. Sed essentia divina est
divina ar| notitiam genitam, tunc principium >/t/o producendi notitiam
quaero quomodo illa notitia avnita in intellectu divino ; ergo non movet
esl in intellectu, aut in intellectu primo intellectum divinum, et tamen
absolute, et communi tribu> perso- in illo priori in quo persona non in-
nis ; aut praecise in intellectu Pa- telligitur, esl vera intellectio essentias
tris, aut in intellectu Filii. Xon divinae.
primo, quia tunc talis notitia essel Septimo instatur sic : Si essentia septimum.
oommunis tribus personis^ sicut et movet intelluctum divinum ad sui no-
 84 QUODLIBET.
titiam, ergo movet propter finem, cum essentialem, quod talis notitia erit si-

movens per modum naturae, si est militudo naturalis ipsius essentiae per
per se movens, moveat propter finem, imitationem, et sic erit vere mensura-
ut patet 2. Physic. Si ergo ipsa movet bilis ab essentia ; sed hoc videturesse
propter finem, et finis primo movet contra rationem infiniti intensive.

efficiens, vel quasi efficiens, ergo es- Respondeo ad omnesinstantias pree- 85.
sentia prius movetur, scilicet a fine, mittendo aliqua satis necessaria. Pri-

et tunc quaero, aut a se ipsa, aut ab mo, quia istse rationes, vel saltem
alio, quocumque dato habetur quod plures videntur tenere ex illa vulgata
motio finis erit prior motione essentiae propositione Doctoris, scilicet, qualis

divinae respectu intellectus sui, et sic est ordo inter aliqua, ubi realiter dis-
motio ipsius per modum naturae res- tinguuntur talis est, ubi sola ratione
pectu intellectus sui non erit simpli- distinguuntur , et sic, si intellectus es-

citer prima. set realiter distinctus ab intellectione

odavum. Octavo instatur sic : Si essentia est divina3 essentiee, esset realiter recep-
primum motivum per modum naturaa tivus notitise ab essentia ; cum ergo
tam ad notitiam ingenitam, quam ad non realiter distinguatur eo modo quo
notitiam genitam, aut est primum distinguit, eo modo recipit notitiam
motivum inquantum essentia, et ut illam. Hanc propositionem aliqualiter
prior infinitate, aut ut actu infinita, declaro, ultra ea quae supra exposui
aliud non videtur dandum non pri- ; qusestione prima. Et hanc expositio-
mo, quia tunc non haberetur notitia nem pono, salvo semper meliori judi-
formaliter infinita, quia a non infinito cio, nec intendo quovis modo contra-
formaliter, non potest formaliter esse dicere nec verbis, nec intentioni Doc-
infinitum non secundo, quia tunc
; toris, nec hic, nec alibi. Dico ergo,
essentia, non esset primum motivum. quo d quando aliqua comparantur ad
Tum etiam, quia essentia, ut essentia, invicem, qure ut distincta realiter,
ponitur primum subjectum Theologise habent talem ordinem realiter, illum
in se, et non sub ratione infinitatis, eumdem habent, ubi distinguuntur
ut patet supra in prol. q. 3. et eo ratione, vel ex sola natura rei. Et sic
modo quo ponitur primum subjectum sicomparantur duo finita, quibus for-
TheologiaB in se ponitur objectum in- maliter non repugnat aliqua imper-
tellectus sui. fectio, puta, quia subjecto accidentis
Nono instatur, quia qua;ro,- quare
Essentia
estpriinum
subjectum
. .

non ponitur sic primum motivum per

. ,. „,.,.,
non repugnat formaliter ista imper-
.. ,..
fectio, quod sit receptivum altenus,
eoogiaj.
mQ(j um na t ur8e ip Se intellectus, cum tunc quando subjectum et accidens
ipse ponatur ita causa intellectionis comparantur ad invicem, ut realiter
essentia?, sicut essentia, nam essentia distincta, talem ordinem habent, quod
et inlellectus apud Doctorem ponun- subjectum est realiter receptivum ta-
tur duo principia partialia actus in- lis accidentis, et realiter perficitur ab
telligendi, ut patet inprimo, dist. 2. illo ; si ergo tantum ratione distingue-
Decimo instatur sic, quia tunc se- rentur, talem ordinom haberent, sci-
queretur quod si essentia est motiva licet, quod subjectum, saltem secun-
per modum naturtc ad notitiam sui dum rationem, esset receptivum, et
 QU.ESTIO XIV. 88

hoc est, quia ut realiter distincto, infinita, quiautsic si essent, por im-

talis imperfeetio non repugnat. Sed si possibile, realiter distincta, repugna-

ponalur subjectum formaliter intini- ret eis posse causari, et realiter ab
tum intensive, cui ut sic, simpliciter alio dependere ;
ergo ut sic repugnat
repugnat omnis imperfectio, si com- etiam eis 3altem posse causari secun-
paretur ad aliquid, quod est denomi- dum rationem; fit ergo comparatio
nativum illius ex natura sua, ita quod absolute, comparando attributum ab-
illud sit realiter distinctum, nunquam solute, non ut infinitum. Et similiter
set realiter receptivum ; patel, quia fit comparatio intellectus absolute
infinitum, cui formaliter repugnat sumpti cui, ut realiter distincto, non
omnis imperfectio, non potest esse repugnat luec imperfectio,quodsit rea-
realiter receptivum alterius realiter liter receptivus ; ergo ubi sola ratione
distincti ; ergo si illud aliudjnon sit distinguitur, sic secundum rationem
realiter distinctum, sed tantum ra- erit receptivus. Et sic posset de omni-
tione, tunc non erit receptivum se- bus aliis dici.

cundum rationem, quia ordo inter Si tamen ha3C expositio non placet,
aliqua secundum rationem pra)cise quam credo esse veram, potest dici
accipitur inter illa per comparatio- breviter, quod ubi realiter distinguun-
nem ad realiter distincta, inter quse tur, realiter unum est receptivum, et
eiiecus est tnlis ordo realis. Ex hoc sequitur, se habet per modum materiee, et sic
od est quod intellectus divinus nullo modo dicit imperfectionem, ubi tamen
est receptivus, nec quasi respectu no- unum transiit in perfectam identita-
titiee essentiae divinae, quia per possi- tem alterius, sicut est in divinis, tunc
bile, vel impossibile, esset realiter nulla in re est imperfectio, licet se-

distinctus, nullo modo esset realiter cundum nomen appareat aliqualis

receptivus illius, quia infinito inten- imperfectio, quia non habemus vo-
sive realiter repugnat omnis imperfec- cabula propria, quibus explicemus
tio, et per consequens, nec modo est quomodo intellectus divinus dicitur
aliquo modo receptivus notitiao etiam mobilis ab essentia.
sola ratione distinotae. Ex his patet solutio ad plures ratio- g7 #

Si dicatur, quod Doctor multoties nes. Ad primam dioo, quod intellectus inieiiectus

applicat hanc propositionem divinis, non dependet, nec quasi ab essentia, nondepen-
det *
ut patet qusest. 3. prologi, ubi dicit, quia est perfecte idem, et essentia) et
quod si attributa essent realiter dis- notitiae, quasi produela), tenendo se-
tincta ab essentia, quod essent realiter cundum modum exponendi proposi-
causata ; ergo ubi sola ratione distin- tionem. Et quod dicitur in alio argu-
guuntur saltem intelliguntur secun- mento quod Doctor negat in primo,
dum rationem causata. Patet etiam disl. 5. qusest. 2. essentiam esse quasi
supra, qusestione prima, et secunda, materiam, dico quod non negat ibi

ubi hanc propositionem applicat di- prsecise, quia si natura divina esset
tribnta vinis. Dico salvo
meliori judieio, quod realiter distincta a proprietate, puta
uunuL sem per Doctor intelligit si eis non a generatione, sive activa, sive passi-
aenua nam prologo quod tunc esset vere materia^ ut
repugnat imperfectio, in va,

non accipit attributa, ut formaliter de qua generaretur Filius, et sic nunc

 86 QUODLTBET.

sit quasi materia respectu generatio- formaliter, quia est persona perfecta
nis, quia non distinguitur essentiali- per se subsistens, quamvis possit
et

ter a generatione, sed negat ibi abso- concedi, quod essentia movet ad hanc
lute habere se quasi materiam, quia notitiam, non debet tamen intelligi,
nec esset vere materia, si esset rea- quod moveat quasi producendo illam
liter distincta. Et ratio, quia ipsa es- in aliquo quasi receptivo, quia repu-
sentia est terminus formalis genera- gnat supposito posse recipi, vel quasi
tionis ; ergo nullo modo, nec materia, recipi ; sed dicifur movere, accipien-
nec quasi materia, vide ibi. Nec vult do moverc pro producere, et tunc sen- Quom
esseL
ibi quod generatio, sive activa, sive sus est, movet ad notitiam genitam, moveal
passiva denomincnt essentiam, nec id est, est ratio formalis producendi geoit.-i.

sint actus actuantes ipsam, nec quo- notitiam genitam per se subshtentem,
vis modo informantes, sed sunt actus sed non sic de notitia essentiali. Cum
personales determinantes, non natu- dicitur movet ad notitiam essentia-
ram, sed hypostases, et sunt actus lem, intelligitur tunc, quod movet
non perficientes naturam divmam, intellectum ad illam notitiam, quasi
sed rationes subsistendi in natura ipsam recipiendo. Si secundo, dico
divina. Et de hoc vide prolixe in 1. quod talis proprietas primo est in
disl. 5. qusest. 1. dist. 2G. Si lamen essentia, non autem ut actus perfi-
teneatur prima expositio prsesupposi- ciens, nec determinans, sed ut ratio
tionis vulgatee, patet quid diceudum, subsistendi, ut supra dixi. Queeritur,
quia infinito intensive repugnat sim- aut est in essentia absolute sumpta?
pliciter omnis imperfectio. Et sic pa- dico, quod est in essentia, non ut ab-
tet responsio ad tres primas instantias. soluta sumpta, nec etiam, ut ipsa est

88. Ad quartam, dico quod notitia ge- in parte, sed in ipsa, ut communicata
Notitia ge- nita potest multipliciter accipi, licet Filio, quia tunc intelligo communica-
1
^iSplf- tamen improprie. Primo, pro consti- ri quando ponitur terminus formalis
citer ac-
cipi.
tuto ex proprietate et essentia divina, generationis, non enim intelligitur
puta pro constituto ex essentia et dic- communicari Filio, ut prseexistenti,
tione passiva, qua dicitur Verbum, de hoc vide Doctorem in 1. dist. 5. q.

sive notitia genita. Secundo pro ipsa 2. in illis dubiis qua? ipse facit. Si
proprietate absolnte, scilicet pro dic- tertio modo accipitur, patet quod ille

tione passiva, nam dictio passiva, ge- notitia essentialis est in tribus perso-
neratio passiva, verbatio passiva, et nis, tamen est appropriata Filio, et

fttiatio, in re idem prseoise important, per generationem sibi communicatur.

et solo nomine, vol sola ratione difle- Ad quintam, dico quod quamvis in
runt, sicut filius, genitum, Vcrbinn, no- aliquo priori signo intellectus divinus
titia genita quse exposita sunt in 1. non intelligatur habere notitiam es-
dist. 2. partc. 2. q. 3. Tertio rnodo acci- sentialem, et in aliquo signo poste-
pitur notitia genita, pro notitia essen- riori intelligatur illam habere, tamen
tiali, quee dicatur genita, id est, com- ex hoc non sequitur quod mutetur.
municata Filio per generationem, et Cum probatur per hoc, quod transitus Quomc
appropriata Filio.Primo modo, patet de contradictorio in contradictorium ligeudaj
P
quod nihil pieesupponit, in quo sit non est sine mutatione, dico quod Trau8
 or.ESTln XIV. 87

i
contra-
non quilibet transitus facit mutatio- primum agens per modum naturae
o in tantum
mlr
nem, sed quando subjectum transii agit ex necessitate naturae,
lorium, proprie a privatione ad habitum, vel etiam si propter nullum flnem ageret
etc.
e contra, et privatio proprie est prior adhuc necessario ageret, ut patet a
duratione habitu. Et de hoe vide Doc- Doctore i/il. dist. 2. qusest. 1. in illis

torem in 1. dist. 2. parte 2. q. 3. praeambulis ; modo essentia divina,

ubi similiter arguit : Essentia divina ut essentia, ponitur simpliciter pri-
non habet generationem Filii in ali- mum agens per modum natura. Dico
quo priori signo, et post habet ergo ; tertio, quod posito, quod essentia di-

mutatur, non sequitur. Vide ibi res- vina ageret propter finem, quod tunc
ponsionem et expositionem respon- ageret propter se eommunioando no-
sionis. Et clarius, vide in 1. dist. '2>9. titiam sui intellectui suo, qua ultima-
ubi prolixe exposui illam propositio- te beatificetur in ipso primo movente.
nem Doctoris qua ssepe utitur, sci- Cum dicitur, quod motio finis est
licet transitus de contradictorio, etc. prior motione propter finem, dico
Quo et A.d sextam de essentia divina, cum quod illa motio esset tantum meta-
lod oiffe-
unt invi- dicitur. quod essentia divina non po- phorica, ut patet a Doctore in 1. q.
cein.
test esse primum motivum, quia idem dist. 2. q. 1. et tunc talts motio esset
non potest esse principium quo et tantum amor naturalis, quod essentia
^odproducendi. Dico breviter, quod se amat.
quo et quod ditTerunt ab invicem, nec Ad octavam, dico quod esfprimum
Prioci-
ium mo-
pono quod essentia, ut essentia sic motivum inquantum essentia, id est,
eudi est
abstractive accepta, moveat, quia ul- quod ratio formalis movendi est ipsa
)eus>, ut
[Bod, ut timate abstracto non convenit hoc essentia, tamen actu non movet, nisi
uo est es
seutia. adjeclivum movere, ut patet a Doctore ut infinita, non quod infinitas sit
iii 1. dist. 5. quxst. 1. Dico ergo, quod ratio movendi, ut alias exposui.
principium quod movendi est Deus, Ad nonam, dico^quod ideo essentia
qui movet, et prineipium quo, sive divina, dicitur simpliciter "primum
ratio formalis est Deitas, sive essentia motivum, quia est movens intellec-
divina, ut patet in simili a Doctore in tum divinum, et non mota, sed non
i. dist. 4. quxst. 2. Secus postea de sic est de intellectu, ut patetm 1. dist.

principio quo, et quod noiitm genitae, 3. q. 7.

quia principium praecise quo est es- Sexto principaliter instatur contra (
Ji
sentia, et principium quod est aliquod sextum, probando quod' essentia non
suppositum, vel Deus, ut pra^cise sup- moveat ad intellectionem omnium
ponit pro supposito Patris, ut exposuit simplioium. Et primo instatur, quia
i/i l . dist. i. qusest. 2. si essentia divina moveat intellectum
Omne \<\ septimam, dico primo quod illa divinum ad notitiam omnium simpli-
|tens aL'it
ropter li- propositio, scilicet omne agens agit cium, sequiturquod hujusmodi sim-
em i|uo-
modo? propter finem^ vera estquando proprie plicia habebunt prius aliquod esse,

agit elfectum, qui vere est ordinabilis quia non praecise habent esse cogni-
ad finem, quia tunc agit propter tum. Et quaerotunc, quod esse habent,
finem ipsius effectus, ut prolixe ex- oportet dicere quod esse objeclivum,
posui in 2. dist.2. Dico secundo quod ut exposui in 1. dist. 30. et in 2. dist.
 88 QUODLIBET.

3. qusest. 1. dist. 1. quaestionc 1. Et idem producere in esse existentia?,

tunc quaero, a quo habent illud esse, cum nou sint minoris virtutis quam
oportel dicere quod ab essentia et in- voluntas, et eadem objecta ex natura
tellectu, ut exposui zVi 1. dist. 1. q.i. sua sunt producibilia in es.se existen-

in quibusdam dubiis, et sic essentia tiae ; nec hic apparet ratio, quare ma-
divina prius movebit ad esse objecti- gis voluntas, quam essentia et intel-
vum simplicium, et post ad notitiam lectus.

PHmum eorum. Sed primo probo quod non Tertio instatur : Si essentia per Tertiur.

moveat ad esse eorum objectivum, modum naturse producit hominem in

quia causa naturalis causans per mo- esse objectivo, ergo producit ipsum
dum non impedita, causat
naturae, et perfecte in tali esse quantum potest,

effectum perfectum quantum potest et tunc qujero, aut potest ipsum per-
causare, quiacausat secundum totam fecte producere, aut praecise producit

ejus virtutem. lloc patet a Doclore in secundum perfectionem, quam nunc

1. dist.'S. q. 2. et dist. 8. quasst. ulti- habet in tali esset Si primo ;
ergo ho-
ma, ergo si essenlia cum intellectu mo ab aeterno habuit perfectius esse
movent naturaliter ad esse creatura- quidditative, quam de facto habuerit ;

rum, ergo producit illa perrectius patet, quia ab eeterno produxit totam
quantum potest producere ; ergo pro- virtutem suam, et tunc si habuit
ducit in esse exislentise ab eeterno, perfectius quidditative ; ergo non fuit

quia esse eorum reale, et existentiae homo, quia_gradus quidditativus ad-

est perfectius «, quam esse possibile ditus speciei variat ipsam. Si secun-
tantum. Nec dicendum, quod ipsa
est do, ergo essentia prsecise producit ho-

essentia cum intellectu non possit minem in tali esse, secundum quod
producere, quia est infmiti vigoris in- homo fuit producibilis ; ergo prius
tensive ; nec similiter dicendum est habuit esse producibile, quam fuerit

quod repugnet eis habere esse existen- in tali esse productum, et tunc quee-
tiee ab eeterno, quia probatum est in ro, in quo fundatur illud esse produci-

secundo, quod non repu-

dist. 1. q. 3. bile. Non in se, ut patet, ergo in esse

gnat permanentibus posse causari ab saltem objectivo preecedente, et sic

eeterno, et hanc positionem tenet ibi prius habuit esse objectivum, quam
Doctor ut patet intuenti. fueritproductum in tali essc, quod est
92. Secundo instatur sic : Sicut se ha- impossibile apud Doctorem, ut patet
Secun- bet voluntas ad suum objectum, ita in primo dist. 3G. et disi. 45. et in 2.
dum.
intellectus ad suum, cum siut poten- «fo/. i.q. \. elinfrain quodl.
tiee circa idem objectum, et sub ea- Quarto instatur sic : Si essentia di- 93,

dem ratione consideratum, ut patet vina producit per modum naturee Quarium.
inprimo, dist. 3. q. 3. Sed voluntas di- omnes terminos simplices in esse ob-
vina, sicut potest producere omne jectivo, ergo ab aeterno et simul pro-

producibile in esse volito, ita et in duxit illos, sed illi sunt infiniti ; pa-
esse existentiye, ut palet ; ergo simili- tet, quia infinitas individuorum non
ter intellectus divinus, et essentia, si- repugnat in eadem specie, quia spe-

cut potest producere omne produci- cies ex sua nalura potest esse in inii-

bile in esse cognito, ita potest iliud nitis individuis, ut patet a Doctore in
 nl F.STIO XIV. 89

1. dist. 2. parte 1. qu&st. ultima, et vide ibi. Ex hoc arguo, essentia di-
tesecunda quaestione y
i . r/ in quodl* vina esi seque infiniti vigoris, sicut
qu&st. 2. ergo aetu Fuere producta in- voluntas diviua ; ergo produrit effec-
finita simul in <?sw objectivo, et in esse tum perfectum quantum potest, et

possibili, quod fundatur in esse objec- hoc in esse objectivo, et sibi non re-
tivo ; ergo et voluntas divina potest pugnat posse producere infinitum in
simul wlle intinita individua esse in tali esse\ ergo actu producit, cum ne-
• ssi volito ; ergo potest simul velle cessario secundum ultimum virtutis

esse inlinita in^.viV' existenlia 1

. etsicac- sua> producat ; ergo actu erit infini-

tu possunt esse infinita in actualiexis- tum ens productum in esse objectivo ;

tentia. Si dicatur, quod repugnat si- ergo omnia entia in esse objectivo
mul esse actu infinita in esse existen- erunt praecise illud unum ens, quod
liae, quuTO unde sit ista repugnantia ? videtur impossibile ; ergo essentia
Aut ut ex parte voluntatis divinae, aut divina non est productiva per modum
ex parte creatura3?Non primo.quia vo- naturse simplicium terminorum.
luntas divina est infiniti vigoris ; tuni Sexto instatur, probando specialiter 94.
Sextuaa.
etiam, quia Doctor in 1. dist. 2. parte quod essentia divina non moveat ad
1. quxst. 1. ostendit quomodo ipsa notitiam simplicium, quia quacro, aut
pote.-t simul causare infinita, ita per- notitia cssentialis essentia) divinae,
fecte simul causare infinita, ita per- qua intellectus divinus intelligit es-
fecte simul infinita, sicut quodlibet sentiam, est de se omnium intelligibi-
seorsum. Non secundo, quia non re- lium,id est, quod in suo esse perfec-
pugnat ex parte creatura? quin actu tionali includit, quod actu sit omnium
sint simul infinita in esse objectivo, et intelligibilium, aut non. Si secundo,
in esse possibili fundato in esse objec- ergo non est infinita, quia ut osten-
tivo;ergo nec repugnat quantum ad sum est in 1. dist. I.parte 1. quoest. 1.

eorum esse existentiee ; oportet enim et infra, gujsst. 15. quodlib. ad noti-
assignare rationem diversitatis, quao tiam formaliler infinitam concomita-
non facile videtur assignari posse. tur, quodsit actu omnium intelligibi-

Uum. Quinto instatur sic : Et accipio ra- lium. Si primo, ergo ipsa posita actu
tionem Doctoris, quam 'facitml. dist. habetur notitia omnium intelligibi-

8. qusest. ultima, probando quod Deus lium ; ergo nonproducitur notitia om-
non causat nliquid ad extra per mo- nium intelligibilium ab essentia divi-
dum naturae, quia tunc causaret effec- na illa enim notitia habetur ante
;

tum perfectissimum, quem posset, et productionem personarum positis ;

sibi non repugnat causare infinitum ergo objectis intelligibilibus, statim

effectum ; ergo causabit illum neces- mediante illa notitia essentiali intelli-
sario, ergo omnia enlia erunt illud guntur ab intellectu divino, quomodo
unum infinilum. YX ratio est, quiacau- ergo post productionem personarum
gabitomnia causabilia propter hoc, causatur ab essentia divina notitia
quod causat omnia causabilia, quaa simplicium.
potf-i causare, et ita perfectissimum, plimo instatur, (juia si essentia Sepiimum.
et ita omni;j illa erunt illud ununi movet ad notitiam objectorum simpli-
causatum, ettunc omnia erunt unum, cium, ergo illa notitia erit naturalis
 90 QUODLTBET.

similitudo illorum objectorum, et hoc actum rectum, sed per actum collati-

per imitationem, patet supra, queest. vum ; sed illa objeota habent simpli-

13. ubi habitum est quod notitia ob- citer esse cognitum per actum rec-

jecti est naturalis similitudo objecti tum intellectus divini, ut patet, et

per imitationem, et tunc ultra sequi- non peractum collativum, quo com-
tur quod talis notitia dependeatdepen- paratur unum cognitum ad aliud.
dentiareali ad objectum actu existens, Respondeo ad istas instantias. Ad 9!

ut supra patuit, qusest. 13. primam, concedendo quod hujusmodi J^p?

dubl
Octavum Octavo instatur sic : Si essentia mo- intelligibilia sunt ab essentia et intel-
vet per modum naturae ad notitiam lectu, quia ex quo producit notitiam
simplicium ;
ergo talis notitia in in- illorum, sequitur quod contineat ea
tellectu divino fundat relationem ra- virtualiter secundum totam entitatem
tionisexnatura rei, quae tantum est eorum, saltem objectivam, et sic po-

ex parte fundamenti est relatio realis, test, imo necessario producit illa in

ut supra patuit a Doctore qmest. 13. esse objectivo et possibili. Cum insta-

quodl.evgo si illarelatio rationis termi: tur, quia tunc produceret, sive causa-
naretur ad objectum actu existens, et ret ea in esse realis existentiae, nega-
realiter distinctum, esset vere realis, tur. Cum probatur, quia essentia est
quia tunc extrema essent vere realia, infmiti vigoris, ergo potest illa produ-
et illa oritur ex natura extremorum, cere secundum esse existentiae. Dico
ut patet supra, qusest. 13. ergo notitia quod non sequitur, nisi quod possit
divina includit relationem realem ad producere perfectissime in esse objec-

creaturam, saltem quantum est ex tivo, in esse possibili, et in esse cogni-

parte notitiae, et si objectum cogni- to, quia non potest aliter producere ;

tum esset actu existens esset vere oporteret enim probare quod possit

realis. producere in esse existentiae, et tunc

Nonum. Nono instatur : Si essentia divina, bene sequitur quod tunc produceret
movet ad notitiam omnium termino- in perfecto esse existentiae sibi compe-
rum simplicium, aut movet ad eam- tente, sed non probatur quod possit

dem praecise, quae est essentiae divi- producere in esse existentiae. Cum
nee, aut ad aliam. Non primo, quia quaeritur, unde est repugnantia, quod
tunc eadem notitia esset bis produc- non possit producere in esse existen-

ta non secundo, eo quod in intellectu

;
tia: ? Dico quod polest poni repugnan-
divino sit tantum una notitia, ut pro- tia tam ex parte essentiae divinae,

batum est in 1. dist. 2.parte \.q.i. quam ex parte objecti producibilis; ex

Decimum. Decimo instatur sic, quia tunc se- parte essentiae est repugnantia, ex
quitur quod objectum secundarium hoc quod est causarealiud a se, quia
habeat esse cognitum ab aeterno sed ; ex hoc quod causat, sequitur quod
esse cognitum est relatio rationis, ut contingenter causat, idest, non neces-
patet a Doctore in pluribus locis. sario simpliciter ;
ex hoc vero quod
Quaero tunc in quo fundatur? et forte causat per modum naturae, sequitur

non est dabile, et omnis relatio

ultra quod simpliciter necessario, et sic

rationis causatur per actum alicujus causaret necessario, et non necessa-

potentiae collativae, et hoc non per rio. Unde Doctor in 2. dist. 1. q. 3. di-
 QIVESTIO XIV. 'II

cil qqod esi implicatio contpadictionis, comparantur ut potentiae productivee,

causare et necessario causare. IIoc patel quod hoc non convenit etiam
idem in I. dist.S. q. ult. modo essen- voluntati, unde voluntas, quia tunc
tia, ul essentia, si causarel tantum per competeret omni voluntati, modo vo-
modum naturae, et necessario simpli- luntas creata non est productiva ali-

citer causare, ut patet hic, et supra. cujus entis absoluti pra;ter actum vo-
\i\ parte vero effectus, est etiam repu- lendi et nolendi. Tamen si accipiatur
gnantia, scilicet quod sit causatus voluntas unde inlinita, et intellectus

simpliciter per modum naturae, quia unde inlinitus, et ad intra, adhuc est
hoc includit manifestam contradictio- vera comparatio, quia sicut intellec-
nem, quia lunc idem esset possibile tus potest esse productivus alicujus
et necessarium ; necessarium inquan- supposili iniiniti, ita voluntas potest
tum per modum naturse, et mere ne- esse productiva alicujus suppositi in-
cessario causatum possibile inquan- ;
Gniti, et patet, quia producit Spiritum
tum habet esse causatum, et sic idem sanctum. Si vero comparatur ad ex-
esset necessarium et possibile. Hoc to- tra, adhuc est aliqualis comparatio,
tum patet a Doctore ubi supra. Et dixi quia sicut voluntas producit A in esse
eausans per modum naturae, et necessa- reali, et esse existentiae actuali, ita in-

rio simpliciter ad diflerentiam secun- tellectus producit idem A in esse reali,

darum causarum, quia lieet mulUe, et in esse existentia) possibili tantum,
quantum est ex natura sua, causent et objectivo, quia A procedit ab aeterno
effectus suos per modum naturse, et secundum esse objectivum et possibi-
necessario, non tamen necessario le, et secundum existentiam in esse

simpliciter, cum causent in virtute objectivo et possibili ipsum esse reale

voluntatis divinae, contingenter cau- actuale, et hoc tam secundum esse es-
santis, ut patet a Doctore in 1. dist. 2. sentiae actuale, quam secundum esse

p. 1. q. 1. et patet, quia causans sim- existentitC actuale, quae omnia patent

pliciter necessario a nullo potest im- in 2. dist. 3. q. 1. Sed quare intellec-
pediri ; essentia vero divina, si causa- tus non potest producere in esse reali
ret, causaret simpliciter necessario. actuali, et in esse existentiae actuali.
Ad secundam instantiam concedo Kt ego queero, quare voluntas divina
illam similitudinem, ut praecise illa) non potestproducerecreaturam quan-
potentia' comparantur ad sua objecta, tum ad esse ejus objectivum, et sim-
et non plus habetur, nisi quod sicut pliciter possibile? Dico ergo, quia in-
iuteliectus potest producere in esse tellectus est talis entitas, et voluntas
cognito, ita et voluntas potest produ- talis, ideo unum convenit uni, quod
cere in esse volito ; et hoc modo pro- repugnat alteri. Dico tamen quod quia
prie respiciunt sua objecta, quia po- intellectus agit mere per modum na-
li-utitC illa;, ut operativae hoc modo turse, et non posset producere aliud a
comparanlur ad invicem, quod sicut se, nisi causando illud, statim sequi-
intelleclus polest operari circa aliquod tur repugnantia, scilicet quod causet
objectum, pula intelligendo illud, ita per modum natura>, ut supra exposui.
voluntas circa idem objectum, et sub Voluntas vero agit mere libere et con-
eadem ratione volendo illud. Si vero tingenter ad extra, ideo convenit sibi
 92 QUODLIBET.
posse causare aliud a se, quia, ut sic se actualis existentiee, quia voluntas
causat possibile. divina, potest eum sic producere, imo
97. Ad tertiam, concedo quod essentia e contra sequitur ; ideo voluntas potest
Ad ter- producit illud in tali esse, scilicet ob- producere hominem in actuali exis-
jectivo perfectius quantum potest. Et tentia, quia homo est producibilis in
cum queeritur, an possit homines pro- actuali existentia, prius enimhabet il-
ducere in perfectiori esse objectivo, lud esse possibile per actum intellec-
dico, quod non potest perfectius pro- tus divini et essentise divinoe. Si dica-
ducere, quia si homo in esse objectivo tur essecontingens, sive esse possibile
et quidditativo haberet perfectius,6 sse j
est a voluntate divina, quia prima
jam non esset homo, ut supra patuit. contingentia est a voluntate divina, ut
Gum infertur, ergo producit hominem patet a Doctore in prolog. q. ult. in 1.

secundum quod est producibilis, dico d. 2. q. 2. dist. 8. q. ultima. clist. 39.

quod esse sic producibile, aut compa- dist. 44. et 45. in 2. dist.i. q. 1. in
ratur adcausam productivam, aut ad quold.q.l. dico quod aliud est loqui
ipsum producibile. Primo modo con- de altera parte contingentis determi-
cedo, et tunc sensus est, homo in esse nate, pula quod homo erit aliquando
objectivo est preecise sic producibilis, actu existens ; et aliud est loqui quod
secundum quod essentia divina est possibile est hominem aliquando exis-
ratio producendi, et tunc non sequi- tere. Primo modo attenditur contin-
tur quod prius fuerit in tali esse pro- gentia voluntatis divinse, quia ipsa ac-
ducibilis, imo ante esse ejus objecti- tu suo determinat de altera parte illius
vum, nullo modo erat producibilis, disjunctivse, scilicet homo erit ali-

ita quod esse producibile preecesserit, quandoexistens, vel non existens, sed
et hoc passive, sic intelligendo, ideo secundo modo hoc est simpliciter ab
essentia potest hominem producere in intellectu divino, concurrente essentia
esse objectivo sic, sicut est producibi- divina, et hoc patetexpresse a Doctore
lis, imo e contra sequitur; ideo homo in 1. dist. 43. et vide quse ibi prolixe
est producibilis in esse objectivo, quia exposui, et similiter in 1. dist. 3. q. 4.

essentia divina potest eum sic produ- de sinceris veritatibus.

cere. Sicut etiam de esse existentise, Ad quartam, concedo quod essen- gg
non sequitur, ideo Deus potest produ- tia divina actu producit inflnita indi- Ad qu
tuin
cere hominem in esse existentise apti- vidua in esse objectivo et possibili, et
tudinali, sive possibili, sive objectivo, esse cognito, quia quot sunt produci-
quia sic prius est producibilis in tali bilia, sive quot sunt possibilia abso-
esse, sed e contra, ideo est produci- lute et necessario ab aeterno fuerunt
bilis in tali esse existentiae objectivo, in esse objectivo et possibili producta,
quia Deus sic potest producere, imo quia hoc totum intellectus divinus, et
magis sequitur, quia essentia divina essentia divina agunt quidquid agunt
actu producit hominem in esse objec- per modum natura?, et necessario.
tivo, ideo homo habet taleesse, et non Gum infertur quod etiam voluntas di-

e contra. Sed de existentia actuali, vina poterit illa eadem producere in

aliter dicitur, quia tunc ista non est actuali existentia, et simul in actu,
vera, ideo homo est producibilis in es- et per consequens infinita in actu,
 QILESTIO XIV. 1)3

quia est infiniti vigoris, sicut et essen- forte alia ratio assignanda, nisi na-
tiadivina, dico primo quod forte hoc tura entis creati, quee non compatitur
non esset impossibile (quidquid Phi- talem infinitatem simul in actuali
losophi dicant),quia non apparet forte existentia. Sicut etiam quod albedo et

manifesta repugnantia, quod actu sint nigredo sint compossibilia in eodem

inflniti homines. Certumest quod nul- non videtur alia ratio assi-
subjecto,
la apparet repugnantia ex parte volun- gnandi, nisi ratio terminorum, nam
tatis divinae, cum sit formaliter inti- quiecumque repugnant, suis rationi-

nita. et contineat eminenter et virtua- bus formalibus repugnant, sicut etiam

liter causalitates omniumsecundarum qiirecumque conveniunl, suis rationi-
causarum etiam infinitum, ut patet a bus formalibus conveniunt, ut patet a
Doctore in 1. dist. 2. g. 1. et dist. S.q. Doctore in 1. dist. 2. et dist. 13. i?i2. et

u/t. imo quantum est ex parte sua po^ in 3. dist. 1. quaest. 1. et in quodl. Gum
test simul producere infinitas species dicitur, possunt esse infinita in actu
in actu, etiam aeque perfecte infinitas, in esse objectivo, ergo et in esse exis-
sicut unam illarum, utpatet a Doctore tentise, dico quod in istis et multis
iii 1. dist. 2. q. 2. partis primw. Sed de aliis, licet sint rationes a priori, non
hoc an sint possibilia infinita in actu tamen nobis sunt notae pro statu isto,
simul,vide qua, exposui superdist.
1
14. tamen aliqua sunt compossibilia in
tertii. aliquo secundum esse diminutum, et
Dico secundo quod voluntas non secundum quid, quse tamen non sunt
potest simul producere infinita indivi- compossibilia secundum esse eorum
dua in actuali existentia, quia talis reale et perfectum, et patet, nam al-
infinitas simpliciter repugnat in enti- bedo et nigredo etiam in summo sunt
bus. Gum dicitur talis iufinitas non compossibiliain esse cognito in eodem
repugnat in esse objectivo, sive in. esse intellectu, et similiter similitudo albe- Nota.

possibili, dico quod talis infinitas in dinis, et similitudo nigredinis sunt

possibili potest duplieiter intelligi: compossibiles in eodem subjecto, ?ci-
Primo. quod sinfinfinita individua in licet in eodem tamen ni-
intellectu, et

esse possibili, et in esse existentia*, gredo et albedu secundum esse earum

non actuali, sed possibili, id est, quod intensum, non sunt compossibiles in
illa inlinita individua habentia ab aliquo subjecto et quare de hoc non
;

a lerno esse objectivum et possibile, potestevidens causaapriori assignari,

quod sint simul possibilia in esse exis- sic videtur dicendum in proposito,

tentiii-. Secundo, quod illa infinita in quod bene possunt simul esse, imo de
esse possibili absolute, et objectivo facto sunt infiniti homines, simul in
possint i-sse non
in acluali existentia, esse objectivo, et in esse possibili, et

simul, sed successive. Primo modo, similiter in esse cognito, et tamen est

est simpliciter impossibile, sed non repugnantia quod infiniti homines,

secundo modo. quia voluntas divina sint simul in actu, in actuali existen-

posset perpetuare successionem indi- tia. Et hoo sufficit, multa.

1
tamen con-
viduorum in infinitum, quia sic sunt gruentise et persuasiones possent ad
possibilia existere. Sed quare est im- hoc adduci quas brevitatis causa tran-
possibile primo modo ? Non videtur seo pro nunc.
 94 QUODLIBET.

Adquintam, dico primo quod ratio tima ejus perfectio, quee consistit in
99 #

Ad quin- illa Doctoris non includit forte abso- actu secundo, quo perfectissime con-
tum '

lute, ut exposui in 1. dist 8. quaest. jungitur objecto infinito beatifico. Et

ultima. Tamen posito quod ibi conclu- ex se est tantee perfectionis, quod ipsa

dat, loquendo de esse existentiee effec- nullo modo variata praeter opus intel-

tus, tamen in proposito nullo modo lectus est non tantum essentiee divinee,

concludit, quia quamvis producat al- sed omnium objectorum intelligibi-

bedinem infinitam in esse possibili, lium, imo in infinitum infinitorum

posito quod albedo possit intendi in objectorum relucentium tamen in so-

infinitum, tamen, ut sic, nullam per-
]
a essentia divina, ut patebit infray.

fectionem actualem includit, sed tan- 15. articulo ultimo, sive articulo secun-

tum potentialem. Sicut etiam licet si- do principali.

mul sint producti infmiti homines in Secundo preemitto, quod quando
esse possibili et objectivo, tamen se- dicitur, quod essentia divina movet ad

cundum esse actualis existentise non notitiam omnium aliorum intelligi-

possunt simul esse, sic videtur dicen- bilium, quod hoc potest intelligi mul-

dum in proposito. Et ultra, quod in tipliciter : Primo, quod quot sunt in-

tali esse objectivo, nihil potest esse telligibilia incomplexa, tot sint noti-

infinitum, nec quidditative, quiasies- tise, saltem preeter opus intellectus

set aliqua species infinita quidditative distinctee, et hic sensus non solum est

in esse possibili et objectivo, illa pos- falsus, sed simpliciter impossibilis, ut

setproduci in esse realis existentiee, ostensum est ini. dist. 2, part. 2. q. 1.

quod tamen est impossibile non po- ;

Secundo, quod tantum sit una notitia

test ergo esse aliquid intensive infini- omnium intelligibilium, nec re, nec
tum in esse objectivo, sive in esse ratione in se aliquo modo distincta,

cognito, sive in esse possibili, cum ita quod non referatur ad objectum
sitesse diminutum, etsecundum quid distincta aliqua relatione rationis, sed

tantum, ut patet a Doctore in 1. dist. ipsa in se sola sine aliquo respectu

36. qusest. tmica, etdist.So. et 39. et in primo sit perceptiva* formaliter om-
2. d. 1. q. 1. et inquodl. q. 14. Sed non nium,objectorum, ethicsensus est pos-
sic accipiendo rem in suo esse sibilis, quia non apparetmanifesta ne-
est
reali, et actualis existentiee. cessitas, quod Deus includat aliquem
Respondeo ad aliquasinstantias,quee respectum ad extra, nec realem, necra-
100
suntcontra notitiam. Adprimam, quee tionis, ut patet a Doctore in \. dist. 30.
Responsio
ad aiiquas
est gexta in or(jine, prccmitto aliqua : et tunc quando dicitur quod essentia

Primo, notitia Deitatis, quae imme- movetadnotitiamaliorumobjeclorum,

diate et primo est suo modo causata a non debet intelligi, quod actu causet
Deitate, ut objecto et intellectu, ut po- novam notitiam, aliam ab illa, quee est

tentia formaliter infinitis,

et est
est

simpliciter
forma-
idem
essentiae divina?
nec ratione, sed quia
;
aliam dico, nec
causat objecta
re, Qu
es
mo *
^
liter infinita,

essentiic et intellectui, et est tantum secundaria, qua) continet in se vir-

unica re, id est, preeter omne opus in- tualiter secundum totam eorum enti-

tellectus, et est id quo intellectus di- tatem, sive quia facit ea actu inteili-

vinus est perfecte beatus, cum sit op- gentia, quibus productis in esse ob-
 QUiESTIO XIV. 95

jectivo et actu intelligibilibus, eadem dependetab ilto actu, ei essent cognitaab

notitia, quae primo est essentise, esl intellectu divino si per impossibiie uon
etiam illorum objectorum. esset volens, ita essentia divina esi ratio

Sed tunc esset difficultas de contin- cognoscendi ea in illo priori instanti

gentibus, qua immediata eontinentur naturae, quia ttmc simt vera, non qui-
in voluntatedivina, et non in essentia, dem, quod illa veramoveani inteUectum
ut essentia, ut patet, qusest. prsesenti, divinum, nec etiam termini eorum ad
quomodo tuuc essentia moveat intel- apprehendendum iatem veritatem, quia
lectu divinutn ad hujusmodi objecto- tunc intellectus divinus viiesceret, quia
rum notitiam, quia in i. dist. 39. dicit tunc pateretur ab alio ab essentia sua
expresse, quod hujusmodi notitia est sed sicut essentia divina estratio cogno-
ab essentia divina. Dieo quod quam- scendi simplicia, ita et complexa talia,

vis essentia, ut essentia non conti- etc.

neat immediate hoc contingens : Ex qua littera, patet expresse quo-

|q
Antichristus erit tali hora, quia haec modo essentia divina continet con- Q UOm odo
mere dependet a sola determinatione tingentia quoad eorum notitiam et d DeaUcon- ;
iv-i

ineut con '

divinae voluntatis, tainen ipso
1
contin- sic patet
r quomodo
n eadem notitia t
,
tingentia.
genti jam posito, et determinate voli- non produoatur bis. Tertio, potest
to, essentia continet illud quoad ejus intelligi sic, quod sit tantum una
notitiam, quia facit illud esse pra?sens notitia re penitus indistincta, sed ra-
in sua essentia in ratione objecti actu tione diversificata secundum objec-
intelligibilis, et sic posito prajsenti torum distinctionem ; et sic quot sunt
intellectui divino in ratione objecti, objecta intelligibilia, tot sint respec-

actu intelligibilis, ipse intellectus di- tus fundati in tali notitia, et terminati
vinus eadem penitus notitia et re, et ad distincta objecta, sicut etiam Doc-
ratione indistincta qua cognoscit es- tor videtur tenere in 1. dist. 39. et

sentiam divinam, cognoscit etiam illa tunc divina essenlia intelligitur mo-
objecta complexa contingentia. Et hoc vere ad notitiam horum objectorum
patet a Doctore in 1. dist. 30. ubi sic, quatenus facit eamdem notitiam esse
dicit ab litteram : Potest /j>>ui aliter, actu illorum objectorum ; non quod
guod intellectus divinus, aut offert sim- causet immediate illos respectus ra-
pticia, quorum unio est contingens in tionis, sed quia quasi causando illam
rc, uiit -> o/fert complexionem, o/jert notitiam, causat illos respectus quate-
i ,i n , ricut neutram, et votuntas eligens nus immediate causat fundamentum,
unnm partem, sciticet conjunctionem in quo fundantur illi respectus ratio-

istorum pro aliquo nunc in re % facit nis ex natura fundamenti, et actu

iltud determinate esse verum, hocerit causat illos, quatenus actu causat
proA ; hoc autem existente determinate terminos illorum respectuum, qui ter-

vero, essentia est ratio intellectui divino mini sunt in actu, quando actu relu-

intelligendi istudverum, et hoc natura- <-<miI iu essentia divina, ut objecta

liter quantum esi ex parte essentiae, ita actu intelligibilia, quibusactu positis,
quod sicut naturaliter intelligit omnia st;ilim in notitia illa oriuntur ex na-
principianecessariaquasi ante dctumvo- tura fundamenti hujusmodi respectus,

luniatit divin, e, quia corum Veritas non et terminantur ad illa objecta secun-
 96 QUODLIBET.

daria, non ut in se, sed ut relucentia ut oognita ; et hoc modo potest intel-

in essentia divina, qui tamen respec- ligi distincta actu per aliam et aliam
tus dicuntur rationis, pro quanto ter- comparationem, et potentialiter potest

rainantur ad objecta secundaria, non intelligi distincta, quia ipsa, ut co-

habentia esse in se, sed ut tantum gnita, est potens potentia propinqua
habentia esse objectivum, et relucen- comparari ad aliud et aliud cognitum,
tia in essentia divina, quae, ut sic, et ipsa, ut actu non cognita, est po-
non habent esse !*reale actuale, nec tens potentia remota comparari ad
existunt in existentia reali actuali, aliud et aliud objectum, et sic patet

et per consequens dicuntur habere quomodo essentia divina potest intel-

esse rationis, prout relatio rationis ligi movere per modum naturse ad
dicitur omnis illa, quae distinguitur notitiam omnium intelligibilium.
contra realem relationem, quse pro- Ad septimam instantiam, dico pri-
prie est inter extrema realia, et rea- m o, quod si intelligatur quod notitia
liter distincta, etj oritur prsecise ex lapidis in intellectu divino, sit simi-
natura extremorum, ut exposui supra litudo lapidis in se per imitationem,
q. 13. non quod sit relatio rationis, hic sensus est falsus, quia tunc aliquo
prout relatio rationis dicitur illa, quse modo imitaretur creaturam. Si vero
causatur per actum collativum alicu- intelligatur quod sit similitudo natu-
jus potentise. ralis lapidis, ut preecise relucentis in

103. Istis praemissis, patet responsio ad essentia divina, hoc modo posset con-
Nota. primam rationem, sive^tenendo unam cedi accipiendo tamen similitudinem
viam, sive aliam. Posset etiam dici, declarationis, quia sic est declarativa
et forte melius ad evitandas aliquas ipsius lapidis, ut in essentia divina
difficultates, quod notitia divina, qua relucentis. Tertio, potest intelligi. Xoti

intellectus divinus intelligit omnia quod ipsa sit primo et immediate si-

intelligibilia ante actum collativum militudo naturalis essentiae divinas,

intellectus divini, est simpliciter ea- et si esset realiter distincta ab ipsa,
dem respectu omnium intelligibilium, et non esset formaliter infinita, tunc
et omnino indistincta re et ratione ;
perfecte imitaretur essentiam, quia
potest tamen dici alia et alia pro quan- ab ipsa proprie in sua entitate depen-
to ipsa potest actu intellectus divini deret, et haberet csse hoc modo
: et

comparare ad aliud et aliud objectum, proprie est esse similitudinem per

ut actu cognitum, ita quod intellectus imitationem, respectu vero aliorum
divinus illa una, et eadem notitia objectorum relucentium in essentia
omnino indistincta re et ratione in- divina, esset similitudo naturalis per
telligit omnia objecta, et ipsis potea imitationem secundum quid tantum,
intellectis, potest intellectus divinus cum nullo modo dependeret ab illis;

ipsam comparare, ut cognitam, ad esset enim secundaria similitudo pro

alia et alia objecta cognita, et tunc quanto esset declarativa et manifesta-
ipsa notitia, ut cognita ab intellectu tiva talium objeetorum, ut cxposui
divino, est immediatum fundamen- in 1. disl. 2. part. 2. el disl. 27. et i/i

tum fundans relationes rationis termi- 2. dist. I. qusest. 1. ct supra in quodl.

natas ad alia et alia objecta cognita, qusest. 8.
 QlLESTIo XIV 07

Ad octavam, dico primo, quod non

lnibeo pro inconvenienti. quod talis
SCIIOLIUM.
notitia fundet ex oatura pei pelatio-
Conclusio, animam vel Angelum nullo statu
nem ad omnia objecta secundaria, e.\ naturalibus posse cognoscere essentiam di-
quatenus ipsa est fundamentum pea- vinam sub ratione propria immediate, id est,

le ; et concodo quod si ipsa notitia per aliquod medium cognilum, seu rationem
cognoscendi, de quo 2. dist. .'t. q. '.). Ratio est,
divina. respiceret objecta secundaria
quia in nullo mediocontinetur essentia divina
in suo esse reali, et actualis existen- lormaliler, vel virtu aiitcr. Instat tripliciter

tiae, id est, quod terminaretur ad illa, primo contra rationem secundo et tertio con-
;

tra conclusionem. Ad primum oxplicat, quo-

ut actu existentia in se, tunc talis re-
modo raiio cognoscemli counita debeat conti-
latio esset vere realis. Sed casus est nere cognitum virtualiter, entitalive, secus de
simpliciter impossiblis, quia tunc in- ratione cognoscendi noa cognita seu specic, de

termina- quo 2. di*t. 3. quaest. 9. num. 5. Ad alia duo

tellectus divinus vilesceret,
responsio est, animam posse se, suumque ac-
turenim prtecise ad objecta secunda-
tum beatificum ex natnralibus cojrnoscere, de
ria, quatenus ipsa pra?cise relucent in quo 2. dist. 9. q. 2. el d. 3. q. 8. et 9. non
essentia divina, ut supra dixi. Dico tamen inde sequi, quod videat relaiionem
imaginis in se, vel attingentiam essentia) divi-
secundo, et forte melius, quod talis
mc in suo actu.
notitianullam relationem includit ad
objecta secundaria, et hoc ex natura (g) De tertio principali dico, quod 21.

rei, quia non apparet aliqua ratio, anima cx naturalibus in quocuin- ^f^"^
quod talis notitia intinita includat que statu, vel Angelus non polest r!,ti
? De
1 o 1 propnane-
hujusmodi relationom, sicut apparet coffiiosccre essenliam divinam sub quitcogno-
sci per
notitia creata, propter sui finita- propna mediate,
in
tem et limitationem. ut patet in si-
ratione
.
ii-
gendo, quocl per objectum cognitum
sic intelli-
•
aiiud co-
gnituua et
quare? de
mili a Doctore in 1. dist. 30. ubi os- inedium, vel in objecto cognito :

3?q?9*n.s!

tendit quomodo omnis causa creata medio cognoscatnr ratio ejus, quia
dicat relationem realem ad ettectum, nihil potest per se distincte intclligi
et tnmen causa prima nullam includat hoc modo mediate, nisi in illo medio
r.dntionem realem. contineatur essentialiler vel viitua-
Ad nonam patet responsio ex supra- liter, et hoc perfecte, stilicet secun-

dictis. dum totain rationem cognoscibilita-

Ad decimam, dico quod tale esse lis suae ; essentia divina in nullo
cognitum, si accipiatur pra cise pro i
alio sic continetur ; igitur, etc. Mi-
relatione rationis, quod fundatur in nor probatur quia nihil aliud a
esse objectivo, ita quod lapis primo divinitate continel eam jicrfecle sul)
produciturabessentiadivina io esse ob- ratione entitatis ; igitur nec sub
jectivo, et post movet intellectum divi- ratione cognoscibilitatis. Major pro-
num ad notitiam illius, et tunc dicitur batur objectum quodcum-
(h), (jiiia

lapis cognitus, et sic ipsum cogoosci, que, si moveal ad aliquam notitiam,

si sit aliquid saltem rationis fundatur tunc secundum ultimum virtutis
in esse objectivo lapidis, et hoc sufficit. motivae movel ad propriam el per-
AHadubia ab aliis sabtilius investi- fectara notitiam sui ; igitur nec
gentur, sunt enim ibi nonnull;i' sin- potesl movere ad notitiam siiii|»lici-

Liulares instantiee. ter perfectiorem illa, nec per conse-

Tom. XXVI 7
 I
1)8 QUODLIBET.

quehs ad notiliam propriam perfec- semperque seipsam intellicjere, et

lioris objecti. amare compreiienderetur, quamvis
Contra istud ins.tatur, primo
(i) non semper se couitare discreiam,
contra rationem sic Sufficit quod : etc. Et eodem lib. 14. cap. 4. vel 9.

causa virtualiter contineat illud, Diximus mentem noscere semetip-

cujus est causa, ita quod ad hoc sam, nihil enim tam novit mens,
quod sit causa, non oportet quod quam illud quod sibi przesto est,
contineat illud, cujus non est causa. nec menti magis quidquam prsesto
Nunc autem quidquid moveret ad est quarn ipsa sibi; et de hoc ibidem
distinctam perfectam notitiamet multum, c#/?. 0. et 7.
essentise divinge, non propter hoc Secundo instatur ad idem per hoc v d e *
.
!
j

oportet quod esset causa illius quod

1
intellectus creatus beatus po- !°- et
trm.cap, l

essenliee, sed tantum causa illius test cognoscere suum

naturaliter

notitioo ;
igitur licet non contineat actum beatificum igitur per illum;

illam essentiam, ut probatur, si potest naturaliter cognoscere objec-

tamen contineat illam notitiam, ut tum. Gonsequentia ista probatur ;

puta, quod sit perfectius ea, sicut tum quia actus est naturalis simili-
substantia est perfectior accidente tudo objecti, imo videtur esse ex-
hoc hoc quod moveat
sufficit ad pressior similitudo, quam esset spe-
intellectum ad talem notitiam vi- ; cies intelligibilis ipsius objecti, si

deturautem quod illa notitia possit poneretur objectum distincte

; igitur

eminenter contineri substantia An- potest cognosci per ipsum, ut per

geli vel aninue, cum illa substantia naturalem similitudinem sui tum ;

sitmulto perfectior quam notitia, et quia non videtur quod actus possit
multo immediatior ipsi objecto in cognosci, ut est hujus objecti, nisi
ordine essentiali. cognosceretur hoc objectum sub ea
(k) Preeterea, instatur contra con- ratione, sub qua ipsius est actus.
Ad Ad primum quod 22.
clusionem illam probatam, primo ista (1). dico,
Speciei
sic Per illud, quod est imago
:
nihil sufficienter continet continen- CODtiDt
objectm ,• :

propria alicujus objecti, videtur tia ipsam noliliam,

virtuali repraesei

contineat objectum cognoscibile, ^^Jjxm fo

posse distincte cognosci illud, cujus male.

est imago sic enim sensus visus

;
tanquam proprium repraesentativum
distincte cognoscit objectum in spe- ejus, scilicet formale, vel ejus re-

culo ; nuncautem non solum Ange- preesentativum virluale ;

species

lus, sed etiam anima est imago Dei, autem propria objecti, etsi sit res-

secundum Augustinum 14. Trin. pectu ejus diminuta in entitate,

cap. 8. uterque autem potest dis- tamen continet ipsum primo modo,
tincte cognoscere scipsum, etiain tanquam scilicet repraesentatum
ex naturalibus, sicut de ipsa anima, per ipsam formaliter. Sed quando
dc qua minus videtur, vult Augus- non cst reprsesentativum formale
tinus 14. de Trin. cap. Quo-
ult. objccli, oportet quod virlualiter
niam semper se nosse, semperque contineat tale repraesentativiim pro-
seipsam velle comprehendebalur. prium ; ct quando est reprsesentati-

Simul eiiamsemper sui memimsse, vum, sicut objectum cognitum,

 or.KSTIO XIV 09

tunc oportel quod contineal illud Major exponitur prius, el deinde pro-
objectum, quod per ipsum debet baturrCognoscipermedium cognitum Quid sit

a;nosci. proprie loquendo est, quando tale CORDOBCJ

per me-
anuna
uraliter
Ad duo alia argumenta, negaretur medium ul prius cognitum, causal dium co-
gnituin.
?cat Be
forte quod anima vel Angelus ex notitiam illius, el >ic dicimus proprie
:tu?.
naturalibus possel cognoscere seip- loquendo,quod conclusiodemonstrati-
sum, et etiam actum suum bealifi- va cognoscitur per principia non abso-
cum, Sed quia utrumque videtur lute sumpta, sed ul cognitn. Ht simili-
contineri sub proprio objecto intel- terdicimus quod veritates contentae in
lectus hujus et illius, el hoc sub aliqua scientiacognoscuntur per sub-
primo naturaliter attingibili, scilicet jectum, ut oognitum, in quo continen-
sub ente limitato, ideo dici posset tur, ut patet in prologo, quaest. 3. An
aliter, qund tamanima quam Ange- modo requiratur cognitio actualis, an
lus, licel possil naturaliter noscero sola habitualis, de quibus supra dixi
se quantum ad illud absolutum, in prologo respondendo ad rationes
quod ipsum est,non tamen potest Gregorii, vide ibi. Si actualisponatur,
naturaliter noscere se inquantum tunc sensus est quod veritas contenta
eslimago Dei, sive se esse imagi- cognoscitur per notitiam medii, scili-
nem Dei, quia non potesl naturaliter cet subjecti, ita quod notitia subjecti
cognosci relatio, nisi naturaliter est formalis ratio causandi notitiam
posset cognosci utrumque extre- veritatis contentcT. Si habitualis suffi-

muin. cit, tunc sensus est, quod veritas con-

gelus I^ro ista responsione videlur osse tenta cognoscitur per subjectum, ut
us ac-
i b^a- illud Augustini l">. dc Trin. 24. vel habitualiter notum, et dicitur habi-
au vi-
ohjec- 70. Qui vident, inquit, suam men- tualiter notum, non per aliquem ha Et tunc,
i ejus. vel propria
tem }
et in ea Trinilatem istam, sci- bitum, sed quando est perfecte prae- prae?entia,
vel species
Hcet memoriam, intelligentiam et sens, vel in se, vel in aliquo repra^- est ratio
cognoscen-
voluntatem, nec tamen credunt ea, sentativo in ratione objecti , actu di.

qux intelligunt esse imaginem Deij intelligibilis, tunc est habitualiter

speculum quidem vident, sed usque notum, quia est in potentia propinqua
adeo non vident per speculum, ut a d cognosci, non tamen actu cogno-
scilicetipsum speculum quod vident, scitur veritas contenta, nisi prius me-
sciantesse speculum, id est, imagi- dium continens actu cognoscatur,
nem. quia necessario prius movet ad noti-
liam sui, quam ad notitiam contento-
rum ; ideo contentum non polest actu
COMMEXTARIUS. eognosci, nisi simul, vel prius actu
cognoscatur continens Et de rigore Ly per
quid
05, De tertio principale. Dicit Doctor
(g) sermonis ly per, importal formalem importet.

quod anima ex naturatibus in quocum- rationem cognoscendi, cum dico A

que statu, vel Angelus non potest <<>- cognoscitur per //, notaturquod li sit

gnoscere essentiam di\ inam, subratione formalis ratio cognoscendi A. Cogno- Nota.

propria mediate sic intetligendo, quod ^cere vero .1 in B cognito, proprie non
obfectum cognitum medium, efc. notalur quod U sit formalis ratio co-
 100 QUODLIBET.

gnoscendi A. Cognoscere vero A in B prrccise moveat ad notitiam sui se-

cognito, proprie non notatur quod B cundum totam virtutem, sequitur

sit formalis ratio cognoscendi A, sed quod praecise causet eognitionem per-
magis notatur quod A reluceat in B, feetam, quantum objectum est prse-

sicut dicimus, quod imaginatum relu- cise cognoscibile, et si causaret per-

cet in imagine, ideo cognoscendo ima- fectiorem necessario esset majoris per-
ginem alicujus, ipsum dicitur cogno- fectionis et entitatis. Secundum est,

sci inimagine cognita, quia cognita quod si A perfectum prsecise ut duo,

imagine, cognoscitur imaginatum, et non potest causare, nisi notitiam cor-
tamen imago non ponitur ratio for- respondentem perfectioni A ut duo,

malis cognoscendi imaginatum. Sed sequitur quod ipsum A existens prse-

aliquando accipitur A cognosci in B, cise perfectionis ut duo, non poterit

ut in rationeformali cognoscendi, sed causare notitiam perfectam objecti

non accipitur tunc ita de rigore ser- perfectioris, puta, ut quatuor, quia
monis. Doctor autem, ut videtur, ac- est impossibile A continere cognosci-
cipit medium, ut est formalis ratio bilitatem ejus, nec per consequens en-
cognoscendi, quia illud proprie vir- titatem ejus, et sic patet.
tualiter vel essentialiter continet en- (i) Contra istud. Doctor instat primo
titatem secundum totam cognosci- contra rationem, probando quod non
bilitatem illius quod sic cognoscitur. sequitur quod si A continet notitiam,
Exposita sic major de medio, probatur B quod propter hoc contineat entita-
quod tale medium non contineat vir- tem, B quia sufficit quod causa con-
tualiter, vel essentialiter entitatem tineat virtualiter illud cujus est causa,

talis cognoscibilis ; et probatio ejus ita quod ad hoc quod sit causa, non
patet in littera, et de hoc vide quee oportet quod contineat illud; cujus
dixi in 2. dist. 3. q. 10. non est causa nunc autem quidquid
;

106. (h) Major probatur. Et hic adducit moveret ad distinctam et perfectam

probationem majoris,dicens,r??r<!'«o£/e- notitiam essentiae divinse non propter
ctum quodcumque si moveat ad aliquam hoc oportet quod esset causa illius
notitiam, etc. Hic sunt duo . Primum essentiee, sed tantum causa illius noti-

est, quod objectum motivum intelle- tioo ; non contineat illam

licet igitur

ctus ad sui notitiam producit illam essentiam, ut probabitur, si tamen

perfectam quantum potest, quia mo- contineat illam notitiam,utputa, quod
vet ad illam secundum totam virtutem sit perfectius ea, sicut substantia est
suam proecise ; ergo secundum per- perfectior accidente, hoc sufficit ad
fectiorem entitatem, quam habet in se hoc quod moveat intellectum ad ta-

formaliter continet totam cognoscibi- lera notitiam ; videtur autem quod

litatem sui, ita quod non majorem ; illa notitia possit eminenter contineri
patet, quia cognoscibilitas sequitur in substantia Angeli, vel anima?, cum
entitatem, ita quod perfectior cogno- illa substantia sit multo perfectior
scibilitas sequitur, vel est entis perfe- quam notitia, et multo immediatior
ctioris; siergocontineretperfectiorem ipsi objecto, scilicet divino, immedia-
cognoscibilitatem, necessario contine- tione essentiali, sicut dicimus quod
ret perfectiorcm entitatem. Cum ergo una essentia est perfectior alia essen-

NTO 6, CANADA,
 or.Esxio XIV. 101

tialiter, quia immediatior primse sub- cie intelligibili essentiee divinse in in-

stantise, de qua immediatione vide tellectu Angeli, et hoc non oportet

Doctorem in i. dist. 12. aliter replicare.

lll-
Respondet Doctor* quod nihil suffi- Secundo nota, quod reprsesentati- 108.
nter continet continentia virtuali vum virtualiter in notitia abstractiva,
ipsam notitiam, etc. est quod habet in virtute sua
illud

Pro majori intelligentia hujus litte- posse immediale causare reprajsenta-

rse, nota primo, quod non cognitione tivum formale, scilicet speciem intet-
abstractiva, repra sentativum formale
i
ligibilem illius objecti. Si ergo A con-
dicitur proprie species intelligibilis, tinetpropriam speciem B virtualiter,
qua* ponitur ejus similitudo naturalis, sequitur quod A continet virlualiter
et per imitationem. ut supra patuit entitatem B. Probatur, quia A quando
na sic </. 13. Sed proprie non dicitur repra> causat speciem sui, sive mediate,
sentativum formale, ex hoc solo quod sive immediate, causat eam secun-
liTiun
•male. est similitudo naturalis objecti, sed ex dum totam virtutem suam, ita quod
hoc quod objectum est per ipsam sicut A natum est repreesentari per
praesens in ratione objecti, actu intel- speciem ut quatuor, si non est impe-
ligibilis, non quod objectum sic pra> ditum, producit eam perfectam ut
sens per speciem sit ratio formalis quatuor, quia sie ,4 praecise est intel-
causandi notiliam sui, sed simpliciter ligibile ut quatuor, et sic illa species

species ipsa, quia objectum, ut sic tunc repra^sentat A ut intelligibile ut

pnesens, non habet esse reale actuale, quatuor, quando est tanta? perfectio-
sed tantum diminutum ; et species ibi nis, quod potest producere (partialiter
habet verum esse reale, ut patet a Do- tamen) notitiam abstractivam ut qua-
ctore 172 1. dist. 3. q. G. et sic ponitur tuor ipsius A, quia tunc A est perfecte
species esse formaliter rationem for- prpcsens in ratione objecti, actu intel-
malem intelligendi objectum abstra- ligibilis, modo praedicto. Et dixi me-
ctive, et hoc modo dicitur objectum diate \e\immediate ; mediate, quia pro
per ipsam esse prwsens potentur, ut statu isto nullurn objectum causat im-
actu intelligibile ; ipsa enim species mediate speciem sui in intellectu, sed
continet objeetum tantum formaliter primo in sensu exteriori, ut exposui
quia ipsa est immediata causa cogno- supra, qu&st. 13. et in 1. dist. 3. qusest.

scendi objectum. 3. et 1. et 2. lmmediate, quia ut com-

ectio.
Si dicatur, quod etiam videtur quod paratur ad intellectum solutum, puta
ipsum contineat virtualiter, quia con- ad intellectum Angeli potest imme-
tinet notitiam ejus ; ergo et entita- diate causare, saltem partialiter spe-
tem ejus, ut patet per illam majorem ciem intelligibilem sui, ut patet a
Doctoris, soilicet quod continens vir- Dociorei/i 2. dist. 3. q. 11. Si ergo ob-
tualiter notitiam alicujus, virtualiter jectum pra^cise causat immediate vel
continet entitatem ejus ; modo species mediate speciem sui perfectam quan-
est posterior objecto perfectione. Ad tum potest, sequitur quod praocise
hoc patet responsio in 2. dist. 3. q. 9. erit ipsum objectum tantse perfectio-
Vide ibi singularia dubia, ubi specia- 'nis, quanta? requiritur ad causandum
liter mota est hsec diflicultas de spe- illam speciem; ergo si causat perfe-
 102 QUODLIBET.
ctiorem speoiem, necesse est quod sit tativo formnli, vel virtuali in cogni-
majoris perfectionis in non se, aliter tioneabstraotiva objecti. Eodem modo
posseteam causare.Sequiturergo quod videtur dicendum in notitia intuitiva,

si causat speciem alteriusobjecti, qua3 repraesentativum formale objecti in

necessario in proprio objccto requirit notitia intuitiva ejus, est illud quod
tantam perfectionem, quod non po- immediate potest causare notitiam in-
terit ipsam causare, nisi contineat tuitivam ejus, quia per illud tale ob-
virtualitervel eminenter perfectionem jectum est preesens in ratione actu co-

illus objecti; et hoc secundum totam gnoscibilis intuitive ; virtuale vero est

ejus entitatem, ut exposui in 2. dist. quando non immediate causat noti-

3. q. 10. Patet ergo quomodo reprac- tiam, nec est immediate causativum
sentativum virtuale objecti, aut coc- ejus, sed continet virtualiter aliud

tinens virtualiter reprsesentativum quod est formale repraesentativum

formale objecti, oportet quod conli- ejus, quod immediate est ratio forma-
neat virtualiter totam entitatem obje- lis causandi notitiam ejus intuitivam.
cti, et sic si A posset causare speciem Exemplum primi, lapis in se prsesens Exempi
propriam essentiae divinae, quae dica- potentiae, est formale repreesentati-

tur B, ipsum A contineret virtualiter vum sui, quia ut sic prsesens, est actu
entitatem B, quia species illa, cum cognoscibilis intuitive, et actu potest
sit proprium et formale repreesentati- notitiam sui intuitivam immediate
vum praecise ipsius Z?, ita quod illa causare, vel si aliud immediate cau-
species nata est causare notitiam B, saret notitiam intuitivam lapidis, di-
ita perfectam et distinctam quantum ceretur formale repraesentativum ejus
modo Exemplum secun- E* e H
B est cognoscibile abstractive ab intel- prseexposito.
e ™J
lectu, sequitur quod species illa re- di, voluntas divina non causat imme-
quirat tantam perfectionem, vel ma- diate notitiam lapidis intuitivam, ta-
jorem in objecto virtualiter continente men immediate causat aliquid, quod
ipsam,quantam requiritin proprioob- continet virtualiter secundum" totam
jecto. Sed objectum proprium si im- ejus entitatem, quod causatum potest
mediate produceret, ipsam produceret immediate causare notitiam intuiti-

prsecise secundum totam virtutem,ita vam lapidis, sive potest esse ejus for-

quod perfectius non posset producere. male repra^sentativum ; tunc voluntas

jArt Dicit ergo Doctor quod nihil suffi- divina ponitur praccise repraesentati-

Nota. cienter continet, ( ontinentia virtuali, vum virtuale ipsius lapidis. Usque
ipsam notitiam nisi contineat obje- huc dixi de repra^sentativo formali,

ctum cognoscibile, tanquam proprium vel virtuali, sive in notitiaabstractiva,

repraesentativum ejus, scilicet forma- sive intuitiva, quando, scilicet tale

le, vel virtuale, id est, quod objectum repra?sentativum non es*t repra?senta-

sic continens notitiam necessario, vel tivum, ut objectum "cognitum, sed

est formale repraesentativum objecti, absolute; patet, quia species intelli-

sicut ponitur species, ve) virtuale, id gibilisnon causat notitiam objecti, ut

est,quod possit causare speciem pro- cognita, nec similiter continensipsam
priam objecti, cujus dicitur continere- virtualiter causat eam, ut cognitum,
notitiam. Dixit tantum de repraesen- et sic de aliis.
 QV ESTIO XIV. 103

Deinde nota, quod aliquando reprse- id quod potest essentiam suam

est,

sentativum reprsesentat, ut cognitum, secundum totum suum esse absolute

videlicet quod ipsum, ut cognitum perfecte cognoscere.EI probavit inse-
causat notitiam objecti repreesentati, cunda, dist. 30. q. 8. supponendo quod
et hoc modo tale repraesentativum objectum actu intelligibile habet par-
continet aliud, quia, ut cognitum tialem causationem respectu intellec-
non reprsesentat se, quia tunc, ut co- tionis, et similiter intellectus aliam
gnitum, causaret notitiam sui, quod partialem. Et hoc arguit, probando
non est intelligibile oportet ergo ; quod Angelus possit cognoscere seip-
quod contineat aliud quod possit co- sum per essentiam suam.
gnosci per ipsum, ut cognitum, sive Et primo sic, omnis causa partialis,
loquamur do cognitio abstractive, sive quse ost in actu sibi perfecto proprio,
iutuitive. Sed de repra?sentativo, non secundum quod talis causa potest cau-
ut cognito. non est necesse, quod aliud sare causalitate sibi correspondente
contineat ; patet, quia objectum in se elTectum, et quando est unita alteri
praesens, et motivum ad sui notitiam cauSse partiali in suo actu, potestcum
dicitur repraesentativum sui, id est, ea perfecte causare ; sed essentia An-
quod ut sic, est actu intelligibile, et geli est de se in actu primo, corres-
ut sic, potest immediate causare no- pondente objecto, quia de se est actu
titiam sui ; et hoc est, quod dicit. Et intelligibilis, et etiam de se cst unita

sic patet ista littera. intellectui, sicut objectum in conjun-

k Secundo principaliter
Praeterea. ctione utriusque causse partialis ; ergo
ln.
arguit contra conclusionem, probando potest immediate cum alia causa par-
quod Angelus et anima possint co- tiali unita habere actum perfectum
gnoscere Deitatem distincte ex pro- intellectionis respectu sua; essen-
priis naturalibus, et arguit sic primo : tiee.

Per illud quod est imago ]>ropria ali- Prreterea secundo, in intellectibus 111.
cujus objectU etc. habentibus species intelligibiles, istoe

nioalio (1) Ad ista. Respondet Doctor primo species virtute objectorum cum intel-
um.
secundum opinionem aliquorum, ne- lectu causant intellectionem, in qui-
gando quod anima vel Angelus pos- bus tamen objeeta habent esse dimi-
sint ex suis naturalibus cognoscere se nutum ; ergo si in se habent esse
distincte, nec similiter actum beatifi- absolutum, et esse simpliciter, scilicet
cum. Et hoc Doctor improbat, quia actu intelligibile, possent melius et
anima et Angolus, et actus beatilicus verius causare eumdem effectum, quia
per se continontur sub objecto primo quidquid potest causari alj aliquo di-
motivo intelleetus tam animse quam minute tali in aliquo esse virtute ali-
Angeli, ideo sequitur quod ex puris cujus simplioiter, talis potest ab illo

naturalibus possunt ista cognosci dis- simplieiter tali causari, sed essentia
tincte ab intellectu tam animae quam Angeli, ut in se est prai>sens intellectui
:otU3 Angeli. Secundo, dat responsionem suo, qua3 essentia est simpliciler tale,
uneiJit
geluui
propriam concedendo unum, et ne- scilicet actu intelligibilis in se, qualis
ipsum
lincte
gando aliud, concedit quod Angelus ipsa est secundum quid in specie in-
[oosci. potest soipsum distincte cognoscere, telligibili ; igitur si in specie intelligi-
 104 QUODLIBET.
bili, ubi habet esse tale, secundum imago Dei, sive sub illa ratione, qua
quid potest causare intellectionem, referuntur ad imaginatum.
multo magis hoc potest, ut est in se
secundum essc simpliciter. Kt vide
SCIIOLIUM.
quee ibi exposui. Hoo idem dicendum
est, de anima, ut palebit in 4. dist. 45. Inslat dupliciier,quod imaginis relalio natu-
Sed negat aliud, scilicet quod Ange- raliter cognosci potest. Ad primum, osiendit

anima non omne quod nccessario consequitur aliud,

lus, vel possit cognoscere se
per iilud cognosci ; fallit enim, st est respec-
sub illo re^pectu, sive relatione, qna cujus notitiam requiritur cognitio
tus, ad
refertur ad ipsum Deum sub ratione terrnini. Ad secundum, docet objectum adae-

Deitatis, quia non potest naturaliter quatum intelleclus creati esse ens limilatum,
non relatum ad illimitatum unde rclatio ima- ;

Nota. cognosci relatio, nisi naturaliter pra?-

ginis Dei non cotitinetur sub hoc objecto.
eognoscatur terminus, ut patuit in
prolog. qimst. 1. et penullima, et dist. Contra istam responsionem (m) 23.
8. qusest. 1. et sic sequitur quod non dupliciter argui potest, primo sic :

potest se cognoscere sub illa ratione Relatio imaginis, vel est idem cum
formali, qua est imago, quia sic posset essentia animae vel Angeli, vel sal-
cognoscere relationem,, qua refertur, tem necessario consequens naturam
ut imago ad imaginatum, et sic opor- ejus igitur per ipsam cognitam po-
;

teret prius cognoscere ipsam Trinita- test ipsa relatio cognosci. Antece-
tem distincte, ad quam terminatur dens probatur sic, quia relatio de-
relatio imaginis, sed Trinitatem na- pendentifle essentialis. vel est idem
turaliter non potest cognoscere, ut naturse dependenti, vel necessario
patet ; ergo nec seipsuiri, ut imagi- consequitur, quia si contingenter
nem. Et pro ista responsione videtur adveniret natuiae, natura possetesse
esse illud Augustini 15. de Trin. cap. sine illa dependenlia, et ita non es-
24. vel 7. Qui vident (inquit) suam senlialiler dependeret ; relatio au-
mentcm, et in ea Trinitatem istam, tem imaginis videtur esse relalio
scilicet memoriam, intetligcntiam, id dependentiaB imilantis ad illud quod
est, actum intelligendi, et voluntatem, imitatur.
id est, actum volendi (memoriam per- Secundo sic : Potentia potest na-
fectam accipit prout comprehendit turaliter cognoscere quodcumque
intellectum '
et voluntatem cum ob- contentum sub suo primo objecto
jecto, ut patet iu primo, dist. 3. q. ulti- nalurali nunc aulem sub ente limi-
;

ma), nec tamen credunt ea, quse inlel- tato, quod est primum objeclum na-
iigunt esse imagincm Dci, specvlum turale infelleclus creati, continetur
quidem vidcnt, sed usque adeo non vi- illa rclatio imaginis, quia ipsa non
dent per spcculum, ut scilicel ipsum estiniinita, cuin sil in (undamento
speculum, quod vident sciant ipsum fmito.
esse spcculum, id cst, imaginem, id est, (n) Ad primum, non potesi relalio RelatioD.
cognosci
quod quamvis videant memoriam, '

COgnosci nisi COgBOSCatur ulrum- tur uisi c

gnito
intelligentiam et voluritatem, quas que extremum quando' igitur fun-
;
utroi|nee
treuio.
sunt vere imago Dei, non tamen vi- damenlum non includit terminum
dent eam sub illa ratione, qua sunt in ratione cognoscibilitatis, ipsum
 Ol.ESTIO XIV. 105

iimii esl causa sufficiens ad cogno- Licet istee responsiones probabi-

scendum relationem ;
iia esl hie. litervideantur salvare, quod abso-
(o El cumquod neces-
arguitur, luta entitas animse, vel actus beati-
sario consequitur fundamentum, ex Bci possel naturaliter int< i
!li u-i
(
al>

hoc iinii sequitur, quod per ipsum anima, licel non naturaliter possil
possel perfecte cognosci, nisi essel inteiligi ab ea relalio ad terminum,
entitas absoluta, ad cujus cognitio- nec per consequens oporteal Deum
nem non requiritur aliud cognosci intelligi in ratione termini illius re-
in ratione termini. lationis, tameri rationes illa /|g Dubia sub-
tilissima.
idens
(p) < lontra hoc, quod includit aliud aniina et de actu videntur liahere
in entitate et in cognoscibilitate aliain difficultatem, nnain commu-
tat> m ;

aitur. fundamentum autem illutl includil nem, quia per illud quod esl natu-
in entitate relationem istam, si ne- ralis imago objecti potest ipsmn ob-
ssario consequatur ipsum igitur ;
jectum cognosci, licet pcr hoc quod
i
i
includit ipsam in cognoscibilitate. esl imago non cognoscatur relatio

Respondeo (q) non includit eam imaginis.

in entitate ul totalis causa ejus, sed Exemplum, per speCiem albi in
ni proxima causa, supposita tamen oculo videtur album, licot non co-
alia causa, scilicet termino, quia et gnoscatur relatio illius speciei ad
ipsum fundamentum illam aliam album, et ita ost de intelleclu, po-

UUd.l-
causam supponit.
Consimiliter concedo, quod inclu-
nendo speciem
lio est, quia illa
intelligibilem.
relatio fundala
Etra- ^^
in videtar ai-
8

itum 1
.... bum, nou
HMci- dil eam in cognoscibilitate; praesup- snecie sensibili vol intelliffibili non tamen re-
i
dod
posita alia causa ejus in cognoscibi-
1
.
l-i
ratio cognoscendi ob-
'
aLio & d
rela- esl formalis illud.
io.
lilate, et hoc, si simpliciter, simpli- jectum, sod illa forma, in qua fun-
citer, si alicui, alicui ; sed isti dalur rclalio ; igitur in proposito,
cognoscenti, scilicet Angelo vel licetnOn naturaliter intelligatur re-
aniina\ et hoc naluraliloi', sive ox lalio animae, vel actus beatifici ad
causis naturaliter motivis, non pra> Deum, tamen quia est tale funda-
supponitur objectum sive terminus mentum, quod cx se est simililudo
esse naturaliter cognoscibilis, ol objecti, per ipsum poterit cognosci
idoo fundamentum, licet sit huic objectum.
naturaliter cognosCibile, non se- Videtur etiam staro ratio prius 23.

quitur relationem liuic esse naturali- facta de actu, quia actus videtur
ter cognoscibilem. esse formalis similitudo objecti, et
24. Ad secundum, ens limitatum ot ad actualibr quam species intelligibilis,
se, vel si etiam esl limitatum, ol ad si poneretur ; igitur si per speciem
alterum, lamen limitatum est natu- pbssii objectum distincte mtelligi,
rale objectum intellectus creati, sed vel cognosci, magis vel aeque poiorit
entitas limitata in se, quae esl es- intelligi per actum.
Bentialiter ad allerum illimitatum, Videtur etiam starealiud quod fuil

non esl naturaliter intelligibilis ab ibi tactum, quia quod actus intelli-

intellectu creato,sicul nec terminus. gatur, ut est objecti, ol non iiitel-

sino quo noo ipsa intelligi potest. ligatur objectum sub illa" rationo,
106 QUODLIBET.

sub qua tenninat aclum, videlur possem illud ex ralione virtutis vi-
csse contradictio. Nunc autem ex sivce percipere, si esset reflexiva, si-

naturalibus anima, quee beata est, cul intellcclus.

potest cognoscere ex natura sua
actum bealificum, ut cst bcatificus,
per consequens, ut est objecti bea- COMMENTARIUS.
tilici, quia etsi non liabeat actum
illum ex nalura sua, lamen super (m) Contra hanc responsionem, etc. ng,
illum aclum jam existentem polest guia si contingenter adveniret nalurx,
sua naturali.
reflecti, et lioc virtute naturaposseies.se sine ilta dependen-
Quod probo, primo per illud 15. de tia, et ita non essentialiter dependeret,
Trin. cap. 2. ubi dicitur : Qui dicii et hoc salis probatum est a Doctore in
scio me vivere, unum aliquid se secundo, dist. 1. q. 5. vel 4. Relatio

scire dicit, proinde si dical, scio me autem imaginis videlur esse relatio de-
scire me vivere, duo suut. Et sequi- pendentix imitantis ad itlud quod imi-
tur, sic potest addere tertium et tatur, ut exposui in primo, distinct, 3.

quartum, et innumerabilia, si suffi- q. ult. Consequentia patet, quia si ta-

ciat.potest, inquam, ex virtute natu- lis relatio est idem realiter naturse,

rali, si tamen (r) sufftciat ad conti- sequitur quod natura et relatio sunt
nuandum istos actus reflexos. simpliciter una res realiter, et per
Hoc probalur secundo, quia si ad consequens eognoscens distincte na-
aclum reflexionis requirilur aliquod turam, distincte cognoscet illud quod
supernaturale, pari ralione ad no- est eadem res cum natura.
vum actum, novum supernaturale, (n) Ad primum. Respondet Doctor Kelall
non po t

et tunc sicut in infinitum pofest ad primum, quod non potest

relatio cogoos
nisi C( i

procedi in actibus reflexionis, sic in cognosci, nisi cognoscatur utrumque ex- gooscat •
utriiou!
infinitum requiritur aliud et aliud tremum ; quando igitur fundamentum extremi

supernaturale quo reflectatur. non includit terminum in rationc co-

Confirmatur, quia actus tertius gnoscibilitatis,ipsum non est causa suf-
haberet se ad secundum, sicut re- fciens ad cognoscendum relationem,
flexus ad rectum ; si igitur posito quia relatio in ratione suse cognoscibi-
actu recto, non potest anima re- litatis tam terminum quam
includit
flecti super illum, nisi virtute alicu- fundamentum, id est, quod fundamen-
jus supernaturalis ad hoc elevanlis, tum et terminus sunt, quee prsecise
pari ratione nec per tertium reflecti et immediate movent intellectum ad

polest super secundum, nisi per notitiam relationis ; oporteret ergo

aliud supernaturale. quod fundamentum includeret virtua-
IIoc probatur tertio, quia intel- liter terminum relationis secundum
lectus actum quem habet potest totam suam entitatem, ad hoc ut esset
percipere et experiri, ct hoc secun- causa sufficiens movendi intellectum
dum propriam perfectionem illius ad notitiam relationis, sicut Deus, qui
actus, et ex natura ipsius potentia?, ponitur terminus relationis creaturge,
sicut quando video ex virtute poten- potest immediate movere intellectum
tiee naturalis, percipio me videre, et creatum ad notitiam relationis termi-
 QILESTIO XIV. 107

oalffi ad ipsum, et fundatee in creatu- presse habetur a Sooto ; sufficit ergo

ra. ipsa creatura non conourrente, quod relatio in sua entitate, et in oo-

quiii ij»se Deus virtualiter continet gnoscibilitate dependeat a termino in

totam entitatcm fundamenli. sic in ratione prsecise termini, cum ipsum
proposilo, fundamentum non est cau- necessario ad suum esse requirat. Un-
3a sufficiens. riisi contineat yirtualiter de si, per possibile, vel impossibile,
lotam entitatem tormini ; modo est posset immediate causari ab alio,

impossibile quod creatura contineat quam ab extremis, adhuc necessario

Deum sub ratione deitntis. requireret extrema ad suum esse perti-

(o) 7:7cum arguitur quod ipsa relatio nentia, quia ex quo est formaliter ad
necessario consequitur fundamentum. aliud, si illud aliud non esset, nec ipsa
Ex hoc non sequiiur, quod per ipsum esset. De hujusmodi materia prolixe
possit perfecte cognosci, nisi esset enti- dictum est supra q. 11. in dubiis ibi

tas absoluta, ad cujus cognitionem non positis. Ponitur ergo fundamentum,

requiritur aliud cognosci in ratione ut causa ejus proxima, ut ipsam ter-

termini, quiatalis entitas absoluta po- minans in ratione fundamenti, et po-

test distincte cognosci, quocumque nitur alia causa terminus, ut termi-

alio extrinseconon pertinente ad ra- nans necessario ejus dependentiam ;

tionem formalem ejus, et intrinsecam quia ergo necessario dependet a fun-

circumscripto. Sed non est sic de re- damento in quo ponitur, quia est im-
latione, quse necessario includit ter- possibile ipsam esse sine fundamento,
minum, non ut aliquid sibi intrinse- et similiter necessario dependet insuo

cum, et pertinens ad suum esse quid- esse a termino, ideo quantum ad hoc
ditativum, sed requirit, quia ipsa re- ponitur fundamentum causa partialis,

latio est formaliter tendentia in termi- et terminus alia causa partialis,

num. non faciendo mentionem de causa ef-

113. (P) Contra. II ic probat quod solum fectiva. Sed quia teneo quod causetur
fundamentum sit sufficiens ratio co- effective etiam ad mentem Doctoris, et

gnoscendirelationem. quod tantum eflective a fundamento,

(q) Respondet, quod non includit hrec dicere volui.

eam in entitaie, ut totalis causa, etc. (r) Si tamen sufficiat ad continuan-
Adverte tamen quod fundamentum est dum istfis actus reflexos. Et hoc dicit,
causa illius relationis fundamentalis, quia non posset hujusmodi actus con-
quia immediate recipitur in ipso, et tinuare, nisi semper prcesupponendo
etiam causa, suo modo, immediate omnes alios prremissos simul esse, pu-

effectiva ; terminus vero etsi ponatur ta, sihabeo centesimum actum refle-
causa in ratione terminandi, cum sit xum, simul haheo nonaginta novem
simpliciter ipsam esse
impossibile praeeedentes, et sic de aliis, et propter
actu, et non esse ad talem terminum, hoc dicit si sufficiat ad conlinuandum
cum ipsa sit formaliter tendentia in in infinitum hujusmodi actus refle-

terminum, tamen quod terminus sit xos.

causa effectiva ipsius totalis, sive par-

tialis, videtur satis dubium per ea
qua3 dixi supra, qusest. 11. nec hoc ex-
 i08 QUODLIBET.

in illud n t cognoscibile. Per hoc ejus

patet ad primum, quia licet anima 'utei.

sgholium. sit imago Dei, tamen non est nata
Respondet ad tres inslantias suadentes ex CSSe medium COgnoscendi Deum,
notitia animae, vel actus, cognosci Deum cogni-
seC undo modo, sed tantum priino
tione ipsi propria. Ad prirnam, ostendil bene , , , .

.- a- m nnnr
•,
cogmlam, i„^ D
non ducere in
in
modo, ut haberi ipotest ex auctori-
rationem cognoscendi
nptitiam alterius propriam, nisi contineal tate AugUStini piius addlicta : Qul
totam cognoscibililatem ejus, et constat ani- vidct Sliam me?ltem, etc. Medium
mam non sic continere cognoscibilitalem Dei.
Vide 2. dist. 3. qucest. 9. Ad secundam, ex
^^ cognoscendi secu ndo Uiodo
y ;. . . .

eodem patet, quiaest ratio cognoscendi cognita. respectu lStlUS medll ut COgmll, CSt
Ad tertium, sine resolulione, animam non aliquod proprium formale reprse-
posse renecti super actum beatificum ex natu-
sen tativum ipsius animse. Etper
ralibus. Nec est inconveniens admittere pro-
cessum
....m
intentum argumento,
. .

quia
..
nlem
...

°
,

lllud cognoscitur
.. .

anima sub rpropna

*
,

."

supernaturaie, nempe voluntas Dci, sufiicit ad ratione tanquam perfeclissimum re-

actum rectum et omnes reflexos. Admiltendum praesentabile per illud, et per COIl-
tamen videtur, posse animam ex naluralibus,
gequens per iUud non potest intel .

reflectere superaclum beatificum, sicut potest

actu recto videre actum bpalificum alterius ligi Deus sub ratione suaa intelligi-

animae, de quo i. dist. 3. quoest. 8. et 9. bilitalis, sed tantum in aliquo dimi-

nuto inlelligibili imitante et partici-

26. Ad ista (a), aliquid esse medium panle inlelligibilitalem ejus.
cognoscendi, vel in cognoscendo Exemplum hujus apparet in sen- Addi

potest intelligi duplicilcr : Uno su, quando enim species coloris vi-

modo, quod sit medium cognitum, detur, sicut quando radius transit

sic quod per ipsum cognitum co- per vitrum rubeum, rubor dpparet
gnoscatur aliud, sicut cognoscitur in pariele opposito, ct ille rubor ita

conclusio per principium. Alio visus non est ralio videndi ruborem
modo, quod non sit mediuin cogni- '
in vitro sub propria ratione, sed tan-
tum, sed ratio cognoscendi solum, tummodo diminute, vel forte nullo
sicut species sensibilis in sensu est modo, nisi per collationem hujus ru-
ratio scntiendi. Primo modo nihil boris ad illum, tanquam similis.

potest esse medium cognoscendi Quando autem spccies sensibilis est

objectum aliud, nisi contineat in se ratio sentiendi objcctum sub propria

COgnoscibilitatem illius objecti, se- ratione sua, ipsa non est percepla per
cundum quam illud cognoscitur per sensum, sicut apparet manifeste in

illud, quia si istud excedat illud in visione recla, ubi nihil videtur in medio
cognoscibilitale, tunc illud quali- inter colorem et oculum, ct tamen est

tercumque perfecte cognitum defl- ibi specics coloris multiplicaia.

ciet ab isto cognito in cognoscibili- Sed contra, licct hoc sit ibi, in vi-

tate. sione tamen reflexa videtttr, quod

Ratio co- modo (b) bene potest
Secundo ipsa species videatur, quia hoc quod
gnoscendi
cognita ahquid esse medium cognoscendi videtur, apparet ridcri in speculo.
non facit . . ., .... ,.
m
, , .

cogDoscere aliud, licet cognoscihililas sua pro- et tamen tah visionc reflexa spe~

aHud^nisi priti deliciat a cognoscibilitate il- cies est ralio senliendi objecium in
contineat
omuem lius, dum tamen sit nalum ducere ratione sua propria, quia objectum ci-
 QILESTIO XIV. 109

detur sub propria ratione visibilitatis men per lineam reciam, sed per lineam
$ux; ergo a simili, in proposito posset reflexam. Unde objectum quidem wm
Deus videri per medium quasi specula- est pr&sens oculo per lineam rectam,
tum , et tamen sub ratione propria ob- sed reflexam concurrentem cum recta

jectiva. in />uncto, ubi csl concursus radii vi-

\. Scd hic dicendum, <|uo<l Alacen. sualis cum catheco.
; iu perspeetiva sua lib. i. cap, \. cx Et per idem ad secundum, quia aSS^non
ealo intentione determinat t/uod species non BU,Bc '.t ad
2 * actus est similitudo COgnita. ct "
talis .
coguitio-
*ctive.
>t in speculo subjective, neque est ibi, non sufficit ad cognoscendum illud, nem 9^°"
ut terminans actum videndi. Et breviter cujus est actus, sicut species intelli-
ostendi poiest unico experimento, quia gibilis in uno intellectu visa, alii in-
quod alicubi existens in se videtur ab tellectui videnti eam non sufficeret
ocu/o existentein hoc situ, potest ctiam ad perfecte cognoscendum objectum
videri ab ipso exisiente in alio situ, cujus est.

dum tamen medium sit illuminatum s Contra, actus in illo intelleclu (c)
et non sit opacuni interpositum, et sit cui inest, est ratio perfecte attingen-
eiiam debita distantia. Sed oculus, qui di objectum tanquam preesens per
iu dcterminato situ existens vidcret al- illuni acluin ;
igitur ei, cui ille ac-
bum iu speculo alibi existens, non vi- tus est praesenjtialiter notus, ille per
deret, quianon fil visio ista, nisi in illo illum actum nolum, poterit attin-
puncto, ad quem pervenire potest radius gere illud objectum, quia per illum
reflexus, qui semper est in eadem su- acluin, et in illo habet idem ol)jec-
perficie cum radio incidentix, ct cum tum sibi praesens.
ipso constituit anqulum sequalem illi Resnondeo, inlellectus cui actus specie
'
. . . • ''Mem de
niiqulo, uui intercipitur inter radium inest. ncr illum, ul ralionem proxi- actuj nou
.
' '
•
esl rHlio
.
i- • •
i .

incidentis, et corpus supcr quod incidit. main attingendi, attmgit objectum, cogno-
, . ,
•
i •
, • sceuili nisi
:iesac- Patet etiam propositum per hoc, supposita tamen prassentia oojecti e t CU i
\

itur in . ,. .
, . . ... , , inest.
e i.ro- quod ahqua specula 7ion sunt forma- propna; cui autem ille actus est co-
cui?s. lti er perspicua, sicut in calibe polito, gnitus, non habet illum, ulsibipro-
et argento polito, bene videtur aliquis priain rationem attingendi, sed ad
color taiu/uam iu spccu/o, et tamcu in hoc quod haberel acturn, quo for-
istis non recipitur species coloris, maliter attingeret, oporlet hal)cre

quia non est nata recipi nisi in alium actum, et cum hoc propriam
perspicuo tantummodo eryo hic ; reci- pra»sentiaiu objecti.
acc propinquo talibus cum arguitur quod ani- A.r$. pnn-
pitur iu spe- Ad aliud,
culis, sed ut ibi non potest terminare ina cx nalura sua *potesl reflecti SU- guia soj-
'
vitur faci-
i r •

isionem ; quando
1
etiam recipitur
'
in oer actuin beatificum, ut beatincus literexdio-
'
tis, ideo .

speculo perspicuo vitreo, adhuc ibi non est, noc posset negari verum qui- omisit.do :

tcrminatur visio, nisi ad aliquid opa- dem est, quod reflecti potest, sed fatioM em
his.
cum suppositum, puta plumbum, vel non nisi virtute illius, virtute cujus
aliud hujusmodi. Dico ergo quod in habei aclum rectum. Nec plus pro-
visione tali speculari species non est bal auctoritas Augustini, quia non
"w/, sed iantum ratio videndi objec- dicit quod possil semper ex sola na-
tum illud, cujus esi species non ta- tura, sed si habet actura rectum,
 110 QUODLIBET.

potest reflecti super illum, vel ex lius, et per consequens entitatem. Sed
virtute naturee, vel ex virtute illius, non potest continere cognoscibilita-
per quod habet actum illum, elnon tem objecti perfectioris ;
patet, quia
sequilurinconveniensdeprocessuin tunc, ut cognitum causaret notitiam
infinitum, quia idem supernaturale perfectam illius quantum est cogno-
sufficilad actum rectuni, et ad om- scibile ;
hoc autem est simpliciter im-
nes reflexos. possibile, quia ut causat cognitionem
Ad illud etiam de sensu patet, sui, causat perfeotamquantum po-
quia quod percipio me videre, esto test ; ergo ad causandum illam requi-
quod hoc non sit per potentiam visi- ritur tota ejus perfectio et virtus. Si Nota
vam, tamen non est per potenliam ergo ponatur causare perfectiorem,
aliquam inferiorem, sed forte per qualis est illa, qure est perfectioris ob-
aliquam superiorem, cujus est co- jecti, non poterit causare per perfec-

gnoscere actuin visus. tionem, quam prsecise habet ad cau-

sandum cognitionem sui perfectam
ergo per majorem perfectionem, et per
tantam perfectionem, quanta requiri-
turad causandum notitiam perfectam
perfectioris objecti. Sed objectum im-
GOMMENTARIUS.
perfectius non habet tantam perfec-
tionem, quanta requiritur ; ergo si

posset causare, ut cognitum cognitio-

(a) Adista. Respondet Doctor ad in- nem perfectioris objecti, necessario
114.
stantias, prremittendo unam distinc- contineret illud secundum totam ejus
tionem, scilicet quod aliquicl esse me- cognoscibilitatem, et per consequens
dium in cognoscendo potest intelligi secundum totam ejus entitatem, et sic
dupliciter, etc. Primo modo nihil est patet ratio.
medium cognoscendi objectum itlud, (b) Secundo modo. Sed loquendo de
nisi contineat in se cognoscibllitatem medio secundo modo, quod scilicet
illius objecti, etc. Et hoc patet, quia e st ratio cognoscendi, non ut cogni-
si A cognoscitur per B, ut cognitum, tum, dicit quod aliquid potest esse me-
ita quod B ut cognitum, sit ratio co- dium cognoscendi aliud, licet cognosci-
gnoscendi A, sive causandi notitiam bilitas sua propria deficiat a cognosci-
perfectam et distinctam A, sequitur bilitatc illius, dum tamen sit natum
quod B continebit A, secundum totam ducere in illud, ut cognoscibile , et sic
ejus cognoscibilitatem ;
patot, quia B species intelligibilis hoc modo ponitur
ut sic, est causa suse cognitionis, et medium cognoscendi, quia potest esse
causat ipsam secundum totam suam ratio formalis cognoscendi objectum
virtutem, et per consequens causat cujus est talis species, ut supra patuit.
illam quantum est cognoscibile, ut Et per hoc patet responsio ad primum,
supra exposui. Si ergo ut sic cogni- quia licet anima sit imago Dci. tamen
tum, causat notitiam alterius quan- non est nata csse medium cognoscendi
tum ipsum est cognoscibile, sequitur Deum secundo modo, quia si ut co-
quod continebit oognoscibilitatem il- gnita, esset sic medium. necessario
 QIVESTIO XIV. lii

contineret entitatem Dei perfectam. dubia. Primo in lioe, quod nihil po- Primum
u lum
ponitur medium, tantum po- *

Sed si test intelligi per aliquid, nt per m<>-

nitur medium primo modo, ut haberi dium cognitum, nisi tale medium
pot«'st ex aucloritate A.ugustini supra contineat illud virtualiter, vel essen-
adducta : Qui videt suam mentem, tialiter secundum totam ejus cogno-
etc. scibilitatem. Queero primo, quid intel-
(c) Contra,actus in ilto intellectu, cui ligitur per medium cognitum, ut
inest est ratio perfecta atlihgendi ul>- cognitum. Aut intelligitur de medio,
jectum tanquam prxsensper itlum ac- cuiinest cognitio propria, aut de co-
tum, etc. gnitione, qua cognoscitur ? Si primo,
Respondeo intellectus, cui actus inest ergo non est ratio cognosoendi, ut

per illum, ut rationem proximam at- cognitum, sed est ratio coguoscendi,
tingendi, etc. Nota, quod aliudestesse ut praecise entitas talis. Si secundo,
rationem propriam intelligendi, sive contra, quia talis notitia non est ratio

causandi notitiam objecti ; et aliud causandi cognitiouem alterius, quia

est esse rationem propriam et proxi- tunc contineret illud secundum totam
mam atiingendi objectum, quia primo non videtur
cognoscibilitatem, quod
modo ponitur causa actus intelligen- de cognitione, maxime quando per
di secundo modo ponitur preecise
; medium cognitum cognoscitur sub-
ipse actus intelligendi, quia potentia stantia aliqua.
habens illum formaliter atlingit objec- Secundo instatur, quia cum accipi- Secun-

tum, et actu per illunr percipit ob- tur per medium cognitum, ut cogno-
jectum in se. Et ideo posito quod nunc scitur aliud, aut ly ut accipitur redu-
habeam actum, quo intelligo lapidem plicative, et tunc sequitur quod esse
in se prsesentem, si cognosco illum cognilum illius medii esset causa co-
actum in me, non propter hoc cogno- gnoscendi aliud, quod est falsum, quia
sco objeetum, cujus est ;
patet, quia ut sic, habet tantum esse diminutum ;

ille actus secundus non terminatur aut accipitur speciticative, et tunc

ad objectum in se, sed praicise ad sensus quod tali medio, ut sic co-
est,

actum rectum, quo intelligo objectum gnito, non repugnat quod per ipsum
in se ; et ideo sola visio actus non aliud causetur, et tunc quaro ut prius,
sufficit ad videndum objectum illius quia aut causat, ut habet pra?cise
actus, quia oportet videre objectum esse cognitum, aut absolute, aut
per actum immediate ad ipsum ter- ut est aliquod totum per accidens,
minatum. Licet ergo actu recto imme- quocumque dato, sequitur inconve-
fliate videam
terminato ad objectum niens.
objectum, quando est praasens, non Tertio instatur, et accipio aliquod Tertium.

tamen sequitur quod per illum actum, principium per quod, ut cognitum,
sive in me, sive in alio, videam ob- cognoscitur conclusio, puta ista con-
jectum, quia actus ille rectus, etsi sit clusio: homo est risibilis, per hoc prin-
similitudo objecti cognita, non tamen cipium cognitum : animal rationale est
est ratio cau-andi notitiam distinetam risibile. Tunc qusero, dicatur princi-
objecti, cujus est. pium .1 et conciusio li, notitia //, a
In isto articulo sunt aliqua parva quo imraediate causatur, aul a notitia
 112 QUODLIBET.

A;ethoc non quia talis notitia con- intellectu C, nisi A sit perfecte preesens

tineret conclusionem secundum en- C, et ut sic, prius necessario causat

titatem suam totam aut causatur ab
;
notitiam sui perfectam quantum po-
A absolute, et tunc A contineret totam test, ut etiam supra exposui, et non
entitatem B, et per consequens extre- potest perfectiorem causare, quia se-

ma ipsius B, et sic contineret entita- cundum totam ejus virtutem et per-

tem hominis, qui ponitur unum ex- fectionem quam habet, causat perfec-
tremum, quod non videtur, quia con- tiorem causare non posset, nisi ha-
tineret seipsum, aut causatur ab A, beret in se majorem perfectionem, et
includente tam principium quam per consequens non potest causare
conclusionem, et hoc est tantum notitiam fi in C, si B est perfectius
unum per accidens. intelligibile quam A, nisi contineret
Qnartum Quarto sic, quia ponitur Deus sub totam intelligibilitatem, sive totam
dubium.
ratione Deitatis esse primum subjec- entitatem B, cum ad perfectam noti-
tum Theologia? in se, ut primo notum, tiam B requiratur tanta perfectio. Di-
ut patet in prologo q. 3. et sic, ut citur ergo medium, ut cognitum,, cau-

primo notus, continet omnem verita- sare notitiam alterius, etc. quia per
tem in illa scientia contentam, et sic cognitionem ipsius medii arguimus
per ipsum, ut primo notum, potest de cognitione alterius, vel perfectioris,
causari notitia omnium veritatum vel imperfectioris, quia si A ut pra3-
contentarum in Theologia in se. Tunc sens C, causat necessario cognitionem
sic, ipse, ut primo notus ponitur sub- sui perfectam ut quatuor, et perfectio-

jectum Theologise beatorum ergo ut ; rem causare non potest. Si causat

primo notus continet notitiam om- cognitionem B, ut duo, perfectam, si-

nium veritatum Theologicarum res- gnum est, quod A continet perfectio-

pectu intellectus beati creati, et tunc nem B, quae requiritur ad cognitio-
movebit necessario talem intellectum nem ipsius #.Si vero B sit cognoscibile
ad notitiam non tantum sui, sed et ut sex, quse cognitio requirit in causa
omnium contentorum ;
patet, quia perfectionem forte ut septem, tunc
non ponitur voluntas sic subjectum, talis cognitio non poterit causari ab A>
ut supra patuit. quia tunc contineret entitatem B ut
H7 #
Respondeo prsemittendo unum, quod septem, sed tantum habet perfectio-
Responsio. quando Doctordicit, quod per medium nem ut quatuor, quia non potest cau-
cognitum cognoscitur aliud, sic debet sare notitiam, nisi perfectam ut qua-
intelligi, quod A si ponitur ratio for- tuor. Hoc modo debet intelligi per
malis causandi notitiam B, quod nun- medium cognitum, non quod cognitio
quam poterit causare notiliam B, nisi ejus sit causa, nec quod necessario
prius secundum totam virtutem suam requiratur, sed quia tale medium non
causet in eodem intellectu notitiam posset causare, ut objectum notitiam
sui perfectam, quia objectum moti- alterius objecti, nisi prius causaret
vum per modum naturee prius neces- sui notitiam. Sed non est sic de specie Species<
tellitfll I

sario movet ad sui notitiam perfec- intelligibili, quia ipsa causat nolitiam causat
t.liam
tam, quam ad notitiam alterius, quia objccti, et tamen non causat prius ject

non potest A causare notitiam B in notitiam sui. Si etiam dicatur quod

 QILESTIO XIV. 113

notitia objecti, virtualiter continentis neat, 3ed dicitur continere, ut primo

aliud. est ratio causandi notitiam notus habitualiter, id est, ul perfecte
illius. non requiritur tune quod talis preesens intellectui in ratione objecti,
notitia contineat virtualiter entitatem actu intelligibilis tamen in aliquo
;

illius objecti, sed sufficit quod sit no- intellectu non potest immediate cau-
titia perfecta talis objecti virtualiter sare notitiam alicujus contenti, nisi

contioentisaliudobjectum, sicutetiem prius causet notitiam sui, in^intellectu

dixi in prolog. q. 3. respondendo ad oreato non causat notitiam sui, et per
rationes Gregorii : vide ibi. Prima ta- consequens nec alterius; sed voluntas
men responsio videtur melior, et ma- divina potest supplere vicem talis
gis ad propositum, scilieet <[uod ob- objeoti, ut exposui in q. 3.

jectum sit notum habitualiter, et Secundo prinoipaliter dubitatur,

tamen non causat notitiam alterius, quia Doctor videtur concedere quod
nisi actusit prius oognitum, non quod quando medium cognitum continet
cognitio sit formalis ratio causandi, aliquid virtualiter, vel essentialiter,
sed ipsum objeetum, ut aetu notum quod possit causare notitiam illius

habitualiter, id est. ut pra sens intel-

lectui in ratione aetu intelligibilis, ut
i
perfeclam ; contra, primo, quia causa
^H ef ~

tinetvirtu-
Q
effectiva, sive a^quivoca, sive univoca
aliteretfec-
exposui in prologo t
ubisupra. continet virtualiter effectum, et tamen tum.

Hoc pra^misso, patet responsio ad non omnis effectus cognoscitur per

primum argumentum, et similiter ad causam tanquam per medium cogni-
inci-
J CO
alia sequentia. Cum dieitur in tcrtio tum, patet de multis, nam per Solem
con-
inom
argumento. dico secumJum primum cognitum, non cognoscuntur omnes
ocem l

modum, quod principium continet etfectus Solis. Nee valet dicere quod
conolusionem, id est, quod medium in Sol non continet aliquem effectum
tali prineipio, scilicet animal rationa- secundum totam ejus entitatem, quia
le continet conclusionem, id est, in- ad omnem effectum Solis principaliter
ha^rentiam passionis ad subjeetum ;
concurrit causa prima, imo plus de-
non enimintelligo,quodcontineat sub- pendet a causa prima, ut patet. Gon-
jectum, sed suffieit quod oontineat tra, tum quia non sequitur, Deus con-
pra^dicatum, et inha rentiam ipsius ad i
tinet omnem elVeelum secundum to-

subjectum ; et hoc modo est ratio co- tam entitatem, ergo cognoscendo
gnoscendi hujusmodi inhserentiam, Deum sub ratione propria poterit co-
quam virtualiter continet. Nam cum gnoseere omnem efleetum perfeete,
dico, quod prineipium continet veri- non sequitur, ut supra patuit. Tum
tatem conclusionis, nihil aliud intelli- etiam, quia Deus continet otiam pas-
go, nisi quod continet conformitatem, sionem hominis, ettamen non cogni-
sive inhaerentiam pnedicati ad sub- to Deo, potest immediate cognosci
jectum, ut exposui in prolog. q.3. art. passio per subjectum cognitum, et
1. vide sibi singularem expositionem. hoc est, quia virtualiter continel il-

ls. Ad quartum, patet responsio, quia lam ; ergo sic eril de Sole.
non poniturDeus, ut primo notus, e Secundo instatur, quia voluntas di-
ratio formalis eontinendi omnem ve- vina continet virtualiler omnem effec-
ritatem, ita quod notitia illa eonti- lum, et tamen per ipsam, ut cogni-
Tom. XXVI.
 114 QUODLIBET.

t;im etiam perfectissime non cogno- tilinm, etiam necessariomovet ad no-

scitur omnis effectus, imo nec potest titiam omnium eontentorum intelli- ;

cognosci, ut patet de Beatis perfecte gitur ergo quando objectum sub ratio-

cognoseentibus ipsam voluntatem di- ne propria immediate causat notitiam

vinam, qui tamen possunt de novo sui, sed non quando illa notitia cau-

acquirere cognitionem multorum, ut satur ab alio sicut causatur visio a

patet a Doctore in 4. dist. 45. et in 2. voluntate divina. Cum dicitur secun-

dist. 3. q. ultima. do de passione, dico quod ideo dicitur

Tertio instatur, quia homo continet subjectum continere entitatem passio-
essentialiteromniasuperiora,et tamen nis, pro quanto continet secundum,
homo cognitus non est ratio cogno- quod ponitur causa necessaria, et im-
scendiomnia superiora perfecte: patet, mediata et preecisa ipsius. Et dico, si,

quia superiora sunt ratio cognoscendi per impossibile, Deus non esset, et

hominem distincte, ut patet a Doctore homo esset, adhuc contineret homo

ini.dist. 3. q. 2. aliter sequeretur suam passionem, et ideo per hominem
circulus, quia tunc idem respectu cognitum posset cognosci passio, sed

ejusdem,puta A respectu B, esset ratio non est sic de Sole, quia si Deus, per
cognoscendi B, et e contra B esset ratio impossibile, non esset, et Sol esset, Sol

cognoscendi A. Similiter hoc idemvi- non posset producere aliquem effec-

detur dehomine respectu partium es- tum, cum talis effectus necessario de-
sentialium, quia homo continet essen- penderet a prima causa, tenendo or-
animam et corpus,
tialiter et tamen dinem essentialem sic, scilicet quod
perhominem cognitum non cognosci- sit impossibile secundam causam ali-

turdistincte anima, non enim huma- quid causare, non concurrente prima
nitas cognita causat notitiam distinc- causa.
tam ipsiusanimse. Ad secundam, dico quod si voluntas 12<

Quarto instatur, quia paternitas in divina necessario moveret intellec-

119.
nobis continet essentialiter omnem tum creatum per modum objecti ad
conceptum superiorem, et tamen ipsa suam notitiam, quod etiam moveret
cognita non est ratio causandi cogni- ad notitiam omnium contentorum.
tionem superiorum. Sed quia tantum movet contingenter

Nota. Respondeo, ad primam concedendo ad sui notitiam, non sequitur, quod

de illo, quod continet secundum to- cognoscens voluntatem divinam co-
tam eius entitatem. Cum instatur de gnoscat omnia contenta.
Deo, dicoquod sic debetintelligi, quod Ad tertinm, dico quod si homo pos-
quando objectum continet plura vir- set lmmedinte cnusnre notitinm sui

tualiter secundum totam entitatem, distinctnm posset etinm causnre noti-

quando causat notitiam sui per mo- tiam.distinctam omnium superiorum ;

dum natura3 in aliquo intellectu, quod sed talis notitia distincta non potest

etiam potest causare notitiam omnium haberi sine notitia superiorum. Dico
virtualiter contentorum imo- nmoto ;
ergo quod homine cognito per spe-
impedimento, necessario causat, et ciem intelligibilem possunt omnia su-
sic essentia divina, qua) nccessario periora oognosoi, vel per eamdem
movet intellectum divinum ad sui no- speciem, vel per aliam et alinm sicut
 QU/ESTIO XIV. 113

exposui supra q. 18. quae tamen do- actu intelligibilis, uecessario causarel
pendont a primo objecto eo modo quo notitiam sui perfectam, et immediate
exposui. post causaret notitiam termini conten-
Ad quartam. dico quod conclusio ti, et post notitiam rolationis, et sic

Dootoris intelligitur de illo medio co- relatio illa non posset actu eognosci
gnito, quod «'?t molivum alicujus in- non' pracognitis extromis. Et sic patet An relalio
possit co-
tellectus ad sui notitiam, quia tuuc ratio ad primam, cum dicitur quud r
f,
nosci sine
tcriniuo.
potest movere ad notitiam contento- tunc posset cognosci relatio sine ter-

rum ; sed rolatio nullo modo est moli mino ; si intelligitur sine termino
va ad sui notitiam. causante, vel concausante notitiam
Tertio prineipalitor dubitatur de relationis, conceditur, quia ipsa tan-
hoc quod dicit. fundamontum
quod si tum esset causata a fundamento. Si
includeret terminum secundum suam vero intelligatur sine termino ut prae-
cognoscibilitatem, quod tunc inclu- cognito, tunc negatur, quia requiri-
doret relationem secundum suam co- tur saltem terminus, ut pnooognitus.
gnoscibilitatem, quia pono quod A Per hoc patet responsio ad secun-
im-ludat B, sccundum cognoscibilita- dum. Concedo enim quod si terminus
tem B, et tunc sequitur, quod possit contineret virtualiter fundamentum
causarc relationis notitiam sino B. boc relationis, quod primo causaret noti-
autem estfalsum, quia ipsa relatio est tiam sui ; secundo notitiam funda-
formaliter habitudo ad B ; ergo non menti ;*et tertio notitiam reiationis, et
potest perfccte cognosci sine B. quod posset causarel notitiam relatio-
Secundo instatur, quia idem videtur sine fundamento, ut concausante,
quod si terminus includeret funda- scd non sine fundamento, ut saltem
mentum secundum totam cognoscibi- preecognito, et sic patet.
litatcm fundamenti, quod tunc cognito Ad tertium dico, quod Deus sub
etsi
termino possctstatim cognosci funda- rationo Deitatis ponatur terminus re-
mentum, quod non videtur. lationis dependentiai monsurabilis,
Tertio, quia Ueus sub ratione Deita- etc.non tamen sequitur quod causet
tis ponitur terminus relationis creatu- notitiam sui. Nec requiritur ad hoc
r;r, ut mensurabilis ossontialiter ad quod cognoscatur talis relatio, quod
ipsum, ut ad mensuram orgocognito ; notitia sit causata a Deo sub ratione
Deo, ut termino talis relationis ne- Deitatis, sed sufficit quod voluntas di-
cessario cognosceretur ipsa relatio. vina in aliquo intelleelu causet noti-
Nec valet dicere quod talis notitia tiam termini sub ratione popria, et
causaretur a voluntate, quia ipsa non notitiam fundamenli sub ratione pro-
ponitur tfrminus talis relationis, nec prin, el notiliam relationis lalis ; et
ut terminus continot ipsam relationem, tunc bene verum est quod relatio illa

quia terminatur ad ipsam. Res- nonpotesl distincte cognosci oxtrcmis

pondeo, pnomittendo unum, quod non preecognitis, licet non causanti-
quando dicitquod si fun-
Doctur bus hujusmodi cognitionem, nec aliud
damentum contineret terminum, in- requiritur, ut patet consideranti, el sic

telligitur sic, quod fundamentum, ul patet responsio ad i^las instantias.

pfiesens intellectui in ratione objecti Quarto principaliter dubitatur de \22.
116 QUODLIBET.

hoc,quod species intelligibilis est ergo sequitur quod nunquam poterit

medium eognoscendi objectum, licet haberi visio perfeeta alicujus visibilis,

cognoscibililas sua propria deficiat a cum visio tantum causetur a poten-

cognoscibilitate objecti, dum tamen tia, et a specie in organo. Tum etiam,
sit natum ducere in illud, ut cogno- quia loquendo de abstractiva, si per
scibile. Instatur primo, quia si species speciem cognoscitur objectum abs-
est ratio cognoscendi objectum, ergo tractive, quantum, ut sic, est cogno-
est causa cognitionis illius; ergo con- scibile, sequitur quod saltem, ut sic,
tinet entitatem objecti, sive ejus co- contineat totam ejus cognoscibilita-
gnoscibilitatem, quaecumque sit illa. tem, et tamen species ipsa est simpli-
Sed est impossibile quod imperfectius citer imperfectior ipso objecto, cum
simpliciter contineat perfectius, imo sit imitativa ipsius.
est impossibile quod causatum imme- Tertio instatur, quia sic conceditur
diate ab aliquo contineat illud ; sed la- quod species est ratio sic cognoscendi,
pis immediate causat speciem suam in et per consequens, ut sic, continet
intellectu Angeli, si ponitur prgesens, cognoscibilitatem objecti, quare etiam
imo essentia Angeli immediate causat non conceditur quod per ipsum con-
speciem sui in intellectu suo, ut patet tineat, ut cognita videtur enim quod
;

aDoctore in secundo, dist. 3. qusest. 11. ex quo ipsa est preesens ipsi intellec-
et sic species Angeli contineret ipsum tui, et perfecte prsesens, cum ipsum

Angelum. actu informet, quod etiam prius cau-

Secundo instatur sic, si causat noti- set cognitionem sui quam objecti, et
tiam objecti, aut causat notitiam abs- sic poteriteodem modo dici modicum,
tractivam perfectam secundum quod ut cognitum, sicut etiam conceditur
objectum est intelligibile abstractive de aliis mediis,ut cognitis, vel saltem
perfecte, ergo non continet ipsum ob- oportet assignare differentiam isto-
jecturn deficiendo a cognoscibilitate rum.
ejus, quia causat notitiam, ita perfec- Respondeo, prsemittendo aliqua :

tam quantum objectum natum est Primum illud, quod proprie est ratio
intelligi, aut non causat perfectam cognoscendi aliud tanquam per me-
notitiam ; ergo per speciem aliquam dium cognitum, sic virtualiter conti-
non haberetur distincta et perfecta net illud quod nullo modo continetur
notitia objecti. Si dicatur quod causat ab illo, imo omnino sibi repugnat sic
distinctam et perfectam abstractivam, posse contineri, quia sic causans, ut
sed non intuitivam, contra, tum quia objectum cognitum modo prseexpo-
species sensibilis in sensu exteriori sito est essentialiter perfectius con-
causat intuitivam et perfectam, et tento, quod per ipsum cognoscitur
tunc, ut prius arguatur, quia si causat tanquam per medium eognitum, et
visionem perfectam quantum ipsum hoc satis patet ex superius declaratis ;

objectum est visibile ;

orgo sequitur et ideo tale medium nunquam potest
quod continet objectum visibile secun- causare notitiam contenti, nisi prius
dum totam suam visibilitatcm, et sic causet notitiam sui perfectam quan-
non deficit a visibili secundum ejus tum potest, ut supra patuit. Secun-
visibilitatem. Si imperfeotam causat, dum est, quod medium proprie non
 QlLrfESTIO XIV 117

ut cognitum, sed quod est ratio co- etiam illud secundum conditiones
gnoscendi primo objectom, cujus po- consequentes ipsum. Dicitur ergo di- Nota.

nitur tale medium. sicut spccies intel- minute continere cognoscibilitatem

tigibilis, semper vel dependet in esse objecti ex hoc solo, quod immediate
ab objecto primo, vel saltem natum est ratio causandi notitiam objecti
esl dependere quando enim species
: abstractivam, et in hoc, quia supplet
lapidis causatur immediate ab ipso vicem objecti, ct per consequens non
lapide in intellectu Angeli, talis spe- sequitur quod contineat objectum se-
cies dependet actu a lapidc ; si vero cundum cognoscibilitatem, imo ip-
talis species causaretur a Dco imme- sum objectum continet suam cogno-
diate,adhuc eo modo reprsesentaret scibilitatem abstractivam etiam per-
lapidem, sicutsi esset immediatecau- fectam, quanlum ipsum est sit cogno-
sata a lapide, ut patet a Doctore in scibile, licet causet eam mediante suo

primo et secundo, etsic nata est conti- effectu dando sibi naturam talem,
neri ab ipso. Dico ergo quod tale me- quod causet non cognitus notitiam
dium non dicitur continere objeotum abstractivam objecti, et etiam noti-
in se, nec secundum ejus entitatcm, tiam abstractivam contentorum in
noc secundum cognoscibilitatem, cum tali objecto, ut supra dixi ; non est
vel dependeat ab objecto, vcl sit na- ergo simile de medio, ut cognito, et

tum dependere si ab alio causetur ;

de isto medio. Multa alia dubia essent
habet enim ab objecto, quod sit ratio circa multa alia dicta in isto articulo,
sic causandi, quia objectum causando quaj tamen causa brevitatis pro nunc
id secundum suam entitatem, causat transeo.
 118 QUODLIBET.

QU^ESTIO XV.
Uirum respectu illius verbi creaturce, intellecius possibilis
sit activus vel passivus.

Scot. i. dist. 3. q. 0. et 7. et 4. d. 10. q. 3. et 9. intellectum, illa esset actio tran-

Met. q. 10. D. Thom. i. p. q. 50. art. l. r/. ^
85. o?7. i. Goffred. quodl. 0. r/. 7. Henrio. siens. Nec potestdici formari ab in- Tej
quodl. 4. f/. 11. et quodl. 5. </. 14. Capr. i. d. tellectu agente, quia intellectus
35. f/. i. art.i. Occham i. d. 2. </. 2. Gonc.2. rte

anima, c. 0. </. 2. a. 3. agens facit de potentia intelligibili,

actu intelligibile, secundum Philo-

Consequenter quaeritur de modo, sophum, 3. de Anima ; igitur tota

quo inlellectus exit in actum, sive actio ejus completa est ante intel-
de causa intellectionis, et est qua^s- lectionem actualem, et per conse-
tio Posito quod Beatus in patria
:
quens ante verbum. Nec potest dici,
habeat verbum de creatura visa in quod memoria formet active ver-
essentia divina, utrum respectu bum,quia verbum formatur per ac-

illius verbi creaturae, intellectus lum intelligendi, memoria non in-

possibilis habeat sepure passive. telligit ; sed omne intelligere est ip-
Ca
Arguiturquod sic, quia intellec- sius intelligentise, 15. de Trin. igi- Ide
Trin
tus possibilis recipit illam intellec- tur relinquitur tandem, quod nihil
tionem sed idem respectu ejusdem
;
in anima active formet verbum,
non rationem receptivi et activi, nisi intellectus pos^bilis.

quodenim recipit est in potentia, Hic non quserilur, si de objecto

quodautem agit, est in actu. Idem beatiflco possit haberi verbum, nec

autem non potest csse simul in po- dc objecto secundario viso in illo

tentia et in aclu, cum ista3 sint pri- objecto primo, nec si aliud sit ver-
mee differentise enlis ;
igitur intel- bum objecti primi et secundi, sed
lectus possibilis nullo modo active supponittir de objecto secundario
se habet respectu verbi, ct per con- haberi verbum, et quserilur qualiter
sequens pure passive. intellectus possibilis se habeat in
ltatio op Contra, si verbum ibi formalur, ejus formalione. Incipiendo igitur a
posit.
queero a qtio formatur ? Non potest manifestioribus, primo inquirelur
dici, quod formeturab objecto, quia de formatione verbi secundum mo-
intellectio est actio immancns se- dum inlelligendi, quem nunc expe-
cundum Philosophum 9. Metaphy- rinuir, et sccundo explicabitur ad
sicse ;
si autern esset actio objecti in intelleclionem in palria.
 QU.ESTIO XV. II!)

ipsa accidens ejus, vel re-

sicul
prsesentativum, non autem sicul
SCHOLIUM.
aliquid naturae ejus.

Prima conclusio, in parte inlellectiva ost Tertio, dato quod sit aliquid ani-
aliquod principium aclivum iutellectionis. Pro- mae, inquiretur, si esl intellectus
batur primo ex Philos. neque intelligi polest,
agens, vel possibilis. Prima conclu-
quod sit in voluntate, maxime quoad priinam
intellectionem, de quo 2. disl. 42. guaest. I.
sio (a) probatur sic : Intellectio ali-
nequc in parte sensiliva, quia effectus a^quivo- qua in nobis esl nova, ni experitur
cus, nempe non esset sua causa
intellectio, quiHbet, cl est 1'orilia absoluta, llt
imperfectior, de quo i. dist. 12. qiuest. 3. num.
dictutn est in quaestione de hoc lia-
[4. Secundo, Angelus potest quodcumque in-

telligibile limitaium inielligere, el non potest bita. Omnis autem forma absoluta,
omnia simul, quia neque uno aclu, neque mul- cum sit terminus actionis, habet ali-
tis er^o habet in se principium elicilivum
;
quod principium activum, per quod
illius inlellectionis ; esique in potentia acciden-
tali ad earn, de quo 2. dist. 3. qua;st. 8. num. accipit esse ; igitur respectu intel-
8. et qua?st. 10. per totum. Rejicit opinionem lectionis nostrae novae est aliquod
Goffredi dicentis tantum esse credilum Ange-
activum principium illud est inlrin-
;
lum habere novam intellectionem, quia quod
potost anima adjuvante sensu, non est dene-
secum supposito intelligenti, ut pa-

gandum Angelo, nalura? perfectioris, neque tel per Philosophum, sccundo de

potest dici quod habet intellectionem a gene- Anima, com. aulem,
6. Differt
ranle, quia non est accidens proprium, de quo
supple in intellectu et sensu, quo-
2. dist. 3. quaest. II. Tertio, probat conclus. cx
variis locis Auguslini, ponentis in imagine niarn hsec quidem activa operationis
rationem de quo e xt c 6 9-
p;trentis et prolis, late, i. dist. extrasunt,ut msibile. etc. Et set[ui-^
A Esl, aliquid ,
-

I. quaest. i.num. i. et i. dist. 3. qusest. 9. ct 2.

™
tur Causaautem quoniam sinqula-
:
° 1
acli u
.
in
y,
dist. 1G. num. 20. quibus locis agit Doctor de lutellectn,

imagine. rium secundum aclum est sensus ;

(
i
uod d «q
. . . ,. ,
est in sen-.
scientia autem universalium, liaec su.

De primo supposito, quod iulel- autem in ipsa quodammodo sunt

lectio perfecta, puta definitiva de anima. Undc intelligerein ipsa qui-
objccto definibili, sive sit verbum dem est cum autem non
relil, sentire
illius, sive non, saltem non esl siue est in ipsa, necessarium autem cst
verbo ipsius, et per consequens si esse sensibile. Haecille. Habetur igi-
quid active se habeat ad intellectio- tur heee conclusio lanquam certa,
lifiu illam perfectam, ipsum quo- quod alicujus intellectionis novae
dammodo active sc habebil in for- principium activum sufficiens esl
matione verbi. l)e causa igitur in- intrinsecum supposilo intelligenti,
tellectionis in nobis pro statu islo Tunc arguitur ullra per divisio-
triasunt videnda. nem, vel illud principium pertine-
parte Primo, quod in parte intellectiva bit ad voluntatem, vel^ad partem
liertiva
diqood esl aliquod principium activum res- sensitivam, vel ad partem intelieo-
;ivum
ipectu pectu tntellectionis. tivam, ui distinguitur contra vo-
rii>. Secundo, utrum illud activum sil lunlatem sensum el ; non potest Vid. in2.
' d. 12.
lAoi- .

aliquid animae intellectivae, vel tan- dan primum, saltem m pruna m-

t.c. 59.
lummodo sit objectum, \<'l reprae- tellectione, quia ipsa praecedil om-
Bentativum objecti, quod dicatur nem actum voluntatis ; nec est dare
esse in anima, pro tanto quod sii in secundum, scilicel quod illud prin-
 120 QUODLIBET.

cipium sit praecise in parte scnsi- tali perfectionis est habere notitiam
tiva ; relinquitur igitur quod sit in habitualem perfectam, per quam
parte intellectiva. intellectus sit in potentia acciden-

•PT^Vq Secundum (b), scilicet qubd non tali tantum ad intelligendum, se-
6. cap. 29. sit in parle sensitiva, probatur tri- cundum Philosophum 3. deAnima, ai.an (
j

pliciterPrimo sic, effectus aequi-

: qui loquens de intellectu possibili Text
vocus semper est minus nobilis to- dicil : Cum autem sic singula [iat
talicausa sua aequivoca, ut habetur ut sciens dicitur, qui secundum ac-
12. supcr Gener. Sed intellectio est* tum hoc aulem confestim accidit ;

simpliciter perfectior phantasmale, cumpossit operari per seipsum. Est

et quacumque lali perfeclione, quae quidem igitur, et tunc potentia quo-
est in parte sensitiva, quia intelle- dammodo, non tamen similiter, et
ctio est proprie perfectio naturae in- anie addiscere. Vult dicere, quod
tellectualis, ul intellectualis est, quando habet habitum, per quem
quaB inquantum talis, nobilior est potest ex se operari, licet tunc sit in
tota anima sensitiva, el ita perfectior potentia aliqua, non tamen essen-
perfeclione. tiali, quae est ad formam, sive ad
Anpeius Secundo probatur (c) sic Ange-
nequit otn- * o v '
: principium
i 1
operandi, sed tantum-
i

nia simui lus uou semi)er habel omnem in- modo accidentali ad operationem,
et quare?' tellectionem, quam potcst habere, et luec est dis|)Osilio perfectior ejus,
quia cum possit intelligere quod- -quod de potentia operandi exit in
cumque intelligibile, vel haberet actum operandi.
unicam, quae esset simul omuium Hic dicitur (d) quod Angelum Gofl
quo q
intelligibilium, vel haberet tot dis- posse habere novam inlellectionem j.

tinctas, quot corresponderent omni- est mere creditum, quia Philoso-

bus intelligibilibus, quorum utrum- phi praecipui hoc non viderunt.
que videtur essc impossibile, quia Praelerea, hic etiam diceretur,
primum poneret nimiam perfectio- quod Angelus ad quamlibet intel-
nem illius inlelleclionis; imo vide- lectionem, quam habet, moveretur
tur, quod infinitam, quia nec intel- immediatc a Deo.
lectio divina excederet eam quan- Contra hoc, licet forte Philoso- 3. de i

tum ad multitudinem objectorum. phus, qui posuit intellectionem An- "iietaV

Secundum videtur ponere nimiam geli idem cum substantia Angeli, di-
perfectioncm intellectus, quia ita ceret consequenter intellectionem
distincte cognosceret omnia per dis- esse ab eo, a quo est subslantia, et
tinclos actus simul, sicut unum ob- licel Catholicus dicens intellectio-
jectum per unum actum. Sequitur nem qua Angelus intelligit
illam,
igitur, quod cum possit quodcum- se, esse coaevam Angelo, et quasi
que intelligibile intelligere, quod propriam perfectionem, necessario
possit habere aliquam intelleclio- consequentem naturam ejus, pos-
nem novarn ; igitur videtur sibi at- set aliquomodo probabiliter dicere
tribuendum quidquid perfectionis illam immediate aDeo, juxta illam
est in intellectu potente
habere ali- propositionem probabilem Acci- :

quam novam intellectionem. Sed in dens proprium cosevum substantide,

 QILESTIO XV. 121

cujus a generanle illam sub-

estj est dens teneret, quam ille, qui tenendo
stantianij tamen de accidente per illud antecedens negal illud con-
accidens, quod contingenter inest, sequens, quia Aristoteles illud non
non videtur probabile dicere, quod uegaret, concedendo illud anlece-
illud ^ii a generante. dens.
El confirmatur, quia licet Deus Tertio, propositum probatur per
possit immediate causare quamcum- auctoritates, 15. de Trin. 7. vel 14.

que intellectionem in Angelo, t;i- dicil Augustinus : Quod excedit in

men si aliquam non causet, utpote anirna mens vocatur et post Homo ; :

hujus objecti, sed derelinqual An- non secundum omnia, >///>>> ad

iiei.i^ gelum >il»i. el ordini causarum na- naturam ejus pertinent, sed secun-
- turaliter aclivarum, non videtur dum solam mentem, imago dicitur.
probabile, quod Angelus non pos- E1 lil). 14. cap. 8. lmago ibi mve-
sil atlingere acl intellectionem hujus nienda in nobis esf. quo etiam
objecti, cum anima sic sibi et causis natura nostra mhil habet melius.
naturalibus relicta ad ejus intellec- Ex istis auctoritatibus, et aliis si- (3.

tionem possit attingere naturaliter, milibus habetur, quod tota imago lnimagine
e
licet mediante sensu. Non enim vi- est in parte intellectiva, accipiendo et profei!

detur, quod anima possit atlingere intellectivam pro ea quse transcen-

ad intellectionem alicujus objecli, dit sensitivami Sed imago includit
etiam mediante scnsu, quin ad in- parentem ct prolem, ut patet 9. de
telligendum idem objectum possit Trin. cap. ult. et alibi multoties ;

Angelus attingere sine sensu. igitur in parte intellecliva esl parens

:;. Istud autem, quod dicitur ex Phi- gignens illam notitiam, qua3 est
losopho, videtur facere ad proposi- proles, et per consequens princi-
tum nostrum, quia si Philosophus pium activum respeclu inlellectio-
vidisset aliquam intellectionem no- nis. Qui i^i tur ponerel phantasma,
vuin posse competere Angelo, di- vel aliquam formam talem in parte
xisset ipsum aliquando esse in po- sensitiva esse rationem immediale
tcntia accidentali ad intellectionem, gignendi notitiam actualem, non
quia ha3C est disposilio perfectior salvaret, ul videlur, rationem pa-
ejus, quod aliquando est in polentia rentis in mente proprie accepla.
ad intelligendum ; igitur ille, qui Pra^terea, Augustinus 15. de
tenet, sive per rationem, sive per Trin. cap. 23. Memoria hominiSj et
fidem, aliquam esse intellectioncm maxime illa, quam pecora non ha-
Dovam in Angeio, consequenler di- bcnl, iuqua res intelligibiles ila con-
cat Angelum quandoque ad illam tinentur,utnonin eam per corporis
esse in potentia accidentali, sicul sensus venerint, habet in hac imagi-
Philosophus consequenter diceret ad nem Trinitatis imparem quidem, ;

illud, quod ipse tenet; magis autem sed tamen qualemcumque simililu-
concordat cum Philosopho, qui te- dinempatris. Hoc exponil cap. 13.
nens aliquod antecedens, concedit in fin. sic Hoc verbum nostrum de
:

consequens, quod Philosophus scientia nostra nascilur, quemad^

etiam concederet, si illud antece- modum et illud de scientia patris
 I

122 QUODLIBET.

natumest, elc. 21. vel 63. Memo- cundo nota de principio intrinseco,

omne quod sci- sive de principio pr cecise existente in

ria, inquit, tribuens
Yfius. ip sa anima respectu inlellectionis in
In menio- Ex istis habelur, quod illa memo- nobis, quia hic loquitur tantum de in-
ria secun-
dum Au- ria quam pecora non habcnt, hoc tellectione abstractiva, quia de intui-
gust. est
ratio effec -est proprie intellectiva, pro tanto tivanon est prsesens queestio, quia
tiva, et lo
quitur de habct similitudinem patris, quia de nunc experimur abstractivam, sednon
iutellec-
tiva. ipsa, vel de scientia, quae est in ea, intuitivam, vel saltem est dubium de
nascitur verbum nostrum, sicut inluitivapro statu isto ; et de ista Phi-
Verbum teternum nascitur de scien- losophus, vel parum, vel nihil locutus

tiaPatris. Satis expresse videtur in est, sed forte in omnibuslocis, in qui-

istis auctoritatibus velle, quod in bus locutus est de intellectione nostra

parte intellectiva proprie accepta loquitur de abstractiva ; respectu ergo

sit principium activum respectu in- istius ponitur principium intrinsecum

tellectionis. activum, videlicet species intelligibi-

lis, qua3 est subjective in intellectu

possibili. Si teneatur tamen quod no-
COMMENTAFUUS. titia talis causetur ab objecto, saltem
partialiter, tunc ille erit principium
(a) Prima conclusioprobatur, scilicet intrinsecum. Sed in proposito loqui-
quod respectu intellectionis in nobis tur de principio intrinseco absolute,
sitaliquod activum. Et arguitur sic, sive ex parte animge, sive ex parte

intellectio aliqua in nobis est nova, ut objecti, sed post determinabit de

experitur quilibet, quia nunc compe- unoquoque. Et quod respectu intel-

rior me intelligere aliquid, quod prius lectionis in nobis sit principium in-
non intelligebam ergo intellectio no-
;
trinsecum activum, patet per Philo-
va, et illa est forma absoluta, ut pro- sophum secundo de Anima. text. 60.

batum est supra, qusest. 13. art. 1. Hic Difjert autem.

duo nota: Primum de intellectione Nota tamen pro intelligentia hujus

nova, quia accipitur hic intellectio auctoritatis, quia non ponitur objec-
nova, qua3 de novo nullo alio prse- tum extra, puta visibile, esse activum
supposito habet esse, ita quod non di- immediatum respectu visionis, imo est
citur prsecise nova propter novitatem ipse sensus, et species visibilis objec-

alterius, sicut relatio intrinsecus ad- ti existens in organo visus, tamen sen-

veniens dicitur proecise nova propter sibili actu extra non existente et ap-
novitatem alicujus absoluti, ad quod proximato potentise, nunquam esset

necessario sequitur, ut patuit supra visio illius, quia visio perfecta neces-

quxst. 10. et 13. Modo intellectio di- sario terminatur ad objectum extra
citur nova, quia stante objecto et in- actu existens, et in propria existentia
tellectu nullo alioposito, potest imme- praosens, et ideo quamvis sensus visus
diate causari ; loquitur ergo de novi- habeat in se speciem visibilis, nun-
tate immediata, ita quod non praecise quam posset causare visionem, visibi-
dicatur nova propter novitatem alte- li non preesente in propria existentia ;

rius ad quod necessario sequatur. Se- et hoc modo dicitur, quod sensus non
 QILESTIO XV. |28

habet in se unde possit sentire, quia phantasma, vel aliquid existens in

d.'pendet a sensibili extra, quod tamen parte sensitiva totalis causa intellec-
sensibile dicitur causa remota sensa- tionis ratio concluderet, et sic ratio
tionis, quia causat speciem sensibilem debei intelligi.
in organo sensus, et ultra requiritur (c) Secundo probatur sic : Angelus
prsesentia sensibilis, ut possit haberi non semper habet omnem inteltectio-
de ipso sensatio. Sed quia anima co- nem, etc.
gnoscit objectum abstractive, et talis In ista littera nota aliqua: Primum
cognitio non requirit existentiam ob- estdenotitia habituali, aliqnando ac-
jecti, cum non terminetnr ad ipsum cipitur habitualis, pro habitu acquisi-
inquantum existens, ut supra patuit, lo ex frequentatis actibus,de quo non
quxst. 13. sed sufficit species intelli- est hic sermo. Aliquando accipitur
gibilis existens in anima, et ideo ani- non habitualis, propter quamdam si-

ma intelligit cum vult, quia etiam ob- militudincm ad hujusmodi habitus pri-
jecto annihilato habet in se omnia re- mo modo dictum, quia sicut habens
quisitaad intellectionem abstractivam, habitum acquisitum prompte, et sta-
de qua est sermo nunc. Secus esset de tim potest exire in actum, sic habens
intuitiva, quam non posset habere notitiam isto secundo modo. Est ergo
sine prcesentia objecti in propria exis- notitia hoc secundo modo principium

tentiae, ut supra patuit quaest. 13. Sic perfectum productivum notitioc actua-
igitur haec conclusio tanquam certa, lis, et est memoria foecunda, quse in-
scilicetquod alicujus intellectionis cludit prsesentiam objecti, vel in se,

novae principium activum sufficiens quando est respectu notititC actualis

est supposito intelligenti intrinse- intuitiva, vel in alio repra3sentativo,
cum. ut in specie intelligibili respectu noti-

(b) Secundum,sciticet quod non sit in tiic actualis abstractiva. Et de hujus-

parte sensitiva probatur, etc. de quo modi notitia habituali loquitur ssepe
vide Doctorem in i. dist. 12. Doctor in primo, clist. 2. parte 2. dist.

Hic tamen adverte, quod haoc ratio, 6. et tlist. 27. et dist. 3. q. 7. itain pra>
non ita simpliciter concludit, nisi rec- senti loquitur praccise de habituali in
te intolligatur, nam intellectio actua- Angelo, et hoc tamen respectu notitiaa
lis est etiam nobilior specie intelligi- abstractivaa, quia habet in se species
bili, et lamen eequivoce causatur ab quidditatum intelligibilium, de quo
illa, et similiter visio albedinis est no- vide Doctorem in 2. distinct. 3. q. 10.

bilior ipsa, et tamen tcquivoce causa- et dist. 9.

tur ab ipsa, saltem ut a causa remo- Secundo nota de potentia essentiali,

la ; similiter species intelligibilis est et potentia accidcntali, sive potentia

perfectior phantasmate, et tamen remota ad agendum, sive propinqua.
aiquivoce causatur ab illo, ut patet Potentia essentialis est remota, acci-
qusestione praesenti, et in primo dnt. 3. dentalis propinqua. Kt de hocvide ex-
7. 8. Dico ergo, quod ratio bene con- posita in 1. disl. (5. el dist. 7. et in se-

cludit de causa totali a;quivoca, sicut cundo, dist. 3. nec oportet liic multum
etiam ipsc dicit in 4. disl. 12. et non immorari. YX quomodo Angelus possit
semper de partiali ; si ergo poneretur acquirere cognitionem actualem no-
 !
124 QUODLIBET.
vam deobjecto prius habitualiter noto, est, et necessario concomitante, hoc
vide Doctorem in secundo. dist. 3. q. non dobot intelligi, ut aliqui intelli-
iO. et quae ibi exposui. gunt de aliqua qualitate accidentali
4 (q) /Jic dicitur. Hic recitat unam absoluta, nec proprie de aliquo acci-
opinionem, quse dicit quod Angelum dente ahsoluto, quia nullum tale ne-
posse habere novam intellectionem, cessario concomitatur substantiam,
est merecreditum. cum omne tale sit vere separabile a
Nota aliqua in ista Primo de littera : substantia, ut patet a Doctore in 4.
intellectione coaava Angelo, qua seip- dist.il.
sum intelligit, quod non concomita- Et si quod ignis determinat
dicatur, 5.
tur necessario naturam ejus, ita quod sibi aliquem gradum caloris, quo non
posita natura Angeli necessario se- posito non est substantia ignis, dico A uoc l
quatur
......
talis lntellectio, quia cau- illa duo, primum, quod calor in igne sic
°i
setur cai
i° ignl

satur in ipso Angelo per essentiam determinato, causatur a substantia

ipsius Angeli, ut patet, a Doctore in de hoc vide Doctorem in 4. dist. 11. et

secundo dist. 2. q. 8. et vide quse ibi 12. vel 13. Posito tamen casu quod es-
exposui ;
et licet sit de facto illa intel- settaleaccidens necessarioconsequens
lectio in eodem instanti quo ponitur naturam substantiae, cujus est, et hoc
Angelus esse, non tamen ponitur ne- ex natura praecise ipsius substantise,
cessario, quia posset esse natura An- potest concedi quod tale accidens sit

geli sine tali intellectione, non tantum causatum a causante substantiam, si

per potentiam divinam, sed etiam per tamen non ponatur immediate gene-
potentiam naturalem, quia voluntas rari a substantia illius accidentis.
Angeli posset intellectum Angeli Secun.do nota ibi, esse in potentia
avertereaconsiderationesueeessentia?, accidentali ad intellectionem, est dis-
et convertere ad aliud objectum, et positio perfectior ejus, quod est in po-
quomodo possit hoc voluntas, vide tentia ad intelligendum, non intelligi-
quse dicit Doctor in secwido dist. 44. tur, quod esse sic in potentia acciden-
Nota. etquee ibi notavi. Et posito etiam quod tali sit perfectius quam non esse, quia
illa sit in eodem instanti primo in quo melius est esse in actu intelligens
Angelus accipit adhuc esset cau-
esse, quam in potentia, quia et Deus actu
sata ab ipso, quia non est impossibile omnia non est aliquo
intelligit, et
naturam tantum per instans duran- modo in potentia ad aliquam intelle-
tem posse immediate, et in eodem ctionem producendam. Intelligit ergo
instanti causare actum aliquem, et sic, quod loquendo de intellectu, qui

potest ex natura sua elicere, de quo est in potentia ad intelligendum, quod

vide Doctorem in 2. distinct. 5. quxst. tunc est in perfectiori dispositione ad
2. quee quaestio est de lieportatis Pari- intelligendum quando cst in potentia
siis. Si tamen talis intellectio necessa- accidentali, sive propinqua, sive dis-
rio concomitaretur naturam Angeli, positissima, quam quando
tantum est
sicut passio subjectum, tunc posset in potentia remota, quia primo modo
conccdi quod esset a causante natu- statim potest exire in actum, cum, ut
ram Angeli. Et quod dicit de acci- sic, habeat actu omnia requisita ad

dente proprio coaavo substantias cujus producendum aetum, sed secundo mo-
 01 ESTIO XV. 123

do non potest statim exire ad actum, cludil parentem el prolem, parens est
cum, ut sic, defieiat sibi aliquid ne- mens, qua3 esl productiva ratione in-
ssarium ad hoc, statim possit exire tellectus, et oltjecti notitieB ge»ita3,
inactum. scilicet notitia; objecti, qua3 notitia
Tertio nota expositionem autorita- perfecta dicitur proles, sive verbum,
tum. Prima cum dicit, quod homo ul patet a Doctore in primo, dist. 27.
secundum mentem tantum dicitur et ratione voluntatis est produetiva
imago. Et sciendum, quod imago ac- volitionis objecti, qua? volitio adhuc
cipitur dupliciter, aliquando habitua- dioitur proles. Sicut ergo parens active
liter, aliquando actualiter, qua) dis- se habet respectu prolis, etiam lo-
ago ?u- tiuctio patet a Doctore in 2. dist. 24. quendo de utraque prole, ut patet a
lur ilu-
iliciter. lmago actualiter includit memoriam Doctore in tertio, dist. 4. sic memoria
ta ex['0-
tionein perfeotam, actualem intellectionem, fmcunda est productiva prolis. Aliao Scieotia
Etorita- sumitur
tum. et aetualem volitionem. Prima pars auctoritates, scilicet quomodo verbum pro memo-
ria.
includit intellectum cum objecto prse- nostrum nascitur de scientia nostra,
sente, vel in se, vel in aliquo repra> accipiunt scientiam pro scientia habi-
sentativo, et etiam includit volunta- tuali, scilicet pro memoria, ut patebit
tem. quia tunc repra?sentat Patrem, ut infra, et in t. dist. 6. q. 27.

perfecte fa^cundum, quia ratione in- In isto articulo sunt aliqua dubia: 7.

tellectus cum objecto est productivus Primo in hoc, intellectio est proprie Primum
dubium.
Filii.et ratione voluntatis est spirali- perfectio naturaa lntellectualis, ut m-
vus Spiritus sancti, et hoc patet a Do- tellectualis est, quas inquantum talis
ctore in 1. dist. '>.
q. ullima. Secunda nobilior est tota anima sensitiva, et
pars, quffi esl actualis notitia objeoti, itr perfectio intellectus perfectior est
repnosentat Filium ; tertia pars, qua3 perfectione sensitivae.
SecuQ-
est aetualis volitio objecti cogniti, Secundo dubitatur in hoc, si Ange-
repnesentat Spiritum sanctum, et hoc lus haberet unicam intellectionem
dicitur imago actualis. Iniagovero po- respectu omnium intelligibilium, illa
tentialis, sive fundamentalis, sive ap- intellectio esset formaliter infinita,

titudinalis, est memoria fojcunda, quae quia nec intellectio divina excederet
includit inlellectum et voluntatem, eam quantum ad multitudinem obje-
et objectum actu praosens in ratione ctorum.
objecti intelligibilis, et amabilis ; et Tertio dubitatur in hoc : Si intelle- Tertium.

hoc totum dicitur imago fundamen- ctus Angeli, ita distincte cognosceret
talis. Et dicitur hoc totum memoria omnia intelligibilia per distinctos
foecunda, quia statim potest exire in actus, sicut quodlibet eorum seorsum,
actum. sive in notitiam actualem ob- esset nimia perfectio in ipso Angelo.
jecti, etnmorem illius, quae sunt pos- Instatur contra primum, probando
tea duae partes ultimae actuales repraa- quod forma perficiens perfeetius per-
sentantes Filium, et Spiritum san- fectibile non sit simpliciter nobilior
ctum. Secundo modo accipiendo ima- forma, quee immediate perficit imper-
ginemj imago dicitur mens, id est, fectius perfectibile. Et primo sic, quia
memoria foecunda et perfecta raodo sequeretur quod forma accidentalis
praeexposito. Et oddit, quod imago in- t perfectior forma substantiali
 120 QUODLIBET.
patet, quia substantialis perficit ma- tiam, et secundum intensionem ; tum
teriam, et accidentalis perficit sub- etiam, quia pono quod effectus sit sim-
stanttam completam, qua? est multo, pliciter indivisibilis, qualis estspecies
perfectior materia, ergo. intelligibilis, et actus intelligendi
Secundo instatur, etiam loquendo ergo sequitur quod phantasma, quod
in ordine formarum accidentalium, et immediate ponitur in sensitiva parte
arguitursic: Gausa eequivoca est per- sit nobilius aliqua forma immediate
fectior suo effeotu ; hoc patet same a recepta in intellectu possibili.
Doctore, sed phantasma causat spe- Tertio instatur, quia forma non di- 8.

ciem intelligibilem, ut patet a Docto- citur perfectior eo, quod communica-

re preesenti qusestione, et in primo, dist. tur perfectiori perfectibili ;
patet hoc,
tertia, quxst. 8. non causat, nisi
et quia commuiiicari accidit sibi; tum
sequivoce ergo phantasma est perfe-
; etiam, quia talis perfectior esset tan-
ctius specie intolligibili et tamen , tum denominatione extrinseca, quia a
phantasma est perfectio sensitivae, ut receptivo, sive a subjecto perfectiori,
sensitivee, et species intelligibilis est etnon denominatione intrinseca, de
perfectio intellectivee, ut intellectiva qua est sermo, quia dicimus, quod in-
est, cum tantum in intellectu possibili tellectio est in se formaliter perfectior,
immediate recipiatur : ergo. quam formareceptain sensitiva parte,
Causa quod phantasma est cau-
Si dicatur, aliter sequeretur quod relatio rationis,
aequivoca
partialis sa gequivoca non totalis, sed tantum quee est subjective in subjecto perfe-
est nobi-
lior suo partialis, et talis causa non est perfe- ctiori, esset simpliciter nobilior intel-
effectu.
ctior suo effectu. Contra, et probo quod lectione, quae immediate ponitur in
etiam causa eequivoca partialis sit subjecto imperfectiori, puta, quod re-
simpliciter nobilior toto effectu. Et latio rationis sit in natura Angelica,
suppono primo dictum Doctoris in intellectio sit in intellectu humano,
primo, dist. 17. quod quandoduee cau- quod non videtur; intelligitur ergo de
sse partiales concurrunt simul ad ali- perfectione intrinseca et formali.
quem actum, quod utraque attingit Quarto instatur sic, quia si intelle-
actum secundum substantiam et in- ctio, ideo est nobilior,quia in subjecto
tensionem actus, ita quod talis actus, nobiliori, sive quia est perfectio sub-
et secundum intensionem est ab , jecti nobilioris, statim sequitur quod
utraque causa partiali. Suppono se- omnis intellectio perficiens eumdem
cundo, quod una non producit actum intellectum sit a^que perfecta ; hoc non
in virtute alterius, et hoc patet a Do- videtur verum, quia una intellectio est
ctore prsesenti quosstione, el in primo, nobilior alia, puta illa, quae est per-
dist. 3. quaest. 8. et dist. 17. tunc sic fectioris objecti.
Actus elicitus aut secundum totum Quinto instatur, quia visio albi vi-
est ab una sicut ab alia, aut tantum detur simpliciter nobilior notitia ab-
secundum partem; si primo, ergo stractiva ejusdem albi, et tamen noti-
causapartialis sequivoca est perfectior tia abstractiva est in intellectu, et visio
suo effectu. Si secundo, hoc non vi- in potentia visiva. Antecedens patet,
detur, quia utraque praecise attingit quia illa terminatur ad objectum actu
ipsum effeotum, et secundum substan- existens, et notitia terminatur ad ob-
 QILESTIO XV. 127

jectum, non ut existens, ergovisio erit qusest. 11. itacognitio singularitatis vi-
simpliciter nobiliornotitia abstractiva detur habere aliqualem perfectionem,
ejusdem albi. et hocpatel a Doctore in secundo, dist.

Sexto instatur sic : Si intellectio est 3. qusest. 11. Intellectio vero ejusdem
nobilior. quia perfectio nobilioris na- albedinis abstractiva non respicit eam
turae, sequiturquod intellectio, quam seeundum suum esse realis existentiee,

habet intellectus de lapide, erit nobi- nec ut singularem, quee sunt condi-
lior intellectione, quam habet homo tiones multo exoellentiores, quam
de eodem lapide; consequens est fal- liabere esse tantum objeetivum, sive
sum, quia illffi intellectiones sunt ejus- possibile, quodm? respicit proprie no-
dem speciei, quia ejusdem objecti, titia abstractiva, ut patet a Doctore
Autecedens patet, quia natura intelle- in quaest. 13. <\uodt. Major patet, quia Actus spe-
ctualis Angeli est multo excellentior actus specificatur ab objecto, ut patet objecto.

natura intellectuali hominis. a Doctore in primo, distinct. tertia, nobilita-

te b"
Septimo instatur sic : Illa operatio quxst. et pnescnti quxstionr, imo 7ecto°
est simpliciter perfectior, qua? est actus capit nobilitatem ab objecto, ut ^^Lffl
propinquior et immediatior sua? men- patet
r a Doctore in Jprimo, dist. 3. quaest. Deum eat '
perfectus.
surae perfectionali, quam illa quee est 7. et quanto respicit objectum sub
remotior; sed albi visio actualis est conditionibus nobilioribus, tanto no-
propinquior et immediatior ipsi albo, bilior dicitur, ut patet a Doctore in
ut objecto mensuranti, quam intelle- tertio d. 27. ubi vult quod amor qui
ctio ejusdem abstractiva ; ergo talis respicit Deum sub ratione Deitatis sit

visio erit simpliciter perfectior intelle- perfectus, quia ipsum sub

respicit
ctione. Major patet, quia perfectio nobilissima conditione. Hoc idem in
mensurabilium est penes accessum ad prologo q. tertia, ubi vult quod notitia
suam mensuram perfectionalem, ut Theologica, quae respicit objectum
patet etiam a Doctore. Minor patet, Theologiae sub perfectissima ratione
quia visioimmediate causatur ab albo, et conditione sit nobilissima et perfe-
et intellectio ejusdem remotissime ab ctissima.
illo causatur, ut supra patuit, q. 13. Nono instatur sic : Si intellectio est

ergo visio immediatius imitatur ip- perfectior absolute, quia est perfectio
sum album, ut mensuramsuam, quam nobilioris natura;, qmero, aul hoc in-
intellectio ejusdem. telligitur, quia immediate recipitur in
Octavo instatur sic : Iila operatio nobiliori natura, aut quia perlicit no-
est simpliciter nobilior et perfectior, biliorem naturam? aliud non videtur
quae respicit idem objectum sub no- dandum. Sed nullo istorum modorum
biliori conditione, quam illa, quffi sequitur proposilum, ergo. Non primo,
respicit idem objectum non sub illa quia, ut supra dixi, forma perfectior
conditione nobiliori. Sed visio albedi- ipsa intellectione,immediate.informat
nis respicit ipsam simpliciter in esse naturam imperfectiorem ut patet de
realis existentiffi, et ut singularis, quaj forma substantiali. Non secundo, pa-
singularitas, sicut addit perfectionem tet, quia a natura ignobiliori potest
naliira? singularis, ut patet a Doctore immediate causari ellectus nobilior
inprimo, dist. •">.
g. 2. in 2. dist. 7. et quam intolleclio; patet, quiaabigne,
 128 QUODLIBET.
qui est imperfectior natura intelle- illam conjungitur objecto perfectissi-
ctuali, immediatecausatur substantia, mo, quam potentia volitiva volitione,
quae est perfectior omni accidente, ut qua vultlapidem. Modo sic immediate
patet per Philosophum 7. Met. te.xt. conjungi fini ultimo est singularis
com. i. Imo substantia separata a ma- perfectio in operatione sic conjun-
teria, quae est perfectissima inter om- gente, ut patet a Doctore supra q. 13.

nes substantias creatas, non potest quodl. art. t. et 2. hoc idem in 4. dist.
immediate causare aliquam substan- 10. et 49. Inlellectio ergo talis, sive
tiam, nec immediate transmutare ma- accipiatur, ut est subjective in intel-
teriam ad formam, ut supra patuit q. lectu, sive ut causata ab intellectu,
7. Non tertio, quia aliqua forma es- sive ut.formaliter perfectiva intelle-

sentialiter et formaliter perfectior in- ctus, est simpliciter perfectior ipsa

tellectione, immediate perficit natu- volitione lapidis, sive consideratur in-
ram. ignobiliorem ;
paiet de anima quantum est subjective in voluntate,
intellectiva, qua; immediate perficit sive inquantum causata a voluntate,
corpus organicum, quod tamen est sive inquantum perfectiva voluntatis.
imperfectius intellectuali natura. Hoc etiam patet a Doctore in prolog.
10. Decimo instatur sic : Si intellectio qusest. ult. ubi concedit quod aliqua
est perfectior, eo quod nobiliorem per- intellectio sit formaliter nobilior ali-

Nota ficit naturam, sequitur quod illa ope- qua volilione. Patet etiam, quia no-
ratio erit simpliciter perfectior, quse litio objecti, quaa ponitur actus positi-
ponitur perfectio nobilioris potentise, vus voluntatis, ut patet a Doctore in
sive intelligatur, quod subjective sit primo, dist. prima, et dist. 47. et in 2.
in nobiliori potentia, sive quod sit dist. Q. quzest. 2. et dist. 42. et in ter-

immediate elicita a nobiliori po- tio, dist. 30. et in quodlib. quee nolitio
tentia, sive quod sit formaliter per- ponitur formaliter perfectio potentiee
fectiva nobilioris potentia). Sed quo- volitivae, non est formaliter perfectior
cumque istorum dato, non sequitur omni intellectione, ut patet per mul-
quod operatio nobilioris potentise sit tas intellectiones discurrendo.
simpliciter perfectior operatione igno- Posset etiam principaliter instari
bilioris potentiae. Probatur quoad contra hoc, quod dicit in hoc dicto,
singulas partes, quia aliqua est vo- scilicet quod natura intellectualis est

litio potentiae volitivae, omnino igno- simpliciter perfeclior natura sensitiva,

bilior aliquaintellectione potentioe in- quia licet sit verum, ubi intellectiva et
tellectivae, quoe potentia intellectiva sensitiva distinguuntur, tamen ubi
ut supponitur, et probatum est in 4. eadem est anima, in eodem posset
dist. 49. est formaliter imperfectior multum dubitari, sed hoc pra?termit-
potentia volitiva. Quod autem aliqua to pro nuncalias forte declarabitur.
intellectio sit perfectior, patet in mul- Respondeo ad omnes instantias,
tis, quia cognitio distincta ultimi finis pra^mittendo aliqua : Primo, quod Do- Respo
ad ou
est simpliciter perfectior volitione la- ctor non loquitur hic de quacumque instai

pidis ; tum quia terminatur simplici- perfectione simpliciter accepta, sed

terad objectum perfectius; tum quia preecise de perfectione secunda adve-
immediatius potentia intellectiva per veniente naturse habenti esse perfe-
 QUiESTIO XV. 129

otum, et sie non loquitur de perfe- tivas, ut ultimas perfectiones seeun-

ctione, quee nata est esse pars essen- das. Kt omnes polentiee intellectivee Poteotfa
e
tialis alicujus , sicut sunt formee natae sunt habere intellectionea ejus-e»t perfe"
substantiales, quae licet perficiant ma- dem rationis sic, quod conveniunt 'JSSenu»
1

seDSlliva
teriam, tamen ultra hoc sunt partes quidditative inconceptu intellectio- -

intrinsecae compositi per se ; de istis nis. Et sio dicimus quod potentia in-
ergo non est sermo, sed praecise est tellectiva, qu;r est perfeetior omni
sermo de perfectionibus advenienti- poteutia sensitiva, nata est habere
bus naturae habenti esse completo. perfectionem secundam cujuscumque
Secundo praemitto, quod nalura quaa- potentiae sensitivse; et sic dato quo-
libet habet suam perfectionem natam cumque intellectu, etiam infimo. in
sibi competere, et hoc patet in omni- natura intellectuali, est perfectior es-
bus naturis dicentibus perfectionem, sentialiter omni potentia sensitiva
quod dico, quia aliquod ens est ita etiam perfectissima, et sic ille intel-
altimate imperfectum, quod non or- lectus natus est habere perfectionem
dinatur ad ulteriorem perfectionem secundam excedentem omnem secun-
naturae, ut patet de relationibus, ut dam potentiaesensitivae.
dicit Doctor. Et sicut est ordo in natu- Tertio praemitto, quod perfectio se- 12.

ri> natis perfici perfectione secunda, cunda naturae mere intellectualis est
ita videtur quod sit ordo in perfectio- essentialiter et formaliter perfectior
nibus secundis, ita quod natura per- omni perfectionesecundanatura? sen-
fectibilis perfectior nata est etiam ha- sitivae ; et non e<4 sic perfectior, quia
bere perfectionem respectus perfeetio praeeise fundatur in tali natura sic
rem, ut patet discurrendo in naturis. perfecta, quia tunc sequeretur quod
Et non loquor hic prreeise de naturis, omnis perfectio funtlata in tali natura
quae specie distinguuntur, quia una non esset aeque perfecta;imo si per
potenlia visiva, species distincta, ab impossibile intellectio fundaretur im-
idem objectum non habent
alia circa mediate in potenlia visiva, et visio
visionem specie distinctam, ita quod immediate fundareiur in intellectu,
sicut una est perfeotior potentia es- adhuc intellectio esset essentialiter
sentialiter et quidditative alia, ita et perfectior visione. Nec praecise dicitur
visio unius sic quidditative perfectior perfectior, quia causata a tali natura
visione alterius respectu ejusdem vi- perfectiore, quia lunc quodlibet cau-
sibilis; potest tamen esse perfectior satum immediate a tali natura esset
intensive, sed de non est praesens
lali a*que perfectum, imo imme- si esset
sermo, sed est sermo de perfectione diate ab aliocausala, esset eadem quae
secunda essenliali et quidditativa, nunc, quia respectus ad aliametad
qua* specifice, vel genere distinguitur aliam causam non variat rationem
ab alia. Kstergosermo de naturis, sive formalem rei, ut patet a Doctore in
spcrie, sive genere distinctis natis ha- pluribus Nec prse^ise dicitur
locis.

bere perfectionem ejusdem rationi-, perfectior, quia immediate perficit

sicut dicimus quod omnes potentias naturam perfectiorem, quia tunc rela-
sensitivae conveniunt in hoc, quod lio aliqua esset aeque perfecta, quae
naUe sunt habere operatiunes sensi- immediate perticit creaturam intellec-
Tom. XXVI. 9
 130 QUODLIBET.
tualera. Est ergo perfectior formaliter, tertia, q. 8. et patet praesenti qusest.
quia praecise talis entilas, et nulla alia Ad tertiam, concedo quod intellectio Ad
causa videtur assignanda, manifesta- non dicitur perfectior ex hoc solo,
tur tamen illa perfectio, quia est per- quod communicatur naturae perfectio-
Nota. fectio naturse, ita perfecte. Intelligit ri, imo sic communicari praesupponit

ergo Doctor, quod natura intellectua- totam perfectionem quod com- illius,

lis, ut hujusmodi, nata est habere per- municatur, verum tamen est, quod
fectionem secundam excellentiorem ejus perfectio aliqualiter manifestatur,
omni perfectione secunda, nata com- eo quod natura) perfectioris ponitur
petere naturge mere sensitivee, et ma- esse perfectio.
xime illa perfectio secunda preecipue Ad quartam, patet responsio ex su- Adqi
tUD
est perfectior, qua natura nata est pradictis, quia preecise non dicitur
conjungi perfectissimo contento sub perfectior, quia sic perficit.

adsequato cjus objecto. Ad quintam, dico, quod notitia abs- Ad q

12. Istis preemissis patet responsio ad tractiva est nobilior quacumque sen-
Ad pri- instantias. Ad primam dico primo, sitiva. Cum quod sensitiva
probatur
bium. quod intelligitur de perfectione secun- terminatur ad existens, dico quod ex
da, quse non est nata esse pars essen- hoc solo non dicitur perfectior, quia
tialis alterius. Dico secundo, quod in- prius dicitur intellectio formaliter per-
tellectio dicitur perfectior omni per- quam intelligatur ad aliud
fectior,

fectione secunda natune sensitivoe, emanare et cum dicitur, quod est

;

quia talis entitas, etnon prsecise, quia perfectioris objecti, hoc nihil est, quia
est perfectio talis naturoe. intellectio est a perfectiori potentia, et
Ad secun- Ad secundam dico, quod species ultra dico, quod ex sua natura est
dum.
intelligibilis non causatur a phantas- perfectior, undeetiam dico quod quan-
mate, ut a causa totali, quod requiri- do ab eodem prsecise objecto causa-
tur ad hoc, ut causa requivoca sit per- tur visio et intellectio utraque habet
fectior suo effectu. Cum qua>ritur, a ab objecto effective suam perfectionem
quo causatur? dico, quod partialiter a sibi competentem, sic, quod intellec-
phantasmate, et partialiter ab intel- tio nata causari ab objecto A, necessa-
lectu agente, ut infra patebit pnesenti rio causatur, ut perfectior, quam cau-
q. et supra patuit, et in primo dist. 3. setur visio ab eodem objecto, et tunc

q. 8. Cum dicitur, quod secundum objectum illud est suo modo illimita-
totum esse est ab utraque causa, ad- tum ad plures effectus, quorum unus
mittitur, non seorsum sumptis,
sed necessario est perfectior alio.

sed simul concurrentibus, ita quod Ad sextam, patet responsio ex su- 13

alia non causante, effectus non erit pradictis. Adsexl

concluderet bene si pra)cise ab una, Ad septimam, dico quod intellectio Ad s

1
timu
itaenim ille effectus est a duobus si- potest habere duplicem mensuram,
mul sumptis, quod quacumque mini- unam essentialem, et aliam per simi.
ma entitate illius effectus assignata, litudinem limitationis. De prima vera
pra3cise est a duabus simul sumptis, est propositio, quia proprie mensura
licet tamen principalius ab una quam essentialis est mensura secundum
ab alia, ut satis patuit in primo, dist. quantitatem virtutis, et hoc modo in
 Ql' ESTIO XV. 131

genere operationum intellectio, si non dictis, quia scilicet ex natura sua for-
est prima, saltem est propinquior pri- mali pst perfectior.

mae, quam aliqua sensitiva. Et simi- Ad ultimam, dico orimo auod forle vl
1 ' l
mi.
deciuiui
liler si omnes operationes comparen- omnis actus voluntatis erit perfectior,
tur primee operationi infinitffi in di- sitenetur quod actus voluntatis ex na-
vinis, intellectio simpliciter est pro- tura sua sit perfectior. Dico secundo et
pinquior, quam aliqua sensitiva. Dico melius, quod aliud est loqui de polen-
secundo, quod etiam loquendo, de tiis partis intellectivse, ut inteliectivae,
mensurabili secundum similitudinem et aliud de potentiis intellectivas, ut
imitationis, adhuc intellectio est per- comparantur ad sensitivam, quia pri-
fectior similitudo naturalis objecti se- mo modo si accipiatur intellectio per-
cundum imrtationem, quam sensitiva, feotissima, et volitio perleclissima,
Et cum dicilurquod sensitivu termina- puta visio et fruitio ejusdem, fruitio
tur ad existens, ut existens ;dico, quod ex natura sua e.st simpliciter pcr-
prsecise habetur, quod tunc includit fectior visione. Et hoc modo dicit Doc-
relationem realem meusurabilis ad ip- lorinprolog. quaest. ullinm, quod debet
sumobjectum.etintelleclioquando ob- fieri comparatio perfectissimi in una
jectum actu non existit, inciudit tan- specie ad perfectissimum in alia spe-
tum relationem realem aptitudinalem, cie, vide ibi, sic est in proposito. Ex
sivepotentialem mensurabilisadipsum his patet solutio ad omnes instantias.
objectum, et quando objectum actu Secundo principaliter contra se- 14.
existit, includit

men sive
...actualem realem,
mcludat relationem realem,
la- cundam
sito
instatur, probando quod
'

quod idem actus intelligendi

n no-
* ,

sit
iQSlaD i8e
l
noiauuae.

sive non, intellectio ex sua natura est omnium intelligibilium, etiamsi in-
magis similitudo objecti naturalis se- telligibilia essent actu infinita, et si-
cundum imitationem, quam aliqua mul eodem actu intellecta quod talis
operatio potentiae sensitivce. Et de hac actus intelligendi non esset infinitus
mensura prolixe dixi supra quaestion. formaliter et intensive. Et primo ar- 5uE
13. guitur, eumdem actum simul esse
octa- Ad octavam, patet responsio ex su- plurium objectorum est simul habere
um.
pradictis, quia dicitur perfectior ex plures respectus ad illa objecla, quia
sua natura intrinseca, et non ex solo, plures lerminationes sive transitiones
quod terminatur ad objectum sub con- super illa objecla. Sed idem ha-
ditionibus nobilioribus; benetamen ve- bere plures respectus, sive rationis,
rumest,quodsi loquamurdeoperationi- sive reales, ex hoc non est perfec-
bus.ejusderageneris,putaintellectioni- tius intensive ; patet, quia si idem
bus, quod illa intellectiocstsimpliciter albura includeret actu infmitas simi-
perfectior, quae terminatur ad perfec- litudines ad infinita alba, non esset
tius intelligibile^sivead idem intelligi- infinitum formaliter. Sic dico in pro-
bile sub conditionibus perfectioribus, posito, quod eodem actu intelligendi
quam alia, qua3 terminatur, veJ ad im- simul intelligerem infinita objecta si-
perfectius intelligibile, vel ad idem raul habere infinitos respectus ad
sub conditionibus imperfectioribus. illa, et sic non sequitur ipsum esse
Qonum. Au nuuam, patet responsio ex supra actu inlinitura intensive.
 132 QUODLIBEr.

secun- Secundo pono quod ac-

instatur, et unum calorem, sic in proposito.
dum '
tus intelligendi divinus non sit in se Quarto instatur sic : Idem intellec- 15.
formaliter infinitus, et quod tamen il- tus creatus, eodem actu intelligendi Quartu
lc actus sit infinitorum objectorum, finito, potest aeque perfecte intelligere
non sequitur tunc quod sit infinitus objecta, et a?que perfecte duo, sicut
intensive, quiasi sic, tunc ejus infini- unum illorum seorsum, ergo et infini-
tas dependeret ab aliquo extrinseco, ta, quia sicut patet 4. Physicorum, text.

quod est simpliciter impossibile. Con- com.55. si duo corpora possunt simul
firmatur, quia si actus intelligendi esse in eodem loco, ergo et infinita.
divinus non esset objectorum secun- Et similiter si idem corpus potest si-

dariorum, adhuc esset formaliter infi- mul esse in duobus locis, ergo et in
nitus ; et patet de facto, quia in primo infinitis, ut pateta Doctore in secundo
instanti quo terminatur ad essentiam, dist.2. etin 4. dist. 10. qusest. 2. ergo ;

est formaliter infmitus, et tamen in sic videtur in proposito. Ergo idem

illo instanti non est ad objecta secun- actus infinitus potest esse infinitorum
daria, ut supra patuit in secundo, dist. objectorum. Antecedens patet, quia
1. qumst. 1. in prol. quaest. penult.et beatus eodem actu perfecte videt se in
dist. 39. sic ergonon diceretur forma- esscntia divina, et perfecte videt aliam
liter infinitus ex hoc, quod esset ad quidditatem. Ut confirmatur, quia
objecta infmifa. voluntas divina potest causare in me
Tertium. Tertio instatur, et pono quod sint in- actum intelligendi, quo aeque perfecte
finita objecta ejusdem speciei, ut puta videam duo objecta, sicut unum illo-
actu inlinitae partes ejusdem continui, rumseorsum.
quffi objecta sunt seque perfecta, et Quintoinstatur, quia actus volunta- Qninti

quod eodem actu simul perfecte intel- tis est formaliter perfectior actu intel-
ligantur, sed quod non sint intelligi- tamen
lectus, et si aliqua voluntas si-

bilia, qusero tunc, aut ille actus ex hoc mul eodem actu vellet infinita objecta,

est formaliter infinitus, aut non? Si ille actus ex hoc non esset formaliter

secundo, habetur intentum; si dica- infmitus. Patet etiam de actu volun-

tur quod debet intelligi de infmitis tatis divina^, qui contingenter transit
objectis specie distinctis, contra, quia super objecta volita, et tamen ex hoc
Doctor in 1. d. 2. p. 1. q. 1. in illis non est magis perfectus, quod transeat
praivambulis, ubi probat intellectum di- super mille, sicut super unum, aliter

vinum esse formaliter infinitum, quia adveniret sibi nova perfectio si tran-
intelligit actu infinita, et exemplificat siret super plura,quod est impossibile ;

ibi de infinitispartibuscontinui ; ergo. ergo erit simile de eodem actu intel-

Si primo, contra, quia tanta perfec- lectus creati.

tio pnecise requiritur ad cognoscen- Sexto instatur sic : Intellectus crea- Sexii

dum plura eeque perfecta, et ejusdem tus eodem actu formaliter finito potest
speciei, sicut ad cognoscendum unum; intelligere distinctissime objectum
patet, quia idemcalor produceret duos infinitum intensive ; ergo eodem aclu
calores, tanta perfectio sufficeret ad potest infinita objecta secundum nu-
producendum duos gradus, quanta ad merum, et in se formaliterfinita per-

producendum unum gradum, sive fecte intelligere, dico eodem actu fini-
 QU/ESTIO XV. 133

to. Antecedens conceditur a Doctore, intinitorum objectorum. Antecedens

et consequenlia patet. quia non minor patet, quia si idem objectum esset
perfeclio requiritur in actu, quo co- preesens, simul inlinitis polenliis in-

gnoscitur infinitum quam intensive, tellectivis intelligeretur ; consequentia

infinitum secundum numerum, imo patet, quia non apparet majorratio de
major, quia simpliciter major perfee- uno quam de alio.
tio objecti. Decimo instatur, quia actus intelli- Decimum.
Septimo instatur, quia si infinita gendi, quo intellectus Divinus intelli-

jum. perfectio est in actu intelligendi, qui git essentiam suam, est ita perfectus
ponitur esse infinitorum objectorum quando terminalur ad divinam essen-
simul, ergo si ponatur idem actus in- tiam solam, sicut quando terminatur
telligendi esse simul simpliciter se- ad infinita objecta ; et si nullo modo
cundum numerum, ut puta, quod sit intelligeret infinita objecta intelligi-
actu infinitarum partium continui A, bilia, adliuc esset formaliter infinilus,
et infinitarum partium continui B, et ut patuit in primo, dist. 2. qussst. pri-
sic de aliis, vel quod sit simul infinito- ma, partis primx. tirgo ex bis patet,
rum hominum, infinitorum cquorum, quod actus intelligendi in Angelo,
etc. tunc ille actus adhuc erit perfec- etiamsi esset infiniforum objectorum
tior, etsic perfectior infinito, quodest non esset infinitus.
impossibile. Respondeo ad omnes instantias 17,

Jm . Octavo instalur sic : Intellectus An- prajmittendo aliqua. Primo,, aliquid Responsio
geli eodem actu perfecte potest intelli- dicitur esse infinitum formaliter, ti as .

gere, puta lapidem quantum est intel- etiam quocumque alio extrinseco cir- di*ina est

ligibilis, quod intuitive perfecle

ita cumscripto, stante sola ratione for- f Jma°iter
videt ipsum lapidem quantum est in- mali illius, sicut essentia divina, et ll T
\™'
Jj*

tuibilis, et videt eodem actu finito ; breviter omne infinitum intensive; et

ergo eodem actufinito videt simul in- sic intellectio intellectus divini, quee
finitaspartes lapidis, cum sit divisibi- est formaliter infinita, et necessario
lis in infinitum, et tamen ille actus stante sola ratione formali illius, om-
erit simpliciter finitus. Antecedens ni alio circumscripto, esset formaliter
patet, quia intellectus Angeli potest infinita. Ad tale tamen infinitum ali-

intelligere omne creatum, quantum quid dicitur concomitari necessario,

est intelligibile ; et quod unico actu, sicut dicimus, quod voluntas divina
patet, quia lapis ponitur unum obje- in se est formaliter inlinita, etiam
ctum integratum omnibus partibus
ex omni alio circumscripto, tamen ad
ejus. Gonsequentia patet, quia non in- ipsam concomitatur, quod possit im-
telligeret distincte et perfecte ipsum mediate producere, sive causare om-
lapidem, nisi simul perfecte intelli- ne causabile, et sic quasi ab clTeclu ad
geret omnes parles, quia totum non causam arguitur infinitas ejus, puta
distincte concipitur, nisi simul conci- voluntas divina potest immediate cau-
piantur partes illius. sare infinita causabilia, ct simul ; ergo
Nono instatur : Sicut idem objectum est actu inlinitn, sicut etiam arguit
simul potest intelligi infinitis intelle- Doctor in primo, dist. 2. Sic dico de

ctionibus; ergo idem actus potest esse intollectione divina, quia ex quo est
 134 QUODLTBET.

formaliter infinila, ad ipsnm neoessa- aeque perfecte, sieut notitinm cujusH-

rio conoomitatur, quod sit omnium bet seorsum sumpti, erit formaliter in-
intelligibilium, ita perfeete omnium finitum, cum quodlibet habeat pro-
sicut alicujus tantum, et sic quasi a priam eognoscibilitatem, sicut pro-
posteriori arguitur ; actus intelligendi priam entitatem.
est simul infinitorum objectorum Tertio praemitto, quod intellectio,

seque perfecte, sicut alicujus illorum, puta lapidis, sic est illius quod ei re-

et si, per possibile, nullius objeeti es- pugnat, quod sit alterius objecti, sive

set, et staret ratio formalis intellectio- perfectioris, sive imperfectioris, quia

nis, adhue esset lormaliter infinita. Et ut sie, nata est praecise esse ab ipso
patet de intellectione divina, quse lapide, vel a continente lapidem se-
prius est formaliter infinita, quam sit cundum totam ejusentitatem. Si modo
alicujus objecti extrinseci. talis intellectio simul esset etiam al-

Secundo prgemitto, quod intellectio terius lapidis, tunc haberet aliam per-
objecti habet specialiter ab objecto fectionem, sicut et illius alterius lapi-

suam perfectionem, priusquam etiam dis est intelligibilis propria intelligi-

concurrat active potentia, ut exposui bilitate, et sic dico de aliis. Si ergo

in 2. dist. 3. q. 10.quod objec-
ita esset unica intellectio, quae actu esset

ctum, puta A est causativum suee no- infinitorum objeotorum aeque perfecle
titiee, ita quod talis notitia est prsecise sicut cujuslibet seorsum, et hoc secun-

atali perfectione objecti, et nullum dum eorum totam inlelligibilitatem,

aliud objectum possetcausare notitiam illaintellectioesset formaliter infmita;

illam, nisi virtualiter contineret ipsum patet, quia A est intelligibile ut duo,

A\ secundum totam entitatem A, ut B est intelligibile ut tria, sive A. Po-

exposui supra, q. 14. Et sic oportet sito quod sit intelligibile ut unum, et

quod tale continens sit necessario B similiter, et C similiter, et sic in in-

perfectum, non dioo tantum intensive, finitum, adhuc actus intelligendi in-

sicut unum album est perfectius alio, finita hujusmodi geque perfecte simul,
scilicet essentialitor et specifice, et sic sicut quodlibet seorsum erit infinitus,

unum individuum quantumcumque quia sic, quodlibet includit propriam

perfectum, non potest continere atiud intelligibilitatem et entitatem , ita

ejusdem speciei, etiam imperfectissi- quod unum non potest contineri in

mum secundum totam suam errtita- alio secundum totam suam entitatem
tem, ut patet supra, q. 14. ergo nec et intelligibilitntem, sed si continetur,
secundum totam cognoscibilitatem, necessario continetur in perfectiori

nec per consequens poterit causare seeundum speciem.Et breviter non est
notitiam illius. Hoc omnia patent su- aliqua creatura quantumcumque per-

Nota. pra^. 14. et in secundo, dist. 3. q. 10. fecta, qua? contineat aliam absolutam
Continens ergo infinita individua se- secundum totam ejus intelligibilita-

cundum totam eorum entilatem, ne- tem, utsupra dixi, q. 11. Si ergo esset
cessario erit infinilum. Et hoc si aeque aliqua inlellectio, qua) simul a?que
perfecte continet simul omnia, sicut perfecte esset infinitorum objeclorum,
quodlibet seorsum, et per consequens etiam ejusdem speciei esset formaliter
potens causare notitiam infinitornm infinita, quia quodlibet includit suam
 QUiESTIO XV. I 35

propriam perfeclionem et intelligibili- ctorum ejusdem speciei, quselibet ha-

tatem concomitantem perfectionem beret proprium gradum intensionis,

;cuiire. propriam. Kt sic talis intellectio essel el si illae sic anirentur, quod esset tan-
8 que perfecta, imo plusquam essent tum una, tuno illa essel intensive in-
infinitse intellectiones infinitorum ob- finita, quia includerel infinitos gradus
jectorum, ut patet, et illa esset ab ali- intensionis ; modo si actu ponitur una,
quo objecto virtualiter continente in- quae sit infinitorum objectorum, illa

linita objecta secundum eorum totam videtur eminenter continere infinitas

entitatem et intelligibilitatem, sicut intellectiones, qua* essent infinitorum
patet de intellectione intellectus di- objectorum, et hoc forte est probabile.
vini. Si tamen nec hoc teneatur, sed quod inteiiectio

19. Quarto pra mitto, quod

i
si teneatur, llla mtellectio sit lormalitcr mlinita, liter infi-

quod intellectio infinitorum objecto- quoeest infinitorum objectorum specie eTtVnffni-

rum ejusdem speciei non sit formaliter distinctorum, quia intellectio nata ^ectorum"
infinita,quia forte una non adderet alii esse ab objecto perfectiori essentiali-
intellectioni, si illaj essent distinctae. ter, est perfectior illa, qutc nata est
Sicutsi essent infinitse partesalbi e.xten- esse tantum alterius objecti essentia-
sive, et tamen totum album esset tan- liter imperfectioris; et sic si esset una
tum intensum ut unum, quaelibet pars infinitorum objectorum specie distin-
esset ita intensa sicut totum, et non ctorum illa eminenter contineret infi-

essent plures gradus intensionis, et nitas intellectiones specie distinctas,

sic ruamvis in toto sint infinitse par- el sic esset formaliter infinita, licet sit

tes inexistentes, quarum quaMibet sit impossibile esse infinitas species sive
intensa pra?cise ut unum, non sequi- simul, sive successive. Tamen si ali-

tur quod totum sit intensionis infini- qua una intellectio ex se esset forma-
tae, nisi forte dicatur quod si totum liter objectorum etiam infinitorum
album esset unum per se resultans ex secundum speciem, si essent, illa esset
infinitis illis, quod tunc esset infinite formaliter infinita. Sicutponitur, quod
intensum, quia in sua entitate forma- voluntas divina formaliter infinitaex
li includeret infinitos gradus ; sed in hoc quod quantum est ex sua perfe-
proposito, album habet plures partes ctione formali, posset esse simul pro-
tantum ratione quantitatis, cui inest ductiva infinitarum specierum, ita

albedo intensa ut unum, quai ut con- (juod non esset repugnantia ex parte
sideratur in se, est omnino indivisi- voluntatis, sed tantum ex parte spe-
bilis. Si ergo essent infinitao albedines cierum, ut patet in primo, dist. 2.

separata; a quantitate, et quaelibet 1'lraque tamen via est sustentabilis,

esset intensa ut unum, et illae facerent recte intelligendo.
unam albedinem, ita quod tunc esset Quinto suppono etiam, quod Doctor ^O
una albedo, illa forte includeret infi- bic non videtur (irmiter asserrere,
nitatem intensivam, quia et inlinitos quod si intellectio Angeli esset om-
gradus intensionis ;
sic in proposito de nium objectorum possibilium, et sic
intellectione, quse est omnino indivi- inlinitorum, quod esset formaliter in-
sibilis, ut patet, si essent infinitae in- finita, sed quod esset eequalis perfe-
tellectiones respectu infinitorum obp'- ctionis cum intellectione divina quan-
 136 QUODLIBET.
tum ad numerum intelligibilium. Sod duo simul siout unum, ut exposui in
quidquid sit, suslinendo quod esset primo, dist. 2. et in secwido distinct.
formaliter infinita, respondeo ad in- 3. quomodo causa finita non potest

SfpHmum stantias -Ad primam dico,quod quando seque perfecte producere duos effectus
dubium. ponitur intellectio esse infinitorum simul, sicut quemlibet seorsum. Cum
objectorum, non ponitur prsecise, ip- dicitur, quod Deus polest illum cau-
sam includere infinitos respectus, imo sare, dico, quod etsi ipse possit quan-
illi respectus pra supponunt
i
intelle- tum tamen natura actus non
in se est,
ctionem, secundum totam ejus perfe- est capax quod unus et idem actus sit
ctionem, sed diceretur formaliter infi- a?que perfecte duorum objectorum si-

nita, vel quia eminenter contineret mul, sicul unius tantum. Dico secun-
infinilas intellectiones infinitorum ob- do, quod concesso antecedente illo,

jectorum, vel sallem per aequivalen- negatur tamen consequentia, scilicet

tiam contineret et hoc modo ponitur
; quod simul possit esse infinitorum,
formaliter infinita, etiam posito quod quia hic requiritur major perfectio.
nullum respectum includeret, etetiam Gum enim probatur per simile de
posito quod actu non terminaretur ad duobus corporibus, etc. dico, quod
objectum, sufficit enim quod sit talis non est simile, et hoc patuit in secun-
entitas, quod sit nata terminari ad do, dist. 2. quia praecise requiritur
infinita objecta, et etiam infinilorum tanta perfectio agentis, ponentis duo
^urn^du-"
°bjectorum. Ad secundam dico, quod corpora in eodem loeo materiali, sicut
bium. intellectio divina est ex se formaliter ponendo infinita, quia hic tantum po-
infinita, licet originafive et fundamen- nitur penetratiodimensionum.
taliter hoc habeal ab essentia divina, Ad quintam dico primo, quod si res-
et si nullius alterius objecti esset, pectu actus voluntatis non concurrit Ad q
adhuc esset formaliler infinita. Extali objeclum, sed tantum voluntas, quod biu

tamen perfectione infinita, necessario tunc non est simile, quia ponitur
sequitur quod ipsa sit omnium intelli- actus intelligendi dependere ab obje-
gibilium, et hoc est ex redundantia cto proprio, a quo habet suam per
suse infinitae perfectionis, quod sit fectionem. Dico secundo, quod etiam
omnium qui esset infinitorum obje-

...
intelligibilium. talis actus,
Ad ter- Ad tertiam patet quid dicendum ex ctorum, esset infinitus, quia voluntas
tium du-
bium. illis prsesuppositis. Si teneatur, quod non est nata velle plura objecta simul
sit infinitorum objectorum ejusdem eodem velle, aeque perfecte simul, sicut
speciei, et ut sic, sit infinita, patet quodlibet seorsum, quin requiratur
responsio. Si vero teneatur quod re- major perfectio, et in voluntate, et in
quiratur quod sit inliuilorum secun- actu volendi. Si vero teneatur quod
tlum speciem, tunc poneretur sic se- objectum concurrit active ad actum
cundum Doctorem quod actus intelle- voluntatis, dico idem de actu volun-
ctus Angeli sit tantum unus respeetu tatis, quod dico de actu intellectus.
omnium objeclorum, sive actu siul, Ad sextam concedo antecedens, sed a.i m£
sive sucoessive, el tunc erit infinilus. negatur consequentia propter causam
Ad quar- Ad quartam dico primo,
r nund forte i
sunerius dictam.
i
Si vero posset intel-
r
tuui du- ,

bium. noc negaretur, quod oaque perlecte ligere objectum inlinitum quantum
 Ol .ESTIO XV. i;n

est inlelligibile, tunc oonsequentia es- Utrum auiem horum est per se activo.ro, vel

principalius, certuui non est, oi pro otraquo

set vera, quia tunc illa intelleclio ob-
parte adduoit aiiKUsiinum, et Pbilosopbaro, ile

jecti inriniti esset Formaliter infinita, quo late i. disl. 3. q. 7. ubi varias sententias
qnia objectum esset intelligibile in- circa huc relulat.

tellectione formaliter infinita, et tunc

talis intelleetio esset vere comprehen- Desecundo (e) primi articuli 7.

siva oltjecti infiniti, ut alias expo- principalis, certum quod ad ac- csi

sui. tualoni intellectionem causandam

i
jppti- Ad septimam patet responsio ex concurrunt aliquid ipsius animse in-
11 m da-
praedictis. tellectivaBj et objectum al i(jiro modo
)iuni.

] oota- Ad oCtavam, dico quod videt dis- praesens, scilicet vol se, vel in ali-
m du-
liuoi lincte lapidem, uno actu, scilicet, se- quu reprsesentante. Sed cjuod isto-
cundum totum suum esse quidditati- rurn debet poni per se activum, res-
vum, sed non videt actu infinitas par- pectu intellectionis, auctoritatos vi-
tes lapidis, ita quod distincte videat dentur varie loqui Augustinus 12. ^Jf^jJ6
ibi infinita actu, et hoc simul, sive superGen. cap. 29. Non putandum, com -
19 -

actu, sive pluribus; successive tamen inquit, est corpus aliquod aycre in
potest videre, et hoc dislinotis actibus, spiritum, quasi spiritus corpori fa-
videt tamen ibi intinitas partes inexis- cienli, materise vice subdatur. Omni
tentes, non tamen aeque dislincte si- enim tnodo prdestantior est res, quse
mul, sicut solum lapidem Et de hoc facit illa, dc qua facit ; nec ullo
erit sermo prolixior. modo corpus prsestantius spiritu,

Donum Ad nonam patet responsio, quia imo spiritus prsestantior corpore.

ibium.
non est simile,quia quod objectum vi- Quamvis igitur imago esse incipiat
deatur ab alio, nullam perfectionem in spiritu, tamen eamdem imagi-
formaliter dicit in objecto, imo accidit nem non eorpus in spiritu, sed
sibi, sed quod idem actus intelligendi spiritus in seipso facit celerilate mi-
sit plurium objtctorum, hoc est per- rabili.
fectionis in actu, ut supra patuit in Item idoin 10. de Trin. c. •>.
illis praesuppositis. Animaconcolvit, et rapit imagines
I ded- Ad decimam et ullimam patet res- corporum.
im du-
tium.
ponsio ex pra?missis, quia hoc est Pro activitate latnen objocti, vide- Quod ob-

eoncomitanter, quod sit omnium ob- turdicerelo.de Trin. 10. vel 2i. coucurrat
jectorum. Formata cogitatio ab ea re quam lectionem,

Tertio principaliter essent multa; scimus, verbum est., quod in corde ex^Au^ust.
bonae instantiae contra tertium princi- dicimus. Et ibidom : Kx ipsa scien- el Phll ° 8 -

pale, sed nolo omnia in dubium pro tia quam memoria tehemus, nasci-
nunc revocare, alias erit de hoc ser- lnr verbum. Etcap. 12. vel 30. Ver-
mo. bum est similitudo rei notie, de qua
(jiijniiiir, etimago ejus.
SCHOLIUM. Philosophus autem videlur loqui
pro aclivitale objecti, quia illud vi-
Cnrum quod ad actualem intclleciio-
es>e.
nctii rau-;indarn concurrunt aliquid ex parte
detur esse principium aclivum, per
animae, et objectum per se, vel per speciem. quod aliquid reducilur do potentia
 138 QUODLIBET.

essentiali ad accidentalem. Hoc au- in quod agit, sicut ignis agit in li-

tem est aliquid ex parte objecti, gnum, producendo cnlorem, qui re-

quia illud per quod objectum est cipitur in ligno ; sive agere in aliud

praesens, sub ralione aclu nilelli- est proprie inducere aliquid produc-
gibilis est species causata ab ob- tum ab agente quod agit,
in illud in

jecto. et sic receptivum habet vicem, sive

Text. 60. Pro hoc csl illud secundi de ani- rationem materia; receptiva?, et sic

ma, quod prius est adductum, sci- habet rationem passivam. Si ergo cor-

licet, universalia qnodammodo sunt pus ageret in spiritum, tunc spiritus

in anirrta ; unde inlelligere in ipsa aliquid reciperet ab ipso corpore, et

quidemestcum velit, ac si diceret, sie spiritus haberet rationem mate-

quod quia objecta intelligibilia sunt rise receptivae, et sic diceretur subdi

prsesentia animse, ideo ipsa estin po- corpori activo, pro quanto aliquid re-

tentiaaccidentali potens inlelligere, ciperet a corpore agente in illum.

cum velit. Secundo ibi, omni enim modo. Hic Quoni

atieoi

Text. 16. Sed pro aclivitate potentise vide- probat primum, scilicet quod corpus praes
. . . . . tius pi
tur aliquibus esse illud 9. Mcta- non possit agere rn spintum, quia
phys. quod speculatio est aclio im- tunc corpus esset perfectius spiritu ;

manens. Si autem intellectionon est patet, quia omne agens pra;stantius

ab intellectu, sed lantutn abobjecto, est passo. El hoc est, quod dicit quod
non esset ibi aclio immanens, sed res, quw agit est prsestanlior i/la, de

lantum transiens. qua arjit, id est, in quam agit ; et

patet, quia activum, ut activum, est

praestantius passivo. Tertio ostendit

COMMENTAIUUS. quomodo causatur imago in spiritu,

et dicit quod non a corpore praesente,

De secundo primi principalis, cer-
(e) sed a seipso spiritu mirabili celeritate,
22.
tum est quod ad actualem notiliam cau- id est, subito ; et sic patet quomodo
sandi concurrunt aliquid ipsius animse, intellectio non causatur ab objecto
etc.Quia tamen Doctor expresse tenet prsesertim corporali, sed ab ipsa

hic et in primo, disl. 3. q. 7. quod anima.

utrumque concurrit, duo faciam, pri- Secunda auctoritas est. 10. de Trin.
mo recitabo auctoritates declarando c. 5. Anima convolvit, etc. ex qua auc- Ao oi!
111111 f •

eas, etsolvam singulatim secundo ;

tontate videtur velle quod lpsa anima tivuiflj
.... . pectul
adducam opinionem Doctoris. Primo sit activa sua> operationis, quam auc- ellec:
nii
arguitur auctoritatibus, qua3 videntur toritatem etiam exposui in primo,
probare quod sola anima sit totum dist. 3. dist. 7. et ibi multse aliae

activum respectu intellectionis. Pri- auctoritates, et rationes pro ista posi-

ma est Augustini 12. super Gen. cap. tione, quas vide ibi.

Q " id 21). Non putandum est, etc. Ista aucto- Deinde adducit auctoritates proban-
n fn
aiium. r ^ as t,.j a includit : Primo quod cor- tes objectum esse activum. Prima
pus, id est, res corporalis, non agit auctoritas dicit quod ipsa cogitatio,

in spiritum. Agere in alium est pro- sive cognitio objecti, qua ipsum sci-

ducere aliquid, quod recipitur in illo mus, sive intelligimus, est verbum,
 or.F.srio XV ! 9

quffl cognitio est formata, id est, eau- quando intellectas non habel speciem
sata ab ipsoobjeoto, et hoc verbum, intelligibilem objecti, est in potentia
sivf cognitionem objecti in corde di- essentiali, sive remota ad intelligen-
cimus, id gignimus, sive produ-
est, dum objectum, quia ut sic, nullo

cimus. Secunda accipit scientiam modo potest ipsum intelligere. Sed

babitualem, seilicct pro objecto relu- habita specie intelligibili objecti est

cente in memoria, scilicet pro objecto in polentia accidentali, scilicet pro-

praesente, vel in se, vel in aliquo re- pinqua, ad intelligendum ergo, talis

prsesentante ipsi intellectui, et tunc species, per quam objeclum est prae-

dicitur verbum teneri in memoria, et sens, et tenens vieem objeoti, est

ex ipsa scientia habituali, scilicet ob- ratio formalis ipsi intellectui causan-
jecto pra?sente intellectui nascitur di notitiam objecti.
verbum, sive notitia ipsius objeeti. Pro illo est illud 2. de Anima quod seeimdode
,, ... . . .. animacon-
Tertia, verbum est similitudo, et ima- prius est adductum, scihcet umvcrsaha t ex t. o>o.

go rei notae, id est, quod cognitio ob- quodammodo sunt in anima, etc. Di-
jecti, quae dicitnr verbum est simili- cuntur autem objecta universalis esse
tudo naturalis ipsius objecti per inii- in anima per species intelligibiles

tationem, ut patuit supra, q. 13. Et objectorum, quse formaliter sunt in

cum dicit, quod est similitudo rei anima, utpateta Doetore in 1. dist. 3. q.

nota\ id est, est similitudo objecti 6. Etaccipiuntur hic universalia in po-

pra^sentis intellectui, quod objcctum tentia remota, scilicet pro ipsisquid-

sit prassens, dicitur notum habituali- ditatibus, ut ibi expositum est, quse
ter de quare nota, scilicet objecto immediate reprrcsentantur a speciebus
habitualiter noto nascitur verbum, intelligibilibus. ut ibi dixi.

sive potentia actualis objecti. Sed pro activitate potentifle videtur 9. Met.

i- -i -ii j r> *» j ^ coatext. 1*3

Deinde adducit auctoritatem Phi- aliquibus esse lllud 9. Met.
,
quod spe-

losophi, primo pro activitate objecti, culatio est actio, etc. Patet, quia in-
secundo pro aetivitate potentia;. De tellectio est formaliter in intellectu ;

quo primo dicit Dootor, quod Pkiloso- modo si esset active ab objecto, tunc
phus videtur loquipro aclivitate objecti, transiret in intellectivum, non enim
quia illud videtur csse principium acti posset esse in objectc intellecto. ErgO
rma. per quod aliquid reducilur de />o- videtur ex ista auctoritate Philosophi
hntia essentiali ad accidentalcm. Hoc quod intellectio sit active ab ipso in-

autem est aliquid ex parte objecli, quia tellectu, et non ab ipso objecto intelli-

itlud, pcr quod objecium est prxscns gibili.

sub ratione actus intelligibilis. Patet

quia dicimus, quod lignum est in po- SGHOLIUM.

tentia essentiali, sive remota, ad ca-
Rosolvit, tam intelleclurn quam objectuin
lefaciendum, et per calorem receptum
per se, vel ali«iuifl cjus vicem supplens, ellec-

est in potentia accidentali, sive pro- tive concurrere ad inlpllectionnm, quod lale

pinqua, ideo calor est ratio formalis tractat. i. d. 3. q. 7. n. 20. Probat [jrimo ex
August. Secuodo quia quando ol-jecium adest
calefaciendi, quiasine calure non po-
pra*8enfl iDteUectui, potest es-c «ctualis intel-
terit calefacere, et habito calore cale- lcclio ; ergo tunc est causa ejus activa, el ne-

facit. Sic in proposito, de objecto, c<ssaiio cst solus inlellecius, vel solum objcc-
 140 QUODLIBET.
tum.vel ambosimni. Quod non sit objectum beri sine principio perfecte activo ;
tantum, probat primo, quia
H qunndoque
4 est • -, _ n mm „*
, 1, .

.
,
'
'
, . .... lgitur
° vel allerum lllorum tantum est
imperfectius inlell^ctione, ut si est sonsibile,
quoad intuitionem e.jus. Secundo, conatus rna- perfecte principium activum, vel
jor facit ad perlectiorem intellectionem. Ter- ambo integrant UQUIU principilim
tio, operatio non esset perfectio per se intellec-
perfecte activum, ita OUOtl utmmque
tus, quia eliceret eam medi;mte accidenle per . . .
r ,

accidens, sicut quando lignum calefacii De Slt partiale activum. Quod autem
hoc late Doct. i. d. 3. q. 7. n. 7. 16. il. ubi neu trum sit perfecte principiutn acti-
mullis relutat senlentiam Goffred. quae etiam vum nrobatlir '

videtur I). Thoma?, dantem tot;im activilatem -r» •

, ,
• • ,• ,

nniani
oo ecto, vel, specie:. n
Quod vero inte „ ectus non
• .
, ,
Primo de obieclo,
J
quia aliquod
" » '
ot>ie.
'J„

sit lotacausa intellectiuniv, probat, quia actus ODjectlim non est DODlllUS ipsa 111- c{1

lls
est simiiitudo ot.jecii, ab eo accipit speciem, et tellectione, sicut accidens sensibile, tj5
essentialiter dependet. D« quo late Doctor. i.
et activum perfedum,
principium
l
d. 6. q. /. n. 3. reiutans Hennc. tnbuentem * '

i
-
totam activitalem respectu intellectionis ani- quando est aequiVOCUm, neceSSariO
m«- est perfectius formacausata.
Secundo probaturidem (h), quia
8. De isto arliculo (f) potest dici, objecto existente eeque praesente
lnteiiectus quod utrumque concurrit in ratione intellectui, si maior est conatus, et
tum coa- principii activi respectu intelleclio- major intentio ad intelligendum.
teiiectio- uis, aliqtud, scihcet lpsius anirnae, perfectior potest haberi mtellectio,
De u d
3 q V. n. et ipsum objectum, vel aliquid ex et hic videtur, quia perfeclius vesli-
20,
parte objecli. Et hoc videtur ha- gium dereliuquitur ; igitur major
beri ab Augustino 9. de Trin. cap. intentio voluntatis causat aliquo
ult. Liquido, inquit, tenendum est, >

modo perfectiorem intelleclionem,

'

quod omnis res quantumcumque co- quod non videretur probabile, si so-
gnoscimus, congenerat in nobis no- lum objectum esset causa activa
titiam sui. Ab utroque enim pariter ejus, quia illud videretur semper
notitia, scilicet a cognoscenle et co- agere secundum ultimum polenlise,
gnito. Ex 2. deTrin. c. 2. vel 5. ex cum sit agens naturale, non liberum
visibili et vidente gignitur visio. per essentiam. Patet, sed nec libe- .\iajo

Et licet ibi subdat, informatio rum per participationem videtur, Td p!!

U
sensus, quse visio dicitur, a solo cum non sit in eadem natura cum °J"e i

ue.
imprimitur corpore, quod videtur, voluntate.
hoc non est contra illud, quia eeqni- (i) Tertio ostenditur idem sic :

voce accipitur hoc nomen, visio, Operatio illa non est, per se perfec- imeiu
primo pro aclu videndi secundo ; tio agenlis, quam ipsum elicit pra?- Jecill
l l "
pro ipsa similitudine rei visa?, et cise mediante aliquo suo accidenle n !

illa a solo corpore causatur. Et ista per accidens. calefacere jjf^j Exemplum,
eequivocatio potest colligi ex multis vel etiam calere non estper se per-
verbis illius capituli. fectio ligni calidi, quia non compe-
oftctum ^ ^ 10 nac conc ' us i° ne videlur tit sibi nisi per calorem, qui est ac-
est pree- esseratio,quoniam quando objectum cidens ejus aulem a quo ob- ; illud
860$ 1 Ll 16 1
• •
ii fl
*i "i
lectui, ba- lnlclligibilc actu praesens intel- est iectum aliud ab anima cst praesens
beri potest
Dotitia,
i
lectui,
,•,,,,..,,
potest naDeruntelleclio actua-
. .

mtelleclin,
.

est
.

ejus accidens
.
,

per
non aliler. i*
lis
•ii"
Hiius
u*x
oDjecti,
-
,

sed non potest ha-

i

accidens,
•
i
•

quia quandoque conlm-

i
 QU.ESTIO XV. 1 V 1

genter inest, quandoque non ; igitur /'<></<> activum quando est sequivocum,
si solum illml esl principium acli- necessario est perfectius forma causata,
vura respectu intellectionis, inlel- ut patet in i. dist. 12. et dicit perfec-
lectio ii"ii essel propria perfectio in- tius formacausata, quia propriedicitur
tellectus vel hominis. causari non forma infor-
totum, et

bt a
Itera secundo probatur, quod nec
' l
mans, sicut dicimus album causatur,
i

totalis activitas convenial intellec- et non proprie albedo, sicut intelligens

ctu.
tui, quia actus videtur propria simi- causatur, et non intellectio, modo
litudo objecti. Videtur eliam sortiri nun dicitur perfectius toto, ut com-
speciem ab objecto, licet non sicut prehendil utrumque,sed porfectius for-
a principio forraali iutrinseco, ta- ma informante causata.
men sicut a per se principio extrin- (h) Secundo probatur idem % etc.

seco.Videluretiam essentialiter de- In ista ratione nota aliqua, primo

pendere ab objecto, propter quod quod intellectio elieita majori conatu
referturad ipsum in terlio modo re- est perfectior, scilicet intensive ;
pa-
lativorum ; hoc autem uon videre- tet, quia substantia, et intensio actus
tur verum, (k) si objectum esset est a causa actus, ut_ patet a Doctore
tantum causa per accidens, vel cau- in primo, dist. 17. ab eodem enim est
sa sine qua non. intensio et substantia actus. Modo
Concedo igitur auctoritates prius quando causa agit majori conatu, id
adductas ad quascumque affirmali- est, majori virtute, tunc producit per-
vas, sive de intellectu, sive de ob- fectiorem actum, sicut patet quando
jecto. Verum quidem est, quod aliquis toto conatu figitur in visibili,

utrumque istorum aliquo modo est tunc perfectior et intensior visio cau-
activum ad intellectionem, sed satur. Secundo nota, quod intellectus
activum partiale ambo autem inte-
; sibiderelictus semper agit actuali co-
graul unum activum totale. natu, quando objectum est aeque prse-
sens, ita quod major et minor cona-
tus non est ab intellectu ut intellectus,
COMMlvNTAKirs. sed hoc est a voluntate sic intelligen-
do, quod potest firmare intellectum

24. (T) De isto articulo. Doctor prius po- in actu intelligendi, et quanto plus
tellec- nit intentionem suam, et post solvit firmatur a voluntate, tanto intensius,
i et ob-
Ctlllll rntiones sive auctoritates pro utraque et majori conatu intelligit. Sed de hoc
Dcur-
t in r i- parte. Dicit ergo, quod utrumque, sci- vide Doctorem in 2. d. 42. ubi hanc
le priu-
i aulivi licetintellectuset objoetum <<></</// ,-i/ iu mnteriam prolixe exposui.
ipectu
ratioae principii actiui respectu i/i/el- (i) Tertio principaliter ostendit sic,
lellec-
iom«.
lectionis. VI hoc videtur haberiex Au- operalio illa non est per se perfectio

guslino, etc. agentis. quam ipsum elicit mediante

(g) In hac conclusione. Deinde addu- aliquo suo accidente prxcise pcr acci-
cit rationes pro conelusione, quia dens, etc. Sequitur, igitur si solum il-

quando objectum est prxscns inteitectui, ln</ est principium activum rcspectu
potest haberi intettectio actualis illius intettectionis, infeliectio non csset pro-
objecti, etc. Sequitur : Principium per- pria perfectio inlelleclus, vel hominis.
 !

U2 QUODLIBET.

Patet, quia non inesset ipsi per ali- Sed hic sunt duo dubia Pri- : If

quid sibi intrinsecum, sed mere per nium quomodo ista constituunt
extrinsecum, quia tantum per spe- unum perfectum priucipium. Se-
ciem intelligibilem objecti, quae est cundum de quibusdam auctoritati-
ipsi intellectui lantum aecidens per bus adduclis, putade illa Augustini,
accidens,etsicessetmultum vilifacere ex ipsa scientia nascilur verbum,
naturam ita perfectam, qua; tamen quomodo isla facit pro objeclo, et
dignificari debet quautum potest, nisi similiter illa Aristotelis 2. de Ani-
appareat manifesta contradictio ; hic ma, scientia aulem universalium
autemnulla apparet contradictio. est.

(k) Hoc?ionvidereturverum,siobjec- Ad primum quod causae

dico,

tumesset lantum causa per accidens, concurrentes quandoque sunt ejus-

vel causa sine qua non. Patet, quia dem ralionis et ordinis, ut plures

anima per accidens, vel a causa sine trahentes navem ;

quandoque vero
qua non, nihil per se et essentialiter sunt alterius ralionis et ordinis, et

dependet ut mensuratum a mensura. hoc dupliciler quandoque poste-

;

Nota. Et adverte, cum dicit de similitudine rior habet virtutem suam a priore,
exemplum, Sol et pater in genera- Vide ll
objecti, debet intelligi de similitudine GfD. <
per imitationem, et illa, et tunc objec- tione hominis quandoque posterior
;
maliuu»
finei

tum est causa intellectionis, vel sal- non habet virtutem suam a priore, Text. i

tem aliquid virtualiter continens nec dependet in habendo suam vir-

illud, sic intelligendo, quod actus in- tutem ab ea, sed tantum dependet
telligendi immutetur essentialiter ob- ab ea in agendo secundum suam
jectum. Etde hoc satis dictum est in virtutem, ita quod superior princi*-
qusest. 13. quodlibet, ct in primo, dist. palius agil, et inferior minus princi-
Mater
3. r/uosst. 7. paliter agit. Exemplum forte de pa- tive cj
tre et rnatre in generatione prolis, currit I
Gaetera usque ibi : De tertlo primi generali
principalis, patent ex dictis hic et in ut enim videtur haberi ex 10. de nem

primo, dist. 3. q. 8. et dist. 17. Animalibus. mater aliquo modo se

habet active, quod videtur rationa-

SCHOLIUM.
bile, cum formam ejusdem speciei
consequatur virtus ejusdem speciei.
Explic.it quomofio objectum et intellectus
rationis, quarum
Mas autem et foemina non differunt
sint duae concausae diversae
neutra ab altera accipit virtutem, de quo l.tte, specilice secundum
Philosophum
l. dist. 3. q. 7. n. 20. et q. 8. n. 2. Probat 10. Metaph. Mater aulem virlutem
intellectum esse principaliorem causam respec-
movetur,
suam activam non habet a patre,
tu inlellectionis, ad .|uam naluraliler
non vero respectu visionis bealae. Explicat loca nec in habendo ipsam ab illo de-
Augustini et Philosophi contonniter ad resolu- pendet, dependet ab ipso in
sed
tionem suam, de effectivo concursu utriusque agendo secundum ipsam virtutem,
causaa ad intellectionem. Vide eum, i. dist. 3.
etagit minus principaliler.
q. 7. n. 37. ubi solvit arg-jmenta tribuentium
totam activitalem specini, et n. 27. ubi solvit Ad propositum, inlelleclus et ob- Iutellecl
et obj'
argumenla GolTredi negantis omnem aclivita- jectum non concurrunl primo modo, tllll) sit
duaecai:
tem aninune, et n. 24. ubi refellit argumenta
quia ille concursus non esl necessa- diver^ae
Henrici tribuentis tutam aciivitatein ipsi ani- tionis,

mae. rius ex ratione concurrentium, sed ueulra

 Ql.KSTlo XV. 143

M acci- tanlum ex defectu virlutis in uno, facilitante ad similes actus, aed pro
r
i! d"qnia si duplicaretur virtus uiiins, illo, per quod objecturn est preesens,
ipsum
'

! l>r e
"
, sulum sufficerel ; non sic ui actu intelligibile, sive | atuF
& pe '
hic, quia quanlurncumque sit < I
>
species intelligibilis, sive aliquid
jectum perfectum, vel intellectus aliud. Scientia enim <
i
si illud se-
perfeclus, neutrum tamen causarel ('11111111111 Aristotelem, secundum
actum sine alio, nec concurrunl se- quod anima educitur de potenlia
cundo modo, quia intellectus non essentiali ad accidentalem. Hoc au-
habel virtutem suam activam ab tem preecedit omnem aclualemin-
objecto, nec e conversq! Tertio i.ui- telleclionem, quia illa est terminus
tur modo possunt dici concurrere. potentiee accidentalis. Scien ia l enim
Quod autera eorum sil principa- acquisita ex actibus, et facilitansad
lius non oportel discutere. considerandum, non praecedit om-
ll. Ad secundum dico, quod ista tria nem actum intelligendi.
id ?it accipil Augustinus pro eodem, ver- Similiterapud Augustinum, scien*
Cst. bura gigni de memoria, et verbum tia csl formalis ratio, secundum
Pnfe- gigni descientia in memoria, el ver- quam memoria est pariens, sive gi-

Iua.de
Dum e'o m ( ' e re nola >
(
I
ll ' ;l
P er gnens. Ista uulem scientia acquisita
i« cl °- scientiam intelligit actum primum, ex multis consideralionibus non
per quem anima esl in actu suffi- est formalis ratio gignendi quam-
cienti ad actum intelligendi, el in cumque intellectionem, imo gigni-
virtute illius primi actus gignitur tur ex multis praecedentibus.
verbum, et in illo actu primo relu- quod illa auctoritas L2.
Si dicas,

cet objectum, et pro lanto dicitur super Gen. non affirmat tantum de
gigni de objecto ; igitur de scientia anima, sed eliam negat objectum
gignitur, ul de principio formali gi- agere in animam.
gnendi ; de objecto autem ut relu- Similiter Aristoleles 11011 tantum
cente in illo principio ; de memoria conceditur objectum agere, sed vi-
vero ut continente illud princi- detur negare intellectum agere,
pium, quod omnestales auctori-
ita quia videtur ponere quod inlelli-
tates Augustini secundum intentio- gere sit pati quoddam.
11*111 illius loquunlurpro auctoritate Ad primum posset dici quod Au- 2. et 3. de
Auima<
objecli. gustinus negat objectum agere
ibi

»nima Consimiiiter et illae aucloritates in animam immediate secundum

Gt 5
kde' Aristotelis, qiue dicunt quod per esse materiale, quod habet extra ani-
ns!' scientiam possumus cum
intelligere mam.
volumuS) et in secundo deAnima, Ad srcunduin, Aristoich^s \idotui'
scientia est universalium ; et in ter- frequentius loqui pro activitate ob-
lio de Anima, cum <mi<-in ////<!<///</- jecti, et passibiiilate potentiae.
<///< fiant, ul habetur supra. Cujus ratioest, quiacommuniterlo- 2doAnJ-
•>
,,. matext. 24
*• ,

Et est mtelligendum, (jikmI tam cutus si de potentus animde, iu-

<
i

r
?
11
" Au^uslinus quam Arisloteles acci- quantum sunl illa, quibus formali-
' ' *
iiiiiin

' "i • pit scientiam uon pro liabiiu illo ler possumus operari, inii.i de sen-
' '
11 est . . .
'
.

ens. acquisito ex actibus frequentatis, et su, mquantum est, quo possumus

 141 QUODLTBET.

formaliter sentire ; de intellectu

et et passivum dislinguunt potentias ^ ad e J t

quo intelligere, sicut loquitur de in anima.

anima, ut est illud quo formaliter Secundo ad idem sic Pliiloso- AmmaJ:

vivimus. Nunc autem licet inlel- phus3. de ^4mma,distinguens intel- 37 el | -

leclus active causel intellectionem, lectum agentem a possibili, sic ait :

non tamen dicitur intelligere in- Est enim intellectus hic quidem ta-
quantum oausat, quia si Deus cau- lis, quod est omnia /ieri, et de
saret illam eamdem intelleclionem, agente, ille antem quo est omnia fa-
non tamen dicitur inlelligere illa in- cere. Ex hoc videtur sequi quod in-
tellectione, sed intellectus ille in tellectusagensada^qualur possibiliin
quo causatur intellectio; igitur et ralione activi et passivi. Est igitur
modo intellectus dicitur intelligere, activus, et ornne illud, cujus possi-
non quia causat, sed quia recipit in- bilis est receptivus, et per conse-
tellectionem. Et sic verum est quod quens ad intelleclionem.
intellifjere est quoddam pati, quia Praelerea idem sequitur de inlel-

intellectum intelligere non est nisi lectu agente, est sicut habitus qui-
ipsum recipere intelleclionem. Ista dam, et ut lumen ;
lumen aulem
q . i3. 8U p. autem auctoritas 9. Metaphysicae, si intellectuale videtur esse principium
faciat pro activitate objecti, vel non, activum cognoscendi veritates in-

patet ex qusestione de aclu cogno- telligibiles, secundum illud 12. de

al. s)-
scendi et appelendi. Trin. i5. Mens rebus inielligibilibus junc;'

naturali ordine, disponente condi-

iore, subjecla, sic ista videt in qua-

SCHOLIUM. dam luce sui generis incorporea,

quemadmodum oculus carnis videt,
Ponit primo quatuor argumenta suadentia
quse in hac corporea luce circumad-
intellectum agentem, tanlum esse activum, et
possibilem minime activum esse. Secundo, jacent.
adducit alia quatuor argumenta suadentia in- Preelerea ibidem sequitur, semper Text
tellectum possibilem esse activum.
nobilius est agens patiente, et prin-
cipium materia ; igitur impassibilis
13. De terlio primi articuli principa- est substantia in actu ; igitur vult
lis, videndum est an illud in parte quod intellectus agcns est nobilior
intellectiva, quod activum ad
est possibili, vel saltemnon minus no-
intellectionem, sit intellectus agens bilis. Nunc autem imago consistit in
Arguitur
varie, pos- vel possibilis. Videlur quod agens, eo, quod optimum est in noslra na-
sibiletn
non esse
quia inlellectuspossibilis recipit in- tura, ut probatur io primo articulo
activum. telleclionem ; si igitur cum hoc sit per Augustinum igitur inlelleclus
;

aclivus respectu intellectionis, pari agens perlinet ad imaginem, sed

ratione posset dici quod respeclu non potest pertinere nisi ad memo-
speciei intelligibilis quam recipit, riam,patet;sed cum memoria habeat
esset aclivus, et itanon requireretur conservare objectum, vel spe-
intellectus agens ad aliquem actum ciem objecli, et exprimere, vel gi-
in intellectu. gnere nolitiam actualem ejus, pa-
Confirmatur illud, quia activum tet, quod inlelleclui agenti non po-
 QUiESllO XV, 145

tesl compelere primum, quia uon dine ad illum ordinem ; et ista vide-
esl virius recepliva, nec conserva- turesse ratio Augustini I-. super
liva igitur competit sibi secundum,
; Gen. '-.). Sed quando objectum lii

Bcilicel exprimere notitiam. de actu intelligibili, actu intellec-

C
w 'v?.'
S 'I pro alia parte, scilicel intel- tura,non transferlur sic de ordine
lectu possibili, arguitur primo per ad ordinem igiti r non requiritur
;

illud Aristotelis, quod intellectus ibi intellectus agens.

agens est sicut lumen. Commenta- Confirmatur, quia ad hoc quod
lor vuli ibi, quod sicut lumen facit intellectum fiat actu volitum, non
quodammodo potentia colorem actu ponilur lalis Iranslatio ab ordine in
colorem, sic intellectus agens facit ordinem, ethoc ideo esl, quia actu
de potentia intelligibili actu inlelli- intellectum est sufficienter propor-
gibile : igitur actus ejus terminatur tionatum volunlati. Cum igitur actu
ad objcctum actu intelligibile, ethoc intelligibile habens essein memoria
praecedit intellectionem. intellectiva, sit aeque sufficienter
juem. Confirmatur per illud 3. de Ani- proportionalum intelligibile, ad hoc
ma, com. 18. ubi vultCommentator, sciticel, ut sit aclu intellectum, se-
quod si res haberenl esse eo modo quitur quod ibi non requiritur virtus
quo posuit Plato, non oporteret po- transferens dc ordine ad ordinem.
nere intellectum agentera ;
igitur Praeterea tertio, si inlelleclus 1 o.

non ponitur nisi ut per ipsum

i
•

objectum actu universale sed

-i ;
i i

lioc
flat agens esset per se activus ad
i •

lectionem actualem,
,

pan
.
intel- Au propter
.

ratione
agere et
paBdicitur

pra3cedit actualem intellectionem. ubicumque poneretur potentiam 'agen"'"*

po88lblh8,
n.is. Praaterea secundo, secundum esse activam ad propriam operatio-
^nbj Coramentatorem, intellectus agens
~ nem, etcum '
hoc etiam potentiam
i.Vide .
l

.d.4o. ponitur, ut per ipsum transfpralur receptivam talis operationis, ibi es-
DDua objeclum de ordine in ordinem. set distinguere potentiam agentem
rre Quod sic intelligi potest de ordine et possibilem, uipote voluntatem
6
«rinfi stMisiltiliu ii) ad ordinein intelligibi- agentem, et voluntatem possibilem,
aC. liuni, et per consequens de ordine secundum communem opinionem
corporalium ad ordinem spiritua- qute ponit voluntatem activam, et
liuin »'t quare requiritiir ibi ali-
; eliam receptivam volitionis ; et si-

quod Lransferens proprium, ratio militer sensus ponatur activus,

si

videturesse, quiaagens quod habet propter hoc forte quod sensatio vi-
esse corporale, non habet rationem detur nobilior ipso objecto sensi-
a^entis, nisi in passura corporale, liili extra, essel distinguendum de
propter hoc quod tale agens requirit sensu agente el possibili. Cum igitur
passumapproximatum sibi localiler, Philosophus istam distinctionem de
quia si non essel localiter praasens, agente et possibili nusquam ponat
essel liili agenli quasi non prae- i!>i, nisi in intellectu, sequitur quod
sens ; igitur nunquam aliquod cor- isla differentia non esl propter illa,

porale potesl esse ratio immediate quae communiter inveniuntur in

causandi aliquod spirituale, nec per aliis non

potenliis, el ita propter
consequens transferendi ab illo or- agere et recipereactionem.
Tom xxvi. 10
 n

1 i<> Ql ODLIHET.

Praeterea quarto, videtur esse bet objectum in reprsesentari, quale

contraillud idom 9. de Trin. el ult. habet repraesentativum correspon-
a connoscente et corjnito paritur no- dens ; et ideo translatione reali

titia ; autem agens non

inlelleclus facta in repraesentativo, quando de
est cognoscens, sed solum possibi- corporali gignitur spirituale, scili-
lis ; igitur ab illo paritur intellectio, cet de repraesenlativo singulari gi-

et pcr consequens aclive se hal)el gnitur repraesentativum universale,

respectu intellectionis. consimilis dicitur vel intelligitur
translatio in objectis de^corporali ad

SCHOLIUM. spirituale, vel de singulari ad uni-

versale.
Si teneatur prima via tribuens tolam activi-
latem intellectui agenti, dicendum erit, quod
Secunda actio poneretur (m) per Doctrii
siugulau
habet duas actiones ; unam, qua transfert ob- quam de potentia intellecto fieret Intelle<i
a^ens #
jeclum de ordine corporalium ad spiritualium, actu inlellectum, ubi similiter intel- cit de
faciendo de potentia intelligibili actu intelligi- tenlia
ligitur faclio metaphorica ex parte tellecll
bile ; alteram, qua facit de polentia intellecto actu inft
actu producendo intellectionem.
intellectum, objectorum correspondens factioni lectui

Juxta hoc dal modum respondendi argumentis reali ex parte eorum, quibus tendi-
in contrarium, positis num. 14. Auctoritales
tur in objecta, quia realiter speciem
adductse loquuntur de prima actioneintellectus
intelligibilem sequitur actualis in-
agentis, quia hoec est magis propria, quia
nulli alii potenliae competit, sed non negant ei tellectio, prima translatio
et sicut
secundam actionem, licet de ea mentionem de potentia ad actum, sic etiam se-
non faciant, quia est communis cum aliis po-
tentiis.
cunda diceretur fieri per intellectum
agentem, tam ex parte objectorum,
16. De isto articulo (1) si prima via et hoc metaphorice, quam ex parte
Duae ac- tenetur, posset dici quod intellectus illorum, in quibus relucent objecta,
teBectui" agens habet duas actiones ordina- et hoc realiter pro tanto, scilicet
agenns.
tag ^ Prima est facere de potentia in- quod virtute intellectus agentis de
telligibili actu intelligibile, vel de phantasmate gigneretur species in-
potentia universali actu universale. telligibilis, et sic metaphorice de po-
Secunda cst, facere de potentiain- tentia intelligibili gigneretur actu
lellccto actu intellectum. Primum inlelligibile ; et eecundo virlute
intelligitur sic, quod virtute intel- speciei intelligibilis gigneretur ac-
lectus agentis de phantasmate in. tualis intellectio, et sic melaphorice
phantasia gignitur species intelligi- loquendo in objectis de potentia in
bilis in intelleclu, vel aliqua ralio, intellecto fleret actu intellectum.
in qua actu relucet inLelligibile, quae Consimiliter posset poni duplex 17.

breviter loquendo dicatur species passio ordinata in intellectu possi- Duple

passio *

imagiua- inlelliaibilis,
° et istam gignitionem bili correspondens isti duplici ac- possib
bile quo- . .
respec
modo sit realcm repraesentativi de repraesen- tioni intellectus agentis, quarum iutellecli
iutelligi- ,. :
. . .
, agent
biie. tativo concomitan quaedam
dicitur primaesset receptio speciei intelli-
gignilio melaphorica objecli de ob- gibilis a phantasmate per primam

jecto, sciliccl intelligibilis d(> iiuagi- actioncm intellectus agentis, et se-

nabili, (]iiod ideo rationabiliter di- cunda esset receptio inlellectionis a
citur, quia tale esse objectivum ha- specie intelligibili per secundam ac-
 QILESTIO XV. 147

tionem intellectus agentis. Etsecun- sie intelligendo, hoc est, praeparan-

diiiii hoc diceretur, quod ad memo- tem objeclum suum, ut. sii actu voli-
riam intellectivam pertinent intel- bile, sicul intellectus agens praepa-
lectus ageus el possibilis. Agens ral objectum suum, ut sii actu in-
quidem, non quantum ad primam telligibile, quia quando objectum
actionem, quae est facere de poten- est actu intellectum, esl actu volibi-

tia intelligibili actu intelligibile, le. Non igitur requiritur aliqua actio
imo illius actionis terminus esl me- praeparans objectum voluntati. [llae

moria in actu, quia per illam actio- igitur (p) auctoritates affirmant,
uem esl inteliectus habens objec- quod verum est primo actu intellec-
tum actu intelligibile sibi praesens. tus agentis. Etsi quandoque dicatur,
S quantum ad secundam aclio-
<1 quod propter illum solum ponitur
nem, quiacum memoriae sil expri- intellectusagens, verum est, ut talis
mere actualem notiliam, vel intel- virtus esl propria intellectui, quia
lectionem, el intellectus agentis esl tantum potentia praeparans
ibi

secunda actio sil agere ad istam ac- objectum, praeter secundum enim
lionem, intellectus (n) quantum ad actum, non est proprie in intellectu
secundam ejus actionem, includere- talis virtus agens, nam aliae poten-
tur in memoria. Intellectus autem tiae possunl agere ad operationem,
ju»s>iliilis. quantum ad primam ejus praesupposito objecto.
receptionem, qua scilicet recipil
actu intelligibile sibi praesens, dici-
turmemoria, ei quantum adsecun- COMMENTAIUUS.
dain receptionem, scilicet actualis
intelieclionis, dicitur intelligen- (l) De isto articulo si prima viatenea- 25.
lia. tur, scilicet quod intellectus agens Quomodo
,, , , , i • •. .• l t • i
se liabeat
joien- Et secundum noc responuen [o) sit activus, posset dici tam ag-cns iuteiiectus
a °' eus
adi- posset ad illa quae videntur adducta quam possibilis, habet duas. actiones
emet m cuii Irariuni per hoc quod actio
,
ordinatas, sic intelligendo quod intel-
bll,m •
ahsirahendi, quae esl prima actio lectus agens respectu illarum actio-
iutellectus agentis, est magis pro- num, puta speciei intelligibilis, et in-
pria sibi, quam secunda, quae sl <
i
tellectionis actualis active se habet,
causare intellectionem, quia illa et potentialis respectu earum mere
potest competere aliis potentiis ;
passive se habet, ut ipse inferius ex-
nulla aiilcin alia transfert objectum ponit.Primo ergo exponit de illis, ad
suum de ordine ad ordinem, sic in- quas agens active se habet, prima
telligendo de ordine corporalium ergo actio est faccre de potentia intel-
adordinem spiritualium, imo volun- ligibili actu intelligibile, Vel de po-
las, licet causando actum suum, se- tentia universali actu universale. Se-
cundum aliquos, per hoc metapho- cunda est facere de potentia intellec-
rice transferal objectum suum de tu actu intellectum ;
prima, scilicet
ordine intelligibilium ad ordinem actio quae est vere realis (qui termi-
appetibilium, tamen ista trahslatio natur ad terminum vere realem. sci-
non rcquirit voluntatem agentem, licet ad speciem intelligibilem, qua3
 148 QUODLIBET.
est qualitas absoluta) intelligitur sic, nunc, sive album existat, sive non, et
quod virtute intellectus agentis de tunc album ut sic repraesentatum, ha-
phantasmate in phantasia gignitur bet esse tantum imaginabile, quia
species intelligibilis in intellectu, vel tunc virtus phantastica cum illa spe-
aliqua ratio, in qua actu relucet in- cie reprassentante, quae proprie dici-

telligibile, quae breviter loquendo di- turphantasma, potest causare actum

catur species intelligibilis. Gum dicit, imaginandi terminum ad album sic
quod gignitur species intelligibilis de repraBsentatum ; causata vero specie
phantasmate, non intelligitur ly de ut intelligibili albi ab ipso phantasmate
de causa materiali, sed ly de intelligi- et intellectu agente, quae est species
tur virtualiter, id est, quod gignitur intelligibilis repraesentat ipsum al-
species intelligibilis de phantasmate, bum, non ut singulare, sed tantum in
quia phantasma contineteam virtuali- universali, quia est reprgesentativa
ter, partialiter tamen, ut expositum quidditatis non singuiaris, nec cum
est in prhno, dist. 3. quasst. (j. Et sic conditionibus singularibus, ut patuit
phantasma et intellectus agens sunt in primo,dist. 3. quaest. 6. tunc album
du£e causaa partiales integrantes sic repraesentatum habet esse actu in-
unam totalem respectu speciei intel- telligibile, quia tunc immediate potest
ligibilis, licet intellectus agens sit causari actualis intellectio terminata
causa principalis, ut patuit in primo, ad album in universali. Et sic potest
dist. 3. qitKSt. 8. et hsec gignitio spe- concedi quod album ut habet csse in-
ciei est vere realis, eo quod ad termi- telligibile, gignitur de albo ut habente
num realem, scilicet ad speciem ut esse intelligibile, et ista gignitio dici-

dixi. Et ad istam gignilionem realem tur tantum metaphorica, quia album

rcprsesentativi, scilicet speciei intelli- utsicpraesens phantasmati, habet esse
gibilis, dc reprsssentativo, scilicet tantum secundum quid et similiter ;

phantasmate, dicilur concomitari qum- album ut praesens speciei intelligibili,

dam gignitio metaphorica (quae dicitur habet tantum esse secundum quid. Et
metaphorica, quia non terminatur ad ideo conceditur quod gignitur intelli-
terminum realem, nec est a causa gibile abimaginabilimetaphorice, non
realiter agcnte) objecli de objecto, sci- quod imaginabile aliquomodo causet,
licet intelligibilis de imaginabili, id sed ex hoc solo. quia a phantasmate
est,quod quando realiter de phantas- partialiter causatur species intelligi-

mate, quod repra^sentativum objecti, bilis vere realiter, et quia phantasma

habentis esse tantum imaginabile, gi- repryesentat illud idem objectum cum
gnitur species intelligibilis, quae est objecti conditionibus materialibus, et
repraasentativa objecti habentis esse sic habet esse imaginabile, et species
intelligibile, tunc concomitatur alia intelligibilis repra^sentat in universa-
gignitio metaphorica, scilicet de ob- li. et non sub conditionibus materiali-
jecto imaginabili gignitur objectum bus, et tunc habet esse intelligibile.
intelligibile. Et hoc est quod dicit ibi : Quod ideo

2Q^
Pono excmplum, species albi exis- rationabiliter dicitur, quia tate esse ob-

Exempium. tens in virtute phantastica repraasen- jectivum habet objectum in repra?sen-

tat ipsum album singulare cum hic et tari, quate habet repraesentativum cor-
 Ql .ESTIO XV. 149

respondens, etc. Kl vult dicere, quod virtute phantaslica el phantasmate, el

quando una species objectigignilur de jn tali actu imaginandi, tunc objectum

alia specie ejusdem objecti eo modo dicitur actu imaginat.um, et ut sic,

quo species genita repraesentat objec- dicitur potentia intellectum potentia,

tum, et gignens repraesentat, quod scilicet proxima. Quarta est gignitio
btiam eodem modo dicitur unum ob- realis quae est actualis intellectionis
jectum gigni dealio.Cum ergo spe- objecti relucentis in specie intelligi-

cies in phantasia, quae dicitur phan- bili, qua potentia intellectiva actu in-
tasma sit vere corporalis, quia infor- telligit objectum, et talis intellectio
mat, organum eorporale, et species causatur ab intellectu agente, ct spe
intelligibilis spiritualis, quia informat cieintelligibili ; et in isto actu intelli-
immediate intellectum ; et similiter gendi objectum habet esse intellectum
phantasma reprsesentat corporalc, actu, et tunc objectum ut actu intel-

quia objectum cum conditionibus cor- lectum, dicitur metaphorice gigni de

poralibus et species intelligibilis re- objecto potentia intellecto, scilicet de
prajsentat universale, naturam
sive ipso objecto ut actu imaginato, quia ut
in esse quidditativo, sequitur quod sic, dicitur potentia intellectum. Est
quando species spiritualis gignitur de tamen diilerentia in prima actione et

corporali, quod etiam objeclum repra> secunda, quia in prima dicitur pro-
sentativum per speciem spiritualem prie melaphorice gigni de intelligibili
dicitur gigni abobjecto corporali, quia in potentia, intelligibile in actu, quia
ab objecto ut repreesentato a specie species intelligibilis per quam objec-
corporali, scilicet phantasmate. tum habet esse intelligibile in actu
(m) Secunda actio poneretur per realiter gignitur a phantasmate, licet

quam de potentia intellecto fiact actu partialiter, per quod phantasma ob-
intcUectum, etc. Et nota, quod objec- jectum est in potentia imaginabile.
tum potentia intellectum accipitur pro Sed in secunda reali non dicimus
objecto actu imaginato, et aclu intel- quod actualis intellectio,, per quam ob-
lectum accipitur pro objeoto actu ab jcctum habet esse actu intellectum,gi-
intellectu cognito. Est ergo realis gi- gnatur ab actuali imaginatione, per
gnitio primo phantasmatis, in quo quam objectum habet esse intellec-
relucet objectum imaginabile se- ; ttim potentia, nec per consequens
cundo, speciei intelligibilis, in qua re- ita proprie [dicimus objectum actu
lucet objectum ut intelligibilc, et sicut intellectum metaphorice gigni de
de phantasmate realiter gignitur spe- objecto potentia intellecto, sicut in
cies intelligibilis, sic metaphorice de prima. Sed quia tamen actualis intel-
objecto relucente in phantasmate gi- lectio objecti praesupponit actumima-
gnitur objectum relucens in specie ginandi esse idem objeclum, dicimus,
intelligibili, modo praeexposito. Terlia non tamen proprie, quod intellectio

actio realis est gignitio actualis ima- aclualis realiter gignitur de actuali
ginationis, sive actualis actus imagi- imaginatione, el sic objectum, utactu
nandi, quo virtus phantastica actu intelleclum, dicitur metaphorice gi-
imaginatur objectum relucens in gni de objeclo potentia intellecto,

phantasmate, et hic actus gignitur a quia sicut per actualem imaginatio-

 150 QUODLIBET.
nem tenclitur a potentia in objectum ad secundam receptionem, scilicet ac-
a potentia, scilicet phantastica, sicper tualis intelleclionis, dicilur inteltigen-
actualem intellectionem lenditur ab tia, quia tunc liabet actualem in-
intellecto in objectum. telleclionem, qua actu intelligit

28. Nota etiam quomodo ista differant, objeetum, et qua formaliler dieitur
objectum potentia intelligibile ; ob- intelligens.
jectum actu intelligibile ; objeotum (o) Et secundum hoc responderi pos-
polentia intellectum; objectum actu setadilta, etc. Cum dicit, quod propria Acti<
e ! pn X
intellectum. Primo modo tantum re- aetio intellectus agentis est abstrahe- e ?t i

aC
lucet in phantasmate secundo modo
; re ; ista abstractio objecti nihil aliud ]'

e(
age
in specie intelligibili modo
; tertio in est nisi causare speciem, per quam
actuali imaginatione quarlo modo
;
in objectum fit pra^sens intellectui in
actuali intellectione. Primo modo ut ratione actu intelligibilis, ut exposui
comparatur objectum potentia intelli- lib. 1. disl. 3. q. 6. Et sic dicitur trans-
gibile ad objectum actu intelligibile ferre objectum de ordine in ordinem,
dicitur esse in potentia proxima ad et hocest proprium intellectui agenti
Dupiex est
} actu intelligibile,
10C u t postea sit ut nulla autem alia potentia transfert
passio. ' r ° r
Meiiusnon vere obiectum non relucet in phan-
J r obiecturn
j
suum de ordine in ordinem,
potestdici.
tasmate dieitur tunc in potentia re- sic intelligendo de ordine corporalium
motaad objectum actu intelligibile, et ad ordinem spiritualium. Licet enim
ut relucet in specie sensibili existente virtus phantastica transferat objectum
in sensu exteriori dicitur in potentia de ordine sensibilium ad ordinem
imaginabile, et ut relucet in phantas- imaginabilium ;
patet, quia causan-
mate dicitur actu imaginabile ; ut do phantasma objecti, tunc objectum
vero nonrelucetin aliquo sensu, dici- est actu imaginabile, quod prius fuit

tur in potentia remota imaginabile. potentia imaginabile, tamen utrobi-

(n) Intellectus agens quantum ad se- que objectum est preesens cum con-
cundam cjus actionem includeretur in ditionibus materialibus et corporali-
memoria, ita quod memoria prout est bus, ut supra patuit nunquam tamen
;

expressiva notitia v
includit intellec- potest causare speciem, per quam ob-
tum agentem, et speciem intelligibi- jectum sit actualiter intelligibile, quod
lem integrantes unam totalem oausam ut sic, dicitur habere esse spirituale

notiticC, sed intellectus agens est pro quanto, scilicet non est preesens
principalis causa. Sedinteltectus possi- sub conditionibus corporalibus, ut su-
bilis quantum ad primam receptionem, pra patuit. Et quod nulla alia potentia
qua, sciliccl recipit actu intelligibile sic transferat, probat per argumen-
sibi prxsens, quod tunc est, quando tum a fortiori, quia hoc magis videtur
recipit speciem inlelligibilem, per competere voluntati, cui tamen non
quam dicitur objoctum actu intelli- competit, quee licet secundum aliquos,

gibile prsesens intelleetui possibili, causando actum suum per hoc meta-
tunc talis intellectio dieitur memoria, phorice transferat objeetum suum de
non tamen produetiva, sed conserva- ordine intelligibilium ad ordinem ap-
tiva speciei intelligibilis, qua3 perlinet peliljilium,tamenista translationonre-

ad memoriam activam. Et quantum quirit voluntatem agentem, sic intelli-

 QU.-ESTIO XV i:;i

gendo, hoc est,prseparando objectum taotum transfert objeclum de ordiue imagioa-

li _., _j_ Lilium ud ordincm intelligibilium. A(i argu-
suum actu vomnlo, quia quando
,
i
ut sil ,_ .. -
.
1
monta posila, n. 13. contra hoc. Ad primum,
objectum est actu intellectum, es( actu quod 1)0trnt ia operativa non est activa buj ob-
volibile. Sed non est sie quando ob- jeeti, et ideo intellectus possibilis non cst acti-
vus s P ccici > 9 uia sic quodammodo efQceret
jectumest actu imaginatum, est actu
suum oLjectum. Ad secundum, Lcrie cxponit
intelligibile, uisi enim prius in intel-
quomodo intellectus agcntis sit omnia facere,
lectu possibili esset causata species scilicet aclu inlelligibilia. Ad torlium, quomodo
veritas principii relucet per aclionem intellec-
intelligibilis, quam est actu in-
per
tus agentis, quia producit speciom, sine eo
telligibile, uunquam objectum possel quod concurrat ad intellcctionem immcdiatc.
poni notu intelHgibile, etiam quibus- A d quarlum, ogens esse perfectius possiLili,
CUmque aliis positis in potentiis sensi- quatcnus respicit sensibilia, non aliter, quia
• , • • facit intellicjiLilia, Jjuxta hoc dicendum, possi-
tivis tam lutenonbus quam extenon- ... ,
_ . .
1
Lucm, non agcntcm, spectare ad imaginem, ut
bus. Ei de hoc prolixe diotum est in dixi n J7. Problematicus tamen manet Doclor,
.

primo, dist. 3. q. 6. ubi probatur ne- sed tencndo non dari distinctionem realem
potenliarum, primam viam, qua; ponit agen-
oessitas speciei intelligibilis respectu
tem tanlum esse activum, praefert alteri. I)e
notitia» abstractivs objecti. potentiarum distinctione vide Scot. 2. dist. 16.
(p) UisB igitur auctoritates af/irmant, uLi ostendit non distingui realiter inter se, vel

dc primo actu intellec- aL anima. De snccieLus et ulroque intcllectu,

quod verum est
late Doclor. i. dist. 3. qua;st. 0. 7. 8.
tus agentiSj etc.
Hic adverte, quod hoc dictum non
est absolute intelligendum, non enim Si vero teneretur aliavia, scilicet
18.
album ut aotu visum a potentia visiva, quod illud animae, quod cst activum Intclleclus
possibilia
est tunc actu imaginabile, quia ne- ad intellectionem, est intellectus
intrat ra-
possibilis, et quod intellectus agens tionemnie-
cessario requiritur species albi in vir- moriac, se-
tute phantastica repraesentans ipsum habet tantum actionem abstrahendi cuudum
hanc son-
in ratione objecti actu imaginabilis. objectum, tuncessetdicendum, quod tentiam.

Sed hoc forte dicit quod in virtute intellectus agens non perlinet ad
phantastiea non est ponenda aliqua memoriam ; sed actio cjus termina-
virtus activa, quae sit causativa talis tur ad memoriam, et hoc respectu
speciei. per quam objectum est actu sensibilium, quia terminatur ad
imaginabile, sed causata specie sen- i 1 Ltini formam, \)qv quam objectum
sibili in sensu exteriori, statim illa aclu intelligibile relucet intellectui,
causat aliam in virtute phantastica ut el forma constituens perfec-
illaest

causa talis, per quam objectum est tam memoriam. Respectu autem
praesens virluti phantasticee ut actu mere intelligibilium, puta spiritua-

imaginabile. Si tamen, teneatur pri- liuiu, nullani actionem omnino ha-

ma via, quod concurrat etiara virtus beret ; el hoc si talia intelligantur

phantastica, ut supra dixi, sic potesl non perspeciem, vel si perspeciem,

sustineri eo modo quod exposui. tamen possunt eam causare virtute
propria. Intellectus autem possibilis

SCIIOLIUM. secundum hoc poneretur pertinere

ad memoriam, non Lamen ut reli-
Si teneatur inlellectum possiLilem cfficere
intellectionem, dicendum erit, quod ipse cum
uens omne repraasentativum objecti
oLjecto constituat memoriam, quodque ager.s actu intelligibilis sed etiam ul ex- ;
 152 QUODLIBET
pnmens activc notitiam actua- causa concurrens ad agendum, sei-
lem. licet lurhen, ideo lunc solum est
Et lunc ad illa, quae sunl ad- color visibilis in potentia propinqiia,
ducta contra hoc, possel respon- quando est actu illuminatus. Hoc
deri. modo phantasma non potest gignere
19. Ad primum, quod poLenlia ope-
(a) speciom intelligibilem, nisi con-
Ad argum raliva non estactiva sui objocli, licet currente actione intellectus agen-
posita n.
13. sit acliva sui actus circa objectum, tis.

et ideo non pari ralione potest in- Ille ieitur inlelleclus facit omnia inteiiefc
.... .
agens o-

tellectus possibilis causare speciem actu intelliffibilia, et hoc in poten- ma ri

. . . . actu ii|-
intelligibilem, sicnt potest causare lia propinqua, quia relucenlia in ligibiiifi

intellectionem illam. speciebus lntelligibilibus, quae prius

Ad confirmationem illam, dicere- fuerunt in potenlia remota, quia
Quare in-
tellectus
tur quod loquendo de potentia, ut tantum relucentia in repraesentati-
possibilis
non facit dicilrespeclum, bene dislinguitur vo materiali, et reproesentante ea
speciem,
sicut intel- in activum et passivum sed lo- ;
sub ratione singularis, non autem
lectionem.
quendo de illo quod subest respec- dicil, quod agens est, quo est omnia

tui, quod communiter intelligimus, facere aclu inlellecta.

cum dicimus polentia, quemadmo- Gum igitur concluditur adeequatio
dum dicimus, quod calor est poten- (c) intellectus agentis in agendo ad
lia calefactiva, sic non oportet quod possibilem in recipiendo, debet in-
aclivum et passivum dislinguant ferri uniformiter de actione et re-
ipsam quia tunc voluntas esset duas ceplione actu intelligibilis, non de
potentiaa. actione et receptione actu intel-

Vide \. q. Ad aliud, cum arguilur secun- lecti.

prologi.
lnteilectus dum quod intelJectus
Aristotelem, Ad tertium, veritas principii vi-
ageutis,
omuia fa-
agens est quo esl omnia faeere, in- detur in ralionibus terminorum ;

cere expo-
nitur.
telligendum est sic, facere omnia illae autem rationes terminorum, ut
actu intelligibilia. actu intelligibiles et universales,
Et hoc habetur ex eo quod sequi- relucent intellectu per actionem lu-
tur, quod lumen facil quodammodo cis intellectus agenlis. Sic igitur
potentia colores actu colores, quia videt veritatem (d) principiorum in
facit eos actu visibiles. Sic inlelli- luce intellectus agentis, non lan-
gendo, quod licet natura absoluta quam immediate causanle illam vi-
coloris, qua3 est in genere Qualila- sionem, sed mediate, scilicet cau-
tis, maneat eadem in tenebiis, ta- sando rationcs terminorum in esse
menulsic non esl visibilis, inlelli- intelligibili, per quas postea causa-
gendo dc potentia propinqua, quia tur aclus videndi verilalem princi-
quando oporLel duas causas con- piorum.
currere ad agendum, una earum, Ad quarlum diceretur, (e) quodsoiusp^
sciiicet secunda non est in potentia agens est nobilius possibili, praecise fiitemJ
sensihilia, quia ejjj^p
1

propinqua, nisi alia, scilicet prima ut respicit objecla !.

Ad hoc autem, quod praecise respectu illorum est agens |^j

l
concurrente.
r ' a m.
color agat iu visum, requiritur alia in intellectum possibilem.
 QILESTIO XV. 153

(I) 1).' isto articulo hoc tenendum Vel possel poni tertio modo ac-
videtur, quod illam distinctionem 1 1 1 iii gignendi utrique competere,
Augustini 1<> de Trin. cap. 2. me- sed agenti tanquam principaliori,
moria, intelligentia et voluntas, e1 possibili tanquam minus pririci-
comparando ad illam Aristotelis in pali.Nec sequitur, si sinl uni natu-
intellectu agentem e1 possibilem, ra, igitur non possunt habere res-

Bic sibi invicem correspondent, pectu ejusdem causalilatem princi-

(|iio(l solus possibilis esl intelligen- paliorem, el minus principalem.
lia, quia solus recipit aclum intelli- Patel enim instantia de intellectu et
gendi, etsic etiam communiter Aris- voluntate, quarum una secundum
toteles loquilur de intellectu, ut est, mullos est activa principalior,et alia
quo intelligimus, sive quo recipi- subordinala in aliqua actione,et ta-
niiis intellectionem, etiam possibilis men sunt nna nalura.
perlinel ad memoriam, inquantum Sed ista inslantia secundum
(g)
memoriae est recipere nolitiam ha- aliquos non est similis, quia non
bitualem, secundum illud 15. de utraque polentia immediate attingit
Trin. I<>. Scientia, quam memoria idem, ut causatum, sed una per
tenemus ;' et sic loquitur Aristoteles operationem suam causatam, movet
quandoque de intelleclu possibili, aliam ad suam operationem.
ut est quo scimus, sive ut cst quo Breviter, si non tenerelur dislinc-
habemus scienliam, pcr quam redu- iio potenliarum, nec re absoluta, nec
citur de potentia essentiali ad acci- relatione reali, sed lantum, quod
dentalem. idem absolulum quodammodo illi-
Sed quoad alium actum memo- mitalum est principium immedia-
riae, qui est gignere notiliam actua- tum multorum actuum, el sic res-
lem, patet quod lioc competit ad- pectu alterius dicetur alia et alia po-
huc intellectui possibili per acci- tentia, tunc prima via probabilis
dens, qnia quando forma activa videtur.
inest alicui subjecto, actio secundum
illain formam per accidens compe-
COMMENTARLUS.
titeidem, sicut lignum per accidens
calefacit; nunc autem illud quo ob- (a) Ad primum, quod potentia opcra- Quomo'Io
potentia
jectum active se babet ad gignen- tivanon est activa sui objecti, oto. In- operutiva
sit activa
(luin intellectionem est forma inlel- tolleotus agens dicitur causare ob- et non ac-
liva.
lectus possibilis ; igitur intelleclus jectum hoc modo, soilioet quod facit

possibilis sallem per aecidens gignit. objeotum ess(> actu intelligibile, et

Sed si ultra hoc queeras, an con- facit ipsum aotu intelligibile, quando
veniat actus gignendi notitiam per causat speciem inlelligibilem objecti
se ipsi parli intellectivae, polest te- modo polentia mere operativa, tunc
neri secundum pra^dicta, vel com- objectum, scilioet causandi actum
pelere preecise intellectiva agenti, quopercipitobjectum.non facitipsum
vel preecise intellectui possihili, et objectum actu intelligibile, imo ut sio
cundum hoc islc vel ille diceretur nec prsesupponit ipsum utactu tntelli-

pertinere ad memoriam. gibile, et ideo intellectus potentialis

154 QUODLIBET.
potest causare actualem intellectio- (e) Ad f/uarlum dicereli/r qt/od agens
nem circa objectum actu intelligibile, in nobilius possibili prmcise nt respicit

non causando speciem intelligibilem, objecta senstbilia, quia prsecise respeclu

per quam objectum est preesens in- illorum est agens in intellectum possi-
tellectum, ut actu intelligibile. bilem, intelligendo tantum de prima
(b) Sic non oporlet gt/od activum et actione, scilicet faciente objecta actu
passivum distinguant ipsam, quia tttnc intelligibilia, et non actu intellecta,
voluntas esset dt/w potentise; patet,quia utsupra patuit.
eadem voluntas causat aclum suum, (f) De isto artict/lo. Doctor videtur
et sic dicitur activa, et illa eadem re- declinare magis ad hoc quod intellec-
cipit actum a se causatum, et ut sic tus agens sit activus notitiee objecti
dicitur passiva, et tamen in re est quam possibilis, ita quod intellectus
tantum una potentia, sic dicendum agens et species intelligibilis per se
est in proposito de intellectu. producunt actum intelligendi possibi-
(c) Ci/m igitur concludilur adwquatio lis, vere potest dici activus tantum
intetlectus in agendo, etc. id est, quod per accidens, quia per speciem intel-'

intellectus agens facit omnia objecta ligibilem quam formaliter habet.

actu intelligibilia causandi species (g)Sed ista instantia secundum aliquos
intelligibiles objectorum, et tunc in- non esl similis, etc. Sed de hoc vide
tellectus possibilis respectu illarum qua^ exposivi in qua?st. ult. prol. et

est receptivus, per quas objecta sunt in 2. dist. 25. Breviter si non tenerelur
sibi prrcsentia ut actu intelligibilia. distinctio potentiarum, nec re absoluta,

Sed quia non facit ipsa objecta actu nec relatione reali, de quo in 2. dist.

intellecta, scilicet causando intellec- 16. sed tantum quod idem absolulum
tionem illorum, ideo possibilis non re- quodammodo illimitatum est principium
cipit illa objecta ut actu intellecti, id immediatum nu/ltorum actuum, etc. et
est, non recipit ab intellectu agente sic patet iste secundus articulus qui,
actualem intellectionem illorum cum tamen pro majori parte est prolixe
illa causetur ab intellectu possibilis, expositus a Doctore in primo, dist. 3.

et specie intelligibile. q. 0. et 7. el 8. et vide qufe ibi exposui

(d) Sic igilur videt veritatem princi- et multa dubia ad expositionem hujus
piorum in luce inlellectus agentis, etc. articuli multum valentia.
id est, quod intellectus agens causan- In isto articulo sunt principaliter
do species intelligibiles terminorum, dubia : Primum est de objecto intelli-
ipsi termini fiunt actu intelligibiles, gibilis ; secundum, de intellectu ; ter-
et preesentes intellectui possibili, et tium est de utroque simul. Primo in-
tunc intellectus una cum
possibilis statur, probando quod objectum sit

speciebus illis causat actualem intel- totalis causa sui actus intelligendi, et
lectionem terminorum quibus termi- primo sic, et pono quod essentia di-
nis cognitis, statim habetur veritas vina sit objectum ada?quatum intelloc-
principii constituti ex illis tcrminis. tus divini, si ipsa non potest imme-
Et de hoc dictum est prolixe in primo diate causare notitiam sui in intelle-
distin. 3. quxst. 4. de sinceris verita- ctu suo, sequitur quod sit imperfecta
tibus. causa; patet, quia illa dicitur causa
 QILESTIO XV. 155

imperfecta, quaenon potest altingere sa, notitiam intuilivam sui in intelle-

operationem, ad quam ordinatur, et ctu creato, posito quod ipsum possit
hoe ul causa totalis, modo essentia di- immediate movere. Antecedens esl qo-
vina et perfectissima inter omnes, tum, consequentia patet tum quia in ;

imo super omnes causas. hoe voluntas perfecte suppleret vicem

S cundo instatur sic, quanto obje- illius essentiee; tnm quia essentia est
etnm est perfectius, tanto perfectiori origo et fundarnentum omnis perfe-
modo operatur, ergo objectum in in- ctionis voluntatis divina?, ut patet su-
iinitum perfectius operatur. Haec con- pra, q. 1. quodl. et in q..~. ct in l. d. 8.

seqnentia patet in simili per Doelo- q. .">.

rem, in primo, dist. 2. parte I. q. 1. Qninto inslatnr sic: Aliqua causa

ubi arguit sic : Causa, superior est imperfectior est lotalis causa propria*
perfectior in causando, ergo in infini- operationis, Anteccdens patet, quia
tum superior in inlinitum est perfe- ignis est totalis causa generandi alium
ctior, et perfeclius erit ;
patet ergo ignem ; similiter calor est totalis cau»
consequentia.Sedsi objectum non ha- sa causandi calorem in subjecto. Gon- Noia.

beret totam operalionem in voluntate sequentia patet, tum quia actio con-
sua, ita quod immediate possit om- sequitur entitatem ; ergo quando en-
nem sui notitiam producere, non opc- titas est perfectior, et actio erit simi-
raretur in infinitum perfectius. liler. Tum, quia lieet Doctor, in pri-

Tertio instatur sic : Aliquid sic po- mo, dist. '3.

q. 7. quod ideo in-
dicat
test supplere vicem objeeli, quod po- tellectus creatus non potest esse cau-
test immediate causare notitiam illius sa totalis actus intelligendi, quia
objecti, ut tolalis causa, ergo et ipsum est natus operari circa totum ens, et
objectum poterit esse totalis causa il- habet totum ens pro objecto, tamen
jjaoias»
]j us notitia?. Antecedens patet, quia concedit quod agens inferius potest
?t sup- voluntas divina potest ?e sola imrne- esse totalis causa, quia limitatum ad

UDdce.
se- diate causare in intellectu
. .

hominis mtuitivam, non concurrente

notitiam
...m
operandum
teriam. Sic
circa determinatam ma-
.

proposito arguo de ob-

,

intellectumeo; patet, quia ipsa potest jecto, puta lapide, quod potest imme-
supplere vicem omniscausee secunda?, diate causare notitiam sui, quia res-
ut ab omnibus conceditur Theologis picit et determinatam aetionem, et

consequentia ; patet, quia in hoc di- determinatum receptivum. Si ergo

citur supplere vicem alicujus pro aliqua causa imperfecta est totalis

quanto, potest producere operationem causa suaj actionis, multo fortius

natnm produci a tali objecto, ut patet objectum perfectius erit tolalis causa
a Doctore in prol. q. i. et vide quae sua? operationis, sive notitiae sua-.
ibi exposui. Sexto instatur sic : Intellectus in ra-

Quarto instatur sic : Yoluntas divina tione objeeti actu intelligibilis causat
potest immediate, ut totalis causa, notitiam sui intuitivam in seipso,ergo
causare visionr-m essentia? divime aliquod ohjcclum est causa totalis sui
formaliter infinitaj in aliquo intelleclu actus. Antecedens palet, quia intelle-

creato; ergo multo magis essentia ctus separatus perfecte seipsum co-

divina poterit causare, ut totalis cau- gnoscit per essentiam suam, ut patet
 156 QUODLIBET.
d
a Doctore in 2 dist. 7. q. 8. Consequen- totalis causa, et hoc et in ratione ob-
fiiSct u 8 > -

sitsimpiex. tia similiter patet, quia cum intelle- jecti actu intelligibilis. Consequentia
ctussit simplex, et omniuo ex natura patet, quia aliter non contineret ip-
rei indistinctus, non potest distingui sum, ut tofalis causa. Antecedens pa-
in duo quorum unum sit ut potentia, tet, quia fortesuprema essentia creata
et aliud ut objectum, vel totum cau- continet intellectum humanum, vel
sat ut potentia, vel totum causat ut saltem ipse Deus continet.
objectum ; si secundo, habet, inten- Decimo instatur, intellectus seipsum
tum ; si primo, est contra Doctorem, movet, potentialis causa ad notitiam
qui vult quod intellectus non sit tota- sui, ergo et quemlibet alium, quem
lis causa. immediate potest movere, movebit ut
Septimo instatur, objectum, ut to- totaiis causa ad notitiam. Antecedens
talis causa, potest immediate causare patet supra. Consequentia etiam patet
speciem intelligibilem sui in intelle- per illam propositionem Doctoris, sci-

ctu sibi proportionato. Hoc patet a licet quod quando aliquid movet aliud
Doctore prxsenti q. quare etiam non immediate quodlibet ejusdem ralionis,
potest immediate, ut totalis causa, simili modo potest movere. Vide in prol.
causare notitiam cum hoc sit
sui, q. 3. et in secundo dist. nona, et vide
magis propria operatio ejus, quam qu« exposui circa illam propositio-
causatio speciei intelligibilis ; tum nem.
etiam, quia ex quo intellectus mere Secundo principaliler instatur, pro-
passive se habet respectu speciei in- bando quod intellectus sit totalis
telligibilis, maxime quando illa cau- causa intellectionis objecti : Primo, Primu

satur a mere objecto intellectuali, quia si intellectus divinus, cum sit

sive spirituali, utpatet praesenti q. Se- formaliter infinitus, non sit totalis

quitur quod etiam respectu nolitiae causa intellectionis objecti, sequere-

objecti mere passive se habebit, vel tur quod non esset infiniti vigoris, ut
saltem est assignanda ratio diversi- patet.
tatis. Secundo, voluntas ponitur totalis Secuc
dum
Octavo instatur sic : Notitia objecti causa sui actus ; ergo et intellectus.
est sic propria operatio objecti, quod Antecedens videlur verum, conse-
unitatem, specificationem et distinc- quentia patet, quia intellectus inten-
tionem habet a solo objecto, ergo talis sive non est minoris perfectionis,
notitia erit ab objecto, ut totali causa. quam voluntas ; tunc etiam, quia
Antecedens patet a Doctore in primo, uterque habet idem objectum, et sub
dist. 3. q. 7. consequentia patet, quia eadem ratione formali ; ergo si volun-
si talis notitia esset etiam ab aliquo tas est totalis causa circa idem ob-
alio quam ab objecto, tunc ab illo ita jectum, sequitur quod similiter intel-
haberet unitatem et distinctionem, lectuserit totalis causa.
sicut ab objecto, quod est falsum. Tertio instatur, quia quanto poten- Tertu

Nono, aliquod objectum continet tia est perfectior, tanto perfeclius

virtualiter aliquem intellectum, ergo operatur; ergo si aliqua est in infini-
potest in illo intellectu immediate tum perfectior, sequitur quod in in-
causare notitiam illius intellectus ut finitum perfectius operatur, sed non
 QUiESTIO XV. 157

perfeetius operaretur in inlinitum. si sa totalis notitisB sui, patet, quia a

se sola, et ut totalis causa, non opere- nullo alio causatur; perfecte enim
tur circa objectam. seipsum intelligit, prsesertim loquendo
uartum. Quarto instatur, intellectus est po- de intellectu separato : ergo saltem
tentia perfectissima inter potentias respectu suae notitise erit totalis causa.
productivas creatas ; ergo specialiter Octava instatur sic : Intellectus po- 34,
debet habere propriam operntionem, test esse totalis causa notitiae perfec- Octavum.
et sibi soli competentem ; sed si non tiorisjergo et notitke imperfectioris.
-et totalis causa intellectionis, tunc Consequentia patet per Doctorem in 2.

non esset perfecta, et propria operatio dist. L8. Potens producere perfectius,
ipsius intellectus, patet, quia illa ope- potest producere imperfectiusejusdem
rotio dependeret ab alio extrinseco, rationis. Si ergo intellectus potest
sicut creare est propria operatio vo- ut totalis causa, producere notitiam
luntati divinae, quia soli illiconvenit, sui, quse est satis perfectior notitia la-

et nulli alteri, nec totaliter, nec par- pidis, tamen

et est ejusdem rationis,
tialiter, sic in proposito. sequitur quod a fortiori poterit, ut to-
Quinto instatur sic : Aliquis intel- talis causa, producere notitiam lapi-
liotuui.

lectus creatus virtualiter continet ali- dis ; ergo objectum non concausaret
quod objectum ; ergo potest esse causa secum active.
totalis illius. Consequentia patet, quia Nono instatur sic : Sicut se habet Nonum.
continens virtualiter aliud, potest im- potentia factiva circa objectum facli-
mediate causare notitiam illius, ut pa- bile, ita potentia operativa circa
tet a Doctore quxst. 14. objectum suum. Sed potentia factiva

xtum.
Sexto instatur : Aliquod ens imper- circa suum objectum se habet ut tota-
fectius est causa totalis suse actionis lis causa, ita quod objectum non con-
ut supra patuit; ergo a fortiori, intel- currit aliquo modo active ; hoc patet
lectus erit causa totalis operationis, discurrendo in omnibus factivis, calor
propria?, scilicet intellectionis objecti. enim, qui est potentia factiva circa
Si dicatur, ut dicit Doctor in primo, calefactibile, mere active se habet cir-
clist. 3. q. 7. quod non potest poni ca illud, sic quod oalefactibile nullo
causa totalis, quia respicit omne ens, modo concurrit active ; ergo similiter
etc.Contra,quia voluntnssimiliter res- potentia operativa circa suum objec-
picit omne ens, et taraen secundum tum, imo hoc videtur a fortiori propter
aliquos et forte secundum Doctor, ip- perfectionem potentia) operativaj ;

sa ponitur causa totalis ;

sui actus. Et ergo objectum non concurrit active
positoquod non ponatur causa totalis cum potentia. Et similitudo inter po-
actus volendi, tamen respectu actus tentiam factivam et activam patet,
nolendi videtur quod sit totalis causa, quia utraque respioit objectum circa
quia objeotum nolitionis est tantum quod operatur.
privatio boni, ut patet a Doctore in 2. Uuoirao et ultimo instatur sio : Si Decimum.
dist. 25. Etsic talis privatio nulliusest intellectus divinus moveretur a per-
aetivn, ut patet. feotissimo oljjeoto creato ad notitiam

timum. Septimo instantur sic : Intelleelus illius, etiam positoquod moveretur, ut

ut potentia mere intellectiva, est cau- a partiali causa, vilesoeret ; ergo et
 m QUODLIBET.
intellectus supremus creatus, si mo- ro non respicit duos terminos aeque
veretur ab objecto imperfectiori se, primo non secundo, quia tunc idem
;

tunc vilesceret ; ergo talis intellectus effectus numero pluribus dependentiis

etsi possit moveri ab objecto perfectio- essentialibus simul dependeret, quod
ri vel sequali, non tamen ab imperfec- videtur impossibile, etiam apud Doc-
tiori, quia tunc vilesceret, sicut intel- torem.
lectus divinus. Gonfirmatur, quia in- Tertio instatur, quia tunc eadem in-
tellectusdivinus non dicitur vilescere, tellectio eeque esset naturalis similitu-
quando movetur ab essentia divina, do intellectus, sicut et objecti, patet,
ut patet a Doctore in prol. quaest. pe- quia Doctor in praesenti, q. probat ob-
nult. et d. 39. et hic in quodl. et hoc jectum esse causam activam intellec-
est, quia movetur ab objecto formali- tus, per hoc quod intellectio est natu-
ter infinito. Sic videtur dicendum in raliter a potentia intellectiva, sicut ab
proposito, et sic patet ista conclu- objecto, quod tamen Doctor non con-
s i°- cedit. Et quod sequatur, patet, quia
35. Tertio principaliter instatur, pro- Doctor in preesenti.n. et in primo, dist. Q«°n™
i , i • - ii ,• • , • -, coucurJ
bando quod lntellectio objecti
i

non sit 3. q. 7. probat objectum concurrere objeetul

ab intellectu et objecto, ut a duabus active ad notitiam sui, per hoc quod

causispartialibusintegrantibus unam talis notitia specificatur ab objecto.
totalem. Et primo sic, quia accipio Gum ergo magis intellectus sit causa
perfectissimum intellectum crea- talis notitiee, sequitur quod illa noti-
tum, puta intellectum supremi An- tia eequaliter, vel magis specificabi-
geli, et accipio lapidem pro objecto tur ab intellectu, quod tamen est
actu intelligibili intuitive. Tunc sic, falsum, nec a Doctore conceditur,
si intellectus ille non potest causare cum sit idem intellectus respectu om-
notitiam lapidis, nisi simul concurrat nium intellectionum ; ergo. Similiter
lapis active ad hujusmodi intellectio- sequitur quod notitia aeque depende-
nem, sequitur quod talis intellectus bit ab intellectu in ratione mensura-
dependet a lapide, respectu suae pro- bilis, sicut etiam ab objecto, si talis
pria3 operationis, qualis est intellectio, notitia aeque causetur ab utroque. Pa-
quod videtur multum vilificare intel- tet hoc, quia Doctor in prsesenti q. per mo<
<Jjg

non possit
...
lectum illum supremum, scilicetquod
propnam operattonem
..
eli-
hoc probat
r
jecto in
notitiam dependere ab ob-
ratione mensurabilis, quia
pende"ath
object'

cere, nisi in eliciendo simul concurrat causatur ab objecto, sive quod ideo
tale objectum imperfectissimum in objectum est causa notitiae, quia no-
operatione ad talem potentiam. titia dependet ab illo ut mensurabile ;

Secundo instatur, quia si intellectio ergo cum intelleotus sitaeque, vel ma-
lapidissimul dependet a lapide et in- gis causa notitiae, sequitur quod talis
tellectu,ergo includit relationem de- notitia erit eeque mensurabilis ab ob-
pendentiae essentialisad intellectum et jecto, et tunc eadem notitia essentia-
lapidem ;
et tunc qusero, aut includit liter refertur ad objectum et intellec-
pncciseunam terminatam ad intellec- tum, quod est impossibile, ut supra
tum et objectum, aut aliam et aliam. patuit.
Non prima, quia eadem relatio nume- Quarto instatur et queero, si intel- 35.
 or.Ksno XV. 150

lectio est necessario a potentia et ob- htc et in primo, dist. 3. quaest. 8. vult,

jeoto, aut ideo est, quia repugnat in- quod una sil principalis. Tum, quia
tellectui posse illam producere ; et hoc tunc idem effectus indivisibilis a^que
non, quia intellectus est valde perfec- perfecte esset ab una, sicut ab alia, et
tior ; ergo est tantffi activitatis, quud per consequens cum sit indivisibilis,
potest eam producere, aut quia objec- posita uii.t, alia remota, adhuc ettec-
tum, ut necessario concurrit; et hoc tus ille esset ab una sola, aliter non
non, quia posita causa sufficienti ali- esset a^que perfecte ab una, sicut ab
cujus effectus, potest poni effectus. alia. Sequitur secundo, quia tunc ef-
Modo si intellectus est ex se causa fectus haberet perfectius esse ab una
sufficiens notitiffi, puta lapidis, sequi- quam ab alia ergo haberet aliquam
;

tur quod lapide non concurrente acti- perfectionem ab una quam non habe-
ve, quod possit immediate produci ab ret ab alia, alitor non esset perfectius,

intellectu, nec apparet ratio mani- nec perfectius esse haberet ab una
festa, scilicet quod intellectus non sit magis quam ab alia. Et si aliquam
sufficiens causa. perfeetionem haberet ab una, quam
BCtlO
Quinto instatur, quia intellectio est non haberet ab alia, tunc idem effec-
ictio
oens. actlO immanens, ut supra patuit, tus numero non esset a duabus causis
quaest. 13. ergo ad illam non concurrit partialibus unam totalem integranti-
objectum active, quia intellectio non bus, quia pono quod intellectio illa sit
recipitur in objecto, ut patet, sed tan- causata rcque immediate a duabus
tum in intellectu. Nec valet dicere, ut illis causis, ita quod tota sit a dua-
dicit Doctor in primo, dist. S.qmest. 7. bus, et non ab una sola.
quod quando concurrunt dua) causee Septimo instatur, et pono quod in- 37.
partiales ad eamdem actionem imma- tellectio sit causataab intellectu, et ab

nenlem, quod sufficit quod recipiatur objecto intensa ut duo, et quod objec-
in una earum. Sic est in proposito, tum semper agat eeque intense, et se-
quia intellectio recipitur in intellectu. cundum totam virtutem, sicut dicit
Contra, quia quando objectum causat Doctor in prsesenti quxst. ct in primo,
intellectionem, aut agit actione im- dist. quiest. 7. Objectum enim pra^sens hScoinnS
ia.

manente, aut actione transeunte ; non agit simpliciter toto conatu, et secun-
primo, quia illam non recipit ; non dum totam ejus virtutem. Deinde po-
secundo, quia tunc intellectio esset ac- no quod intellectus magis conetur
tio transiens, et sic eadem actio esset circa illam intellectionem jam causa-
transiens et immanens, quia ut esset tam, quod est possibile, ut patet prw-
ab objecto esset transiens, et ut esset senli quaestione, puta quod voluntas
ab intellectu esset immanens, quod magis ac magis firmet eum in lali

videtur omnino falsum. cognitione, eertum est tunc quod illa

Sexto instatur sic : Si intellectus et intellectio fit intensior; ergo aliquis

objeclum necessario concurrunt ut gradus intellectionis mere causatur
duffi causa? partiales, aut concurrunt ab intellectu, et non ab objecto,
ex eequo, et aque perfecte, aut non tunc ultra, ergo ille intellectus potest
seque perfecte, una perfectius al-
sed ut totalis causa causare omnes alios
tera ; non primo, tum quia Doctor gradus intellectionis pra;cedentes.
 '

160 QUQDLIBET.

Probatur, tum quia sunt ejusdem ra- distinct. tertia, qusest. 8. sed non sic

tionis cum gradibus sequentibus, tum videtur, quando partialiter causatur

quia si potestin gradum perfectiorem^ ab una, et partialiter ab alia.

a fortiori, potest in gradum imperfec- Decimo instatur, pono quod ob-

et

tiorem, ut patet; ergo tota intellectio jectum fiat ita perfectum, quod conti-
potest esse a solo intellectu. Patet, neat causalitatem potentiae, hoc vide-
quia ipse secundum omnem gradum tur possibile, quia licet, sicut dicit

potest esse ab intellectu, ut probavi ;

Doctor quod quantumcumque objec-
ergo et secundum totum suum esse, tum intendatur, nunquam erit forma-
hoc patet recte consideranti. liter potentia, tamen poterit contine-
Octavo instatur, et pono quod lapis re virtualiter potentiam, quia si ob-
sit praBsens intellectui Angeli in ra- jectum intenderet in infmitum, tunc
tione objecti actu intelligibilis. Si in- virtualiter contineret intellectum ; er-

tellectio lapidis de novo causatur in go et causalitatem ejus, ergo a solo

intellectu Angeli, quod est possibile objecto poterit causari notitia sui in

secundum Doctorem in secundo, dist. intellectu illo, quem virtualiter conti-

3. qusest. 11, qusero a quo causatur, si net; ergo non apparet ista necessitas,
abintellectu solo habetur propositum ;
scilicet quod intellectus et objectum
si ab intellectu et lapide, contra, quia necessario concurrant ad causandum
corpus non agit aliquid in alio, nisi simul notitiam objecti. Et omnis plu-
approximetur illi localiter, hoc patet ralitas semper vitanda est, ubi non
a Doctore in prsesenti qusest. sed non apparet manifesta necessitas ponendi
potest approximari localiter intellectui talem pluralitatem.
Angeli, cum ille intellectus non sit in Respondeo ad instantias contra pri- 3,

loco circumscriptive tum etiam vi- mum. Resp»

;

ma-
...
Ad primam j
concedo, quod essentia
j . ad d ii

detur mirabile quod corpus mere Adri

113 3

teriale possit causare intellectionem, divina est perfectissima causa, vel

quee est mere spiritualis. quasi causa intellectionis tam sui

Nono instatur, quia si intellectio es- quam omnium contentorum, quodet

setsimul ab intellectu et objecto, tunc perfectissime causa, in suo tamen or-

sequeretur quod esset partim univoce dine causandi, et sic inter omnes cau-
producta, et partim cequivoce. Univo- sas, quae tantum partialiter causant,
ce, quia ab objecto, patet, quia poni- ipsa perfectissime causat quod sic,

tur naturalis similitudo objecti, et non est objectum aliquod, quod ita
aequivoce, quia ab intellectu. Sed de perfecte moveat ad notitiam sui et
hoc cst inconveniens, quod idem effec- contentorum, sicut essentia divina;
tus numero partim sit sequivoce pro- non autem pertinet ad perfectionem
ductus, et partim univoce. Secus essentiae divinse, quod ipsa sit totalis

quando idem effectus est a pluribus causa notitiae sui et contentorum res-

causis essentialiter ordinatis et tota- pectu intellectus divini, quia hoc sibi
libus, quia tunc secundum alium et omnino repugnat. Sicut etiam ponitur
alium respectum ad aliam et aliam quod ipsa perfectissime causat effec-
causam dicitur univoce et a?quivoce tum in creaturis in suo ordine causan-
produci, ut patet a Doctore, in primo, di, scilicet quia ipsa ponitur simplici-
 QILESTIO XV. 161

ter priraa tamen apud Phi-

causa, et tura, eodem modo causarel notitiam
losophos non ooneeditur quod ipsa so- sui et contentorum. Gum dicitur,
la possit immediate attingere oranem quod voluntas divina potest se sola
effectum, quem ut prima causa attiu- causare notitiam essentiae divinee in
git, concurrentibussecundiscausis, ut intellectu meo, dieo, (inod hoe potest
supra patuit, quasstione 7. Sie dicen- habere duplicem sensum. Primo,
dura est in proposito, esset beue im- quod prsecise suppleat vicem objecti
perfectacausa.si perfectissimenon pos- ut objecti, Aiio modo, quod suppleat

sel causare notitiara sui et contento- vicem objecti simul, et potentiae pri- ;

rum, ut olijectum actu intelligibile, rao raodo non verum, quia objec-
est
loquendo de modo causaudi ipsius ob- tuin ut objeclum, non est natum esse
jecti, ut objectum esl, quia ut sic tan- causam totalem notitia et sic non 1
,

lum quia ut sic, taulum natum est potest lioc modo supplere vicem. Se-
partialiter concurrere, et non ut tota- cundo modo concedo, quia tunc ipse
lis causa. suppletvicem essentia? ut objecti, et
Ad secundam concedo quod quanto intellectus creati ut potentiee intuiti-
causa est perfectior, perfectiori modo vae, et hoc ideo est, quia ipsa continet
causat, et si est infinita quantum in intellectum creatum secundum totam
se, potest iufinite causare, et sic per- ejus entitatem, et continet etiam es-
fectissime, et sic concedo quod es- sentiam secundum perfectam identi-
sentia divina perfectissime, imo infi- tatem, ut supra patuit. Cum infertur,
nite movet intellectum divinum ad ergo et essentia sic potest immediate
sui notitiam. Sed cum infertur, ergo causare notitiam illam ut totalis cau-
ut totalis causa, negatur, quia hoc non sa, concedo, si tamen potest imme-
pertinet ad perfectionem causae ob- diate movere intellecfum creatum ;

jectivaa, quia causa objectiva proprie ejus oppositum probatura est supra,
tantum partialiter concurrit, ut supra guaest. 14. nec tamen sequitur, quod

dixi. tunc causet illam in ratione pnccise

Posset tamen dici unico verbo, ad objecti ut objectum est, sed quia ipsa
ista duoargumenta, quod essentia essentia est objectum actu intelligibile
divina est causa totalis notitiae sui et formaliter productivum notitiae sui in
aliorum, et hoc formaliter vel reali- intellectu creato, si tamen posset ip-
ter. Nam ipsa per realem identitatem sum immediate movere, et continet
continet intellectum divinum, et ideo virtualiter secundum lotam entitatem
ij)sa realiter habet unde possit causare omnem intellectum creatum, tunc
omncm tam sui quam om-
notitiam, supplet vicem intellectus creati. Et sic
nium contentorum esset bene im- ; eadem essentia ut est objectum actu
perfectior, si cum illa necessario con- intelligibile, est partialiter motiva ad
curreret alius intellectus realiter dis- sui notitiam, et ut continel virtualiter
tinctus. inlellectum supplet vicem potentise.
Ad tertium concedo, quod eo modo Et patet melins, si essenlia divina
quo supplet vicem objeeti, quod ip- causarel iramediafe notitiam lapidis
sum objectum, si esset in se pra^sens, in intellectu Socratis, non suppleret
et posset immediate movere intellec- vicem lapidis ut causa totalis, quia la-
Tom. XXVI. H
 162 QUODLIBET.

pis ut objectum actu intelligibile non Secundo potest assignari ratio quasi

movet, nisi partialiter, eo ergo modo a priori, quia intellectus, cum sit po-

quo lapisnatus esset movere, eo modo tentia perfectior omni sensitiva ne-
suppleret, nec similiter suppleret vi- cessario habet aliquam operationem
cem intellectus Soeratis ut causa to- sibi propriam, et nullam habet nisi

tali, quia praecise eo modo suppleret actum intelligendi, qui actus, si non
vicem potentia:\ quo ipsa potentia esset effective a potentia, illa non di-

nata esseteausare, et quia non esset ccreturoperatio propria illius poten-

nata causare, nisi tantum partialiter, tiee ;

patet, quia tunc se haberet ad il-

ideo eodem modo preecise suppleret lam in pura potentia contradictionis,

vicem potentise ;
patet ergo quomodo sicut calor in ligno non dicitur ope-

essentia causaret notitiam ut totalis ratio, sive actio propria ipsius ligni,
causa, quia tantum causaret sup- cum tantum se habeat ad illum in
plendo vicem objecti et potentise, eo pura potentia receptiva. Et ultra, quia
pnecise modo quo objectum et poten- intellectio objecti dicitur etiam opera-

tia concurrunt. tio propria illius ; patet, quia illi soli

40 Ad quartum, patet ex dictis ad ter- convenit, nam intellectio lapidis non

Ad quar- tium. convenit homini et non diceretur
Ad qSn- Ad quintum, concedo quod aliquod propria, nisi aliquo modo esset ab illo
tum "
ens est causa totalis alicujus actionis, causata, vel saltem ab aliquo virtua-

et tamen negatur quod ens perfectius liter continente ipsum ; patet ergo
possit esse totalis causa suse intellec- quare intellectio non potest esse nec a
tionis. Et ratio diversitatis potest assi- solo objecto, nec a sola potentia, sed
gnari exduobus: tantum ab utroque partialiter, et sic

Primo, quia est aliquis effectus, qui patet quomodo aliqua causa inferior
ex natura sua non potest esse nisi a potest esse totalis causa sui effectus,
duabus causis partialibus, unam tola- et tamen superior non poterit.
lem integrantibus, vel ab alia causa Ad sextum,dico primo, quod quando 4^
perfecte virtualiter continente secun- objectum est distinctum prseter opus
dum totamentitatemutramquecausam intellectus, quod tunc partialiter

partialem ; et patet, quia filius sic est a concurrit, et potentia similiter partia-
patre et matre, ut a duabus causis liter.

partialibus, quod est impossibile esse Dico secundo, quod quando idem
ab una earum ;
posset esse tamen im- intellectus seipsum intelligit, quod

mediate a Deo, quia continet virtuali- illa intellectio est partialiter causata

ter causalitalem utriusque causae. Sic ab intellectu, et partialiter ab essen-

videtur dicendum de actu intelligen- tia, cujus est talis intellectus, ita quod
di, quod sit lalis enlitas, cui repugnet illaessentia movet intellectum suum
esse totaliter ab objecto, vel totaliter ad sui notitiam et omnium. qus> per
a potentia, sed praecise competit sibi identitatem continet, sicut etiam es-
esse ab utroque partialiter concur- sentia divina immediate movet intel-

rente, vel ab aliquo continente vir- lectum divinum ad sui notitiam et

tualiter causalitatem utriusque ut dixi omnium per identitatem contento-

de prole. rum, et sic movet in ratione objeoti.
 Ql.ESTlO XV. 103

etiam ad notitiam sui intellectus; sic telligibilem reprsesentatem naturam

videtur diccndurn in proposito. Et universalem, dictum est in secundo
posito quod nulla penitus esset dis- dist. 3. '/. II. et dist. 9.

tinctio praeter opus intellectus inter Ad octavum responsum est in se- 42.
objectum et quod idem
potentiam, ita eundo,dist. 3. q. 10. ubi ostendil quod
penitns indistinctum esset objectum quamvis actus intelligendi esset ab
intelligibile, et potentia intellectiva, intellectu etiam ut a causa principali,
tunc in isto casu diceretur quod idem tarnen unitatem speeificam habet
ut objectum actu intelligibile esset rea- proecise ab objecto ; vide in illis dubiis,
liter totalis causa notitia? sua\ quee qua> exposui ibi.

notitia realiter reciperetur in ipso, et Ad nonum, dico primo, quod nul- Adnonum.
similiter ut potentia esset realiter to- lum objectum creatum continet vir-
talis causa notitia?, qime reciperetur in tualiter aliquem intellectum etiam in-
tali tamen essent dua?
potentia, nec finitum, et hoc secundum totam ejus
eausse totales respectu ejusdem noti- entitatem, de quo satis dictum est su-
tia\ imo tantum una in re, licet ra- pra, qusest. 14. et in secundo, dist. 3.

tione distinguerenlur, idem intellec- q. 10. Dico secundo, quod hoc posito,
tus ut realiter consideratum est objec- scilicetquod contineat virtualiter se-
tum et potentia. cundum totam entitatem, adhuc non
?p['ti-
Ad septimum, dico primo. quod supplebit vicem in ratione objecti ut
um. Iq
,'elo e*t forte objeetum non potest ut totalis totalis causa, ut supra exposui, et dic
illectus
causa, immediate causare speciem hic pariformiter, sicut supra dictum
intelligibilem, quia etiam Doctor non est ad tertium.

negat inlellectum agentem in Angelo, Ad decimum, negatur quod si no- Ad deci "

ut patet in secundo, dist. 3. quaest. 11. testseipsum movere ut totalis causa,

ei dut. 9. De hocdictum est.

alias quod quemlibet aliquando possit sic
Uico secundo, quod posito quod movere. Ct ratio, quia quando seip-
objectum sit causa totalis speciei in- sum movet ad notitiam sui, illa noti-
t.lligibilis, loquendo de objecto spe- tia est propria operatio realiter unius
ciali, dico tunc, quod non est simile et ejusdem rei, licet diversimode con-
de intelleclione objecti, et de specie siderata? ; sed quando movet alium
intelligibili, quia intellectio ponitur intellectum, tunc ille alius si debet
operatio propria intellectus, ut supra habere illam intellectionem, ut opera-
patuit, ideo necessario concurrit ac- tionem sibi propriam, requiritur ne-
tive ad illam ; sed species intelli^ibilis cessario quod active se habeat ad il-

non ponitur operatio propria intellec- lum, ut supra dixi, et ponuntur hic
tus, imo prajsupponilur operationi distincta pra^ter opus intellectus,
proprict, cum pertineat ad memo- ideo eadem operatio non potest dici
riam, ideo se semper habet ex parte propria utrique, nisi utrumque ac-
objecti, et per consequens bene imme- tive concurrat, et sic patet rcspon-
diate potest esse ab objecto ut a totali sio.
e.iusa, et non a potentia. Sed pustea Secundo principaliter respondet ad
esset diffieultas, quomodo objectum instantias contra secundum princi-
possit immediate causare speciem in- pale. Ad primam, dico sicul dixi ad
 ltfi QUODLIKCT.
primam contra primum dubium prin- etiam potentia reeeptiva, et sibimet
cipale. optime praesens, tunc posset imme-
43. Ad secundum, dico primo, quod diate causare notitiam omnis objecti,

objectum, saltem cognitio objecti, etiam omnino absentis, ut patuit in

Qiiomodo ooncurrit ad actum voluntatis, sal- primo, dist. 3. r/. 7. Sed non esset sic
din>rat
fruiiio in tem partialiter, ut patet a Uoctore in de voluntate, quia non respicit ipsa
patria a .

fruitionem 2. dist.%0. Jicet non lta expresse attir- objectum absolute, sed tantum ut
via.
met, tamen hic videtur affirmare ex cognitum, cum non possit elicere ac-
hoc quod dicit, quod fruitio in patria tum circa aliquod objectum, nisi ut
diflert speeie a fruitione in via, et hoc preecognitum ; et ideo stante cogni-
propter aliam et aliam prgesentiam tione objecti, potest voluntas esse im-
objecti fruibilis, ut patet in 3. d. 31. et mediata causa suse volitionis. Et heec
in 4. dist. 49. qnod non esset verum, est principalis ratio quare Doctor po-
nisi objectum active se haberet ad nit objectum concurrere active, et
actum voluntatis. Cum dicitur de actu quare solus intellectus non potest
volendi, dico, quod si ille non causa- esse totalis causa ultra alias causas a
tur ab objecto volibili, lamen erit par- Doctore assignatas, minus tamen evi-
tialiter causatus a notitia actuali illius imo magis persuasiones, pro
dentes,
objecti, et hoc sufficit. Dico secundo, nunc non pertracto, sustinendo opi-
quod tenendo, quod voluntas sit tota- nionemquod voluntas sit totalis causa
lis causa sui actus, non est simile de sui actus.
intellectu et voluntate. Non enim Doc- Ad tertium, dico ut dixi ad primum
tor concedit intellectum esse totalem contra primum dubium principale, et
causam actus intelligendi, quia se- sic concedo quod intellectus divinus
queretur excessiva perfectio in ipso est causa perfectissima, et perfectis-
intellectu, quia ex hoc sequeretur simeet infinite suo modo causat noti-
quod intellectus contineret virtualiter tiam essentire in suo tamen ordine
omnia objecta intelligibilia, quia illae causandi, qui potentia? convenit ut
intellectiones non ponerentur conti- potentia inteltectiva, et talis ordo est
neri virtualiter in illis objectis, sed praecise partialiter causare.
tantum in ipso intellectu. Si enim ob- Ad quartum,concedoquod intellectio U
jecta ponerentur causae necessario est operatio propria intellectus.Et cum
concurrentes ad eorum notitiam, et in- infertur quod non esset propria, nisi
tellectus posset -notitiam illorum im- esset totalis causa, dico quod operatio
mediate ut totalis causa causare, bene propria potest multipliciter intelligi.
sequeretur quod intellectus virtuali- Primo, quod praecise illi soli conve-
ter contineret omnia intelligibilia, et niat sic operari ut totalis causa ope-
sic posset esse intinitse perfectionis, rationis, sicut dicimus quod creare soli
ul patet in i. dist. 2. p. 1. q. 1. et in Deo convenit. Secundo dicitur propria,
Quomodo secundo, dist. 3. y. 10. Sed ponit Doc- quia talis operatio modo speciali con-
coiicmnt ' r
objectum tor objectum
J
necessario concurrere venit, et sic causare vermem est pro-
nitellec-
tiouem. ut causa partialis, quia intellectus pria actiosoli Deo conveniens, ut prae-
respicit ipsura objectum absolute ; er- cise causffi prima? et perfectissimae,
go si esset causa totalis, ex quo est et hoc modo nulli alteri convenit;po-
 QILESTIO XV. IGo

testtamen eonvenire causis secundis, aquee, et tamen non sequitur quod si

non tamen eodem modo, licetponantur potest producere formam substantia-

causae etiam totales. Tertio dicitur lem ignis in aliqua materia, quod
operatio propria,quffi licet sita duabus etiam possit producere formam sub-
causis partialiter concurrentibus, erit stantialem aquae ; sie in proposito,
tamen utrique causce propria, secun- nam notitia intellectus differt specie a
dum tamen alium et alium modum nolitia lapidis.

operandi, et sic intellectio dicitur pro- Ad nonum, negatur similitudo illa

priaoperatio intellectus, quia soli in- de potentia factiva et operativa, quia

tellectui convenit sic operari in ratio- factiva pra^cise respicit passum ut
ne potentia. operativa\
1
et objecto con- receptivum.
venit in ratione objecti operativi. Ad decimum, dico quod diceretur
Concedo ergo quod intelligere est pro- intellectus divinus vilescere, quia est
pria operatio intellectus sic, quod formaliter intinitus, et ideo non pos-
nulli alteri convenit sic operari in ra- set recipere aliquid de objecto, eliam
tione potentia* operativa?, et tamen infinito realiter distincto, quia hoc
cum lioc etiam stat quod sit operatio esset imperfectionis. Sed non est sic
propria ipsius objecti modo pra^intel- de intellectu creato, cum sit finitus et
lecto. limitatus. Sed de hoc alias patet.
Ad quintum, dico primo, quod nul- Ad instantiascontra tertium princi- 45.
lus intellectus creatus continet virtua- pale. Ad primam dico, quod dependere Dependere
....
ab alio ln causando contingit multi-
. ab alio po-
literaliquod objectum realiter distin- test iniei-

ctum, et lioc secundum totam ejus pliciter. Pnmo, quod habeat virtutem piiciter.

entitalem, ut exposui supra, quxst. 14. ab motionem sive causalitatem

alio, et

et in secimcto, dist. 3. r/. 10. Uico se- ab illo. Secundo, quod habeat pro-
cundo, quod hoc concesso, quod tunc priam causalitatem, et non in essendo,
potest supplere vicem objecti modo nec causando ab alio dependeat,
in
prgeexposito supra. sed tamen se solo non possit aUingere
Ad sextum, patet responsio supra effectum, vel quia talis non est natus
quare scilicet intellectio necessario esse praecise ab uno illorum, vel quia
est tam ab objecto quam a potentia, effectus est operatio est virtutis, ut
nec illa ratio adducta per Doctorem supra dixi. Primo modo sonat imper-
est praecisa ratio, quare intellectus fectionem, sed non secundo modo,
non ponitur totalis causa, sed est una quia tunc essentia divina, vel intelle-
bona congruentia, ut patet intuenti, ctus divinus diceret imperfectionem,
sed prima ratio assignata est multum cum sola essentia non possit causare
evidens, ut patet ibi. intellectionem sui, nec simul intelle-
Ad septimum patet responsio su- ctus divinus, uL supra patuit. Sic in
pra. proposito, posilo quod Angelus agat
Ad octavum patet similiter respon- active, partialiter tamen, et lapis si-
sio. Et ultra dico, quod intelligitur militer, tunc talis intellectus respectu
dictum Doctoris de eflectu ejusdem notitiaB lapidis cs<ct imperfectus ex
rationis, id est, ejusdem speciei, quia quod causat effectum com-
lioc solo,
ignis est nobilior forma substantiali munem, esset tamen imperfectio in
 166 QUODLIBET.

illo intellectu, recipiendo novam in- similitudo, dico, quod non est causa

tellectionem partialiter ab ipso lapide, prsecisa ista, ideo est naturalis simili-
tudn, quia est causa ejus; pntet, quia
quia tunc se habet in potentia passiva
receptiva respectu lapidis partialiter si esset illa cognitio aliunde causata,

causantis intellectionem sui in intel- adhuc esset naturalis simililudo, sed

Cum Ange-
lectu angeli. Dico secundo, quod non dicitur naturalis ejus similitudo, quia
lus nou sit
infinitu9
estinconveniens ponere talem imper- ut a se habet esse a tali objecto, vel
est aliqua
imperfec- fectionem in Angelo, quia ex quo non ab aliquo supplente vicem illius dici-
tio iu ipso.
est simpliciter illimitalus, nec forma- tur naturalis ejus imago et similitudo,

liter infinitus non potest virtualiter et non habet hoc ab intellectu, cum
continere omne intelligibile secun- sit idem intellectus omnium. Hoc
dum totam eorum entitatem, et ideo idem dico de aliis, scilicet mensura et
non est mirum, si ad cognitionem specificatione, nec valet ista conse-

aliorum objectorum a se recipiat ali- quentia, intellectio est causata ab ali-

quam perfectionem ut a causa partia- quo particulariter ;

ergo est ejus simi-

li, et minus principali ; esset tamen litudo naturalis, vel mensuratur ab

inconveniens, si intellectio, quam An- illo, quia requiritur non simpliciter

gelus habet de seipso, esset causata causari, sed sic causari, ut supra
dixi.
etiam partialiter ab aliquo alio ente
creato, quia tunc non haberet ex sua Ad quartam dico, quod quamvis inteiiel

naturali perfectione unde seipsum intellectus sit perfectior intellectione, tj r ini-

-i j -i leeticSk
posset cognoscere. non tamen i

sequitur quod possit eam

Ad secundam dico, quod sunt plu- causare ut totalis causa, nec similiter
res dependentiee particulares, sicut et sequitur de objecto, posito quod sit

plures causee partiales, et una totalis perfectius inlellectione/ quia eliam

aggregata ex illis pluribus. Et cum Angelus est perfectior forma ignis, et

dicitur, quod est impossibile idem tamen non potest eam causare. Dico

pluribus dependentiis dependere per ergo quod ratio est, quia talis intelle-

rationem Doctoris, dico, quod loqui- ctio est operatio propria tam potentiae

tur de pluribus dependentiis totalibus,

quam objecti, ideounum illorum non
quibus totaliter dicitur a pluribus de- potest esse totalis causa, nisi ccntine-

pendere;nec loquor de totalibus, quee ret aliud secundum totam suam enti-

sunt ad plures causas totales essen- latem.

tialiter ordinatas, quia de talibus lo- Ad quintam dico, quod est actio im-
quendo idem potest pluribus depen- manens, eo modo quo exposui supra,
dentiis dependere, ut exposui in 1. d. q. 13. Cum quaeritur" de /objecto, aut

2. p. 1. q. 1.
immanente, aut transeun-
agit actione

Ad tertiam dico, ut dixi in 2. d. 3. te?Dico, quod immanente, quia agit

46.
ubi exposui, quia intelle- partialiter intellectionem, quse est re-
q. 9. vel. 10.

ctio habet unitatem specificam ab ob- cepta in altera causa ; dicitur enim
jecto, et non a potentia. Et cum pro- immanens, ut comparatur ad cau-
batur per hoc, quia Doctor ex hoc sam principalem. Potos! eliam conce-
probat quod est objectum causa effe- di, quod actione transeunte, quia illa

ctiva intellectionis, quia est naturalis intellectio non recipitur in objecto, et

 QIVESTIO XV. 1(37

coneedo quod secundum alium et bene intellectio objecti absolute de-

alium respectum dicilur transiensef pendet ab objecto el potentia, quia
immanens. Transiens quidem utcom- ipsa nullo modo potest haberi sine
paratur ad objectum in quo nullo objecto et potentia; ei concedo quod
modo recipitur. Immanens vero, ut stante intellectione objecti potest in-
comparatur ad potentiam in qua reci- tendi, etnon ab objecto, quia obje-
pitur, et hoc non est aliquo modo in- otum producendo illam in primo in-
nveniens. Kt sic patet quomodo ea- stanti produxit secundum totam virtu-
dem intellectio dicitur transiens et tem et conatum, partialiter tamen,et
immanens. potest intendi per majorem eonatum
47. sextam dico primo, posito quod
A<1 intellectus, quia quanlo intensius et

concurrat ex sequo, non sequitur quod firmius figitur in objectum, tanto illa

possit esse ab una sola. Cum dicitur intellectio intenditur ; an modo ab in-

ajque perfecte est ab una, sicutabalia, tellectu, an a voluntate imperante et

dico quod si intelligatur aeque perfecte firmante ipsum intellectum, visumest

ab una, sicut ab alia. id est, quod in secundu dist. 42. Concurrit ergo poctrina
° siugulans.
eeque dependeat in esse ab una, sicut objectum necessario ad intellectio-
ab alia, partialiter tamen ab utraque nem etiam intensam, loquendo de
conceditur. Si vero intelligitur scque intentione pertinente ad ipsum, puta
perfecle ab una. sicut ab alia, id est, quod intellectio nata est produci in-
quod secundum totum esse sit a^que tensa ut octo quando objectum, et in-
P eru3cte aD una iic ^ an ana ^ lC0 agens toto conalu,
1

«oter'
'
> - tellectus et secun-
quod nec ab una, nec ab alia est se- dum totam virtutem. Modo pono quod
cundum totum esse, sed ab utraque non agat secundum totum
inlellectus
simul et totaliter ab utraque simul, conatum.etobjeetum secundum totum
sed partialiter. ab utraque seorsum. conatum, tunc intellectio producitur
Dico secundo, quod communiter una intensa ut sex, ita quod intellectio in-
causa est principalior alia. Et cum tensa ut sex est ab objecto et intelle-
infertur, quod intellectio liabet ali- tu, et principalius ab intellectu, et
quam perfectitmem a principaliori, post eadem intellectio intenditur
illa

quam non habet a minus principali, prafcise per majorem conatum intel-
dico, quod hoc non sequitur, sicut lectus; non enim est necesse obje-
etiam patet de eodem effectu numero, otum concurrere ad omnem gradum
qui dependet a pluribus causis essen- intensionis ipsius intellectionis. Kxem-
tialiter ordinatis, qui perfectius pro- plum patet in simili. Pono, quod vo-
ducitura superiori quam ab inferiori, luntas eliciat actum nmoiis, cum ob-
et tamen totus effectus est etiam ab jectum amabile, et in primo instanti
inferiori ; sic in proposito intellectio non eliciat secundum totum conatum,
etiam in infimo gradu, profectius pro- et post continet eumdem secundum
dueitur ab una causa quam ab alia, totum ejus conat im, pati I, quod lunc
ut patet. praecise intendit illum actum. 1'ono
Ad septimnm dieo primo, quod etiam quod actum
voluntas eliciat
aliud est loqui de intelleclioni absolu- amoris secundum Lolum conatum non
te, et aliud de intentione ejus, quia tamen habituata, et post continuet
168 QUODLIBET.

eumdom actum ut habituata, puta tur quoci intellectus etiam secundum jjjf^J
quod infundatur habitus, qui con- totum conatum possit producere in-

currat active ad eumdem actum, tunc tellectionem objecli intensam ut octo,

patet quod ille idem actus ut elicitus imo nec ut sex, quia tunc produ-
a voluntate ut habituata eritintensior, ceret totam intellectionem objecto non
quam ut elicitus ab eadem non ut ha- concurrente. Si dicatur, quod Doctor
bituata, eliciente tamen utrobique concedit in secwido, distin. 18. quod
«quali conatu. Sic videtur dicendum si causa potest producere effectum
in proposito, quod aliquis gradus in- perfectum, quod potest producere ef-

tensionis potest esse propter majorem fectum imperfectiorem ejusdem ra-

conatum intellectus. tionis, dico quod hoc verum est, quod

Cum infertur, si aliquis gradus po- si intellectus meus potest ut totalis

test causari a solo intellectu, ergo et causa producereintellectionem lapidis

quilibet alius prsecedens, cum sint perfecte ut octo ita quod producat to-

ejusdem rationis cum illo, dico, quod tum illum effectum, quod etiam potest

hoc non sequitur. Et patet in simili. producere intellectionem lapidis im-

Voluntas potest non habituata elicere perfectiorem, si agit cum minori co-
actum intensum ut sex, et hoc secun- natu, et sic Doctor intelligit. Dico se-

dum totum suum conatum, et habi- cundo, quod forte posset concedi,
tuata potest ipsum producere ut octo quod objectum etiam convenit ad
intensum ; ergo voluntas potest non intellectionem secundum omnem gra-
habituata producere actum ut octo, dum, quia intellectio dependet con-
patet, quia omnes gradus intensionis tinue tam ab objecto quam ab intel-
sunt ejusdem rationis, et tamen hoc lectu. Sed de hoc non est ita certum,

non sequitur, quia habituata potest et ideo prima responsio est probabi-

producere actum intensiorem, quam lior.

non habituata, ut patet a Doctore, in Ad octavam, dico primo, quod

primo, disL 17. et in tertio, dist. 27. quando Doctor hic in prxsenti quaest.
Non valet ergo, potest elicere aliquem dicit quod corpus non agit effectum,

gradum, ergo quemlibet ejusdem ra- nisf approximetur localiter, etc. quod

tionis. Et cum ultra probatur, si po- non dicit secundum intentionem pro-
test producere gradum perfectiorem, priam, si tamen intelligit de approxi-
ergo et imperfectiorem ejusdem ra- matione locali circumscriptiva, ita

tionis, dico quod aliud est addere quod passim sit etiam in loco circum-
gradum intellectioni praeexistenti, et scriptivo, quia expresse vult in 2. d.ist.

aliud est producere ipsum ut perfe- 29. quod lapis possit immediate mo-
ctiorem ; intellectio enim intensa ut vere intellectum Angeli ad sui noti-
octo includit necessario omnes gradus tiam, qui tamen non est in loco eir-

praecedenles. Concedo ergo quod si cumscriptivo. Dico secundo, quod

intellectus potest producere intelle- corpus dicitur approximari loealiter,

ctionem intensam ut octo sic quod to- non tamen circumscriplive, quia non
tam producere, quod etiam poterit potest passum in quod agit intelle-
producere imperfectiorem, si agit ctionem sui esse in loco circumscrip-

cum majori conatu. Sed modo nega- tive, sufficit tamen quod passum sit
 Qr.KSTlO XV. 169

io loco naturali defloitivo, quia ooo in natura, id est, quod causa el effec-

potesl in quocumque distaotia agere tus sint ejusdem perfectioois speci-

io intellectum, ut patet a Doctore in ficffi : modo objecl um el intellectio

undo, et in quarto, distin. 25. Cor- lHin sunt hujusmodi. Sed dicitur in-

pus eliam ut agii eflectum corpora- tellectio similitudo naturalis objecti,

lem approximatur passo localiter, ita quia quasi ejus imago ponitur per
quod oportet passum esse in loco cir- iiiiitationem, cum per ipsam objectum
cumscriptivo, sed non sic est quando cognoscatur.
_it eflectum spiritualem, quaiis est Ad decimam responsionem qusere
intellectio objecti. Et sic patet, quia alibi. Sunt etiam in islo articulo mul-
si poneretur lapis extra uoiversum, tae difficultates, sed istae pro preesenti
ita quod nullo modo esset in loco cir- sutliciant.
cumscriptive, vel quod Deus oonser-
varet lapidem, et non io loco quod
SCHOLIUM.
Deus posset facere, ut supra patuit,
q. 11. Patet quod lapis posset movere Primum dictum hujus Iitterae, intellectus
beatus potest hubere verbum de creatura co-
intellectum ad sui notitiam, et sic
gnita in proprio genere, quia hoc potest in via,
causare partialiter effectum spiritua- nec impeditur in patria (de (juo vide 2. d. 3.
lem, non tamen corpus posset imme- q. 11. et 4. d. 45. q. -.) et intelleclus possibi-
Jis eodem modo concurrit ibi et hic. Secundum
diate ut causa totalis causare aliquem
vidi tur ibi non esse verbum propriutn de rrea-
spiritualem effectum. Sed de hoc alias tura visa in essentia; primo, quia non ;tl tinge-
erit sermo. retur immediate per notitiam in essentia. iSe-

Ad nonum quod non habito

dico, cundo, non haberetur secundum propriam
speciem. Terlio, de ipsa essenlia divina non
pro inconvenienti quod idem effectus
habet bcatus verbum. Impugnat has tres ra-
secundum alium et alium respectum liones, aliis quinque in favorem opposilae par-

ad aliam et aliam causam, sicut etiam tis, sed respondet ad impugnationes praeter
duas poslenores, quarum habelur responsio ex
patet de effectu produeto a pluribus
3. d. 14. q. 2. fine, ubi ut problema admittit
causis essentialiter ordinatis, qui di- Doctor posse unum actum esse infinitorum
citur sequivoce produci a causa pri- objectorum, L)eo sic volente. Tertium, hic du-
bius videtur manere, an creatura in esseutia
ma, sed a causis remotioribus, et
videatur eodem aclu, quo videlur essentia, vel
univoce produci a causa proxima, ut alio distinclo. Mihi videlur longe lacilius, quud

patet de homine, qui producitur a dist.ncto, de quo tamen Doctor nihil resolvit.

Deo, a Sole et ab homine, sic in pro-

posito ; non enim est mnjor ratio de De secundo arliculo (a) dico quod 21.

pluribus causis totalibus essentialiter intellectus beatus potest habere ver- Articai. 2.
Sinit I)eii9
cognita m genere
. .

jtetio ordinatis, quam de pluribus partiali- bum dc crcatura creaturaa

aR
iocu». bus integrantibus unam totalem. Dico proprio ; et ad formationem illius r"t %%'.
p
tU9 -

secundo, quod intellectio est effectus verbi ponendum est intellectum

eequivocus, tam respectu objecti quam possibilem sic se habere tunc, sicut
respectu intellectus. Cum dicitur, quod Be habel nunc ad formationem verbi,

iotellectio est similitudo objecti na- quod habetde objecto nunc, quia se-
luralis, dico, quod propter hoc non cundum Augustinum 7. de Civit. c.
sequitur quod sit eflectus univocus, 30. Sic Deus res quascondidit^ admi-
}

quia requiritur quod sit similitudo nistral, ut eas proprios motus agere
 170 QLTODLIBET.

sinat. Igitur remanebil in patria na- tur pnecise ad illud, quod fuit prin- pr i

turalis, actio quae nata est compete- cipium discurrendi, quia tunc ab
re nalurse secundum suam perfec- illoadhuc esset ulterius discurren-
lionein. dum, neeper consequens esset dis-
An rre-
<ie
Sedde creatura visa in essenlia cursus terminatus. Nunc aulem
atura visa
in essentia divina dubium est, an intellectus conclusio de se est terminus discur-
divitia, for- ....
matnr ver- bcatus habcatde ea verbuin pru- sus syllogismi demonstralivi lgilur
;

prium quod si sic, consimiliter di-

;
illo discursu terminato stat intellec-
cendum esset de intellectu possibili tus in cognilione immediata conclu-
in formatione verbi de creatura visa sionis ;
pari ratione, licet essenlia
in essenlia divina, sicut de visa in divina moveat prius ad videndum
proprio genere dictum est. seipsam, tamen quia est motivum
Sed posset dici, quod non est ibi illimilatum, movetsecundoad viden-
verbum de objecto viso in essentia dum creaturam ;
in termino igitur
divina; Lum quia habens verbum illius motionis inlellectus potest vi-
immediate attingit objectum cujus dere creaturam ut objectum imme-
est verbum la])is enim
;
visus in diatum.
essentia non immediate atlingitur
, .

ut objectuin per actum visionis, quia

,
.....dum verbum
secundum
propnum
Contra
. .
sic : Ad
gignen- AdJ
.. . suffici
ahcujus ob- mom
.

sic videtur in genere proprio ; sed jecti sulficit memoria perfecta sivejccuw
" la
ibi sola essenlia divina immediate actualiler, sive virtualiter continens Ye V u

attingitur (b), quia ipsa sola primo illud objectum, sicut per notitiam lil

movel, et per consequens ad seip- habilualem principii potest gigni ac-

sam attingendam. tualis cognitio conclusionis, licetilla
Praeterea, (c) verbum proprium memoria non sit hujus objecti for-
alicuius gignitur de scienlia, sive maliter et propria, sed ejus virlua-
propria specie ipsius objecti ; nunc liter contentiva. Sic inlellectus beati
autem in memoria intellectus Beati habens essentiam divinam actuali-
(d) non estscientia propria, vel spe- ter praesentem, ut intelligibilem,
cies lapidis, ut videtur in verbo, quia habet memoriam propriam respeclu
per illam non videlur nisi in genere visionis illius essenliae, et cum hoc
proprio. memoria perfectam virtualiter con-
De essen- jtem eodem actu (e) videtur esscn- tentivam visionis creaturse, quia
tia divina
m
• •
i i
non habet tia divina, et res lpsa ; sed de es- sicut virtualiter conlinet in enlitate,
beati ver-
m
. . . .
. .

bum. senlia visa non habet mtellectus vi- sic cognoscibihtate ; beatus igitur
dens verbum, quia tunc non vide- habet memoriam, sive scienliam in

ret illam immediate igiturnecha- ; memoria sufficientem ad gignen-

betur verbum de re visa in ipsa es- dum proprium verbum lapidis, nec
senlia. sequitur in ista secunda, sicut nec

22 Contra motiva (f) arguilur

ista in prima ralione, quod illa visio sit

conciusio conlra primum, elsi per principium rei in proprio genere, quia visio in
tn7imme- cognoscalur conclusio, tamcn ipsa proprio genere est per rationein vi-
d.ate, et si
cognosca-
po test coi;nosci
c o immediale in ralione dcndi accentam
i
a crealura aliqua.
*

tur per objecti, quia discursus non lermina- Contra tertium motivum, ille ac-
 QIVRSTIO \\. 171

lus nob esl propria cognitio alicujus creata beati aliquo ordine, prius
objecti, quipotesl starein intelleclu, quam in intelligentia, quia non cau-
el tamen illud objeclum omnino non salur aliqua fonna in Inteilectu bea-
ignitum: 11 11 1 1
1
• autem visio to repraesentans illam essentiam.
sentiae divince polesl stare eadem Sed primum quod causatur in in-
in intellectu beali, el tamen lapis tellectu beato esl ipsa visio, illa au-
non videri abipso; igilur, etc. Pro- tem causatur in ipsa inleliigen-
bali ajoris, quia proximum for- lia.

male in intelleclu ad hoc, ul objec- (k) Vei aliter diceretur, quod illa vi?io crea-

luni sii cognitum, esl ipse actus

sihi visio immediata causatur a volunta- e^enTiH^t
smoscendi illud objectum silti in- te divina, siciil dictum esl in quaes- a v, "' ,lale
u i

hserens, proxima ralio formalis

ei lione proxima praecedente, et con-
non videturposse inesse alicui sine similiter visio lapidis, et per conse-
rilo, ciijns ust ralio formalis, sicut qutms neutra gignitur a memoria,
albcdo non potest inesse alicui, ni- non solum ipsius videnlis, sed nec
si illud sit alhum. ab aliqua memoria.
uno Praeterea, pari ratione idem actus (l)Conlra, intellectio essentiaa di-
'?.*en- \ isionis esset ipsius essentiae, et cu- vinaa continet virtualiter intelleclio-
»1 cre
arae. juscumque creati visi in ea, et iia nem lapidis ; igitur ista intellectio
imiiis aclus finilus posset esse infl- gignit illam, et lunc illa est ver-
niloruui objectorum possibiiium vi- lium.
qua ratione non
deri in ipsa, quia Respondeo, intelligentia non gi-
repugnat unum actumesse duorum, gnit; vel potest dici, quod utraque
vel trium objectorum, pari ratione visio immediate causatura volunla-
oec quorumcumque objeclbrum. le divina.

Item, non patet necessitas illius Ad lerlium, illud videtur aeque

consequenliae, si eadem est visio concludej'e, quod non est idem ac-
i — nliae divinae, et (apidis igitur si lus intelleclus divini respectu essen-
esl verbum lapidis, est verbum es- tise sua3, et objecti secundarii, quod
senliae. omnes neganl ;
unde major rationis
(g) Ad piimum istorum diceretur, esl neganda, nisi intelligatur de pri-
quod illudquodcognosciturperaliud, mo objecto.
bene potest immediate cognosci. Sed Ad alia, quaere alibi.
non sic si cognoscatur praecise in
illo, sicul intellectus divinus praecise Ad alla duo argumenta responsio jio- «jj-.-

cognoscit creaturam in essentia sua, test haberi in 3. dist. 1 i qu&st. 1. quasi

etnon perillam creaturam, ut ob- in fine ; ibi potest dici quod conclusio
jectu ni immediatum, quia tunc in- isla posset ctc. Ideo conceditur totum
lelleclio ejus vilesceret. primum argumentum, et si inferatur.
Consimiliter dicitur de visione ( igitur eadem erit visio intellectus beati An unua
nctua pos-
quam beatus habet in verbo de cre- cum viswne mtetlectus Dci, negatur sii eB*e in-

alura. consequentia, quia intetlectus ha habet objecto-

Ad secundum (i) diceretur, quod visionem objectorum secundariorum ne-
essentia divina non esf in memoria cessario per se et comprehensive ex pcr-
 172 QUODLIBET.
fectione sua, et sui objecti primariina- 4. dist. 15. et 49. Modo cognita per- QuoJ
turaliter omnia reprassentantis ei. Sed fecte oreatura in se, est verbum "'"'l
intellectus beaius creatus habet visionem ejus perfectum, ut patet aDoctore c J?£u|
per accidens objectorum secundariorum, inprimo, dist. 27. q. 1. vel saltem non
1Q

quia illa per accidens intelligit, scilicet est sine verbo, quia si teneatur quod
mediaule essentia ostendente sibi illa verbum proprie est cum actu reflexo
libere et contingenter, ideo actus beati super actum rectum, et super objec-
nullam perfectionem accipil ab illis ob- tum cognitum actu recto, ut cum
jectis, scd tota ejus perfectio est ab cs- video me videre creaturam, tunc ta-
sentia visa, et illa ostendente. lis cognitio, quse dicitur verbum,
non erit sine actu recto. Tamen Doc-
Ad aliud, dicilur qnod argumentum tor in primo dist. 27. vult. quod co-
valet et consequentia tenet, sisitunuset gnitio perfecta objecti sitverbum.
idem actus visionis essentise et aliorum (b) Sed ibi sola essentia dwina imme-
objeclorum ; si auiem sit alius e.t alius ^iate attingitur, quia ipsa sola primo
actus, consequentia nulla est. movet, el per consequens ad seipsam
attingendam.
Hsec littera est ponderanda, non
COMMENTARIUS. enim essentia ut essentia movet in-
tellectum creatum, ut patuit supra,
30. (a) De secundo articulo. quod
Dicit q. 14. art. ult. sed tunc diceretur
intellectus beatus potest habere verbum proprie verbum proprium essentiee
de creatvra cognila in genere proprio, divince, si illa immediate moveret ad
etc. Et hoc magis patuit in secimdo, sui visiopem, qua immediate attinge-
dist. 3. q. 11. et in 4. dist. 45. et 49. retur.
Nam beatus stante actu perfecto bea- (c) Prselerea, verbum proprium ali-
tihco potest perfecte cognoscere res cujns gignitur de scientia, sive propria
m genere proprio, sic quod talis specie ipsius, quia accipiendo verbum
cognitio potest immediate causari ab pro perfecta notitia objecti abstrac-
intellectu beati, et ab ipsa creatura, tiva illa gignitur ab intellectu, et
et terminari immediate ad ipsam specie intelligibili, quae species dici-
creaturam in se, et hoc non solum tur scientia habitualis, sicut supra
abstractive per species innatas, lo- dictumest; si vero accipitur verbum
quendo de intellectu Angelico, et hoc pro visione, sive pro notitia intuitiva
respectu quidditatum, et per species objecti, tunc dicitur gigni ab intel-
de novo acquisitas respectu singula- lectu et objecto in se prsesente, quod
rium, ut patet a Doctore in secundo, objectum in se prsesens potest etiam
dist.3.q. 11. Et similiter anima beata dici scientia habitualis, ut alias ex-
potest per species, quas prius acqui- posui. Vult ergo dicere quod verbum
sivit, dum esset in corpore, et per proprium objecti gignitur de scientia
species de novo acquisitas in patria, propriaillius objecti, accipiendo scien-
sed etiam potest inluiiive de novo co tiam pro scientia habituali altero prffi-
gnoscere creaturam in se. ut patet in dictorum modorum.
secundo, dist. 3. q. 11. et dist. 9. et in (d) Nimc autem in memoria intellec-
 QILESTIO XV. 173

tus Beati non est scientia propria, vel quod talis notitia immediate causatur
species lapidis; patet, quia intellectus a Francisco, et ab intellectu, ita quod
beatus, ut hujusmodi, nec habet la- ibi non requiritur aliquod medium,
pidem in verbo in se praesentem, neo ut cognitum, neo ut non oogni-
quia tunc non esset ei preesens, ut tum. Kt sic similiter essentia divina
io verbo, \w habel speciem intelli- immediate oognosci ab intelleclu di-
gibilem causantem notitiam absolute vino, quia ipsa immediate movct in-
lapidis, ut in verbo, quia licet possit telleclum suum ad sni notitiam. Uioit
habere ppeciem intelligibilem lapidis ergo Doctor quod essentia divina,
eausantem notitiam ejus in genere non videtur immediate ab intellectu
proprio, non tamen causantem. ut beato, quia tuno ipsa immediate mo-
in verbo, quia ul in verbo non est veret intellectum illum, sed tantum
Kipis natus sic cognosci, per illam videlur immediate, accipiendo me-
enim solum cognoscitur in genere diate, pro medio non cognito, quia
proprio. scilicet videtur mediante voluntate
I. (e) Item eodem actu videtur essentia sua causante hujusmodi visionem, ut
divina, etc. patuit supra q. 14. Nec etiam videtur
[lli

r
1

im-
YA nota, quocl aliquid dicitur im- ab intellectu beato mediate, aocipien-
ileco-
mediate cognosci multipliciter sicut do media/e pro medio, ut oognito, quia
•ei,
plicl- multipliciter dicitur aliquid imme- tunc tale medium contineret illam
r.

diate cognosci ; dicitur me-

aliquid virtualiter, ut patuit, 0. 14. Modo ver-
diate cognosci, vel per medium non bum proprium alicujus objecti requi-
ut cognitum, et sic objectum eogno- ritquod habeatessepermotionem illius
scitur per speciem intelligibilem tan- objecti, ut patetsupra. q. 14. Si ergo be-

quam per medium non cognitum, atus non habet verbum proprium de
ut patet. Sic similiter cognoscitur essentia divina, multo minus habebit
essentia divina per voluntatem suam, de lapideviso in essentia,quiasicutes-
tanquam per medium non oognitum, sentia, ut essentia, non*movet imme-
sed per rationem formalem causandi diate intellectum beatum creatum,
notitiam claram essentia? divinee vel ; multo minus lapis ibi visus movebit.
cognoscitur per medium ut cogni- (f) Doctor nunc instat contra has 52.
tum, id est, per objectum, ut ne- rationes, quibus probavit quod Beatus
cessario prius cognitum, sicut con- non habet verbum de creatura, ut
clusio cognoscitur per principium, visa in essentia divina. Et primo
ut per medium cognitum, ut supra oontra primam sic : Et si per prin-
prolixe exposui 7. 14. Sic per oppo- cipium cognoscatur conclusio, tamcn
situm dicilur aliquidimmediate co- ipsa potost immediate cognosci, etc.
gnosci, vel quando non cognoscitur pari ratione, licet essentia divina mo~
per medium non cognitum, sicut veat prius advidendum seipsum tamett %

Franciscus quando intuitive vidotur- quia est motivum illimitatum movct,

in se tunc immediote oognosoitur, secundo ad videndum creaturam in ter-

quia non cognosoitur per aliud, quod mino : igitur illius motionis intellectus
sit ratio cognoscendi, sed per ratio- potest videre creaturam, ut objectum
nem propriam et immedialam, ita immediatum, patet, quia prius habita
 174 QUODLTBET.
visione essentiee divinae potest intel- Adverte quod essentia di-
etiam ;;

lectus immediate attingere objectum vina dicitur objectum ada^quatum in- E?*M
seoundarium, et sic firmari in cogni- telleetus divini, et hoc tam in ratione oi>je«i

tione illius. motivi quam terminalivi, dicuntur tmn^J

leC|
(g) Ad primum. Respondet ad istas tamen, quia in ratione motivi sola
instantias. Ad primam, dicit quod essentia sic movet intellectum divi-
illud quod cocjnoscilur per aliud, bene num ad sui et aliorum eognitionem,
potest immediale cognosci. quod est impossibile aliquid aliud
Nota, quod cognosci aliquid imme- movere, etiam, si illud aliud esset
diate est cognosci illud in se, id est, praesens intellectui divino ratione ip-
quod cognitio terminatur ad illud, ut sius ossentiae, ut exposui supra dist. 1.

in se preesens, posito ergo quod talis q. 1. imo nec aliqua perfec-

secundi,
cognitio sit per aliud, scilicet quod tio divina, ut attributum movent in-

sit causata ab alio, tamen termina- tellectum divinum ad sui notitiam,

tive non est per aliud. Sed cognitio sed sola essentia movet, ut snpra ex-
intellectus divini, qua rognoscit crea- posui. Sed quando ponitur objectum
turam, licet sit per aliud, id est, per ada?quatum in ratione terminativi,
causata, vel quasi causata ab essen- sic debet intelligi, quod nihil aliud
tia tamen talis cognitio non
divina, potest esse preesens intellectui divino
terminatur immediate in creaturam, in ratione objecti terminativi in se, et
soilieet ut in se praesentem, quia tunc ex sua ratione, sed praecise ratione
non cognovisset eam ab aeterno cum essentiae divinae. Sed tamen habita ta_

non fuerit in se praesens ab seterno, li preesentia essentiae divinee, tunc ut

sed proecise cognoscit eam, ut prse- sic praesens, terminat notitiam sui,

sentem in essentia divina, id est, quod ita quomodo lapis praecise relucens
nullo modo est praasens intellectui in essentia divina in ratione objecti
divino in ratione objecti terminativi, terminativi terminat notitiam intel-
nisi prsecise ratione essentiae divinae lectus divini, qua cognoscit lapidem,
per quam omnia objecta secundaria et hoc modo quodlibet objectum se-
sunt praesentia intellectui divino. cundarium ut relucens in essentia di-
Nota etiam, quod intellectus divi- vina, habet propriam terminationem.
inteiiectns nus dicitur vilescere dupliciter: Pri- Non enim intellectio divina dicitur
divinns ili-

citnr viies- mo, cognoscendo creaturam movetur terminari ad lapidem ex hoc solo,
cere dupli- , . . , . . .... .

citer. ab ea recipiendo cognitionem lllius quod terminatur ad essentiam, lmo

ab ipsa, ut a causa partiali, quia tunc alio respectu rationis terminatur ad
inlellectus se haberet passive respectu lapidem ut relucentem in essentia di-
illius. Secundo vilescit quando ejus vina, ut patet in primo, dist. 39. Et
cognilio terminatur ad creaturam, ut sic patet quomodo dicitur essentia
in se, quia tunc non habet creaturam divina objectum adeequatum intellec-
prassentem in ratione objecti termi- tus divini, et hoc tam in ratione mo-
nativi, nisi pra^cise ratione creaturae; tivi quam terminativi, quod benenola.
et sic prajsentia talis objecti esse prae- Nota etiam, quod aliquid cognosci 54.

cise a creatura, quod est inconve- per aliud potest in proposito duplici- Aiiq»M
gui>>ci
niens. ter intelligi : Uno modo, tanquam per aiiudj
 QUiESTIO \V. n:;

p ii-
causam motivam, sicut passio eogno- gentia. Vull dicere Doctor quod lo-
otel
Bcitur per subjectum, quia causat co- queudo de memoria creata, talis me-
gnitionem illius. Alio modo, non tan- moria noo est in intellectu beati ut

quam per causam, sed per disposi- beati, etc. Unde nota, quod bene in-

lionem propinqui, sicut conclusio tellectus aliquis potest habere memo-

^noscitur per principia, ut patei riam creatam respectu essentiffi ;

iu primo Metaph. <jucext. \. Hoc motlo patet de speeie intelligibili in intel-

amoscitur conclusio per principia, lectu Angelorum creata immediate a

sive etiam per diseursum syllogisti- Deo, quia ipsa reprsesentat essentiam
cum. Vide quffl ibi exposui. Nullo isto- in ratione objecti intelligibilis ;
nam
rum modorum creatura potest imme- ipsa partialiter causat notitiam dis-

diate cognosci ab intellectu divino, tinetam non tantum essentiffi divinffi,

etiam posito quod cognosoatur per sed etiam per ipsam potest haberi
aliud isto duplici modo. Primus enim notitia omnium virtualiter eontento-
modus conceditur, ut patet in prelog. rum in essentia divina, loquendo do
(j. penult. Secundus modus omnino notitia abstractiva tam essentiae quam
negatur, quia intellectus divinus nihil contentorum in ea, ut prolixe patet
cognoscit per discursum, ut patet. Sed in secundo, dist. 3. qu&st. 9. Habens
in quod cognoscitur per
creaturis, ergo talem memoriam scilicet spe-
aliud utroque modo, potest etiam im- ciem intelligibilem, potest gignere
mediate eognosei, nisi forte esset ali„ nolitiam tarn essentiae quam couten-
quod dubium de relationibus, de qui- torum ; sed talis memoria non poni-
bus alia-. tur in inlellectu beati. Beatus enim
(h) Consimiliier dicitur de visione, non habet speciem intelligibilem es-
quam beafus habet in Verbo de creatura. sentiae divinae, licet non repugnet,
Vult dicere quod visio lapidis in es- repugnant tamen visio essentiffi, et

sentia divina nullo modo terminatur notitia abstractiva ejusdem. Si vero

ad lapidem immediate, quia tunc ta. ponatur memoria creata in intellectu

lis visio dieeretur esse in genere pro- beato, per quam posset haberi notitia
prio, quia visio, quse causatur a lapide intuitiva essentite divinaj, sicut forte
in intellectu Beati, et similiter visio, aliqui ponunt lumen gloriffi prtcce-

quaB terminatur ad lapidem imme- dere ipsam visionem, tunc si illud

diate, id est, ad lapidem ut in se pr;e- tale posset partialiter causare visio-

sentem, vel ut in specie intelligibili, nem essentiae, posset etiam causare
dicitur visio in genere proprio. Visio partialiter visionem omnium conten-
ergo quo3 terminatur ad lapidem ut torum in ipsa essentia, ut alias expo-
preecise relucentem ic Verbo, sive in sui. Sed dicit Doctor quod talis me-
essentia divina in ratione orjjecti ter- moria prior visione non est in iutellectu
minativi, non dicitur terminari ad Beati, et sic hoc negat habitum lumi-
lapidem immediate, ut supra exposui. nis gloritfi, quia nulla apparet neces-
(i) Ad secundum dat duplicem res- sitas ponendi illud, et hoc loquendo
ponsionem. Prima, quod essentia di- respectu visionis absolute, quia sufficit
vina non est in memoria creata Beati solaessentia divina, licet possel poni
aliquo ordine prius, quam in intelli- quoad perfeetiorem visionem, quia
 170 QUODLIBET.
potentia habituata, agens aequalis co- nec ad sui visionem, nec aliorum, ut
natu, perfectiori motlo imperat, quam supra patet, quae&t. 14.

non habituata, ut patet a Doctore in (1) Contra,intelleclio essentisedivinx,

primo, dist. 17. et in tertio, dist 27. etc. et sequitur, et tunc illa estverbum,
Nota. Bicit ergo Doctorquod primum, quod scilicet intellectio lapidis gignitur a
causatur ab intellectu Beati, ut hu- visione essentiae.
jusmodi est visio essentiee, et talis Respondet primo, quod intelligentia

visio causatur in ipsa intelligentia, id nongignit; patet, quia ipsa est finis

est, quod talis visio pertinet ad intel- potentiae, ut supra patet, inprimo dist.

ligentiam, modo intelligentia actua- 2. 6. et 27. Dicit secundoquod utraque

lis, sive cognitio actualis, sive intui- visio est a sola voluntate divina.

tiva, sive abstractiva non pertinet ad Ad tertium negatur major, nisi in-

memoriam, ut patet in primo, dist. 2. telligatur de objecto primo. Objectum

parte 2. qimst. 4. dist. 6. Et sic beatus primum potest dupliciter accipi : Pri-
per illam visionem non immediate mo,a quo notitia essentialiterdependet

gigneret notitiam lapidis,nec essentia, et objeotum secundum a quo essentia-

quia non pertinet ad memoriam, sed liter non dependet, ut ponit Doctor
praecise ad intelligentiam. in primo, dist. 1. q. 2. Secundo acci-
5U. (k) Vel aliter. Secunda responsio est pitur objectum primum pro objecto
quod tam visio essentise quam lapidis, adaequato, et hoc tam in ratione mo-
tantum causatur a voluntate divina tivi quam terminativi. Si ergo intelli-
contingenter, quee voluntas, licet sup- gatur major de objecto prirno, primo
pleat vicem tamen non perti-
objecti, modo, patet, quod est vera, quia tunc
net ad memoriam. Illud enim quod si talis actus posset esse, et objectum
pertinet ad memoriam ut memoria non esse cognitum, tunc non esset
est, nunquam potest causare no- actus proprius talis objecti primi, quia
titiam alicujus objecti in aliquo tunc non dependeret essentialiter ab
intellectu, nisi prius causet noti- Actus enim, qui essentialiter de-
illo.

tiam sui, ut supra exposui in se- pendet ab objecto ut objecto, sive ut

cundo dist. 9. et hic in quodl. et inpri- habente rationem objecti actu intelli-

mo, dist. 1. et in prologo q. 3. Modo gibilis, necessario est ipsius objecti,

voluntas divina non ut cognita causat ut alias exposui ; similiter si talis actus
visionem essentiae et contentorum, posset esse respectu alicujus objecti
quod si pertineret ad memoriam non primi. Secundo modo,et tale objeotum
posset nisi ut prius visa. Dicit ergo non esset cognitum, non esset actus
quod visio essentiae lapidis, cum sit a proprius talis objecti primi primitate
sola voluntate divina, nullo modo est adaequationis, quia talis actus non
ab aliqua memoria scilicet, nec ipsius posset esse tali objecto non cognito.
videntis, quia nihil tale ponitur invi- Sed loquendo de objpcto secundario,
dente prius ipsa visione, pertinet ad potest esset actus talis objecti, et ta-

memoriam, ut supra patuit ; nec etiam men ipsum non esse cognitum patet, ;

ab aliqua alia memoria, scilicet ab nam est eadem visio essentise divinse,
essentia ut essentia, qute nullo modo et lapidis, et tamen illo priori quo es-

potest movere intellectum creatum, sentia cognoscitur abintellectu divino

 qilestio xv. m
non eognoscitur lapis; et tamen talis ponsio, quod si visio essentia? et crea-

visio est aotus proprius lapidis, ut pa- turtp sit idem actus quod ronliter erit

tet de visione inintellectu divino quod Ldem verbum essentke et creaturse,

eadem visione cognoscit essentiam, et licet secundum alium etalium respec*

omnia contenta in ea, ut probat Doc- tum non sit simpliciter idem verbum,
ior inprimo, dist. '3. part. 1. q. 1. et sicut eadem visio, etiam secundum
hoc de neoessitnte naturae, ot ex per- alium et alium respectum potest di-
fectione talis cognitionis, ut ubi expo- versificari. Si vero visio essentiae, et
sui. Sic potest esse eadem visio cssen- visio lapidis sint duo actus realiter

tiae et lapidis in intellectu crcato bea- distincti, tunc^bene conceditur, quod

to, ita quod eadem visione potest vi- non erit idem verbum realiter lapidis

d^re essentiam, et omnia relucentia in et essentiae.

essentia ; sic tamen quod voluntas di- Ad argumenta principalia cum res-

vina potest causare visionem, et face- ponsionibus patent in littera, et ox his

re eam terminare ad essentiam, et quse dicta sunt in primo, dist. 3. quxst.

etiam ad conlenta in ea. ct facere 7. et in secundo, dist. 3. quaest. 10.

etiam quod talis visio prsecisetermine-

tur ad essentiam, non ad contenta, et
SCHOLIUM.
et ad unum contentum, et non ad
beato Ad primum bene explicat, quando eontinen-
aliud, quia potest
r intellectui
1
tia virlualis tollit capacitatem habendi [formam
ostendere A non ostendendo B. formaliter, non ratione sui, sed alicujus con-
Ad aliam instantiam aliqui dicunt comitantis. Explicat etiam unde consiat, quod

haberi idcm non transmutalur a semetipso, de quo 2.

sic quod responsio potest in
. . .. . ... dist. 25. n. 20. ubi ostendit lignum ad praesen-
tertlO, dut. 14. q. 2. ibl, potest dici,
liam jgnis n0I1 8ecomburere , assignans hujus
qiiod COncluSW i?t<l polest, etc Ideo rei rationem, vide i. dist. 3. q. 7. n. 27. et 2.

conceditur totum argumentum, scili- disi. 3. q 7. 8. ad 4. ci q. 11. dist. 2. q. 10.

, . ,
n -l num. quibus
M 12. locis oxplicat
r quomodo idem
cet quod
t
ldem actus hnitus rpotest esse .. , . ., . , .

inovet semetipsum, et est aclivum simul et

infinitorum objectorum. Et si infera- pas sivum, et in actu et potentia.

tur, igitur endem crit visio intcllectus

creati beati cum visione intellectus Ad primum principale, si tonea-

24.
divini, cum utraque sit infinito- tur in tertio articulo, quod intellec-
rum objcctorum negatur consequen- ; tus agens active se habeal ad intel-
tia, quia intellectus Beati habet visio- lectianem, et possibilis passive, tunc
nem per accidens infinitorum objeclo- non secundum idem movet et mo-
nim secundariorum, quia illa per ac- vetur anima ad intelleclionem, nec
cidens intelligit, scilicet mediante es- lainen secundum distincta subjecto,
senlia ostendente sibi illa libereet con- quia illa duo non sic distinguuntur.
tingenter; ideo actus Beati nullam Si autem dicatur quod possibilis ac-
perfectionem accipit ab illis objectis, live se habeal ad intellectionem,
sed tota ejus pcrfeclio ost ab essentia lunc idem secundum idem movel
visa illa libere ostendenle. De hoc vi- ad eam et movetur.
de quse e^posui tuper tertio dist. li. Et si dicatur hoc esse impossibile, vue 3. d.

7 2. ubi vide mulia bona. quia tunc idera secundum idemessel 2! 3! 3/ q!

10,
Ad ultimam instantiam patet res- in polentia et in actu.
Tom. xxvi. 12
 178 QrODLIBKT.

Omnis ac- Ilespondeo, omnis actio, quae est nentior altera, vel eminenter sive
tio ad for-
niain n ou ad formam non aclivam, est agentis viiiualiter ipsius contentiva, sed ex
aelivam,
est ae(|ui- aequivoci, non univoci, quia si
et aliqua ratione speciali, puta propler
agens esset univocum, forma, qua
voci agen- contrarietatem, vel unitatem spe-
tis.

agit, esset ejusdem rationis cum cificam, vel aliquam aliam talem.
forma tcrminante, et ita illa esset Antecedens igitur universaliter
activa. Augmentationum autem et sumptum falsum est, et Iicet in mul-
multarum alteralionum, et commu- tis singularibus videatur esse ve-
nitermotus localis, termini non sunt rum, tamen hoc non est ratione
formiP activae igitur movens in is-
;
nobilioris formse, vel nobilioris mo-
tis et universaliter agens aequivo- di habendi formam, et minus nobi-
cumestinactu aliquo non ejusdem lis, sed ex aliqua ralione speciali,
rationis cum termino ad quem mobi- quse non reperitur hic in principio
le est in potenlia, sed esl in actu se- motivo, et in ista forma recepta.
cundum aliquid virtualiter, vel emi- Sitamen aliquid haberet istam Quae vir»
„ .
p •. alis C0Dl
. •

nenter conlinens illum terminum ; formam eminenter sic, quod mtinite nentia l
i

sic diceretur in proposito, quod virtualiter non esset capax ejus for- or ma f f
malit^r
idem in anima est ratio virtualiter maliter, quia infinitas excludit om- sit.

continendi intellectionem ut effec- nem potentialitatem sed quando ;

tum sequivocurn, ct recipiendi eam- formailla virtualiter, sed finite ha-

dem. betur, bene potest aliqua perfeclio,

Gontra hoc, habens formam nobi- licet secundum quid, et accidentalis
liorem non est natum recipere for- addi subjecto per hoc, quod illa re-
mam minus nobilem igitur habens ; cipit formatiter, sicut licet substan-
illam nobiliori modo, scilicet virtua- tia sit simpliciter perfectior acciden-
liler non est natum recipere illam te, tamen aliquo modo perficilur
formam formaliter. recipiendo accidens, et totum illud,
Et confirmatur, quia pari ratione scilicet substantia qualis, perfectior
diceretur quod quodlibet, quod sit est, quam substantia sola ; sic po-
lale formalifer, esset tale virlualiter, tentia operans est perfectior seipsa
et ita quodlibet transmutarelur a quam potentia sola, et operatio est
seipso. aliqualis perfeclio ipsius polcnliae,
Qure for- Ad primum, dico quod forma licet potentia sit simpliciter perfec-
mee non
possuut ejusdem speciei non potest simul tior operatione.
es^e simul
in eodem haberi intensius et remissius, nec Ad confirmationem illam potest
subjecto.
diu'C forma?, ut conlraria et media, dici,quod ibi esl cautela transferen-
possunt simul esse in eodem ; sed di se a parte opponenlis ad parlem
tamen duae formre disparatee bene respondentis propter defeclum ar-
possunt simulesse ct etiam ejusdern gumenti, ncc videtur aliud nisiobli-
generis remoti, sicut calor et color, gare respondentem ad probandum
quarum tamenuna est nobilior al- unumnecessarium manifestum,puta
tera. quod non quodlibet movet se. Et ad
Non est igitur impossibilitas for- illam probationem pari ralione, etc.
marurn in eodem, quia una est emi- potest dici, quod licel in hoe quod
 nr 1-stio xv. 179

esl esse in potentia tale formaliter Ad argumentum in oppositum, Soivit ar

-Miniciitum
noii sii aliqua repugnantia ad hoc cum arguilur de objecto, quod aclio ad oppo

quod esl esse tale virtualiter, nec e cst immanens, concedo, quod intel- 1. positum
converso, quantum esl ex parte ra- lectio, quse dicitur actio, id est, ope-
tionis terminorum, quia lunc ubique ratio, esl actio immanens simplici-
ssel eadem repugnantia, tamen ali- ter in potentia operante ; sed actio
cubi concomitatur unum istorum illade genere actionis, quae termi-
aliquid quod repugnat alteri. El natur ad illam operationem, aliqua
tunc gratia materiae verum quod
esl, quidem est immanens, non solum
illud quod esi tale virtualiter, non iu eodem supposito, sed etiam in

potesl recipere tale formaliter, sed parte intellectiva, et secundum

non per se propter hoc quod esl ha- ii ii ti ii i modum dicendi in lertio ar-
bere virtualiter, sed propter illud ticulo, esl immanens in eodem in-
concomitans. tellectu possibili;ad illam tamen in-
)Dfutatio
liouis ad
Exemplum, Sol est calidus virlua- teltectionem est aliqua actio non
er*«rio- tamen non potest recipere
liter, et immanens, puta illa quae est ob-
ruuj.
deo calorem formaliter, sed tamen non jecti.
jI Dequit
s?e ciili- repugnat ei esse formaliter calidum Cum arguitur de memoria, quocl
rma-
;nia propler hoc,quod est calidus virtua- illa iii)]) intelligit, illa ratio deficit
a 1 1 ^ f-t Memoria
PrimOj quia rentovendo
L

rluilit'>r liter, quia etiam Saturno, qui est fri- dupliciter :

iotelligit.
d. 25.
I.

gidus virtualiter, repugnat esse ca- aliquid a memoria non propler hoc
lidum formaliter; hujus autein re- concluditur illud competere intel-
pugnantiae causa communis est Soli lcclui possibili, sed magis contra-
et Saturno, quia corpus cceleste non rium, quia secundum dicta in tertio
esl receptivum qualitatis elementa- articulo, vel solus intellectus possi-
ris, vel cujuscumque corporis cor- bilis est memoria, vel sallern iutel-
nec e converso. Sic
ruptibilis, sicut lectus ille includitur necessario in
in proposilo, aliquod mobile ad for- memoria. Secundo deficit, sic quia
mam concomilanter habet aliquid, memoriam non intelligere, noncon-
propter quod repugnat sibi virtua- cludit ipsam non esse activam res-
liter c eam, sicut lignum
mtinere peclu intelleclionis, ul termini pov
habet aliquid, propter quod repu- Verbum
actionem ejus producti verbum au- ;
nou pro-
gnal sibi virtualiter continere calo- tem non est terminus productus pcr ducU, ',
r P er
1
t
* iutellec-
rem, sed hoc non est, quia est recep- intellectionem, sed actionem
per tionem.

tivum caloris, sed quia habet talem aliq.ua m productivam de genere ac-
formam iiiixlam. tionis.
 II

180 QUODLIBET.

QU^STIO XVI.

Utrurn liberlas voluntalis, et necessitas naturalis possint

se compali in eodem respectu ejusdem actus et objecti ?

Alens. p. q. 38. m.
i. i. 2. et 2. p. q. 74. m. 7. naturalis lapidis est ille motus, ani-
|). Bonav. 2. d. 39. num. 2.D. Thom.2. quxst.
10. art. 1. 2. Henr. quodl. 3. q. 17. et quodl. 4.
mi vero isle voluntarius. Haec verba
oua?s£. 10. e/ in A'um. «rt. 6. q. i. Aureol. i. Au^ustini, et paulo post verba disci-
r/. i. 7. 3. Capreol. q. 3.
«r. i. Richard. 2, d.
38. arf.2. 7. 1. Vusq. 1. 2.d. 39. vide Scot. 9. puli ab Augustino quidem appro-
Met. q. 13. Motus, quo
bata, sequuntur ista :

vobinlas convertitur, nisi esset vo-

l.
Consequenter queeritur de volun- luntarius, etin nostra penitus potes-
tate. Et primo de actione ejus in tate, neque laudandus, neque cul-
communi secundo in speciali dc
; pandus homo esset, neque moven-
distinctione unius actus ejus intrin- dus ; movendum autem hominem non
seci ab alio actu ;
et tertio de dislinc- esse quisquis existimat, de hominum
tione actus inLrinseci ab extrinseco. numero e.rterminandus est. Ex islis

Prima queestio est lunec : Utriun salis patet, quod repugnat naluralis
libertas volunlatis, et necessitas na- motio, el libera respectu ejusdem.
turalis possint se compati in eodem Contra 5. de Civit. 10. Si necessi- 3 - de Civi
7- 10 -
1
respectu ejusdem actuset objecli. tas, mquil, dicendaest, qusenon est

11. et 12. Etarguitur quod non, quianeces- in nostra potestate, sed etiam si no-
sitas et libertas videntur repugnare, lumus, ef/icitquod potest, ut est ne-
juxtaillud Augustini de Libero ar- cessitas mortis, manifeslum est vo-

bilr. Satis, inquit, compertum est tuntates nostras, quibus recte vel
nulla ralione fieri mentem servam perperam vivitur, sub tali necessi-
nisipropria voluntaie et tate non esse. Et sequilur: Si autem
nuiifm m. Hbidinis, ;

cessitatem
iialnralem
slatim post, qui mottts, si culpae de- de/iniatur illa nccessitas esse secitn-
esse putetur, non est naturalis, sedvolun- dum quam dicimus necesse est, ul
ii) doIjis.
larius in eo quidem similis molui
;
ita sit aiiquid, aut ut ita fiat, nescio
illi,quo deorsum lapis fertw\ quod cur cam limeamus, ne nobis liberta-
sicut isle estproprius lapidis, sit ille tem auferat voluntalis ; neque enim
animi, sed in eo dissimilis, quod in et vitam Dei, et prxscientiam Dei

potestate non habet lapis cohibere suli necessitate ponimus,si dicamus

motum, quo movetur deorsum ; ani- necesse est Deum semper vivere, et
mus vero non sic: el sequilur Idco : omnia praescire ; <'l post, rnm dici-
 QILESTIO XVI, ISI

muSj necesse est, ut cum volumus, ad ipsum : sed hoc non esset, nisi
libero nolimus arbitrio, et verum <li- i|istiin necessario, el aclu adaequato
cimus y et non ideo liberum arbitrium, diligeret, el etiam amorem ejus ada3-
necessiiatis subjicimus, quse adimit quatum spiraret, quia si aliquod
libertatem. isioniin deficeret,posse1 sine contra-
dictione intelligi aliquam volunta-
hin perfectiori modo se habere ad
SCHOLIUM. objectum, quia ille modus possel

Voluntitem divinam liabere nccessario amo-

intelligi perfectior ; el ille modus
rcm cssentialem et notion ilem, alioquin possct non includit contradiclionem, quia
carere perfeciione inlinila, quod repujinat. Po- niiii est contradictio, quod voluntas
nit ad har.c probandain tres raliones D. Thom.
inliniia habeal actum infinitumcirca
ct Renrici, quae proceduut de omni voluntate,
respeclu objecti infiniti clare visi, vel in com- objectum infinitum, et per conse-
niuni apprchensi. l)e quo iate et solide egit i. quensactum necessarium, et etiam
d. i. q. e. per totum.
nccessario, quia si posscl non ha-
bere talem acluin circa tale objec-

2.
Ilic sunt tria videnda. Prinio, an tuin, posset carere summa }»erfec-

tn oiun- m aliquo aclu voluntatis sit necessi- tione.

t
ina
neces-
tas. Secundo. si cum hoc slet ibi li- Similiter, si amor adsequatus ob-
™- berlas. Terlio, si quandoque ciiin li- jecti est spirabilis, ut credimus, ma-
l f
, et spi-
raodi. hertate possit slare naturalis neces- xime compelit voluntati infinilaB
sitas. esseprincipium spirandi illuni.
De primo (a) dico, quod in actu Ad hanc conclusionem (c) ponun- 3,
volunlatis divinae est necessitas lur qiunedam probationcs, qua3 eliam Henric.
simpliciler, et hoc tam in aclu dili- concludunl de omni voluntale res- ^'11] 7'.

gendi se quani in actu spirandi pectu illius objecli, sive clarc visi,
1

J" ;^^
amorem procedenlem, scilicet Spi- sive in universali annrehensi, Tbt
}? * ?
• 1 ' q. ni. art.
rilum sanctum, hoc sic patet, quia sicut modo ipsum apprehendimus. ' rt 2 -

Deus necessario est beatus ; igitur Prima probatio talis est : Volun- 3s. c. 12.

necessario videt, etetiam diligit ob- tas necessario vult illud in quo est
jectum bealificum. Similiter Spiri- ratio omnis boni, quia non potest
ins satictus est Deus, et per conse- bbjectum aliquod non velle, in quo
qtiens summe necessarius in essen- non est inalitia aliqua, ncc aliquis
do ; igitur cuin accipiat esse proce- defectus boni linis autem ullimus
;

dendo, actus ille quo procedit, est est hujusmodi.

simpliciter necessarius ; ulraque Secunda probatio (d) habetur ex
aiilcin conclusio probatur propter diclo Philosophi 2. Physic. Sicut
oiuntas f/i/i /. sic : Voluntas inlinila (b) ad principium in speculabilibus, sic
»»el perr . objectum perfectissimum sc habet finis iu operabilibus ; et 7. Ethicor.
l/n,'."!': modo perfectissimo se habendi ; vo- In actionibus, quod cujus gratia est
wet^et luntas divina est hujusmodi; igitur principium, quemadmodum in Ma-
i" raret -
ad summum diligibile se habel Ihematicis supposiliones ; nunc au-
modo perfectissimo, quo possibile tem intellectus assentit necessario
est aliquam volunlatem se habere principiis in specialibus ; igitur vo-
182 QUODLIBET.

luntasnecessario assenlit ulliino fini loquendo de perfectione, qua? consis-

in agibilibus. tit in actu secundo, quo perfectissime
Tertia probatio lalis esl : Voluntas conjungitur objecto perfectissimo, si-

necessario vult illud cujus partici- ve quo immediate attingit objectum

palione v.ult quidquid vul1 ullimus ;
formaliter infinitum,ut p&tuiiinprimo,
iinis est hujusmodi; igitur, etc.Pro- d. 2. ;;. 1. q. 1. in illis praeambulis,
batio inajuris : Omne variabile redu- exponendo propositionem Pliilosophi
citur ad aliquid invariabile, et ita 12. Metaph. quod si intelligere primi es- 12.

varietas acluuni circa ea qua? sunt set atiud a scienlia sua, etc. Secundo, text.

ad finem, praeexigit actuin invaria- quod omnis perfectio divina est ibi
bilem, et per consequens maxime simpliciter necesse esse, quia non si

circa illud, cujus participalioue alia esset simpliciter necessaria, tunc non
objecta terminant actum. Minorpro- repugnaret formaliter posse non ines-
balurper illud 8. de Triu. 3. Tolle se, et sic Deus posset carere aliqua
hoc, lolle illud, vide ipsum bonum si perfectione simpliciter, et sic posset
potes, ei ita Deum videbis, non alio esse non Deus ; est, ergo ibi amor di-
bono bonum, sed omnis boni bo- vinse essentioe simpliciter necessarius,
num. cum sit perfectio simpliciter et forma-
liter infinita. Tertio, si illud quod est

formaliter necesse esse non est origi-

GOMMENTARIUS. native, sivequasi originative a seipso,
sed originative ab alio, tunc illud a
(a) Dc primo dicit, quod in aclu divi- quo est originative, sicut dat origina-
nse volunlatis est necessitas simpliciter, to entitatem, ita et necessitatem ne-
etc. Et sic patet haec conclusio a pos- cessario concomitantem, etiam ut
teriori, sive quasi ab effectu, quia gradum intrinsecum ipsam entitatem.
amor divinac essentia? est simpliciter Hoc patet, quia si A est originative
necessarius ; ergo productio illius erit secundum totum suum esse a /?, si sit

simpliciter necessaria, quia non po- formaliter necesse esse, hoc habebit
test esse effectus simpliciter necessa- ab ipso Z?, a quo habebit entitatem
rius, nisi et productio ejus sit simpli- illam, et tunc sequitur uitra, quod B
citer necessaria, quia si est possibilis ; necessario originat.4; patet, quia A Nota
ergo et effectus possibilis, hoc idem est necesse esse, et non est necesse
dico de Spiritu sancto. esse formaliter, nisi per originatio-
(b) Volunlas infinita. Deinde probat nem, per quam accipit [originative
utramque conclusionem per medium tale esse, ergo ejus originatio erit
sumptum a priori, sive a causa, quia simpliciter necessaria, ergo voluntas
volunlas infiniia acl objeclum pcrfcclis- divina necessario elicit amorem divi-
simum se habct modo perfcclissimo sc nae essentia?. Posset etiam confirmari
habendi, etc. Et breviter ista ratio de per hoc, quod voluntas formaliter in-
amore primo, quo voluntas divina finita est simpliciter necessario rectis-
amat essentiam divinam, tenet, sup- sima, ifa quod est impossibile ipsam
ponendo primo, quod ille amor sit deficerc ab aliquo gradu leclitudinis.
summa perfectio voluntatis divinee, Gum ergo respiciat objectum formali-
 nr.Ksno XVI. 183

ter infinitum, sequitur quod diligit modi actionibus est principium, sicut
illud quantum ost diligibile, sed esi petiliones sunl principium in Mathe-
diligibileamore infinito; ergo lalis vo- maticis; pelitiones illse sunt principia
luntas necessario diligit illud amore per se nota, el hoc ponitur in princi-
infinito, quia da oppositum, scilicet pio libr. Euclidis : Si ab aequatibus
quod possit ipsum non diligere amore sequalia demas remanentia sunt sequa-
inlinito; ergo potest deficere ab ali- lia. Sicut]ergo petitiones sunl princi-
quo gradu rectitudinis, quia ipsa te- piuin in Mathematicis, quae Mathema-
netur ipsum diligere amore inlinito, ticalia sunt simpliciter speculabilia,
et si sic, sequitur quod absolnte diliget sicut ergo pelitiones suut principium
Deum necessario simpliciter, et haec necessarium in Mathematicis, sic finis

oonfirmatio patet in primo, dist. 2. cst principium neocssarium in opera-

parte I . qusest. ilta de unitate Dei, de bilibus, sive agibilibus. Cum ergo
productione spiritus, seilicet, qua? est intellcctus assentit neccssario prin-
a voluntato, ut patet a Doctore in pri- oipiis speculabilibus, ut patuit in pri-

mo, dist. 10. Patet similiter quomodo mo, dist. 1. q. 3. erg-o similiter volun-
illa productio sit simpliciter necessa- tas necessario assentit ultimo fini in
ria. De hoc prolixe vide Doctorem in agibilibus.
primo, dut. 10. et 2. dist. 1. et supra in
quodt. qusest. 1 1 SCIIOLIUM.
(c) Ad hanc conclusionem. Deinde
Ostendit contra D. Thom. el Ilenr. volunla-
Doctor adducit quasdam probationes, tem creatam circa objeclum be,ilum non ne-
qua3 concludunt etiam de omni vo- cessitari, ita ut repugnet carere actu circa
illud clarc visum, vel obscure in communi
luntate creata, et sunt Ilenrici, qiue
conceplum. Primo, quia absoluturn prius po-
probationes iicet sint adductaj inpri- testessesine absoluto posleriori.. de quo 2.

mo, dist. 1. qusest. 4. tamen hic etiam diit. 12. qusest. 2. ergo et objeclum amabile,

ejusque visio absqueamore. Secundo, si volun-

aliqualiter pertractantur, quarum pri-
tas necessario ageret, necessario continuaret
maest: Voluntas necessario vult il- aclu'i) ; coustal tarnen qiiod cessare polest ab
lud, in quo est ratio omnis boni, quia amando objcclum beatum in via, divertendo
inlellcctum ad alia. Quomodo aute.m diverfere
non potest aliquod objectum non velle,
possit intellectuin, lale tradit 2. disl. 42. quaest.
in quo non est malitia aliqua nec ali- \. a num. 5. de quo eliain i. dist. i. quaest. t.
quis defectus boni, quia objectum no- a num. i. Tcrtio, quia sequeretur objccium
litionis est tantum malitia, sive pri- esse principium per sc, et praecipuum dilectio-
nis. Plures rationes et auctoritates pro hoc
vatio boni, ut patet a Doctore est hu-
habes i d. i. q. 4. n. 4. 5. et 13.
jusmodi, quia ibi est ratio omnis boni
in 2. dist. 25. et dist. 'ii. Pinis autem Ista) non videntur
rationos (o) ,Q
,i;Ere l
;
. . .
d. 1. q. 4.
ullimus aliler non esset finis ullimus. proDare conclusionem necessanam
(d) Secunda probatio habetur ex dicto do quacumque voluntate in com-
Philosophi 2. Physic. (quae propositio iniini, nec eliam videntur in se no-
est prolixe exposita, qusest. ult. pro- ssariae. Primum probatur, quia
tof/.),eil. Ethic. In actionibus, quod quando sunt duas naturae absolutas,
cujus gratia cst principium quemad~ el essentialiter ordinalae, prior sine
modum in Mathcmaticis suppositiones, contradictione videtur posse esse
etc. Vult dicere, quod finis in hujus- sino po8teriori ; nunc auloni isto-
 184 oronuBKT.
runi Iriuni quae sunt objeclum dili- probari per rationem, quia illud

gibile, et ipsa apprehensio, vel visio quod est intrinseca ratio ipsius po-
illius objecti in intellectu creato, et tenliae necessario agcndi, erit eliam
etiam ipsa voluntas creata, quod- ralio semper irecessario agendi,
cumque est absolulum, et prius na- quanlum est ex parte. poten liae, et
turaliter aclu diligendi illud objec- ila continuandi, quantum ipsa po-
tum, ethoc loquendo de dilectione tentia polest continuare. Minor pro-
in voluntate creata ; igitur quod- batur (i), quia volunlas viatoris
cumque illorum possit esse, imo posset quandoque continuare actum
quod omnia illa possunt esse sine intellectus, quo considerat finem,
actu illo dileclionis, non includit quando non continuat sedvel con- ;

contradictionem, nec per conse- vertit intelligentiam ad considera-

quens opposilum est simpliciler tionem alicujus alterius, vel saltem
necessarium, quomodo illud dicilur non impedil quin objectum aliud
necessarium, cujus oppositum in- occurrens impediat illam considera-
cludit contradictionem. tionem illa autem consideratione
;

4 Ilic dicitur (f), quod major est non continuala, non continualur
quorum ununi
veradeillis absolutis, circa illud objecluni actio volunta-
non dependet ab alio, nec ambo a tis, et continuata illa, continuaretur
tertio ; in proposito autem visio et ista. Probalio ejusdem minoris per voiuntas
fruitio dependenl ab eodein terlio, illud l.Retractalionum, 9. et 22. Ni- ££?«!
tell
scilicet objecto. hil tam est in potestate oolunlatis ^lA
Contra hoc, quodcumque abso-
(g) quam ipsa voluntas ; quod non intel- Duare\ eJ u
lutum Deus potest immediate cau- ligitur quantum ad esse illius volun- tionem 2.

sare, et lamen non necessario, si tatis,sed quan tu m ad agere ej us.Nunc

causat illud per causani mediam, autem in potestale voluntatis est,
potest non necessario causare, quia quod per ejus imperium alia poten-
illa causa media non necessitat ip- tia habeat actum, vel non habeat,

sum ad causandum effeclum illius sicut quod intellectus non conside-

causa? mediee ; igitur licet ambo isla rat saltem objectum, sine cu-
illud
causentur a causa communi, tamen jus consideratione potest voluntas
secundum, non soluin contingenter habere aclum imperandi ; igitur in
causabitur, sed eliam posito primo potestate voluntatis est, quod ipsa-
adhuc contingenler causabitur. met non habeat actum circa illud
Sivoiuntas Praeterea, polenlia (b) quae ne- objectum determinalum. IIoc non
"eifceS cessario agit circa objectum, neces- inlelligo sic, quod ipsa possit vo-
6"
^Sario sario continuat actum illum, quan- luntarie suspendere onmem aclum

reulium" lum potcsl voluntas autem, sallem

; SLium, sed volunlarie potest non
quantum viatoris, noti necessario continuat velle illud objectum, sed habet lunc
posset
actum circa fincm in universali aj)- aliud velle, scilicet reflexum super
prehensum, quanlum possct conli- suLim aclum ; islud scilicet, volo
nuare igilur non necessario agit
;
modo non actum circa illud
elieere
circa illum. Major patel exemplo de objcclum. Et hoc bene potest ex se, An v„!uq.
ta
alioquin non possel omnem aclum
1
appetitu sensilivo, et videtur posse S uI p°e a !
 QILESTIO XVI. 18:;

om- suspendere posl deliberationem, etsunt priores essentialiter, et tamen

vn 1 1

lem. el esl simile de actu inlelleclus el non possunt esse simul unilae sinc

voluntalis, quoad hoc quod non composito, ut exposui in 2. dist. 12.

potesl suspendere illam intelleclio- <j. 2. Modo objectum fruibile cst natu-

nem, quae necessaria est ad volitio- pa absoluta, ut patuit supray. 1. Visio

nem perquam suspendit illam
illam, etiam ipsius objccti est qualitas abso-
intellectionem, sed potesl quam- luta, ut patuit supra q. i:>. Et similiter

cumque aliam suspendere. Sic non voluntas creata est nalura absoluta, ut
potesl pro nunc suspendere omnem patet in 2. dist. 1G. et actus diligendi
volitionem, quia non illam, qua vo- est qualitas absoluta, ut patet supra q.

luntarie suspendit, sed potest sus- 23. et tamen visio objecti, et ipsa vo-

pendere quamcumque aliam ad hoc lunlas creata sunt prius natura ipso
non necessario requisitam. aclu diligendi; patet, quia actus dili-

Praeterea, necessitas agendi est al> gendi pra^supponit voluntalem eli-

ill<», quod est principium per se eientem et visionem objecti, et dis-

agendi, quia si illud non necessario tinguitur realiter aclus diligendi a vi-
taph.
17-
se habel ad agere, nec aliquid per sione et volunlate, ut patct ; ergo po-
illud necessario agit, passum aulem test esse visio objecti sine actu
secundum seest in potentia contra- diligendi ipsum objectum. Et addit,
diclionis.Si igitur, per te,objectum et hoc loquendo de dilectione in volun-
sil ralio necessitalis in voIendo,quia tate creata. Hoc dicit ad differentiam
ponis quod quaecumque voluntas dilectionis in voluntate divinn, quia
comparata ad ipsum objectum nc- licet voluntas divina sil entitas abso-
cessario vult ipsum nulla aulem lula, et similiter dileetio, non tamen
voluntas vult necessario quodcum- est realiter distincta a dilectione illa.

que objectum, tunc videtur sequi, An modo sit prius naLura ipsa dilec-
quod objeclum sit principale aeli- tione, exposui in2. dist. 1. q. 1. Et per Nota.

vum respectu volitionis, quod ta- boe, quod dicit Doctor quod quando
men sic arguens non coricedit. sunt dum naturx absolulse, intelligit
quod de facto sunt realiter distinctee,
quia nunquam dantur duae natura;
COMMENTARUIS. absoluta?, quin sint realiter distinolae.
Si ergo non ineludit contradiclionem
(e) htSB i aliones uon videntur proba- esse visionem essentiae divina3 sine
lOdo re conclusionem necessariam, etc. Gum fruitione ejusdem, sequitnr quod op-
|i ,--
dieit primo, quodprius potest esse sine positum non sit simpliciter necessa-
posteriori, infi-lligiturquando, etprius rium, scilicet quod stante visione es-
et posterius sunt entia absoluta, et sentia) divinae necessario fruatur ipsa,
realiter distincta, aliter non conolu- quia nt patuit |)otcst non frui.
deret, ut.exposui in secundo, dist. 12. (f) Blc dicitur, scilicet ab Henrico, 4.
g. 2. et etiam, quod posterius non no- quod major cst vera de illis abstiiutis, H''Orieu3
Hinidl 3.
cessario sequatur essentialiter posito quorum unum non dependet ab aiio, q. 17.

priori . patet, quia partes compositi sicut palol de composito, quod depen-
et unita,' realiter distinguuntur a tolo, det a partibus simul unitis, nec ambo
 180 QUODLIBET.
absoluln a tertio : In proposito autem dem, non tamen sequitur quod si
visio et /ruitio dependent ab eodem ler- Deus immediate causaret illam visio-
tio, scilicet objecto. Vult dicere, quod nem, quod etiam causaret fruitionem,
quamvis absolute fruitio non depen- quia Deus potest contingenter causare
deat a visione, et per consequens ab- visionem non causando fruitionem. Si
solute non repugnet visionem posse enim necessario causaret fruitionem
esse sine fruitione, ut prtecise com- prius visione causata, quae visio poni-
paranturad invicem, lamen ut com- tur causa secunda effectiva fruitionis,

parantur, scilicet intellectus et volun- tunc causa secunda determinaret et

tas ad objectum fruibile posita pra> necessitaret Deum ad causandum,

sentia talis objecti, intellectus neces- quod est impossibile ; licet ergo tam

sario videt illud, et similiter voluntas visio quam fruitio causentur a Deo,
fruitur illo objecto viso. tamen utrumque contingenter causat,
Expo?uio (g) Contra hoc arguit : Quodcumque et potest causare visionem non cau-
litterae.
absolutumpotest Deus immediale cau- sando fruitionem, et causata visione
sare, etc. non necessitatur ad causandum frui-

Ista littera sic exponitur per aliqua tionem.

dicta : Primo, quod Deus quodcum- (h) Prselerea, polentia quce necessario
que absolutum potest immediate cau" agit circa objectum necessario continuat

sare sine quocumque alio absoluto actum illum quantum potest, etc.

extrinseco, et realiter distincto, quia Sunt aliqua exponenda in ista lit-

licetnon posset immediate causare tera, primo ibi : Polenlia quse necessa-
compositum sine partibus, quia in- rio agit circa objcctum, necessario con-
trinsece dependet ab illis, potest ta- tinuat aclum illum quantum potest.
men omnem effectum absolutum im- Hoc intelligitur de actione immanen-
mediate causare sine omni causa se- te, quae proprie non habet esse per-
cunda, quia potest supplere omnem manens, sed in continuo fieri, ut patet
causalitatem causas secundae, et sic supra q. 13. de intellectione et voli-
potest immediate causare in voluntate tione, et hujusmodi, qua? tamdiu
fruitionem essentise divina? sine vi- sunt, quamdiu continuantur in esse.
sione concurrente, ut causa secunda, Et ideo si potentianecessario elicitac-
et posset illam contingenter causare, tum, tunc objectum necessario conti-
quia quidquid causat ad extra, contin- nuat illum ; sed loquendo de actione
genter causat, ut patet in 1. d. 2. d. 8. transeunte, non est simile, quia bene
Posset etiam immediate causare frui- potest effectus produci necessario,
tioncm illam non causando prius vi- quia tamen non amplius continuatur
sionem, sed tunc voluntas per illam a tali causa ;
patet de igne producente
fruitionem non fruitur objecto fruibili, calorem in ligno, vel formam sub-
ut alias prolixe exposui. Secundo pra> stantialem in aliqua materia, qui ne-
supponit, quod visioessentia? sitcausa cessario producit effectum, et tamen
fruitionis, causa tamen secunda, et ipsum productum non continuat, in-
causa necessaria, ut patet. Dicit igi- telligitur ergo de actione immanente,
tur Doctor, posito quod visio essentia) sive de operatione potenti». Et sic si-
sit causa necessaria fruitionis ejus- militer intelligitur illud quod sequi-
 Ql KSTh) XVI. 187

tur, soilieet, iltud, (ji/otl est inirinseca tim eausat nolitiam sui in intellectu,
io ipsius potentise necessario aitin- el sic impedil cognitionem alterius
gendi, scilicet actione immanente, erit objecti. Et quomodo hoc sit verum,
eiiatn ratio semper necessario agendi, vide quae exposui in secundo, dist. 9.

guantum est ex parte potenlise. Et dicit etiam in primo, dist. 3. g. G.

quantum est ex parte poientiae, quia Tertio exponendo auctoritatem

ibi 7.

aliunde potest esse defectus el impe- Augustini, quod nihil est tam in po- Prim0 Re_
1
' Iraclatio-
dimentura. testate voiuntatis, eto. hoc inlelligitur nam.9. et
12.
i Minor probatur. Ista probatio stat non tantum de actu elioito voluntatis,

iti hoe, quia si voluntas necessario sed eliam de aotu imperato. Lt oum
vnlt ultimum finem in universali, ne- dicit, quod in potestate voiuntatis est,
cessario vult omnia requisita ad voli- quod per ejus imperium alia polentia
tionem finis. et praecipue si illa ne- habeat actum, vet non habeat, hoc non
cessario requisila sunt in potestate intelligitur de omni aotu alterius po-
voluntatis. Sed ad continuandam vo- tentiae, quia non de actu primo intel-
litionem finis necessario requiritur ligendi objectum, cum ille nccessario
continuatio eognitionis linis, quia si- pra.'supponalur, sed intelligitur, vel
cut voluntasnon potest elicere actum, quantum ad continuationem actus fir-
nisi circa non potest
praicognitum, ila mando intellectum, vel ipsum aver-
illum continuarecirca idemobjectum, tendo a consideratione objecti, de quo
nisi habeat objectum pra.>sens actu dixi in secundo, clist. 9. ct dist. 42.
cognitum. Cum ergo sit in poteslate Ultimo nota de suspensione actus
voluntatis continuareactum cogno- voluntatis, aliquando enim suspendit
scendi ullimum fincm, et non conti- actum absolutum scilicet nullum ac-
nuare, patet quia potest imperare in- tum eliciendo circa objectum ali- ;

tellectui, ut continuet actum illum quando suspendit actum voluntarie,

eognosoendi, et ipsum firmare in tali et tunc non potest suspendere, nisi

cognitione, ut patet in secundo, dist, eliciendo alium actum quo suspendit,

12. quod si ipsa voluntas
sequitur, ut cum dico, volo nonamare Joannem
vult necessario ultimum finemin uni- et lunc voluntarie suspendo actum

versali, quod etiam necessario conti- amoris, et hoc potest dupliciter con
nuabit actum oognoseendi illum finem actum amoris prius
tingere, scilicet vel
neoessario, soilicet firmando intel- elicitum suspendere, et sic non conti-
lectum in talicognitione, cujus oppo- nuare aotum amoris, et tunc volo non
situm experimur, quia non semper continuareaotum amoris, velabsolute
tirmat intellectum in oognitione finis, volo non amare, ita quod nullo modo
pnlet, quia aliquando convertit intelli- volo elicere actum amoris. Et sic pa-
gentiam, sive intellectum ad aliud ob- tet ista littera.

jectum. Et quomodo conveitat, vide

Doctorem in seoundo, dist. 42. vel si
SCHOLIUM.
uc/u non converlit, saltem non impedit
quin objectumaliud occurrens impediat Rpjicit raliones D. Thoms allulas, n. '.'>.
Ad
primum, dcclarat quomudo defectus omnie
ittam cognitionem patet, quia si for-
; mali m>n necessilal ad amandum, std ad non
tius objectum occurrit intdllectui sta- odiendura ; sic idern habet, i. d. 3. q. 4. n. 18.
 188 QUODLIBKT.
HIc adverle, Iicet Doctor ul dubium reliquerit, nec aliquis defectus boni, quia sicut
an volunt.-is pn^si L vellc malum i. d. I. q. 4. n.

18. et 2. d. 0. q. 2. n. 13. et 43. 2. tamcn

bonum est objectum hujus actus,
q.
resolvit negaiive, 4. d. 49. q. 10. § ad 2. art. qui est vel/e, ita malum vel defec-
ut d. 50. q. 2. ad i. et in hac liltera. Ad secun- tus boni, quod pro malo reputatur,
dum explicat bene illud Sicut principiumin
esl obJ eclum hu J us actuSj qu
:

j
est j
i

spcculubilibus, ctc. quod tenet quoad ordinem

objectorum intelligibilium et volibilium inter nolle, et non sequitur ullra, non
se, et etiam quoad ordinem potenliarum ordi- potest liollc llOC, igitlir liecessario
nate tendenlium in illa. Sed non est idem
vu lt llOC, quia potest hoc objectum
modus utriusque potentiaj lendendi in illa, ,, ,,

alias intellectus consentiret principio propier

«eque nolle, neque velle, ut actum
conciusioncm, sicut voiuntas fruiiur utendis, et est supra, pertractando illam auclo-
utilur fruendis ;
et ha^c necessario tenderet in ritatem priniO lletractationum.
uiedia, sicut illa in conclusiones. Vide Doct. i.
(k) Contra hoc potest argui : Si
d. 4. n. 16. Ad tertium, falsum esse voluntatem
necessario vellc id, cujus participatione vult, non potest nolle hoc objectum, hoc
quidquid vult. Vide alia argumenta soluta, d. ideo est, quia habet in se aliquid,
q. i a n. 16. Explicat n. 7. quomodo Deus
cuirepugnat illud nolle ; tale autem
omnia vult necessario necessitate immutubili-
Ihlis. quia mm potcst velle oppositum ejus repugnans non potest esse nisi
quod semel voluit, alias mutaretur. Quod repu- actu velle illud objectum ; igilur
gnat, ex distinct. 8. quaestion. ultnna.
i.
illud necessario sibi inest. Major
probalur, quia si unum incompossi-
5. Secundum (j) scilicet quod illae bilium repugnat, alterum necessa-
Ratio om- probaliones non sunt necessariae, rio inest.Minor probalur, quia nulla
nis bmii iu
objeclo ])atet discurrendo per eas. Ad pri- inclinatio ad volendum habitualis
nou uece?
sitat vo-
mam, negatur major, quantumcum- vel aptitudinalis repugnat illi nolle
luntatem.
que in objecto aliquo sit perfectio actuali, quia cum uno aclu posset
tota objecli,tamen ad necessitatem stare possibilitas vel aplitudo ad
actus requiritur, quod potentia ne- oppositum actum.
quod repu- Qnar
cessario tendat in illud objeclum ;
Ilic potest dici, illud
lunla
etquidquid sit de voluntate creata gnans actui nolendi finem est ipsa- potei
bon
beata, et de perfeclione ejus super- mel potentia voluntalis, quia ipsa nec
nia
naturali, qua tendit in objectum non potest habere velle, nisi respec-
illud, tamen diceretur quod volun- Lu objecti volibilis, vel nolle nisi

tas viatoris simpliciter contingenter respeclu objecli nolibilis, quia nul-

quando est in
tendit in illud, etiam lum illud velle, vel nolle est possi-
universali apprehensum, quia illa bile fieri : finis autem non habet
apprehensio non est ralio determi- ralionem nolibilis, quia nec mali-
nandi voluntatem ad necessario tiam, nec defectum boni. Unde hoc
volendum illud ncc ipsa voluntas ; (1), quod est nolle finem, includit
necessario se determinat illo posito, contradictionem, sicut videre so-
sicut nec necessario continuat illud num, sicut vult Augustinus in En-
posilum, ut actum esf in secunda enim beati esse voki'
chirid. 14. Sit
ratione; tarnen ista possct concedi, mus,ut miseriesse non solum noli-
Vohmias quod voluntas non potesl resilire ab mus, sed nequaquam velle possimus.
uuiie ui*i objecto, sive nolle objectum, m quo Sicut igitur repugnat ipsi aelui vo-

uTmaiunT. non ostendifur aliqua ratio mali, lendi tendere in miseriam, ita vide-
 Or.KSTIO XVI. 189

lur repugnare actui oolendi tendere naturali necessitate ; voluntas au-

in beatitudinem, vel forle el magis tem libere se movet. Patet etiam iu

(in), quia non ita carel miseria aliis, quod non est similis necessitas
omni ratione volibilis, sicul beati- hinc inde, quia per principium ne-
tudo ratione nolibilis. cessario scitur conclusio, non sic

Ad secundam probationera, illud per bonilatem Bnis necessario appe-

pno- simile Philosophi de fine e( princi- titur illud quod est ad finem.
L° pio debel intelligi quoad duo, scili- Ad tertiam probationem, major
ila
ia cel quoad ordinem objectorum in- potesl simpliciter negari, quia si

I.
telligibilium el objectorum volibi- voluntas nihil ncccssario vult, non
q
jiiiin inter se, et etiam quoad ordi- oportet quod illud, ralione cujus
nem, quem habent respectu poten- • vult alia, necessario velit, sed quod
tiarum ordinate tendentium in ipsa. illud contingenter velit sufficit ad
fntelligo sic priinum, quod sicut est volendum alia, co modo quo vull
ordo in veritate inter principium ct ea.
conclusionem, quae habet veritatem Aliter potest dici, quod major po-
parlicipatam a principio, sic est test habcre duplicem intellectum,
ordo inter finem et ens ad finem in unum lalem : lllud cujus participa-
bonitate, sive appetibilitate, quia tionevult alia tanquam participa-
ens ad finem habet bonitatem parli- tione objecti volili, illud magis, vel
cipatam respectu finis. Et ex lioc prius vult ; aliura talera, cujus par-
sequiiur secundum, scilicet quod ticipatione in entitate, vult alia qua3
sicut intellectus ordinate tendcns in participant entitatcm, illud prius
illa vera, propter principium assen- vult.Primus intellectus videtur esse
titconclusioni, sicvoluntas ordinate verus, sed non secundus, quia etsi
tendens in illud quod est ad finem, color, quem video, participet enti-
tenditin ipsura propter finem. Sed latem suam a primo enle, et visibili-
non esl simile hinjc inde coinparan- latem a primo visibili, non tamen
do illa ad potentias islas, ut abso- colorvisus requirit primum ens vel
lute operantes, quia tunc non posset primuni visibile prius videri, quia
aliqua voluntas velle illud, quod est non videtur participatione ejus ut
ad finem, nisi utendo, scilicet vo- visi, scd ul cntis, vel visibilis ; ct
lendo i|)snm propter finem, cum ta- tantum in isto secundo intellectu esl
raen dicit Augustinus 83. q. qusest. minor vcra, sicut ct illa probatio
30. quod perversitas voluntatis est adducta tantum probat, quod illud
in utendo fruendis, et fruendo uten- sit bonum, vel volibile participa-
'li^- lionc piimi volibilis, non autcm
*oa quod voluntas
Ex quo habetur, quod bor prascise sil volitum parti-
tu r
polest objeclo ulendo frui non sic ; cipatione illius primi, ut voliti.
fcaulem potesl intellectus verum De isto igitur articulo (n), quid- 7.

EJ scibile intelligere tanquam princi- quidsitde voluntate creata beala, coneinMo.

U
pium, >cilicct tanquam evidens ex utrum scilicel per aliquid superna- ieui crea"-

terminis. El ratio differentiae esl, turale necessitetur ad volendura U M?Miiari

quia inicllcclus movetur ab objecto ultimum finem, vel non, saltem JumuiS".
 f

190 QUODLIBET.

mnmflnem probabiliter potest dici, quod non tamen non necessario

tatis propriae,
ob^cnr
vult quodcumque crealum volitione
'.

appreheu omnis voluntas creata necessitatur

ex naturasua ad volendum finem,
Sl.lll.
efficaci, sive delerminaliva illius ad
non solum absolule, qtiod manifes- existendum imo sic vult conlin-
;

tum est, sed nec posila apprehen- genter creaturam fore, sicut contin-
sione obscura illius objecti, sicut genter eam causat, quia si necessa-
modo apprehendimus hoc saltem
; rio hac secunda necessitale vellet
cerlum videtur, quod voluntas eam fore, necessario eliam necessi-
divina necessitatur simpliciter ad tate ihevitabilitatis eam causaret,
volendum bonitatem propriam. saltem pro lunc, pro quando vult
(o) Et si quaeratur, an necessario eam fore.

velit aliquod aliud objectum ab eo,

posset dici quod exclusa necessilate
coactionis, de qua non est sermo, GOMMENTARLUS.
potest intelligi una necessitas irn-
mutabilitatis, quae excludit posse (i) Secundum, scilicet quod iUse pro-
oppositum succedere quod inest.
ei, bationds. Nunc Doctor ostendit quod
Deus ne- Alia est necessitas omnimodee ine- illre probationes non sunt necessariae,
cessario
vult, expo vitabilitatis, sive determinationis, quod etiam ostensum est in primo,
nitur.
quaenonsolum excludit oppositum dist. \. q. 4. et omnia sunt ibi exposi-
posse succedere isli, sed omnino ta, tamen pro junioribus adhuc hic
excludit ipsum posse inesse lo- ; aliqualiter expono. Ad primam nega-
quendo de sola prima necessitate, turmajor, scilicet voluntas necessario

Deus necessario vult quidquid vult, vultillud, in omnis boni,

quo est ratio

quia non potest succedere opposi- quiaquamvis in objecto sit ratio om-
tum ei, quod inest, neque ex parte nis boni, quia infinitum, tamen ad
actus, neque objecti, quia hoc non necessitatem actus requiritur quod
posset esse sine aliqua mutatione in potentianecessario.tendat in illud ob-
Deo, cum objectum esse volitum jectum, et hoc ponendo quod actus
non ponat aliquid extra ipsum noncausetur immediate ab objecto, ut
Vo
Deum, et non potest de non volito patuit in 2. dist. 23. Tenendo enim* est
va
fieri volitum, vel e converso, quin quod voluntas sit eliciliva sui actus
Non tran- sit mutatio in aliquo. Non enim est cirea quodcumque objectum, non se-
situr a
coutradic- transitusa contradictorio in contra- quiturquod si respiciat objectum infi-
torio in
cootrailic- dictorium nullo aliter se habente, nitum, quod necessario velit illud;
torium,
nullo aliter quia tunc non esset ratio, quare oportet enim probare quod necessario
sehabente.
illud contradictorium magis esset velit, quod tamen per illam rationem

verurn modo quam prius, et quare non probatur. Sequitur, et quidguid

illud falsum. Sed de secunda neces- sit de roluntate creatabeata, ct de per-
sitate potesl dici, quod licet necessa- fectione ejus supematurali qua tendit
rio voluntas divina babeat actum in objectum illud (de qua erit sermo in

complacentia? respectu cujuscumque quarto, dist. 49), tamen dicerelur quod

inquanlum in illo os-
intelligibilis, voluntas viatoris simpliciter contingen-
tenditur quaedam participatio boni- ter tendit in illud, et etiam quando est
 QILESTIO XVI. 191

in universali apprehemum, (quia isti circa ohjectum nolibile, modo tale

dicunt quod licet voluntas viatoris bonum nullo modo est objectum noii-
contingenler ultimum Hnem invelil bile, cum solum malum sit objectum

particulari apprehensum, tamen ne- nolibile, sive sit malum apparens. VA

(••>sario vult ipsum in universali ap- non sequitur ultra, quod necessario
prehensum, ut patuit in primo distinct. velit illud, quia licet bonum sit objec-
1.7. i.) quia iUa apprehensio non cst tum verum, si-
volitionis, et hoc, sive
ratio determinandi voluntatem ad neces- ve apparens, sive pnefixum, non ta-
sario voiendum iilud, quia notitia ob- men sequitur quod necessario velit
jecti non movet necessario voluntatem illud, sicut nec sequitur quod neces-
a 1 aliquid volendum, saltem ut prin- sario nolit etiam summnm malum, si

cipalis causa, ut exposui in primo, dist illud esset possibile.

1. 7. i. et patet in secundo, dist. 25. (k) Contra hocpotcst argiti. Hic Doc- 8.

et vide qua? dixi in primo, ubi supra, tor probat quod voluntas necessario
iv-pondendo ad objeetiones Alphonsi velit illud objectum, si non potest il-

et Occham onntraDoetorem. Sequitur, lud nolle, et arguit sic. Si non potest

nec ipsa votuntas neccssario se determi- nolle Itoc objectum, hoc idco cst, quia
nat illo posito, id est, objecto cogniio. habet in se aliquid. Major probatur,
sive ultimofine actu cognito, sicutnec qitia si unum incompossibilium repu-
necessario continet illud posilttm, id est, gnat, aliud necessario inest, patet, quia
ultimum finem actu cognitum, id est, sinegatio necessario repugnat, aftir-

quod non necessario contineat cogni- matio posita necessario inest; si enim
tionem ultimi finis, ut supra patuit repugnat necessario homini non ani-
patet ergo quomodo voluntas non ne- mal, necessario animnl inest homini,
cessario vult ultimum finem in uni- et ideo bene dicit, quod si unum neces-
versali approhensum, et hoc magis sario repugnat,alierum necessario incst.
patuit in primo, dist. 1. quxslion. \. Minor probatur, quia nulla inclinatio
Tamen potest concedi quod voluntas ad volcndam beatitudinem habituaiis,
non potest resilire ab objecto, sive vet aptitudinalis repugnat ilii nolle ac-
nolle objectum in quo non ostenditur tiiuli, r/iiia cum uno actu posset stare
aliqua ralio mali, nec aliquis defectus possibititas, vel aptitudo ad oppositum
boni, quia sicut bonum est objectum actum, ut patet a Doctore in primo,dist.
hujus actus, qui est velle, ita malum, 39. ergo velle actuali beatitudinem vi-

vel defectus boni, quod pro malo ro- detur repugnare nolle aetuale beatitu-
putatur est objectum hujus actus, qui dinem, ct per oonsequenssi nolle bea-
est nollc, et non sequitur ultra, non tiludinem necessario repugnat volun-
potest nolle hoc ;
igitur necessario vult tati, velle actualiter beatitudinem
hoc, quia potest hoc objectum, neque necessario inorit voluntati.
nolle, neque velle, ut patet /tic, el in Respondet, quod illud rcpurjnans ac- o t

primo, dist. 1. 7. i. Vult ergo Doetor tui nolendi finem, est ipsa potentia vo-
il.n
>t.--t quod voluntas non potesl nolle bonum luntatis, cui ex sua formali ratione
bo-
i. in quo non est aliqua ratio mali, et hoc repugnat habere notle respectu finis,
vel existentis vel apparentis, quia non quia finis non est nolibilis, sed tantum
potest elicere actum nolitionis. nisi volibilis. Licet enim nollc actuale, et
19 QrODLIBF/T.

velle actuale respectu ejnsdem objecti Ad alias duas rationes patet res-

repugnent ad invicem formaliter in ponsio hic, et clarius vide in primo,

esse simul, tamen non repugnat vo- dist. 1. qu&st. 4. et quae ibi exposui.

luntati successive, et hoc loquendo de (n) De isio igitur articulo. Hic Doctor
Voln
objecto volibili et nobiJi ; licet enim dicitduo : Primo,quod voluntas creata creatr
Deci
voluntas non possit simul velle et nol- non necessitatur ex sua natura ad vo- tat

le lapidem, tamen successive potest lendum finem, non solum absolute,

habere utrumque. Sed ut voluntas sed nec etiam posita apprehensione
comparatur ad velle et nolle respectu obscura illius objecti, sicut modo ap-
ultimi finis, nec simul, nec successi- prehendimus. Sed an voluntas creata
ve potesthabere utrumque, quia nolle beata necessitetur ad volendum finem,
flnem repugnat voluntati, sicut etiam ethoc per aliquid supernaturale, puta
intelligere repugnnt lapidi ex sola po- per charitatem, licet Doctor hic non
tentia lapidis. Si dicatur, quod tunc solvat, tamen in primo, dist. 1. q. 4.
voluntas non erit libera respectu cu- solvit, probando quod voluntas com-
juscumque objecti, si illud non potest prehensoris elevata per charitatem,
nolle, dico quod libertas voluntatis est non necessario fruitur, vide ibi. Se-
inhoc, quod idem objectum potestvel- cundo dicit, quod voluntas divina ne-
le, vel non velle. De hoc vide qua? dixi cessario vult propriam bonitatem, ut

super secundo, dist. 6. q. 1. satis probatum est in primo, dist. 10.

(1) UndeQuod autem voluntas

hoc. qusest. unica, et vide quae ibi exposui.

non possit nolle finem probatperAu- (o) Etsi quxratur. Deinde quaarit an 10

gustinum. Ista auctoritas non conclu- voluntas divina necessario velit ali- Duplej
cessit

dit,quod necessario velimus beatitudi- quid aliud a Deo? Et ponit duas con-
nem, vel quod necessario nolimus mi- clusiones, pnemittendo quod duplex
seriam,quia voluntas sicut potest velle, est necessitas, scilicet immutabilita-
et non velle bcatitudinem, sic potest tis et inevitabililatis omnimodae, sive
nolle, et non nolle miseriam. Sed sic determinationis necessaria?. Prima
praecise intelligitur,"quod sicut beati- excludit oppositum posse succedere
tudo est pra3cise objectum volibile, ei quod inest, hoc modo voluntas di-

ita miseria objectum nolibile. Et vina vult quidquid vult ad extra, quia
sicutest impossibile voluntatem velle oppositum ejus nunquam potest ines-
actualiter miseriam,ita est impossibile se.Ab eeterno enim voluit quidquid
ipsam nolle actualiter beatitudinem. nunc vult, et quod voluit ab seterno
(m) Vcl forte et magis, quia non ita esse pro tali tempore, necessario erit,
caret miseria omni ratione volibilis, scilicet neoessitate immutabilitatis,
sicut caret beatitudo omni ratione no/i- quia ex quo determinavit illud fore,

bilis. Si ergo secundum A.ugustinum est impossibile oppositum inesse, sci-

non possum velle miseriam, quaeforte
non caret omni ratione volibilis, a
fortiori non possum nolle beatitudi-
nem, quae caret omni ratione nolibi-
lis, cum in ipsa non sit aliquis defe-
ctus boni, nec aliqua ratio mali.
licet ipsum non fore. Licet enim quan-
do ab a^terno voluit esse A, potuisset
oppositum velle, scilicet non esse A,
tamen facta determinatione, quod A
sit, non potest oppositum velle, sei-
licet velle A non esse, quia tunc vo-

I
 Ql ESTIO XVI, 103

lantas divina mutaretur. quin est im- cessarium, secundum quid tnmen, ut
possibile transire de oontradiotorio iu pntet in primo, dist. 3. quaest. \. in se-
contradictorium sine mutntione; sed cundo, dist. 35. 36. 39. et tnlis volitio
mutatio non erit in objeoto prius vo- non ponit creaturam in aliquo esse
lito, et post nolito, patet, quia obje- reali. Alii duo artieuli elari sunt hic
etum nullum esse novum hnbet. Modo et ex distinctione decima primi.
mutnri est aliquid nliter se hnbere
nunc qunm prius se hnbuerit. utpntet SCHOLIUM.
5 Phys. erg-o si .1 est nune volitum
VolunUtem cum necessitatc ad aclum libe-
esse, et post nolitum esse, eum hic sit
ram esse probat Augustino et Anselmo.
ex
transitus n contmdiotorio ineontrndi- Secundo, Deus amal media ad se libere ergo ;

aliqua mutatio, non et se. Tvrtio, libertaa est conditio intrinseca

ctorium, erit et
volu nt tis compatitur
er S° cum conditione
in A, ut patuit;
r ergo
° in voluntate p f.
J

perfectissima operandi, et talis est necessitas,

divina, quae nunc aliter vellet, quam u bi est possibilis. Expiicat quomodo cum ne-
prius voluit, quod est simplieiter im- cessitate stat libertas, de quo late agit dist. i.

*°- ei 4. disL.49. q. i. art. i. eVsupra quodl. 2.

possibile, seilicet quod aliquo modo
.. . „ Quaestio nimis controversa est, mihi tamen
muletur. ut patet in prtmo, dist. 2.
vldelurnonesse de re jpsaj sed de modo lo _
guSSt. vtl. patet ergO quomodo VO- quendi ; et Doctor tenet eum, quo Philoso-
luntas divina quidquid vult, immuta- phus, Augustinus et Anselmus usi sunt. Vide
Scholium ultimnm, i. dist. 10. ubi circa hoc
biliter vult. Sed de alia necessitate,
dixi quod verius visum fuit.
scilicet inevitabilitatis, qua: est, 1
quod
simpliciter necessario velit, ita quod De secundo articulo principali,
8.
uunquam potest velle oppositum pro dico quodcum necessitate ad volen- Cutn ne-
quocumque instanti, sicut dicimus, dum slat libertas iu voluntate. Hoc cessitate
volendi
qnod pater in divinis necessario ge- probatur, primo per auctoritates. secundum
statlibertas

nerat filium, quia est simpliciter im- Prima Augustini in Ench. qua3
est August. et
Ausleui.
possibile ipsum non generare. Lo- dicta est supra Sic enim oportebat
:

quendo de hac necessitate, voluntas prim fieriltomi)iem,et ut beneposset

divina nihil vult ad extm ;
patet, si ve Hej e t male, nefgratis vel frustra
enim hoc modo vellet creaturam, et sibene nec impune, simalejioc est
;

hoc efficaciter, necessario eam vellet, instatu primo, meretur vel de-
illo
et sic creatum necessario esset ab meretur. Et sequilur Postea vero :

seterno, quia causa agens necessario, sic erit, ut male velle non possit, nec
el non impedita, statim ponit effe- ideo libero carebif. arbitrio, multo
ctum et necessario. Loquendo tamen quippe liberius erit arbilrium, quod
non de volitione efficaci, qun vult omnino non poleril servire peccato ;
creaturam existere in aliquo tempore, e t subdit quasi pro probatione, ne-
sed de volitione complacentia?, qua que culpanda est volunlas, autvo-
complacet quidditatibus cognitis, qua3 luntas non esl3 aut libera dicenda
sunt qucednm pnrticipntio bonitntis non quia beali sic esse volumus,
est,
divinae, vult illas necessario, necessi- utesse miseri non solum nolimus,
tnte inevitabilitatis, quia non potest sed nequaquam prorsus velle possi-
non complaoere eis sic positis in esse mus, sicut enim anima noslra nunc
cognito, quia ut sie, habent esse ne- habet nolle infelicitatem. ita tunc
Tom. xxvi
13
 194 QUODLIBET.

nolle semper habitura

iniquitatem Praelerea, conditio mtrinseca ip- Liberta I

conditi(
est. Item, Anselmus de lib. arbit. sius polenliae vel absolute vel in or- intrinsec
volunt.it:
cap. 1. Qui sic habet, qaod decet et dine ad actum perfectum, non repu-
expedit,ut lioc amittere nequeat, ti- gnat perfeclioni in operando ;
nunc
berior est, quam ille qui sic liabet aulem libertas, vel est conditio in-

hoc ipsum, ul possit perdere, et ex trinseca voluntatis absolute, vel in

hoc concludit, liberior igitur est vo- ordine ad acturn volendi ; igitur ipsa

tuntas, quse a rectitudine declinare libertas potest stare cum conditione

nequit. perfecta possibili in operando ; talis

Idem probatur per rationem.et pri- condilio est necessitas, specialiter

mo quia ita est, nam ex preeceden- ubi ipsa est possibilis. Est enim sem-
habetur quod voluntas di-
te articulo per possibilis, ubi neutrum extre-
vinanecessario vutt bonitalem suam. mum requirit contingentiam in ope-

el tamen in volendo eam est libera ;

ratione, quae est media inter extre-
igitur, etc. Probatio minoris, quia ma, sic est in proposito, sicut pro-
potentia operans circa unum objec- batum est in prxcedenti articulo.
tum, non absolute, sed in ordine ad Si quaeras, quomodo stat libertas

aliud, eadem est operativa circa cum necessitate ?

utrumque objectum, sicut arguit Respondeo secundum Philoso- 9.

Text. 146. Philosophus in secundo de Anima, phum quarto Metapliysicse, non est Non e:

Deus quo- quaeren-

modo se quod illa potentia, qua cognoscimus quaerenda ratio eorum quorum non ratioeor
amet ? quorui
difTerenliam unius objecfi ab alio est ratio Demonstrationis enim
:
non est i

tio.
objeclo, ipsa nala est cognoscere principii non est demonstralio. Ita
utrumque objcctum in se, sicut ipse dico hic, quod sicut isla est imme-
arguit ibi de sensu communi ; nunc diata et necessaria, voluntas divina
autem voluntas ipsa divina refert vult bonitatem divinam, nec est alia
ad finem aliaobjecta, quae suntvo- ralio, nisi quia hsec est talis volun-
libilia propter finem sub ; igitur ipsa tas, et illa talis bonitas ; sic voluntas
eadem ratione potenliae est opera- divina contingenter vult bonitatem
tiva circa utrumque, sed circa illud seu exisfenliam alterius, et hoc,
quod est ad finem libere operatur. quia esl talis voluntas, et illud est

Palet, quia confingenter vultilla, et tale bonum, nisi addamus generali-

contingeritia in agendo reducitur ad ter unum breve, quod voluntas in-
principium non nafuraliter aclivum, finita necessario habet aclum circa
sed libere igilur ipsa sub ratione po-
; objecfum infinitum, quia hoc est

tentiee liberae vult bonilatem suam. perfectionis ; et pari ralione non

Libcrtns secundo probatur idem
Prffiterea, necessario habetactum circa objec-
est peifec
tiouis. propter quid, et primo sic Aclio : tum infinitum, quia hoccsset imper-
circa (inem ultimum est aclio per- fectionis, nam impcrfeclionis cst ne-
fcclissima, cf in lali aclione libcrlas cessario determinari ad poslcrius. el

in agendo cst perfectionis ; igitur perfectionis requisilse est sic deter-

necessitas in ca non lollit, scd inagis minari ad prius, cl pcrfcclionis con-
ponit illud quod cst perfectionis, comitantis ad illud quod esl simul
cujusmodi esl libertas. ^ nalura.
 QILESTIO XVI. 195

.:i est I lonfirmatur illud, quia non est modo dictse, scilicet principii nata-
II llll-'-

ii), et eadem divisio in principium natu- ralis producitur similis ;

talis enim
Mltlll-
lll». Hllt rale, el liberum, el in principium assistit voluntati in communicando
nrale '•t
,>--. i- necessario aclivum, el contingenter, nufuram Spiritui sancto.
in.
iii
aliquod enim naturale potesl con- Est igitur ordoquadruplicis neces-
lingenter agere, quia potesl impe- sitatis : Prima qua Deus
s necessario
diri ; igitur pari ratione possibile vivit. Secunda, qua necessario intel-
esl aliquod liberum,stante libertate, ligit. Tertia, qua necessario spirat.

oecessario agere. Quarla, qua necessario diligit se.

Sed semper esl dubium, in quo In quo igitur est libertas volendi ?
stat per seratio libertatis, sive enim Respondeo, quia delectabiliter et
dicalur quod libertas stat in deter- eligibiliter elicit actum, et permanet
minatione ad agendum, sive in do- in actu.
minatione respectu sui actus, per Contra, secundum Richardum
neutrum hic videtur posse salvari. gloriosius est, quocl secuudmn natu-
IJic diceretur uuod :
cum dicitur, ram habetur, quam quod aliter ha-
vohuitatem necessario velle, necessi- betur.
ias potest determinare aelum vo- Respondeo, quod ex necessitate
lendi, ut terminatur ad objectum, et nalurse habetur velle, non necessi-
sic est verum manifestum, inlelligen- tate tamen naturse habetur objectum,
do de bonitate divina, quae so.la est quia esset contradictio ; igitur in isla
proprium, etper se objectum ; alia proposilione quse esl dedicto,Deum
uulem non suntper se objecta pro- se velle est necessarium ; patet dis-
pria, ideo non necessario vult illa, tinctio,quod necessitas potest deter-
aut polest necessitas determinare minare actum volendisic vel sic,sci-
aetum ut egreditur a voluntate. Et licet absolute, vel cum respectu ad

hoc potest intelligi dupliciter : Uno objectum, sed non seque apparet in
modo, ut sit necessitaspraevia ad vo- is/«:Deus vult necessario, quse est
luntatem, et voluntas intelligaturca- cle re ; tumen eadcin veritas est com-

dere sub necessitate, tanquam im- munis, quod necessitate naturae ha-
peltente inactum, eifigente in actu; betur actus, scd non vult objectum
siautem sic esset, voluntas ageretur, necessitate naturse.
etnon ageret, nec staret in tali actu
Hbertas. Alio modo potest intelligi
SGH0L1UM.
necessitas concomitans, ita quod
ipsu intelligatur cadere sub volun- Sententia llenrici, voluntatem spirare Spiri-
lum sanclum, nocessilate nalurali, et etiam
tates sic quod voluntas propter firmi- libera, rte qua late Doctor i. dist. 1. quoest. 7.
tatem libertatis suae sibiipsi necessi- num. 13. et dist. \0. nurp. 3. Rejicitur primo,
tatem imponit in eliciendo actum, quia inconvenit in amore essentiali, unam tan-
turc esse necessitatem, et duas in notionali.
et iii perseoerando, sive figendo se Srinindo. memoria sine coe.xistcnlia nalura;
/// actum : i/i inspiratione concomi- gignit : er_ o et volunlas simihter spirat.
r

talur necessitas naturx, quee est vis

quaedam naturae primo modo dicise, De tertio principali dicitur, quod 11.
idest, essentise, sive noturse secundo in aliquo actu voluntatis divinae,
 106 QUODLIBET.

Henrin scilicet in actu spirandi Spiritum habet ex eo, quod est voluntas, et
&
lTq.
1
\: sanctum, est aliquo modo necessitas libera, potest elicere aclum suum
naturalis, sic intelligendo, quod vo- notionalem, quem sine illo assis-

luntas, ut est simpliciter voluntas, tente elicere omnino non posset.

non principium elicitivum aclus

est Sunt igitur aliter et aliter islae pro-
notionalis, quo producitur simile in posiliones in divinis necessariee :

forma ipsi producenti, quia tunc in Deus necessario vivit, quia necessi-
quocumque esset, esset principium tate natura^ Deus necessario intel-
:

elicitivuin actus,quo produceretur ligit, quia necessitate intelligibilis

simile in forma, quod falsum est in determinantis intellectum ad hoc

creaturis. Sed voluntas, ut est in na- ubi est aliqua diversitas rationis :

tura divina, et ut sic per illam ha- Detis necessario spirat Spiritum
bet quamdam naturalitatem ad pro- sanctum, quia necessitate naturali
ducendum actum notionalem, sic non praeveniente, sed concomitante :

est principium elicitivum actus no- Deusnecessario amat se, necessilate

tionalis. Ex hoc enim quod fundatur consequente infinitatem libertatis
in natura divina, sive in essentia, absque aliqua necessitate naturae.
habet sibi annexam quamdam vim Contra istud, non videtur quod 12.

naturse, et sic quamdam necessita- illud quod fundatur in aliquo, possit Funda-
, .
, , , , .... tum in
tem naturatem ab lsta naturahter, habere rationem aliquamnecessitatis aiio, ucd
" '

sive vi nalurali annexa voluntali ulteriprem ultraillud, in quo funda- EJjgJf c

s
contrahit, et sic estprincipium elici- tur,necetiam quod fundatum posset f„ n d a mec
to.
tivum aclusnotionalis; licet enim in habere duplicem rationemnecessita-
actu voluntatis essentialis, ut ordi- tis, etillud in quo fundatur, (antum

nalur in summum amatum, ab ipsa unicam, quia tunc circumscripta per

sola voluntate ratione, qua est li- impossibile vel possibile illa unica
bera, sit necessitas immutabilitatis, ratione necessitatis in fundamento,
tamen inquantum actio voluntalis adhuc remaneret alia ratio necessi-

ordinatur in amorem productum latis in fundato, et ita illud funda-

tendentem in amalum terminaliter, mentum remaneret necessarium, et

sic ab illa naturalitale annexa volun- tamen non remaneret necessilas

tati procedit necessitas immutabili- fundamenti. Nunc autem, secundum
tatis circa solum aclum notionalem istos actus notionales fundantur in

elicitum a voluntate, vel potius ab actu essentiali, et secunduni omnes

ipsa libertate voluntalis, ut ei talis actus essentiales aliquo modo sunt
naturalitas est annexa. Additur ad priores ; non potest esse quod
igitur
hoc, quod illa naturalitas in volun- in actu essentiali, quo Deus diligit

tate nullo modo prgevenit ejus li- se, sit tantum unica necessitas, et

bertatem, nec est ratio elicitiva ac- ex unica ralione necessitatis, scili-

tus notionalis. Ifoc enim esset om- cet ex infinitate libertatis, et tamen
nino contra ejus libertatem, sed po- quod in aclu spirandi sit cum hoc
tius est consecutiva et annexa li- alia ralio necessitalis, scilicet natu-
bertati, ut aliquid, quo assistente ralis.

volunlali, voluntas ipsa ex vi, quam Praeterea, sicut memoria perfecta

 QU-dESTIO XVI. 197

)iuota9
fiiepo-
m '
supposito conveniente est prinei-
' i
ha?c tria, non secundum proposilum, a natura
et potontia irrationalis, inlelligit principium,
;u< aj piiiin perfectum producendi Yeibuin
pirau- '
l '
quod dicitur nalura f.cr opposita his, princi-
;

», .icot perfectum
l
; sic videtur quod volun- pium liberum. Tertium, intelleclus habet mo-
euioria .

(zisineu- (as perfecta 111 supposito, vel sup- dum nalurce, in produrlione filii, volunt.is mo-
dum oppositum. Quando auiem imperat iutel-
positis convenientibus sit perfectum
lectui, totum esl liberum, sicut et quando
principium producendi amorem imperat aliis polentiis inferioribus, quia totum
perfectum ;
sicul igitur memoria in secunduni propositum, et probai ex Philos.
Quartum, (et sequitur ex dictis repugnal vo-
Patre esl principium gignendi Fi-
luntatem esse principium per modum naturae,
lium, sicvoluntas in Patre el Filio sicut ct naiuram e-.se principium liberum, quia
esl principium spirandi Spiritum sunt primae differenliae principii activi. Quin-

Banctum. Nec videtur ultra ratio- tuin, oinne agens naturale, vel est primum
omnino primum, vel a priori naturaliter deler-
nein perfectee meraoriae, vel per-
minatum, el neutrum horum competit volun-
fectae voluntatis, coassistentia alicu- tali. Sextum, causatio intellectus est naluralis

jus esse necessaria, sic quod illo et voluntatis, eslo sit necessaria, libera, quia
hoc e^t lioc, et illud cst illud.IIaec ratio a priori,
non assistente non posset voluutas
a posteriori, supposita proefata divisione et usu
in actum spirandi, et memoria ex Philos. et Augustin. dici potest voluniatem
iu actum diceudi. semper esse liberam, quia nec ase, nec ab alio
naturaliter determinatur, sed supposila appre-
Si auteiu intelligeret assistentiam
hensione objecti, lendit delectabililer et eligibi-
esse, utobjecti ad potentiam, forte objectum, etiam quando non potest non
liler in

illa requiritur tam in memoria tendere, de quo late, l. dist. 10.

quatn in voluntate, et magis forte

ad hoc, utper actum communicetur De isto articulo potcst dici, quod ^3
natura, quam atl hoc ut actus sit ne- non est hic difficultas, accipiendo Natura

cessarius, quia principiorum illo- naturam extensive prout extendit T ^ B umi.

tur '
rum, scilicet objecti el potentiee, se ad omne ens sic enim dicimus ;

utrumque per se est ralio propriae naturain volunlalis, imo extendendo

necessilatis in eliciendo actum ad non ens, dicimus naturam nega-
siiuin, ut suus est ; sed forte non tionis. Sic enim, extensive lo-

utrumque per se est ratio perfecta quendo, necessitas in ente quocum-

consubstantialitatis lermini ad ip- que posset dici necessitas naturalis,
sum producens. Et tunc verum es- et tunc, cum voluntas, saltem di-
set, quod non requiritur talis as- vina, ex sua perfecla liberlate ha-
sistentia adactum essentialem, quia beat necessario aliquod vcllc, isla

licet ibi requiratur objectum, non necessitas perfecta3 libertatis potest

tamen ut principium communicandi dici modo) necessitas nalura-
(isto

suam propriam perfectionem. lis. Sed difficultas non est nisi acci-

piendo naturam magis stricte, prout

SCHOLIU.M. scilicet natura et libertas sunt pri-

mae differenliae agentis vel principii

Ilic ezplioat fundamentum suae scntentiae de
libera processione Spiritus sancli. Primum dic- agendi, quomodo loquitur Philoso-
tum, primae differentiae, principii activi seu phus secundo Physicorum, ubi di- Text. 49.
agenlis natura opposita.
est libertas, el ei
vidit causam activam in naturam et
Ostendit ex Aristotele 2. Phys. el 9. Meiaph. et
ex Augustin. Secundum dictuni, hae differenti.e
proposilum : Eorum, inquit, quge
variis nominibus ab Aristot. exprimuntur. Per fiuntpropter koc, id est, propter
 193 QUODLIBET.

finem, cujusmudi surit umnia, quae dein per mudum naturae ; unde ad
fiuntaper se causa, alia quidem suum proprium aclum comparalus,
secundum propositum; alia veronon natura esl, sicut Filius io divinis
secundumpropositum, et paulopost: producilur per modum naturae, licet
Sunt autem proptcr hoc quxcumque ejus principium produclivum sit
ab intelleciu utique aguntur, et quee- memoria. Volunlas autem semper
cumque a natura, et reducit ad istas habet suum modum causandi pro-
duas causas per se, duas causas priuin, scilicet libere, etidee quandu
per accidens, scilicet casum et fur- cuncurrit cum intelleclu, ut in pru-

Text. 10. tunam. De hac distinctiune luquitur ductiune artificialium, tulum dicitur
9. Melaphys. distinguens mudum, pruduci libere, et a prupusitu, quia
quu putentiae activae ratiunales et prupusitum est principale, et imme-
irratiunales diversimude exeunt in diatum principium illius pruducliu-
actus suus, hujusmodi quidem, in- nis extrinsece. Si autem quandu-
quit, scilicet, irrationales potentias cumque cuncurrat putentia nalura-
necesse quando aciivum etpas-
est, liter acliva cum ipsa vulunlate,
sivum appropinquantur ,hoc quidem sicut est de potentiis inferioribus,
facere, ittud autem pati ittas vero, -, quibus utirnur ad agendum, licet
Tripiex scilicct ralionales, non necesse est, acliu pruprie, ut est hujus principii,
causa. -ii •
i-v
supple huc lacere
i
et lllud pati. JJe sil per mudum i
naturae, tamen quia
hac distinctiune luquitur Augusti- totum subjacet voluntali, ideo libere
nus de Civit. cap. 9. Est causa
•">.
utimur, et dicimur libere agere a
fortuila, est naturalis, est volunta- principali agenle ; et hoc modo lo-
ria ; et declarat ibi membra. quitur nouo Metaphysicde, ubi vult Text ]

Ista divisio principii activi diver- quod ultra intellectum, requirilur

nominibus exprimilur, non so-
sis aliquod determinans, ut appetilus et
lutu apud diversos, sed etiam apud prohaeresis, alioquin simul faceret
Text. 49. Aristotelem, ut patet ex secundo contraria. Nam ipsa scientia simul
tSI'. io! Physicorum, ubi praemisit, secun- contraria ostendit, et ipsa, quan-
P a m dum propositum et non secundum tum est ex parte sui, essel princi-
ac uvum ,

™^ll*^propositum, et subdit, ab intellectu pium per modum naturae, et neces-

uiinibus c i a natura, et in 9. Metanhusicde, sario, quantum est ex parte sui,
apudAnst. '
. .

rationales et irrationales potentias. causaret quodlibet respeclu cujus

Per ista tria, non secundum propo-
situm, et a natura, etpotentiai irra-
. .
est in potenlia :

rwrum, quare, simulne faciant con-

...
Illa, inquit, coutra- » MeJ
Cap 1

tionalis, intelligit principium acti- traria? Hocvero est impossibile,ne-

vum, quod communiter dicimus na- cessarium est igitur alterum adesse,
luram ;
per alia vero tria inlelligit quodproprium est, hoc est detcrmi-
illud aliud principium activum, in nans ad unum opposilorum ; et
quo concurrunt respectu actus ex- subdit : Dico autem sive appetilum,
trinscci, et inlellectus et volunlas. elc.
Sed utrumque istorum per se ac- Ad propositum dico, quod licel ij.

ccplutn habet suum proprium mo- aliquod principiuin posscl concur- Noo ma

dum principiandi intellectus qui- rere in agendc cum voluntale, putapotesle

 QILESTIO XVI. 199

turale
UU1
1C 'I"
StMll 11(1 II II) aliOUOS, ( iliirr l II III , su- determinari, quam quod necessite-
i- • ii ii i

m na- cundum ahquos, mtellectus, el lllud tur.

•um.' concurrens, quantum esl ex se, sit Respondeo, necessarium sit

licel in.
naturaliter activum, lamen volun- summe determinatum, quoad exclu-Coeium est
tas, per se loquendo, ounquam esl sionem indeterminaiionis ad iiliuni- teruliua-

principium aclivum naturaliter, libet, tamen aliquod necessarium rotundua-

h '!,",.' u ".,",'
quia esse naturaliter activum el aliquo modo esl masis determina- r
l

3S libtMV ucliviiin. sunt prinnr dif- I iii

ii(iuain aliud, sicul ianem esse de8Cen -
1 «
euin.
ferentiae principii activi, el volun- calidura, vel Coelum esse rotundum,
las, unde voluntas esl principium esl determinatum a causante, dante

activum libere. Non magis igitur simul e.weCceli, et rotunditatem ;

potesl voluntas esse naturaliter ac- scd gravc est determinatuin ad de-
liva quam natura, ut estprincipium scensum, non habito necessario actu
distinctum contra voluntatem, po- descendendi ab ipsu generante, sed
tesl esse libere activa; lanUiin habito ab ipso principio na-
Sed quaeritur unde est, quod vo- turaliter determinativo ad descen-
lunlas, licel necessario agat, non dcndum. Voluntas autem causata,
tamen naturalitcr agit, cum non si necessario vult aliquid, non sic
possil natura magis esse determi- est determinata a causante ad illud
nata ad agendum, quam quod sit velle, sicut grave ad descensum,
necessitata ad agere ? scd tantuni a causantc habct prin-
asnu- Respondeo, omne agens naturale, cipiuni determinativum sui ad hoc
rimom vel est omnino primum, vel si cst velle.
8
iii de-
posteiius, erit ab aliquopriori natu- Si autem dicas, si descensus cau- De motu
gr aV 8
liua_
ralilerdeterminatum ad agendum, satur a gravitate intrinseca, tunc d 2 q io.

voluntas autem nunquam potesl grave movet sc ;

quare non
igitur
>s«j ;iucns omnino primum ; sed libere eeque sicut volunlas movel se
potest esse determinata natura- ad illud velle, respeclu cujus ipsa
liter ab aliquo agente superiori, voluntas est ralio ncccssaria cau-
quia ipsamet esl tale activum, quod sandi ?
seipsam determinat in agendo, sic Respondeo, illa causalio gravita-
intelligendo, quod si voluntas ali- lis est naturalis, ista libera, quia
quid necessario velit, puta A, non hoc est hoc, et illud est illud.
tamen illud velle causatur naturali- Breviter igitur posset dii i, quod
ter a causante voluntatem, etiamsi esse formas et modus essendi, agere
naturaliter causarel voluntatem ;
el modus agendi sunt immediata,
i
posito actu primo, quo voluntas ideo sicut non est alia ralio, quare
esl voluntas, si ipsa sibi relinque- hoc habet talem modum essendi,
retur, etsi posset contingenter ha- nisi quia est lale ens ; sic non cst
bcre, vel non habere hoc ve/lc, ta- aliqua ratio, quare lioc habet talem
men seipsam determinaret ad hoc modum agendi, puta libere, vel na-
velle. naturaliter, nisi quia est tale princi-
Quandoigitur dicilur, quod natu- piiim activum, scilicel liberum, vel
rale principiura non potest magis naturale.
 200 QUODLIBET.

quirit praescienlia, el tamen quod

praescilum sitin nostra. Hoc quidem
SCHOLIUM.
non esset verum, si esset ibi necessi-
Respondei ad locum cx August. 6. Civit. 10. tas violenliae, de qua ait, eliam si
quo arguebat contra Ciceronem, negantem
pr;i>scientiam, ostendens contra ipsum, prae-
noUmm efR c it (/U 0(I potest, sicut est
necessitas mortlS. c
• '
l

scientiaconcessa, minime tolli liberum arbi- fced Sl esl neceSSl-

Irium, ncc necessitatem praescientiae tollere tas qualiscumque, de qua solemus
libertatem voluntatis, secus esset de necessi- dicere, necesse est, Ut ila sit aliquid,
tate violenti&e, si daretur. Exnonit locum .. « . ,. .

Augustini ln argumenlo positum,

...clare
ubi
, ,

vel ut lta iiat aliquid

i
,
: non oportet
'

docet necessitatem compati cum libertate. timere, quod talis necessitas, si po-
naturin actu nostro praescito, nobis
17. Ad argumentum in contrarium auferat libertatem, quia ista ncces-
Ad intentio Augusfini
arg. ia
initio.
dici potest, fftiod
est
!,
lbi
.

arguere
'
r,-
contra Liceronem,
....
sitas praescienliae,
praesciti, etst sit necessitas
vel
.
praescili
.

lmmuta-
ut

qui negavitjpraescientiam Dei ; nec bilitatis, non est tamen simpliciter

ex illa praescientia concessa, opor- necessitas inevitabilitatis, sive om-
tet eum negare liberum arbitrium nimodee determinalionis, sed tan-
nostrum. Augustinus autem docet tum inevitabile ex supposilione isla,
qualiter praescientia Dei, et libe- quia illud est jarn praescitum.
rum arbitrium simul stant, sic ar- Et adostendendum, quod non jg
Libs. 6.9. guendo : Sic, inquit, Deo certus est qualiscumque necessitas tollit liber- Prffi?c i e

ordo causarum, quod concessit ipse tatem, subditillud ex quo argutum ^JS
Cicero, subdit Augustinus : Et ipsse est, neque et vitam Dei et prsescien-
quippe nostras voluntates in causa- tiam, etc. si praecise dixisset, elprse-
rum ordine sunt, quoniam humanac scientiam, facile essef videre qualiter
voluniates humanorum operum cau- illam non ponimus sub necessitate,
sse sunt, atque ita, qui omnes rerum quae repugnet libertati, quia libere
causas preescwit, profecto ineis cau- et contingenter praescit hoc, licet

sis etiam nostrasvoluntates ignorare supposito quodpraesciat, immutabi-

nonpotuit. Et post : Quomodo ifjitur liter praesciat. Et eodern modo est
ordo causarumprsescientiDeo certus de actu meo
quod licet sitpraescito,
id efficit, ut nihil in nostra sit volun- immutabiliter praescius, tamen con-
tate, cum
ipsarum causarum or-
in tingenter ex parte Dei praescienlis ;

dine maanum habeant locum nostrss et similiter relinquitur contingenlia

voluntates ? ex parte mei exequentis.
Etiam in sequenti capilulo : Non Sed difficilius est quod addit, viia sm

proptcrea nihilin nostra voluntaie vitam ei

'
prdsscie?itiam.Sed ibipotest a ^ f^
est, quia Deus prsescivit quid fulu- esse duplex responsio, una quod ^JJJJ,
rum csset in noslra volunlate; non vila accipiatur ibi pro aclu beati-
enim nihil prsescivit, sed aliquid, et fico, sicut accipitur vita, Joan. 17.

illo prsesciente est aliquid in nostra Hsecest vita setema, ut cognoscant

Nccessitas votunlatc. Rcspondendo aufem vult te et sicut loquilur Philosophus
;

tiae iiod oslendere, quomodo simul stant ne- 12. Metaphysic. Intetlectus actus est

bertateii*. cessilas illa, quain in praescilo re- vita \ et pari ratione actus volunta-
 QlU.STlo XVI. 201

tis est \ iia, viia ista

excludente
non cadil
libertatem,
sul» 11
praecipitat.
illihl velle
el semper
.1
C(tl)linual,
m cadendo
neceSSariO
.
p raveca
derepotest
libere
-

necessitate et
. . uaturali-
etiam in Deo. Si autem intelligatur (|nicitMii cadil necessitate gravilatis ter.

vita ]
> i*4 > vila naturali ipsius Dei, naturalis, et tamen libere vull illum
lunc non debel intelligi de illa vita casum, ila Deus, licet necessario
secundum se accepta, sed de ipsa ul vival vila naturali, el hoc lali nc-
,i voluntate divina acceptata ;
potest cessitate, qua3 excludit omnem li-

autem esse aliquid bene in se no- bertatem, tamen vull liberc se vi-
cessarium, el necessitate repugnante vere tali vila ; igitur vitam Dei non
libertati, quamvis tamen sil libere, ponimus sub necessitate, intelligen-
imo conlingenter acceptatum. do vitam, ut a Deo libera voluntate
Exemplum, si quis voluntarie se dilectam.

>38£>H—co»
 202 QUODLIBET.

QU^STIO XVII.

Ufrum actus dileclionis naturalis, et actus dilectionis

meritorice sint ejusdem speciei.

Deinde quaeritur, utrum actus di- Hic primo videndum est, quid in- 2.
l.
Arguin. lectionis naturalis, et actus dileclio- telligendum sit per dilectionem na-
nis meriloriae sint ejusdem speciei ? turalem ; sccundo, quid per dilec-
Arguitur quod non, quia illi actus tionem meritoriam ; terlio ex his in-
differunt specie, qui eliciuntur a fertur veritas quaesiti.

principiis diversis specie ;

isti actus De primo (a) non intelligitur hic

sunt hujusmodi, igitur, Proba- elc. dileclio naturalis illa inclinatio na-

tio majoris Non est minor dif-

:
tur83 ad bonum, quee est coaeva ipsi

ferenlia in principialis, imo ma- nalurae, imo forte non aliud ab ipsa
jor. Probatio minoris : Actus dilec- natura, sed quaeritur de actu elicilo
tionis naluralis elicitur a voluntate dilectionis naluralis;itla autem incli-

propria actione naturali ipsius ; ac- natio est actus elicitus, et pro tanto
tus aulem dilectionis meritoriae eli- posset dici dilectio hahilualis, quia

citur mediante habilu supernatu- assimilatur habilui in hoc, quod est

rali, puta charitale ; naturale autem praecedens actutn ct permanens sine

et supernaturale differunt specie. actu.

Ratio op- Contra, difTerentia specifica ac- Aclus aulem dilectionis naturalis Dileclio
turalis
posit-
tuum praecipue accipitur ex per se (b) de qtio queeritur, possct uno plicitpr
uiilu
ob|ectis ; nunc aufem idem est per modo intelligi actus elicitus secun-
se objectum dilcctionis naturalis ct dum illani inclinationem naturalem,
meriloriae, quia Deus sub ralione puta quando mens actu diligit se,
summi boni, utroque actu diligi- vel aclu vult sibi commodum. Alio

tur. modo possct intelligi actus naturalis

dilectionis, distinguendo conlra su-

SCHOLIUM. pernaturalem, ille scilicet, quem

voluntasex scipsa actu naturali po-
Exponit rlare, adum dilectionis naluralis
quod test habere, licel non sit secundum
duplintiT sumi : primo, ut idera sit

elicere aetum amandi conformiter inclinationi inclinationem naturalem, sicut vo-

nuiur.il: ereaiurse rationalis secundo, sumitur
;
luntas ex seipsa potesl habere ac-
pro actu dilcctiouis ex naturalibus, csto sit Aug. I

contra inclinationem naluras rationalis, sicut

tum viliosum, et tamcn ille aclus esl ejus c.
idetn*t
unt omnia peccata. praeter naturam, vcl contra natu- bet.
 QlLdESTIO XVII. 203

ram secundum Damascenum. llm- Et licet dilectio naturalis aliquando

s iiml.i modo (c) magis videtur in- accipiatur pro inclinatione naturali,

lelligi in qusestione, quia sic proce- sive pro appetitu nalurali, in proposito

dii primum argumentumj tamen pri- taraon, hic nun accipitur pro tali in-

ni .
modo intelligendo dilectionem clinatione, quia, uL dixi, talis inclina-

naturalem, illa forte continetur sub tio naturae non e>t actus elicitus, et

dilectione naturali secundo inodo qusestio queerit de actu elicito dile-

accepta, saltem ul in pluribus, quia ctionis naturalis; talis ergo inclinatio

plures actus dilectionis, ad quos na- potest dici dilectio habitualis, quia
turaliter inclihamur, possumus po- assirailatur habitui in hoc, quod est

testate naturali elicere, licet non pra^cedens actum, et permanens sine

omnes, quia ad perfectissimum cir- actu.

ca ultimum Gnem esl inclinatio na- (b) Actusautem dilectionis naturalis. 2.

Ilic Doctor declarat quot modis {>otest Ouot nio-

luralis, licet ad illum non possitna- di* accipi-

tura altineere ex se. accipi actus elicitus dilectionis natu- inr actna
eiicitus.
ralis, et primo : Omnis actus elicitus
conformiter naturali inclinationi po-
COMMENTAHIUS. test dici actus inclinationis naturalis,
sicut actus voluntatis elicitus, quo di-
(a De primo dicil Doctor quod hic ligit se, sive esse suum, sive quo dili-
non intelligit dilectionem naturalem git bonum, ut sibi commodum, dici-

ipsum appetitum naturalem, qui ni- tur actus dilectionis naturalis, quia
hil aliud est nisi inclinatio naturae ad elicitur circa illud idem objectum,
bonum, quae est coaeva ipsi nalura.-. circa qaod est naturalis inclinatio. Se-
Inde nota, quod inclinatio naturalis cundo accipitur aclus dilectionis na-
est tantum qusedam lendentia natura?, turalis, ut praccise distinguitur contra
non ad quodcumque bonum, sed pra3- actum supernaturalem, itaquod actus
cise ad bonum commodi, ut patet a supernaturalis dicitur ille, qui j)ra3-

Doctore in secundo, dist. 6. q.2. eldist. cise causatur a causa supernaturali

23. et talis inclinatio naturalis nullo licetenim voluntas habeat naturalem
modo e>t aclus, sive operatio elicita, inclinationem ad recipiendum quem-
ut subliliter probat Doctor in 4. dist. cumque actum posilivum tanquam
q.
(
J. ?ed est prascise quaedam in- perfectionem suam, et in hoc nulla
clinatio, sive tendentia naturee prior sit supernaturalitas, si tamcn actus
quocumque actu elicito talis natura?, ille sit tantum causabilis a causa
etestcoseva naturse, quia talis incli- mere supernaturali, dicitur superna-
natio naturalis, vel est prajcise ipsa turalis, exsola comparatione ad agens
natura, vel immediatcnocessario con- supernaturalc. Actus vero qui immr- Aclus eli-
cil.us n
comitans ipsam naluram, ut palet a diate potest causari a voluntate, etiam l|lll) Clltl-

sclur.
Doctore in quarto, ubi si/pra, nec est eoneurrente voluntate divina generali
almd ab ipsa natura, quia talis incli- influentia, dicifur naturalis ex hoc
natio non est aliqua res addita natu- solo quod comparatur ad agens natu-
raj, sed realiter est ipsa natura, ut rale, et luec disfinctio est satis clara a
patet a Doctore in quarto, ubi supra. Doctore q. 1. proiog. Et nota, quod lo-
 204 QUODLIBET.
quitur hlc lantum de actu dilectionis hic, an actus dilectionis naturalis sit

naturalis, qui naturaliter potest elici ejusdem speciei cum actu dilectionis
a voluntate, etiam contra vel praeter supernaturalis, qualis est actus dile-
inclinationem naturalem, sic, quod ctionis meritoriae. Addit tamen, quod
nullo modo sit elicitus secundum in- actus dilectionis naturalis primo mo-
clinationem naturalem, sicut voluntas do acceptus, prout scilicet conformiter
ex seipsa potest habere actum vitio- elicilur inclinationi naturali contine-
sum, tamen ille actus est elicitus prae- tur forte sub actu dilectionis natura-
ter naturam, vel contra naturam, se- lis, secundo modo accepto, saltem ut
cundum Damascenum, et ratio est, in pluribus. Dicit, ut in pluribus, quia
quia actus vitiosus est tantum caren- non omnis dilecfio, primo modo ac-
tia boni. Unde peccatum, sive vitium, cepta est in potestate voluntatis ;
pa-
est formaliter qugedam injustitia, quae tet, quia inclinatio naturalis est ad
deberet inesse actui, quando elicitur, summam beatitudinem in particulari,
quse injustitia est tantum carentia ut patet a Doctore in 4. dist. 49. q. 9.
rectitudinis, sive bonitatis, quse actui et tamen voluntas ex se, sive ex puris
deberet inesse. Gum ergo inclinatio naturalibus, non potest ad illam at-
naturalis tantum respectu boni,
sit tingere, et sic patet primus articulus.
sequitur quod actus vitiosus non erit
secundum naturalem inclinationem.
Actus con- ftt quod dicit, prseter naturam, vel
tra natu- .. .. .
, SCHOLIUM.
ram quis. contra naturam, dicitur enim actus
elici contra naturam, quia determi-
Secundum dictum hujus articuli merilum est
nate inclinatur ad oppositum, scili- actus a Deo acceptatus, ut dignus praemio. Se-
cet ad ubi deorsum. Sic in proposito, cundurr, addit actui duas relationesunam ad ;

voluntatem Dei, alteram ad praemium. Ter-

quia voluntas inclinatur determinate
tium, dicit duas relationes ad duas causas,
ad bonum commodi; si modo volun- voluntatem liberam et gratiam. Quartum, petit
tas actu nollet bonum commodi, ille elici secundum inclinationem charitatis. Quin-
tum, (etsi non sit expresse in litlera) petit pro-
Actus prae- actus diceretur contra naturam. Actus
missionem Dei, de dando praemio. Colligo ex
raui quis. vero praeter naturam diceretur ille, ad illis verbis speciatiter acceplatus, et docet ex-
quem voluntas non habet naturalem presse Doct. 3. d. 19. n. 7.et habetur ex
Trident. sess. 6. 16. et Aug. serm. 16. de
inclinationem ; si tamen haberet na- c.

Verbis Apost. pro quo cilavi alios, dicta d. 19.

turalem inclinationem et determina- ibi in Scholio contra quemdam modernum
tam ad oppositum illius actus, tunc censorem. In his habes breviter conditiones
diceretur elici prseter naturam, quia omnes meriti, de quibus vide Scot. i. d. 17.
quaest. 3. a num. 12. et 2. d. 7. num. 11. et 3.
non conformiter inclinationi naturali,
dist. 18. Circa quartum, elici aclum secundum
nec contra ipsam inclinationem natu- inclinationem charitalis, est referri in Deum ;

ralem. et sufficit relatio, seu intentio virtualis, ut

docet Doctor 4. d. 6. q. 6. num. 2. ponens
3 Hoc secundo modo magis videtur
(c)
exemplum de pergente in Compostellara, cujus
Actijs me- intelligi, id est, quod titulus qugestio- labores omnes, quos in itinere subit, ex vi
8
"act""
*" 1 nis debet magis intelligi de actu na- re^olutionis ad illain perrgrinationem, merito-
pernatura- rii suot, eti;im>i patiens eos, tunc de Deo, vel
^ nrn y fjistinoto contra actum super-
{

motivis supernaturaliljiis non cogitet. S. Bo-

naturalem, quia actus meritorius est
nav. putat ex aclu, quo quis in professione se,
actus supernaturalis. Quseritur ergo el sua offert Deo, omnia ejus opera pro tota
 QILESTIO XVII. 205

vita, essc virtualiter in Deurr relata. Idem dioi causata in objectO |mm' actlim \" < » 1 1 1 1
—
posse videtur respectu cujueeumque offercniis ^. a]) s|( ivIa(j() r ||j|||]is ?
.

s>\ et sua in Deiun. . .

Fotesf aicij «pn »<l slncte acci-

piendo relationem rationis, scilicel Non omnia

Dc secundo (d) dico 3

quod actus pro habitudine causata in objecto reaiis, vei
8
ito meritorius est actus Deo specialiter per actum partis ralionalis per es- stricte.

^d" acceptus, tanquam scilfcet dignus sentiam, non

scilicel intellectus, illa

Jj" pra?mio reddendo pro illo actu. est relatio rationis, quia comparatio
e
'd
Specialiter dixit, quia omnia accep- ista immediate causatur per volun-
D -
lat acceptatione generali, diligendo tatem, sicut ipsa immediate habet
ea secundum bonilatem suam, et or- actum comparativum, et lunc se-
dinando ea ad seipsum, ut ad finem, quilur quod sic stricte accipiendo
sed aclum meritorium specialiler relalionem rationis, non omnis re-
acceptal in ordine ad aliquod bo- lalio esl realis, vel rationis, sed est
num juste reddendum pro Meri-eo. tertia, scilicel relatiovoluntatiscom-
torium igitur (e) addit supra actum parantis. Alio modo potesl intelligi
duplicem relationem, unam ad vo- retalio ralionis pro quacumque
luntatem ut acceptam, et aliam ad comparatione facta per actum partis
illud bonum, ad quod voluntas ac- rationalis, sive per essentiam, sive
ceptans illud ordinat. Et huic rela- per participationem, et sic isia po-
Lionisecundse f) similis es1 illa, quae test dici relatio rationis.

importaturin hoc, quod estuti. Uti Ulterius (I) meritorium connotat, Rpgnia

enim est objectum volitum ordinare sivc quasi praeexigit in aclu dupli- gfc»."

ad aliud, ut ad Qnem, sicut volun- cem habitudinem ejus quasi ad du-

tas, apud quam meretHr quis, ac- plex principium. Una est ad volun-
tum isium meritorium ordinat ad talem, ul libere elicientem, vel
aliud, ut ad prsemium. Neutra au- imperantem actum. Nihil enim ac-
tem relatio importata (g) per merito- ceptatur ut meritorium, nisi sil li-

rium est realis, quia non compelit bere in jiolestate operantis ; imo
actui natura alicujus realis in
ex illud quod esl commune ad mcri-
actu, sed tantum per actum volun- tum et demeritum, quod potest in-
quo actus acceptatur.
tatrs, telli^-i per hoc quod est imputabile,
*r e
d
Non solum enim (h) inteltectus requirit istam habitudinem ad vo-
Je- potest comparare objectum aliqua luntatem, ut in potestate suahaben-
w comparatione, quae non esl ex ua-
"•
lem actum. Nihil enim imputatur P| '
imn - 2-
. . . . et 5.
iuia rei, sed etiam voluntas potest, alicui, nec ut pra3miabile, nec ut Ethicor.

hoc acceptando, sicul intellectus punibile, nisi sit in potestate ejus,

cognoscendo. Et forte (i) posse com- nec per consequens ut laudabile,
parare objectum comparatione, quae vel vituperabile ; laus enim <ruo-

non esl ex natura objecti, competit dammodo prasmium est, vitupe-

illis potentiis per rationem cornmu- rium quidem poena. Alia autem ha-
nem in eis, scilicet propter immate- bitudo requiritur ipsius actus ad
rialitatem earum. formam supernaturalem, qua accep-
Et si quaeras (k) de comparalione latur ipsa persona, vel potentia
 206 QUODLIBET.

operans, qucje ponitur esse gralia, igitur non est meritorius, nec lamen
vel charitas. Non enim actus alicu- est peccalum, quia nullo praecepto
jus acceptatur ut dignus pra3mio, astringitur quis actualiler omnem
nisipersona operans sit accepta, actum suum ordinare in Deum, vel

secundum illud Gencs. quarto : virtualiter, modo praediclo.

Respexit Deus ad Abel, et ad mu- Potest igitur (n) dici, quod ad hoc, g £ cl
nera ejus, prius ad Abel quam ad Cfuod actus sit meritorius, non suf- rius
munera, quianon placet oblationon ficit quod habeat secum chantalem cuo.
. | . i
incliDi

dilecli. Unde sequitur ibi Ad Cain :

lnexistentem personae, sed ultra noc nem
nta
.

vero, etad munera ejus non respe- requiritur, quod secundum inclina-
xit. lionem charitalis inexistentis actus
Sed qualis (m) requiritur habitudo elicialur. Deus enim, qui se solum,

aclus ad charitatem ad hoc, ut sit et seipsum diligit, potest

propter
meritorius, dubium est. Videlur aliquam formam deiformem dare
enim, quod sufficit charitatem creaturae, quam habens specialiter
inesse ipsi operanti, quia ex quo diligatur, et opus ejus, ad quod ipsa

secundum charitatem est specialiter inclinat, pro quanlo sit secundum

dilectus, aclus e.jus specialiter ac- ipsius inclinationem, specialiler ac-
ceptabitur. videmus, quod
Sicut ceptetur.
supplicatio unius apud aliquem ac-
ceptalur, et alterius non, licet inter
eos non sit differentia in aliquo, COMMENTARIUS.
quod sit aclivum res-
principium
pectu actus supplicandi, sed tantum (d) De secundo articulo principali, *•

in hoc est differentia, quod iste est qui est de actu dileetionis meritorice. J^
specialiterdilectusabillo, qtii roga- Hic Doctor declarat quid sit actus

tur et ille non. meritorius. Et hic articulus est satis

Sed contra hoc arguitur, quia ha- clarus hic in littera, tamen sub bre-

bens charitatem potest peccare vitate aliqua in hoe articulo expono.

venialiter. Dicit,quod actus meritorius est aclus
Dicitur, quod ille actus non est Deo specialiter acceptus, tanquam, sci-
acceptabilis, quia habet aliquid re- Hcet dignus preemio reddendo pro itlo

pugnans, sed ad hoc quod actus actu, etc. Hic tamen nota, cum dicit

aliquis non habens aliquid tale re- quod omnia secundum bonita-
diligit

pugnans acceptelur, sufficit solum tem suam, non debet intelligi, quod
principium acceptalionis personas. quia habent talem bonitatem, quod
Volocl
Actus in- Cnnlia hoc videlur esse, quod ab ideo sic diligat, quia voluntas divi- divioal
differens
na modo movetur ab aliquo
nullo movel
elicilur a habenle charitatem polest aliquis
nb alil
justo.
actus indifferens elici, quia non ap- bono extra, nec aliquod bonum crea- bono

paret repugnantia, quod aliquem tum est ratio diligibilitatis respeetu

actum non ordinans
eliciat actuali- voluntatis divinae, ut patet a Doetore

ter ad finem ultimum, vel virltia- m primo, dist. 41. imo omnia prsecise

hoc est virtule alicujus actus

liter, dicuntur bona, quia dilecta, et non
jmmediale ordinali ad illum. llle e contra, ut patet a Doctore in se-
 QIVFSTIO XVII 207

cundo, dist. 37. et in fertio, dist. H>. dist. is. et vide ibi quae nota-
Dicitur ergo diligere creaturam se- \ i.

cundura bonitatem suam, quia vult (e Meritorium igitur addit super

eaturam habere talem vel talem actum duplicem relationem. Unde vo-
bonitatem. Ex hoc enim quod vult luntas divinaquando acceptat actum
lapidem esse in tali vel tali perfec- meritorium, nun tantum absolute di-
tione, dicitur lapidem diligere, et ultra ligit bonitatem actus meritorii, vo-
non diligit bonitatem ereatura' in se, lendo illam in ordine ad seipsam, si-

et absolute, puta volendo eam esse cut etiam vult bonitatem omnis crea-
absolute, sed pra>oise vult eam in or- tura?, ut supra dixi, sed specialiter ;

dine ad seipsam, ut ad finem. Vult sicut vult, sive acceptat illum actum,

inid enim ab a?terno lapidem esse in tali ordinando illam ad prsemium redden-
,it in vel tali bonitate, et vult ipsum propter dum pro illo actu personee eliciendi

am. seipsam, quia enim voluntas divina talem actum.

FgJ summe diligit se, sive essentiam (f) Et huic relationi secwidse similis
"^" suam, quidquid vult extra se, vult in est itla. Tunc enim utor objecto cum
ordine ad seipsam, ut ad finem, non volo illud in ordine ad ultimum finem,
tamen semper attingendum per ope- sicut voluntas divina apud guam quis
rationem finis enim ultimus creatu-
; meretur, dicitur supple mereri, quia
rae aliquando aceipitur pro fine attin- actum istum meritorium ordinat ad
gibili per operationem, aliquando ut aliud, ut ad praemium, scilicet red-

est causa finalis, quae distinetio expo- dendum pro tali actu.
sita est superius q. 1. prol. Dicit ergo (g) Xeutra autern relatio imporlata
Doctor quod actus sic generaliter ac- per actum meritorium cst reatis, etc.

ceptus a voluntate divina non dicitur Dicit Doctor quod istae dua? relationes
meritorius, sed dicitur meritorius ex fundata? in actu, per quas actus dici-
hoc quod sic specialiter acceptatur tur formaliter merif.orius, sunt rela-
in ordine ad aliquod bonum juste red- tiones rationis. De prima patet, qua
dendurn pro eo, et hoc non ex natura actus acceptatur a Deo, nam esse
actus, sed ex sola ordinatione volun- acceptatum, sive volitum, dicit tan-
tatis divinae; nullus enim actus quan- tum relationem rationis, sicut etiam
tumcumque intensus et ordinatus, est esse cognitum. Ex hoc enim quod ac-
ex natura sua meritorius vita) a>terna3, tus divinae voluntatis, quo vult ob-
sed dicitur dignus vita »terna, quia jectum, terminatur ad ipsum objec-
voluntas divina sic ordinavit, scilicet tum, dicitur objectum habere esse
quod omnis actus elicitus a voluntnte volitum, et talis relatio est tantum ens
informata charitate inclinante ad ac- rationis, quia non oritur ex natura
tum sit dignus vita aeterna, ita quod alicujus rei. Similiter secunda relatio,
talis dignitas in actu. nihil aliud est quae fundatur in actu in ordine ad
nisi acceptatio passiva voluntatis di- pra-mium, qua actus non dicitur ab-
vinas quae ideo acceptat talem actum, solute aoceptus, sicut mediante pri-
quia sic ab a-terno ordinavit accep- ma, sed qua actus dicitur acceptus
tnre. Kt de hoc prolixius patet a Doc- in ordine ad praemium est tnnlum

mre in primo, dist. 17. et in tertio, rationis, quia praecise inost aotui per
 208 QUODLTBET.

actum divinfe voluntatis acoeptantis Et si dicatur, quod objectum esse co-

actum in ordine ad praemium. gnitum, vel esse volitum tantum est

(h) Non solum enim intellectus. denominatione extrinseoa, et non in-

6.
Deinde Uoctor declarat quomodo per trinseca, nam per actum cognoscen-

aotum voluntatis potest causari in di, qui formaliter non est in objecto

objecto relatio rationis, quia non in cognito, sed in potentia cognoscente,

objecto ex natura objecti, quia tunc dicitur objectum esse cognitum, ut
esset realis, et dicit quod sicut intel- patet a Doctore in quarto, dist. 1. q. 1.

lectus cognoscendo objectum, causat ubi vult quod creatura in intellectu

relationem rationis in objecto, ita vo- divino habet simpliciter perfectius et
luntas volendo objectum, sive accep- verius esse quam in se. Dico, quod
tando, causat relationem rationis ; et Doctor non negat ibi esse cogni-
hoc potest dupliciter intelligitam in tum, quod sit relatio rationis in-
intellectu quam in voluntate. Uno trinsece denominans objectum, sed
modo, inlellectus causat relationem denominatione intrinseca bene dici-
rationis in objecto cognoscendo illud tur creatura habere simpliciter verius

in se, ita quod objectum per actum esse in intellectu divino cogno-
eognoseendi, dicitur habere esse co- scente, quam in se, quia dicitur esse

gnitum, et sic objectum ut cognitum in intellectu divino per actum in-

habet relationem rationis ad actum tellectus divini, qui est formaliter
D':plpx cognoseendi, et talis relatio rationis infinitus ;
denomi-
pro quanto ergo
actus.
non est ibi causata per actum compa- natione extrinseca denominatur a tal 1
rativum, quo compnrat unum ad actu infinita, dicitur denominatione
aliud, sed est causata per actum rec- extrinseca habere sirapliciter verius
tum cognoscendi, qui terminatur ad esse quam in se, ut ibi patet. Dico Qnom
objectum. Et hoc est quod dicit Doc- etiam, quod sicut intellectus potest pussit c

tor in primo, distin. 35. et 36. quod causare relationem rationis, compa- tfouem

objecta secundaria, ut cognita abso- rando unum objectum cognilum ad

lute dicunt relationem, scilicet ra- aliud objectum cognitum, ut satis

tionis terminatam ad actum cogno- patet, sic similiter voluntas potest

scendi, et non e contra, nisi forte dica- causare relationem rationis, compa-
tur, quod actum cognoscendi terminari rando unum objectum volitum.
ad aliud, et aliud objectum, dicat (i) Ei forle. Etaddit Doclor quod ratio 7.

etiam respectum rationis, ut videtur communis, quare intellectus et volun-

tenere Doctor in primo, dist. 3. et 9. tas possunt causare talem relationem

sed de hoc alias. Sicut ergo intellec- rationisin objecto, est ratioimmateria-
tus eognoscendo objectum, dicitur litatis, quia scilicet sunt potentige im-
objectum includere relationem ratio- materiales, et non organica?. Sed haec
nis, per actum cognoscendi, quaa non est praeeisa ratio, quia et aliqna?

nihil aliud est nisi esse cognitum, sic potentioe organioae sensitivae possunt
similiter voluntas, volendo objectum, causare relationem rationis, non tan-
sive acceptando, dicitur tale objec- tum cognoscendo objecta, sed etiam
tum habere relalionem rationis, qiicfi comparando unum ad aliud, ut patet
est esse volitum, sive esse acceptum. a Doctore inprimo, dist. 4. et 5.
 QIVF.STIO XVII. 209

(k) Et siqft&ras. Deinde Doctor decla- to, imperat sibi displicentiam, sive
rat, qnomodo relatio causata peractum nolitionem peccati, ita quod talis no-
voluntatis, potest dici relatio ralionis, iitio dicitur aclus imperatus, ut patet
et quomodo non ; potest enim dici re- a Doctore in \. dist. li. q. 2. Exem-
l.ilio rationis, vel quia causata a po- j)lum secundi, utcum voluntas impe-
tentia rationali proprie accepta, vel rat aliis potentiis, ut eliciant actum
quia causata a potentia rationali im- cirea objectum. Dicit ergo quod nul-
proprie accepta, sive tantum partici- lus actus voluntatis, sive elicitus, sive

pative. Primo modo, relalio ralionis imperatus, nunquam acceptatur a

dicitur lantum causari ab intellectu, Deo, ut meritorius, nisi sit libere eli-

qui proprie dicitur potentia rationa- citus vel imperatus, nam hcec est

lis. Secundo modo, relatio causata circumstantia causae necessario re-

per actum voluntatis potestdici ratio- quisita ad actum moralem, scilicet

nis. proquanto est a polentia rationali quod actus moralis sit libere elicitus

participative tanlum, quae distinctio vel imperatus, ut patet a Doctore in 2.

sntis patet a Doctore in primo, dist. dist. 40. actum esse meritorium
sed
2. Loquendo vero de relationibus cau- prsesupponit ipsum actum prius esse
satis per actum aliarum potenliarum perfecte moralem, ut patet a Doctore
non possunt dici relationes rationis, in 2. dist.l. et in preesenli, q. art. 3.

quia nullo modo causantur a poten- Secunda conditio requisita est, quod
tia rationali, nec proprie, nec partici- requirit relationem rationis, sive babi-
pative, proprie tamen loquendo de re- tudinem ad formnm supernaturalem,
latione causata per actum voluntatis, qua acceptatur ipsa persona, vel poten-
talis relatio non dicetur relatio ratio- tiaoperans.qua) ponituressegratia, vel
nis, sed magis relatio voluntatis, ut charitas non enim actus alius accep-
;

etiam alibi patet a Doctore. tatur, utdignus praemio, nisi persona

8. (I) Ulterius meritorium. Hlc Doctor operans sit aceepla secundum illud
>odi- declarat duas alias conditiones requi- Gen. i. Hespexit Deus ad Ahel, ct ad
ones
tante3 sitas ad actum mentorium. Prima muwra ejits, prius ad Abel, et postea
ehto- est, quod actus meritorius ad hoc ut ad munera ejus, quia non placet obla-
dicatur meritorius , connotat sive tio non dilecti. Oportet ergo quod ac-

praeexigit unam relationem rationis, tus meritorius includat hanc habitu-

ad voluntalem ipsius merentis, ut li- dinem, sive relationem rationis, quod
bere elicientem, vel imperantem ac- sit elicitus a persona non tantum li-

tum, id est, quod nullo modo aliquis bere eliciente, sed ultra. quod talis

actus voluntatis, sive elicitus, sive im- persona sit grata et accepta Deo, et

tperatus, potest esse meritorius, nisi hoc per habitum supernaturalem, qui
includat hanc relationem, qua dica- ponitur utquidam decor in onima, per
tur libere elici, sive imperari, et in- quem est grata et accepta Deo in or-
telligo de actu imperato, vel respectu dinead vitam aeternam, ut dicit Doc-
ipsius voluntatis, vel respectu alterius tor in 1. dist. 17. Nota tamen, quod
potentiae. i^xemplum primi, cum vo- hanc secundam conditionem non re-
luntas actu suo imperat sibi, ut eliciat quirit actus merilorius necessario et
actum, sicut volens tristari de pecca- absolute, quasi sit simpliciter impos-
Tou. XXVI. 14
 210 QUODLIBET.

sibile actum esse meritorium, nisi sit rentem, qui scilicet nec erit actu ma-
a persona grata per habitum superna- lus moraliler, nec actu bonus morali-
turalem, quia Deus de potentia sua ter patet, quia potest elicere aliquem
;

absoluta posset acceptare actum, et actum non ordinando ipsum, nec ac-
personam elicientem actum in ordine tualiter, nec virtualiter ad ultimum
ad vitam a^ternam sine quocumque finem, ut cum quis potest in loco se-

habitu infuso, ut clare patet a Doc- creto facere sermonem aliquem, nec
tore in 1. dist.il. sed hoc non posset actualiter, nec virtualiter ordinando
de potentia ordinata. ad ultimum finem, talis actus non erit

9. (m) Sed qualis requiritur habiludo. moraliter bonus, quia non habet om-
DeindeDoctor declarat, anactus dica- nem circumstantiam requisilam, nec

tur meritorius exhocsolo, quod libere moraliter malus, quia non includit

elicitur a persona habente charita- aliquam circumslantiam mali, sed

tem, an ultra hoc requiratur aliud. Et eritactus tautum indilferens, scilicet

dicunt quidam, quod sufficit primo nec bonus, nec malus moraliter, et de
modo, quia si persona estgrata, qui- tali actu, vide quae exposui siiper se-

libet actus talis persona? erit gratus. cundo Doctoris dist. 7. et tamen ille

Contra hoc Doctor instat, quia per- actus indifferens non erit meritorius ;

sona habens charitatem potest elicere patet, quia ratio meritorii prseexigit

actum peccati venialis, quia pecca- actum moraliter bonum, ut patet a

tum veniale stat cum charitate, per Doctore in 2. dist. 7. Et quod dicit

quam semper persona est grata ;

si Doctor actum ordinari virtualiter ad
ergo quilibet actus ejus esset merito- ultimum finem, hoc est virtute alicu-

rius vitee eeternee, tunc peccatum ve- jus actusimmediateordinari ad illum.

niale esset meritorium vitee eeternse, Exempli gratia, quis vadit ad Eccle-
quod est absurdum. siam, ut dicat aliquam orationem, or-
Dicitur a tenentibus istam opinio- dinando illam ad ultimum finem,
nem,quodbenequilibetactus personse quando actu orat distractus aliquali-
gratee, non includens aliquid repu- ter, non cogitans de fine dicit ora-

gnans ad beatitudinem habendam, est tionem,quse actu non ordinatur ad

meritorius modo peccatum veniale
;
ultimum finem, quia nec actu co-
includit aliquid repugnans, et sic non gitat de illo, tamen illa oratio dicitur

est meritorius. Vult ergo ista opinio, virtualiter ordinari ad ultimum

quod omnis actus non includens ali- finem, quia tunc est elieitn, sive pro-

quam circumstantiam mali, si est a lata in virtute alterius actus imme-

persona habente charitatem, semper diate ordinati ad ultimum finem,
est meritorius. videlicet, in virtute hujus actus,

Contra hanc responsionem instat quo proposuit velle facere orationem

Doctor probando quod a persona ha- in ordine ad Deum, et de hoc vide

bente charitatem possunt esse multi Doctorem in quario, dist. 6.

actus, non includentes aliquam cir- (n) Potest igitur. Dicit ergo quod ad
cumstantiam tamen non
mali, qui hoc, quod actus sit meritorius, non

sunt vere meritorii, quia habens cha- suffieit quod habeat charitatem inexis-
ritatem potest elicere actum indiffe- tentem,sed ultra hoc requiritur quod
 QIVESTIO XVII. 211

talis actus eliciatur a voluntate se- probatur sic, quia forma abso-
cundum inclinationem charitatis luta non distinguitur specie ab alia
inexistentis, et charitas nunquam per solam relationem, sed per ali-
inclinat nisi ad actum moraliler quam differentiam absolutam ejus-
bonum, ut patere potest ex his, dem generis, secundum illud in
qua? dicit Dootor in 2. dist. 7. et Praedicamentis : Diversorum gene- Reg. 2.
Aoleprae-
quod boc requirat actus meritorius, rum, ct ?w)i suballernatim posito- ilniimcuta-
lis.
clarius patet a Doctore in primo, rum dioersae sunt species et diffe- Quaest. 13.

dist. 7. rentiae ;
absoluUun igitur non dis-
tinguitur specifice, per aliquod
SCBOLIUM. respectivum. Actus autem dilectio-
Ponitactum meritorium actum naiuralem,
et nis est forma absolula, ul babitum
specie non distingui : Primo, quia meritum est prius in quadam queeslione de
constituitur per respeclum, vel respcctus, ut
boc inota. Meritorium autem (ut
ostensum ; et absoluta non conslituuniur, nec
tiistimruunlur spceie ppr rcspectus. Secuado, dictum esl) non importat nisi res-
potenliale ad lormam non difFerl speeilicam peclum ; igitur, etc.
specie ab ipsa, actus naturalis est hujusmodi in Merito-
Si istius ralionis (c) altera pra>-
riiim uon
ordine ad meritum. Hae rationes bene probmt
actus illos absoluios, per supervenientes res-
missarum negarelur, saltem ambae ioipoi lat
formaliier
pectus non dislingui primo. Sed an actus cha- islaB videnlur vera*, quod non esl liisi res-
pectus.
rilaiis specie differat ab amore naturali in esse
re per so-
dislinclio specifica rei a
absoluto, seclusis illis respectibus, nihil resol-
vit hic Doclor, sed hinc inde disputat. Videtur
lum respectum ralionis, non
vel
secundum eum sic dilTerre, quia bic num. 8. realem. Nunc aulem meritorium }

admittit dilectionem charilalis, hutere quamdam utdictum est, non importat formali-
rutionem tpecificam, quam non habel naturalis,
ter nisi respectum, vel respectus,
qua t.ilis ; verum nihil resolvit. Ponil babitus,
snpernaturales el actus, quos nostris viribus et non reales, pula ad voluntatem
elicere nequimus, ul ostendi q. i. prol. Schol. acceptanlem, praemium in
et ad
al num. 20. ex variis locis ejus an autem illi
;
ordine ad illud ad quod acceptatur.
ai:t'js specie differiint ab aclibus naturalibus
ejusdem rationis, no viletur quidi|uam resol- Diceretur (d), quod elsi islce ra-
viese, et jnxia dispututionem, quam lac lacit, tionesconcludant, quod non dislin-
videtur lavere negantibus actus inlrinsece guitur actus ab actu in genere
supernaturale>, Cijetan. Paludan. Solo et aliis,

de quo dixi loco citato.

naturfe, lamen distingui potest in
genere moris, quia illa dislinctio fit

Dc tertio (a) principali polestdici, per respectus, cum circumstantiaB

quod aclus dilectionis naturalis el formaliler dicant respectus. Et forle 3. Ethicor.

meritoriaenon differunt sp(,'ci<i, et aliquas dicunt respectus non reales^

hoc loquendo de per se differentia, sicutvidetur de circumslanlia finis,

quam important per se ratio natura- nam quod aliquis velil nunc actum
lis, et ralio meiitorii ; non autem propler hunc finem, non videtur
per accidens, de differentia sciiicel dicere in aclu nisi relationem voliti,
aliqua concomitante, puta differen- peractum voluntatis ad talem finem
li.i objectorum, vel aliqua tali, relali.

intelligendo etiam de differentia ac- Contra hoc(e),i!lud quod est pro- 7.

tus specifica in esse naturee. prium potentiale ad formam speci- Potentiale

ad lorin.iiii
Haec conclusio sic intellecta (b) ficam, non distinguitur specifice ab speciticam
 212 QUODLIBET.

non dis- ipsa specie, quia ipsum ut esl poten- illam, quae non transcendit totam
ab ij»a liale, non est complete in aliqua facullatem naturse, cujusmodi per-
specie.
S pecie nunc autem actus naturalis,
; feclio est secundum virlutem mora-
ut hic loquimur, est proprium po- lem ; et ulterius, illa habita, reci-
tentiale, respectu illius, quod dicit piat perfeclionem simpliciter super-
actus meritorius, quia actus sub illa naturalem. Non solum igitur de
ralione consideratus, sub qua est in aclu mere naturali, ut scilicet prior
potestate naturali voluntalis, capax est perfectione morali, sed etiam de
est ordinis illius, quem importat actu perfecte morali, concludit ralio
meritorium. Exemplum hujus, si prius facta, scilicet quod potentiale
animal esset tantum constitulum non distinguitur specifice ab illo,

per formam animalis, et non per respectu cujus est potentiale, quia
formam specificam sub animali, sub illa majori potest accipi minor
illud non esset distinctum specie ab vera, non solum de actu mere nalu-
aliqua specie sub animali, quia rali, sed de aclu morali.
esset proprium potenliule respeclu (h) Et cum arguitur, quod virlus 8.

formaB specificae, ita est de nalura moralis diflcrt specie a charilate ;

actus comparata ad illas condilio- igilur actus differt specie ab actu in

nes, quas importat meritorium. genere moris. Consequentia non
Diceretur, quod lunc actus mora- valet, quando sunt virlules sub-
lis (fj non posset dici distingui ordinalae, licet enim de virtulibus
specie ameritorio in specie moris, di^paralis viderelur, quod earum
quia iste actus est in specie virtulis essentaclus dislincti specie, saltem
moralis ; actus autem merilorius est in esse tamen quando una
moris ;

Chan,i
in specie
r alterius virtulis,7 pula su- est superior,
r
et alia inferior, non
i ' quorao
pernaturalis ; islae autem virtutes oportet quod bonitas, quam habet forma»

differunt specifice, igilur et actus actus ab una, sit distincta absolute ai.virtu

differunt specie in genere moris, et specie a bonitale, quam habet ab

tamen ille, qui est actus virtulis alia, sed magis quod virlus superior
moralis, est actus naluralis, intelli- tribuat bonitatem ulteriorem, quae
gendo, quod est in nalurali potestate sit quasi compleliva bonilatis illius,
volunlalis, quia actus virlulis mora- quam tribuit inferior. Et hoc modo
lis non excedit totam potestatem charilas dicilur esse forma aliarum
illam. virtutum, quia bonilas meriloria,
Actns mo-
ralis fnu-
Respondeo, actus qui
(g)
.
x
est com- quse compelit
' l
actui aliquo
x
modo a
.

(Jatmeri-
lum
7. u.
2.
ii.
(I.
plete circu mstau tionalus secundum
.

virtutem moralem, est potcnliale

, ... charitale,
cujuscumque
est
,
completiva bonitatis
altenus
.

m
.

actu.
respeclu virtulis, quam dicit meri- (i) Contra hoc, saltem actus, ut
torium, imo cst immediatius polen- est charitatis, sive meritorius, licet
tiale, quam aclus naturalis ; natura- non sit in specie disparata ab actu
hoc est naturae nudee, ut prae-
lis, ut est virtus moralis, erit tamen in
supponilur virtuti morali. Esl enim specie ulleriori et compleliori,quam
rationabile ut aclus mere naturalis sit actus unde moralis, et talis dislin- a i. D ud
per prius recipiaf perfeclionem ctio specifica sufficit ad propositum.
 QlLESTlO XVII. 213

idmittit Ilie uno modo (k) possel concedi igitur a simili, omnem bonitatem,
:i™ di^- conclusio, el tunc dileclio meritoria quam aclus habebit, quando chari-
Kb actu dicerelur habere quamdam rationem las inerit, habere posset, si non
plnrali.
i. Etuic.
6pecificam, quam non habel aliqua inesset
dileclio naturalis, unde naluralis, Respondeo, ralio nrobal uuod Bonitaa a
chariLnte
licet eadem dileclio numero sil na- omnem illam reclitudinem posset io actu

luralis, considerata ul praesuppbsita habere, quia conformilatem cain- bnZi"!n

rationi meritorii. Itatio igilur meri- dem ad regulam, pula dictamen "Ji'1'iu™'
torii esl ralio speciGca compleliva verum, moralibus habere-
el ideo in ^m.
bonilalis praecedentis, non aulem lur eadem bonitasmoralis, quiailla
speciGca disparata, nec plus probat reclitudo est bonitas moralis*, vel
mediura priuspositum de potentiali nonestsine Sed actus charitatis
ea.
proprioet perfectionecompleliva. Si ultra rectitudinem, hoc est, confor-
autem justitia generalis esl virtus milatem sui ad cognitionem directi-
suprema, et forma aliarum virtutum vam, habetpropriam bonilatem ex
moralium, lunc de illa esset aliquo hoc, quod est secundum inclinalio-
modo simile, et de charitate. nem charitatis, irao esse secundum
9. Aliter dicitur (1), quod ralio me- illatn inclinationem, est habere
ritorii non est aliqua ralio specifica propriam bonitatem charilalivam,
etcorapletiva in genere moris, quia non sic de virtulibus moralibus.
non dicit aliquam bonilalem, vel
recliludinem intrinsecara aclivi, sed
tantum illam pnesupponit, et dicit COMMENTAIUUS.
ulterius respectum ad voluntatem
nerito-
acceplanlera. Sed si meriloriumnon (n) De lertio principali, scilicet an 10.
im siip- '

Biibooi- nra?sunponat nraicise bonilatem ac- dilectio nnturalis, et dilectio meritoria Andiiectio

lam mi- lus moralem, sed bonilatem, qiiam differant specie, et dicit quod non et .nierito-
it chari- . • .
r,a '''ffe "
tas. tribuit charilas, cura illa sit complc- differunt specie, et hoc loquendo de per rautspecie.

tior bonilale morali in aclu, sequi- se differenlia, etc. Vult dicere, an ra-
quod actus, qui est meritorius,
tur tio formalis, qua actus dicitur natu-
habet aliquam bonilalem specificam ralis, et ratio formalis, qua actus di-

ulteriorem quara bonitatem mora- crtur meritorius, d-ifferant specie, sci-

lein. Licet enim merilorium non licet an i.-tae relntionesdiffernntspeoie,
importet talem bonitalem ulterio- quarum una formaliter inest actui
rem, tamen praeexigit ; et hoc vide- naturali, per quam dicitur actus na-
tur probabile, quia alias posset turalis, et alia inest actui meritorio,

aclus esse merilorius, qui tamen per quam actus dicitur formaliter rae-
nullam haberct bonilatem ultra bo- ritorius? Kx hoc patet quod loquitur
nilatem moralem. de ralione formali meritorii in se, et

Conlra hoc (m)aclus potcst haheri de ralione formali naturalis in se, et

eliam complete existens in Specie non per aecidens, scilii^et de differen-

moris, licet non habeatur habilus tia aliqua eoncomilante, pula de dif-

virlulis, sicut estgeneraliler de elec- ferenlia objectorum, vel aliqua tali,

tione, qua generalur virlus moralis ; puta, quia rntio meritorii respicit
 214 QUODLIBET.
pro objecto primum seternum,et ratio intensionem actus, ut prior relatione,
naturalis non ; vel quia ratio merito- quee inest illi actui per accidens, per
rii respicit Deum, ut acceptantem, ra- quam dicitur meritorius ; isti actus
tio naturalis non vel etiam, quia
;
sic nbsolute considerati in suo esse
ratio merilorii respicit habitum cha- naturse, sive ut praecise sunt duee
ritatis pro principio productivo, ve) qualitates absolutce non differunt spe-
inclinativo, ralio actus naturalis non, cie. Sunt ergo duse conclusiones :

sed potest esse a sola voluntate, vel Prima est de rationibus formalibus
a solo habitu naturali ; vel quia ratio per se meritorii, et per se naturalis,
meritorii respicit agens supernatu- qua> rationes insunt actibus. Alia est
rale, autem naturalis tantum
ratio de ipsis actibus absolute consideratis,
agens naturale et omnes istae dilTe-
;
et vult quod nec actus absolute con-
rentiee dicuntur accidere rationi me- siderati differant specie, nec similiter
ritorii, et rationi naturalis, et sunt ratio per se naturalis, et ratio per se

extrinsecse. Non enim agens super- meritorii, quee insunt actibus differant
naturale, vel primum aeternum, vel specie. Advertere etiam, quod quando
Deus, ut aceeptans, formaliter deno- dicit quod tales actus non differunt
minat illam relationem rationis, in specie, puta dilectio naturalis et me-
qua formaliter consistit ratio merili. ritoria, ut sunt simpliciter ejusdem

Licet ergo agens supernaturale et na- objecti, quia nulli dubium, quod di-
turale differant specie ab invicem, lectio hominis, et dilectio Dei diffe-
non tamen sequitur quod ratio per se runt specie, tenendo quod dilectio

meritorii, quae respicit agens super- sit partialiter ab objecto, ut videtur

naturale, et ratio per se naturalis, tenere Doctor in 2. dist. 25. loquitur

quse respicit ngens naturale, dicantur ergo de dilectione ejusdem objecti,

per se differre specie, sed tantum per scilicet quod dilectio Dei naturalis,
accidens denominatione extrinseca, et et dilectio ejusdem meritoria non
de tali differentia non loquitur hic. differunt specie.
Et hoc est, quod dicit Doctor ibi : (b) Hsec conclusio sic inlellecta, etc. 12.

Nota. No?i autem per accidens de differentia Hic Doctor primo probat quod actus Opiuio

scilicet atiqua concomitante, pnta de dilectionis non dicitur distingui spe-

differentia objectorum, vct atiqua tali, cie, nec per rationem naturalis, nec
etc. quae differentia, ut aliquid extrin- per rationem meritorii, id est, quod
secum concomitatur rationem meri- dilectio Dei absoluta, quae distinguitur

torii. specie a dilectione lapidis naturalis,

11. Etquod addit ibi, intelligendo etiam non dicitur distingui specie per se
de differentia actus specifici in esse per rationem meritorii, nec dilectio
nalurse, vult dicere, quod actus dilec- lapidis dicitur distingui specie a di-

tionis naturalis preecise acceptus se- lectione Dei per rationem naturalis ;

cundum substantiam et intensionem, patet, quia forma absoluta non dis-

ut prior relatione, qua dicitur natura- tinguitur formaliter specie per ali-

lis, qua; per accidens inest actui, et quam relationem, sive per aliquem
actus dilectionis meritoriae praocise respectum. Tum quia, tunc respectus
acceptus secundum substantiam et esset de ratione formali et quiddita-
 QU/ESTIO XVII. 215

tiva absoluti, quod sffipe' improbatum meritoriee prfficise acceptus secun-

est a Doctore. Tum, quia diversorum dum substantiam ct intensioncm,
generum, et non subalternatim po- quod idcm est dicere, quod in ge-
sitorum, sunt diversae species dilTe- nere aaturffi, islis actus sic accepti
rentes; sed dilcclin et respectus per- non ditlerunt specie ab invicem,
tinent ad diversa genera, patet, quia tamen possunt distingui in gene-
dilectio esl qualitas absoluta, ut pro- re moris, puta, quod dilectio natu-
batum est supra q. 13. et pertinet ralis, ut est actus moralis, includens
ad genus Qualitatis, ad quod genus omnem oircumstantiam requisitam
non pertinet respectus. ad aetum moralem, ut sic distinguitur

(c) Si istius rationis altera prcemis- specie ab actu meritorio formaliter

sarum negaretur, puta, quia forte ista accepto, quia ratio moralis, cum dicat
negaretur, quod actus dilectionis sit tantum circumstantias actus dicit

qualitas absoluta, cujus tamen oppo- pneoise respectum, etforte aliqua cir-

situm subtiliter est ostensum, q. 13. cumstantia, ut circumstantia finis,

posito tamen
non concesso, quod
et dicit tantum respectum rationis;pa-
actus dilectionis non sit forma abso- tet, quia quod aliquis velit hunc ac-

luta, sed respecliva realis, tamen ad- tum propter hunc finem, non videtur
huc dicit Doctor quod saltem istae dua? dicere in actu, nisi relationem voliti,

propositiones sunt vera?, scilicet ista :

etper actum voluntatisad talem finem
Nullas rcs prseter opus inlellectus, sive relati ; cum ergo relatio, per quam
absoluta, sive rclaliva, dicitur per se actus dicitur moralis, et relatio per
dislingui spccie pcr solum respeclum quam actus dicitur meritorius diffe-

rationis, sive per respcctum non realem, rant specie, sequitur quod actus mora-
aliter respectus rationis esset de quid- lis differat specie ab actu meritorio.
ditate respectus realis, quod est im- (e) Contra hoc. Hic Doctor instat ad- n,
possibile. Et similiter isla est vera : huc, probando quod actus dilectionis instuntia.

Ratio meritorii, at kujusmodi, non im. naturalis, ut perfecte moralis, non

portat formaliter nisi respecturn ratio- differat specie ab actu dilectionis me-
nis, sive unum, sive plures non curo, ritoriae, ut perfecte meritoriee. Et an-
quia praecise dicit respectum rationis tequam formem rationem, declaro
ad voluntatem acceptantem, et ad unum dictum scilicet quid dicatur
praemium retribuendum, ut supra pa- proprium potentiale respectu formae.
tuit. Stat ergo ratio, scilicet quod Dicitur proprium polentiale, respectu
nulla dilectio etiam posito, quod tan- formae, quando talis forma non est na-
tum sit relatio realis potest distingui ta recipi, nisi in tali potentiali, nam
specie ab alia perrespectum meritorii, corpus organicum, ut praecise habens
sive per respeclum naturalis. talia et lalia organa, qualia habet
(d) Dicerelur, </'/od etsi islse rationes corpus humanum, propriumest ita

concludant, quodnon distinguitur actus potentiale, sive susceptivum animse

ab actu in (jenere nalurae, id est, quod intellectivae, quod illa non posset in
actus dilectionis naturalis prfficise ac- alio corporo recipi, et breviter dieitur
ceptns secundum substantiam et in- proprium potenliale formaL' specifice,
tensionem actus, et actus dilectionis quod natum est facerecum tali forma
 216 QUODLIBET.
ResponBio. per se unum in genere. Dicit modo 2. dist. 7. Si ergo actus meritorius, ut
Doctor quod proprium potentiale ad meritorius, esset per se in nliquo
formam specificam, non distinguitur genere, tunc actus moralis, ut mora-
specie ab illa. Palet ista, quia quod lis, cum sit proprium potentiale res-
distinguitur specie ab alio, est per pectu meritorii, non posset distingui
se complete in aliquo genere ; sed specie a ratione meritorii.
quod est proprium potentiale, si- (f) Diceretur,quod tunc actus moralis.
ve receptivum formee specificee non Hic Doctor adhuc arguit, probando
est per se et completive in aliquo quod actus moralis acceptus in specie
genere, sed tantum reductive, quia moris,ut scilicet est actus virtutis mo-
partes compositi essentialis sunt tan- ralis, non distinguatur specie ab actu
tum reductive in genere, ut palet a meritorio, accepto ut est actus virtu-
Doctore in secundo, dist. 1. g. uttima; tis supernaturalis, scilicet charitatis,
tale ergo polentiale non distinguitur quod tamen est falsum ;
quod autem
specie a forma specifica ad quam est distinguantur specie istis actus, pro-
in potentia, et hoc patet per exem- batur, quia actus distinguuntur spe-
plum Doctoris Si animal esset lantum
: cie, quorum habitus, qui vel inclinant
constitulum per formam animalis, e* ad hujusmodi actus, vel sunt principia
nonper formam specifuam sub anima- elicitiva eorumdem actuum speciedis-
li, illudnon esset distinclum specie ab tinguuntur. Hoc palet, discurrendo
aliqua specie snb animali, quia esset quasi per omnes habifus specie dislin-
proprium poleniiate respectu formse ctos; sed habitus virtutis supernatu-
specificse Vult dicere, quod ex quo ralis, puta charitas, et habitus virtutis
animal est genus ad omnes species moralis, puta habitusamicitise, distin-
contentas subanimali, per consequens guuntur specie, et hoc in genere mo-
per aliam et aliam differentiam est inquantum sunt actus ta-
ris, scilicet

contrahibile ad aliam et aliam spe- lium virtutum, id est, quod actus vir-
ciem, ita quod animal est potentiale tutis moralis acceptus in genere, sive
respectu differentiarnm contentarum ut est moralis, distinguitur specie ab
sub eo ; si ergo animal pra^cise con- actu meritorio, quia actus meriturius
stitueret aliquid sub animali persolam est supernaturalis, et moralis est

formam animaiis, puta, quod tale actus naturali, accipiendo naturale,

constilutum praeciso includat formam prout est in potestate voluntatis, ut
animalis, et non aliam formam spe- supra patuit.
cificam contentam sub animali, tale (g) Respondeo, aclus. Respondet Doc- iuspod

sic constitutum non esset distinctum tor quod actus moralis, puta dilectio
specie ab aiiqua specie sub animali, Dei perfecte moralis, prout scilicet in-
quia illud taleessetin potentia ad for- cludit omnem circumstantiam perti-
mam specificam sub animali ; sic est nentem ad actum moralem, est pro-
in proposito, quia actus perfecte mo- prium potentiale respectu dilectionis
ralis est proprium susceptivum et meritoriae, ila quod ratio merilorii non
polentiale ipsius merilorii, non polest est nata immediate recipi, nisi in actu

ergo immediale recipi, nisi in aclu perfecte morali. Sicut enim dilcctio,
perfocte morali, ut patet a Doctore in ut nude accepla, id est, ut caret omni
 QILESTIO XVII. 211

constnntin morali, est proprium po- teriori, sive perfeotiori, licet non sit

tentiale respeolu omnis circumstan- in specie disparata, quia nunquam

tiae actum moralem, ita
pertinentis ad species disparata perficit aliam. VA

quod esl vere perfeetibilis omni cir- vult dicere, quod sicut actus nude
cumstantia morali; primo enim est consideratus non est in specie dispa-
perfectibilis ciroumstantin objecli, et rala respectu actus moralis, cnm sit

deinde ulterioribus circumstanliis re- perfeclibilis omni circumstantia mo-

quisitis ad actum moralem ; sic talis rali, tamen ille actus, ul perfccte mo-

dileetio perfecte moralis erit proprium ralis, videtur quod sit in perfeetiori

potenlialeaetus meritorii, sive ralionis specie patet, quia ut nude conside-

;

formalis, per quam talis dileetio per- ratus prcecise est in specie aclus, scd
feete moralis dicitur meritoria, et boc consideratus ut perfecte moralis, est in
clarius patebit infra dist. 18. art. 1. et specie moris. Sic idem actus perfecte
in '1. dist. 7. moralis, ut consideratus ut perfecte
(h) Et cum arguitur quod tales actus meritorius, tunc erit in ulteriori et

dilTerant specie per hoc, quod virlu- perfectiori specie, quia tunc erit in
tes illorum differunt specie, dicit Doc- specie meritorii.
tor quod ista propositio si habet veri- (k) tlic uno modo. Respondet Doctor 17,
tatem, erit vera de speciebus dispara- duobusmodis: Primo modo, conce- Respormo
tis,sive de habilibusdisparatis.supple, dendo rationem illam, quod sicut di-

quorum unus non ordinatur ad perfec- lectio naturalis, ut perfecte moralis

tionem alterius. Sed in proposito, cha- habetquamdam perfectionem specifi-
ritas ordinatur ut perfeclio completi- cam, quam non habet nude conside-
va habitusamicitiee Dei naturalis, non rata, sic etiam dileclio Dei naturalis
quod charitas perficiat formaliter ha- perfecte moralis, ut est meritoria ha-
bitum amicitise, cum immediate per- betquamdam rationem, sive perfec-
ficiat voluntatem, sed ex hoc dicitur tionem specifioam, scilicet rationem
perlicere, quia inclinat ad actum me- meritorii,<\\i&m non habet consideiata,
riloriura, quiaest completiva perfectio ut tantum moralis, et sic ratio merito-

actus perfecte moralis, nam dileetio rt/erit ralio specifica completiva bo-
Dei, ut est a voluntate et ab babitu nilatis moralis praeeedentis, non au-
morali amieitise Dei est bene perfecte tem est ratio specifica disparala a bo-

moralis, sed non meritoria ; ut vero niiate morali pra-cedente, quia tunc
eadem dilectio estab habitu charitatis non essetperfectio illius bonilatis mo-
sive ut a principio inclinativo, sive ut ralis.

a principio elicitivo, est formaliter me- (I) Aliter dicilur. Secundo modo
ritoria ; licet ergo isti habitusdifferant dicit Doetor quod ratio meritorii non
specie, tamen actus non difierunt spe- est aliqua ratio spccifica completiva
cie ab invicem, quia idemactus estab nctus moralis ; patet, quia actus pra - 1

utroque habilu, licet ut meriiorius sit intelligitur perfecte raornlis nnle ra-
tantum a charitate. tionem mcritorii, et per consequens
(i) Conlra fioc, saltcmactiis. Ilic Doc- ratio merilorii non perlinet ad perfec-
tor arguit probando quod actus per- tionem intrinsecam nctus mornlis,
fecte moralis saltem erit in specie ul- sed tnntum addit respectura ad volun-
218 QUODLIBET.

tatem acceptantem. Sed si meritorium rium nisi sit elicitus a charitate, ut est

non pr&supponat prsecise bonitalem ac- verum depotentia Deiordinnta, ut pa-

tns moralem, sed bonitalem, quarn tri- tet art. t. et inprimo dist. 17. et in ter-

buit charitas, etc. Vult dicere Doctor tio, dist. 27. adhuc non est necesse
quod si actus, puta diiectio Dei, utest quod talis actus elicitus a charitate

elicitaa charitate, habet aliquam bo- habeat ulteriorem bonitatem moralena

nitatem intrinsecam priorem ratione ad hoc ut sit meritorius, quia sufficit
merilorii, quam bonitatem non habet quod actus perfecte moralis sit elici-

habitus moralis, tunc talis dilectio ab tus acharitate, licet ut ab ipsa non ha-

babitu morali habebit quod sit perfec- beat ulteriorem bonitatem sibi inlrin-
te moralis, et a charitate habebit ul- secam, hoc pateta Doctore in 1. dist.
et

teriorem bonitatem intrinsecam, et 17. et videtur probabile quod sicut ac-

per consequens actus perfecte mora- tus, ut est ab habitu perfecte morali,
lis, ut est elicitus a charitate, habet habet bonitatem moralem, ita videtur
ulleriorem bonitatem specificam, quod ut est a charitnte, quse est su-

quam charitas sibi tribuit, et sic licet prerna virtus, habeat aliquam ulterio-
ratio meritorii non importet talem bo- rem bonitctem, propter quam Deus
nitatem ulteriorem, quse est a chari- acceptat illum actum, ut merito-
tate,tamen preeexigit eam, patet, quia rium.
ratio formalis meritorii est acceptari (m) Contra hoc. Hic arguit Doctor 18.

ad pra^mium seternum. Sed Deus nun- probando quod actus non habeat ne-
quam acceptat actum, nisi ut elici- cessario ulteriorem bonitatem a cha-
tum a charitate, ut supra patuit art. 1. ritate ;
patet, quia si de quo magis vi-
et in primo, dist. 17. et sic ratio meri- detur inesse, non inest, ergo necde
et

torii preesupponit actum prius esse quo minus. Sed magis videtur quod
elicitum acharitate, et per consequens actus non possit dici moralis, nisi sit

praeexigit aliquam bonitatem in actu elicitus a virtute morali, quam quod

quam charitas sibi quod
tribuit, et necessario habeat illam ulteriorem
prseexigit ulteriorem bonitatem moralem bonitatem, ut elicitur a charitate, li-

videlur probabile, quia alias posset ac- cet actus possit esse perfecte moralis
lus esse meritorius, qui tamen nullam sine habitu morali, quia ad hoc ut
haberet bonitatem, ultra bonitatem sit moralis, sufficit quod sit elicitus a

moralem. Advertetamen quod te- sola potentia conformiler dictamini

nendo quod actus non habeat a recto, ut subtiliter patet a Doctore in

charitate ulteriorem bonitatem, tunc protogo, q. ultima, et dist. 17. primi,

posset diciquod actus, ut per- imo actus potest esse virtuosus, etsi

fecte moralis non habens ulteriorem non sit generativus virtutis, nec eli-

bonitatem esset vere meritorius, quia citus ab habilu virtutis, ut patet a

volunfas divina posset illum acceptare Doctore in 4. dist. 14. quwst. 2. Sed
in ordine ad pr^mium sclernum, et sicut actus moralis potest habere
ponendo quod nullo modo esset a cha- eamdem bonitafem sine habitu mo-
ritate, sed hoc de potentia Dei absolu- rali, cum habitu morali, sic ille
sicut
ta, ut patet a Doctore inprimo, disl. 17. idem aclus eamdem bonitalem, quam
Si etiam ponatur quod non sit merito- habet ab habitu charitatis, poterit ha-
 QILESTIO XVII. 219

bere sino linbitu charitatis, ot hoc est Contra conclusionem (n) quae te- 10.

quod dicit Doclor. nelur in solulione queestionis, obji-

Respondet, c|Mod bene ratio probat citur sic : Cognilio naluralis de Deo,
(|nod oninom illam rectitudinem pos- et cognilio Qdei infusse sunt aclus
set habere, quia conformitatem eam- dilferentes specie in intelleclu ; igi-

dem ad regulam, quae est dictamen tur pari ratione, dilectio naturalis
\ erum, et idoo in moralibus haberetur el dileclio charitativa in affectu.
eadom bonitas moralis, vel non est Antecedens probatur, quia actus
sino ea, et de hoc vide prolixe Docto- Qdei infusae est determinate veridi-
rom \n prolog. qumst. ultima, et dist. cus, quod non polesl
ila ei subesse
17. primi, in secundo, dist. 7. el dist. falsum actui autem; credulitalis
\2. in tertio, dist. 33. e/36. in quarto, acquisitae ex naturalibus potest
dist. 14. q. 2. in quodlib. q. 18. ubi subesse falsum ; in cognilivis aulem
prolixe pertractatur ista materia. Sed illud quod esl determinate veiidi-
in proposito, actus charilalis ultra cum, distinguitur a non delermi-
rectitudinem, hoc est, ultra confor- nale veridico, S|)ecic, uf patet G.
mitatom sui ad cognitionem dirocti- Ethic. ouia
1
sic suspicio cl oninio, 7
c. s. ei
' '
iude
vam, habet propriam bonitatem ex quibuspotest subesse lalsum, distin- Suspjcioet

hoc, quod est socundum inclinatio- guitur a virtutibus intellectualibus, quomodo

•, • • disliuauun-
nem charitatis, sive cx hoc qnod est
t i i
qiuT sunt hiibilus determmate ven- mr
i ,

a vir-
l
elicitus a charitate, imo esse secun- dici. Probatur eliam antecedens de teiie"tu'a"
l,bus
d)i n) iltam mclinationem, sive esse sic cognitione nalurali scienliQca de
'

elicitum a charitate, est uctum habere Deo, de qua videtur manifeste,

propriam bonitatem charitalivam, se- quod differat specie a quacumque
eundum quam actus acce/Uatur a Deo, credulitate. Consequentia probatur,
sed non est sic de virtutibus moraHbus, tum per locuni a simili, quia videtur
quia tota rectitudo actus potest esse esse similc de istis aclibtis in in-
ex sola conformitate actus ad solam fellectu, et de illis in voluntate ;

ralionem rectam, sive dictamen rec- tum a causa, quia quando cogni-
tum,et habitus moralis ponitur non tiones prseviee differunl specie, ac-
propter rectitudinem actui dandam, tus voluntatis sequentes differunt
sed ut per ipsum voluntas [actum rec- specie, quia ea, qum sunt ejusdcm
tum eliciat faciliter et delectabiliter. specieinon praeexigunt per se, nisi
aliqua ejusdem speciei.
Ad illud antecedens (o) potcst
SCHOLIUM. negari aliquando de actu credendi
Virletur admittere actus fidei acquisitae et natuiali et supernaturali, quia cre-
non differre specie,
infusae et quandoque nec derc supernaturale est aclus, ul
numero, de quo supra q. 1 i. n. 5. Sed hic n.
12. videiur admiltere, eos ppecie distingoi ; et
elicitur secundum inclinationem
idern videtur assorere 3. dist. 23. § Aliler po* fidei infusse credere autem natu-
;

tc.st laiDPQ in bac lota qu.Tslione nihil circa

;
rale <
i
si aclus elicitus secundum
hoc rnsolvit, licet dispulaodo magis inclinet, ut
actus
certitudinem acceplam ab aliquo
hahituurn inlusorum et acquisilorum
ejusdem rationis, non differanl specie. teslilicanlc. Nuncautem, uf diclum Quaest< 14 .

est piius in quadam quajslione,

 220 QUODUBET.
simul potest quis uno et eodem aclu (q) habet a per se causa sua, et hoc
eredere ex teslimonio asserenlis, et sufficit.

credere secundum inclinalionem Respondeo, qualiscumque sil cau- a<4

fidei infusae, si inest ; igilur idem salitas fidei infusse respeclu aclus D-j
''"
est aclus in re, et ille, ut est natu- credendi, lamen non facit aclum
q,1:
ralis, est potentialis ad illam perfec- illum esse certiorem inlelleclui ha-
qu
tionem, quam recipit a fide infusa. benli actuni, quain si ipsa fides
Proprium aulem polentiale non dis- infusa non causaret. Cerliludo enim
tinguitur specie a perfecto habente nala est inesse intelleclui de aclu
ullraillud potentiale propriam per- suoexcludens non lanlum deceplio-
feclionem. nem, sed eliam dubitationem. Et
11. Ad probationem (p) antecedentis hoc non est nisi inlellectus percipiat
Coirni- polest dici, quod cognilio cerla, illud a quo actus habet, quod sit
tiooes
priocipii quae habet propriam certiludinem cerlus, quia si nihil potest percipere
Pt COlielil-
siouis dif- intrinsecam, et hoc vel a se, vel ab unde sit cerlus, videlur quod possit
ferntil spe-
cie.
objeclo, ut includitur in ipsa, vel ab dubitare ; inlellectus aulem non
aliqua per se causa, distinguilur percipit illud principium cerlificans.
specie ab incerta cognitione. Exem- Alia autem probatio antecedenlis
plum, cognilio principii seipsa est (r), quse langil de aclu scientifico, M
cerla, vel ab objecto, scilicet a prin- videtur accipere manifesle verum, ve' r >

c
cipio, quod est a se verum manifes- et tunc neganda est consequentia ; {m
lum, rel saltem est manifestum ex non enim sequitur, si intellecliones sic

terminis, qui sunt per se causse dislinguanlur specie, igilur et voli-

evidcnliae principii, et includunlur tiones, nisi addalur in antecedenle,
in ipso. Conclusio autem est certa quod intellectiones, ut sunt per se
per principium, tanquam per cau- praeviae ad volitiones, distmguunlur
sam suae certitudinis, sed pernul- specie, hoc est, quod requiralur in

lum istorum modorum est aclus fidei eis dislinclio specifica ad hoc, ut
inlusae cerlus, sed lantummodo a possent habere lales voliliones, et

quodam exlrinseco. Illud enim lu- itanon est in proposito, quia si quis
men fidei infusae, quia est participa- nalurali ratione sciens Deum esse
tio quaedam luminis divini, non bonum, eliciat actum fruilionis circa
potest inclinare intelleclum, nisi in ipsum, et aller credens ipsumesse
aliquod delerminale verum. Certi- bonum, ipsum, nec primus
diligat
tudo ergo illa in aclu est ex quadam actus requirilur per se ad habendum
comparatione ad quoddam extrinse- dilectionem, vel scienlificus nec ;

cum infallibile, cui aclus ille confor- secundus, ut credilivus, sed ulerque
malur. Non est autem exipsaintrin- requirilur sub quadam ralione com-
seca perfeclione actus, quia aeque muni, scilicet ut ostensivus objecti
perfeclus esset, quanlum ad quodli- diligibilis.

bel intrinsecum sibi, si aeque intense Consimililer eliam posset dici (f)

eliceretur preeeise secundum finem ad aliam probationem antecedenlis

acquisitam. de credulitale infusa et acquisila,
Contra, saltem istam cerlitudinem esto quod illi actus differunt speciej
 QILESTIO XVII. 221

hoc non cst per se, inquantum sunt (o) Ad illud antecedens. Respondet ^™ ^ 8

praevii ad diligere, hoc est, inquan- Dootorprirao negando illud antece-

lum praecedunl ipsos actus diligendi, dens, scilicet quod actus fidei acquisi-
iiun requiritur illa diirerenlia isto- tse, et actus fidei infusee de eoilera
rum specifica. objeoto, ditTerant speoie, irao neo ali-
Exemplum, si alicui demonslra- qnando dilTerunt numero. Palet, quia
tive concluderelur lioc esse volen- quis eodem actu potest firmiter ore-
dum, el alteri dialectice, tamen dere Ueum esse trinum et unura ex
actus, quo iste vellet hoc, non aliqua cerlitudine aocepta ab aliquo
dilTeil specie ab actu quo ille vellet testificante illud.et illud idem oredere
idem, quia in cognitionibus, inquan- secundum inelinationem fidei infusee,

tum sunt praeviae, non requiritur ista ita quod idem actus credendi, simul
diiTerenlia speciOca. potest esse a fide acquisita, et a fide
infusa, et ille idem aclus, qui est a fide

infusa posset dici supernaturalis, quia

COM.MENTAEUUS. est ab habitu supernaturali ; et potest

dici naturalis, ut est a fide acquisitn,

(n) Conlra conclusionem. Ilic Dootor quoe est habitus naluralis. Kt de hoc
arguil, probando quod dileclio natu- vide Doctorem in tertio, dist. 28. et in
ralis vere dilTerat sp°oie a dilectione quodl. q. 14. arl. primo, et vide quee
meritoria, sive supernaturali, et ar- ibi exposui. Potest ergo esse idem
guit a simili, quia sicut cognitio na- aclus in re, etille idem actus, ut est
turalis de Deo, et cognitio supernatu- naturalis est potentialis ad illam per-
ralis ipsius, quco est a lide infusa vere feotionem, quam reoipita fide infusa;
dilTerunt 9peoie, sic et dileotio na- modo proprium potentiale non distin-

turalis et dilectio supernaturalis. guitur specie a perfeclo habente ultra

Ouod autem illaa cognitiones dilTerant illud potentiale propriam perfeclio-
Bpecie, probat, quia illa cognitio cui nem, ut supra patuit.
potest subesse falsum, dilTert specieab (p) Ad probalionem antecedentis. Di- 20.
illa oognilione, oui non potest sub- cit Doctor unum singulare, quod co-
Bse falsum, hoc patet per Philoso- gnitio certa, cui scilicet non potest
phum 6. Ethic. c. 3. qui vult quod sus- subesse falsura, dioitur distingui spe-
fiicio et opinio, quibus potest subesse cie a cognitione non certa, sed non
falsura, distinguantur specie ab habi- qmecumque certa, sed so!a illa, quee
tu intellectuaii, eui non potest subesse habet propriam certiludinem intrinse-
falsum, qualis est habitus scientificus, cam, et hoc, veta se, scilicet formali-
qui ost determinnte verus; cum orgo ler, velab ohjecto, rt inctuditur inipsa^
cognitioni Dri naturnli possit subesse supple virtunliter, vel ab aliqua pcr se
fnlsum, ut patet de actu fidei acqui- causa. Exemplum, cof/nifio principii,
sitae, de quo diotum est in terlio, dist. etc. et quomodo hoc, vide Doclorem
23 in quodl. q. 14. art. 1. quomodo in primo, d. 2. q. 2. et d. 3. q. 4. sed
fiJei acquisitffi nntumli potest sub- conctusio est cerla tantum pcr princi-
esse fnlsum, et (idei infusaj non potest pium, tanquam per causam suse certitu-
subesse falsum, vide ibi. dinis; talis ergo cognitio sic certa
222
QUODLIBET.

bene distinguitur specie a cognitione. lis certitudinis; sic in proposito.actus

non sic certa qualis est a suspicio et fidei infusee est certus, non ex hoc
opinio, qua? non estcognilio certa ali- solo quod sit ab habitu, sed quia habi-
quoistorum modorum. Sed in propo- tus inclinans ad talem actum est ab
infusaenulloislorum eo, qui non potest fallere, nec falli
sito cognitio fidei ;

modorum est certa, sed tantummodo nisi ergo percipiam principium dnns

est certa ab aliquo extrinseco, scilicet

cerlitudinem actui, nunquam habebo
a Deo revelante et infundente tale lu-
certitudinem de actu, sed tale princi-

men fidei, ut prolixe patet a Doctore pium viator percipere non potest.
Alia autem probatio antecedcnlis. o
in tcr/io, dist. 23. ct 24. et vide quse (r)

ibi exposui: Certitudo illa, quse cst in H«c probatio ponitur supra*, in illa
i).

coqni/ione fidci infusse est tantum ex ratione parum post dictum Philoso-

quadam compara/ione ad quoddam ex- phi 6. Ethicor. de suspicione et opi-

trinsccum infaUibile, scilicet volunta-

.
nione ibi : Probatur ctiam antecedens

tem divinam revelantem, cui cognitio de cognitione naturali scientifica de

illa conformatur. Dco, de qua videtur manifeste quod

(q) Contra saltem istam cerlitudincm differat specie a quacumque credulitale

habd. Hic Doctor arguit, probando dc Dco. Et hoc patet, quia si quis ha-

quod cognitio Dei, quae est a fide in- beret notitiam certam ex evidentia rei,

fusn, et eognitio qua? est a fide acqui- sicut habens notitiam hujus: Deus est

sita, adhuc dilfernnt specie, quia pri- trinus et unus, quae cognitio est ex
ma cognitio hnbet certitudinem a per evidentia reL ut palet a Doctore in

se cnusn, scilicet a fide infusa, quee tertio, d. 24. tunc haberet notitiam
non inclinat nisi ad determinatum certam ex evidentia rei ; sed habens
verum, ut supra patuit; secunda non notitiam hujus: Deus est trinus et unus,

habet certitudinem ab aliqua per se ex solo actu credendi, talis notitia

causn, quia si aliqua esset, esset fi- nullo modo est certa ex evidentia rei,

des acquisita, sed illa ex ratione sua et lunc tales notifiee ex suis rationibus

non inclinat in determinate verum, formalibus specie distinguerentur. Sed

quia fidei acquisitae potest subesse cum postea infertur, ergo similiter

falsum, ut supra allegavi. actus voluntatis, scilicet naturalis et

Respondet, quod posito quod fides meritorius distinguuntur specie, quia

infusa sive sit causa elicitiva actus, quando cognitiones prtevisee differunt

sive tantum inclinativa ad actum, specie, actus voluntatis sequentes dif-

talis actus non habet mnjorem certi- ferunt pecie, quia illa? qua? sunt ejus-

tudinem, ut est elicitus a tnli fide, si- dem non pra?exigunt per se,
speciei

cut si nullo modo esset elicitus, certi- nisi aliqua ejusdem speciei. Dicit Do-

tudo enim nata est inesse inlellectui de ctorquod si tales actus voluntatis ne-
ac/u suo exctudens non tantum dccep- cessario requirant cognitiones specie

tionem, etc. non enim

Exemplum, distinctas, quod tunc tales actus pos-

tinbeo cognitionem certam, de" hac sunt esse specie distincti, et hoc patet,
propositione Totum est majus sua
:
nam Iruitio in via, et fruitio in patria

partc, nisi percipiam terminoset unio- prceexigunt necessario notitias specie

nem terminorum, qui sunt causa ta- distinctas, et ideo distinguuntur spe-
 QU/ESTIO XVII. 223

cie, ut exposui ttt tertio t dist. 31. Fruitio ista? fruitiones non diffetrent specie,
enim tn via prseexigit nolitiam Bdei, nisi objectum esset aliter et aliter ap-

et fruitio in patria prseexigil claram proximatum voluntati, scilicel per

visionem Dei.quae notitise specie difle- aliam et aliam notitiam specie dis-
runt, ut patel a Doctore in tertio, dist. tinctam, nt supra exposui in tertio,

31. pi in 2 dist. 25. et in i. dist.

(
i J. dist. 31. Similiter volitiones specie
et vide quse ibi exposui praeeipue in distinctae respectu objectorum specie
tertio. Kt quod dicit quando volitiones distinctorum prseexigunt cogniliones
necessario pra?exiguut notitias. hoc specie distinctas, quia talia objecia
dicit tenendo opinionem, quam vide- non sunt prsesentia voluntati, nisi

tur tenere in 2. d. 25. quod objectum per cognitionesspecie distinctas.patet,

vel cognitio ubjecti est pnrtialis causa quia cognitio specificatur ab objecto, et
volitionis, et ttinc si objectum est quomodo exposui in 1. d. 3. q. 10.
prtesens voluntati per actus intelli- Sunt etiam aliqui actus voluntatis
ndi specie distinctos, necessario qui praeexigunt notitias specie dis-
causabit actus voluntatis correspon- tinctas, qui tamen non differunt spe-
dentes specie distinctos. Et de boc cie, sed non prasexigunt necessario,
vido quae prolixe exposui si/per lerlio quasi impossibile esset voluntatem
Doetoris, dist. 31. sed in proposito di- habere actum circa idem objectum,
lectio naturalis Dei, et dilectio meri- nisi esset demonstrative ostensum,
toria non necessario prceexigunt tales vel nisi esset probabiliter ostensum,
notitias specie distinctas; patet, quia ut patet in exp.mplis datis a Doctore.
si quis naturali ratione sciens Deum Nec valet.notitiai speciedistinguuntur,
se bonum eliciat actum fruitionis et sunt partialiter causaB actus volun-
eirca ipsum, et alter credens ipsum tatis ergo et actus voluntatis specie
;

e<se bonum eliciat actum fruitionis distinguuntur, quia effectus ejusdem

circa ipsum nec primus actus requi- rationis possunt esse a causis specie
rilur per se ad babendam dilectionem, distinctis, ut mure genito
patet de
ut scientificus, nec secundus, ut cre- ab alio mure, et de mure genito a
dilivus, sed uterque requiritur sub Sole, et sic non queecumque notitiee

quadam ratione communi, scilicet ut specie distinctee causant, partialiter ac-

ostensivus objecti diligibilis, oportet tus voluntalis, ut patet de notitiis
ergo-addere, quod tales volitiones ne- positis in exemplis Doctoris, et tamen
cessario pra?exigant notitias, ut spe- sunt aliquae notitiaB specie distinctae,
cie dislinctas. qua3 necessario causant partialiter
(f) Consimitifer ciiam posset c/ici ad tantum actus voluntatis specie dis-
aliam probationem antecedentis decre- tinctos, ut supra dixi de notitia in-
dulilate infusa, etc. tuitiva Dei, et de notitia aenigmatica
Adverte tamen, quod sunt actus ipsius. Kt quare aliquap, notitiaj specie
specie distincti, qui neeossario praee- distinctaB causant actus voluntatis
xigunt intellcctiones, ut specie dis- specie distinctos, et quare aliqua? non,
tinetas, ut patet de fruitione Dei in se, non videtur assignanda alia ratio,
sive ut clare visi, et de fruilione ejus- nisi quia sunt tales entitates.
dem Dei eenigmatice cogniti, quia
 224 QUODLIBET.
divina sic, quam voluntatem sic
acceptare actum ; nihil autcm cau-
SCHOLIUM.
satum polest esse ralio formalis
A'i primum rejicit a^serentes hahitum lan-
vo l unta ti qiJOd sic acceptet aclUIIl,
tum taeere modum actus, proinpte. drdfclabili- .

ter, qnw.nihMhc.rurr, competil char.Uti. Ad- et hoC III lell Igcnilo, Ut lallO Forma-
mittendo er^o charilalein coelficere aclum, lis ITiedianS inlei' potenliam et aC-
qu,.d lenei ui probabiiius d. t7. q . 3. n. 23. -
J
..
tum .
j lur e c h ar itatc non videtur
(non reputans opposilum improbabile, de quo ... , . . ...
ibi, q. 2. qualuor sententias fuse tractat) ex-
posse dlCl quod ipsa S.t princip.um
plicat quando ex principiis sequitur actus dis- illiuS modi itl actu, qtli moduS sibi
tinjrui. Qmu.I ait actus differre specie ex princi-
nronrie COITespondet.
piis totalibus sic dillerentibus, intellL*it de ^ ... ... / \ j* • j *_
Potest i«itur
° ahler (u) dici ad An i

|.nncipiis uinvocis, quia si unum sit univocum, v

di«

etalierum aequivocum, effectus poleruni esse argumentum, quod major illa, quod g»uo
li ri oc
ejusdem specieijsic animalculaex propajiatione aclus illi differun t specie, qui eli-
et putrWactione sunt ejusdern speciei, ut ipse
c i untur differentibus
ex Aujfusl. docet i. d. 2. q. 7. n. 27. Quando
speCie,
.

Una
a principiis
CSt
.....
de principilS totall-
..

autem sumitur distinclio specifica actuum ex

l>nncipiis panirflibus, requiritur essedisparala, bus, quia habent totaliter
ab illis
ut species inteibgibiies, hominis et lapidis,
actus entitatem suam, et per conse-
quia ex subordinatis non sumitur, ut ex polen- .. ,. .. ,. .

.. .

tia et specie, vel

• ..
habitu.
... quens
^ unitatem suam et dislinctio-
nem. Vera est (x) eliam de principiis
13. Ad argumentum principale (t) di- partialibus dum tamen sint princi-
Goffred.
quodl.2.
q- *•'
c jt ur 71quod habilus est causa non
subslantiai actus, sed tnodi in actu,
pia
*
disparata et per se
inquanlum disparata, si
,.
sint
...
quia
requisita,

Cbarilas
nou eft et illemodus posset concedi differre subordinata, vel non per se requi-
priiicipimi) .
,
.
, j« • . ,

modiin specie suo modo a substanlia aclus. ratur, quod sint disparata, non
aclu '
Ista responsio, licet videatur, se- oportet quod actus specie distin-
cundum aliquos, probabilitatem guantur. Nunc autem charitas non
habere, loquendo de illo modo, est principium totale actus, nec dis-
quem babilus attribuit actui, cujus- paratum respectu ipsius voluntatis,
modi esl deleclabiliter vel facililer, sed subordinatum, quia potentiee est
vel promple operari vel expedite, uli habilu, non e converso. Nec est
istosquidem modos, vel eliam istum per se requisita non solum ad sub-
modum, si sint unus modus, vide- stantiam actus, sed nec ad actum,
tur babitus acquisitus communiter inquantum meritorium, sed requiri-
tribuere aclui ; vel si ultra hoc di- lur ut quoddam praevium ad hoc
calur quod habitus aliquis, puta quod aclus sit acceptabilis.
Chtt
virtulis, virtuosis tribuit recte, vel Sed nec requiritur ut tale prae-
virluose agere,
° tamen nullus isto- vium necessitate ordinis essentialis seDtia
' ruen
rummodorum m actu potest esse causaruin, sed tantum necessitate
proprius charitali vel aclui merilo- disposilionis illius voluntatis, quae
rio, quia merilorium (ut diclum esl) conlingenter disposuitnon acceptare
dicit actum acceplalum voluntati actum, nisi secundum islam inclina-
divinae in ordine ad praemium tionem Principium au-
sit elicitus.

reddendum. Nuncaulem, nihil aliud tem specie distinguens, vel est per
est aclum acceptari a volunlate se principium illius in se, et per
 QIVESTIO XVII. 22o

consequens dans sibi aliquam enti- minor differentia in principiatis quam

tatem realem, qua> si1 ejus in se, vel in principiis, imo major ; patet, quia
saltem esl principium ejus secun- pluralitas principiatorum effective stat

dum secundiun quod distin-

illinl, cum unitate principii effectivi, plures

guitur specie vel si osi principium

;
enim effectus possunt esse ab eadem
dispositive distinguens,oportet quod causa ; sed pluralitas causarum arguit
per se disponat ad hoc quod secun- necessario pluralitatem efTectuum, vi-

dum ordinem essentialem causarum, detur orgo quod tanta sit distinctio

hoc ut distinctum causetur, nullum in causatis quanta in causis, vel ma-

istorum competit actui per habitum jor.

charitatis. Respondet primo sic, tenendo unam

1S 010 Nota hic per ordinem quis sit opinionem de habitu, scilicet quod
j, cha-
uisTt actus imputabilis ad laudem, vel habitus est causa actus npn secun-

Ufare* vituperium, actus nudus, actus vir- dum substantiam, vel intensionem
an "
J[j
tuosus secundum virtutem moralem, nctus, sed prsecise secundum modum
actus charitativus, et actus merito- actus, puta, quod actus sit prompte,
rius. Primus respectum ad
dicit faciliter et delectabiliter elicitus, ita

potentiam libere elicientem actum. quod actus secundum substantiam

Secundus addit respectum ad virtu- et intensionem sit praecise a potentia,

tem inclinantem vel verius ad regu- et modus actus, sive sit unus modus,
lam virtutis, scilicet rationem rec- vel plures sit praecise ab habitu, tunc
tam, ut dictantem. Tertius dicit posset concedi talem modum differre

respectum ad charitatem inclinan- specie a substantia actus, suo tamen

tem. Quartus ad voluntatem divi- modo : et hoc dicit quia talis modus
nam specialiter acceptantem. Ter- non est proprie species, tamen eo
tius dicit bonitatem aliquam ullra modo quo posset concedi species,

secundum, el praeexactam ad quar- differt specifice a substantia actus.

tum, non exnatura rei, sed ex dis- Et ista responsio secundum aiiquos vi-

positione voluntatis acceptantis. detur habere probabilitatem, etc. et

talem modum habitus acquisitus at-
tribuit actui, ille enim modus non
COMMENTARIUS. est ab habitu infuso, ut patet a Docto-
re in primo, d. 17. Vel si ultra hoc
3. (t) Ad argumentum principale. Ulti- dicatur, auod habilus aliquis,puta vir-
ectio
iralis
mo loco solvendum est argumentum lutis tribuit rirtuosis ultra modum su-
tur a
principale. Arguit sic Doctor proban- pradictum recte, vel virtuose agere, ita

do, quod dilectio naturalis, et dilec- quod actus non tantum habeat ab
tio meritoria differant specie, quia habitu modum supradictum, sed etiam
eliciuntur a principiis diversis speeie ;
quod habeat suam rectitudinem ab
ergo dilferunt specie. Antecedens pa- habitu. Sed an habitus sit causa sub-
tet, quia dilectio meritoria elicitura stantise actus, et intensionis, vel etiam
charitate, et dilectio naturalis elicitur quod sit causa rectitudinis in actu,
a voluntate, sive ab habitu naturali. vel quod tantum inclinet potentiam
Probatio consequentiee, quia non est ad actum eliciendum, ha?c omnia
Tom XXVI. 15
 226 QUODLIBET.

prolixe tractantur a Doctore in 1. d. negaretur illud antecedens, quo di-

17. Posito tamen, quod habitus sit citur, quod charitas est causa actus

causa modi supradicti, et similiter sit meritorii.

causa rectitudinis in actu, tamen nut- (u) Potest igitur aliter dici. Ad ar- 24.

lus istorum modorum in actu, scilicet gumentum concedendo aliqualiter,

rectitudo actus, et facilitas, etc. potest. scilicet quod habitus supernaturalis,

esse proprius charitati, vel actui mc- puta charitas, et habitus naturalis,

ritorio, quia modus proprius actus puta habitus amicitiae Dei acquisitus,
meritorii,inquantum meritorius, dicit differant specie, et aliquo modo sunt
tantum actum acceptum voluntati causa actus, non tamen semper sequi-
divinae in ordine ad praemium red- tur, principia elicitiva differunt spe-

dendum. Nunc autem nihil aliad est cie ; ergo actus eliciti differunt spe-

actum acceptari a voluntate clivina in cie, et si est vera, est vera de princi-
ordine ad prmmium, quam voluntatem piis totalibus elicitivis, quia ab illis

sic acceptare, id est, quia voluntas di- habent totaliter actus charitatem
vina acceptat actum in ordine ad suam, et per consequens unitatem
praemium, ideo actus habet esse ac- suam et distinctionem. Et nota, quod
ceptatum, et per consequens esse ista est semper vera : Principia iota-
acceptatum, quod est modus actus lia elicitiva operationum, sive actuum
meritorii est tantum a voluntate di- specie distincta, ut hujusmodi, semper
vina sic acceptante, et per conse- eliciunt actus specie distinctos, quia ta-

quens talismodus, qui est proprius les actus speeificantur ab illis princi-
actui meritorio, non est causatus a piis, et tamen ista non est semper
charitate ; et hoc patet, quia nulla vera : Causse totales specie distinctse

res causata potest esse ratio formalis producunt effectus semper specie dis-

voluntati divinge, qua sic acceptet tinctos, ut patet a Doctore in primo,

Contra
actum, et hoc intelligendo, ut ratio distinct. 2. parte 2. quaest. 4. ubi vult Averroei

formalis mediat inter potentiam et contra Averroem, quod aliqua ejus-

actum, sicut habitus mediat inter dem speciei specialissimae possunt
potentiam et actum; tale enim me- esse a causa totali eequivoca, et a
dians inter potentiam et actum me- causa totali univoca, vide ibi ; et

Charitas ritorium non videtur esse, nisi chari- quare hoc, non videtur alia ratio as-
mediat iu-
ter poten- tas, quae tamen charitas non dat actui signanda, nisi quia tales entitates. De
tiam, et
actum me- illum modum, qui est sic acceptari. hoc tamen vide quee prolixe exposui
^ritoriuin.
Alii vero modi supradicti non sunt super secundum Doctoris distinct. 1.
proprii actui meritorio, quia etiam qusest. ult.

possunt competere aliis actibus. Te- (x) Vera est. Addit etiam Doctor
nendo ergo quod habitus sit tantum quod illa est vera de principiis partia-
causa modi ipsius actus, et modus libus, dum tamen sunt principia dispa-
proprius actus meritorii sit sic ac- rata, et per se requisita inquantum sunt
ceptari, sequitur quod charitas non disparata, etc. De principiis partiali-
erit causa actus meritorii, nec quan- bus requisitis, ut disparatis, patet
tum ad substantiam actus, nec quan- exemplum de objectis specie distinc-
|um ad modum proprium, et sic tis, puta lapide et homine, quia ab
 QIL-ESTIO XVII. 227

illis sunt aetus cognoscendi specie ad hoc, quod actus sit acceptabilis ;

distincti, quia tales actus praeexigunt sed nec requiritur tale pravium ne-
necessario talia principia partialia, in- cessitate ordinis essentialis causarum,
quantum disparata. De principiis vero puta quod actus nullo modo esset ac-
partialibus subordinatis supra patuit ceptabilis a Deo, nisi preevia charitate
de habitu charitatis. et de habitu mo- in voluntate, sed tantum requiritur
rali ; similiter patet de voluntate et ut praevia necessitate dispositionis
habitu, qui sunt principia partialia ac- voluntatis divinae, quae contingenter
tus, tenendo quod habitus sit partialis disposuit non acceptare actum, nisi

causa actus, ut videtur tenere Doctor sit elicitus secundum inclinationem

in primOfdist. 17. et tamen voluntas et charitatis, ut patet in priino, dist. 17.
habitus concurrunt ad eumdem ac- Et addit, quod principium distin-

tum,licet specie distinguantur, et hoc guens principiatum specie ab alio

est, quia habitus in causando actum principiato, vel est per se principium
subordinatur voluntati, quia voluntas illins in se, scilicet quantum ad esse

utitur habitu cum voluerit. In propo- illius principiati, sicut objectum

sito charitas non est principium totale causat actum, vel est principium ejus
actus. nec partiale disparatum, sed secundum illud, secundum quod dis-

subordinatum voluntati, ut clare pa- tinguitur specie, dictum est

sicut
tet a Doctore in primo, dist. 17. nee supra de modo actus, tenendo quod
similiter charitas est per se requisita sit ab habitu vel si ost principium
;

non solum ad substantiam actus ; pa- dispositive distinguens, oportet quod

tet, quia actus dilectionis Dei posset per se disponat ad hoc, quod secun-
esse a sola voluntate sine charitate, dum ordinem essentialem causatum,
ut patet a Doctore in primo, clist. 17. hoc ut distinctum causetur. Patet de
et in tertio, dist. 27. nec est recti- organizatione corporis humani, quaa
tudo requisita ad actum inquan- est talis dispositio ad animam, quod
tum meritorius ;
patet, quia di- illa ut distincta specie ab anima sen-
citur meritorius, quia acceptatus, sitiva nullum istorum
causatur, sed
quodessesic acceptatum est a volun- competit actui per habitum charita-
tate divina, ut supra patuit, sed tan- tis, et sic patet argumentum.
tum requiritur ut quoddam pryevium
 228 QUODLIBET.

QU^STIO XVIII.

Ulrum aclus exterior addat aliquid bonitatis vel malitice

ad actum interiorem.

Alens. m. 3. art. 3. el 2. p. q. 107.

4. p. q. 77. praeceptis : Non furlnm facies, et
m. Scot. 2. d. 42. #. 4. ubi Bassol.
3. art. 2.
Leuchet. Rubion, Tarlaret. Rada (ora. 2. Corc- non concupisces rem proximi, etc.
trover. 18. «ri. Herrera 2. disp. 33. g. 22.
Angles 2. dis/,. 40. <?. i. filossa c. Si ct«' de
pcnn. dist. i. affirmant. Negant D. Thom. i. 2.
SCHOLIUM.
q. 20. art. 4. ubi ejus expos. Vasq. 1. 2. 76.
c. 2. Assor. tom.2. I. 2. cap.6 quxst. 6.
Sensus quaestionis utrum quando actus
est,"

internus, et actus exlernus circa idem objec-

l.
Deinde quaeritur de comparatione tum, (v. g. volitio dandi eleemosynam, et ipsa

Argum. actus intrinseci voluntatis ad actum eodem supposito

datio) stinl in ; externus addat

extrinsecum : Utrum aclus exterior distinctam bonitatem moralrm interno, pra?ter

eam, quae respondet gradibus intensionis, et
addat aliquid bonitatis, vel malitiae aliis circumstantiis ipsius.
3. Ethic. ad actum interiorem. Arguitur quod
non, quia quod non habet rationem Ista quaestio (a) habet majorem 2.
voluntarii, non habet rationem boni difficultatem de bonitate actus mo-
vel mali ; actus autem exterior, ut ralij quia de bonitate actus naturali
distinctus ab interiori, non habet manifestum videtur, quidquid per
rationem voluntarii, quianon habet, illam intelligalur, quod ipsa est alia
quod sit voluntarius nisi ab actu et alia alterius naturae. Patet autem,

interiori ; igitur actus exterior se- quod alia est natura actus interioris
cundum se non habet bonitatem vel et exterioris, imo isti aclus eliciun-
malitiam ; non adderet autem, nisi tur immediate a diversis potentiis ;

tale aliquid secundum se haberet, inlerior a volunlate, exterior a po-

igitur etc. tenlia aliqua exteriori, licet per
Ratio op- Contra, quae praeceptis negalivis imperium voluntatis.
posit.
distinctis prohibentur, habent pro- Secundo etiam habet difficultatem
priarn et dislinctam rationem illiciti intelligendo de actu illo etisto, non
nunc autem alio praecepto prohibe- quando sunl diversi, sive in diversis
tur actus exterior, et alio interior, supposilis, puta, si unus habeat ac-
Exod. 20.
etOeut 5
vi t patet de islis prseceptis : Non lum interiorem, el alius exteriorem,
etaiibi.
'
maechaberis, cl tion concupisces sive ineodem supposito, pula, si

iixorem, elc. Et similiter de islis unus nunc solum habeat interio-

 QUiESTlO Wlll, 22<t

rem, et alias exteriorem. Sed dif-

ficultatem habel de actibus istis,

quando sunl conjuncti, puta, quan- GOMMENTARIUS.

do iu eodemex actu interiori sequi-
lur actus exterior. (a) Ista quaestio. Primo Doetor de- [^
ileriuu:
Tertio, non esl intelligenda quaes- clarat quomodo intelligitur (itulus Deciaratio
euti»,
r prae- tio de additione bonitatis et malitiae quoestionis, et dieit primo, quod non ^uoui"^'
BtiS.
r per- secundum intensionera, sed secun- intelligatur de bonitate naturali actus
jr de-
wrio' dum extensiouein ; frequenter qui- interioris, scilicet voluntatis : et actus
rior in-
ditnr dem evenit, quod tam in bonis quam exterioris, id est, potentise sensitivse,
exte-
irem.
in nialis, aclus desiderii, qui est quia manifestum est, quia alia est bo-
respectu absentis, est remissior actu nitas naturalis actus exterioris, et ac-
illo, qui esl prsesentis, quem Augus- tus interioris.
tiuus vocat amorem 9. dc Trin. ult. Secundo dicit cjuod non intelligitur
dicenSj quod appelitus instantis sit qucestio de actu exteriori in uno sup-
amor non tanlum
fruentis. Et forle posito, et de actu interiori in alio
est actus intensior circa objectum supposito, nec etiam intelligitur de ac-
juiesens quain circa absens, sed tibus illis in eodem supposito in diver-
simpliciter alius actus ; sed sive sit sis temporibus, puta si aliquis nunc
idem actus desiderii et amoris, sive solum habet interiorem, et alias, sive

alius et alius, saltera actus amoris in alio tempore, habeat exteriorem.

esl perfectior intensive ;
quielat Sed intelligitur qua^stio de illis acti-
enim voluntatem eo modo quo actus bus, quando sunt conjuncti, puta
desiderii non potest eam quietare ; quando in eodem ex actu interiore,
quando igitur exterior habetur, sequitur exterior, ut cum quis vult
tunc vel occasionaliter actus inte- actu elicito aliquem offendere, stante
rior intenditur. Sed de lioc non illo actu elicito, imperat actum exte-
quaeritur, sed an aclus exterior ex riorem in potentia sensitiva, quo actu
se addat bonitatem aliam illi, quae occidit; licet enim actus occidendi
est in actu interiori. exterior sit posterior actu elicito inte-
Est igitur intellectus quaeslionis riori, tamen dicitur conjunctus inte-
iste, quo prsecipuam habet dif-
in riori ex hoc quod sequitur ad actum
ficultatem, an aclus exterior, quan- elicitum interiorem.
do eodem estconjunctus interiori,
in Tertio titulus quaestionis non est

habeat bonitatem moralem propriam intelligendus de dubitatione bonitatis

distinctam a bonitate actusinterioris, et malitiaesecundum intensionem, id
ubi sunt tria videnda : Primo, a quo est, quod non quaeritur, an bonitas

actus habeat bonitatem moralem vel actus interioris intendatur per actum
malitiam. Secundo, an ab eodem ha- exteriorem, sed praecise quaeritur, an
beat, quod sit laudabilis, vel vitupe- bonitas moralis, vel malilia actus ex-
rabilis sive culpahilis. Tertio, si terioris sit simpliciter alia a bonitate,

est alia bonilas, vel laudabilitas vel malitia actus interioris, ita quod
tara in actu exteriori quam interiori. sint duiXi bonilutes vel malitioe illo-

rum actuum ad invicem distinctae,

 230 QUODLIBET.

quia manifestum est quod actus inte- istse duae convenientiae communiter
rior, puta dilectio alicujus objecti per sunt connexae.
actum exteriorem circa illud objec- Exemplum primi, sanitas dicitur
tum causaliter, vel occasionaliter in- bona homini, quia sibi conveniens,
tenditur, ut cum quis amat formosam et cibus dieitur bonus, quia habet
mulierem, per actum exteriorem for- saporem sibi convenientem.
nicationis, saltem occasionaliter actus Exemplum utriusque potest ha-
amoris interior intenditur, et ideo ti- beri ab Augustino 8. de Trin. cap.
tulus qusestionis non intelligitur de 3. Bona (inquit) valetudo sine dolo-
bonitate vel malitia actu interioris se- ribus et lassiludine ; hoc pro primo
cundum intensionem, puta quod ac- membro, quia valetudo est bona
tus interiorsit intensior ex actu exte- homini, quia est ei conveniens. Et
riore sequente. subdit Augustinus : Et bona facies
hominis dimensa pariliter,et affecta
liilariter, etluculenter colorata; hoc
SCHOLIUM. pro secundo membro, quia talis
Bonitas moralis est integratio omnium, quae facies dicitur bona, habendo illa,
juxla rectam rationem conveniunt actui vel quae sibi conveniunt. Et est diffe-
agenti per ipsum. Hanc conclusionem tradit
rentia (c), quia illud quidem quod
lalius, et explicat i. dist. 17. q. 3 et 2. dist. 7.

n. 11. ubi praeter enlitatem actus, explicat est conveniens alicui, dicitur ei
oplime Iriplicem bonitalem moralem ipsi con- bonum, hoc est, illi perfectio, vel
venientem, objectalem, circumslantialem, et
bonitas, sed non dicitur denomina-
gratuitam seu meritoriam, et d. 40. ubi ex
professo de eodem agit. Hic explical bonilatem tive, vel accidentaliter bonum in se.
duplicem, scilicet essentialem vel absolutam, Illud autem, cui aliquid convenit,
accidentalem seu respectivam, et qualiter
et
dicitur denominative bonum, eo Bomimj
bonitas naturalis tantum est in agentibus sine se et bc , . .

intelleclu, et moralis in intellectivis lantum.

quod habet illud quod sibi convenit, num ait.
et in primo est denominatio (f) quasi etquo-
P , • . .
• i • • niodo.
3.
De primo (b), bonitas moralis formae asubjecto, sicut anima dici-
actus est integritas eorum omnium, tur humana, sic aliquid dicitur
quae recta ratio operantis judical bonum homini, quia bonum huma-
debere ipsi actui convenire, vel ipsi num, sed in secundo e converso, est
agenti in suo actu convenire. denominatio subjecli a forma, cum
Ua3c descriptio (c) declaralur : Si- dicitur, homo estbonus, secundum
cut enim bonitas primaria entis, illud bonum suum ; actus autem (g)
quae dicitur bonitas essentialis, quse natus est convenire agenti, et etiam
est integritas, vel perfectio entis in habere aliquam conditionem sibi
se, importal negationem
positive convenientem utroque igitur modo
;

imperfectionis, pcr quod excluditur habens illam potest dici bonus boni-
imperfectid et diminutio ; sic boni- tatc accidentali. Et hoc verum est
tas entis secundaria (d) quse est acci- generaliter de actu eliam naturali,
dentalis, sivc superveniens entitati, et per consequens bonitas ista in
est integritas convenientiee, vel habendo illud quod sibi convenit,
integra convenienliaejusalleri, cui non tantum est bonitas accidentalis,
debet convenire, vel alterius sibi. Et sed naturalis.
 QUJESTIO XVIII. 231

lilio. (h) ista convenientia, vel est a tia actus, sive non, saltem non
natura exlremorum, vel si debeat transcendunf bonitatem naturalem.
reduci adjudicium alicujus intellec- Alia agunl ex cognitione intellec-

tus, adhuc est naturalis, quia hoc tiva, quae proprie sola es1 judicativa
eritj cum mensura
intellectus sit de tali eonvenientia, el talia nata
convenientice, hoc est, adjudicium siini regulam intrinsecam
habere
illius intellecius, qui est mensura rectitudinis in suo actu, ol in solis Ad boni-
tatem mo-
totius naturse, qui cst intellectus di- islis (OtCSt OSSG aCtUS bonUS liabcns
I
ralemre-

vinus. quidcm sicut perfecte

Islc bonilatem moralem, sed non suthcit actuaiig
couformi-
cognoscit quodcumque ens. ita per- ad illam, quod in agente sit potentiata^aTpro
fecte connoscit convenientiam, vel judicativade convenientiasui actus, "icfom
rectum.
disconvenientiam unius entis ad scd oportet, quod aclu recte judicet
atterum. de actu, et secundum illud judicium
Ulterius, aliquod agens (i) de eo aclus fiat. Si enim cognitio propria
bODi- quod convenit actui suo, non judi- sit erronea, licet agatur eonformiler
latu-
', et cat, nec illud in potestate sua habet, cognitioni rectae alterius cognoscen-
mo-
it.
sicut est agens sine inlellectu et tis, quia tamen agens natum est
tale
voluntale ; et ibi, vel ex solis causis regulari in suo actu per propriam
mere naluralibus determinatur, quid cognitionem, et secundum illam non
conveniat actui, et ex eis inclinatur agit, sed contra illam, ideo non recle
agens ad agendum ; vel si ultra agit.
illud sit judicium alicujus inlellec- Consimiliter talem actum elicit, 5.

tus, et motio alicujus voluntatis, hoc qualem habet in sua potestate ha- ;

non inquantum
est, nisi ipsius Dei, bet autem in polestate sua talem
est universalis director et motor actum qualem cognoscit et elicit,
tolius naturae ; et ista bonitas in aclu quia potcstas liberi arbitrii, vel
agentis sine intelleclu, non erit formaliter, vel concomitanter existit
mere naturalis. in cognitione et electione. Sic igitur
Aliud est agens, quod de conve- patet, qualiter bonitas moralis actus
nientia sui actus judicat, et illum in est convenientia judicata secundum
potestate sua habet, sicutagens per rectam rationern operantis.
inlellectum et voluntatem, et boni- Quod autem addebalur (k), om-
las secundaria talis actus integra, nium corum, quse clebent convenire
dicitur bonitas moralis. actui, sic declaratur : Omne judicium
Qtia, Ultra istud judicium generale de incipit ab aliquo cerlo. Primum
^JJjJjJ
X co-
convenientia actus, uuod est com- iudicium de convenientia nonpotest deconye.
ione ^ J
,
nientia *
.
tiva.
i in- muniter de actu agentis per cogni- praBSupponere aliquam convenien- actus.
tiva,
i hU lionem, sive sine cognitione, sunt tiam dictatam ab alio intellectu,
um aliqua, qua3 secundum judicium quia lunc non esset primum. Prae-
)olest
itas
speciale agunt ox cognitione intrin- supponitur igitur aliquod certum, et
ali?.

seca sibi, ot queedam cum cogni- non ab illo intolloctu judicatum, et

tione sensitiva tanlum, quae aliquo hujusmodi est natura agentis, et po-
modo apprchondunt convonientiam tentia, secundura quam agit, ct ralio

objecu, sive judicent de convenien- quidditativa actus. Ex rationeenim

 232 QUODLIBET.

istorum quidditaliva concludit, hunc actus est integritas eorum omnium, guse

actum essc convenienlem huic recta ralio operantis judicat debere ipsi

agenti secundum istam polentiam, actui convenire, vel ipsi agenti in suo

vel disconvenientem, nullo prae- actu convenire, id quod tunc actus

est,

supposilo, nisi rationibus istorum dicitur bonus moraliter, quando sic

terminorum, sicut ex ralione homi- elicitur, vel imperatur a voluntate,

nis, et potentiae intellectiva3, et ac- sicut recta ratio dictat esse elicien-

lus intelligendi, patet, quod conve- dum, sic quod actus dicatur bonus
nithomini per intellectum intelli- moraliter, vel quia habet oranes cir-
gere patetetiam, quod non conve-
;
cumstantias, quas recta ratio judicat
nit sibi per intellectum tangere, actui convenire ; vel dicitur bonus
cognita ratione illius actus, qui quando agens elicit actura
moraliter,
est tangere. Similiter patet ex ra- secundumomnescircumstantias, quos
tionibus naturse, potentiee, et ac- recta ratio ipsius agentis judicat con-
tus, quare bruto non convenit venire ipsi agenti in suo actu, id est,

intelligere, vel magis proprie, sibi in eliciendo ipsum actum.

repugnat intelligere in isto quidem ;
(c) Haec descriptio declaralur. Hic D^"A
Doctor declarat bonitatem entis, sive moral
primo judicio, quod prseeise accipi-
tur ex natura operantis, et potentise entitativam, quse dicitur bonitas es-
operativae, et ipsius actus non est sentialis, etnon accipitur hic bonitas
inconvenientia, hoc est, indebita, entis, sive entitativa, prout est passio
sive inordinata connexio, sed dis- entis, sed accipitur pro perfectione
convenientia, hoc est, impossibili- essentiali entis in se, ita quod talis

tas absolute conveniendi. bonitas essentialis, sive perfectio, quw

est integritas vel perfectio essentialis

entis in se importet positive negationem

COMMENTARIUS. imperfectionis, per quod excluditur im-
perfectio et diminulio, id est, quod bo-

De primo. Hic Doctor declarat,

(b) nitas essentialis, loquendo de bonitate
2
Quid sit primoquid sit bonitas moralis, ut per perfecta entis, importat entitatem po-

mor£. noc cognoscatur quid sit malitia ei sitivam perfectam, ad quam concomi-
opposita; et secundo declarat a quo tanter sequitur negatio imperfectionis,
actus habeat bonitatem moralem vel sicut bonitas essentialis primi entis
malitiam ei oppositam. Et licet iste dicit positive entitatem perfectam, ad
articulus primus sit satis clarus hic, quam concomitatur negatio omnis
et specialiler ex his quse dicit Doctor imperfectionis, nam negatio imper-
ifiprologo, qusest.ult.et dist.il. primi, fectionis non potest necessario alicui
et in secimdo, dist. 7. 40. et 42. et in inesse, nisi propter entitatem positi-
tertiOy dist. 33. et 3b*. et in 4. dist. 14. vam, ut supra patuit in primo, dist. 3.

et vide quie ibi exposui, preesertim qusest. 1. vide quaa ibi exposui.
in guaest. ultima prologi, et dist. 7. se- (d) Sic bonitas entis secundaria, quse
cundi. tamen propter inexpertos in est superveniens entitati essentiaii, est
via Doctoris expono hunc articulum. integritas convenientise, vel integra con-

Dicit ergoprimo, quod bonitas moralis venientia ejus, cui debet cofivenire, vel
 QUjESTIO xviii. 233

sibi, et istx duse convenientise tiam integram et secundam. I)e nri- «ritatem et
alterhts *
secundani.
connexee communiter siuit, scilicet, ma, quia illud quod est conveniens ali-
quando integra convenientia conve- vui, dicitur ei bonum, hoc est illi perfe-
nit illi, eui debet convenire, sieut ctio, vel bonitas, sed non dicitur deno-
patet de sanitate, quae dicitur bona minative, vel acctdentaliter bonum in se.

hominij quia sibi conveniens ; et cibus Patet, cum enim dicilur valetudo est

dicitur bonus, quia habet saporem bona homini, quia conveniens hoini-
sibi convenientem, et ideo bonitas ni, non dicitur valetudo bona in se

cibi est conveniens sapori ad cibum, formaliter, sicut accipitur in secundo

ita quod prima dicitur sanitas bona membro. Unde de secundo membro
homini. quia conveniens sibi, et simi- dicit : lllud autcm cui aliquid convenit,
liter sapor dicitur bonus cibo, quia dicitur denominative bonum, eo quod
sibi convenit, ita quod cibus dicitur habet illud quod sibi convenit, sicut
denominative bonus, quia habet sa- facies hominis dicitur in denomi- se
porem sibi convenientem, et hcee in- native bona, quia habet omnia con-
tegra convenientia dicitur convenien- venientia faciei.
tia ejus alteri, cui debet convenire, (f) El in primo est denominatio quasi
secunda convenientia alterius sibi, ut formse a subjecto. Patet, quia valetudo
em_ patet ibi. Exemplum ulriusque potest denominatur bona, quia conveniens
haberi ab Augustino, 8. de Trin. cap. tali subjecto, puta homini,sicut anima

3. et 8. Bona, inquit, valetudo sine do- dicitur humana ex hoc quod convenit
loribus et lassiludine ; prima hoc pro homini, sic bonum
aliquid dicitur
convenientia, quia valetudo est bona homini, quia bonum humanum, et sic
homini, quia est ei conveniens, et valetudo hominis dicitur bonum hu-
subdit, et bona facies hominis dimensa manum, quia conveniens homini. Sed
pariliter, el affecta hilariter, et luculen- in secundo membro a converso est de-
tcr cotorata; hoc pro secundo. Un.de nominatio subjecti a forma, ut cum
non dicitur hic bona facies hominis, dicitur facies bona, quia integritas
quia conveniens homini, sed dicitur faciei, sive integra convenientia qua3
in se bona facies, qu£e habet omnia est bonitas faciei, denominat ipsam
convenientia ad bonam faciem, et faciem, et similiter cum dicitur homo
hoc est quod dicit, vcl alterius sibi. Si est bonus, seciuidum illud bonum suum,
enim diceretur bona facies hominis, puta, quando habet bonitatem dicitur
quia conveniens homini, cui debet bonus, ita quod estj ibi denominatio
convenire, prima conve-
hajc esset subjecti a forma bonitatis.
nientia, sed quia dicitur bona facies (g) Actus autem natus est convenire ActU9 P°-
test dici
in se, non quia alteri convenit, sed agenti, etc. Hic Doctor declarat quo- Ijodus du-
P '

quia convenientia faciei conveniunt modo actus potest dici bonus duplici-
sibi, secunda convenienlia,
dicitur ter, et quia est conveniens homini,
quiatalis facies dicitur bona habendo puta actus debellandi hostem dicitur
illa quae sibi conveniunt. bonus, quia conveniens homini debel-
!. (e) Et esl differenlia. Hic Doctor de- lanti, et sic denominatur bonus, quasi
entia clarat aliqualem difTerentiam inter a subjecto, quia ideo bonus, quia con-
P r '- .

pnmam .
•

iate- mtegritatem, sive convenien- veniens tali subjecto, etsi actus debel-
 234 QUODLIBET.
landi habet bonitatem aliquam sibi rum. Vel si talis convenientia bonita-
intrinsecam, tunc talis actus erit bo- tis essentialis, puta, quod talis bonitas
nus denominative tali bonitate, ita convenit uni et talis alteri, debeal re-
quod ibi erit denominatio subjecti a duci ad judicium alicujus intellectus,
forma. Et hoc est quod supra dixit, adhuc erit convenientia naluralis, puta
quod istae duse convenientiae virtuali- si aliquis actu judicet lapidi talem bo-
ter sunt connexse, et praacipue in actu nitatem essentialem esse convenien-
morali, qui dicitur bonus, quia con- tem, et talem homini, adhuc talis

veniens alteri, et dicitur bonus, qui convenientia bonitatis essentialis erit

habet aliquam bonitatem intrinsecam, naturalis, patet, quia hoc praecise erit
qua formaliter dicitur bonus. Et non cum intellectus sit mensura convenien-
tantum istse duee convenientise sunt tise, hoc est, ad judicium illius intelle-
connexee in actu morali, sed et sunt ctus, qui est mensura totius naturse, sci-
generaliter connexee in actu naturali, licet intellectus divinus, etc. et quia
etc. Vult dicere quod actus non tan- perfecte cognoscit Socratem conve-
tum dicitur bonus bonitate accidentali nire cum Joanne in tali perfectione
sibi inhserente, qualis est bonitas mo- vel bonitate essentiali, et in tali bo-
ralis, quae est rectitudo actus sibi nitate discordare ab asino, ideo per-
conveniens, sed etiam bonitate natu- fecte judicat talem bonitatem essen-
Actusdi- ra ii sibi conveniente.Exemolum, actus tialem esse convenientem Socrati et
*
lectioms
potest in- dilectionis potest intelligi habere du- Joanni, et esse disconvenientem asino.
telligi ha- f ° .

bere du- phcem bomtatem videhcet naturalem

, (i) Ulterius aliquod agens. In ista lit-

nitatem. et accidentalem ; nam dilectio, ut est tera usque ibi, sicut igitur palet, plura
quidditative ens, habet bonitatem dicit Doclor. Primo, quod est aliquod
suam, sive perfectionem essentialem agens, quod nullo modo judicat de
sibi convenientem, puta, quia est talis actu suo, an scilicet conveniat sibi,an
entitas, sive talis qualitas ; et haec di- alteri sit sibi conveniens, nec illum
citur bonitas naturalis, sive essentia- habet in potestate sua, ut sunt omnia
lis, quae nihil aliud est nisi perfectio agentia sine cognitione, tam intelle-
quidditativa actus; potest etiam ha- ctiva quam sensitiva ; talia enim
bere bonitatem accidentalem, puta agentia nullum penitus judicium ha-
rectitudinem, quse esL bonitas mora- bent, sed in actibus suis, vel ex solo
lis. impetu natura) regulantur, et agunt
4. (h) Ista convenientia, Nunc Doctor propter finem vel regulantur a pri-
;

declarat quomodo bonitas essentialis ma regula omnium, quae est Deus, et

dicatur convenire, et dicit quod ista hoc magis videtur, ut patet a Doctore
corwenientia bonitatis essentialis ali- in 1. d. 2. q. 1. in prima ratione, qua Prima r

cui, vel est ex nalara extremorum, pu- probat Deum habere intellectum et ^1 e
Deus.
ta comparando lapidem ad hominem, voluntatem, et similiter in ultima.

quia lapis habet talem bonitatem es- Secundo, sunt alia agentia, quee
sentialem sibi convenientem, et homo tantum agunt per cognitionem sen-
qui homo habet preecise talem bonita- sitivam, ettalia sive habeant judicium
tem essentialem sibi convenientem, et de suis actibus, an scilicet sint sibi
hoc est quod dicit, ex natura extremo- convenientes, sive non, tamen illi
 QILESTIO XVIII. 235

actus.cum non sint in potestate talium quod nonsufficit ad bonitatem

dicere,
agentium, ultra bonitatem naturalem moralem actus, quod quis habeat
nullam aliam videntur habere, ut potentiam judicativam, patet, quia
patet de visione elicita a sola potentia habens lalem potentiam si actu habe-
visiva, qu;e praeter bonitatem natura- ret cognitionem erroncam, et eliceret

lem sibi convenientem. puta, quod actum conformiter illi cognitioni, ille
.'-t pra?cise talis entitas nullam aliam actus non esset rectus, et tamen ha-
videtur habere, et dico /// tantum elici- beret potentiam judicativam ; si etiam
iDtia />/ ii potentia sensitiva, quia si esset eli- haberet eognitionem rectam, non et

lem cita a tali potentia cx imperio volun- erroneam, et actu non eliceret actum
siti-
m. tatis, posset habere bonitatem vel eonformiter tali cognitioni, adhuc ac-
malitiam moralem, ut infra patebit tus non esset rectus. Ad rectitudinem
art. 3. et patuit supra in prolog. q. ult. ergo"actus requiritur quod conformi-
tt in 2. d. r2. et in 3. d. 33. tereliciatur dictamini recto, sive co-
Tertio, sunt alia agentia, scilicet gnitioni recte actu, et formaliter dic-
per intellectum et voluntatem, quae tanti,non tantum de actu eliciendo,
habent actus suos in potestate sua,ita sed de omni circumstantia requisila ;

quod contingenter possuntillos elicere et talis cognitio dicitur vere practica,

et non elicere. Talia agentia possunt de qua prolixe dictum est in proloyo

per intellectum judicare de conve- (]. ult. et in pr ii)io, dist. 17. Consimi-
nientia actus, et non tantum de con- liter tale agens per intellectum et vo-
venientia primo modo supradicta, an luntatem talem actum qualem elicit

scilicet illi actus sint boni, quia con- habet in sua potestate. Habet autem
veniunt tali agenti, sicut valetudo est in potestate sua talem actum qualem
otia bona, quia conveniens homini, sed cognoscit et elicit, quia potestas li-
otel-
ii et etiam de convenientia secunda, quo beri arbitrii, vel formaliter, vel con-
un-
m. est integritas conveniens actui, qua comitanter consistit in cognitionc et

convenientia dicuntur formaliter bo- electione, de quo libero arbitrio alias

ni, sicut facies dicitur formaliter pul- patebit. Sic igitur patet quomodo bo-
chra, quia habet circumstantias sibi nitas moralisactusestconvenientiaju-
convenientes ; talia ergo agentia dicativa secundum rcctam operatio-
nata sunt habere regulam intrinse- nem operantis, de* qua convenientia
cam rectitudinis in suo actu ; et illa actus moralis, vide qua' prolixe per-
est potentia intellectiva, quae judicat tractat Doctor in primo, distinct. 17.
de actu suo, et de actibus aliarum po- (k) Quod autem addebatur. Nunc 6.
tentiarum, ut suprapatuit quaest. ult. Doctor declarat qua3 sunt circumstan-
prologi, et in solis istis agentibus po- tia) necessario requisitse ad bonitatem
test esse actus bonus liabens bonitatem moralem actus, et primo praemittit
moralem, sed non suf/icit ad ittam, sci- unum, antequam declaret circum-
licet bonitatem moralem, o?/od in stantiam objecti vel finis,etc. Etdicit,
iKjfnte sit potentia judicativa de con- quod omne judicium incipit ab aliquo
venientia sui actus, sed oportet guod certo. Primum judicium de conve-
actu recte judicet de actu, et secundum nientia, non potcsl prsesupponere ali~

itlum rectum judicium actus fiat. Vult quam convenientiam dictatam ub illo
236 QUODLIBET.

intellectu, quia tunc non esset primum quomodo, quando. De quibus Greg. Nyssen. 5.

Philos. cap. i. Arist. 3. Ethic. c. i. D. Thom. i.

judicium practicum. Si enim prima
2. q. 7. arl. 3. vide Doctorem, 2. dist. 40. et
convenientia actus dicitur esse primo aliis locis citatis. Explicat D. Dionysii celebre
dictata ab illo intellectu, et dicitur dictum : Bonum ex inleyra causa,malum ex
quocumque defectu ac etiam quomodo maiitia
prima convenientia dictata a primo ;

duplex est, pxivativa et conlraria, de quo 2.

judicio intellectus dictante, si esset dist. 7. n. 12. Ponitur additio huc spectans ad
alia convenientia prior dictata, illa n. 4.

non esset,nisi a priori judicio dic-

tante, et sic primum judicium non Ulterius (1) ex rationibus istorum 6

esset primum. Dicit ergo, quod pri- trium concludi potest quid sit objec-undeo
stal ° #
mum
• • . • l
judicium de convenientia ac- tum conveniens i
tali
i
actui, ut
.

est tum
tus, antequam judicet de tali conve- talis agentis, puta de actu come- Se*
nientia, praesupponit aliquod certum dendi, quod convenienter transeat
a tali potentia judicativa, nam judi- super cibum restaurativum deper-
catum, et illud certum est natura diti, non autem super illud, quod

agentis, et potentia agendi qua agit, non est natum esse nutrimentum,
et ratio quidditativa actus ;
si enim in- sicut lapis, vel aliquid hujusmodi,
tellectus vult judicare, an aliqua voli- quod licet alii animali esset nutri-
tio sit conveniens voluntati, necesse mentum, non tamen homini. Ista
est prius ipsum cognoscere naturam determinatio objecti est prima de-
ipsius agentis, etpotentiam volitivam, terminalio quae pertinet ad genus
et actum volendi, nisi enim ista co- moris, non tanquam differentia de-
gnosceret non posset aliquo modo terminans ad aliquid in illo genere,
judicare an actus conveniat tali agen- sed tanquam potentiale receptivum
ti, non potest judicare vo-
sicut quis determinationis moralis, quia quan-
luntatem esse convenientem homini, do aclus habens objectum conve-
nisi preecognoscat tam hominem niens agenti et actioni, tunc est
quam voluntatem ; sed prsecognitis capax determinationis moralis, se-
natura operantis, et potentia elicien- cundum circumstantias ordinatas,
tis, et ratione quidditativa actus ex ra- propter quod dicitur ex objecto,
tione quidditativa istorum prseco- actus habere bonitatem ex genere,
gnita concluditur hunc actum, puta quia sicut genus est potentiale res-
volitionem esse convenientem huic pectu differentiarum, sic bonitas ex Bo °'
agenti, scilicet homini secundum objecto est prima in genere moris, qu» r
tur
istam potentiam, scilicet volitivam. prsesupponens solam bonitatem na- ne

turee, et capax omnis bonitalis spe-

cificse in genere moris.
SCHOLIUM.
In autem bonitate Pri wi
"
ista specifica
Explicat optime, unde sumitur convenientia
(m), quse dicilur bonitas ex cir- ^
objecti, tali actui, et tali agenti, ex natura
agentis, actus et objecti. Ilem bonitatem ex cumstantia, talis est processus :

objecio dici ex genere, quia est potentialis res- Prima bonitas videtur esse circum-
pectu aliarum bonitatum supervenientium,
stantia finis, quia ex natura agentis,
quarum prima est circumstantia finis, cui
succedunt alise circumslantias, hoc versu con- et actionis et objecti, stalim conclu-
tentae : Quis, quibus auxiliis, quid, ubi, cur, ditur quod talis aclus non debet
 Or.ESTIO XVIII 237

competere lali, nisi in ordine ad Ethic. virlus etiain esl qualitas c ircum -
in f

talem finem, et debet eligi el appeti Pivedicamentis. quomodo

sunt rela-
propter fineni talem ;
et ista circum- Kespondeo 7. Phys. Vtrtus omnis tiones.

Btantia non est ipsins actns, ut in et malitia ad ahquid sunt aclus ;

essr reali positi, vel non positi prae- igitur esse bonos vel virtuosos, ini-

cise sic ; sed est ipsins actns nt vn- portat relationem, vel multas rela-
liti, et per actum volnnlatis ad tinnes ; sed tamen habet modum
talem finem relati, imo, non minus denominandi, vel praedicandi qua-
est electio bona, quae sit propter litatis, sicut sanum et pulchrum, et
finem debitum, esto quod per actum communiter ita est de quarta specie
illum elicitum extra non attingatnr Qualitatis.
finis electionis, qnam si attingere- (o) Juxta secundam partem auc-
lur. Post circnmstantiam finis vide- toritatis Dionysii, videndum est
tur sequi circumstantia modi agen- unde actus habeat malitiam raora-
di, qua? concluditur ex omnibus lem Uno mndn pntest malitia oppo-
:

preediclis, vel aliquibus eorum, talis ni privative bonitati in actu ; alio

vel talis debere esse. modo contrarie, sicut etiam homo
Postea concludi potest de tem- diciturmalus contrarie quandn ha-
pore, quia tali agenti talis actio prop- bet habitum vitinsum, qui est habi-
pter talem finem, etiam talem ha- tus quidern pnsitivus, licet cum pri-
bens modum non debet semper vatinne perfectinnis debitae ; alin
convenire, sed pro tempore, pro mndn dicitur malus privative tan-
quo ordinabilis est ad talem finem, tum, scilicet quia caret bnnitate,
vel pro quo potest talem finem ha- quam deberet habere, Iicet nnn ha-
bere. beat habitum vitinsum cnntrarium
Ultima autem omnium videtur pnsitivum.
circumstantia imo multi sunt
loci, Distinctin ista pntest haberi a
actus, quorum ctiam bonitas com- Bnetin super Praedicamenta, expn-
pleta moralis non determinat lo- nendn primam prnprietatem quali-
cum. tatis Dicitur (inquit) justitise in-
:

Sic igitur patet de pluralitate en- justitiam non esse contrariam. Pu-
rum, quae recta ratin dictat debere tant enim injustitiam privationem
convenire quia ad hoc, ut
actui, esse justitise, non contrarietatem. Et

sit perfecte bnnus, debet habere, subdit hnc reprnbandn Multae ha- :

secundum descriptionem jam posi- bitudines privatinnis vocabulo pro-

tam, nmnium istnrum integritatem. feruntur, ut illiberalitas atque im-
Unde Dinnysius de Divin. nom. prudentia, quse nunquam virtutibus
parle i. Bonum
ex una, et lotaest opponerentur, quse sunthabitus, nisi
causa,malum autemexparticularibus ipsse quoque habitus essent.
de. defeclibus ; tota, inquit, causa hoc Per rationem apparet isla distinc- Maiitia
... contraria
o.
est, integra ex omnibus circumstan- tio, enim auquis agere non quando
potesl
tiis. cum circumslantia debila, et tamen mX^md".
8
Contra, (n) circumstantiae sunl re- nnn cum cirr umstanlia indebita, tiam ^-"
jatinnes, et bnnum est qualitas 10. puta quandn nnn nrdinat actum ad ^^
 238 QUODLIBET.
deest de- finem nec tamen ipsum
debitum, ad aliam virtutem, et ita secundum
ordinat ad finem mdebitum tunc ;
dictamina diversa perfecta pruden-
ille actus est malus privative, non tise, respectu multorum finium pro-

contrarie, sicut ille qui ordinatur priorum. Exemplum, vado ad Ec-

ad finem indebitum, et ex multis clesiam ex juslitia, quia teneor per
talibus actibus generatur habitus obedientiam, vel ex voto vado ;

consimilis in malitia, scilicet priva- etiam ex charitate ad Deum, ut

tiva, non contraria. Exemplum orem, vel ut exhibeam Deo cultum

hujus, dare eleemosynam non prop- latriae et vado etiam ex charitale
;

ter finem bonum, scilicet amorem fraterna, ut eedificem proximum. Et Vid

Ethic
Dei, vel subventionem proximi, non breviter in quocumque actu, sive

tamen propter malum finem, puta bono tantum bonitate morali, sive

vanam gloriam, vel nocumentum ultra bonitate meritoria, quanto

alicujus, est actus malus privative, concurrunt plura motiva ordinata
non tamen contrarie. agendi, tanto melior est.

8. De malitia privativa loquitur Dio- Consimiliter in eodem actu pos-

nysius, quod quicumque defectus sunt concurrere multse malitiae, tot

particularis cujuscumque circum- quidem, quot sunt dictamina de

stantiae necessario requisitae reddit oppositis, quee deberent inesse.

actum sic malum, sed malus con- Nota quod ultra nataralem bonitatem A il.i j.

trarie non est, nisi habeat circum- volitionis, qu<e competit sibi inquantum
stantiam positivam habentem ali- ens, quse etiam competit cuilibet'enti

quam deformitatem. positivo, secundum differentiam suse en-

Breviter igitur, sicut bonitas mo- titatis majus etminus, prseter illam est
ralis est integra convenientia, sic triplex bonitas moralis secundum gra-
malitia moralis est disconvenientia, dus se habens.
et malitia quidem privativa discon- Prima dicitur bonitas ex genere, quse Ad hi
prj
venientia privativa, hoc est, caren- competit volitioni, ex hoc quod transit QuidiJ
bonite
tia convenientiae debitae ; malitia super objectum conveniens actui tali, gene

autem contraria est disconvenientia secundum dictamen rectse rationis, et

contraria. Haec est conditio aliqua non solum, quia conveniens actui tali

repugnans convenientise. naturaliter, sicut sol visioni ; et hsec est

piures bo- Ex dictis sequitur corollarium

(p) prima bonitas moralis, qux ideo potest
DllcLiCS IQ .
,

uno actu. quod in eodem actu substrato potest dici ex genere, quia quasi materialis
esse multiplex bonitas moralis, quia respectu om?iis bonitatis posterioris sive
idem actus potest esse recte cir- ulterioris in genere moris ; nam actus
cumstantionatus, non solum multis transiens super objectum conveniens est
circumstantiis particularibus, quse quasi formabilis per quamcumque aliam
non sunt multae bonitates, sed in- circumstantiam moralem, et ita quasi
tegrant unam bonitatem ; sed etiam potentiale, non omnino sic extra genus
potest idem aclus esse circumstan- moris sicut fuit ipse actus ingenere na-
tionatus complete omnibus circum- turse, sed in"genere moris,
t
quia jam
stanliis pertinentibusadjunam virtu- habet aliquid de illo genere, puta ob-
tem, et etiam omnibus pertinentibus jectum debitum actui.
 QIVESTIO XVIII. 239
litas Secunda potest dici bonitas virtuosa,
io«a .

1( i? sue ex cirrumstantia, quse compctit vo-

idioni ex hoc, quod ipsa elicitur a vo- COMMENTARIUS.
luntate cum omnibus circumstantiis
dictatis a recta ratione debere sibi com- (I) Ulterius er rationibw istorum 7.

petere in eliciendo ipsam ; bonum enim trium. Deinde Doctor declaral quo-
esl ex causa integra secundum Diony. \. modo intellectus judicat de circum-
dediv.nom. Et illud est quasi in specie stantiis actus convenientibus, puta
moris bonum, quia jam habet omnes de circumstantia objecti linis, modi,
differentias morales contrahentes bonum temporis et loci, et dicit quod habita
ex genere. cognitione operantis et potentia), se-
Tertia vero bonitas potest dici merito- cundum quam quis operatur, et ip-
ria, sive gratuita in acccptationc divina, sius operationis, sive actus, primo
iu ordine ad prsemium, quse convenit judicat de circumstantia objecti, quae
actui, ex hoc quod prsesupposita duplici estprima circumstantia requisita ad
bonitate, jam dicta elicitur conformiter actum moralem. Habita enim co- Nota.
principio merendi, quod est gratia vel gnitione, puta actus comedendi, et
ibo- charitas. Exemplum primi, darc eleemo- agentis, cui convenit sic comedere,
dicta
rdi- synam. Excmplum secundi, dare eleemo- et potentiae, secundum quam inest
synam pauperi, qui eget, et in loco, quo actus comedendi, stalim judicat quod
potest sibi competcre propter amorem talis actus comedendi convenienter
Dei. Exemplum tertii, illud opus facere, transit super cibum restaurativum
non tantum ex inclinatione naturali, deperditi, etc. et haec est prima cir-
sicul potuit fieri in stalu innocentise, et cumstantia actus, sic quod actus
forte posset modo fieri a peccatore, si transeat super objectum conveniens,
adhuc peccator existens, et non pamitens et hoc secundum dictamen rationis.
ex pietate naturali moverelur ad proxi- Aliter talis convenientia non objecti
mum, sed tantum ex charitate, ex qua diceretur pertinere ad bonitatem mo-
faciens est amicus Dei, inquantum res- ralem, ut patet a Doctore in secwido,
picit opera ejus ; hsec triplex bonilas est dist. 7. Sequitur : Ista determinatio ob-

ordinata, ita quod prima prsesupponitur prima determinatio quseperti-

jecti est ,

secundse, sccunda tertise, et non e con- net ad genus moris, non tanquam diffe-
xma V erso. Iluic triplici bonitati correspondet renlia delerminans aiiquid in illo gene-
hiplex malilia : Prima siquidem cst re,scilicet moris, sedtanquampotcntialc

. d.7. malitia ex genere, quando scilicct actus receptivum deterrmnationis moralis. Ac- Actus quo-
12. .
» / • •
i- -t i
modo dici-
,
qui tantum habet bonitalem naturse ex tus enim dicitur bonus ex genere ex tur bonus

primo, ex quo debet constitui in genere hoc solo quod transit super objectum
moris, habel malitiam, quia trausit conveniens secundum judicium ra-
super objectum disconveniens, puta si tionis, ita quod tale objectum sic con-
odire transit super Deuui. Secunda veniens, non est aliqua difierentia
autem malilia ex aliqua est circumstan- determinans aliquid in genere moris,
tia deordinante aclurn, licet habeat ob- quia est simpliciter primum praesup-
jectum conveniens. Tertia demeritoria. positum, et potentiale respectu alia-
rum circumstantiarum, ita quod nisi
 240 QUODLIBET.

actus transiret super objectum con- pro quanto habet modum denomi-
veniens, nullo modo esset capax ali- nandi vel praedicandi Qualitatis, si-

cujus circumstantiee moralis, puta cut sanum vel nulchrum. Sed an ha-
finis, etc. Sicut si actus diligendi ha- bitus vel actus moralis sit quidditative

beret pro objecto malum culpse, talis relatio, veltantum denominative, vide
actus nunquam posset esse bonus Doctorem in primo, dist. 17.

moraliter, quia bonitas moralis ne- (o) Juxta secundam parlem auctori-

cessario prspsupponit actum esse bo- tatis Dionysii. Auctoritas Dionysii de

num ex genere, sive habere objectum div. nom. quod bonum est ex wia,
est

conveniens non enim dilectio

;
se- et tota causa, id est, quod bonum mo-

cundum rectam rationem nata est rale est ex causa integra ex omnibus

transire super malum culpae, quia circumstantiis, et heec est prima pars

malum non est diligibile, cum sit auctoritatis. Sequitur secunda pars :

privatio boni. Malum autem est ex particularibus de-

(m) In ista autem bonitate speci/ica, fcctibus, puta ex carentia circumstan-

8.
Etpatet littera, de aliis circum- tiae debita?, vel ex positione malse cir-
etc.

stantiis, scilicet modi,temporis et loci, cumstantiae. Et hoc declarat Doctor,

licet Doctor in 2. dist 40. ubi etiam et dicit, quod actus uno modo dici-

prolixe enumerat circumstantias mo- tur malus moraliter malitia opposita

rales, ponat circumstantiam causa3 privative bonitati in actu. Exemplum, Exem

efficientis, ut scilicet actus eliciatur si actus caret aliqua circumstantia

libere, de qua vide ibi. morali, quam natus est habere, dici-
(n) Contra. Hic Doctor arguit pro- tur malus privative, quse^privatio

bando quod hujusmodi circumstantiae circumstantise opponitur privative

non pertineant ad bonitatem mora- circumstantise actuali debitse. Alio Actus

lem patet, quia bonum est qualitas

;
modo malus contrarie, et hoc
dicitur

ex 10. Eth. Virtus etiam est qualitas, est quando non tantum caret cir-
ut patet in Praedicamentis, sed cir- cumstantia debita, sed includit po-
cumstantife sunt tantum relationes ; sitive circumstantiam malam. Nam Actus
1US D

ergo non pertinent ad bonum morale. sicut dare eleemosynam amore Dei Ht.

Respondet Doctor quod secundum cum aliis circumstantiis est bonus

Philosophum, 7. Phys. t. c. 17. virtus actus moraliter, sic dare eleemosy-
omnis et malitia ad aliquid sunt, et nam non ordinan-
personse indigenti,

per consequens actum esse virtuo- do illam ad debitum finem, est malus
sum, vel moralem importat relatio- privative, quia est ibi privatio debiti

nem, vel plures relationes. Dicit Dare vero tantum rpropter

finis. r libi- Aclu? ;
lu?

enim formaliter conformitatem ad dinem, ut propter ftnem, talis actus »• <ll

rationem rectam, sive ad dictamen est malus contrarie, quia includit cir-

rectum, ita quod circumscripta tali cumstantiam finis mali, quse suo mo-
conformitate actus non esset bonus do contrarie opponitur eircumstantiee
moraliter, et de hoc clarius vide Doc- finis debiti. Et de istis malitiis priva-

torem in 1. d. 17. et hoc modo actus tive et contrarie, vide Doctorem in

vere moralis non est qualitas abso- 2. dist. 7. et quae ibi exposui.

luta, sed dicitur qualitas a Philosopho, (p) Ex dictis de bonitate morali, 9

 QUiESTIO XVIII. 24!

IJjj sequitltr coroltatie, quod i/i eodem '»"> ,>l imputabile 9econdum, id est, actum
. , , . , // •
/ ,
oujuscumaue alterius potentis imperatura
v a
aclu mbstrato jmtrst esse iniiltiblfr l '

6t voluntatc.
iuiti- bonitas moralis, nam quilibei habitus
>oui- . ....
virtutis habel intelligere propriam
prudentiam, qufe esl quoddom diota- De secundo principali <lie<> (a) 9.

men rectum, sive cocrnitio practica, ouimI laudabile el vituperabile, imo imputabiia
'
. . .
'
. . quod «u-
dictans de actu talis virtutis,
sunt virtutes specie distinclae
.... ita

\\\
quot
vo-
generalius,
.

continentur sub noc

praemiabile
commum, quod
et punibilebestvoiun-
•
,
Ifiti liberav

lunlate, tol possunl esse habitus pru- esl imputabile, el illins communis
dentise specie distincti in intellectu esl una ratio, ha3C, scilicet aetuni
dictantis de actibus illarum virtutum, esse in libera potestate agentis, el

ex quibus habitibus prudentiae gene- licel ad istam potestatem concurrant

ratur prudentia in homine, seilicct intellectus, et voluntas, lamon illa

habitus generalis prudenliee commu- indifferentia, qua posset iimi fieri

nis omni habitui prudentia?, et de illnd quod lil, ol posset fiori illud
hoc vide Doctorem in primo, dist. 17. quod non lil, intelligendo divisim,
Dicit ergo Dootor quod idem actus non conjunctim, in sensu, scilicet
potestelici a voluntate secuudum in- divisionis, non compositionis isla, \

olinalionem plurium virlutum, quaa inquam, indifferentia vol indelor-

virtutes inclinant ad ilium actum minatio ad alteram partem, non
eliciendum, ut conformiter se habent potesl complete reduci nisi in ipsain
suis dictaminihus propriis, et sic volunlalom ,
quia qusecumque alia
unum dictamen potest dictari dejtali potonlia aoliva osl naluraliter activa,
finc, et aliud de alio fine, et sic de el ita determinate unius, quantum
aliis, ita el idem actus potest elici a esl de se ; unius, inquam partis Omnie cau-
j i* »• sanaturalis
i- ii -i
quod i-
,. • •
i
i

voluntale, ordinando lllum a<l

i

fiues contradictionis, lta licel

i i

sit m- determina-

sic dictatos, secundum quod alia et determinate activa respectu inullo- aiteram
alia virtus inclinat. Kxemplum : Vado rum disparatorum, sioul Sol ost comradTc-
ad Ecclesiam ex justitia, etc. et sio causa multorum effectuum hic in- extD
T i6
patct quomodo idem actus est elicitus forius, lamon loquendo dc quacuin-
ad alium et alium finem, secundum que una contradictione, causa quae-
quod alia et alia virtus inclinat. De cuinquo talis est determinata ad
istis habitibus virtuosis, quomodo si- unain partem, pula Sol ad generan-
mul possunt concurrere ad eumdem dum herbam hanc determinate, et
actum, vide Doclorem in quarto, hunc vermem, et sic de aliis. Voluri"
dist. l i. qtisest. 2. tas autem sola habet indifferentiarn
ad contradictoria, el talem, quod
ipsa esl sui determinativa ad alte-
SCHOLIUM. iiiiii eorum, ex 9. Met. c. I. aliter

,!icatbenc et claro, imputabile id dini,

s '"'"l agerel <<ml raria. Propter hoc
quod est in poieslate voluntatis, mediate vel igilur, qiiod a<
-

lus ojus sic indiffe-

immedialc, in quo snnt duo rcepectos unua
;
rente r est iu ejUS potestate, licel
a'lHominium vuluniaiip, ;iltor ad pcenam vel . . .
.,
premium. Ponit doas dilTerentiaa claros inler
"°" " lsl SUppOSlla intellectione,
impulabile priinum, seu actum volunlatis elici- ido<» per sr osl iinputahilis a^onli.
Tdm. XXVI. J0
 2i2 QUODLIBET.

Unde secundo de libero arbilr. dicit regulam, juxla quam debet elici

Augustinus : Satis compertum est, secundum ex eo, quod est in libera

etc. ?notus, si culpss deputatur, non potestate agentis. Laudahile aulem
est naturalis, sed voluntarius. Et et vituperabile ambo ista important,
al. discipu- post verba discipuli : Motus, quo quia et licet formaliter dicant hoc,
lus.
voluntas converlitur, nisi esset vo- quod est imputabile, cum determi-
luntarius, et in nostra potestate po- natione illius ad quod estimputa-
situs,neque laudandus esset homo, bile, tamen materialiter connotant
neque culpandus, ut supra in quses- illud, propter quod ipsuin est ad hoc
tione de necessitate naturali in vo- imputabile scilicet bonitatem vel
luntate imputabile igitur duos
;
malitiam, propter quas ad poenam
Imputabile
dicil duos respectus importat. Unum ad po- vel prsemium imputandum est.
respectus.
testatem, vel dominium agentis, et (c) De imputabili tamen distingui

alium ad aliquid correspondens ac- potest, quod uno modo propriissime

tui, vel agenti secundum justitiam, accipiendo, illud potest dici imputa-
ethoc propler ipsum actum, et se- bile, quod immediate in potestate
est

cundum sequitur ad primum, quia voluntatis, et sic solum velle est

enim iste est dominus sui actus, imputabile, quia ipsum solum est
ideo actui et agenti debetur aliquid immediate in potestate libera volun-
propter aclum. Primus respectus talis. Alio modo imputabile potest
manet non variatus per se in actu dici quidquid est simpliciter in po-
bono, vel malo secundus autem
;
testate voluntatis, licet non imme-
variatur, non quidem formaliter se- diate. Et sic actus alterius potentiae,

cundum bonuin, vel maluni, sed quem voluntas mediante actu suo
praasupposita differentia boni vel volendi potestimperare, ut eliciatur,
mali, quie atlenditur secundum con- vel impedire ne eliciatur, est im-
venientiam, vel disconvenienliam putabilis voluntati, quia tota coor-
aliquam diclani in primo articulo, dinatio usque ad illum actum, etiam
variatur penes aliqua corresponden- includendo istum aclum est in po-
tia isti et illi. Bonum quippe sic est testate voluntatis.

imputabile, quod ad laudem vel Et esl secunda inter

differentia
prsemium malum aulem sic, quod
; imputabile prinio modo et secundo
ad vituperium, vel pcenam. Actus Una, quia ad imputabile primo
autem neuter, sive indifferens, dum modo non requiritur, nisi ipsa po-
tamen sit in potestate agentis, ini- tentia volunlatis, et illud quod re-
putatur, velut quodammodo vitupe- quirilur propter actum ejus, cu-
rabilis, quia poterat ordinate agere, jusmodi esl inlelligere. Et ratio est,
vel sallem, ut non laudabilis, et quia illud esl immediale effeclus
hoc propter defeclum ejus, qui po- voluntatis, el de hoc potesl accipi Quaen
2. i.
i

tuit laudabiliter egisse. illud priino Retract. cap. 9. Nihil Imputa

priou
Ex hoc quod non ab
patet (b) est tam in potestate volun/alis, quam quoini
10. diffiT
eodein formaliter est actus bonus ipsa volunlas. Intellige voluntas, SCCUL'

bonitate morali, et imputabilis, sed non quantum ad suuni esse, sed

primum habet ex convenientia ad quantuni ad actuni suum proprium.
 QILESTIO XVIII. 213

Ad actum autem imputabilem se- punibile, continentur sub hoc commu-

cundo modo requtritur potentia alia n», quod est imputabile, etc. Vult di-
a voluntate exequens illum actum. cere, quod actus ex hoc dicitur im-

Ex hoc sequitur alia differentia, putabilis, quia esl in potestate agen-

quod uno modo esl niajor contin- ti s - id est, actus imputatur agenti,
_ nii;, s ive indifferentia respectu vel ad laudem, vel ad vituperium,
aciiis primo modo imputabilis, quia vel pramium, vel ad pcBnam, ex hoc
scilicel iii »11 requiritur ad illuiii nisi solo, quod est in potestate agentis,

voluntas, supposila oslensione suf- qa» scilicet agens potest ipsum eli-

Bcienti Unde per alia

intellectus. cere, vel non elicere; si enim non
posteriora queecumque impediri non esset in potestate agentis, non posset
potest nc eliciatur, sed ad actum sibi imputari, nec ad laudem, nec ad
secundo modo imputabilem, requi- vituperium. Sequitur : Ei ticet adis-
ritur alia potentia, per cujus impo- tam potestatem concurrant intellectus
tentiam impeditur potentia ad actuni el ooluntas, nunquam tamen fertur

illiim non igitur ex sola indiffe-

:
nisi in praBcognitum, vel forle etiam
rentia voluntalis esl contingentia tenendo, quod talis actus sit causatus
ejus, sicul contingentia primi actus. a voluntate partialiter, et abintellec-

Cum igitur contingentia cujuslibel t u »

id est, ab actu intelligendi objec-
alterius causse vel potentiaB in tum, sive ab objecto cognito, tamen
agendo magis recedal a ratione con- U' <1 indifferentia, qua actus potest
tingentiae simpliciter, quam con- elici et non elici, complete est a sola
tingentia causando,
voluntatis in voluntate, quia sola voluntas habet
sequitur quod simpliciter major csl liniic indifferentiam, sive indetermi-

contingentia respectu actus volun- nationem, quod potest eumdem ac-

tatis primo modo imputabilis quain tum elicere, inleltigendo divisim, in

alterius; pro quanto tamen actus sensu, scilicet divisionis, et non com-
Becundo modo imputabilis dependet positionis, id est, quod voluntas in
a pluribus, ex quorum quocumque eodem instanti quo intelligitur, prout

vel defectu ejus, potesl accidere ne actu elicitivo potest ipsum elicere et
ille effectus eveniat potest dici non elicere, sed divisim, id est, quod
;

effectus ille magis contingens, vel i' 1 iHo instanti quo elicit actum, et
magis proprie, mulliplicius contin- quo intelligitur prior actu, potuisset
ns. non elicere actum. Et similiter in
illo instanti quo actum non elicit,

potuit ipsum clicero, ita quod est

COMMENTARIUS. simpliciter indifferens ad hoc.
Ilic tumen adverte, quod actus nunc [\ t

ii. a) De secundo prhicipali, in quo dicitur esse in potestate voluntatis

''"''''^ declarat an actus ab eodem libere, praecise in illo instanti quo
Hdnbi
habeat, quod sit laudabilis, sivevitu- illum elicit, quia in illo instanti quo
perabilis, sive culpabilis. Et dicit elicitactum, adhuc intelligitur prior
quod aliquid esse laudabile vei vitu- actu elicito, et per copsequens in illo
perabilc, imo generalius prxmiabile et instanti quo elicit, potest non elicere.
 244 QUODLIBKT.

Sed non quod simul

est intelligibile Si enim voluntas esset indeterminata
habeat actum elicitum et non elici- ad velle et nolle circa idem, nec
tum, nec quod simul eliciat, et non quod conjunctim posset elicere vel

eliciat, nec quod conjunctim potest non elicere, ita quod possibilitas eli-

simul elicere, vel non elicere, ita ciendi et non eliciendi possit simul
quod possibilitas eliciendi, et non reduci ad actum circa idem objec-
eliciendi possit simul reduci ad ac- tum, vel ad velle et non velle, sive
tum, quod simul eliciat et
scilicet ad nolle et non nolle, et non esset

non eliciat, sed bene in eodem in- in potestate sua se determinare ad

stanti quo una possibilitas reducitur alteram partem, tunc simul vellet

ad actum, potuit alia reduci, si prima objectum et nollet, vel simul vellet
non reduceretur. Et de hoc vide pro- et objectum, et non vellet.

lixe Doctorem in primo, dist. 39. et Sequitur : Quia igitur actus ejus sic 12.

quae ibi clare exposui, et aliqualiter determinate est in ejus potestate, sup-
in secundo, dist. 25. Dicit ergo Doctor : posita tamen intellectione, ideo talis

Ista, inquam, indifferentia, vet inde- actus per se est impuiabilis agenti,
terminatio ad alteram partem non po- vel ad laudem, vel ad vituperium, vel
test complele reduci, nisi in ipsam ad praemium, vel ad pcenam. Unde
voluntatem, quia qusecumque alia po- Augustinus secundo de libero arbi-

tentia activa est naturaliter activa, trio : Satis compertum est, etc. Dicit

et ita determinate unius, quantum ergo, quod si talis motus, vel actus
est de se, id est, unius partis contra- deputatur culpse, id est, sit imputa-
Agens per dictionis. Agens enim per modum bilis agenti ad culpam, talis, inquam,
modutii
naturae naturse dicitur praecisedeterminari ad motus non est naturalis, sed volunta-
quid.
unum effectum, sive numero, sive rius, quia si actus esset productus per
specie, sed dicitur determinari ad al- modum naturse, et necessario non
teram partem contradictionis, sic, posset agenti culpam, imputari ad
quod utraque pars non est in potes- sed si imputatur ad culpam, vel ad

tate ejus, puta quod ignis approxi- laudem, erit voluntarie productus.
matus passo posset ipsum calefacere Sequitur : In itla auctoritate Augus-
et non calefacere, quia sic determi- tini. Motus (inquam) quo voluntas
natur ad calefaciendum. quod araoto convertitur, nisi esset voluntarius,
omni impedimento de necessitate ca- etc. ut satis patet supra quaestione de-
lefacit ; sed non est sic de agente cima se.xta, et in secundo, distinctione
libero, quia tale sic est circa objec- trigesima septima; et sic patet quomo-
tum volibile, quod amoto omni im- do imputabile ad laudem, sive ad cul-
pedimento, potest ipsum velle, et pam est in potestate agentis, ita quod
non velle, quod in illo instanti
ita imputabile duos respectus importat
quo elicit actum volendi, potest non unum ad potestatem, sive dominium
elicere actum volendi, sic quod
n tale plena imputa e
agentis, ut scilicet libere sit in r
duos t-
agens ex semetipso potest se deter- potestate ipsius agentis et alium res- pectus • ;

porta
minare ad alteram partem contra- pectum importat ad aliquid correspon-
dictionis, ut patet 9. Metapkys. lext. dcns actui vet agenli secundum justi-
com. 10. aliter simul ageret contraria. tiam, et hoc propter ipsum actum, ita
 QU ESTIO Wlll. 243

quod agenti per actum, qui esl in dem formaliter esi actus bonus bonitaU Nota.

potestate sua, imputatur laus, vel vi- morali, ei impulabilis, quia actum csse
tuperium. El addit, quod secundus res- bonum moreMterhabetex convenientta
pectus sequitttr ad primum, quia enim regulam dictamen reolum,
, scilicet ad

isle esl dominus sui actus, ideo actui sive ad prudentiam, ita quod dicitur
et agenti debetur aliquid propter ac- bonus moraliter, qnia eonformibr
tum, puta laus vel vituperium vel elicitur dictamini jrecto, ut supra pa-
preemium, vel poona. Sequitur: tuit arl. 1. et actus dicitur imputabilis

13.
Primus respeclus, scilicet quem ac- ex hoc quod esl in libera potestate
tu< importat ad agens, manei non agentis, ut dixi supra. SequitUr: Lau-
varialus per se in actu bono, velmalo, dabile aulem, et viluperabile ambo is/a

quia tam aetus bonus quam malus imporiant, scilicet quod actus lauda-
non potestdici bonus, vel malus, nisi bilisimporlatquod sit conformis dic-
quia est in potestate agentis. Sed se- tamini recto, et quod sit in libera
cundus respectus ipsius actus variatur, potestate agentis ; et actus vitupera-
non quidem formaliier secundum bo- bilis importat quod sit dillormis dic-
num, uei malum, sed praesupposila dif- tamini recto, et quod sit in potestate
ferentia boni, vei mali, elc. Variatur agenlis, quia licet laudabile et vilitpe-

penes aliqua correspondentia ipsi et rabile formaliter dicant hoc qitod est

illi, quia aliud et aliud correspondet, imputabiie, cum delerminatione illius

nam actui bono moraliter correspon- ad ijuod esl quod imputabile, id est,
det, laus vel pnemium, et aolui malo laudabile non dicit praecise imputa-
moraliter correspondet vituperium, bile, quia potest esse ad laudem et

vel poena ; et sic actus bonus mora- ad vituperium ; sed dicitur imputabile
liter imputatur agenti ad laudem, vel cum determinatione, formaliler di-
ad praimium, et aotus malus mora- oitur imputabile ad laudem, vel ad
liter imputatur agenti ad vituperium praemium ; et vituperabile dicilur for-
et ad poenam. Sequitur: Aclus autem maliter impulabile ad vituperium,
neuter vel indijfcrcns, qui soilicet, nec vel ad pornam. Licet ergo dicantfor-
est moraliter bonus, nec etiam mora- maliter imputabile cum determina-
liter malus, ut supra exposui quaest. tione. etc. tamen malcrialilcr connotant
17. talis actus, si est in pofestate agen- iltud propler quod ipsum est ad hoe
Mtale tis, adhuc erit impulabilis, vel ut </uo- imputabile, scilioet laudabile connotat
IDlis.
dammodo vituperabiiis, id est, dicitur bonitatem moralem, propter quam
talis actus imputari agenti ad vitu- aotus est imputabilis agenti ad prce-
perium, ex lioc quod potuit illum mium ; et viluperabile connotat ma-
ordinate elicere, et sibi dare rectitu- litiam, propter quam actus est impu-
dinem, qua esset moraliter bonus, vel tabilis agenti ad pirnam.
si non sit imputabilis ad vituperium, (c) bc imputabili tamen distingui i:;.

saltem potest dioi ut non laudabilis potest. Dicit Doclor quod imputabile I iii [>utabi le
potcst (lll-
imputari, et hoc propter defectum ejus\
' potest dupliciter accipi, siout etiam pliciler
accipi.
scilicet agentis, qui potuit talern actum actus voluntatis potest duplioiler ac-
laudabititer egisse. cipi : Uno modo pro aolu voluntatis

14. (I) h.v hoc palet, quod non ab co- elioito ;aliu modo pro actu volunlatis
246 oronuBrcr.

Loquendo intcgritatem sibi convenientium, dislinctam ab

imperato in aliis potentiis.
illa, quac convenit interno. Arlducit oppositc
ergo de aetu elicito voluntatis, dieit sententia? argumcnta, ct solvit solidissime et
quod omnis talis actus, cum sit in clarissime.

potestate voluntatis, est imputabilis,

vel ad laudem et praemium, si est Dc tertio principali primo potesl 12

elicilus conformiter regulae reclae; vel dici, quod actus exlerior, scilicet

ad vituperium et ad poenam, si est imperatus, habet bonitatem mora-

elicitus difformiter regulce rectae ; vel lem propriam aliquam aliam, quam
non ad laudem, si est indiflerens, puta actus interior elicilus et secundo ;

si est elicitus a voluntate, nec con- videbitur, qualiter habet vel non
formiter, nec difformiter regulae rec- habet propriam imputabilitatem.
tae. Et actus voluntatis elicitus est Primum probatur dupliciler, primo Q»™
magis in potestate voluntatis, quam per Augustinum 3. de Trin. cap. o. Boeuil

actus imperatus, quia ad eliciendum vel 14. Mala voluniate, velsolaqui- v^i
q

talem actum, voluntas nihil praesup- libelmiser efficitur, sedmiseriorpo- t. c.

ponit, nisi cognitionem objecti, cum testate, qua desideriummalae volun-

quis elicit actum. Sed executio actus tatis impletur ,

profecto quamvis et

imperati dependet a potentia sensiti- sicmale volendo miser esset minus ;

va, qufe agit per modum naturse, et tamen esset, sinihil eorum, quae per-
aliquando actus imperatus in potentia peram voluisset, habcre potuisset.
sensitiva potest impediri in potentia Palens est, quod hoc non potest in-

ad actum illum ne eliciatur. telligi de miseria poenae, quia desi-

Nota etiam, quod sicut actus vo- derans, et non potens habere quod
luntatis elicitus est per se primo bo- desiderat, plus habet de poena,

nus, vel malus moraliter, ut patet a quam ille, cujus desideria implen-
Doctore quxst. ull. prologi, et in 2. tur; intelligitur igitur de miseria
dist. 42. et in tertio, dist. 33. ita est culpae ; actus igilur malus exterior

per se primo imputabilis formaliter, addit ad miseriam culpae, quae prae-

et sic actus imperatus in aliis po- fuit in actu interiori malo.

tentiis a voluntate est tantum mate- Secundo probatur (e) idem per
rialiter bonus, vel malus, ut patet rationem. Ex primo articulo habe-
a Doctore in 2. dist. 42. et in tertio, Uir, quod bonitas moralis est inte-

distinct. 33. ideo non per se primo, grilaseorum, quae secundum rec-
nec formaliter, sed secundario, et tam rationem operantis dicunlur
materialiter dicitur imputabilis. Et debere convenire ipsi actui. Est
ratio est, quia virtus vel malitia, autem alia integritas eorum, quae
formaliter est ab actu volunlatis eli- secundum dictamen recto^ rationis
cito, ut patet, etc. debet convenire actui interiori, et
eorum quae actui exteriori ; igitur
et alia bonitas moralis, et per conse-
SCIIOLIUM.
quens alia malitia moralis, et hoc
Resolvit in actu externo esse bonitatem dis-
sive privativa tanlum, quia alia ca-
linclam a bonitate actus interni : ita Doclores
renlia oorum,
citali post titulum qu.est. Probat pnmo ex
llire,
_

sive COlltrana, quia

quae
i
debect conve-
( .... alia dlS-
Augustino; secundo.quia actus extcrnus habet_
 QUiESTIO XVIII. 247

convementia repugnans illis quae tem, nisi tanlum propter bonitatem

debent convenire. Probatio mino- actus interioris igitur non esl ibi
;

ris : Kecta ratio non dictal actui alia et alia bonitas.

est sioi
....
convenire debere, quod
nunc autem ac-
convemre
impossibiie Praeterea,
Anselmum
.
peccatum (secundum L b !c 27
, idem ha-
de Conceptu virainali)b*ito<**u
v
' - - -

,••.••...
:

i-i • diaboli c.T).

tui extenon linpossimle esl conve- esl carentia justitiae debitae ;
non etie.et
aibl "

nire illud quod convenit actui in- esl autem in actu interiori et exte-
teriori, vel convenire potesl ;
el hoc riori nisi una justitiaedebitae caren-

intelligendo <lc utroque actu ut in lia, quia justitia vel injustitia, se-
esse reali, et de eo quod sibi conve- cundum ipsum non est nata esse,
nii. ui in lali esse : licel enim actui nisi in voluntate.
exteriori inquantum esl objectum Praeterea, ubiuna aversio el est
volitmn. et non ut actu elicito, pos- unalibido, ibividetur osse nna ra-
set aliquo modo competere denomi- tio formalis peccati ; sed in actu in-
native, denominatione quadam exte- leriori et exteriori non est nisi una
riori, illud quod convenit actui inte- aversio, qnia voluntas est illa poten-
riori realiter non tamen idem,: tia,cujus solius est averti a fine si-
eodeni modo convenit illi et isli, cut converti ad finem ; libido etiam,
quiaetiam potentiae operativae non quae aliquando vocatur ab Augus-
Bunt capaces ejusdem actus inio ; tino cupiditas, ut83. a. q, q. 36i est vide no-
.• • • • •. tanler in
nec ejusdem ratioms, nec per eon-
i

propnc venenum chantalis, i , ,

igitur fonte iiiud

cap '

Bequens actus illi essent capaces inest proprie illi potenlia', cni nata
convenientiaB ejusdem rationis, vel esl charitas inesse; tnec est voluntas
ad minus quod snfficit ad proposi- sola.
tiun, poterunt habere convenien- (g) Ad primum esto quod eadem u.
liam aliain et aliam. El per hoc pa- veritas, quae est ipsius actus intelli-
let ad aliquas instantias contra prae- gendi formaliter sit quodani alio
dicta. niodo, scilicet objective, ipsius ob-
Contra (f) ista instatur, primo, jccli intellecli, et hoc inquantum
quia eadem est veritas actus intelli- objectum habet esse in ipso inlel-
gendi, et ipsius objecti intellecti; leclu consimiliter bonitas, cruae
et BoDitas(lc -

° l
.
:
J tusquomo- '

igiturpari ratione eadem est boni- est formaliter actus volendi, sit do obj«cti.
tas actus volendi et objecti voliti. quodammodo denominative ipsius
Antecedens videtur manifestum in objecti voliti, inquantum volitum
exemplis, quia sicut veritas princi- esl tamen actus ille bene polest
;

pii est immediata, sic notitia ejus haberealiquam bonitatem propriam,

potesl dici immediata, el conclusio- inquantum positus in esse reali cx-
nismediata. Similiter notitia princi- tra voluntalem, sicut in esse suo
pii est ex terminis, et conclusionis realihabet propriam convenientiam
ex principiis, sic istia competit veri- debitam, vel disconvenienliam.
tas. Ad confirmationem (h), illa polesta'- Confir.
matio.
Confirmatur idem, quia ubi unum deduci ad oppositum, quia si actus
propter alterum, ibi tantum unum ;
exterior habet convenientiam ad re-
sed actus exterior non habetbonita- gulam suam pcr aclum inleriorem
 248 QUOBLIBET.

sive medianle aclu interiori ; igitur tum actui intelleclus, vel objecto, ut
habel aliam quam actus interior, est in inlelleclu ; igilur a simili, bo-
quia idem non est causa, nec etiam nitas non convenit actui exteriori,
medium respectu suiipsius, nec ul exterius elicito, seu pnccise, ut
etiam est causa, vel ratio mediandi objecto actus volendi.
respectu suiipsius. Hespondeo, consequenlia negari N ^
X H
Exemplum hujus habetur in acti- posset Jiuxta illud G. Metaphys
I J
in l
'«m
falsutl
1

bus intellectus conclu.sio enim,

; fine : Non verum in
esl, falsum el rebil

licet habeat veritalem a principio, rebus, ul qnod quidem bonum ve-

tamen habet propriam veritatem, rum, quod autem malumfaUum, sed
quia propriam conformitatem ejus, in mente.
quod affirniatur ad exislentiam rei, Aliter j>osset negari antecedens,
et ad ipsos terminos proprios con- quia si intellectus aliquis sit regula
clusionis. Non enim couclusio est iritellecti, sicut est de inlelleclu di-
vera formaliler verilale principii, vino exemplanle et regulanle crea-
sed est vera veritale mediata et de- turam, illnd potest dici verum, non
terminala, et ila liabet veritatem de- tantum, ut est actu cognitum, sed
terminabilem. eliam ut est in se, quia (i) secun-
Consimililer mullcje conclusiones dum esse suuin in se est exempla-
sequentes ordinate ex eodem prin- lumconforme exemplari.
et
cipio habent verilates proprias dis- Ad aliud dico (k) quod juslitia
tinctas, et forte prior est verior, et potest accipi uno modo, prout est
magis neeessaiia, quia in necessitate reclitudo habitualis, sive habitus
sua non dependeta posteriori, sed e voluntatis, et ab illa dicilur \oluntas
converso. recta habilualiter, eliam quando
8
Consimiliter conclusiones falsae nihil vult aclu ; et sic dicilur dor- a Jj J
repugnantes eidem vero habent pro- miens iuslus, nui habet habilum, et tual s
;
ai tUi
. . . . .

prias falsilates, quia proprias dis- alius injustus, qui carel isto habitu,
convenientias ejus, quod enuntialur vel habeal injusliliam contrariam.
ad illud quod est in re. Alio modo jiotest accipi rectitudo
Consimiliter de aclibus voluntatis, pro rectitudine actuali, sive in aclu,
non solus actus volendi natus est quae est conformilas aclus eliciti ad
liabere convenientiam, vel discon- suam regulam. Piiinum membrum
venientiam propriam ad dictamen dislinclionis concedilur salis coni-
reclum, sed actus imperatus nalus muniter secundum probaliir, quia
;

estmediante illo habere convenien- actus non dicitur formaliter reclus,

tiam et conformitatem, etlicet idem vel justus ab illa justilia habituali
sit, cui debet conformari actus iste in voluntate, quia slante illa potest
et ille, tamen ea quee conforman- habcri aclus peccali venialis, vel
tur, sunl diversa, el ideo habent ex aclus indifferens, quorum neuleresl
parte sui diversas,conformilales,sive actusjustus, nec rectus, sed oporlet
cpnvenientias, licel ad idem. quod recliludo, qua formaliter aclus
15, Si dieas, quod verilas non conve- dicilur reclus, praacise insit, tlum
nit alicui extra inlelleclum, sed tan- aclus inest, imo forte non inest iiu-
 QUjESTIO XYIII. 24Q

mediate voluntati, sed ipsi actui, et tia non esl nisi in voluntate, verum
mediante illo volunlali, quia volun- esl dejustitia habituali, quai esl rec-
las naia esl immediate recipere ha- titudo propter se servala, nl definiJ
bitum el operationem ;
justitia au- Anselmus, servatum enim convenil
tem actualis neutrum horum est, sed habitui, vel magis extendendo; ve-
lantum esl conditio qusedam ipsius rum de justitia actuali primaria,
esl

aclus, puta conformitas ejus propria quia voluntas illam propter se ser-
a»l snain reguiam. vat, hoc est, tenel in actusuo, quem
,; lsiml autem essel manifestius, si illa justitiarectumelicit. Siautem sil

aciuj actus non essel raplim transiens, sermo dejuslitiaactuali secundana^

K! sed idem aliquandiu manens, quia illam oportet dicere esse voluntatis
sicut motus pro parte sui potest esse non subjective, sed causaliter tan-

velox, et idem numero el specie pro lum, et ila adhuc de isla polest ali-

cunda parte sni tardus, ex quo qualitersalvaridefinilio illajustitia?,.

sequitur quod nec velocitas, nec quia illa cst rectitudo voluntatis,
tardilas omnino sunl idem motui, oon nt voluntati formaliter inhae-
rens, sed voluntalis, nt causa vel
1
ita posset actus prius elici conformi- ,

ter regulse rectaj, et idem actus con- imperantis, esl etiain propter sc

linnatus etiam posset elici postea, servata, tanquam effectus volunta-

non conformiter illi regulae, et ita rie positus.
essel aclus pro priori parte rectus, et
pro posteriori non rectus. Sed quia
actus raptim transit, vel si inanet, GOMMENTARIUS.
manet communiter cum en sua recti-
tudo,necidemmanensmutaturarec- (q) De tertio principali, (quod actus 10.

to in non rectum, nec sibi recto pro dilectionis naturalis et meritoriae non ActuBdi-

priori parte succedit alia pars non difTerunt specie, et hoc loquenoo de nataraiig

recta, ideo non ila manifesla est dif- per se differentia, quam lmportant per ri(B DOn
. . . .... . .. . ,. ..
ratio meritorn,
•• diffei tiut
terentia actus et siue rectitudims; se ralio naturalis, et spe cie.

concluditur tamen ista differentia non autem peraccidens de differentia,

modis pi a-diclis, cl pcr Iioc eti;im scilicet aliqua concomitante, puta dif-

quod non consequens neces-

relatio ferentia objectorum, vel aliqua tali,

sario naturam fundamenti, non est intelligendo etiam de ditTerentia actus

oinnino eadem (undamento, nunc specifica.) Nunc Uoctor declarat prin T
autem rectitudo non necessario con- cipale intentum, scilicet quomodo ac-

Bequitur naturam actus. Justitia tus exterior imperatus a voluntate ha-»

etiam actualis, etsi primaria sit pra3- bet bonitatem moralem propriam
cise in actu volendi, tamen secunda, aliam ab illa, quamhabet actus elici-
vel secundaria, potest esse in aclu tus, et simililcr habet propriam mali-
imperato per actum volendi, quiaet tiam. Secundo declaratur, quomodo
illc habel rectitudinem propriam, actus exterior bonus, vel malus non
licet dependentem a rectitudine ac- habet propriam imputabilitatem.
tusvolendi. De primo probat auctoritate et ra-
cap"! Quando igitur dicitur, quod justi- tione, quomodoactus exterior impera-
 250 QUODLJBET.

tus habet propriam bonitatem vel ma- consequens actus illi erunt capaces
litiam, aliam a bonitate vel malitia convenientise ejusdem rationis. Si di-

actus interioris eliciti. Auctoritas Au- catur, quod quamvis illi aclus sintal-
gustini patetin littera. terius rationis, tamen convenientise,
Quje «it Secundoprobalur raiione, suppo-
(e) sive integritates, quibus dicuntur boni

moralia. nendo quod dictum est in primo articu- moraliter sunt ejusdem rationis. Dicit

lo, quod bonitas moralis est integritas Doctor quod hoc etiam concesso, ac-
eorum, qua3 secundum rectam ra- tus exterior saltem habebit aliam con-

tionem operantisdictanturdeberecon- venientiam et integritatem numero

venireipsiactui, tunc sic : Quicumque distinctam ab illa, quae convenit actui
actusformaliter habent aliam et aliam interiori, et hoc sufficit ad proposi-
integritatem supradictam, habent tum.
aliam et aliam bonitatem moralem, (f) Contra isla instatur. Nunc Doetor
cum bonitas moralis sit talisintegritas tribus mediis instat, probando quod
sed actus exterior imperatus secun- actus exterior non habeat aliam boni-
dum dictamenrectum, sive secundum tatem a bonitate actus interioris,

rectamrationem, habet aliam integri- et arguit sic : Primo eadem est veri-

tatemab integritate actus eliciti. Pro- tas actits inlelligendi, el ipsius ob-

batur minor, quia recta ratio nondic- jecti intellecti ; patet, quia sicut ve-
tat aclui convenire quodimpos-
debere, ritas principii est immediata, sic no-

sibile est sibi convenire, etc. non tamen titia talis principii erit immediata ; et

idem eodem modo convenit illi et isti, similiter sicut veritas conclusionis est

quia bonitas moralis convenit forma- mediata, puta nolitia ejusdem conclu-
liter et intrinsece actui interiori, et sionis erit mediata, sive veritas me-
tantum extrinsece actui exteriori, pro diata, et sic patet antecedens; ergo
quanto actus talis est volitus, sicut pari ratione eadem est bonitas actus
etiam objectum cognitum ab intellec- volendi, et objecti voliti. Gum ergo
tu divino, puta lapis, dicitur eeternus voluntas actu elicito conformi rectae

denominatione extrinseca, quiaintel- rationi velit actum exteriorem, ita

lectio divina, qua lapis intelligitur, quod actus exterior habet rationem
est formaliter vita eeterna. Sic in pro- objecti voliti, et non est bonus mora-

posito, quia actus elicitus a voluntate liter, nisi quia sic volitus, et per con-
formaliter bonus, quo voluntas vult sequens eadem erit bonitas moralisac-
actum exteriorem, talis actus exterior tus volendi, et objecti voliti, scilicet

denominatione extrinseca dicitur bo- actus exterioris.

nus moraliter, quia tantum bonitate (g) Ad primum. Respondet Doctor
morali formaliter inexistente actui in- primo, quod posito quod veritas actus
teriori, tamen actus exterior denomi- intelligendi, qua? estformaliter ipsius

nationeintrinsecahabetaliam integri- actus intelligendi, etc. Vult dicere,

tatem convenientem, qua dicitur
sibi quod veritas actus intelligendi, quae

moraliter bonus. Et hoc patet, quia est conformitas ipsius actus ad ob-
potentia) operativse, scilicet exterioret jectum intellectum, talis confonnitas,
interior non sunt capaces ejusdem ac- sive veritas, denominat formaliter et

tus, imonec ejusdem rationis, nec per intrinsece ipsum actum intelligendi,
 mUjESTIO XVIII. 251

et quia talis actus iil conformis, ter- vel exponenda.scilicet quod ubi unum
minaturad objectum cognitum objec- propter aliud, ibi nniim tantum.Si er-
tive, et denominatione extrinseca de- go actus exterior habet bonitatem
nominat ipsum objectum, sicut visio propler actum interiorem, sequitur
denominatformaliter ipsam potentiam quod habebit aliam, quia si essel
visivam.et objective, sive denominati- simpliciter eadem, tunc eadem es-
ve denominatione exlrinseca denomi- set causa suiipsius; patet, quia boni-
nat objeetum. scilicet colorem, cum tas mediata suo modo est causata ab
dicitur color visus. Sic in proposilo immediata, tam mediata quam
et si

potest quod eadem bonitas

concedi immediataest tantum una, tunc idem
moralis denominat actum volendi, et cst causa suiipsius, vel si non poni-

objectum volitum, ut volitum, scili- tur causa, sed tantum medium res-
cet actum exteriorem, ut volitum ta- ; pectu bonitatis exlerioris, ita quod
men alio modo denominat actum in- bonilas actus interioris mediata inter
teriorem, scilicet actum volendi, sci- rationem reclam, et bonilatem actus
licet denominatione intrinseca, et for- exterioris, tunc si est eadem bonitas,
maliter, et actum exteriorem tantum sequiturquod idem erit medium res-
objective, sive terminative, sive deno- pectu suiipsius, vel ratio mediandi
minatione extrinseca, loquendo sem- respecf.u suiipsius, quod est impossi-
per de actu exteriori, ut prsecise voli- bile, et ponit multa exempla, quibus
to, qui potest habere esse volitum, sive ostendit, quando aliquid est tale prop-
actu existat, sive non existat ; loquen- ter aliud, puta bonum propter aliud,
do tamen de actu exteriori in esse rea- quod habebit propriam bonitatem, et
li, talis actus habet aliam convenien- aliam patet in actibus intellectus,
;

tiam ad rationem rectam, ideo enim quialicet conclusio sit vera propter
praecise et formaliter est eadem con- veritalem principii, tamen habet pro-
formitas, sive convenientia actus in- priam veritatem, quia propriam con-
terioris et exterioris ad rationem rec- formitatem ejus, quod aflirmatur ad
tam, ut supra patuit. existentiam rei, et ad ipsos terminos
ili .1'/ con/irmalionem, dicit Doctor proprios conclusionis. Xam ista con-
quod illa contirmatioestad oppositum, clusio, homo est risibilis, habet pro-
quia si actus exterior habel. conformi- priam conformitatem, scilicet praedi-
tatem ad rationem rectam propter cati, quod affirmatur de subjecto ad
con formitatcm actus interioris ad ra- existentiam rei, id est, quia tale pra3-
tionem rectam, sequitur quod habet dicatum dicitur de tali subjecto, sicut
aliam conformitatem et propriam, in re risibile convenit homini. Ilabet
quia conformitns actus interioris ad etiam propriam conformitatem ad
rationem rectam formaliter imme-
et terminos proprios, quia sicut oratio
diatesibi inest, hoc est, nonmediante babet alios et alios terminos, ita habet
aliquo alio actu, sed conformitas ac- aliam et aliam conformitatem ; non
tnsexterioris formaliter, et tantum me- enim conclusio est vera formaliter
diate, quia lantum mediante actu in- veritate principii, sed est vera verita-
teriori conformi sibi inest, et per con- te mediata et demonstrata, et princi-

sequens illa propositio est neganda, pium est verum veritate immediata,
 252 QUODLIBET.

et indemonstrabili, et per hoc exern- justitia, quse est (-arentia talis recti-

plum patent etiam alia exempla se- tudinis, erit praecise in actu volimta-

quentia. tis.
Du
19. (i) Secundum esse suwn iit se est (k) Ad aliud. llespondet Doctor dis-
JUS:

e.xemplatum, et conforme exemplari, tinguendo de justitia habituali et ac-

puta, quia lapis sic est in re, sicut in- tuali ; habitualis est habitus virtutis,
telligitur ab intellectu divino, et tunc ita quod accipitur hic justilia habilua-

est veritas lapidis exemplali ad suum lis, non pro justitia habituali proprie
exemplar, quod est iutellectus divinus, sumpta, qua? est virtus ad alterum, de
vel actus intellectus divini, vel esse qua (jiiinlo Elliicorum, quae dividitur
cognitum ipsius lapidis, quod circa in justitiam habitualem punitivam et

cognitum est idea lapidis, sive exem- praemiativam, quse justitia habilualis
plar ipsius, secundum quod exemplar habet sub se multas species, de qua
producit lapidem in csse reali, de quo vide Doctorem in tertio, dist. 34. et in

vide Doctorem in primo, dist. 35. non. 4. d. 14. qitgest. 2. Sed loquitur hic de
quod sit idea respectu actualis exis- justitia habituali, accipiendo justitiam
Quomodo
poDatur
tentise, quia idea non ponitur respectu habitualem pro omni habitu virtutis
idea.
contingentis,ut probat Doetor inprimo, moralis naturaliter acquisito. Aecipi-
dist. 39. sed ponitur praecise respec- tur etiam a Doctore justitia habitualis
tu entis in esse possibili, vel objectivo, pro habitu supernaturali, scilicet pro
puta idea hominis est esse cogni- charitate, de qua patet a Doctore in
tum ipsius hominis in suo esse quid- 2. distAS. qvsest. 2. et specialiter in 4.

ditativo, et tunc voluntas divina con- d. 14. tjttsest. 14. Aliquando accipitur
tingenter producit hominem in vero pro justitia originali habituali, quae
esse reali, sicut in suo esse objectivo etiam dicitur habitus supernaturalis,
relucet in propria idea, sive iu pro- ut patet a Doctore in 2. d. 29. Sed hic
prio esse cognito, ita quod idea, sive in proposito accipit justitiam habitua-
Quse %
esse cognitum hominis terminatur ad lem omnibus modis supradictis. Jus- justiiTI
esse quidditativum hominis, quod est titia vero actualis est tantum rectitu-
ens possibile produci in esse reali do actus, qua? rectitudo nihil aliud est
et sic patet quomodo veritas, sive nisi qusedam conformitas, vel ad rec-
conformitas, quee .est exemplati ad tam rationem uaturalem, vel ad rec-
exemplar immediate fundatur in ipso tam rafionem supernatuialem, de qui-
exemplante, non ut praecise cognito, bas regulis vide Doctorem irii. dist.U*
sed ut habente esse absolutum. qusest. 2. et actus per talem rectitudi-
Secundo principaliter arguit, quia nem, sive conformitatem dicitur mora-
sicut non est alia malitia actus inte- liter bonus, ita quod talis conformitas,
rioris et exterioris, ita non est alia quae est justitia actualis, imme-
bonitas ;
patet de malitia, quae forma- diate fundatur in actu, ut patet a Doc-
liter est tantum carentia jiistitioe de- tore Itic, ct in 2. dtst 34. et 37. e/ in i.

bilte, secundum Anselmum de Con- dist. 14. quxst. 1. Sed justitia habilua-
ceptuvirgtn. lib. 1. c.l. ergo justitia lis immediate fundatur iu voluntale.
debitaactui, quee est reclitudo actus, Nota etiam, quod duplex est recti- -«

est tantum in actu voluntatis, et in- tudo actus actualis : Una tantum na- ^tUuV'*
 QUiESTK) XVIII. 253

turalis et in se, et quantum ad regu- Adverle etiam, quod proprie loquen-

laoij ut omnis rectitudo actus, qu« do, privatio rectitudinis pra?cepta3 de-

praecise •*>[ secundum dictameu na- bere inesseactui semper eslpeccatum

luralis. Alia potest dici supernatura- morlale. Aliquando esl peccatum ve-
lis, non quod insitactui supernaturali., niale, quando talis rectitudo non est

s-'d (|iiia incsl a regula supernaturali- pra?cepta debere incsse. Aliquando

ter acquisita, ut cum actum
quis elicit rectitudo actus non est preecepta de-
dilectionis Trinitatis conformem iidei bere inesse tamen privatio
aetui, et

infusee, qua? dicat Deum esse diligen- rectitudinis, puta orare amore Dei cum
dum, inquantum est trinus et unus. aliis circumstantiis non semper obli-

Dieitur et aliquando rectitudo super- gat, et tamen si orem propter inanem

naturalis, et dispositive meritoria, ut gloriam primo et principaliter, erit
quando actus cst a charitate, si tamen peccatum mortale, quia etsi ista cir-
charitas produeit in actu aliquam cumstantia, scilicet amore Dci non
realitatem, quae sit dispositio ad hoc, semper sit pra>cepta, tamen circum-
ut actus acceptetur ad pra?mium, ut stantiaoppositacontraria,qua3estalius
videtur probabile, ut supra patuit tinis, est simpliciter prohibita. Multa
qusest. 17. Et rectitudo supernaturalis alia possent dici, quaa brevitatis causa
istis duobus modis, licet sit naturaliter transeo.
causata, et quantum ad hujusmodi Ad propositum applicando, dico 21.
causationem possit diei naturalis, ta- quod si accipiatur justitia habitualis
men quia estab hahitu supernaturaliter pro habitu morali, sive pro habitu su-
causato, potestdicisupernaturalis. Est pernaturali, et hoc formaliter loquen-
eliam rectitudo mere supernaturalis, do, dico quod sicut talis justitia est
improprie tamen, qualis est ancepta- formaliter in voluntate, ita et privatio

tio passiva, qua actus acceplatur a talis habitus erit formaliter in volun-
dlvina voluntate in ordine ad pra>- tate, quia privative opposita nata sunt
mium aeternum. Sed in proposito non inesse eidem successive. Injuslitia
J
ve- lojustitia
actuahs
aecipitur rectitudo actus ultimo et pe- ro actualis, quan est carentia rectitu- q««d.

nultimo modis, sed bene aliis mediis. dinis, opponitur privative j

ustitise ac-
>d° Xota eliam, quod rectitudo actus tuali, et sicut talis rectitudo actualis
eet
x. est duplex, qua?dam est praecepta, vel immediate fundatur in actu, ita injus-
pra?cepto divino, vel praecepto legis litia aetualis, et carentia rectitudinis
naturae. Exemplum primi : honorare actualis immediate fundatur in actu,

parentes loeo et tempore, et instante et mediate in potenlia. cujus estactus.

necessitate est actus pra?ceptus, ita Sic ergo actns exterior potest esse rec.
quod oppositum faciens peccat mor- tus formalitcr, id est, potest habere
taliter. Exemplum s^oundi : colere rectitudinem propriam sibi formaliter
Deum est praeceptum legis natura? inheerentem, quaa dicitur juslitia ac-
stricte sumptum, ut patet a Doctore tualis, ila potesi habere carentiam ta-

ni tertio dist. 32. Alia rectitudo non lis rectitudinis, quffi dicitur injustitia
esl pra?cepta, sicul vovere castitatem aetualis ; et sic actus rectus, sive ex-
non est prasceptum, sed tantum con- lerior, sive interior non dicitur rectus
silium. formaliter a justitia habituali. Potest
254 QUODLIBET.

esse rectus, etiam quod non non possunl corrumpere naturam intellectua-
enim sit
lem, quid nonnulli sentiant, de vulneratione
ab aliquo habitu generatus, ut patet a naturoe per nihil physicum ei
peccatum,
Doctore in primo, d. 17. et in quarto, aulerre polcst, sed tantum gratuita. Vide Doct.

dist. 14. q. 2. et dicit hic, quod stante 2. d. 37. q. i. n. 4. respondendo ad tertium

posilum, n. 13. Explicat optime triplicem aver-
justitia habituali, potest haberi aclus
sionem ab ullimo fiue, quarum ultima lanluin
peccati venialis, vel actus indifferens. potest esse in actu externo. Vide Iriplicem

Hic specialiter loquitur de justitia, relationem ad ultimum finem, 2. dist. 41. n. 3.

vide etiam de illa aversione 2. d. 43. el d. 37.

quse est charitas, cum qua stat actus
q. i. n. 0.
indifferens, qui scilicet nec est forma-
liter malus, nec formaliter bonus ;
et

similiter actus peccati venialis, ut pa- Ex isto sequuntur qusedam corol- 1

tet a Doctore sitpra q. 17. et in 1 d. 17. laria, per quto etiam declaratur pro- M ac
.
d

Dicit etiam,quod idem actus manens pOSitUin. titia

tUa1 '
TT 1 1
•

sive continuatus per horam, si est Unum, quod manenle eadem jus-sent
tiplic

rectus, quamdiu manet ejus rectitudo titia habituali sunt tot justitire actua tUi

manet, quod idem actus manens

ita les, quot sunt actus eliciti, quarum
non potest mutari a recto in non rec- una potest esse inlensior alia, si ac-

tum; patet, quia rectitudo non posset tusunuscum majori conatu elicitur
inesse, nisi peralium actum, cui prse- quam alius, et si habitus maneret
cise inesset talis rectitudo nec sim- ;
eequalis, imo aclus prior potest elici

pliciter actui recto continuato per ho- cum majori conatu, et tunc habebit
ram potest inesse rectitudo pro una justitiam actualem intensiorem cor-

parte, puta priori, puta pro medietate respondentem intensioni suse, et se-
horse, et pro alia parte non rentitudo, cundus actus potest elici cum minori
quia (ut dixi) non posset tieri non rec- conatu, licet cerlum sit, quod lunc
tus, nisimediante alio actu cui recti- habitus sit minor.
tudo inesset et hoc patet a Doctore in
;
Aliud, quod singuli aclus mali ha-
2. dist. 28. ubi dicit, quod quando bent proprias nialitias actuales, quia
quis actu vitat peccatum, pro toto illo sicut nati sunt habere proprias boni-

tempore quo vitat peccatum, non po- tates, quia convenientias vel confor-
test peccare, quia non posset peccare mitates, sive eidem reguUe, sive

nisi per alium actum. aliis, sic singuli habent proprias ca-
rentias.

SCHOLIUM.
Aliud, quod maliliee eo modo dif- Je ic

i ii d -
3 '•!
ferunt, (iuo bonttates quee deberent n.'.
'. QU03
Ponuntur corollaria ex doctrina data. Pri- . . .

messe si specie, specie si numero,

; ; diffi
mum, cum eadeni habiluali justitia, plurificari pe
justitias actuales, quarum una potest esse in- numero. Privaliones enim dislin-
lensior, alia sccundum moduin conatus. Se- guuntur sicut habilus natiessent, dis-
cundum, singulos actus malos habere proprias
tingui, puta surditas el ceecitas, suo
malitias. Teitium, malitias eodem modo
differre, quo bonitates oppositaj, de quo 2.
modo differunt specie privativa, si-
dist. 37. q. i. u. 9. et 4. dist. 50. q. 6. Quar- cutaudilus el visus specie positiva,
tum, qualiter unum est gravius aliis specie et Ulimero pri-
e t ha3C caH'itas, et illa
numero, de quo Doct. locis iam citatis, et 2. .. , ,
•
, •,, ,-,«
.. o o n a vative sicut lnc visus, et ule dilie-
dist. ol
. •

21. q. 2. n. 3. Quintum, quomodo

,
peccata i

in infinitum continuantur in damnatis, quia TUIlt liumei'0 poSlllNO.

 Ol.KSTlO XVIII. 9«* .»

(1) E! hinc patet, quod non solura voluntatis ; igitur mliil dirainuil de
distinctio vitiorum Physice loquen- ips;i voluntate.
do, sed etiam peccatorum Theolo- Quid ergo adimit peccalum (in)
gice loquendo, el hoc specie ei nu- additum peccalo, cum secundum
mero, ei etiam genere accipi potest, Augustinum in Enchir. in iantum
iKui tantum per distinctionem con- sitmalum, quantum adimitde boni-
''
versionis, quia illa nec per se consti- tate
lnit. nec etiam distinguil peccatum, Respondeo, malitia actualis in
et es- ut peccatum; sed accipitur secun- aliquo actu clicilo non adimit bo-
oalis diiiii rationem propriam hujus pn- num, quod simul secum inest, pa-
tiu-
odi. vationis, quee est formalis ratio tiis- tel nec oportet, quod adimat bo-
:

tinguendi privative, sicut habitus iiiiiii, quod infuit, quia (ul dictum

positive. esl prius) actus raptim transiens

Apparel etiam quomodo unum 11011 mutatur de bono in malum.
peccatum est gravius alio, sive in- Si autem intelligatur per honum, Ou«'«i a«ii-

telligalursecundum distinctam s|>e- quod infuit, nabilus gratuitus, (jui tum?

ciem gravitatis, sive secundum dis- adimitur peccando, hoc non potest
tinctam gravitalem, et in eadem intelligidequocumque peccato, quia
specie, quia actus eo modo quo debet secundum peccatum non adimil
hahere bonitatem majorem, sive in illum, quia jam ademptum fuit; nec
specie, sive lnlentionis 111 specie, primum peccatum ex per se ratione
eodem modo, si caret bonitate debi- sua magis ademit illud, quam se-
ta est pejor privative, et si haheat cundum, quia tunc peccalum pri-
condilionem aliquam posilivam mum esset simpliciter gravius se-
repugnantem, est pejor contra- cundo, quia malushonum adimeret
rie. contingit aulem quandoque, quod
:«ta Tertio apparet quomodo pcccata secundum sit gravius primo, et ila
iuan-
i iu- possunl continuari in infinilum in natum esset adimerc majus bonum,
m i:i

latia. damnatis, et lamen natura nou con- et ita per seadimit honum illud ac-
sumetur, nec hahililas naluralis, tuale, adimeret etiam per se honum
Bive quodcumque aliud in natura. habituale, si inesset. Adimit igitur
Nam nulla creata nalura pOtest na- peccatum generaliter illud quod de-
turam intellectualem, vel aliquid heret inesse, sicut in ca co nato ca3- i

naturale in corrumpere, el si
ij»sa citas adimil visum, non qui infuit,

posset diminuere, jiosset aliquando sed qui debuil inesse, ct ita dicit

destruere totaliter illam. Augustinus II. super (i<:u. de Au-

Similiter, effectus contingens ali- yelo peccante, quod cecidit non ab
cujus causaB noii necessario conco- eo quod accepit, sed <ih eo quod
milatur suam causam igitur oppo- accepissel. si Deo subdi voluisset, ct Quomodo
;
...... . iu liouo fi-
hIiiin talis effeclus, vel alicujus si iii aaderetur peccatum
iiilin 1 1 ii iii otto, con-
iii r tiueri pos-
peccato, quodlihcl adimcret honila-
i i i i

conditionis in ipso non destruit, vel 8 iut iuiiui-

diminuit talem causam. Malitia au- tem propriam, qua3 deberet inesse
tem in actu est privatio aliqua in nec esl inconveniens in uno hono
illo, quod est effectus contingens finito, virtualiter contineri, sicul in-
 256 QUODLIRET.

finilos effcctus successive elicien- quae posset dici aversio tertio modo
Aa 1 d
dos, sic el infinitas rectiludines eo- dicla. Quod etiam additur ibi de li- sit ic d
exte j.
rumdem. bidine, si libido intelligatur esse im-

(n) Ad aliud de aversione. Aversio proba volunlas, hoc est, immodera-

a fine potest inlelligi actualis noli- tum velle, libido non est formaliler
tio ipsius finis et patet quod non
;
in omni peccato, sed vel formaliter,

omnis peccans avertitur modo, isto vel causaliler concurrit ad pecca-

cum forte frequenter peccans non tum. Si igitur libido, vel cupiditas
actualiter consideret finem, vel si debet esse convertibile cum peccato,
considerat, non illum in se ex mali- oporfet extendere ista non tanturn ad
tia respicit. actum interiorem voluntatis immo-
Alio modo (o) potest intelligi aver- deratum, sed eliam ad actum impe-
19.
Ad arg. po- sio, non sic formalis, sed quasi vir- ratum.
situmn. 13,
lualis, quod potest poni acceptatio
aliqua voluntatis incompossibilis
volilioni finis, saltem efficaci, vel COMMKNTARIUS.
consecutioni finis, sicut quando vo-
luntas vult omnino aliquid inordi- (1) Et hinc patet quod non solum dis- 2:

natum,et deordinans a conseculione tinctio vitiorum, philosophice loquendo,

finis, puta aliquid contra praeceptum quae vitia formaliter privative oppo-

divinum, sine cujus observatione nunturbonitatibus moralibustraditis a

possibile non est consequi finem ; Philosopho, scd et patet distinctio pec-

adhuc isto modo intelligendo, aver- catorum, Thcologice loquendo, nec di-
sioest solius voluntatis. Tertio modo cuntur tnntum distingui per distin-

largius (p) potest dici aversio, quae- ctionem conversionis, seiiicet per
cumque malitia separans a fine effi- aliam et alinm conversionem ad cre-
caciter volendo, vel consequendo, et aturam, ut aliqui dicunt, quia illa nec
talis malilia potest esse in actu vo- per se constituit, nec etiam distinguit
luntatis imperato, quia cum impe- peccatum ul peccatum. Sed talis dis-

rare aclum sil malum, non stat vo- tinctio accipitur secundum rationem
luntalem elficaciter velle finem ulli- propriam hujus privationis, qua? est

mum, nec etiam consequi ipsum. formalis ratio distinguendi unam

Tertia tan-
Sicut igilur releribilitas, vel quasi malitinm ab alia privative. sicut et
tiim aver-
sio potest inordinabililas ad finem potest dici bonitns opposita est rntio distinguendi
esseinactu
externo. conversio. sic inordinabilitas potest positive, et hoc magis patet a Doctore
Qnor
dici aversio quando igitur accipi-
;
in sccundo, dist. 34. Apparet ergo quo- unuml
tur, quod non est nisi una aversio modo unum peccatum est gravius alio catuni
gra"»

in aclu interiori et exteriori, verum pcccato, quia actus eo modo quo debet ali(

est duobus primis modis intelligen- habere bonitatem majorem. sive in

do, imo non est talis aversio nisi m specie, eodem modo, si caret tali bo-
actu intcriori, et si sic intelligalur, nitate majori debita, ille actus est

quod aversio sit formalis ratio in pejor privntive, et si hnbeat conditio-

peccato, negandum est, imo sufficit nem nliqunm positivam repugnantem
illa inordinabilitas aclus imperali, illi bonitati, tunc est pejor contrarie.
 QUiESTIO XVIII. 2r>7

Apparet etiam quomodo peccata pos- peccatum in actibus aliarum poten-

sunt continuari in infinitum in dam- tiarum, vide in - dist. 12.

aatis, nec tamen natura eorum, nec

habilitas aliqua corrumpitur, el Itoc
SCHOLIUM.
clare ostensum est tVi secundo, dist.

31. vide il»i.

Supposiia distinclione imputabilitatis, quam
snpra explicuit actum extcrnum
n. 10. (iicit
(m) Quid ergo adimit peccatum addi- impcralum esse propric imputabilem, accepto
tum peccato? Dico ut dicit Doctor in imputabili gcneraliler pro eo quod est simplici-

secundo, dist. 34. quod formaliter adi- ter in polestale*volunlatis, licel mediale, me-
di;inte scilicet actu volendi. Instanliam voro
mitjustitiam actualem, cui formalitor
conlra hoc, adducit ad opposiium ex eo quod
opponitur, non quod adimat illam, actus externus non sit imputabilis, nisi me-
sic quod prius infuerit, sed quae de- diante actu intcrno volcndi, bcne sequitur,
quod sit alia irapulabilitas illius, et alia hujus,
beret inesse, ut ibi prolixe expositum
cum nihil possit esse medium respectu sui
est. ipsius. Praiterea sunt ibi diversa fundamenta,
Adaliud de aversione. Dicit Do-
(n) et consequenler diversi rcspectus, esto termi-
nussitidem. Respondendo tandem ad argu«
ctor quod aversio ab ultimo fine po-
mentum principalc positum n. i. distinguit
testintelligi vel quod sit actualis aver-
triplicem fccepiionem voluntarii, et dicit acium
sio, qualis est nolitio finis, sive odium externum esse voluntarium tertio modo, nimi-
Dei, et dicitur aversio formalis, quia rum quia esl in potestate voluntalis ; et littera

est clara. Vide Doct. in 2. d. 32. n. li. et in

sicut amor Dei immediate et formali-
\. d. 14. q. i. n. 12.
ter convertit ad Deum, sic odium Dei
immediate avertit a Deo, si tamen tale De secundo in isto arliculo, scili- 20.
odium sit possibile ; de quo vide Do- cet de imputabilitate, patct ex dis-
ctorem t>t2. dist. 9. q. 1. et d. 15. Lo- secundo articulo,
tinctione posila in
quendo de tali aversione, patet quod si stricte accipiendo, solum illud
esl tantum actus voluntatis immediate dicatur imputabile, quod est me-
ab ipsa elicitus. diate in potestate voluntatis ;
patel
o Alio modo potest inleltigi aversio quod solum velle vel ttolle est im-
mediate, sive virtualis, (jiae potest po- putabile.
ni acceptatio aliqua votuntatis, etc. Et Si auleni imputabile ereneraliter ActU8 ia
lin-
1 ° ,
peralua13

quomodo haec aversio dicatur virtua- dicatur illud, quod

l
est simpliciter
' '
in vere impu-
.
tabilis.
lis, vide in 2. d. 35. et isto etiam modo potestate voluntatis, sic actus nnpe-
intelligendo aversionem, aversio est ratus proprie est imputabilis, quia
actus solius voluntatis. olsi immediale in pofeslate
non sit

(p) Tertio modo largius potest dici voluntatis, esl tamen mediante actu
aversio, etc. El hoc tertio modo aversio volendi, qui aclus non solum secun-
potest esse actus alterius potentise im- (1 1 1 1 ii se est in poteslate voluntatis,
peratus a voluntate, ut aclus forni- sod etiam ut principium actus exte-
candi. qui imperatur a voluntal<- rioris, quia voluntas potesl per
contra praeceptum Dei, qui praecipit interiorem ponere illum exteriorem.
non fornicari. Et de hujusmodi mate- Exemplum, servus ex praBceplo
ria, scilicel couversionis et aversio- domini occidit, illa occisio imputa-
nis, vide proliv hoofnrem in 2. d. •'{•>. Lur domino, quia io potestate sua
et quomodo specialiter potest esse erat actua Ben i, licei mediate.
Tom. XXVI. n
 258 QUODLIBKT.

Et si arguitur, sicut prius, quod luntas habot illum, quia tristitia est
ille non est imputabilis nisi rne- in voluntale subjective. Secundum
tliante isto. dicitur voluntarium participative,
Imputabi- Respondeo, ex hoc sequitur pro- quia acceptatio ejus ut objecti, est
litas alia
interui, positum, quod illius et istius est alia voluntaria ipsum enim magis dice-
;
aliaextemi
actus. imputabilitas idem enim non est
;
retur volitum quam voluntarium ;

medium, nec ratio mediandi respec- voluntarium enirn proprie dicitur,

(u suiipsius, et potest idem decla- quod est in polestate voluntatis, et
rari, sicut prius de propria bonitate, sic dicitur tertio modo, et sic actus
quia quamquam terminus sit idem, exterior est voluntarius, sicul actus
tamen in diversis fundamentis sunt interior simpliciter, non tamen est
diversi respectus ad eumdem termi- a^que primo, sed illo prgesupposilo.
num ; actus ille et iste sunt diversa Ad probationem minoris dico,
fundamenta ; igitur licet imputabili- quod licet actus exterior separatus
tas conveniat istis in ordine ad ab actu interiori, hoc est, sine illo
eamdem voluntatem, tamen illa erit positus in esse, non sit voluntarius,
alia sicut est alia causabililas, vel et hoc, quia effectus remotior non
aliud subjacere potestati causse, li- dicitur voluntarius nisi ponatur in
cet causa sit eadem. esse per actum interiorem, qui est
21. Ad primum argumentum princi- effeetus propinquior, tamen quando
Ad arg. in pale, voluntarium potest dici illud, actus exterior conjungitur cum
initio.
Volunla- quod est su-bjective in voluntate, vel interiori, et ex illo procedit, tunc
rium tri-
pliciter su- illud quod est volitum a voluntate, ille exterior, ut distinctus, habet
mitur.
vel illud quod est imperatum a rationem voluntarii, et distinctam,
voluntate. Primum non facit com- quia voluntarii mediate ; actus au-
plete, quod aliquid sit voluntarium, tem interior non sic est voluntarius,
quia habitus potest esse in volunta- sed immediate.
tem, et tamen non voluntarie vo-
 oi ESTIO XIX. 259

QU/ESTIO XIX.
Uirum in humance ad Verbum sit
Christo unitas naturce
sola dependentia naiuroi assumpias ad personam Vcrbi.

Alcns. 3. p. 7. 2. D. Thom. 3. p. q. 2. art. 3. * parte personae assumentis tertio,

;
j'n 3. d. 2. q. ubi Scot. 7. I. Honav. art. 1.
1.

7. 1. Richard. art. 1. 7. 1. ^Sgid. q. 1. Durand. qualiter est possibilis quanlum ex

7. 1. Suar. 3. p. toin. 1. di&p. 3 secf. i.
parle natura? assumptae.

Consequenter queeritur de depen-

dentia naturse assumptae ad Ver- SCHOLIUM.
lnnii : Utrum in Christo unitas Primo ostendit dari ordincm dependentiee
oaturae humanse ad Verbum sitsola naturffi humanae ad Verbum tum quia hsec ;

dependentia naturae assumptae ad unio non est informationis, nec aggregationis ;

lum quia non est relatio mutua, vel aequipa-

personam Verbi, arguitur quod non.
rantiae ;
ergo dependenthc. Secundo, supposito
Talis est ibi unitas, quae suffieit ad quod juxta lidem solus filius sit incarnatus,
verificandum preedicationem naturm infert tria : Primum,
dependentiam non
illam
esse causali ad causam. Secundum, rationem
Ar persona, juxta illud primo de
lerminandi non esse communem tribus. Ter-
Trin. Talis fuit illaunio, quse Deum tium, esse propriet-itom personalem. De his
facerethominem, et hominem Deum. vide Uoct. 3. dist. 1. q. 1. n 3.

Niine autem sola dependentia non

videtur ad hoc sufficere, quia de- I)e primo (a) creditum est nalu- 2.

pendens non praedicatur semper de ram humanam nersonaliler

1
esse „VWe ,n , 1
Euchind.
illo quo dependet, quod patet in
a tiiiilain Verbo, Joan. Yrrbum ruro
i. c. 33. caro
proho-
proposito natura enim assumpta
;
/uchnu r.s/. tihi caro secundum Au- nime «u-

dependel a Patre, non tamen Pater gustinum pro hornine ponitur, et

esl homo, igitur esl il»i aliqua alia hoc expresse habelur in Symbolis
unitas, quam dependenlia naturae diversis.
humanae ad Verbum. Contra, dis- Ex isto infertur ha?c conclusio,
currendo per omnes modos unitalis, quod ibi est ordo, sive dependenlia
non videlur posse il»i alia unilas naturae humanaead Verbum. Conse-
inveniri. quentia probatur, quia omnis unio,
Hic tria suni videnda : Primo qui vel esl per informalionem, vel per
modus uniiaiis sii hic ponendus ;
aggregationem, vel esl unio ordinis,
secnndo inquiretur (jualis ipsa uni- el ne sil altercatio de perfectionibus
tas sii possibilis, quantum esl ex essentialibus, vel de proprietatibus
 260 QUODUBKT.
notionalibus, vel aliis quee dicuntur Filius, et Spiritus sanctus sunt
unita Deo, intelligo deunione,
in unum principium.
quae est realiter distinctorum. Hic Secundum vero est, quod ratio Ration

autem non potest poni unio per formalis terminandi istam depen- non i

informationem, quia Verbum non dentiam non est aliquid commune \w.\'.
est potentiale, nee informabile, nec tribus personis, quia in quocumque
aclus informans naturam humanam ;
est illud quod est formalis ratio
nec est hic tanlum unio per aggre- terminandi aliquam dependentiam,
gationem, quia sic Verbum habet et hoc prius naturaliter, quam de-

unionem ad naluram meam, vel pendentia sit terminata, ad ipsum

Pater ad naluram assumptam, et dependet dependens ; si igitur ratio
generaliter quodcumque dislinctum terminandi esset communis tribus
ad aliud simpliciter distinctum, nec personis, tota Trinitas terminaret,
illa unio aggregationis, ut patet, quod falsum est.

sufficit ad unitatem personae. Hic dicitur (c), quod licet sit ali-
Quid est
ordo.
Restat igitur tertia unio (b) scili- quid commune toti Trinitati, tamen
cet ordinis.Ordo autem est poste- alio modo est in una persona, qua
rioris ad prius. Patet autem, quod in alia, et pro tanto posset esse in
Verbum non hahet rationem poste- una ratio terminandi, licet non in
rioris respectu naturae, igitur e alia.

converso, natura habet per se ordi- Contra hoc, in habendo illud,

nem posterioris respectu Verbi, et quod est commune tribus personis,

ita dependentiam.Probatur (c) non est aliqua distinctio, nisi perti-
etiam consequentia, quia unio na- nens ad originem, puta quod prima
turae ad Verbum importat relatio- persona habet illud a nullo secun- ;

nem realem, non ex parte Verbi, da ab uno tertia a duobus. Sed ista
;

igitur in natura assumpta tantum ;

diflerentia non facit, quod una per-
omnis autem relatio realis, non sona terminet dependentiam na-
mutua, nec aequiparantiae, vel est turae, et non alia, quiailladifferentia
quaedam dependentia, vel requirit essel omnino eadem, etiamsi nulla
dependentiam relati ad illud ad persona fuisset incarnata, sive quae-
quod referlur. libel, sive quaecumque sola persona,
(d) Ulterius qualis sit illa depen- puta si Pater solus (f) fuisset incar-
dentia naturse ad Verbum, conclu- natus.
dilur ex qiiodam credilo, isto, scili- Terlium secruitur (&•) ex isto, scili- R «n.">*

cet quod solus Filius est incarnatus ;

cetquod ralio formalis terminandi «tp.-o-
nalita ei

ex quo sequitur, quod nafura illa islam dependentiam naturae est enti b

non est uuita, cuilibet personee in las personalis personae Verbi. Hoc
Trinilate, sed soli Filio, ex quo probalur, quia realis unionis est
sequunlur tria : aliqua enlitas realis, formalis ter-
Depeuden- Primum, quod isla dependenlia minus, sive ralio terminandi ;
quae-
tiii ad Ver-
timii non non est propria causati ad causam, cumque autem entitas, generalissi-
est causati
ad causam. (piia secunduni Augustinum 5. de me loqucndo de enlilate, vcl esl

Trin. i.IAd creaturam Paier et enlilas essentialis, sive naturee vel

 nr.KSTlo XIX 261

'•-i entitas hypostatica, sive perso- qua scilicel natura humana realiter
nalis, quando esl in natura intellec- unitur Verbo, sive quae unio termina-
tnali. de qua loquimur. Probatum tur ad Verbumjn unitate personae, est
est antem, quod ratio terminandi tantum relatio el dependentia, qua
istam dependentiam non esl enlitas natura humana dicitur formaliter
naturee, sive essentiae in Deo igitur . dependere ad Verbum ul ad supposi-
eril hypostatica ;
et breviter ista tam terminans talem unionem, ac
dependentia non est ad aliquid per hoc suppositans, si \ o sustentans
communicabile, ut per se terminum, humanam naturam in unitate suppo-
\ el per se rationem terminandi, sed siti. quod naturam huma-
Dicit ergo
esl ad aliquid incommunicabile, sive nam personaliter esse unitam Verbo,
incommunicabiliter subsistens, u1 est tantum creditum, ut patet Joann. Joannis i.

tale, sicut es1 naturse dependentis, 1. Verbum caro factum est, ubi secun- Eucnirid.

ut communicabilis, vel communi- diira Augustinum caro ponitur pro

catae ;
sic patet primum, scilicet liomine, et est sensus, quia natura de
quod unitas, sive unio naturae novo cst unita Verbo in unitate sup-
humanee ad Verbum est quaedam positi, sequitur quod Verbum factum
dependentia, vel consistit in depen- sit homo. Ex lioc cruo, quod natura
dentia tali, scilicet nalurae, ut com- humana est sic unita Verbo, infertur
municabilis ad aliquod subsistens quod ibi est ordo natura; humanaa ad
incommunicabile. Verbum, quia omnis nnio vel est per
Contra (h), unio ejusdem rationis infonnationem, ut patet composito per
posset esse ad personam Pahis ;
se, ubi forma substantialis per se uni-
ergo haberel lerminum formalem tur materia?, informando illam, simi-
ejusdem rationis ; sed entitas hypos- liter patet in composito per accidens,
tatica estalterius ralionis in perso- ubi forma accidentalis unitur subje-
nis, igitur, etc. cto, informando illud. Vel csl unioper
Hespondeo (i), diceretur ad hoc, aggregationem^ sicut in acervo lapi-
sicut diceretur decommunitalo ejus, dum, ubi plura sunt unila, inter qua}
quod est persona in divinis, quia si nec est aliqua informatio, ncc aliquis
ponatur alia communitas realis per- ordo, nec aliqua dependentia, et haec
Bonaead tres personas, posset con- est minima unitas, ut palet in 1. d. 2.
cedi communis ratio terminandi p. "2. q. 1. Vel est unioordijiis, scilicet
eadem, non lamen propria. prioris ad posterius, vel c contra, quia
ubicumque est ordo, itji est prius et

posterius, et relatio ordinis potest Beiaiio or-

r dinisp-
t

COMMENTARIUS. multipliciter accipi, ut exposui super moltipiicj-

ler accipi.
3. d. I. q. 1. a. 2. Et additDoctor, et
(a) De primo. Licet heec qtwstio sit ne, inquit, sit attercatio de perfectioni-
pertrartata in '.',.
tamen
dist. I. q. I. bus vel essentialibus , puta de attribu-
pro clariori intelligentia adhuc hanc lis divinis, vei de proprietatibus notio~
qusestionem ordinate exponam. l>" nalibus, etc. et quomodo dicantur
primo ergo articulo, in quo Doctor unila, vide in J. d. 5. q. \. intelligit
ostendit quod unio natura; human.r, ergo de unione qu83 est inter realiter
 262 QU0DL1BET.

Unio natu- distinota. Ad propositum applieando, (c) Probalur etiam consequentia, sci-
nce ad Ver- dicit quod unio natura? humana? ad licet quod unio naturae humanae ad
esfper ?"- Verburn non est per informationem Verbum sit dependentia, sive relatio
f
°nem!°" P a ^e ^ q u a ' Sl natura humana infor- dependentiae, quia omnis relalio realis
maret Verbum, tunc Verbum esset non mutua, non mutua,
etc. Et dicit
perfectibile a natura humana, et sic quiu relatio causa3 ad causatum est
esset in potentia receptiva ad aliquam mutua, et illa non dicit dependentiam
formam, quod est impossibile, cum aliquam in causa, licet relatio cau-
omnis imperfectio formaliter repugnet sati ad causam dicit dependentiam in

Verbo ; nec similiter Verbum est causato ; et dicit nec xquiparantiie,

actus, sive forma informans naturam qualis est relatio requalitatis, vel si-

humanam, quia tunc ex Verbo, et militudinis, quia non semper relatio

natura humana fieret aliquod tertium hujus similitudinis notat dependen-
compositum, et sic Verbum haberet tiam unius ad aliud, ut patet de duo-
rationem partis respectu talis com- bus albis perfectissimis, ut dicit Doctor
positi, et esse partem repugnat infi- in 1. q. 30. contra Henricum. Commu-
nito, ut probat Doctor in 1. d. 8. q. 2. niter ergo omnis relatio realis non mu-
Et similiter Verbum dieeretur perftci tua, nec sequiparantise, vel est qusedam
perfectionecompositi, quia omnis pars dependentia realis, qualis estin propo-
ut pars alicujus totius, participat per- sito,scilicet unio naturaa humanee, quee
fectionem illius totius, ut patet a Doc- realiter est relatio dependentise, vet
torein pluribus locis.Sequeretur etiam requirit dependentiam relati ad illud,
quod natura humana et divina essent ad quod refertur; sic relatio creaturae
ibi confusae, ut patet in S.dist.l. et 11. ad Deum, quee requirit creaturam
2. (b) Restat igilur tertia imio, etc. et realiter dependere ad Deum, ad quem
Quid sit hoc stricte loquendo de ordine, quia refertur mediante relatione dependen-
communiter loquendo, est etiam ordo tiee. Gum ergo unio naturae humanae
prioris ad posterius, ut patet in 1. d. ad Verbum sit relatio realis, patet.quia
30. Sed in proposito accipit ordinem, aliter non fuisset realiter unita Verbo,
utdicit relationem posterioris ad prius ut patet in 3. d. 1. nec est relatio mu-
patet autem quod Verbum non liabet tua, patet, quia Verbum non refertur
rationem posterioris respectu naturx, realiter ad naturam, cum non sit ali-

cum sit necessario aHernum. Sequi- quarelatio realis Dei ad creaturam, ut

tur ergo, cum talis unio naturas ad probat Doctor in 1. d. 30. nec est pro- iq n t
,. . ... . ese nti
Verbum dicat per se relationem ordi- priai 8equiparanlia3, quia relatio asqui- e ?t rtti>

nis, quod natura assumpta habet per parantise proprie sumpta semper est
se ordinem posterioris ad Verbum ut mutua, ut patet de eequalitate, simili-
ad prius, et ita dependentiam, ita tudine, et hujusmodi ; ergo relatio
quod talis unio ordinis natura3 ad realis, scilicet dependentiae, quia talis
Verbum est tantum unio dependentia», unio est vere causata a tota Trinitate,
quanatura humana dependet ad Ver- ut patet in 3. d. 1. et non est incon-
bum, quia omnis relatio per se ordi- veniens relationemrealem extrinsecus
nis posterioris ad prius est relatio de- advenientem posse immediate causa-
pendentiee. ri, ut ibi patet. Talis unio ut causata,
 QILESTIO XIX. 263

qiue est qinTdara dependentin realis, haberet illud commune a se, el Filius
includil per realem idenlitatem aliam a Patre, el Spiritus sanctua a Patre
relationem dependentis formaliter ter- el Filio. El prseterea talis differentia
minatam ad Deum ; et hoo modo nnio esset tantum rationis, ut patet, sed
nt causata dicitur formaliter queedam relntio rntionis non est rnlio formnlis
dependentia. Sed talis unio, ut rom- terminnndi renlem dependentinm, pn-
paratur ad Verbum, sustentificans na- tel a Doctore in tertio, dist. 1.

luram humanam, tunc proprie non Tertium Ultimo

-

(g ) sequitur. dicit

dicitur dependentia ad Verbnm, ita Doctor quod ratio formalis terminandi

qnod ipsa dicatur dependere ad Ver- istam dependentiam naiurx est entitas
bum, nt ad snppositum sustentans personaiis pcrsome Vcrbi, sive proprie-
ipsam, naturam huma-
sed requirit tns personalis, et hoc probat Doctor
nam dependere ad Verbum, ut ad quia rntio formnlis terminandi istnm
sustentans ipsam patet ergo quomo-;
dependentinm realem est aliqua en-
do unio naturae humanae est relatio tilas realis, ut patet, et non est aliqua

realis dependentiae. entitas communis tribus personis,

3. (h Vlterius,qualis sit illa dependen- quia tunc tres persona? simul ter-

tia miturse, etc. Xunc Doctor declarat minarent ergo ; est aliqua entitas pro-
qua? dependentia sit talis unio, et bre- pria persona3 Verbi, si Verbum ter-

viter dicit quod non est dependentia minat, vel propria persona Patris, si

causati ad causam, ita quod cum di- Pater terminaret sed ; talis entitas pro-
citur natura humana unitur Verbo in pria Verbi est tantum proprietas per-
unitnte suppositi, non notatur natu- sonalis, puta filiatio, si Verbum con-
ram humauam dependere ad Verbum, stituatur in esse personali per relatio-
ut causatum ad causam, quia ut sic nem, vel si per absolulum, de quo in
tam natura humana quam unio sunt primo, dist. 20. tale absolutum consti-
causata ad totam Trinitatem. tuens personam Verbi esset ratio ter-
Secundum declarandum in isto ar- minandi. Et nota unam rationem,
ticulo est, quod ratio formalis termi- quam facit Doctor in 3. dist. 1. q. 1.

nandi istam dependentiam non est probando quod sola proprietas perso-
aliquid commune tribuspersonis, quia nalis sit ratio formalis lerminandi ta-
tunc tota Trinitas terminaret istam lem unionem.
unionem, et sic natura humana si- (h) Contra. Hic Doctor intendit in-
mul fuisset assumpta a tribus, quod ferre quod si proprietas personalis

est fnlsum. esset ratio formalis terminandi istam

oloYar- (e) Illc dicilur. Uic recitat opinio- unionem, quod tunc proprietas perso-
nem \ nrronis, lib. 3. q. 1. quam hic nnlis Patris, et proprietas Filii essent
improbal, sed prolixius in tertio^ dist. ejusdem rationis, eujus oppositum
t. quxst. 1. probatum est in 1. d. 7. et dist. 13.

Contra hoc mstal Doctor, quia in Quod autera sequatur, patet, quia
habendo illud, quod est commune tri- unio nntuni' liuman;e ad Patrem csset
bus personis, ete. ejusdem rationis enm unione natura»
(f) Sequitur, sive Pater solus fuisset humanse ad Verbum ;
orgo et termini

incarnatus, patet, quia semper Pater essent ejusdem rationis, et per con-
264 QUODLIBET.
sequens rationes formales lerminandi, trahentem lalem naturam ad Socra-
quia unio non esset ejusclem rationis, tem. Sic similiter si esset talis realitas
nisi etiam ratio formalis terminandi communis tribus personis, id est, tri-

esset ejusdem rationis. bus proprietatibus personalibus, illa

(i) Rcspondeo. Dicit Doctor quod esset ratio formalis terminandi talem
diceretur ad koc argumentum, etc. Vult dependentiam communis illis tribus,
dicere, quod si ab ultimis constitutivis sed non esset ratio formalis terminan-
personarum posset immediate abstra- di Verbo divino, nisi ut facta sibi

hi aliqua realilas realiter communis propria per aliquid contrahens ipsam

illis, tunc ratio furmalis terminandi ad Verbum, licet hoc sit impossibile,
istam dependentiam esset communis quia hoc esset imperfectionis in Verbo
tribus, tamen una persona non termi- divino, nam quidquid est in divinis
naret, nisi per rationem formalem ex natura rei, est simpliciter in ulti-
propriam sibi. Sed personae divina?, ma actualitate, ita quod nullo modo
sive proprietates personales non con- est contrahibile, sive determinabile,
veniunt in aliqua realitate communi ut patet in primo, dist. 2. p. 2. q. 1. et

contrahibili, licet in aliquo conceptu d. 5. qurest. 2.

abstracto ab illis, ut patet in 1. dist.

26. et ideo tales proprietates non sunt

SCHOLIUM.
ejusdem rationis, ita quod conveniant
in aliqua realitate communi, imo ut Non repugnat personsB divinae terminare
sic, sunt simpliciter et primo diver- dependentiam naluroe crealae, nec qua persona,
neque qua divina, neque qua haec. Ratio est,
sa , ut patet in 1. d.l. 13. et 26. non
quia independenti non repugnat terminare
sunt tamen primo diversa in aliquo dependentiam, de quo agit Doct. 3. d. i. q. i.
concepto communi abstracto per in- num. 4. ubi rejicit rationes D. Thomae et Hen-
rici ad hoc. Objicit quatuor pulchras instan-
tellectum, ut patet in 1. d. 26. et vide
tias.
quee notavi snper primo, d. 23. et 25.
et hoc modo non poneretur talis con- De secundo ai liculo (k) principali 4.
ceptus communis ratio formalis ter- videndum est, quomodo sit possibile de h oc
minandi cum ratio formalis terminan- ex parle terraini, quomodo scilicet d - 1#
*;

di talem dependentiam sit entitas hoc subsistens incommunicabile, ut

realis, ut supra patuit, et talis conoep- tale, polest terminare dependen-
tus communis non est in se entitas tiam hoc autem potest aliqualiter
;

realis, sed bene primo modo posset declarari sic Si repugnaret sibi
:

poni ratio formalis terminandi com- dependentiam terminare, aut illa

munis, sed non esset ratio formalis repugnantia essel per hoc quod est
terminandi, alicui personge, nisi ut illud subsistens sive persona aut ;

facta sibi propria, sicut natura hu- per hoc quod est persona divina ;

mana est ratio formalis generandi autper hoc quod esl haec persona,
sibi simile, quae est communis omni- quae scilicet sola ponitur terminare
bus individuis hominis, et tamen So- dependentiam, sed propter nullum
crati non esset ratio formalis gene- islorum repugnat isti personee. Quod
randi sibi simile, nisi ut facta propria probatur dupliciter, primo sic :

Socrati, puta per hascceitatem con- Independenli non repugnat lermi- J^ P

n
 qu.kstio xix 2i»5

jgnnt naiv dependentiam, etsi habeal esl independens independentia acci-

propriam independentiam non re- dentis ad subjeclum, el tamen non
am.
pugnal sild esse terminum proprium omnis subslantia potesl terminare
dependenliae. Nuncautem Verbum, dependentiam accidentis cujuscum-
quantum ad entitatem suam, etiam que ad subjectum, sicut lapis non
personalem, esl independens, el hoc potesl terminare dependentiam sa-
independentia sibi propria ;
igilur pientiae. Consimiliter patet de de-
iiullo istorum trium modorum repu- pendentia totius ad partes, quia
gnal silii terminare dependeutiam. multa suul, quibus repugnat depen-
Probatio minoris, cui formaliter dere tali dependentia, quae est totius
repugnat omnis imperfeclio, ei for- ad partes, uec tamen possunt ter-
maliter repugnal omnis dependen- minare talem dependentiam, sicul
lia etquod esl formalis ratio repu-
: esl quodcumque simplex, quod uon
gnantia? respectu unius, el respectu est totum,nec pars. Patet etiam de
allerius. Hoc patet, quia dependen- independentia causati ad causam,
lia vel <
i
si formaliter imperfeclio quia Angelus est independens a
vel omnino habet necessario imper- quocumque causalo, ul a causa,
igoat fectionem annexam nunc autem ; non tamen potest terminare quod-
iis ioj-
fectio Filio ratione proprietatis hyposta- cumque causatum.
umque
Deo. ticae repugnat formaliter omnis Apparet etiam communissime de
imperfectio, itaquod ista proprielas proprietate, de qua est propositum,
esl ipsi Filio formalis ratio repu- quia proprietas personalis, cum sit

gnantise. Nihil euim ponitur in omnino independens, secundum

divinis ex natura rei, quiu sibi hoc posset lerminare omnem depen-
pra3cisissime considerato, repugnet dentiam creaturse ad Deum, utcau-
quaecumque imperfectio, alioquin sati ad causam, et hoc secundum
prsecise quanlum est de se possibile, quamcumque rationem causalitatis,

essel sibi aliquam imperfectionem quod esl manifeste falsum, quia

competere, quod illa
et ita posito, proprietas in persona non est for-

imperfectio competeret, adhuc ipsa nialis ralio causandi, sed aliquid

posset manere ipsa et si ipsamet ;

commune tribus, utdictum estsupra
manet, est intrinseca Deo, igitur per Augustinum. 3.Trin.io.

possibiie essetaliquam imperfectio Respondetur igilur ad majorem (1) indepen-

, ,
• • deutia sola
i i , ,
•

nem esse mtrinsecam Deo, quod est qimd licel indepenaenti, rdtione non 8afflcit
d
impossibile. sua3 independentiae, non repugnat, na n daSde-
Contra istam rationem (k) objici- quod ipsum terminet dependentiam gjjfg^
riU9
alterius, tamen independentia non
-

tur, primo contra majorem, quia si

independentia concluderet posse suflicit iid hoc, ut sibi convenial

terminare dependentiam ; igitur terminare, sed oportet quod habeat
independentia talis concluderet prioritatem, vel primitatem essentia-
posse terminare talem dependen- lem respectu illius, quod dependet
ii.iim ; consequens esl falsum, sicut ad ipsum, quia dependenlia esl
patet iu inultis. Primo in substantia posterioris essentialiter ad prius
et accidente, quia omnis substantia essentialiter ; oportet etiam quod
 266 QUODLIBET.

habeat perfectionem aliquam, res- quia est persona divina ; aut quia
peclu cujus dependens sit imperfec- est haee persona, id est, aut repu-
tum, et ad propositum entitas hypos- gnat personae, inquantum persona,
tatica non habet prioritatem essen- aut inquantum divina, aut inquan-
tialem respeclu creaturee, quia ordo tum heec persona. Non videtur aliud
essentialis est per se inter essentias, membrum dandum, propter quod re-
disiinguendo essentias contra enli- pugnet Verbo posse terminare talem
8. Met. tatem hypostaticam. Formae enim, dependentiam, sed propter nullum is-
text. 10.
id est, quidditates rerum se habent torum repugnat Verbo divino, et ar-
sicut numeri, entitas etiain hyposta- guit sic Independenti non repugnat
:

tica non est simpliciter perfecta, vel terminare dependentiam, ete. Sed Ver-
simpliciter perfectio, prout dictum bum quantum ad cntitaiem suam etiam
Queest. 5. est in quaestione de hoc mota. Per personalem, est independens, et lioc

idem negaretur minor, quia si ali- independentia sibi propria, loquendo

quid esset ratio repugnantiee res- de independentia, quee sibi convenit
pectu cujuscumque imperfectionis ratione entitatis personalis, quae enti-
ipsum esset perfectio simpliciter. Si tas est propria Verbo. Probatur ista
igitur entitas hypostatica non est minor, quia cui formaliler repugnat
perfectio simpliciter, sequitur quod omnis imper/ectio, ei formalitrr repu-
ipsa non est formalis ratio repu- gnat omnis dependentia, et quod est

gnandi omni imperfectioni, et per formalis ratio repitgnantiae respectu

consequens nec per ipsam habet unius, id est, omnis imperfectionis,
persona formaliter propriam inde- cst ctiam respectu alterius, scilicet

pendentiam. omnis dependentiee, et e contra scili-

cet quod est formalis ratio repugnan-
tiae respectu omnis dependentiae, erit

COMMENTARIUS. etiam respectu omnis imperfectionis,

quia omne dependens necessario in-
» (i) De secundo articulo principali vi- cludit imperfectionem, quia limitatio-

Opin.Scoti.
dendum quomodo sit possibitc cx
est, nem, et omne imperfectum includit
parle termini, id est, quomodo Iioc sub- necessario aliquam dependentiam.
sistens incommunicabile , scilicet Ver- Sed Verbo divino ratione proprietatis
bum divinum, vttale polest terminare personalis repugnat formaliter omnis
dependentiam, et arguit sic : Non re- imperfectio, quia nihil ponitur in di-
pugnat Verbo divino posse terminare vinis ex natura rei, quin sibi prseeisis-
talem dependentiam ergo potest ; sime considerato repugnet omnis im-
simpliciter terminare. Patet conse- perfectio, quia si sibi non repugnet,
quentia, quia sicut repugnanlia dicit ergo aliqua imperfectio possit sibi

ineompossibilitatem, ita non repu- competere, et posita, per possibile,

gnantia dicit possibilitatem. Probatur tali imperfectione in proprietate per-
antecedens, quia si terminare depen- sonali, adhuc talis proprietas perso-
dentiam talem sibi repugnaret, aut nalismaneret in divinis, quia est ibi

hoc esset, quia Verbum est subsistens, necesse esse, et non maneret nisi ut
sive persona, absolute loqucndo ; aut intrinseca Deo, scilicet per realem
 QUjESTIO XIX. 261

identitatem, et per consequens possi- tionem respectu dependentis; et ma-

bilo esset aliquam imperfectionem jor sic intellecta videtur habere veri-
esse intrinsecam [)vo, quod esl im- tatem, aliter uon.
possibile, quia enti infinito formaliter, Nota tamen, quod heec non esl prae- Nota.

simpliciter repugnat omnis imper- cisa ratio veritatis illius majoris (ut

fectio. infra patebit) majore isto modo con-

k' Contra istam rationem. Doctor cessa, minor sumpta videturneganda,
instat contra hanc rationem, ut mogis scilicet quod proprietas personalis
declaretur, quam etiam rationem l'a- babeat prioritatem essentialem res-
cit intertio, dist. 1. qusest. t. El primo pectu creaturae, et quod dical perfec-
instat contra .
majorem, probando quod lionem respectu illius. De primo pa-
ista non sit vera, scilieet independenti tet, quia ordo essentialis est per se
non repugnat tcrminarc dependentiam, inter essentias, distinguendo essen-
et arguit sic : Si independenti non tiam contra entitatem hypostaticam,
repugnat posse terminare dependen- et quod tantum inter essentias, scili-

tiam ; igitur tali independenti posset cet specifice distinctas sit per se ordo
convenire posse terminare dependen- essentialis, scilicet per se posterioris
tiam talem, pula si est independens essentialiter ad prius per se essentia-
independentia opposita dependentiae, liter, probatur per Pbilosophum 8.

puta accidentis ad subjectum ; dici- Mctaph. text. com. 10. ubi vult, quod
turenim talis independentia, ut com- forma?, id est, quidditates rerum se
paraturad talem dependentiam sibi babeant, sicut numeri, inter quas est
oppositam. proprie ordo essentialis. De secundo
(1) Respondetur igilur ad majorem. patet, quia entitas hypostatica non
Ex quo Doctor dedit multas instan- est simpliciter perfecta, vel simplici-
tias contra illam majorem, hic dicit ter perfectio, prout dictum est supra,

non secundum opinionem propriam, qusest. 5.

ut patebit, quod illa major non est

simplieiter vera, quia sola independen- SGHOLIU.M.

tia non est ratio formalis terminandi Solvit objecliones contra rationem conclusio-
dependentiam, sed oportet addcre, sci- nis allatas, el earum vis stat in his propositio-

nibus. Prima, independens tali dcpendentia,

licet quod ratio independentia? habeat
putacausati ad causam, vel acndentis ad sub-
reatitaiem, sive primitatem esscniia/cm
jectum, non ideo polest qualemcumque depen-
respectu illius, quod dependet ad ip- dentiam terminare, alioquin Angelus causaret
sam patet, quia dependentia posle- reliqua creata, et laj.is subjectaret omne acci-
;

dens. Secunda, independens tali depcndentia,

rioris essentialiter ad prius essentiali-
non ideo potest talom deppndentiam oujusque
ter, oportet etiam addere, quod ratio dependentis terminare. Patel exemplie allaiis.
formalis independentia; liabeat ali- Terlia, independens tali dependentia polest
alicujus dependentistalem dependentiam ter-
quam perfectionem respeetu depen-
minare, vel priorem, mediate vel immediate,
dentis, quia sicut dependens ut de- sic lapis alicujus accidentis dependentiam ter-

pendens, necessario dicit imperfec- minat, et Dcus, licet nequeat terminare depen-
dentiam accidentia per inodum subjecti, termi*
tionem respectu illius ad quod depen-
natfam mediate, causando eubjectum, quod
det, ita terminans dependentiam est terminare dependentiam prioreni. Quarta,
dependentis necessario dicit perfec- indcpendens simpliciter potest Baltem alicujua
 2G8 QUODLIBET.

dependentiam terminare, hujusmodi est pro- dentiam terminare. Et istarum dua-

prietas personaHs in Deo, et ideo potost termi- rutn propositionum veritas appare-
nare dependentiam communicahilis ad supposi-
ret, si ista esset nota, quod quoe-
tum. Per has clare solvuntur quatuor in<4anliae
posilse, circa quas habet Ductor pulcherrimam cumque entilas quacumque alia,
doctrinam. vel est per se prior, vel posterior,
et ita videtur posse haberi ex con-
Ad ista (m). Ad primum, depen- nexione entium, et unilate eorum,
Divi ? io de- dentia potest dupliciter distingui : sive universi, quse unitas est ordi-
Uno modo formaliler, sive quasi
Adtrmf-' nis secundum Philosophum 12.
"JSi™! specie, secundum ralionem dislinc-
1"
Metaph. videretur enim illa entitas Text. 82.
3
lam formalem dependentise alio inconnexa cum aliis, quse non ha-
Trmaies ;

requirun-
mo(] quasi materialiter, secundum beret per se ordinem prioris, nec
turdiversoe ^
mtiones dislinctionem ipsorum dependen- poslerioris.
terminandi, f. ., . , .

veiuuaiiii-
.

lium, et hoc dupliciter, vel rn eodem

,
Quando igitur arguitur, si inde-
mitata. .. ••
ordine, vel
.

m
. ,.
alio et aho.
r»
Fnma •

pendenlia, elc. Uno modo (p) posset Quarel

distinctio requirit in lermino ratio- negari consequentia, quia si inde- sl 'anti?t
est
nem formalem terminandi aliam et pendens tali dependentia non possit ,

accidij
aliam, vel eamdem quasi illimita- terminare taleni dependentiam, hoc
tam, virtualiter scilicet, vel eminen- est propter aliquid annexum suse
ter continentem tales rationes for- independentige, quse est limitata, et
males dislinctas. Secunda distinctio ideo potest haberealiquam imper-
(n) non requirit distinctionem nisi feclionem anncxam. Sed haec ratio
eorum qua3 dependent, et quando- non lenetde independenle simplici-
que ista distincta sunt ejusdem ordi- ter, quia in lali sallem nulla est
nis,quando, sciliceta?que immediate imperfectio.
vel aeque mediate dependent ad (q) Aliter etiam deficit illa conse- indetl

idem, quandoque sunt alterius quenlia, quia non oportet quod talis f.iJcil
ter
ordinis, quando scilicet unum de- independentia concludat talem ler- po't j
ou
pendet mediate, et aliud immediate. minationem, nisi independenlia
l ""'f
peUd 8.

Licet igitur ista proposilio (o) sit simpliciler acciperetur in antece-

falsa : Independens tali dependentia dente, sic quod independentia siin-
potest quatemcumque dependentiam pliciter, et omnimoda concluderet
terminare ; et isla etiam Indepen- : posse terminare omnem
dependen-
dens dependentia tali potest depen- tiam. Sed hoc non fuit acceptum,
dentiam cujmcumque dependentis sed solummodo, quod independens
terminare, tamen videtur ista proba- oinnino posset aliquam dependen-
bilis, quod independens tali dcpen- tiam terminare hoc enim sufficit
;

dentia potest alicujus dependentis ad propositum, quia per viam divi-

talem dependentiam terminare, vel sionis, sequitur cum illud indepen-
priorem, et lwc vel immediatc, vel dens, de quo esl sermo, scilicet
:"

saltem mediate et isla probabilior

; non
persona, vel enlilas personalis,
Simpliciter independens potest cu- possit terminare aliquam dependen-
juscumque dependentis, vet saltem liam, quae est causati, vel mensu-
alicujus dependentis aliquam depen- rati, vel aliam hujusmodi, quod
 QU ESTIO XIX. 200

possil lerminare istam, quae es1 qnodammodo prior dependentia illa,

natnra, ui est communicabilis ad quse est effectus a causa efficiente ;

aliquid, ui incommunicabiliter exis- imo haec videtur omnino prima, H

tcns. haec potesl assignari communiter
Aliter posset concedi (r) conse- convenire cuilibel independenti
quens secundum intellectum prius respectu illius, respectu cujus dici-
expositum, scilicel quod indepen- tur independens.
dens tali dependentia alicujus tali- Ad quartam (t), independens om-
ter dependentis, vel priori depen- nino bene videtur, quod necessario
dentia, dependentis potest depen- possit aliquam dependentiam termi-
dentiam a terminare. Per hoc patet ad nare, quia non videtur aliter conne-
illas instanlias ibi positas. xionem habere cum aliis entibus,
Ad primam, quia substantia illa sed non oportet quod qualemcum-
potest aliquam dependentiam alicu- que dependentiam possit terminare,
jus accidentis terminare, puta illius, quiii illam quae requirit in termino
quod natum est sihi convenire, el perfectionem simpliciter, cujusmodi
esto quod esset aliqua substantia est dependentia causati ad causam,
non susceptiva alicujus accidentis, non terminat, nisi sit perfectum
sicut est natura divina, illa tamen simpliciter ;
potesl autemesse inde- Quare hy-
postasi9
potest terminare aliquam dependen- pendens, si sibi repugnet imperfec- non termi-
natotnuem
tiam priorem, quam sil ista, puta tio, Iicet sibi non conveniat simpli- depeoden-
tiuin.
alicujus causati prioris ipso acci- citer perfectio, quia entitas hypos-
dente, et sic mediate terminal tatica, ut non est perfectio
talis,

dependentiam ipsius accidentis. simpliciter, nec tamen omnis talis

nplei
;?t ler-
(s) Ad secundam, de toto et de est imperfecta.
are de- partibus per idem, quia simplex, Per hoc excluditur responsio ad
dto-
-
qimd necesttotum, nec pars, non majorem (u), quia independenti
lia to- polesl terminare dependentiam to- omnino, nec ratione independenliae
a par-
ot>, sic tius ad partes, sed potest terminare sua?, nec ralione alicujus sibi annexi
;p|ii*la
diset dependentiam priorem, quam sit potest repugnare generaliter termi-
isurati.
ilia, quae esl totius ad partes. nare quamcumque dependentiam.
El si quseras, quam dependentiam Et cum tangitur, quod ad hoc ut
terminat Angelus respectu ignis, qui terminet, requiritur quod sit prius
dependel a partibus suis ? essentialiter, potest dici, quod pro-
Respondeo, illam dependentiam, prie loquendo <l<' prioritate essen-
quae esl ininus nobilis ad magis tiali, quaa scilicel esl ratione essen-
nobile in ordine essentiali natura- tiae, ui distinguitur contra entitatem
riiin. hypostaticam sic una esl priorilas :

Per idem ad tertiam, quia Ange- trium personarum, sed extendendo

lus terminal dependentiam cujus- prioritatem essentialem ad priorita-
cumque naturae inferioris, et hoc tem per se, <
i
i hoc respectu cujus-
mediate vel immediate ;
illam qui- cumque entitatis, sive quidditative,
dem, quae esl secundum ordinem sive hypostatice, potesl entitas per-
essentialem quidditatum, el illa esl sonalis in <li\inis dici prior csscn-
 270 QUODLIBET.

tialiter, vel magis proprie, per se nem, vel saltem determinatur ad

Omne ter- prior quocumque causato. Et isto perfectionem receplam.
minans
prius est secundo modo accipiendo priorita- Et secundum neganda esset
hoc,
dependen-
te ab eo. tem, necesse est ut omne dependen- illa propositio, oportet quod termi-

tiam terminans, sit prius eo, quod nans dependentiam sit perfectum,
dependet. Non autem primo modo sufticit enim quod sibi repugnet
accipiendo prioritatem, nisi tantum imperfectio, qualis convenit depen-
quando dependentia causati ad
est denti.
causam, vel aliqua similis depen- Et per hoc patet ad illud, quod Idem
pli ?
dentia, puta causati posterioris ad dicilur contra minorem, quia per- perl t

uon .t

causatum prius, vel causae unius ad fectionem non extendendo, sed esseip.-
fecm
aliam causam vel mensurati ad proprie accipiendo, neganda est ista
mensuram. propositio, quod si aliquid sit ratio
Etcum dicitur, quod solae formae, repugnantiae respectu cujuscumque
hoc est, quidditates, se habent sicut imperfectionis, ipsum est perfectum,
numeri, quo ad hoc, quod in eis vel perfectio simpliciter. Quidquid
solum attenditur ordo essentialis, enim potest realiter esse idem sim-
non igitur in eutitate hypostatica. pliciter perfecto, ipsum non polest

Potest distingui de dependentia esse aliquo modo imperfectum, et

essenliali, quia quaedam est simpli- tamen non oportet quod quodcum-
citer essentialis, quae est ratione que tale secundum rationem suam
essentiae inutroque extremo, ubi formalem, sit simpliciter perfectum.
scilicet fundamentum ratione essen-
tiae dependet, et terminus ratione
Dependen- esse ntia3 terminat ;
'
et isto modo est GOMMENTARIUS.
tia causati
adcausam, dependentia essentialis creaturae, ut
*
est e?sen-
tiaiis, ra- causati ad Deum utad causam. Aho (m) Ad ista, etc. Hic Doctor respon- ,
tiooe utri- ... . ,.
usqne ex- modo potesl dici essentialis tantum det ad instantias factas contra majo-
ex parte fundamenti, cui scilicet rem, et primo ad primam, quee est de
essentia est ratio dependendi ; sed substantia,'et accidente, praemittendo

nihil ratione essentiae terminat, sed multa, quee valent ad solutionem ad

ratione entitatis distinctae ab essen- illas instantias. Dicit ergo primo, Depeisn
tirt p<B
tia, puta hypostatice. quod dependentia potest dupliciler ac- dupli!*i
acci
lu termiuo Et cum additur (x), quod termi- cipi Uno modo formaliter, scilicet
:

doq requi-
ritur per- nans dependentiam, oportet esse pro ratione formali ipsius dependen-
fectio.
perfeclum, licet hic possit distingui, tise, quae est formaliter relatio. Alio

quod perfectio, sicut et entitas aequi- modo materialiter pro natura depen-
voce convenit entitati quiddilative dente, quee formaliter denominatur
et hypostatice, tamen proprie per- tali dependentia, quae est relatio.

fectio non videtur convenire nisi Primo modo dicit Doctor distinctio

enlilati quiddilalive, quia entitas dependentise formaliler accepta requirit

hypostatica non est secundum quam in termiuo rationem formalem tcrmi-
aliquid formaliler perficilur, sed nandi aliam et aliam, vel eamdem
secundum quam recipit perfectio- quasi illimitatam, virtualitcr scilicet
 ijl ESTIO XIX 271

r/'/ eminenter conlinenlem tales ratio- de distinctione secundo modo, scili-

nes formales distinctas, id est, quod si rei dcpiMidentiic materialiter sumptee,

sunt duae dependiMitiii» specie distinc- qure distinctio esf secundum naturas
t;r, uecessario sunt ad terminos spe- dependentes, dicil quod talis distinc-

eie distinctos, id est, quod ratio for- tio non requirit distinctionem, nisi

malis terminandi unam necessario eorum quae dependenU patet, quia natu-
distinguitur specie a ratione formali ra hominis,e1 natura asini distinguun-
terminandi aliam, patet de duabus tur specie, et non dicuntur distingui
dependentiis specie distjnctis causati per aliqua extrinseca, sicut depenclen-
ad causam, qiuc terminantur ad cau- tkcprimomodoacceptoe. Etaddit, quod
-
species distinctas, sive ad eamdem istee naturee dependentes ab invicem

causam secundum aliam et aliam ra- distincta?, puta vel specie, vel genere,
tionem terminandi specie distinctam, quandoque sunt ejusdem ordi/iis,

si tales dependeiitia3 specie dis- quando scilicct immediate, vcl seque

tinclae habenteumdem terminum se- mediate dependent adidem ; quandoque

tidum camdem rationem formalem sunt alterius ordinis, quando sciticet

terraiuandi. talis ratio formalis, etsi unum dependet mediate, ct aliud

non sit specie distincta, virtualiter immediate. Exemplum primi, quando Exem-
plum.
tameu, sive eminenter continet ra- sunt ejusdem ordinis immediati, ut
tiones formales specie distinctas, quae substantise etiam genere distinctae,
immediate possunt correspondere il- dependent in ratione causati ad
lis dependentiis specie distinctis in Deum causantem, non tantum
et

ratione formali terminandi. Exem- substantise, sed etiam omnia acciden-

plum : Dependentia, qua calor depen- tia realia absoluta, qua3 omnia dicun-

del ab igne in ratione causati, et qua tur dependere dependentia ejusdem

v.-rmis dependet a Sole, specie dis- ordinis immediati, scilicet causati ad
tinguitur, etuna terminaturad Solem, causam. Idem patet de omnibus
et alia ad ignem, ita quod Sol termi- accidentibus, quse dependent ad
n.it dependentiam vermis causati tx\) subjcctum dependentia ejusdem or-

ipso secundum aliam rationem forma- dinis immediati, quia subjectum

malem specie distinctam ab illa, immediate terminat dependentiam
secundum quam ignis terminat de- accidentis sibi inhaerentis.
pendentiam caloris ab eo causati. Si Comparando tamen dependcntiam
vero calor et vermis essent immediate accidentis ad substantiam, ad quam
causaia a Dco, si Lllae dependentiae ultimate comparando
dependet, et

distinguuntur specie, Deus immediate dcpendentiam substantia: ad Deum,

terminaret dependentiam illarum utraque dependentia dicitur depen-
Becundum aliam et aliam rationem dentia ordinis imraediati, licet una
distinctam, non in eo formali- sil causati ad causano, qualis est

ter contentam, sed tantum virtualiter, substanli.e ad Deum ; alia est inhse-
quia virtualiter continet caliditatem renlis ad Bubjectum cui inluerel,
Solis respectu vermis, et causalitatem qualis esl accidentis ad subjectum cui
ignis respectu caloris. inhseret. Si vero utraque comparetur
m Secunda distinctio. Sed loquendo ad Deum, scilicet substantias causatee
 272 QUODIJBET.
a Deo, et accidentis ad subjectura, talem dependentiam cujuscumque cle-

prima de))endentia dicitur dependen- pendentis terminare ;

patet per in-
tia ejusdem ordinis immediati, et stantias immediate prsedictas. Tertia
secunda est ejusdem ordinis mediati, propositio vera est ista, quod indepen-
qua^ scilicet est accidentis ad sub- dens tali dependentia potest alicnjus
jectum. Licet enim dependentia acci- dependentis talem dependentiam ter-

dentis ad subjectum, ut praeoise minare, vel priorem, ei hoc vel imme-

comparatur ad" subjectum cui inhae- diale, vel saltem mediate. Haec patet,
ret, sit dependentia ejusdem ordinis nam lapis est independens dependen-
immediati, tamen ut comparatur ad tia accidentis ad subjectum, et licet

Deum, dicitur dependentia ejusdem non possit terminare dependentiam

ordinis tantum mediati ; non enim cujuscumque accidentis, quia non
Deus immediate terminat dependen- spiritualis, potest tamen terminare
tiam accidentis in ratione subjecti, dependentiam alicujus corporalis,
terminat tamen mediate, quia ex quo puta alicujus coloris vel quantitatis.
causat substantiam, quae immediate Similiter Deus est independens inde-
dependet ad Deum, et substantia in pendentia accidentis ad subjectum, et

ratione subjecti immediate terminat licet non possit terminare dependen-

dependentiam accidentis, ideo dici- tiam alicujus accidentis, nec corpora-
mus quod accidens dependet ad Deum lis, nec spiritualis, quia non potest
dependentia ordinis tantum mediati, esse subjectum accidentis, potest ta-
et hoc est quod dicit. men terminare mediate dependen-
9. (o) Licct igitur ista propositio sit tiam accidentis ;
patet, quia terminat
falsa, etc. dependentiam substantiae ut causatae
In hac littera sunt quatuor propo- ad causam, quae substantia potest im-
sitiones, duee falsee, et dua? verse, mediate terminare dependentiam ac-
Arima falsa est ista, quod independens cidentis, quae dependentia causati ad
tali dependeniia, puta causati ad cau- causam est prior dependentia acci-
sam, vel accidentis ad subjectum, dentis ad subjeotum. Potest etiam
potest qualemcumque dependcntiam terminare dependentiam priorem
terminare. Patet instantia, quia lapis dependentia accidentis ad subjectum,
est independens dependentia acci- sicut patet de dependentia, quse est
dentis tamen non
ad subjectum, et secundum ordinem essentialem quid-
potcst determinare dependentiam cu- ditativum, qua> est quodammodo men-
juscumque accidentis, quia non ac- surati ad mensuram, et illa est prior
cidentis spiritualis. Similiter Angelus dependentia, quae est effectus ad cau-
est independens dependentia causati sam. Licet ergo Ang-elus non terminet
ad causam respectu omnium inferio- immediate dependentiam lapidis, ut
rum, tamen non potest terminare
et causati, quia non causatur ab eo,
dependentiam cujuscumque causati terminat tamen mediate, quia termi-
inferioris, ut patet, quia tunc esset nat dependentiam lapidis, ut quiddi-
causa cujuscumque inferioris, quod tative mensurati, et hoc immediate,
est falsum. Secunda falsa est ista : et per consequens terminat mediate
Independens tali depcndentia potcst dependentiam lapidis causati, licet
 nl.KSTIO \l\. 1273

non ab eo causati, ac per coasequens propositionis disjunctive esl vera de

iam diciiur terminare dependen- omni independenti simpliciter, quod
tiam accidentis immediate dependen- potest alicujus dependentiee terminare
tis ad lapidem ; et hoc est quod dicit, dependentiam, el sic proprietas per-
licet, vel terminat dependentiam sonalis diviua, qua3 esl simpliciter
priorem dependentia accidentis ad independens, potest saltem terminare
Bubjectum, et hoc mediate vel irnme- dependentiam naturse communicabi-
diate, nam dependentia causati ad lis ad suppositum divinum, sive esse

causam est prior dependentia acci- rationem formalem terminandi talem

denlis ad subjectum, et terminans dependentiano, quia sic terminans
immediate talem terminat immediate non requirit aliquam perfectionem
priorem, et dependentia quidditativa formaliter, ut palet in tertio, d. i. Scd
mensurati ad rnensuram est prior suflicit, quod tale terminans sit sim-
dependentia causati ad causam ; et pliciter incommunicabile, et sic pa-
terminans immediate talem dicitur let veritas propositionis pro secunda
etiam terminare dependentiam prio- parte, contra quam non videtur posse
ris dependentia accidentis ad subjec- afferri aliqua instantia, quia non
tum, et hoc mediate, quia immediale videtur posse inveniri aliquod simpli-
terminans dependentiam mensurati citer independens, quin possit termi-
ad mensuram, terminat mediate de- nare aliquam dependentiam.
pendentiam illius causati ad causam Et quod addit, quod veritas duarum
undecumque causetur. propositionum ultimarum esset noia, si

lu Quarta propositio et probabilior est esset notum //uod quaecumque entitas

ista : Simpliciter independens potest qusecumque alia, vel est per se prior,
cujuscumque dependentis, vel saltem vet posterior, patet, quia ex hoc, quod
alicujus dependentis dependentiam ter- A est per se, sive essentialiter prius,
minare. Haec propositio habet duas B statim sequitur quod eo modo quo
partes, prima non videtur vera, scili- A est per se prius li, puta, vel in ra-
cet quod simpliciter indepeudens pos- tione causse, vel in ratioue mensurac
sit terminaro dependentiam cujus- quidditativae, vel in ratione subjecti,
cumque dependentis, sive priorem, et vel in ratione suppositi potest termi-
hoc mediate vel immediate ;
patet, oare talem dependentiam talis poste-

quia proprietas divina personalis est riuris essentialiter ;

quia ergo inde-
simpliciler independens, quia nullo pendens, sive dependentia tali secun-
modo dependens, tamen non potestet dum lertiam propositionem, sive
terminare dependentiam alicujus ac- simpliciter independens est essentiali-
cidentisad subjectum, nec dependen- ter, sive sit per se prius aliquo ente
tiam causati ad causam, nec depen- in aliqua per se ratione prioritatis
ntiam mensurati quidditative ad oianifestae, sequitur quod possit Ler-
mensuram, quia tale terminans dicit minare dependenLiam alicujus. YX
formaliter perfectionem ; sed proprie- quod talis per Be prioritas, el per se
g ;
rsonalis divina nullam perfec- posterioritas ^iL in enlibus, patet ex
tionem formaliter dicit, m , <'
imperfec- connexione entium, et unitate eorum
tionem. Secunda tameo pars illiua in universo, quse unilas est ordo,
Tum. XWI. 18
 27i QUODLIBET.
scilicet prioris et posterioris, nam illa dentiam cujuscumque dependentis ;

entilas non videtur habere unitatem, ergo potest terminare talem et lalem
siveconnexionem cum aliis, quae non dependentiam ; talis consequentia
habet ordinem cum aliis, nec per se valeret, sed tale antecedens non fuit
prioris nec posterioris. sic acceptum, solummodo fuit
sed
11. Ex his declaratis patet responsio ad acceptum, quod independens omnino
instantias supradictas. Gum ergo posset aliquam dependentiam termi-
primo arguitur : Si independens nare; praecise enim dicit in illa ra-
potest terminare dependentiam, igitur tione, qua probavit non repugnare
independens tali dependentia, potest Verbo posse assumere naturam. Dicit
terminare talem dependentiam. enim sic Independenti non repugnat
:

Uno modo. Respondet Doctor

(p) terminare dependentiam, et si habeat
primo negando consequentiam. quia propriam independentiam non repu-
antecedens potest esse verum, conse- gnat sibi esse terminum propriae de-
quente existente falso, nam hoc con- pendentise, etc.
sequens si est falsum, hoc erit propter Nota etiam quando arguitur sic in
aliquid annexum, suae dependentise, illa consequentia : Independens sim-
puta, quia talis independentia est pliciter, et_omnino potest terminare
limitata, et per consequens tale inde- omnem dependentiam ergo depen- ;

pendenserit limitatum,et ideo potest dens tale potest terminare talem de-
habere aliquam imperfectionem an- pendentiam ; ly dependens tale, non
nexam, propter quam tale indepen- debetaccipi pro quocumque indepen-
dens non potest terminare talem dente tali, quia sic consequens est
dependentiam, licet enim lapis res- falsum, stante tali antecedente vero ;

pectu sapientise sit independens de- patet de lapide respectu sapientioe.

pcndentia accidentis ad subjectum, Sed debet accipi in consequente pro
tamen non potest terminare depen- eodem independenti simpliciter, et
dentiam sapientice, et hoc mediate vel omnimode, ipsum restringendo ad
immediate, quia est independens talem independentiam, ut sit sensus ;

limitatum. Sed hsec ratio non tenet ergo independens simpliciter, et om-
de independenti simpliciter, quia in nino acceptum, tamen secundum ta-
tali nulla est perfectio ; et ideo bene lem independentiam, potest terminare
stat, quod
independens simpliciter talem dependentiam, quia si potest
potest terminare saltem aliquam de- omnem terminare, sequitur quod
Proprietas pendentiam, ut supra patuit de pro- etiam talem possit terminare.
persoDalis
nullam di- prietate personali divina, de qua (r) Aliter posset concedi. Tertio 12.
cit perfec-
tiouem. minus videtur, quia etsi nullam im- dicit, quod consequens illius pri-
perfeetionem includit, tamen non ma; consequentiee posset concedi
dicit aliquam perfectionem forma- secundum intellectum prius posi-
liter. tum, scilicet quod independens tali

(<l) Aliter. Secundo dicit illam con- dependentia alicujus taliter depen-
sequentiam deficere. Si enim sic de/itis, vel priori dependentia depen-
argueretur: Independens simpliciter, dcntis polest tcrminare dependentiam,
et omnino terminans omnem depen- ut supra patuit. Tenendo ergo conse-
 QUJ5STI0 XIX. 275

quentiam valere, et consequens esse nicabile, aliter non videtur habere

verum secundum sensum ultimo loeo connexionem cum aliis entibus, qua-
datum. singillatim reypondet ad in- lis in proposito, scilicet loquendo de
stantias. Kt primo ad instantiam de proprietate diviua non potest ess^ nisi
lapide, et dicit quod substantia lapi- prioris per se ad posterius, sed non
dis potest saltem terminare dependen- oportetquod possit terminare qualem-
tiam illius accidentis. quod est natum cumque dependentiam, quia non illam,
sibi eouvenire, et tunc debet inferri qux requirit in termino perfectionem
bic : Independens potest terminare simpliciter, quatis est dependentia
dependentiam aliquam, sed indepen- causatiad causam. Independens enim
dens dependeotia areidentis ad sub- omnino, el terminans dependentiam
jectum potest terminare dependen- causati ad causam, sive mensurati
tiam alicujus accidentis, scilicet sibi quidditative ad mensuram quidditati-
convenientis. non repugnantis. Kt
et vam, est perfectum simpliciter, et

si aliqua natura non est susceptiva ac- perfectum simpliciter est necessario

cidentis, sicut natura divina, illa ta- et omnino independens, quia omnis
men potest terminare aliquam depen- dependentia necessario includit im-
dentiam priorem, ut supra patuit. perfectionem, et non tantum perfec-
(f) A'l secundam. Kt per idem dico tum simpliciter est omnino indepen-
ad iastantiam de toto et partibus, deus, sed etiam illud, quod nullam
quia simplex, qualis qA Angelus, sal- perfectionem dicit formaliter. Si ta-
tem potest terminare dependentiam men sibi repugnet omnis imperfectio,
priorem, quam sit illa, quee est totius estomnino independens, quiaomnino
ad partes, quia saltem potest termi- independens, etsi non includat ali-
nare dependentiam, puta iguis, ut quam perfectionem, necessario tamen
mensurati quidditative ad mensuram excludit omnem imperfectionem ; et

quidditative, sive illam qualis est in- si tale esset aliquomodo dependens,
ter minus nobile essentialiter ad ma- tunc non excluderet necessario om-
gia nobile essentialiter. nem imperfectionem, et tale inde-
Ad aliam instantiam de causalo ad pendens est proprietas personalis di-
causam, patet, quia licet Angelus non vina.
possit terminare dependentiam,, puta (u) Per hoc excluditur responsio ad
lapidis causati ab eo, et hoc imme- majorem. Qe.ee responsio exponebat
diate. potest tamen illa mediate ter- illam majorem, scilicet omne indepen-
minare, patet, quia potest terminare dens potest terminare dependentiam,
aliam priorem, scilicet illam quaa est sive sic, independenti non repugnat
undum ordinem essentialem quid- terminare dependentiam, etc.
ditntum. Gum dicitur, quod ad lioc, ut de-

Ad quartam inslantiam de pro- pendens terminet requiritur quod sit

prietate divina personali, dicit quod prius essenlialiter, dicit Doctor quod
nmpliciter potest ter- prioritas essentialis est duplex : Qua3-
nare aliquam dependentiam, puta dam est ratione essentiae, qualis est
illam qua.* est natars commuoicabi- causae ad causatum, et mensurae ad
lis ad suppositum omnino incommu- mensuratum ; et haec prioritas est
 276 QUODLIBET.

proprie essentialis, quia respicit es- essentias est ordo essentialis, dicit ^JP
sentias. Alia est prioritas essentialis Doclor quod dependentia essentialis JJj^Pfc

extendendo prioritatem essentialem potest dupliciter accipi. Uno modo leraci «

ad prioritatem per se, et hoc respectu est simpliciter essentialis, quae requi-

cujuscumque entitatis, sive quiddita- rit utrumque extremum dicere es-

tive, sive hypostatice, et hoc modo sentiam, sicut est dependentia crea-
proprietas personalis in divinis potest turae, ut eausatae ad Deum, ut cau-
dici prior essentialiter, vel magis sam ; alio modo dependentia dicitur

proprie per se prior, quocumque cau- essentialis tantum ratione fundamenti

sato, non quod entitas personalis di- pro quanto fundatur in essentia. Sed
vina possit terminare dependentiam non dicitur essentialis ratione termi-
causati, sive esse ratio terminandi, ni, qualis est in proposito, scilicet

ut supra patuit. Sed dicitur per se dependentise natura) ad supposi-

prior, quia entitas omnino indepen- tum.
dens est per se prior omni entitati (x) Et cum additur in illa responsio-
dependenti, qualis est entitas causati. ne ad majorem, quod terminans depcn-
li. Et isto secundo modo accipiendo dentiam oportet esse perfectum. Hic
Nota. prioritatem, necesse est ut omne ter- dat duas responsiones, scilicet quod
minans dependentiam sit prius eo perfectio dicitur eequivoce, sicut et

quod dependet, non autem primo entitas, nnm entitas videtur convenire
modo accipiendo prioritatem, id est, eequivoce entitati quidditative et hy-
quod non est necesse quod omne ter- postatice, ita dicitur queedam per-
minans dependentiam sit prius de- fectio quidditativa, et quaedam hypos-
pendente prioritate primo modo ac- tatica. Tamen proprie loquendo, per-
cepta, nisi tantum quando est depen- fectio tantum enlitati quidditative
dentia causati ad causam, vel aliqua convenit, el non hypostatice, quia talis
similis dependenlia, puta causati po- entitas non est, secundum quarn atiquid
causatum prius, sicut Sol
sterioris ad formaliter perficitur, sed secundum
terminatdependentiam vermis causati quam aliquid respicit perfecfionem, vel
ab eo, quia Sol est prius causatus sattem determinatur ad perfeclionem
verme, vel quod talis dependentia sit receptam.
unius causee ad aliam causam, sicut Vult dicere, quod entitas personalis lc

est in causis essentialiter ordiuatis, non est perfectio, qua aliquid perfici-
ubi secunda dependet a prima in tur, sed est entitas determinativa sup-
causando et sic prima terminat de-
; positi ad perfectionem, nam supposi-
pendentiam talem, vel quod sit de- tum divinum per proprietatem dicitur
pendentia mensurati ad mensuram, habere talem perfectionem, puta Dei-
scilicet mensurati quidditative, sive tatem, quia ex quo proprietas est actus
mensurati secundum perfectionem ad non perficiens Deitatem, sed actus
mensuram perfectionalem, et sic.ter- Lantuin personalis, per quem consti-
minans dependentiam aliquo istorum tuitur aliquid in esse personali, per
modoium necessario includit perfec- hoc dicitur determinare suppositum
tionem. ad perfectionem natura1 ,
quam habet,
Et cum dicitur, quod tantum inter et de hoc vide prolixius Doctorem,
 QU ESTIO XIX. •J77

in primo, d. •'».
q. 2 et d. 26. et quae vere convenil perfectio, tantum con-
ihi exposui. venit eequivoce entitati reali quiddi-
Nota tamen, quod quando dieit Doc- tative et hypostatice.

tor quod entitas convenit fequivoa en-

titati quidditative et hypostalice, hoo
enim non videtur verum, tnm quia SCHOLIUM.

nceptus entis est coneeptus univo-

Probal secundo, non repugnare Verbo hanc
cus eorarannis. euieumque enti etinm
dependcntiam terminare, quia datur dependen-
ultimis differentiis, ut patet a Doetore tia nalunr in creatis ad supposilum, cui com-

in primo, //. .').

q. 3. tlim etiam, qtlia municitur er^o dandus est status ad aliquud
;

ultimis eonstitutivis personarum incommunicubile, ut terminans talem depen-

al»
dentiam, verbi gratia, accidens terminalur sic
divinarum est eoneeptus eommunis ad suppositum crealum cui inha?ret, ut suppo-
dietus in quid de eis, ut patet a Doc- sito extrinsero ergo a fortiori, suppositum
;

vide quas ex. divinum pote^t dependentiam naturas

humanae
tore in primo, d. 26. et
extrinscce terminarc. Quod hic ait nalutam
posui super d. 23. ei 25. primi, ergo
subslaniialem esse idem suo supposiio, non
rnulto fortius coneeptus entis erit vu j t H llp licem negationem in qua rationem
univoeus entitati quidditative et hy- supposiii ponit i. dist. 2. q. 7. n. 38. et 3. d. i.

q. i. a num. '.').
realiter idenlificari naturae ;
istatice.
vult ergonaturam singularem fundantem illam
oid Bit ftespondeo, quod Doetor forte intel- negationem, conslitutam per ha-ccoitatem, esse
rsedica-
im uni- liuit quod entitas realis, ut entitas, eamdem nalurae absoluta? absolule sumptas,
de quo 2. d. 3. q. i. et 6. Ohjicit dupliciter, et
nitoce aeeipiendo entitatem pro aliqua rea-
edicar:. solvit pcr optimam cl clnram doctrinam, de
litate. non eonvenit univoee entitati
quo alius 3. d. i. q 1.

quidditative et hypostatioe. Dieo se-

eundo. quod aliud est praedicari uni- Do secundo (a) potest propositum II.

voce, et aliud est esse praedicatum sic declarari : Aliqua est in entibus Natura
substatitia-
univocum, ut patet a Dootore in dependentia naturee communicabi- lis eadem
suppositio,
/>f//,/o. d. 3. 7. :>. et in tertio, d. 7. Hs, inquantum communicabile, ad accideuta-
lis, uon.
Xam preedicari univooe dieit oonoep- suppositum cui communicaretur ;

tum eommunem quidditative inolu- ergo in illa dependentia slalus est

sura in illis de quibus praedicatur ad incommunicabile, ut terminans
pra-dioatum vero univooum dicit bene talem Antecedens
dependentiam.
eonceptum eommunem, sed non declaralur, quia aliqua natura hab sl

quidditative inelusum ; et hoc modo proprium per se suppositum, sicul

potest dici praedicari aequivoce, quia esl natura substantialis, el il>i esl

recedil a vera praedicatione univoce identitas realis naturae el suppositi,

dicta. Sed quia videtur quod concep- nec esl dependentia naturae ad ali-

Lus entis includatur quidditative in quid extrinsecum, ul <'jus supposi-

ultimis constitutivis divinarum perso- iinn. 61 aliqua natura propter ejus
narum, quia si ab illis (ut dixi potesl imperfectionem suppositum per
abstrahi aliquis conceptus communis habere non potest, el per conse-
in quid de eis, multo fortius potesl quens non potesl sic intrinsece ter-
abstrahi conceptus entis dictus in minari, sed requiril suppositum ex-
quid, \deo dicoquod debet sic intelligi, trinsecum, sicul natura accidentis
quod entitas realis pro vera re, cui requiril suppositura substantiae, ad
 278 QIODLIBET.

quod ultimate ejus dependentia ter- denlisesl per se ad singularem su Jj- ^ e 41h
minatur tanquam ad suum supposi : stantiam,non autem ad supposilum, et '•'

tum, hoc per accidens, quia

et ut suppositum, scilicet quanlum ad
suppositum per se habere non potest. illud quod supposilum addit ultra
Tali aulern supposito per aecidens ralionem singularis, quia illud non
non est nalura per se idem, quia videtur esse nisi negatio ; negalio
natura et tale suppositum sunlalte- autem non est ralio terminandi ali-
rius generis, sed est ibi aliqua unio quam dependentiam.
supplens, ut possibile vicem
est, Confirmatur, quia natura singu-
AceiJeos identitatis
habet sup-
;
illa est actualis depen- larisassumpta a Verbo eodem modo
po?itum dentia naturae, et ex parte suppo- terminat dependentiam accidentis,
per acci-
dens. siti actualis sustentatio naturee, vel sicut terminaret, si non essetassum-
terminatio dependentiae ejus, sic pta ; sed assumpla non habet ralio-
quod illam naturam dependere ad nem propriam suppositi ; igilurquan-
illud suppositum est ipsam eommu- do non est assumpta ralio suppo-
nicari ipsi lanquam suo supposito, siti, non est ratio per se terminandi.
sicut potest habere suppositum, Nec potest dici, quod quando est
quia non potest per se habere sup- assumpta dependenlia accidentis,
positum, sicut substantia, sed tan- quod sibi inhaeret, terminatur ad
tum per accidens. Gonsequentia personam assumentem, quia de-
principalis patet, quia cum suppo- pendentia accidentis est inhaerere ;

situm sit per se aliquid incommuni- accidens autem naturae assumptee

cabile, depcndentia naturee ul non inhaeret personae assumenti.
communicabiiis ad suppositum erit Ad primum dici potest, quod suf-
per se ad incommunicabile, et ita ficit lioc habere, quod non sit repu-

cum persona divina sit verissime gnantia a parte incommunicabilis,

Sola per-incommunicabilis, imo sit sola quod terminus alicujus depen-
sit
sonadiviDa
JDcommu- per aliquod posilivum incommuni- dentiae. An autem aliqua nalura alia
nicabilis.
cabilis, ut dicetur in tertio articulo, ab illa, quee est propria ipsius in-
non repugnabit sibi ex parte sui ter- cominunicabilis, possit dependere
minare dependentiam naluree, ut ad ipsum incommunicabile, de hoc
communicabilis, tanquam supposi- in sequenti articulo. Quod autem
tum ejus, non per se, vel intrinse- tangitur, quod incommunicabile
cum, sed tantum extrinsecum, et terminans dependentiam naturae ex-
allerius naluree. trinsecee oportet esse informabile a
12. Diceretur (b) quod nulla natura tali nalura, sicut substantia informa-
polest dependere ad ipsum, ul ad tur accidente dependente ad ipsairf:
suppositum extrinsecum, quia non Respondeo, quando accidens inest L3.
potest informari per accidens aliqua substantiee, sunt ibi duae habitudi- Dupiexl
natura, sicul supposilum substan- nes : Una formae ad informabile, et c i'deu«J
subslf
tiae informatur accidente, et pro illius extremum est substantia, ut tiam
taiito est suppositum per accidens receptiva lalis formae, et ut polentia-
nalurae accidentis. lis, saltem potentialilale secundum
Praeterea, quod dependenlfa acci- quid. Alia esl habitudo accidentis, ut
 QILESTIO XIX. 279

dependentis ad substantiam, ul ad tanquam formam sive principium

quam dependet, el illius extremum quo essendi, et tale esl suppositum.
esl substantia, ul essentialiter prior Licel igitur accidentis dependentia
;idente naturaliter posteriori. Pri- terminetur aliqualiter ad substan-
ma habitudo non potestesse alicujus tiam singularem, tamen uon est ul-
naturae ad Verbum, quia illa requi- tima terminatio, nisi ad singula-
rerelimperfectionem in Verbo, quia rem, incommunicabile,
ul quia Dependen-

aliquam potentialitatem. Secunda dependentia, quee esl in communi- dentis ui-

potest esse, quia lila

•
ii
non
•

requirit in
•. • •
11 i

can, nnii videtur nabere statum

, ,
timate est
aupposi-

Verbo, nisi perse prioritatem, quae nisi ad cominunicabile, quia si est

non repugnat sibi respectu cujus- dependentia ad singularem commu-
eumque naturae creatae. Hic patet nicabilem, cum illa sit ratio essendi
illud dictum Deus est, respectucu- : eicui communicatur, nonest depen-
jus omnis substantia creata est quasi dentia adhuc terminata ultimate,
accidenSj quia elsi habitudinem ac- nisi ad illud cui communicabile
cidentis ail substantiam, quae cst communicatur.
fbrmae secundum quid ad informa- Nec tamen quod com-
intelligo (d) n.
bile,non possil substantia creata municabile terminans dependeatad
habere respectu Dei, tamen habitu- incommunicabile, ct propter lioc
dinem naturae communicabilis ex- communicabile non ultimate termi-
trinsece, et posterioris, potest ha- nal, sed illudad quod ipsum depen-
bere respectu personae divinae, det, quia non est verum substan-
qualem habitudinem habet eliam tiam singularem communicabilem
oatura accidentis respectu suppositi dependere ad suppositum substan-
substanliae. tiae, sed est ibi vera identitas sin-
Dtia Adsecundum (c)potest dici quod gularis communicabilis et suppositi,
:"!"
substantia singularis esl incommu- sed pro quanto quod dependet ad
1

TCfMie,
"
nicabilis proul incommunicabile op- singulare communicabile ultimate,

micab- l"" "

1 universali, quod est com-
' 1 1
'

dependetad incommunicabile, quia

municabile pluribus, sed non *prout
' '
communicabile est alicui incommu-
fortua.
incommunicabile excludil omnem nicabili ratio essendi, et qnod de-
communicabilitatem tam communis pendel ad illud quod <
i
sl alicui ratio
(jnain foruicp, ei hoc tam forrnaB par- essendi, dependet ulterius ad illud
tialis, quaB dicitur communicari ma- cui ipsum esl ratio essendi; incom-
teriaa informatae, quam formae tota- municabile autem non sic esl ratio
lis, puia quidditatis, vel naturae, essendi alicui, et ideo quod depen-
quae dicilur communicari eupposito del ad ipsum non oportet ulterius
parlicipanti inquBun,incommu- ;
sic, dependere ad aliquid quasi habens
nicabile non convenit omni singu- esseyer ipsum. Non igitur ultimate
lari, sed solum illi, quod non esl terminatur dependentia accidentis,
alirni forma altero duorum modo- ul communicabilis, nisi ad supposi-
ruin, et tale est illud quod esl ulti- lum substantiae, ul incommunicabi-
matum habens formam, vel ena per liter subsistens sustenlans ipsum,
el

formam, ita quod nihiJ habet ifismn el esl ista adaliquid extra totum ge-
 280 QUODLIBET.

ntis dependenticE talis quse est in (g) Ad confirmationcm possel aj c

communicari, quiaestad incommu- dici, quod accidens naturae assum- exiiicr

nicabilc. ptae, etc.

Et cum arguilur (c) quod ratio

suppositi ultra substantiam singula-
rem non addit nisi negationem. COMMKNTARIUS.
Prius est Respondeo si hoc verum sit, ta-
liomo non
irrationalis men illa negatio prius convenit (a) De secundo, potest propositum sic 1G
qnam
m I b 11 s substantise singulari, quam termi- declarari. Hic Doctor adducit aliam
nare dependentiam accidentis, nec rationem, qua probat quod non re-

estinconveniens aliquam negatio- pugnat Verbo divino posse termi-

nem imperfectionis prius convenire nare dependentiam naturae humanse
alicui, quam aliquod posterius de- in unitate personae, et arguit sic :

pendere ad ipsum, sicut prius con- Aliqua est in entibus dependentia na-
venit homini non esse irrationale turm communicabilis. Antecedens pa-
quatn esse album, quia negalio illa tet de quacumque natura communi-
statim sequitur affirmationem, quae cabili supposito, sive per se, sive per
includitur in> ratione hominis, accidens, nam substantia qua?cum-
etiamsi nunquam tale accidens que, loquendo de substantia per se,

competeret, vel competere posset nata est habere proprium supposi-

homini. tum, et sic, ita quod inter naturam
Et cum dicitur, (f) negatio non est et suppositum proprium est realis
ratio terminandi. identitas, et per consequens talis na-
Ultimate Respondeo, ultimate terminare tura non dicitur per se dependere ad
terminare
duo dicit. duo dicit, scilicet terminare, et sic proprium suppositum, quia dependen-
terminare, quod nihil ulterius termi- tia realis semper est inter distincta

net. Ralio igitur terminandi est ali- realiter. Nota tamen quod accipiendo Not?

quod posilivum, sed ratio istius, suppositum proprire naturse in crea-

quod terminatio sit ultimata, est illa turis pro ultima ratione, et comple-
negatio, quia scilicet terminans non tiva suppositi quee dicit tantum ne-
est communicabile. Si enim esset gationem, ut patet a Doctore in
communicabile, tunc adhuc ulterius primo,d. 2.part. 2. g. 1. et in ter/io, d.

terminaret dependenliain illud, cui 1. q. 1. et in prsesenli q. talis negatio

ipsumcommunicaretur. Exemplum non potest realiter identificari natu-
:

Si accidens dependerel ad aliud ac- ra\ Debetergo sic intelligi, quod sup-
cidens, sicut secundum aliquos, co- positum proprium naturee, id est,
lor ad superficiein, ejus dependen- quod natura pcrfecte singulari^, ad
tia nnn ullimate terminaretur ad quam immediate concomitatur ne-
superficiem, sed ad illud cui super- gatio ad communicari alteri ruppo-
ficies cst forma ct esto, quod non
; sito, in eodem instanti quo actu cst

dependeretadillud, cujus est forma, .singularis, alteri supposito non com-

sed tantummodo esset sibi ralio es- municalur, est idem realiter naturee
sendi,adhucultimatadependentiaes- absoluta?, ita quod natura humana,
set ad illud cui superficies estforma. si aclu non est communicata alteri
 QU ESTIO XIX. 281

supposito, dicitur oomplete et ulti- supposito extrinseco non minus rea-

mate suppositum propter uegationem liter dependet ad illud, el si tale sup-

dependentiae actualis ad aliud suppo- positum extrinsecum terminat in ra-

situm, qu& immediate concomitatur, tione suppositi dependentiam naturae

et D83C, scilicet natura humana ra- communicabilis, ut communicabilis,

tione talis tueeeeitatis, ad quam nata multo fortius suppositum divinum
est coneomitari talis negatio, realiter poterit terminare dependentiam na-
identilieatur natura^ humana?, ut est turaehumanae communicabilis. Patet,
probatum a Doctore in secundo, d. 3. quia solum suppositum divinum ne-
q. 1. et 6. et vide]qui- ibi exposui. cessario est ineommunicabile, quia
De hoc etiam vide qua? exposui si/per est suppositum per aliquam enlita-
tertio, d. 1. q. 1. talis ergo natura tem positivam, quge necessario sibi
communicabilis proprio supposito non inest per quam est necessario incom-
dependet realiter ad illud propter rea- municabile, ut patebit in tertio ar-
lem identitatem. Sed si talis natura ticulo, et etiam patet in tertio, d. L. q.

nata habere proprium suppositum 1. et qua ibi exposui. Sed sup-

vide i

communicatur supposito alterius na- positum creatum dicitur ultimate sup-

turae, sive e.xtrinseco, realiter depen- positum per aliquam negationem,
det ab illo, sicut communicabile rea- scilicet per negationem actualis de-
liter dependet ad illud cui commu- pendentise, quae sibi non inest ne-
nicatur ;
patet, quia ex quo tale cessario, ut exposui super tertio, d.

communicabile non intelligitur per prima, q. prima, et ideo suppositum

se stare, sed alteri communicari, creatum non est necessario incom-
statim sequitur quod vere dependet municabile. Cum ergo suppositum
ad illud, cui communicatur, quia sci- creatum per divinam potentiam pos-
licet communicatur supposito extrin- sit terminare dependentiam alterius
seco ; et hcec est probatio consequen- naturse in ratione suppositi, nam na-
tise, quae dependet ex illo antecedente, tura lapidis posset vere suppositari in
• \ hoc, quia si natura non nata ha- nliquo supposito, putn naturae humn-
bere proprium suppositum, id esl, nae, ut pntet n Doctore in tertio, d. 1.

non nata hnbere nliquod singulnre multo fortius suppositum nntura; di-

ejusdem naturae ad quod immediate vinnD poterit in rntione suppositi ter-

eoncomitntur negntio nd communi- minnre dependentinm nntura? com*
cari nlteri, quia actu per se existit, municabilis, pula natura? humanae ;

sieut naturaqua nullo accidentis, 1

et sic patet istn secundn rntio.

modo nata est habere proprium sup- b) Diceretur. Ilic Doctor instal con- 17.

positum, quia tamen nata est habere tra istam seeundam rationem, dua-
per accidcns suppositum substantiae, bus rationibus, et una confirmatione.
Iniplex ha-
quia reatiter communicatur illi, se- Ad primum respondet quod acci-
oc-
l)itllilo

dentis ad subjectum duplexhabi- nd

ciilentia
quitur quod dependet ad illud, sicut est
Bubjectam.
omunicabile ad aliquod incommu- tudo : Dna ut formae ad informabile,
nicabile ; ergo natura communica- et sic dicit imperfectionem in sub-
bilis nata per se habere proprium jecto, quia potentiam receptivam.
suppositum, si ar*tu communicetur Alia est habitudo, quae esl dependen-
 282 QUODLIBET.
tiae accidentis ad subjectum, et talis positivum suppositi creati est a sub-
habitudo tantum prajexigit priorita- stantia singularis, ut supra patuit,)
tem essentialem in subjecto, et hoc sequitur quod non poterit ultimate
non est imperfectionis in subjecto. terminare dependentiam accidentis,
Hoc secundo modo natura humana cum sit etiam communicabilis, et
dependet ad Verbum, et quantum quasi dependens ad suppositum pro-
ad hcc est bene similitudo naturae ad prium, licet non proprie dependens,
Verbum, sicut accidentis ad subjec- ut supra dixi ; cum ergo suppositum
tum, et hoc clarius patuit in tertio, sit simpliciter independens ad aliud,
d. 1. q. 1. sive simpliciter incommunicabile, so-
(c) Ad secundum, Doctor primo prse- lum illud ultimate terminabit depen-
mittit, quid sit substantia, quee di- dentiam accidentis.
citur suppositum ; talis enim est sim- (d) Nec tamcn intelligo, quod commu-
pliciter incommunicabilis et ut quo nkabile terminans dependeat ad incom-
et ut quod, sicut prolixius exposui municabite.
super d. 2. part. secunda q. prima Nota plura in ista littera : Primo in
primi, sive talis substantia, ut sup- hoc quod dicit quod substantiee singu-
positum dicit negationem duplicis laris et suppositi est vera identitas
dependentiae ad aliud suppositum, reaiis, suppositum non debet intelligi
scilicet actualis et aptitudinalis, ut pro illa negatione actuali ad aliud
clare expositum est in tertio d. prima suppositum, quia illa potestnon ines-
q. 1. se, et patet de facto in natura huma-
Deinde Doctor dicit quod licet de- na singulari suppositatain Verbo, quee
pendentia accidentis aliqualiter ter- actu dependet ad illud, et per conse-
minetur ad substantiam singularem, quens non est ibi negatio actualis ad
quee est communicabilis, tamen non aliud suppositum, et sic non est iden-
terminatur ultimate, nisi ad singula- titas realis. Debet ergo sic intelligi,

rem substantiam incommunicabilem, quod substantiee singularis et suppo-

quia dependentia quee est in com- siti, est vera identitas pro quanto ne-
municabili, sive qua dependens com" gatio illa non dicit aliquam realitatem
municatur non videtur habere
alteri, positivam distinctam a substantia
statum, nisi ad incommunicabile, id singulari. Vel pro tanto dicitur vera
est, quod talis dependentia non ulti- identitas, quia singularis substantia
mate terminatur nisi ad incommuni- non suppositata actu in alio supposito

ad sin-
cabile, quia si est dependentia necessario est in se suppositata, ut pa-
gularem substajitiam communicabilem, tuit in tertio, d. 1.

cum illa sit ratio essendi ei, cui com- Nota secundo, quod ratio suppositi
municatur, non cst dependentia adhuc ullimata non est aliquo modo ratio es-
lerminata ad ultimate, nisi ad illud sendi alicui, cum sit pura negatio, et

cui communicabile communicalur. Vult posito etiam quod diceret entitatem

dicere, quod ex quo singularis sub- positivam, adhuc non est ratio essendi
stantia suo modo intelligitur commu- simpliciter, sed tantum ratio essendi
nicari proprio supposito, (patet, quia tale, scilicet essendi suppositum, quia
est ratio essendi illi, quia totum esse suppositum habet ultimate esse positi-
 QUjESTIO XIX. 283

vnm suppositabile per talem entitatem hoc in tertio dist. prima quxst. prima,
positivam, sicut eliam suppositum ul- et judioio meo possel etiam sustineri
timate constitutum per negationem quod esset entitas positiva, de qua
babet esse suppositabile negativum vide qua3 exposui super tertio disl. pri-

per negationem additam. maquxst. prima), quia tamen lalis ne-

Nota quod terminans depen-
tertio, gatio immediatius inest substantiae

dentiam alicujus, si tale terminans est singulari, quam dependentia acci-

communicabile, et dicitur commuui- dentis terminetur ad substantiam sin-

carialicui, cui est ratio essendi sim- gularem, ideo dependentia accidentis
pliciter,non ultimate terminat de- ultimate terminatur ad substantiam
pendentiam, sed illud cuicommunica- singularem actu incommunicabilem
tur, et per consequens substantia per talem negationem, et ideo suppo-
singularisquamvis terminet depen- situm substantia? ultimate terminat
dentiam accidentis, non tamen ulti- dependentiam accidentis. Et quod di-
mate lerminat, quia communicatur cit de negatione imperfectionis, hoc
suo modo proprio supposito, cui est dicit propter affirmationem opposi-
ratio essendi, quia tale suppositum tam.
non habet aliquod esse simpliciter po- (f) Et cum dicitur, negatio nonestra-
sitivum, nisi substantiam singularem tio terminandi dependentiam acciden-
quam includit, ideo a se suppositum tis. Respondet, quod ultimate termi-
ultimate terminat dependentiam acci- nare dicit duo, scilicet terminare
dentis. Si etiam substantia singularis absolute, et terminare sic, quod ni-

posset dependere ad suppositum, talis hil ulterius terminat, ratio ergo ter-

subslantia non ultimate terminaret, minandi absolute est aliquod positi-

quia ad aliud dependeret, ct hoc esset vum, quia scilicet substantia singu-
una ratio, quia non ultimate termina- laris, sed ratio terminandi sic, scili-

ret. Kst alia ratio supradicta, quia po- cet ut terminatio sit ultimata, est illa
sito quod nullo modo dependeat ad negatio.
suppositum, quia tamen communica- Ad confirmationem iltam,etc. Hic

...
(g)
tur, illinon ultimate torminat, sed tan- Doctor aliter non respondet ad conlir- Accidens
. . duo dicit.
tum communicatur.
lllud cui mationem, tamen responsio patet ex
Nota etiam quod dependentia ulti- supradictis, quia accidens duo dicit
mata terminatur ad illud extra totum respectu subjecti, scilicet habitudinem
genus accidentis, quia tantum termi- form.e ad subjcctum informabile, et
natur ad suppositum substantite, et talis habitudo dicit inhoprentiam ac-
sic patct ista littera. cidentis ad subjectum ; alia est habi-
(e) Et cum arguitur, quod ratio sup- tudo accidentis, ut dependcntis ad
positi ultra substantiam singuiarem non substantiam. Secundo modo Verbum,
addit nisi negationem, modo negatio ut suppositum naturae humanae, ter-
non terminat dependentiam acciden- minat dependentiam accidentis, sed
tis, respondet Doctor dieons, si ho >>- non primo rnodo, quia non informa-
rum sit, id est, posito quod ratio ulli- tur aliquoaccidente.
mata suppositi sit negatio (hic dubi-
tative loquitur, licet expresse teneat
 284 QUODLIBET.

Preeterea, si proprietas personalis q U3

conlineret virtualiter omnes entila-
SCHOLIUM.
tescreatas, videtur quod possel esse
Adducit duas rationes D. Thom. pto con- ratio formalis crcandi creaturas, cu-
clusionc Prima, quia personalitas
hujus art.
jus oppositum dictum est in quadam
divina continet eminenter omnem perfectionem
suppositi creati. Secunda, quia quaelibet natura
alia qiiccstione.
creata est in potenlia obedientiali ad personam Secunda etiam ratio videtur defi- Q"«
i- i-
Pot I
divinam. Has i •
rejicit Doctor, quia personalilas obodientialis obeit
cere, quia notentia
divina continet eminenter personas creatas 1
creaturas
'

respictt
. .. ....
omnipotenliam
lialij*

communis tribus et P icit|

rationc essentiac, quae est ;
po
potentia obedientialis ndn rcspicit personalita- creatoris, ei illa est communis igi- ;

tem, sed omnipotentiam, quae eiiam est com- per quam Filius
T
c tur illa sustentatio,
munis tribus^de quo latius agit 3. d. l. q. i. n.
per omnipotentiam sustentat nalu-
4. Objicil primo contra conclus. quia essentia,

quae idern ^est omnino in re proprietati, non ram istam, est communis tribus ;

terminat ; ergo nec proprietas. Respondet, ar- illa autem sustentalio, quae est per-
gumentum urgere negantes distinctionem for-
non
sonae unitae, est propria Filio ;
malem a parte rei inter essentiam et proprie-
tates ; et idem docet 3. d. i. q. i. n. 17. Objicit
igitur per hoc quod est naturam
secundo, quia ad tantum dependet
relativum esse in potentia obedientiali per-
correlalivum, naturam assumptam
respondet
sonae concluditur ipsam posse natu-
dependcre ad Verbum, ut ad subsistens incom-
municabile, non sub ratione relativi.
ram sustentare hypostatice, vel sup-
positive, sed tantum posse susten-
15. Tertio (h) secundum aliquos de- tare causaliter, scilicet effective.
Varr. 1. 3. elaratur propositum sic : Persona Contra conclusionem istius (i)
l.D.Thom.
in 3. Sent. divina eminenter continet perfectio- arliculi arguitur primo, quia unio
d. 1. q. 9.
nem omnis suppositi causati ;
igitur realis habet terminum realem ;
quaa
potest supplere vicem cujuscumque igitur sunt simpliciter idein in re,
in suslentando illam naturam, sunt idem in terminando talem
quam posset tale suppositum susten- unionem proprietas et essentia sunt
;

tare. simpliciter idem in re igitur picut ;

Praeterea, quaelibet nalura creata unum terminat, sic et reliquum ter-

est in potentia ohedientiali respectu minabit.

personae divinee ;
igitur persona Item, ad relativum ut relalivum
divina potest sustentare quamcum- non dependet aliud a suo correla-
que. tivo igilur ad Verbum, ut Ver-
;

Persona- Prima ratio videtur deficere, quia bum, non depcndet nalura humana,
litasdivina
non con- etsi persona divina ratione essentiae quia solus Pater est correlativum.
tinet vir-
tualiter contineat virlualiler quamcumque Ad nrimum dicondum, quod for- f.°[.
omnemen-
titatem enlitatem creatam, tamen non vide- malis distinctio relalionis ab essonlia n«c«|
creatam.
utpea
tur virtualiter conlinere ratione pro- sufficitad hoo nuocl propnetas pos- uiasi

prietatis personalis aliquam enlita- set dici iormahs lerminus unionis esac|

tem creatam, quia pari ratione realis, et non essenlia ; tamon ralio
continerct quafnlibet, et ita pro- vidolur officax contra pononlos iden-
prielas personalis csset formaliter titalcm roalem, et formalom essen-
infinila, cujus oppositum ostensum tia?, et propriolalis constituontis
est in quaestione de hoc mota. personam.
 Ql 1STI0 XIX. 28.'5

irahu- Ad secundum dici potesl uno Respondet, quod distinguuntur fop- in UD0 in-
I I * l 1*1 . * . vi.l ii

negando antecedens, nam

. I i i

d iinnlo maliter, utesl probntum in primo, d. ,'!',! !,',','

I

" aliutl esl dependere ad relativum ul parte 2. q.

2. non dicat as- XJoaiu'
1. licet ibi
-

iinuiii-
correlativum, et dependere ad ip- sertive,quod distinguuntur formaliter, lale8 -

ibil'-.
sum \ erbum relativum. Nam licel sed quod sunt uou idem Formaliter,
natura humana assumpta
Verbo a tamen rationes illae ita videntur con-
di\ ino dependeal ad ipsum tanquam cludere de distinctione formali, sicut
;ni Verbum, non tamen dependel ad de non identitate formali, ut patet in-
ipsum lanquam correlativum, Aliter tuenti hanc tamen distiuctionem
;

potesl dici, quod natura assumpta formalem expresse asserit in eodem

dependel ad Verbum, sed non pro- primo,f/. 8. q. penult. respondendo ad
prie ut ad relativum, sed ul ad in- quoddam argumentum. Sed in pro-
mmunicabile subsistens, el sic posito talis distinctio formalis proprie-
d ganda esl consequentia. tatis et essentiae sufficit ad hoc ut
unum sit formaliter ralio terminandi
talem dependentiam et non aliud.
COMMENTARIUS. Realiter tamen loquendo, proprietas
non est realiter ratio terminandi quin
(h) Tertio secundum aliquos declara- et essentia, cum sint penitus eadem
turpropositum. Ilic Doctor recitat duas res realiter, scd non eadem res for-
rationes pro ista positione, scilicet maliter, et quomodo in eadem reali-
quod non repugnet Yerbo terminare ter possint esse plures formalitates,
dependentiam naturae humanae, qua- vide Doctorem in primo, d. 8. q.
rum prima est Varronis /. 3. d. 3. q. i. penult. et qua? ibi notavi.
qnia scilicet persona divina eminenter Et addit Doctor, quod liaec ratio
itinet perfectionem omnis supposi- videtur efficax contra ponentes iden-
ti causati, etc.Secunda est Thoma^ lib. titatem realem etformalem essentiee,
3.. script. d. 1. q. quia scilicet quaeli- et proprielatis, sed quod tantum ra-
bet natura creata est in potentia obe- tione distinguantur, quia unio reaiis
dieutiali respectu personae divinae; est ad terminum realem. Tamen te-

ergo, etc. Sed quia istae rationes cum nendo etiam quod tantum ratione dis-
suis improbationibus patent in littera, tinguantur, posset responderi ad ratio-
et multo clarius prolixius /. '2. d. i. q. nem per fallaciam amphihologiae, ut
1. et vide quae ibi clare exposui, ideo dicit Doctor in 3. d. 1. q. 1. et quo-
hic aliter non expono. modo hoc, vide quae ibi exposui.
(i) Contra conclusionem istius articu- Secundo arguitur conlra conclusio- 21.
li. Ilii- Doctor arguit, probando quod nem, quia ad relativum, ut relati-
Verbum non possil terminare depen- vum, non dependet aliud a suo coriv-
driitiam naturae humanae, quia tunc lativo; igitur ad Verbum
Verbum, ui
•eturquod essentiadivina imme- non dependet natura humana. Patet,
diate terminaret, quia proprietas Ver- quia solus Pater in divinis esl corre-

bi, el essentia divina Bunt simpliciter lativum Verbi.

idem ; ergo si uuum terminat, <
i
t re- Respondet Doctor primo, negando
liquum. antecedens, quia aliud est dependere
 1

286 QUODLIBET.

relativum, ut correlativum, et nalis dependentiae constituunt personam crea-

ad
tam, de quo 3. d. i. q. i. n. 10.
aliud est dependere ad ipsum relati-

vum, non ut correlativum, quia bene

primo modo solus Pater est correlati- De tertio (k) articulo certum est 1'

vum Filii, et si hoc modo natura hu- juxtaDamasccnum cap. 57. quod Lib
al

mana dependeret ad Yerbum ut corre- Verbum assumpsit naluram in ato-

lativum, ipsa natura humana esset ino, hoc est, singularem, et tamen
Verbi correlativum ;
sed bene secundo non habentem personalitatem pro-
modo, quia ut sic, dependet ad Ver- priam, quia illa non posset stare
bum, quod est relativum, sed tantum cum assumptione in unitate per-
correlativum respectu Patris. Secundo sonae Verbi. Si autem propria sin-
respondet quod natura assumpta de- gularitas naturce personalis esset
pendet ad Verbum, sed non proprie formaliter propria personalitas ejus,
ut ad relativum, sed ut ad incommu- non possel illa esse sine ista.
nicabile subsistens, et sic neganda Propter quod oportet videre, quo
est consequentia, scilicet, igitur ad formaliter et completive natura
Verbum Verbum, non dependet
ut creata sit personata in seipsa, ut ex
natura humana, quia non intelligitur hoc pateat, si potest ipsa carere
dependere ad Verbum, ut correlati- propria personalitate, et personari,
vum, sive ut est relativum, sed de- etiam personalitate extrinseca.
pendet ad Verbum ut est prsecise sup- Est autem dubium, an personali-
positum, sive incommunicabile sub- tas propria sit formaliter per aliquid
sistens. positivum ; quod sic,
et videtur
quia negatio non est primo incom-
municabilis, negatio enim quantum
SGHOLIUM.
est cle se, posset cuicumque compe-
Adducuntur tres rationes, et una confirmatio tere ;tantummodo igitur est in-
suadentes personam crealam eonstilui per communicabilis propter incornmu-
positivum. Pro alfera parle adducit Damasc. et
nicabililatem positivi, ad quod ipsa
duas rationes. Prima, omnis natura creata est
in potentia obedientiali ad dcpendendum a per- consequilur, et ita primum incom-
sona divina ; ergo non personatur per posili- municabile est positivum proprie-
;

vum, vel illud erit iterum personabile. Secun-

tas personalis est primo incommu-
da, si dimitteretur natura assumpta, careret
illo posilivo, vel oporteret aliquid sibi dari de nicabilis, quia est ratio formalis
novo quod repugnat, quia non essct accidens, constituendi incommunicabile, sci-
nec maleria, nec forma, ncc substantia compo- licet personam.
sila. Has rationes adducit 3. d. i. q. i. arl. 3.
et alias duas, una quod modo natura assumpta
Proeterea, negatio non est primo
careret entitate humana, quam alii homines propria alicui enti, sed tantum prop-
habent altera, quod natura intellectualis pos-
;
ter hoc, quod sequitur aliquam af-
set actu exislere, et non esse personata. Tenet
firmationem propriam proprietas
ergo personam creatam tantum addere negatio- ;

nes naturae, de quo lalius 3. dist. i. num. 10. autem personalis est primo propria
et 11. et d. 5. q. 2. a. 4. Sequuntur Occham 3. illi cujus est ; igitur, etc.
d. i. q. i. Bassol. q. I. art. i. Mayr. q. 11. Henr.
PraMerea, quod exeludit imper-
quodl. 5. q. 8. et omnes Scotisla?. Expiicat
oplime et clare tres negationes communicabili- fectionem, ipsum est perfectum, vel
tatis, quarum duae, scilicet actualis et aptiludi- sallem aliquod positivum nunc ;
 QUiESTIO XIX. 281

autem dependere ad personam ex- vel illa manerel non personata,

trinsecam est imperfectionis ; igitur quod videtur inconveniens, vel

personalitas propria, quae excludit oporteret quod daretur sibi de novo

formaliter illam dependentiam, est aliqua alia entitas, quae etiam habe-

aliquid positivura. IV| personalitatem creatam sedhoc

;

Confirmatur, propter hoc cnim est impossibile. Illa enim non pos-
ponitur, quod singularitas naturae set esse entitas accidentalis, quia

esl per aliquid positivum, quia accidens non est ratio formalis per-
excludit imperfectionem, quae est sonandi substantiam, nec posset
esse aliqua entitas substantialis,
dividi;unde singulare dicitur indi-
viduum, lioc est, in plura indivisi- quia nec materia, nec forma, nec
bile : a simili iu proposito, personari substantia composita, quiaquaecum-
inseexcludit dependere ad perso- que talis, si daretur, non maneret
nam extrinsecam. natura eadem, quae prius, quia ha-
|. Sed contra, Damascenus c. 55. beret aliam materiam, vel formam,
.c.8. Nihil cnim corum, quae plantavit in vel entitalem substantiae compo-
nostra natura Deus, Verbum a prin- Sltffi -

cipio plasmans non defecit, sed om- P°test igitur dici, quod nostra 19.
e
niaassumpsit ; lotus enim toti uni- natura est personata personalitate cr£a ™™n
tus est mi/ti, ut lotum toti tribuat ;
creata, nonaliquo positivo tanquam JgJjJJPjj;

quod est inassumptibile est incura- ratione formali, quia ultra singulan-d. l. q. i.

bile. Vult dicere igitur, quod quae- tatem non invenitur aliqua entitas
cumque entitas positiva in nostra positiva, qua singulare completive

aatura est unita Verbo. sit incommunicabile, sed tantum

quod hoc sit possibile de qua-
El
singularitati superadditur negatio

cumque, probatur ratione, quia communicabilitatis, sive dependen-

quascumque natura est simpliciter tiee, quee est incommunicari.

in potentia obedientiali ad depen- Potest autem intelligi triplex ne- JgjJ^g:
'dendum ad personam divinam si ;
gatio communicabilitatis, sive de- "jjjgjjg;
JSnergo esset aliqua entitas positiva, pendenlia?. Sicutenim possumus pooitur.

euua intelligere dependentiam actualem

q u ia natura esset iu se personata,
dKT- illaenlitasessel assumpta a Verbo, potentialem et aptitudinalem, sic

Ift&ettunc naturain Christo esset per- possumus intelligere negationem

nala simul duplici personalitate, actus dependendi, et negationera
quodest impossibile, quia si creata, possibilitatis dependendi, el nega-

igitur per illam est formaliter in- tionern aptitudinis ad dependen-

communicabilis alteri persona?, et dum.

per consequens personaa Verbi non Prima negatio est nuda, sive

communicatur, et ita in ipso non sola.

personatur. Secunda estcum repugnantia ad

Praeterea, si aliqua entitate posi- aclum.
liva natura esset formaliter persona Tertia estcum inclinatione oppo-

creata, igitur Verbum non possel sita, sive aplitudine contraria.

deponere naturam assumptam, nisi Exemplum, primo modo superfi-

 288 QUODLIBET.

cies, si omnino,
esset sine colore mam etterliam, ita quod tertia est

essef noii alba, quia haberet solam quasi liabitualis necessario conve-
ai. habet nejralionen albedinis.
albedi lis. Secundo niens naturm, cui convenit, sive sit
Dem ejus modo,Angelus est non albus, quia personata m se, sive m persona
quod est
esse sur- sibi repugnat albedo. Tertio modo, aliena ; sed alia negalio, scilicet ac-
sum. Al.
sursumi- lapis est non sursurn, quia in lapide Lualis dependentiae, superveniens
tatem.
est negatio aptitudinis ad sursita- isti negationi, complet personalila-

tein, cum inclinatione ad non sursi- tem propriam.

tatem, sicut adsuuin oppositum.
Ad proposilum, loquendo de de-
pendentia ad hypostasim extrinse- COMMENTARIUS.
cam, et specialiter divinam, de qua
modo loquimur, sola negatio ac- (k) De tertio principali,
' qui erat de 22

tualis dependentiai non sufficit ad possibili ex parte naturee assumptae.

hoc quod aliquid dicatur in se per- Et in isto articulo qua)rit primo Doctor,

sonatum, vel persona, quia anima an persona creata ultra naturam sin-
Petri habet talem negationem, ct ta- gularem dicat aliquam entitatem po-
men non est persona. sitivam, an tantum negationem; et

Secunda negatio non invenitur in arguit primo tribus rationibus, et una

natura creata personali, quia nulli confirmatione, quod personalitas pro-

polest omnino repugnare depen- pria dicit formaliter aliquod positi-

dere ad personam divinam ; imo vum. Deinde arguit, prubando quod

queecumque entitas posiliva in tali non dicat positivum duabus rationi-
nalura est in potentia obedientiali bus;et deinde respondendo declarat
ad dependendum ad ipsam, et per quomodo persona dicit negationem
consequens illa negatio non consti- duplicis dependentiae, scilicet actualis

tuit personam creatam. et aptitudinalis, quee omnia non tan-

Negatioap- non sufficit,
Tertia etiam negatio tum sunt clara hic in littera, sed spe-
titudinalis
depeuden -
quia illam habet natura assumpta ;
cialiter notavi, et exposui super dis-
I ( a
ipsa eniin, cumsit ejusdem rationis tinct. 1. qusest. 1. tcrtii. Et vide ibi
c?t P erso

cum mea nalura, habet aptitudinem mullas difficultates, et multa nota-

ejusdem rationis, et ita habet apti- bilia.

tudinem ad subsistendum in se, el

non habet aptitudinem ad depen-
dendum ad personam extrinsecam,
nec est inconveniens possibilitatem
esse sine aplitudine, qilia ad fomias
supernaturales et
;
SCHOLIUM.
Ad argumer.ta suadentia personum creatam
conslitui per positivum, adducta n. 17. Ad pri-
mum,explicat pulcherrime, communicari vel
si sit potentia dependere simpliciter tantum repugnare perso-

nae ralione. positivi, cni id primo ropugnat, et

aliqua in susceplivo, non tamen
ropugnal solummodo persouae divina? et
sic ;

proprie aptitudo, quia illa non est quia dependere natura creala? repugnat, non
formam naturaliter simpliciter, sed secundum quid, quatenus est,
proprie nisi ad
scilicet sub negatione, talis enlitas posiliva in-
Duse nega- ijcricctivain.
J
Ad pc rsonali latein igi-
communicabilis non requirilur. Per hi^c patal
lioues fa- .

ciuut per- tur propnam sive creatam, oportet ad secundum, quia ostensum est negationem
sonam.
eoncurrere duas negationcs, pri- dependentiao simpliciter non compelere nalurae
 QILESTIO XIX, 289

creatae personatce, sic non repugnat ci simpli- dem dependere, ol ideo sola persona
citer communicabilitas, sed sicut inha?rere
divina habet propriam personalita-
repugnat aceidenti separato, manente scilicet

separatione, non eimplicitur. Ad tertium, non tem completam natura vero creata
;

respondet, sed responderi potest, suflicere ut personata in se, non habet, quia
id, quol excludit impcrfectioncm, dicU perfec.
non habet repugnantiam ad posse
tionem fundamentaliter, quod convenit perso-
Ad conlirmationem etiam non res-
dependere, sed tanlum ad actu
n;e creata?.
pondet hic, sed 3. d. i. q. i. n. 17. et 2. d. 3. q. dependere, et hoc secundum quid,
2. individnalitatem esse positivam, quia ratione scilicetdum sibi inest negatio de-
ejus simpliciter repugnat dividi. Quod variis
pendentiae actualis.
exemplis explicai, 2. d. 3. q. 2. n. 2. at non
repuguat simpliciter naturae personatae assumi,
Ad formam igitur personae ralio-
ut saipius dictum cst, et ideo non est paritas. nis, dico quod incommijnicabile
simpliciter, quod scilicet importat
Ad illa igitur (1), quae probant repugnantiam ad posse dependere,
endere quod persi malitas propria est forma- non convenit pnmo negationi sivc
p aliquid positivum, ad alicui ratione negationis
f non
lilor P er ; nec tulis
,uz,,at
oiuuia una responsio,
siiuul est incommunicabilitas est in creatura
Ui u,n
y
indum
ouod nulli simpliciter repugnat
l r o esse
l
etiam in se personata, sed tantum
w sic. communicabile nec tanquam com- incommunicabililas secundurn quid,
municabile. dependere, nisi sibi sit scilicet repugnanlia ad communi-

proprium aliquod positi-

simpliciter cari, et hoc stante illa negatione
vum, quod sit ralio repugnantiae dependenliae actualis. Ista autem
communicabilitatis et dependentia3 ; incommunicabilitas secundum quid
tamen communicari dependere et non requirit entitatem positivam
potest secunduni quid repugnare simpliciter incommunicabilem, sed
alicui per solam negationem, quia tanlum entitatem positivam recepli-
dum negalio illa inest, affirmatio vam negalionis dependentiae actua-
non polest inesse. Sed non propter lis, sed incommunicabililas sirnpli-
hoc est simpliciter impossibile affir- citer, si alicui negationi conveniat,
malionem inesse, nisi illud cui lalis hoc non est, nisi quia illa consequi-
negatio mest, esset necessana ratio, turentitalem positivam simpliciter
quod talis negatio consequerelur, et incommunicabilem.
tunc negatio esset simpliciter pro- Per idem ad aliam majorem de
pria, alias non esset nisi secundum dependentia, concedo quod si alicui
quid propria. Simili enim modo repugnat posse dependere, hoc est
propria estalicui ncgatio, sicut ipsi propter aliquam perfectionem, vel
inra repuffnat
r c opposita affirmatio,
i »
sola rationem positivam, sed illa repu-
lOData i

lm ha- persona divina habet incommunica- gnanlia non est in crealura, sed
epu
itfam bililatem primo modo, quia entita- sola negalio dependentiae aclua-
Nilii p;

i quo- tem aliquam inlrinsecam simplici- I is,

n esl
fiega . ter propriam, per quam sibi repu- Exemplum, accidenti separato Accideuii
ne.
gnal posse communicari nalura ; non simpliciter repugnal inhaerere, Kpugut
autem creata, licet in se subsistat, velposse inhaerer6, sed secunduin s ^!!u,inni
,lui u
ii' lamen aliquid habet intrinse-
• ii quid dici posset ei repugnare inhae- '

cum,perquod impossihile sil cam- rere, pro quanto, quod staute illa

Tom. XXVI. 19
 200 QUODLTBET.

separatione non potest simul stare citer et necessario, talis negatio non

cum hoc quod inhaereret. requirit aliquod positivum proprium,

Gonsimiliter ad illud dc proprio, propter quod insit. Patet, nam negatio
dico quod inconnnunicabilitas sini- albedinis ad lapidem non inest neces-

pliciter est simpliciter propria illi, sario, quia affirmatio opposita non
cui convenit sic incommunicabili- repugnat simpliciter necessario ipsi

tas ;
incommunicabilitas auteui lapidi, quia tunc lapis non posset esse
secundum quid non est ei propria, albus, talisnegatio potest dici propria

sed tantum quod soli illi convenit. non tantum secundum

simpliciter, sed
quid, quia quando lapis actu non est
albus, tunc negatio albedinis actu
GOMMENTARIUS. inest sibi, et tunc quando inesU actu,
pro illo tunc potest dici propria. Sic

23. (}) Ad illa igitnr. Ad omnes ra- dico ad propositum, quod negatio de-
tiones, quse probant quod persona pendentise actualis personse creatse ad
dicat entitatem positivam, quia nega- aliud suppositum non inest necessa-
tio non est propria alicui, nisi per rio ;
patet, quia affirmatio opposita,
aliquod positivum proprium, dicit scilicet actualis dependentia ad aliud

Notu.
Doctor quod negatio, ad dependere ad suppositum, non necessario repugnat;
aliud suppositum potest inesse alicui patet, quia natura humana singularis
simpliciter et necessario, et talis actu dependet ad suppositum divinum;
nunquam inestnisi per aliquod positi- quia ergo talis negatio dependentiae
vum, per quod affirmatio opposita ne- actualis non necessario inest, ideo
gationi repugnat, sicut dicimus quod non est propria simpliciter, sed tan-
negatio lapidis necessario inestDeo per tum secundum quid, quia quando
aliquod positivum, cui repugnat affir- actu inest, actu non dependet ad aliud
matio. Sic similiter negatio dependen- suppositum. De hoc etiam vide quse
tiae actualis ad aliud suppositum ne- notavi si/per primo d. 3. q. prima, et

cessario convenit personae divinse, et snper tertio, d. 1. qiuvst. 1.

hoe per aliquod positivum, cui sim-

pliciter repugnat affirmatio opposita
SCHOLIUM.
negationi; dependere enim ad aliud
simpliciter et necessario Tres raliones satis forles, si fides non obsta-
suppositum
ret, contra possibilitaiem Incarnalionis ex parle
repugnat personse divinse, et non nisi
natura^ assumpta3.
per aliquam entitatem positivam in
persona divina, qua? est proprietas De secundo (m) igitur in terlio arti- 21.

personalis, et ideo negatio dependen- culo principali videtur quod nalurse Al. de
igitur

tiae ad aliud suppositum simpliciter et humanae repugnat dependere ad

necessario convenit personae divinee, personam alienam ut sustentantem
et ideo talis negatio non est propria ipsam. Primo, quia esl nalura sub-
personse divinee, nisi per aliquod po- stantialis secundo, quia non potest
;

sitivum, sedquando nogatio non inest habere aliquid intrinsecum, quod sit

nccessario, et tunc est, quando alfir- sibi ratio taliter dependendi ; tertio,

matio opposita non repugnat simpli- quia intrinsece, sive idenlice habet
 QILESTIO XIX 291

rationem oon dependendi tali depen- formam absolutam ; si igiturnatura

dentia. sit de novo dependens, advenil sibi
El primo sic arguitur : Natura aliquaforma absoluta, quae sit ralio

substantialis non esl nata dare dependendi, el talem etiam amittit,

supposito uisi esse simpliciter, el ut termiuus a qito mutationis fiat de

per consequeris non praesupponit dependente non dependens. Proba-

esse simpliciter ; natura autem de- lio minoris, lum quia natura illa
pendens ad suppositum alienum posset deponi nullo absolulo cor-
praesupponit in eo esse simpliciter, rupto in ea autem baberct ali-
; si

quia esse naturae propriaa, quae quod absolutum, quod esset ratio
prius convenit sibi, quam ista na- dependendi sibi propria, oporteret
lura dependens ad ipsum. Antece- illud corrumpi quando ipsa lieret
dens probatur, natura substantialis noii dependens tum quia naturae
;

est entitas simpliciter, sicutacciden- ejusdem rationis competit similis

talis est entitas secundum quid, et ratio dependendi, et ad similem ter-

qualis est aliqua entitas formaliter, minum, vel eumdem terminum,

tale esse tribuit ; sieut igitur natura quando non est nisi unicum natum
accidentalis tribuit lantum esse se- lermiuare talem dependentiam ;

cundum quid, et ideo prsesupponit natura autem Christi ct mea sunt

ens simpliciter, ita natura substau- ejusdem rationis, et meae non com-
tialis dat esse simpliciter, et ideo quod sit ratio taliter
pelit aliquid,
nou prsesupponit tale esse. dependendi ad Verbum, quia tunc
Ex secundo arguitur sic Omne : mea violenter subsisteret in propria
dependens habet intrinsece aliquid, persona.
quod esl sibi ralio dependendi; na _ Et tertio arguilur sic : Propria
lura bumana non babet, nec babere personalitas, qua3 potest compctere
potest aliquid tale intrinsece, quod huic naturae humanae, cst realiter
sit sibi ratio dependendi tali depen- eadem sibi ; manente hac
igitur
dentia igitur,
; etc. Major palet natura, manet habens hancpersona-
inductive independentia causati ad litatem; sed personalitas propria est
causam, in quocumque genere ratio repugnantiaead sic dependcrc
caus.i' ; et probatur ratione, quia igitur, elc. Probatio antecedentis,
nisi iu islo sil aliqua ratio dcpen- quia ccrlum est quod huic naluroe
dendi, non esl in illo, non
quae humanae singulari polest conipetere
magis isiud dependet quam illud ; propria pcrsonalitas illa autem ;

n.ilura autem mea uon dependet a non potest esse aliud ab ipsa, nec ei
Verbo tali dependentia igitur nec ; accidens, quia accidens non est
illa assumpta magis dependet, nisi ratio personandi substanliam, nec
habeal aliquam rationem dependen- polest esse substantia alia ab hac
liae sibi intrinsecam. Probatio majo- nalura, quia nec substantia compo-
ris, non dependens non lii depen- sita. Patet enim quod una substan-
dens, nec e converso, uisi sit aliqua liacomposita non cst ratio formalis
mutatio ; mutatio autem non habet personalitalis alteri substantiaecom-
pro per se termino, nisi aliquam positae, nec potesi esse alia substan-
 292 QUODLIBET.

tia sicut pars, quia non maneret quibusest sermo. Ratio autemnalu-
eadem natura composita, nisi mane- ra3 humanae magis patet ralio ;

ret eadem utraque pars substantia- autem illius dependentiae, de qua

lis. loquimur, potest circumloquendo,
vel aliqualiter describendo, poni
SCHOLIUM. talis Dependentla est naturse, ut
:

communicabilis ad personam pro-

Pro resolutione et explicatione hujus arliculi
describit dependentiam hypostaiicam, quae est
priam alterius naturse, ut terminan-
dependentiae naturae ut communicabilis, ad tem ejus dependentiam. Ilrec ratio
alienam personam ut incommunicabiliter termi- exponatur, primo Illud quod dicitur
:

nanlem ejus dependentiam. Pro quo notat

ut communicabilis, potest aliquid
aliquid dici coomiunicabile Iripliciter Primo,ut :

aliquid idem ipsi, cui communicatur, sic uni- communicari alicui sic, quod illud
versale communicatur singularibus. Secundo, sit ipsum, quod communicatur, si-
ut forma partialis subjecto, vel materiae. Ter-
cut universale communicatur singu-
tio, ut forma totalis supposito, et hoc modo
communicalur natura personae aliena?. Nunc lari. Alio modo sic, quod illud cui

probal non repugnare talem dependentiam na- communicatur, sit islo, tanquam
lurae creatae Primo, quia ostensum est art. 2.
:
formali principio essendi. Et dupli-
personam divinam terminare posse aliquam
dependentiam, et nullam potest praeter istam. citer, vel ut forma partialis, quee
Secundo, accidens dependet a supposilo exlrin- communicatur materiae informatse,
seco ergo et substantia sic depeodere potest.
;
et consequenter communicatur
Tertio, ex Philosopho. Quarlo, accidens accipit
composito constitulo per ipsam, vel
aliqualiter modum substaniiae, quando separa-
tur ; er^o et substantia accipere polest aliqua- ut forma totalis, sicut quiddilas
liter modum accidentis, dependendo ad suppo- communicatur supposito, ut huma-
silum. Vide alias rationes ad haeo 3. d. i. q. i.
nilas Socrati. In proposito' intelli^i- Tripiicite
art. 3. a num. 6. ... .
aliquid
tur communicabile tertio modo, commo
tiicatur

22. Potest dici quod non est ponenda scilicet quod sic communicatum sit teri.

inter aliqua esse formalis repugnan- forma totalis, quam habens dicatur
tia, nisi vel in rationibus eorum secundum eam esse formaliter tale ;

propriis aliqua repugnanliaincluda- sed proprium supposilum naluiae

tur manifeste, vel necessaria ratione dicitur hoc modo tale secundum
probelur includi, vel sequi sed ; illam, non propter dependentiam,
neutro modo est de nalura humana, sed magis propter per se identita-
et dependentia ad personam alie- tem sed ad supposilum non pro-
;

nam ; igilur ponendum est, quod prium polest csse per se identilas.
talis dependentia non esl simpliciter Sed illud quod potest ibi esse quasi
impossibilis,quando est ex parte supplens vicem identitatis est per-
fundamenti. Major probatur, quia fecta dependenlia naluraB, ct per-
quodlibet ponendum esl possibile fecta sustentatio ex parte suppositi,
esse, cujus non patet ratio impossi- sive terminalio dependentiee ; lale

bilitulis. autem suppositum, quia est per se

Dependen- Consimiliter, quodlibet compossi- suppositum allerius naturae, et islius
tatica de- bile, ubi non a|>paret ralio incom- naturae dependens, non est per se
scnbitur. . . ., • , .
• r^ •
2 et 3.
possibibtalis. rrima pars nnnoris suppositum, per se esl prius eo
et
Phy«.
declaratur ex rationibus istorum, de quod non est per se, sequitur quod
 QU/ESTIO XIX. 293

prius naiuram propriara

haboat qualitatis non repugoal substantise.
quam istam dependentem, quae est Tertio declaratur sic, accidens Snbgtantia
sibi tanquam natura adventilia, vel potrsi habere modum substantiae, a ° ci P'*qo°-

03
nalura secunda.
l".i (jikkI naturae numanae non
licel non
repugnet dependere ad subjectum,
iiii-
perfecte, scilicet <tu< »<l sibi r,( -ci.i,.

modum.
u tis

repugnel lalis dependentia, qualis tamen aliqualiter similem, scilicel

dicta est, polest sic aliqualiter de- in non dependendo actualiter, sicut

clarari, nt probatum esl in secundo apparel in accidente separato ;

pari
articulo;persona divina potestesse ratione igitur videtur quod substan-
proprius terminus alicujus depen- tia potest habere modum accidentis,
dentiae, non autem dependentiae, licetnon perfecte, scilicet depen-
quae esl nec
causati ad causam, dendo et inhaerendo subjecto, tamen
breviter cujuscumque terminati ad niodum aliqualiter similem, scilicet
aliquid ratione perfectionis formalis in dependendo aclualiter ad suppo-
in ipso, sed fantum illius, quee est situm alienum.
naturae ut communicabilis ad incom-
municabilesustentans ipsam igitur ;
SCUOLIUM.
talis depomlentia est possibilis in
aliqua natura, quia non
1
. . ' .
potest esse
i-idependen-
Ad
* as - Ac ^pnmam,
"
" 69 contra
etsi
conclus -
num -

substantia del esse sim-

22 adduc "
-

possibihtas terminandi p!iciler) et primum supposito propri0i non dat

liam nisi in aliqilO sit possibilitas sic i» alieno. Ad secundam, natura creita ha-
t>et rationemintrinsecam dependentiae'a:l Ver-
dependendl Sed : llOC lion ma^is
,
bum, non dependentia
* essentiali, sed aptitudi-
repu^nal naturaB humanaB ciuam ..
rtmlt
nali, ut oplime explicat n
M ,. tn quando autem
,
p' l Doctor, t (

alton. assumpta est, ultra habet ralionem dependen-

PrSSterea secundo, qilia accidens liae actualis, qua caret non assumpta. Alias
, , ,• , t- ] i
rationes contra eamdem conelusionem solvit 4.
dcnendet tali dependentia ad suppo-
l ? tc
1 l
dist. i. q. i. a num. 46.
sitnm substantiae cui inhaeret ; nunc
aulom licet ibi conjungatur depen- Ad autem, quse adducta sunt
illa
24.
dere et inhderere, tamen prior vide- in contrarium. Ad primum, con-
tnr esse ratio dependentiae quam cedo quod natura substanlialis est .
a i. dat
esse.
inhaerentiae, sicut in termino videtur ad esse substantiale, sed non opor-
esse prior ratio prioritalis essentia- tet, quod sit primum esse suppositi
lis, quam terminat depen-
propter habentis esse peripsam, nisi quando
dentiam, quam informabilis vel illud est ejus per se suppositum ;

susceptivi, secundum quam termi- quando aulem est ejus suppositum

nat inhccrenliain. Si igitur intelliga- non per se, sed alterius naturae,
tur alicui convenire
dependentia tunc per illam alteram prius habet
naturae, ut communicabilis, et hoc esse.
sine inhaerentia, non videlur con- Et cum accipitur, illud quod dat
tradictio ; sed lalis est illa, quae esse simpliciter, non praesupponit
ponifur in proposito. esse simpliciter in eodem.
ct. c. 19.
Confirmatur, quia 1. Phys. •">.
Respondeo, aliquod esse in se est
Metaph. quale uno modo dicitur esse simpliciter, et tamen supposito
differentia substantiae ; igitur modus non proprio, non dat esse simplici-
 294 QITODLIBET.

leromni modo. Ad secundum, ali- quod non dependet tamen actu, est

quid potest esse ratio dependentia* aeque apluin ad dependendum.

dupliciter : Uno modo, sic quod Exemplum, accidens quando est in Rjj^Jj
iDSum necessario consequatur, vcl subjecto non rnagis habet talem fumiaml
i • • s rior • li, ''

ralionem dependendi, quam quando C st magi

. i i i i i

concomitetur dependenlia actuahs.

•
. • • • i depeu
in
Hatio de- Alio modo, quod hcet lpsum ne- lpsum est separatum, quia lpsamet deule
aa
pendeutiae,
cessario concoinitelur aptitudo ad nalura est isto modo proxima ratio nq n Ji,JJ
aliii esseu-
duute acli'1
tiali?, alia
dependendum, non tamen necessa- dependendi ;
nec oportet ad hoc
aptitudina-
]i = . prima
riodependentiaaclualis, sed ipsum, quod actu dependeat, superaddi
creaturae
ad Deum, quantum estex natura sua depen- actu talem rationem dependendi,
secunda
cau?ati ad deret, et quando est actualis depen- sed sola ratio formalis, scilicet ac-
causam se-
cundaui. dentia convenit secundum ipsum ut tualis dependentia.
proximum fundamentum. Primo Consimiliter hic de natura as-
modo est dependenlia creaturae ad sumpta, non assumpta.
et

Deum, quia necessario fundamen- Tertia autem probatio videtur

tum dependentiee est in actuali plus probare, scilicet quod aclu

dependentia semper. Secundo modo dependens habeat semper raiionem
est dependenlia causali ad causam dependendi fundamentalem, et hoc
secundam, sine qua possetipsum aliquam enlilatem absolutam.
immediate causari a prima, et ita Ad illara igilur propositionem, B

possetab illa secunda non depen- cui illa probatio innititur, scilicet f^l
dere actualitcr, licet sernper habe- quod omnis mutatio habet pro per ^[^-^2 :

ret aptitudinem ad dependendum. se terraino formam absolutam, res- d. i. q.

Major igitur rationis vera est, in- pondelur per interemptionem, imo
telligendo de ratione dependendi motus est secundum ubi et ad ubi,
non primo modo, sed in-
praecise nec tamen ubi dicit aliquam formam
differenterprimo modo, vel secun- absolulam. Qualiter autem non sit
do niliil plus concludil prima pro-
;
hoc contra Philosophum ). Plujs.
])atio majoris, inducendo de depen- vel 7. dictum est supra, in quadam
denliis causati ad causam. qusestione de corpore, et ubi, etc.
Secunda vero probatio (u) probat, Minor piincipalis (o) rationis non q .2. au v
25.
quod dependens liabet aliquam ra- est vera eomodo quomajor est vera, qnJmer"»

tionein dependendi, quam non ha- scilicet inteltigendo indifferenter de

bet non dependens quod necessa- ;
ralione formali dependendi, vel

rium est, intelligendo per rationem fundamenlali, et hoc necessario

dependentiee formalem
rationem fundanle actualiter, vel saltem apti-
dependendi, quee est ipsa dependen- tudinaliter enim natura
;
liabet

tia, quia sine illa non posset aliquid
dependerc sed intelligendo ralio-
;
nem fundainentalem
sccunduin quain inest dependenlia,
sicut secundum albcdinem simili-
assumpta ralionem formalem depen-
dendi, scilicet ipsam depcndentiain
dependentiaB, et fundamenlalem, imo
ralionem
ipsa est proxima ratio fundamenta-
lis dependentiaB, licet non necessa-

ludo,non oportel quod illa ralio sit rio eonsequatur ipsain lalis depen-

magis in dependcntc quam in illo, dentia actu, sed aptitutliue, nec plus
 QUiESTIO XIX. 293

probal prima probatio, quia si na-

tura deponeretur,nullum absolu-
tum iu ea corrumperetur et ita ;

lioii habuil aliquod absolutum, quod GOMMENTARIUS.

essel necessaria ratioactu dependen-
di, sed absolutum fuil proximum (m) De secundo igitur in tertio <uti- 2i.

susceptivum dependentiae, e1 sinc cuio principali. Hic Doctor tribus viis

illa manere potest, sicut sinc rcs- arguit, probando quod rcpugnet na-
pectu non necessario consequenlc tur;c bumanse posse dependere nd
potest manere fundamentum abso- personam extrinsecam, ut sustentan-
luiniii. tem ipsam. Et prima via sumitur ex
Ad aliam probationem dico, quod hoc quod est natura substantialis. Se-
licel ejusdem rationis ha-
naturae cunda ex hoc quod non potest habere
bcant aptitudinem similem ad de- aliquid intrinsecum, quod sit sibi ra-
pendendum, tamen non oportel, tio taliter dependendi. Tertia ex hoc,
quod si una actu dependeat, quod quia intrinsece sive identice habet
similiter et altera. Patet de acci- ralionem non dependendi tali depen-
dcnte conjuncto et separato ; nalura dentia.
autem mea, etsi non actualiter Ex prima via arguit sic,* natura n. 21.

dependeat ad Verbum dependentia substantialis non est nata dare supposi-

prsedicta, scilicet ad suppositum to, nisi esse simpliciter.

bypostatice sustentans, tamen habct Respondet* concedendo quod na- n. 24.

aptitudinem, sicut natura illa as- turasubstantialis datme substantiale,

sumpta liabet aptitudinem. et est primum esse substantinle sup-
jenJen- Ad argumentum principale dico, positi illius naturae, sed quando com-
ua'ur.1-
tapp '- quod licet non omnis dependenlia municatur supposito alterius naturse,
im suf-
icit ut sufiiciat ad verificandam preedicatio- licet dicat esse substantiale simplici-
seilice-
de sup- nem dependentis de illo a quo ter, et esse simpliciter communica-
osito.
dependet, tamen illa, quae est natu- tum illi supposito, tnmen non est esse
rae, ut communicabilis ad supposi- primum illius suppositi, quia esse pri-
tiiin, iii hypostatice sustentans eam, mum suppositi divini, et intrinsecum

sufGcit ad verificandam praedicatio- est csse naturse divinse ; respectu ergo

nem naturae sic dependentis de proprii suppositi naturae substantialis

supposilo, ;nl (jiioil (lepcndcl. Palet non pra>supponit nliquod esse simpli-
(!« accidente sic dependente ad sup- citer, sed tnntum respectu suppositi

positum substantiae, de quo etiam alteriusnnturee.

praedicatur, etsicul praedicatio acci* Ex secunda via nrguitur sic, ' omne n . 23.

dentisde subjecto,licet sit vera, non dependens habet intrinsece aliquid, quod
tamen est per se, sicut essel naturae est sibi ratio dependendi. Pntet istn

de proprio supposito, itaiu proposito inductive in dependentia causati ad

non cst praedicatio per se naturae causam in quocumque genere, nam
liiimaiicc de ipso Verbo. causatum effeclive habet in se ali-

quam cntitntem, qua^ est sibi ratio

formalis dependendi ad causam. Pa-

 29 G
QUODLIBET.

tet eliam ratione, quia nisi in isto sit loquendo de dependentia, sive de ra-

aliquaratiodependendi,eAc. tioriedependendi indifferenter, scili-

Respondet* Doetor distinguendo de cet primo vel secundo modo, puta
d. 24.

ratione dependentiaj, quia aliquid po- quia est talis natura, ideo ad ipsam

test sic esse ratio dependenlia>, quod concomitatur necessario dependentia

ipso concomitatur necessario
posito actualis vel aptitudinalis, quia etiam
natura potest sic vel sic de-
dependentia actualis, et hoc modo est talis

immediatum fun- pendere, sive actu, sive aptitudine,

entitas creaturee est
actualis ad sive necessario, sive contingenter et
damentum dependentiffi ;

Deum, ita quod ipsa posita in actuali sic concedo quod quia natura huma-
existentia, necessario concomitatur na est talis entitas, ideo non repugnat
Deum, quia sibi dependentia actualis ad supposi-
actualis dependentia ad
ipsa creatura quantum ad totum suum tum divinum.
esse pro quocumque instanti a Deo
(n) Secunda vero probatio. Dicit Do- 25.

dependet, quia pro quocumque in- ctor breviter, quod quia natura de non

stantiaccipit totum suum mea Deo,ut dependente actu, fit dependens actu,
clare patuit a Doctore in secundo, dist. hoc contingit propter aliquod novum
2. quwst. 1. et in quodlib. qusest. 12. sibi pro illo novo, quo>ctu dependet,

et ibi vide aliqua singularia, quee ibi sive quod est ratio dependendi, intel-

notavi. Posito quod lapis sit

etiam ligatur ipsa dependentia formalis, quse

causatus a secunda causa, tamen tan- est unio realis ad Verbum ;

hoc modo

tum dependet ab illa pro illo instanti conceditur quod talis unio realis, sive

quo accipitme, licet principaliler a dependentia, est entitas nova imme-

Deo dependet, tamen pro toto tempore diata ,

fundata in natura assumpta. Si
sequente illud primum instans imme- autem intelligatur aliquid novum ab-

diate dependet a Deo, ut patet a Docto- solutum aliud a natura assumpta, in

re in 2. dist. 2. qupest. 4. q ua immediate fundatur talis depen-
Secundo, aliquid potest esse ratio dentia, negatur hoc, eVJntertio, dist. 1.

dependendi, ita quod licet ad ipsum qusest. 1. improbatur subtiliter a Do-

positum concomitetur necessario de- ctore, vide ibi. Et cum probatur per
pendentia aptitudinalis, non tamen hoc, quod omnis mutatio habet^ pro
necessario concomitatur dependentia per se termino formam absolutam,
hoc modo est dependentia
actualis, et respondet Doctor negando illam pro-
causati ad causam secundam, a qua positionem, et patet instantia, quia
actudependet quando causatur, non motus est ad ubi, ut ad terminum, ut
t

tamen necessario. Patet quia posset patet quinto Plnjsic.ell&men ubi non
immediate causari a prima causa, et estforma absoluta.^Et si dicatur quod
nullo modo a secunda, tamen ex quo secundum Philosophum quinto Plujs.
illudcausatum habet talem entitatem, text. c. 10. ad relationem non est mo-
cui non repugnat posse causari a tus, Doctor remittit se ad ea, quae
causa secunda, ideoipso posito, neces- dixit in tertio, dist. i.q.i. ubi glossat
sario habet dcpendentiam aptitudina- illam propositionem Philosophi, et ibi
lem ad causam secundam. Ad propo- vide claram expositionem, quam ibi

situm, major primap rationis est vera feci super litteram Doctoris.
 QUJESTIO XIX. 297

itur (o) Minor principalis rationis. Ista natur nd proprium suppositum, ut

p L
. minor est ista : natura humana non ha- patet in tertio, dist. 1. qnsest. 1. sed

mu- bet, nec habere potest aliquid tale in- prout aptitudo dicit non repugnan-
*** trinsece, quodsit sibi ratio dependendi tiam.
fj^tatidependentia, dieit quod minor illa Ad ultimam probationem secunda?
non est vera eo modo, quo maior est via3, dicit Doctor quod licet natura
'
Dca-
ride vera, etc Imo ipsa natura humana est assumpta, et natura mea, habeant
ys. proxima ratio formalis dependentiae, similem aptitudinem ad dependen-
licet non necessario consequatur ipsam dum, non tamen oportet quod si una
naturam talis dependentiaactuatis,sed actu dependeat ad suppositum divi-
tantum aptitudine, accipiendo tamen num, quod similiter et altera, ut patet
aptiludinem non pro inclinatione na- de accidente actu conjuncto subjecto
turali, quia ut sic tantummodo incli- et de separato, ut in Eucharistia.
 298 QUODLIBET.

QILESTIO XX.
Utrum Sacerdos obligatus ad dicendum missam pro uno,
obligatus eiiam ad dicendum
missam pro alio, sufficienter solvat debitum dicendo
unam missam pro ambobus ?

D. Bonav. 4. d. 45. 2. p. art. 2. q. 3. Rich. art.

2. q. 3.Dur. quoest. 3. Palud. q. Gerson,
2.
Alphub. 25. lit. c. Gabr. in ean. lect. 27. Soto
SCHOLIUM.
l. -10. cle Just. q. 2. arl. 2. cum Scoto negant.
Affirraant Gajet. tom. i. opusc. tract. 3. q. 2.
Praemiltit missam non tantum ex opere ope-
et 3. p. q. 19.arl. 5. et qvocll. i. q. 18. Syl-
vest. v. Missa. i. q. 9. Canus 12. de loc. c.
rantis, sed etiam ex operato valere, et non
13. Alterum arg. Viguer, c. 16. Ang. v. Missa solum virtute meriti particularis, sed etiam
n. 52. Cord. /. i. q. 5. Soto 4. rf. 13. gu. 2. virtute merili Ecclesiae proficere, alioquin missa
«?•/. i. Vide Suar. 3. p. tom. 3. rf. 79. sect. 12.
mali sacerdotis nihil valeret ;
quod habeat vim
Navar. c. 25. n. 62.
ex operato, tenent fere Catholiciomnes, et
colligitur in Trid. ss. 22. c. 2. de quo Bellarm.
1. Arguilurquod non, quia qui 1. i. de missa c. 4.
Argum. tenetur ad majus bonum, non satis-
facit solvendo minus bonum sic est ;
Uic (a) pramiittendum est unum, 2J

in proposito, quia^duee missa?, sunt quod probabile videtur,

hoc, scilicet Dupiei

magis bonum quam una. Una etiam quod Missa non solum valet virtute
missapro isto est majus bonum sibi, meriti, sive operis operantis, sed
si dicatur pro illo, quam si dicatur eliam virtute sacrificii, et operis
simul pro illo et alio. operati. Vel non solum valet virtute
Ratio oppo
sit.
Conlra, qui plus solvit, quam meriti personalis Sacerdotis offeren-
illud sit propter quod obligatur, tis, sed etiam virtute merili genera-
videtur abundantcr satisfacere ; sed lis Ecclesia?, in cujus persona per
una missa majus bonum, quam
est ministrum communem ofTertur sa-
sint illa, pro quibus obligatur duo- crificium,a!ioquin Missa mali Sacer-
bus, quia bonum Missa3 est ex vir- dotis, qui in illo actu non meretur
tute sacriflcii ; saerificium aulem est personaliter, sed demeretur, nulli
infinitum, et infinitis sufficiens. valerel in Ecclesia, quod reputatur
Christus enim qui offerlur in illo communiter inconveniens, et ratio-
saciificio sufficiens fuit quando nabililer, juxta illud Joann. 0. Pa-
offerebatur in Cruce ad satisfacien- quem ego dabo, caro mea est
?iis,

dum pro peccatis ; ergo, etc. pro mundi vila ; quandocumque

 QUiESTIO XX. 299

eoim Christus ul summus Sacerdos nulli valeret in Eeclesia, quodestin-

offert, panis, quemdat, id est, caro conveniens, juxta illud Joan. 6. Panis
ejus, esi inunili vitaj ex hoc sequi- quemego dabo^ caro mea est pro mundi
tur, quodad solutionem hujusquaes- vita. Quandocumque enim Christus,

lionis, tria sunl videnda : Primo si ut summus Sacerdos oflert, panis

missa dicta pro duobus tantumvalet quem dat, id est, caro ejus, est mundi
isti, sicul si pro eo solo diceretur, et vita; quando ergo Sacerdos offert il-

hoc lnerito personali celebrantis. lud sacrificium, semper offert in

Secundo, si tantum valet merito persona Christi, sive in persona capi-

_ sneralis Ecclesiae offerentis. Tertio, tis Ecclesise, quod estChristus, et tunc
si isle simpliciter solvit debitum dicitur valere virtute meriti operis
utrique cui obligatur. operati, scilicet ipsius Christi.

SCHOLIUM.
COMMENTARIUS.
Oralio (idem est de omni alio opere bono)
valet specialissime oranti, generalissime omni-
(a) Hic prxmitiendum est unum. Hic
bus, et specialiter cui applicatur, alioquin
)0,-
Doctor pra?mittit : Primo unum ne- frustra ordinasset Ecclesia speciales oraliones
pii-
cessarium, scilicet quod Missa potest pro vivis et defunctis ; et constat ex utraque
lege veteri et nova, hano specialem applicatio-
dupliciter valere. Uno modo virtute
nem validum esse. Isaac orat pro Rebecca,
meriti ipsius Saeerdotis, puta quando Genes. 15. David pro salute filii, 2. Reg. 12.
Sacerdos existens in gratia offert illud Elias pro filio viduae, 3. Reg. 17. Christus pro

sacrificium pro aliquo, vel aliquibus, Petro, Lucae 22. et Ecclesia pro eodem, Act. 12.
et Paulus petit ab Ephesiis ut orenl pro omni-
tunc Deus acceptat illud, pro quanto Ephes.
bus generalim, et pro se speciatim, 6. et
offertur a Sacerdote existente in gra- i. ad Timoth. 2. pro omnibus et specialiter pro
tia ; et si quis Sacerdos cum majori Rege. De generalissima applicatione patet ex
symbolo de communione Sanctorum, juxta
devotione celebrat, vel pro se, vel pro
quod dixil David Psal. 418. Particeps ego sum
alio,magis meretur, et hoc est quod otnnium /imenlium le, el custodientium mandata
dicitur communiter, quod Missa valet tua, et Genes. 18. si reperti essent decem jusli
Sodomis, parceret eis Deus. De specialissima
aliquando virtute meriti operis operan-
applicatione patet, quia omne opus bonum est
tis, sive virtute meriti personalis Sa- Matth.5. Gaudele
meritorium gratiae et gloriae,
cerdotis offerentis. Secundo valet vir- et exullate, et 20. Voca operarios, etc. et i. Ti-

tute sacrificii, et hoc operis operali, mol. i. Pietas ad omnia utilis habens promissio-
nem vitsr, etc. Trid. ss. 6. c. 1G. et can. 26. de
Bive ipsius sacrificii, et est idem dice-
quo BcP.arm. lib. 5. de justilic. cap. i. 3. el per
re Missam valere virtute sacrificii, et totum.
ipsam valere virtute meriti generalis
Ecclesiae, in cujus persona per minis- De primo est sciondum (b), quod ;}
#

trum communem offertur sacrificium ;

inter opera meritoria, oratio habet Quaere Bo-

et si hoc modo Missa non valeret, se- magis rationem meriti applicabilis d.is/part.
1,
queretur hoc inconveniens, scilicet alteri, quia ratione sui est ^"V.
ipsa <lo

quod Missa mali Sacerdotis, qui in illo
actu non meretur personaliter, sed
demeretur, quia celebrans in peccato
mortali mortaliter peccat,
placativa Dei, et reconciliativa rei i}jJ|}JjSJJ
a Pi»iicatur,
Deo, et hoc illius pro quo per ipsum
orantem specialiter offertur. Potest
talis Missa autom meritum, vel specialiter ora-
 300 QUODLIBET.

tio, in triplici gradu intelligi valere ratione sui formaliter loquendo est

alicui, sive pro aliquo. Uno inodo placativa Dei, et reconciliativa reiDeo,
(c) specialissime, et sic semper valet et hoc illius rei, pro quo ipse orans
oranti, quando est in gratia ; ipse specialiter offert. Licet enim sint ali-

enim habet motum animi bonum, qua opera magis meritoria facta in

et elicit opus bonum. Iste motus et charitate, quam oratio, puta dilectio
illud opus non sic sunt alterius pro Dei in se, et dilectio proximi in ordine

quo orat, sicut orantis nec [polest ;

ad Deum, tamen aliquod opus factum
iste ordinata voluntate sic illud in charitate ex sua ratione formali est

alteri dare, quod non sit suum magis placativum Dei, et reconciliati-

meritum, quia magis tenetur ex vum rei, sicut est oratio, qua quis for-

charilate diligere seipsum quam maliter orat Deum, vel pro se, vel pro

alium ; imo forte non posset dare sdio, aliqua tamen opera facta in cha-

alteri sic, quin istud esset peccatum. ritate sunt virtualiter magis placativa,
Alio modo generalissime, et sic sicut dilectio Dei intensajn se. Et est

valet toti Ecclesiee, nec enim debet simile de dilectione culpee formali et
orans aliquem de Ecclesia excludere, virtuali, dicitur enim culpa deleri for-

sed ex intentione habituali omnes maliter per poenitentiam, et dicitur

includere. Tertio modo (d) scilicet aliquando deleri virtualiter, puta per
modo medio valet illi, cui per oran- intensam dilectionem Dei, ut patet a
tem non enim
specialiter applicatur ; Doctore in 4. d. 14. q. 2.

valet ei specialissime, patet ex primo (c) Uno modo. In proposito ergo me-
membro. Sed nec preecise valet sibi ritum Sacerdotis celebrantis, et spe-

generalissime, sicut cuicumque ;

cialiter oratio ipsiusin triplici gradu
tunc enim frustra in Ecclesia essent potest valere alicui: Primo specialissi-

speciales orationes assignatee, aliae me, et sic semper valet oranti, quando
pro vivis, alise autetn pro mortuis, est in gratia. Sic tamen intelligendo,

et iterum pro vivis aliis, et aliis, quod talis oratio sit actu elicita cum
puta benefactoribus, amicis, et aliis, debitis circumstantiis, vel quod sit

ut patet in orationibus in Missali elicita in virtute alicujus actus prioris

Romano pro diversis assignatis per- debite circumstantionati, quia tunc

sonis, et statibus, vel congregatio- talis actus elicitur a voluntate habente
nibus. Erustra, inquam, essent ista? charitatem secundum inclinationem
specialiter assignatae, quia non plus ipsius charitatis, ut patet a Doctore in
^'Jj
valerent illis, quam generaliter cui- 2. dist. 7. et actus elicitus a charitate ' itat, •

cumque in Ecclesia. semper est meritorius, ut patet a Doc- nt

tore, ini. dist. 17. et supra in quodlib.

qusest. 17. Et hoc|estquod dicit Doctor,

GOMMENTARIUS. quod oratio semper valet oranti, quando
est in gratia, quia tunc habet motum
2. (b) De primo est sciendum. Hic Doc- animi bonum, et clicil opus bonum. Iste
1

meritoria tor pra^mittit primo, quod inter opera motus animi, id est, bona intentio, et

bet magts meritoria oratio habet magis rationem illud opus, elicitum secundum inten-

^menfT meriti applicabilis alteri, quia ipsa de tionem bonam, non sunt ita mcritoria
 QILESTIO XX. 301

alteri, pro quo quis oret, sicut ipsius Secundo, oratio celebrantis potest 3
orantis. Patet, quia charitas magis intelligi valere generalissime, et hoo
inclinatad actum meritorium respectu modo vaiet toti Eeclesi», sic intelli-
illius ia quo est, quam respectu alte- gendo, quod orans non debot aliquem
rius, et habens cbaritatem magis te- de Ecclesia excludere, supple a merito
netur velle sibi bonum meritorium, orationis, sed ex intentione habituali
quam alteri, ut satis patet a Doctore, debet velle vaiere omnibus de Eccle-
in lertio, distinct. 29. et vide quae ibi sia, et de hoc vide quae notavi, in tcr-

exposui. Et hoc est quod dicit hic, nec tio, distinct. 28. ct 30.

est iste ordinata voiuntate, sic illud (q) Tertio modo. Oratio celebrantis
opus alteri darc, quod non sit sibi me- potest intelligi valere quodam modo
ritum, quia magis tenetur ex charitatc medio inter modum specialissimum
ditigere seipsum quam alium, nam pri- et generalissimum, quod quis puta
ma radix meriti primo consistit in af- velit eam valere, non tantum sibi, qui
fectione non ut moderativa
justitiae, est modus specialissimus, nec tantum
aflectionis commodi, id est, quod pri- toti Ecclesiae, qui est modus genera-
ma radix meriti primo consistit in di- lissimus, sed specialiter velle valere
lectione Dei in se et propter se, ut pa- alicui de Ecclesia, idest, quod quam-
tet a Doctore in tertio, distinct. 18. et vis vellet orationem sibi valere, et
vide quae prolixe ibi exposui ; et sicut etiam toti Ecclesiae, adhuc potest illam
tenetur quilibet diligere Deum gratuite orationem specialiter valere alicui per-
pro aliquando, ut patet a Doctore dis- sonae determinate in Ecclesia, ita quod
tincti tcrtii, sequitur quod etiam tene- talis oratio valeat illi personae, non
tur actu retlexo velle se diligere Deum, tantum quia est membrum Ecclesiae,
etquomodo hoc vide Doctorem in ter- pro qua Ecclesia oiTertur talis oratio,
tio, distinct. 28. et 29- et magis tenetur sed quod etiam valeat sibi specialiter,
se vellediligereDeum meritorie, quam quia specialiter offertur pro ijla per-
proximum velle diligere Deum, utpa- sona, sive quia determinate applica-
tet in tertio dist. 29. Sequitur ex hoc tur illi personae, aliter in Ecclesia frus-
quod quilibet tenetur magis velle sibi tra essent speciales orationes assigna-

quae ad dilectionem Dei in se in hac tae, alia pro vivis, alia pro mortuis,
vita, et ad perfectam fruitionem in alia etc.

acquirendam valeret, et per conse-

quens magis tenetur velle actum bo- SCHOLIUM.
numase elicitum esse sibi meritum, Mi8SaQ, dicUm pro piuriblls non lantum
quam alteri, imo forte non posset da- valere cuilibet illorum, ac si pro ipso solo
diceretur - Primo id ^ Ut> d ex missae corres-
re alteri, privando se illo, quin esset vi

^ _
peccatum. , o r
Secundo ergo perfectam
1
pondet
Secundo, «quale
11» pro quibus oflertur, est
esl meritum mias» pro
linitum.
plu-
charitatem debet actum bonum primo ribus, et P ro uno, oblatoe sit ergo ui 100. si

m
;

pro u ' 10 dicatur « habet pro duobus,

vellp esse sibi meritum, et magis vel- -
si

... .. . . nou babet nisi 50. ergo. elc. bso procedit de

leessesibi mer.tum, et post alten, et
valore correspondenie merito celebrantia.
ideo multi ex ignorantia peecant, di-
centes volo quod tale opus meum f;ic- Habel ergo arliculus islc dif-
(e) 1

tum in charitate preecise valeat pro te. ficultatem specialitor inlelligendo

 302 QUODLIBET.

hoc modo. Et potest dici, quod

tertio diclse pro uno, et merito illius dictse

una Missa dicta pro duobus non tan- produol)US ergo si quando dicitur
;

tum valet hoc modo isti, quantum pro duobus, debelur isti totum illud
valeret pro eo solo diceretur.
si bonum aequale, sequitur quod vir-
Meritum Quod ostendi potest sic Merito : tute illius meriti nihil debetur alteri,
8 l m
p?ur?t> us finito secundum plenam justitiam quia bonum quod darelur illi alteri,
D
tum vai e"t adsequale correspondet aliquod prae- non includitur in bono, quod cor-
«"prolpsS mium determinalum ad certum gra- respondet ada^quale isli merito.
BO
caretur
li "
c ' urI1 - P f8eter autem bonum quod Dicerelur quod
ad iriajorem (f),

debetur Ecclesise generaliter, et merito aequali tani secundum in- Praep

vus (

prseter bonum quod debetur isti tensionem, quam secundum exlen- oppo.
pro
oranti specialissime, quse duo sem- sionem debetur bonum sequale ponit
4. PeJ
per includuntur in prsemio debito ulroquemodo nunc autem quando
; Tar

orationi, accipio illud bonum, quod quis simul pro duobus orat, licet
virtute merili ipsius orantis debetur sit meritum aequale secundum in-

medio modo ei, pro quo specialiter tensionem, sicut quando orat pro
oratur, illud est determinatum ad uno, tamen est majus secundum
certumgradum virtute igitur istius
;
exlensionem, quia pluribus applica-
meriti non debetur alicui isto modo tur, et ideo debelur bonum seque

medio aliquod bonum quod non intensive, sed majus exlensive, quia
includitur in isto bono determinato. utrique.
bonum detur isti
Si ergo totum illud Similiter respondetur ad primam
tanquam prsemium modo medio majorem (g), quod merito certi
debitum orationi, nullum bonum gradus correspondet bonum deter-
debitum orationi isti, dabilur alteri, minatum ad certum gradum. Verum
et per consequens si virtute islius est uniformiter accipiendo utrobi-
meriti datur aliquod bonum illi, ut secundum intensionem,
que, scilicet
debitum isti orationi modo medio, vel utrobique secundum extensio-
sequitur quod non totum bonum sic nem, sed licet merilum ad plures
debitum datur isti ; ergo, etc. extendatur, et per consequens prae-
Confirmatur, quia sequali merito mium pluribus debealur, non tamen
praecise debeturaequale bonum, sive oportet quod inlensive miuuatur,
praemium, et hoc in quocumque licet pluribus communicetur.
modo debiti, scilicet generaliter, Hoc declaratur primo sic : Bonum
specialissime, et medio modo ; nunc spirituale proportionatur spiritui, et
autem ex aequali devotionecelebrans spiritus est ubique tolus, et non per
Iiabet opus aeque meritorium, lo- partes communicatur ergo bonum ;

quendo de mcrito personali. Contin- spirituale communicatur sine divi-

git autcm, quod aeque devole cele- sione, et ita non diminuilur, licet
bret, quando celebrat pro isto ])Iuribus communicetur.
specialiter, sicut quando specialiter Hoc etiam ostendilur exemplo,
celebrat pro utroquc simul ergo ;
ubi lamen minus apparel quam in
virtute cjus rneriti debetur praecise proposito. Aliqua quidem corpora-
aequale bonum merito hujus missse lia, de quibus minus videtur, quam
 i)\ ESTIO XX. m
de spirilualibus, non miuus tamen sum ut quatuor, et si bonum csset

communicantur, etsi pluribus com- ut sex, tunc secundum plenam justi-

leld municentur. Patet de lumine cande- tiam non esset adsequatum illi merito,
illu-
plu- lae sinuil illuminantis plura illumi- sed excederet.
imi-
nabilia, el sequaliter, sicul illumina- Tota ergo vis istius articuli, an
m. bonum, quod adaequate debetur me-
rel quodlibel istorum perse. Patet
eliam in voce, quae sequaliter simul rito celebrantis, sit prrecise tantum
immutat auditum quemcumque mul- bonum quando Missa celebratur
uni,

torum audientium, sicul immutaret pro illo, sicut quando celebratur pro

iinnm illorum solum. duobus, et patet quod si totum me-

Confirmatur lertio responsio per ritum celebrantis est applicatum uni,
auctoritatem, quae habetur de con- totum bonum correspondens adajqua-
secr. dist. 5. Xon mediocriter. Et te illi merito debetur illi soli ; et si

notatur Hieronymus, ubi inler

ibi totum meritum celebrantis esset eeque
alia sic habetur Cum pro cenium
:
applicatum duobus, sicut uni, statim
animabus Psalmus vel Missa dici- sequitur quod minus bonum debere-
(u/-, nihil minus quam si pro una tur duobus quam uni ;
patet, quia
qiuilibcl ipsorum dicerctur, accipi- uni debetur bonum ut quatuor (ut

tur. dixi), et si etiam alteri sit applicatum,

deberetur sibi bonum ut quatuor, et
non idem bonum, quod de-
praecise
COMMENTARIUS. beretur primo, quia idem bonum nu-
mero non potest simul esse in plu-
(e) Habet. enjo articulus iste difficul- ribus ; ergo erit aliud bonum ut qua-
tatem. Doctor affirmative ponit unam tuor, debitum uni, et aliud bonum ut
conclusionem, qua; talis est : Bonum quatuor, debitum alteri, et sic ista
quod debetur merito orantis applicato duo bona conjuncta simul sunt majus
duobus, non tantum valet uni soli, bonum quam unum solum seorsum
quantum valeret si illi soli applica- sumptum, quia illa plura conjuncta
retur. Sive sic loquendo praocise de sunt bonum ut octo, et unum eorum
merilo celebrantis, quod non applica- est tantum bonum ut quatuor, et per
tur Ecclesia?, nec sibi oranti, sed quod consequens Missa plus valeret dicta
prajcise applicatur alteri, sicut dic- pro duobus, quam pro uno tantum,
tum est de merito, tertio modo, sive sed dicta pro duobus valet ut octo ;

de merito medio modo, lale meritum ergo dicta pro uno tantum valebit

Missse applicatum duobus non tantum ut octo, quod est contra prajsuppo-
valet uni soli, quantum si illi soli situm, quia suppositum est, quod
applicaretur, et patet. Certum est Missa tantum valeat ut quatuor, et
enim quod meritum ipsius celebran- posito quod uni valeret ut octo, tunc
tis est linitum, et per conseqm-ns se- ut dicta pro duobus valebit, ut 16.
mndiim plenam justitiam sibi debe- et pro tribus, ut 24. et sic ascenden-

tur bonum finitum, puta si tale me- do ergo nunquam tantum valebit
;

ritum sit intensum ut quatuor, sibi dicta pro uno illi uni, quanlum valet
preecise correspondet bonum inten- dicta pro pluribus, quod tamen est
 304 QUODLIBET.
impossibile,, scilicet quod valeat plu-
ribus quam uni, loquendo de bono,
SCHOUUM.
quod adaequate correspondet merito
Rcfutat responsiones ad rationes pro conclus.
celebrantis, quia si magis bonum
et primo illam, quae ait meritum non esse
corresponderetdictae propluribus, tunc aequale extensive, quando pro pluribus, ac
bonum non esset adaequatum merito quando pro uno ofTertur, sed Lene intensive,

quod Doctor quia secundum justitiam pro aequali bono non

Missee, et hoc est dicit
debetur praemium numerosius, sicut nec inlen-
in ratione et confirmatione sequente. bons aequalia aequivalent uni
sius, quia plura
5. (f) Diceretur ad majorem. Hic recitat majori intensive. Secundo, noti liceret orare

unam responsionem Preepositivi, qui pro aliquo in particulari, quia. tantum habe-
si

bit, etiamsi simul oraretur pro omnibus, qui

dicit quod merito eequali tam secun-
sunt in purgatorio, verbi gratia, ac si pro ipso
dum quam secundum
intensionem, solo oraretur, charitas ligat, ul pro omnibu3
extensionem debetur bonum eequale, simul oremus, quandoquidem id fieri possit,
incommodo vel dis-
aeque facile et sine ull'us
scilicet intensive et extensive. Sed in
pendio. Tertio in amicitia humana facilius
propositoquandoquissimulproduobus meretur quis bonum, vel remissionem culpae
eeque devote orat, sicut pro uno, licet uni quam pluribus. Quarto, voluntas aut im-

sitmeritum aequale secundum inten- perativa vel elicitiva non habet aequulem effec-
tum in singulis multorum, ac^haberet in uno
sionem, tamen est majus secundum ;

ergo idem de meritoria volunlate.

extensionem, quia pluribus applica-
tur, et ideo debetur bonum eeque Potest dici, quod isla non impe-
intensive. diunt rationes prius positas, quia Pro
libon
(g) Simililer respondetur ao! primam utraque major istarum rationum debet
num
majorem, ubi dictum est quod merito est vera simpliciter, tam secundum merc
sicut
certi gradus correspondet bonum de- extensionem quam secundum in- ititet
terminatum ad certum gradum, dicit tensionem, ita quod pro sequali
quod verum est uniformiter accipiendo merito non debetur secundum
utrobique, etc. Licet ergo sit majus strictam juslitiam, bonum numero-
extensive quando pluribus communi- sius, sicut nec bonum intensius,
catur, minus extensive quando
et quia plura bona sequalia a?quivalent
paucioribus, tamen intensive non mi- uni bono majori intensive, ethoc in
nuitur, nec augetur, quia si esset bo- omni retributione justa et commu-
num communicatum decem, essent tatione. Si ergo merito aequali non
decem bona sequalia secundum in- debetur majus bonum secundum
Bonumspi- tensionem. Hoc declaralur primo sic, intensionem, nec per consequens
r rituale
proportio- quia bonum spirituale proportwnatur plura bona eequalia secundum ex-
natur
ritui.
spi- ......
spiritui, id est, eodem
,
modo
, ,

se habet
, .

tensionem, quia sicut isla, si face-

spiritus, cum ergo spiritus sit ubique renl unum, facerent unum majus
totus, et non communicetur per par- altero illorum, ita sunt majoris va-
tes, cum sit indivisibilis, ergo simi- loris secundum justiliam, quam al-

liter bonum spirituale communicatur terurn illorum.

sine sui divisione, non dimi-
et ita lloc confirmatur, quia alioquin
nuitur, licet pluribus communicetur. qui vellet orare pro omnibus anima-
bus in purgatorio, intendens quod
singulis valeret modo medio, teque
 QU.F^TK) XX. 305

valerel cuilibet sicul si orarel pro elicitiva, vel impetrativa ;

imo mi- Cum quis
habet duo
ima. El lunc secundum ordinatam nus efficax, quia ul nieritoria est amicos
semper
charitatem deberel quilibel orare tantum causa dispositiva habilitans uoum ma-
gis diligit,
pro quocumque, quia deberet impe- el disponensad actionem principalis adeo ami-
citia per-
trare bonum pluribus, ilum tamen agenlis ;
ul autem esl elicitiva, vel fecta estad
unum.
hoc possel per eumdem actum sine imperativa, est causa principalis.
diminutione boni alicujus eorum. Sed voluntas ul est causa elicitiva,

Dices quod per modum satisfac- vel irapetrativa non sequalem effec-

tionis non tantura valel propluribus, tuni causal simul in quolibet multo-

Bicul pro uno, quia pcena debita rum, sicut in uno solo causaret, ne-
non relaxatur, nisi aliquid eequiva- que enim siinul intensaest amicitia
lens solvatur. ad quotcumque sicut essetad unum,
Contra (h) lunc aliquis possel im- 8. Ethic. nec voluntas mqueperfecte
petrare primam gratiam peccatori- intense imperat plures operationes
bus quotcumque,sicut uni, quia hic polentiarum inferiorum, sicut unam;
non requiritur poenae solutio, sed minuitur enim inlentio voluntatis
Dei placatio et impetratio boni ab plures actus inferiores imperantis.
ijiso. Consimiliter videtur, quod voluntas
Item, sicut plures pcena? aequiva- minus bonum intensive mereatur,
lenl uni majori pcena?, et non rela- quando pluribus meretur.
xantur, nisi per opus satisfactorium Et si dicas hoc verum est, quando
majus, vel per plura opera satisfac- devotio minuitur ex distractione
toria, sicvidelur de pluribus bonis circa plures,sed si devotio sit eequa-
impetrandis, quod aequivalent uni lis, non oportet quod minus bonum
majori, et ideo nisi per plura bona, mereatur mullis quam uni.
An requiri-
vel unum majus bonum impetran- Contra, distractio non necessario tur in mis-

lur ;
quare etiam non sufficit ad concurrit ex hoc quod pro pluribus sa cogita-
eorum
tio
deletionem mali aliquid , sicut celebratur, quia non oportet cele- pro quibus
offertur.
suflicit impetrandum bonum,
ad brantem pro multis tunc de eis
imo secundum videtur majus. actu cogitare, sed sufficit, quod ante
Confirmatur etiam propositum recoltegerit istos, pro quibus inten-
ilius
secundo, quia in amicitia humana dit specialiter orare, ct intentionem
oetur
|uid dilectus per supplicationem suam stiam talem Deo oblulerit. Ex tunc
UDO
i pro meretur majus bonum uni, quam si enim, si tantum in communi eo-
iUr.
supplicaret pro multis, nam pro rum memoriam habeat, hoc sufficit,
uiiu exaudiretur ut tanluin bonum quia Deus oblationem et devotio-
impetret ei ; el si pro multis peteret, nem suam pro illis acceptat, pro
vel non pro omnibus exaudiretur, quibus (inlinavit prius se velle of-
vel non lantum bonum impetraret, ferre ; ei in isi<» casu verum cst
el isiinl esl secundum justam legem quod propter multitudinem attentio
amicitise. actualis ad singulos minuitur,
Coniirmatur tertio (i), quia volun- quia non est ad eos, nisi m com-
las non videtur efficacior, ul esl a muni,sed devotionem,qua3 est motus
causa meritoria, quam ul esl causa mentis in Deum, non oportet minui.
Tom. XXVI 20
 306 QUODLIBET.
Nonminui- Exemplum, non minusdevote ce- ptismalem, ita eodem merito potest
tur devolio

...
.

nec atten- lebrat quis de omnibus sanctis, omnibus peccatoribus eamdem im-
tio, orando , .

P ro muitis,
quam de uno oancto, quia etsi mi- petrare, quia hic non requiritur

quafrTsi n us distiucte attendat ad quemlibet, poenae solutio, sed Dei plaoatio etiam

prTuno".
tamen attentio ad totam communi- impetratio boni ab ipso, ut patet de
tatem sufficit ad devotionem, non peccato remisso per Baptismum.
tantum sequalem, sed majorem, Item, sicut plures pcenee aequivalent
quam sufficeret attentio ad unum uni majori, et illse poenae non rela-
eorum, nis?i forte ad illum in quo xantur, nisi per plura opera satisfac-
eminenler est illud, quod estmateria toria, vel per unum opus majus in-

devotionis ad omnes, qui est solus tensive ; sic similiter videtur cum
Deus trinus sic quando oraturpro;
plura opera meritoria, si simul essent,
multitudine sive communitate indi- ut ita esset unum majus intensive
gente, ut impetretur sibi bonum quo quolibet eorum seorsum sumpto, ita

indiget, major compassio potesl ha- debentur eis, vel plura bona, vel
beri, et ila majus desiderium im- unum majus intensive, imo magis
petrandi illud quo indiget, quam si videtur quod si plures pcenae non
pro uno indigente oraretur, et ita delentur, nisi per plura opera satis-
non minuitur ibi devotio, licet mi- factoria, vel per unum majus, et non
nuatur attentio actualis et distincta. delentur praecise per unum opus sa-

Non ergo minus bonum tunc impe- tisfactorium adaequatum illi pcenae,
Lrat singulis propter diminutionem multo fortius uni operi meritorio, oui

devotionis, sed propter hoc solum, secundum strictam justitiam corres-

quod merito suo correspondet ali- pondet sibi prsecise bonum ut qua-
quod bonum certum, et hoc in quo- tuor, quod non debeantur tali operi
cumque eodem gradu, scilicet red- plura bona aequalia, quia illa opera
dendum illi cui valet specialissime, si essent unum, essent majus bonum

vel illis quibus valet generalissime, intensive, et sic secundum strictam

vel etiam illi, vel illis, quibus valet justitiam tale bonum excederet opus
medio modo, et per consequens in meritorium.
isto tertio quo loquimur,
gradu, in (i) Confirmatur terlio. Ut intelliga-
si est major extensio, est minor in- tur ista ratio, dicitur voluntas causa
tensio unicuique. elicitiva respectu actus, vel impera-
tiva, quando actus secundum sub-
stantiam et intensionem vere elicitur
COMMUNTARIUS. a voluntate, vel imperatur, et hoc
vel ut a causa totali, vel ut a causa
li. (h) Contra. Hic Doctor arguit, pro- partiali principali, tamen quia hoc
Considera bando quod non concludat de bono, modo est principalis causa actus, ut
luBcomuia. ... , .. , , , , ,
scilicet quod meritum valeat ad bo- comparatur ad habitum, tenendo
num, ita uni sicut pluribus, et ita quod habitus sit partialis causa ac-
pluribus sicut uni, quia tunc quis tu, de quo dictum est in primo, dist.
sicut aliquo merito potest alicui im- 17. Et dicitur causa meritoria, non
petrare primam gratiam, seilicet Ba- quod immediate causet actum meri-
 QUiESTIO XX. 307

torium formaliter ;
patet, quia ratio poena?, el largitio gratiaruro, divisibile est, esto
S|)i,itus a«bsluntiali 8 diridi uequeat et sic
est acceptatio passiva
meritorii, quffi
actus a
. .

diviua voluutate
...
ordme
iu
ruit argumentum. Opponit exempla exemplis,
quia non leque posaum portare duo a^ualia,
;

ad premium a>ternum, est a solo sieut unum. Ad replicam, ostendit eliam in

Ueo, Ut patet Stipra, qUXSt. t7. et in

all eratione non eque lacile plura moveri,ac

re
..
di- primo,
r
,.._.,
dtst. bed dicitur
1*.
,. ..
causa
unum, nisi adtcqucntur tbjecto adaequato mo-
„ ,. .. , ., jt , , .

cau- ventis, vel contine.mtur sub eo. Ad cxempla de

ehto- meritoria, quia ipsa habens charita- lucc et sono. respondet, haec ct similia multi-
tem, vel producit actum socundum plicant se sphaprice, et partes ejusdem sphserae
ad ^^ta3 eodern modo aflici.mtur, sive sint
inclinationem charitatis, ita quod 1
paucae, sive multae lamen accipias altenus; si
actus ut sic produetus, dicitur dispo- ?phaera? parleSi slasnon a fficiunt, et sic exem-
i

sitio immediata ad sic acceptari, vel pla sunt ad oppositum, quia in casu nostro,
u ™* P™ quo celebratur, est susceptivum adaa-
CUm
quia simul
..
ahquam
...
enlitatem in actu ultra
charitate producit
i.i sub-
quatum, quasi sphaera, et sic non se extendet
ad aiium Vide solutioriem ad replicam hujug>
stantiam et iutensionem, et bonitatem qu* satis difficilis est. Ad argumentum glossae
dat duas claras solutiones.
moralem actus, quee charitas csset
immediata dispositio ad hoc, ut actus
sic acceptetur, ut supra patuit, ottasst. Ad illain contrariurn (k). Ad pri- 8.

18. Pro quanto ergo producit illam mum dc spiritu, dico quod spiritus,
dispositionem, vel primo, vel secundo etsi cxtensive non dividatui\ tamen
modo, dicitur causa meritoria, hoc numeraliter spiritus a spiritu distin-
declarato arguit sic a fortiori : Si vo- guitur cnim ; sunt singulorum
luntas, ut causa elicitiva, non causat corporum animatorum singula} ani-
aequalem eflectum simul in pluribus, mae, et i llee habent bonitatem nalu-
sicnt in uno solo causaret, ergo nec ralem magis extensive, quam una
multo minus, ut causa meritoria, cum ex eis, imo aequivalentem bonilati
ut causa elicitiva, sit simpliciter ma- magis intensae secundum illud 7. de
gis causa ; et quod sic non causet Plus aliquid sunt duo
Trin. vel 24.
ut elicitiva. patet, quia amicitia non homines quam unus liomo. Et per
est a?que intensa ad quodcumque, hoc distinguitur pluralitas in diviois
sicut esset ad unum, ut patet 8. Ethic. a pluralitate in ereaturis, quia plus
eap. ('). Nec similiter voluntas a?que aliquid sunt hic duo, quam unum,
perfecte intense simul imperat plures non sic ibi, unde subdit Non ma- :
Non ^aJ 01-
operationes potentiarum inferiorum, for est Pater et Filius simul^ quam Fiiius 8 i-

sicut
,

unam solam ,
.

lmperaret, sic
, n T»
solus Patcr. Bonitates etiam
. ,. ,
mul quatu
si plures soiusPater.

consimiliter videtur quod voluntas spirituum sunt majoris valoris, et

minus bonum intensive mereatur, ideo requirunt plura bona, vel
quando pluribus meretur. unum inajus bonum propter quod
retribuantur non enim qui orando ;

scholium. meretur vivificare unum mortuum,

Ad illud, bonum spiriluale non difidi, sicut eadem raliono a-qtic mcretur vivifi-
ncc spiritus, respondct bonitates plurium spi- cal ioiHMll quonimeilinque 11101'tllO-
'

rituum majoris esse valoris quam unius, el

,„ ,„ |ta dieo quod bo.) lll spi rilualc
. II
ulrobique cst divisio apquivalens, alioquiu non .... . .

minus essct resuscitare unum quam mill,, scd

<""'... II ...r;, | Ur Klli- d.v.s.onc qua.l-
bonum spiriluale, nempe remissio eulpe ct faliva, SCCUIlduiU CXl.MlsioiliMll la-
 308 QUODLIBET.

men communicatur cum distinc- csset eumdem spiritum distribui fecte t|

fkal i
tione, scilicet aliud alteri, et ita mullis in valore, sicut hic est possi- pus q|:
lUDn: I
requirit distinctum meritum, propter bile de bono reddendo virtute ora- que ot
quod reddatur, et hoc dico aequale tionis, unicuique minus bonum da- scer.

intensive. retur, et forte etiam realiter spiritus

Contra, saltem (1) bonum spiri- minus communicaretur, si tran-
tuale non communicatur perpartes ;
scenderetsuum susceptivum propor-
ergo si virtute hujus Missae debetur tionatum, sicut forte anima non
bonum utrique, tanquam unum to- aeque vivificaret corpus, quantum-
tale prsemium, illud non reddetur cumque cresceret, sed passo pro-
per partes, sic, scilicet quod pars portionato aeque communicatur ; in
dabitur uni, et pars alteri. proposito receptivum proportiona-
Confirmatur, quia qui per spiri- tum bono quod est reddendum
illi,

tum recipit, totum spiritum recipit ;

pro merito, est una persona, et quod
ergo similiter qui aliquod bonum datur illi, datur non per partes.
spirituale recipit, recipit ipsum to- Contra exempla (m) ista prius
tu m posita instatur per alia exempla,
Respondeo, Augustinus 6. de quia non aeque possum portare duo
Prtemium Trin. 8. In his, quae non mole ma- aequalia sicut unum.
est divisi-
bile, sed (jna sunt, idem esl niajus esse quod Si dicatur, quod in movendo
respondet
ac si dare- melius » duo vero bona aequalia non aeque potest agens in
localiter
tur csse
iudivisi- sunt meliora altero; ergo in eis est plura et pauciora, tamen in alte-
bile.
major bonitas majus autem licet
; rando potest, et hoc quando illa
non possit actu dividi, tamen habet plura sunt agenti aeque approxi-
plura parva sibi aequalia, sicutlicet mata.
coelum non posset actu dividi, tamen Dico quod aliqui motus sunt tales,

toti aequantur plura parva, quam quibus necessario totum simul

medietati, el in illis parvis est dis- secundum omnes sui partes move-
tinctio, et pro illo uno magno, licet tur, hoc est, non prius una pars
in se indivisibili, tamen divisibili, quam alia, sicut est motus localis ;

vel magis distinguibili in aequiva- et de hoc intelligitur o. Met. Conti-

lentia, possentilla multa reddi. Sic nuumest illud, cujus motus est unus
hic tanto merilo debetur adaequate secundum se unus a.utem, cujus
;

tantum, illtid in se dividi non potest, indivisibilis, indivisibilis autern

sed lamen illi aequivalere possunt secundum tempus si enim move-
; Te?

mulln bona minora, et ita ipsum retur (n) una pars continui, alia
potest dividi valore, dum pro ipso non mola solveretur continuitas.
diversa bona minora distincte red- Alius est motus, (o) quo non est
danlur. Non ergo illud bonum spi- necessarium totumsecundum omnes
rituale realiter per partes datur, partes simul moveri, ut est altera-
sed datur in multisbonis minoribus, tio mobile etiam (p) aut intelligitur
;

quae respectu illius boni habent par- illud, quod est adapquatum virtuti
lialem valorem. moventis, vel agenlis, ita, scilicet
Anima an
:^que per-
Ad confirmationem, si possibile quod non posset simul movere ma-
 QIVESTIO XX. 309

jus, aut aliquod mobile minus tali mobile adeequatum [ntelligentiae,

adeequato. Esl ergo aliqua diflfe- qua3, etsi non possit movere majus,
rentia (q) inter molum localem, el tamen possel minus.
alios motus, semper totum
quia Ad exempla (s) dico quod passi 11.

continuum secundum se totum est proporlionati agenti potest quaelibet Pars passi
III • •, 7» • • proportio-

....
i 1

iiniliilc ada3quatum moventi, iia pars aeque pernci, ita saltem quod nau, noa
, . . .
n . • • minus per-
mmus
i

(IikmI oon ahqua pars ejus sineaua una non perncitur, si alia acitur,

est mobile
i-i
adaequatum. In motu
l i . n
perncialur,
.

quam si
•••ii
sine nla perli-
r quod simul
l

ai i , e perfi _
Claalur
autem alterationis aliqua pars ipsius ceretur, quia enim totum est primo -

mobilis potest esse mobile adeequa- proportionatum agenli, ideo plurali-

lum moventi lanUe virtutis, sic quod tas partium, quse includuntur in
siniul non movebitur nisi tanta pars, isto toto, non im])C(lit perfectionem
ivente s<m1 utrobique (r),imo in molu gene- actionis in omnes, sicul nec in to-
loisi raliter verum est quod ab isto tum includens eas ; sed si uni passo

ada- movente nihil simul movetur, nisi proportionato adderetur aliutl pas-
Lum '
suum mobile adaequatum, vel quod sum, non oporterel aeque per-
illud
includiturin illo ; et dico inclusum fiei ab agente, sicut si solum reci-
in illo realiter, sicut aliquid ejus, peret actionem agenlis.Hoc palet in
?el eequivalenter, sicut minus, illis exemplis Lux enim et sonus,:

quod etiam non est pars majoris, et similia, quantum est de se,
potest dici includi in eo, et sic illud multiplicant se spluerice passum ;

quod potest simul movere illud ergo proportionatum tali agenti

mobile lanquam adaequatum, non quantumcumque sit parvum, cum
potesl simul aliud mobile majus tamen sit sphaericum, includit
movere, nec etiam cum isto aliquod partes, et illae, quae sunt partes
aliud potest tamen simul movere
;
ejusdem sphaerae circumstantis
duo mobilia, qiue simul juncta non lumen, aeque illuminabuntur, hoc
iest
s mo-
piura
excederent
,

de
,

lahbus
•
rnobile
veruin est
,i
adaequatum,
quod non
et est, tantum illuminabitur medium

secundum unum diametrum ejus-

, i
•
,

lilur. minus movet plura quam pauciora, dem sphaerae circa candelam, sicut
quia non minus inovet mobile sibi secundum alium ; sed si accipiatur
-un|)Iiciteradaequatum,quammobile alia sphaera remolior a eandela,
minus ipso, quia tunc illud non esset ambiens primam sphauam accep-
omnino adaequatum intelligo adae- ; tam circa candelam, illa non aeque
quatura non sic quod movens se- illuminabitur sicut prima. Quod
cundum totum conatum sui possit ergo dicitur, quod aeque illuminan-
illud movere, sed sic, quod cum tur plura illuminabilia, sicut unum,
quantocumque raodico conatu po- verum est, quando illa plura sunt
tesl ipsmii movere, lale mobile om- partes ejusdem illuminabilis ada - i

nino subjaceret tali moventi, et quati, puta quando sunt contenta in

mobile omnino subjacere movenli eadem spbaera sive intra eamdem

sii
f.

bi
,
lii"
potest dici ipsum mobile omnino
adaequari passive ipsi agenli. Taliter
Ccelum secundum Philosophum esl
sphaeram respectu
cenlri. In proposito
i
autem duo illi
J

pro quibus oratur, non sunl per se

illuminantis, ut

>
aI -

cumferen-
tiam.
* d cir -
 MIO QUODLIBET.
partes unius, quod
susceptivum sit scilicetnon minus valel una missa
adaequatum boni reddendi virtute dicta pro cenlum animabus cum
orationis, sed uterque per se est su- cordis hilaritate, quam si pro quo-
sceptivum adaequatum. libet uno diceretur cuin anxietate.

4 9 Conlra, quod secunda spluera Praemittitur enim ibi sic Melior est :
Meiior
J — brevis
•11 • • • • r,

minus llluminatur quam prima, quinque rsatmorum decantatio cum tio ferl

q
hoc est, quia secunda est remotior a cordis puritate acserenitate, et etiam ga ?i s

luce, non autem quia simul cum spirituali quam totius

hilaritale,
secunda alia, scilicel prima, illumi- Psalterii modulalio cum cordis an-
nalur imo secunda nullum luinen
; xietate ac tristitia, et tunc subditur
reciperet, nisi prima simul illumi- illud, quod adductum est : Cum
naretur ergo non minus recipit hoc
; ergo pro centum, etc. Et hoc secun-
unum passum, quia aliud simul re- dum fuil forte specialiter secundum
cipit, sed quia ipsum est remolius intentionem Beati Ilieronymi, vo-
ab agenle. In proposito non est talis lentis loqui ad consolationem Mona-
remotio, sed tantum dislinclio reci- chorum, quod si pro rnultis tene-
pientium. rentur orare, tamen non oportet tot
Plura mo- Respondeo, duo mobilia posse Psalmos legere, quia vergeret in fas-
bilia ap-
proximata aeque approximari eideni movenli, tidium ; sed melius satisfit illis, si
eidcm mo-
veoii con- necessarioconcludit illaesse mobilia pro eis dicantur pauciores, et cum
tineutur
sub mobili
parlialia conlenta, scilicet realiter, hilaritate, melius etiam valet di-
adaequato
ejus.
vel aequivalenteruno mobili in centi, sipolest stare cum obligatione
adaequato, quod semper est imagi- ejus.
nari sphaericum circa centrum ip-
sius agentis, et quae etiam sunt in
eadem totali spluera, hoc esl, infra GOMMENTARIUS.
distantiam ejusdem axis, illa aeque
moventur, et alia non a^que cum (k) Ad illa in contrarium. Nunc Doc-
illis. tor solvit instantias factas contra con-

Ad argum. Ad auctorilatem Hieronymi, clusionem.

ex glcssa
n. 5. posi- glossa ponit ibi duplicem respon- Ad primam de spiritu et bono spi- Spirii*

tum.
nou e:«i'
sionem Una est referens heec ad
: rituali concedit similitudinem quo- visibs,
. . . ita ncbo-
ipsum. celebranlem, ut sil sensus, ad hoc, quod sicut spiritus non est num stri-

nihil minus accipilur, supple pro divisibilis in plures partes, cum non
ipso celebrante, quia sive pro uno, habeat quantitatem molis, ita nec bo-
sive pro multis dicatur, semper num spirituale. Concedit etiam quod
valet specialissime celebranti, et sicut idem spiritus numero non potest
aequaliter, quando est aeque dispo- esse in pluribus corporibus, ita nec
silus, et seque ordinale facit hoc, idem bonum spirituale potest esse in
quod facit, hocest, aeque celebratur pluribus potentiis volitivis. Et ultra
pro multis quando pro mullis, et sequiturquod si plures spiritus, sive
pro uno quando pro uno. plures animoe possent esse in una ani-
Alia responsio glossae esl ibi refe- ma, illa esset perfectior qualibet ea-
rens ad casum in quo loquilur, quod rum, ita plura bona spiritualia erunt
 QILESTIO XX, 311

majus bonum intensive, quam unum et iu pauciora, quia non a>que per-

solum, et sic argumentum nihil con- fecle putest movere localiter plura
cludit. pondera aequalia quam pauciora,
I Contra, saltem bonum spiriluaie tamen in alterando potest simul plura
noti communicalur per paries, etc. passa aeque tamen approximata, ila

Respondet Doctor quod licet ununi perfecte alterare sicut unum illo-

bonum spirituale quantumcumque rum.

intensum non sit realiter divisibile in Dicit Doctor, distinguendo de motu,
plura bona, cum non habeat partes et quia aliquis est motus talis, secundum
partes, potest tamen intelligi dividiin quem necessario totum corpus quod
plura bona secundum a^quivalentiam, movetur, simul secundum omnes sui
puta si sit bonum intensum ut octo, partes movetur, hoc est, non prius
et sint quatuor bona intensa ut duo ;
una pars quam alia, sicut est motus
illa quatuor bona tcquivalent bono ut localis quando enim aliquod corpus
;

octo, quia in illis sunt tot gradus bo- localiter movetur, omnes partes si-

nitatis, quot sunt in illo uno bono. In mul moventur quando enim ca.dum
;

proposito, tanto merito debetur adee- movetur in illo tempore, in quo inci-
quate tantum bonum, illud in se dividi pit motus, omnes partes cueli simul

non tamen illi bono a;qui-

potest, sed moventur.
valere possunt plura bona minora, et (n) Si enim moveretur una pars con-
ita ipsum potest dividi non in se, sed tinui, alia non mola solveretur conti-
in valore, dum pio ipso diversa bona ?iuitas, patet, quia si aliquod corpus
minora dislincta redduntur, et sic moveretur localiter, et simul omnes
posito quod quis celebret Missam partes non moverentur localiter, sed
pro decem, et merito celebrantis una pars praecise moveretur localiter,
correspondeat adeequate bonum in- certum est quod non posset moveri,
tensum ut viginti, tunc reddentur de- nisi divideretur ab aliis partibus, et
cem bona illis decem, quae aequiva- sic solveretur continuitas.
lent bono intenso ut viginti, et si (o) Alius est motus, quo non est ne-
meritum Missae tantum applicaretur cessario totum secundum omncs parlcs
uni, tunc illi redderetur bonum ut simut moveri, ut cst uiotus allerationis.

viginti. Patet, quia aliquod corpus prius alte-

(m) Contra exempla ista prius posila ratursecundum unam partem quam
instatur per alia exempla, quia non secundum aliam, prius enim calefit
seque possum poi tare dao sequalia sicut secundum unam partem quam secun-
unum, ergo nec similiter merito Missoe dum aliam.
correspondent bona aequalia
plura (p) Mobilc etiam. Ilie etiam distin- jq
sicut unum, quia sicut plura pondera guit de mobili quoad ada>quationem
ajqualia faciunt pondus majus exce- virtuti moventis, quia quoddam est
dens virtutem ferentis, ita plura bona unum mobile numero, quod sic adae-
majus bonum exce-
ojqualia faciunt quatur virtuti moventis, quod simul
dens bonum adaequatum merito. non posset movere majus, aut ali-
Si dicatur, quod licet in movendo lo- quod mobilc minus mobili ada-quato,
caliter non aeque potesi agcns in plura et tale polest simul moveri, sic intelli-
 '

312 QUODLIBET.

gendo, quod si mobile adaequatum sit tunc sint tria mobilia, quorum duo
ut octo, et sint duo mobilia, quorum sintut sex, et aliud sit ut duo, quod
utrumquesit ut quatuor, posset agens aeque simul movebit illa trio, sicut

utrumque movere, quia illa duo si- unum illorum, quia illa tria simul
mul sumpta non excedunt mobile sunt mobile adaequatum etiam res-

adaequatum. pectu minimi conatus.

pifferentia (q) Est ergo aliqua diflerentia inter (f) Ad exempla illa. Nunc Doctor 11
n respondet ad exempla de voce
io m
loca- motum localem, etc. Si enim aliqua illa et
lem, et de lumine. Hoc patet in exemptis, lux
oinnes mo-
pars
*
con tinui esset mobile adaequa-
*

tus.
tum moventi, tunc per se posset mo- enim, ct sonus, et similia quantum est

veri localiter, quod non continget, de se multiplicant se sphaerice ; et dicit

nisi solveretur continuitas, ut supra quantumest de se, quia forte propter

p&imt.Sed inmotu atterationis aliqua impedimentum non possent se multi-

pars ipsius mobilis potest esse mobile plicare sphserice, hoc est tantum illu-
adsequaium moventi tantw virtutis, sic minabitur medium secundum unam
quodsimut non movebitur nisi tanla partem ejusdem sphaene circa cande-

pars. Patet, quia ignisnon simul alte- Iam,sicut secundum aliam, et sic to-
rat totum aerem, sed primo et adae- tum illud sphaericum aeque simul il-

quate alterat tanquam partem, qua luminatur, sicut quaelibet ejus pars,
alterata successive possunt aliee alte- et omnes partes illius sphaerici seque

ra ri. simul illuminantur, sicut quaelibet

Subtilis Sed utrobique, etc. Vult ergo
(r) seorsum sumpta propter rationem
doctrina.
Doctor quod habens mobile adaequa- supra positam. Sed si accipiatur a.iia

tum ut octo, ita quod intelligatur sibi sphaera remotior a lumine candelse am~
quod etiam minimo co-
adsequari, sic biens primam sphseram, illa non sequc
natu possit illud movere, tunc non illuminatur sicutprima.
posset majus movere, et potens mo- Si dicatur, quod hoc ideo est, quia
vere ipsum seque faciliter totum mo- est remotior, nam si esset aeque pro-
vet, sicutet quamlibet partem ejus in pinqua, aeque simul illuminaretur ; in

eo realiter contentam, quia ponitur proposito, personee, quibus applicatur

quod totum adaequatum moventi
sit bonum Missee sunt aeque preesentes.

etiam secundum minimum conatum, Respondet * Doctor quod duo mobilia, • num.ii

et per consequens totum est seque sive passa, aeque approximari eidem
mobile, sicut qua?libet pars ejus. Si movenli, siveagenii,necessario inctudit
etiampars mobilis accipiatur pro mo- Ula mobilia, etc. Vult dicere, quod
bili minori, quod non sit pars mobilis talia mobilia aeque approximata si es-

adaequati, ad mobile adaequatum est set possibile, quod simul illumina-

eeque simul mobilis, sicut mobile mi- rentur non se haberent, ut duo mobi-
nus, non sic intelligendo, quod si lia adaequata, quia hoc esset impossi-
mobile adeequatum sit ut octo, et mo- bile, sed se haberent, ut duo mobilia
bile minus sit ut duo, quod non est partialia realiter, vel epquivalenter
realiter pars ejus, possit utraque aeque contenta in uno ada>quato, ut supra
simul movere. Sed sic debet intelligi, expositum est. Sed in proposito illi

quod si mobile adaiquatum sit ut octo, duo pro quibus oratur non sunt partes
 QU/ESTIO XX. 313

unius nec realiter. nec seqaivalenter, assignandi vel applicandi ;

bonum,
quocl sit susceptivum adsequatum quod debetur virtute sacrificii, non
boni reddendi virtute orationis, sed debelur sacerdoli inquantum cele-

utrumque per se susceptivum adeequa- brans, sed tantum ipse est nuntius
tum. offerens petilionem Ecclesiee, et

bonum, quod virtute sacrificii debe-

SCHOLILM. lur, non sibi debetur, quia eadem
esset virius sacrificii, si ipse essel
Sacerdotem posse applicare virtutem sacrilicii
his vel illis, probat ex duobus locis .\ugustini, in mortali peccato.
el cx congruentia, quia in famillis bene ordina- Dico lainen, quod in potcstate iupotes-
1 l
tate sacer-
tis, ipse Dominus per se non distribuit singu-
celebranlis aliquo dotis est
sacerdotis est
lis, sed aliis id committit. Solvit salis clare .. .. npplicare
. .
P .

inodo apphcare virlulem sacrincn, viitutem

duas rationes in conlrarium allatas.
. . .... . sacridcii.
(jiiod probalur duplici auctontatc :

"".
Desecundo articulo principali tria Augustinus in Enchirid. 89. vel
sit ia sunt videnda : Primo si in polestale Non negandum defunctorum
est
sstale
sacerdotis sit applicare eertae perso- animas relevari, cum pro illis sacri-
licare
DUD),
nse bonum, quod debetur Ecclesiae, ficium medialoris offertur ergo ;

debe-
I

|
vel alicui in Ecclesia virtute sacri- nllerens potest applicare illis sacri-
alicui
ficii. Secundo, si sacerdos potesl iicium, et illae per hoc poterunt
•OOOB.

illud bonum applicare pro liljilo relevari.

voluntatis suae. Tertio, si valet isti Idem in sermone de Cathedra
seque, quando applicatur sibi et sancti Pelri : Oste?idam, inquit, qua
aliis, sicut si sibi soli applicaretur. ratione animas defunctorum juvare
De primo (a), videtur quod non, possimt, adlnbcant pro eis Sancto-
quia instruinentum non habet vir- rum preces, et sacerdotali eos prose-
tutem applicandi actionem vel effec- cutione Domino commendent. Ju-
tum actionis ; agentis enim princi- vantur ergo animee per hoc, quod
palis est applicare virtulem et aclio- sacerdos pro eis applicat virtutem
nem nunc autem sacerdos, quan-
; sacrificii.
luin ad virtutem sacrificii, est mere Ad hoc etiam cst congruenlia una, 14.

instrumentum, quia organum inani- quia ul)i in domo aliqua aliquod

inatuin. Licet cniin sit organum bonum est distribuendum diversis
vivum, quantum ad meritum perso- secundum eorum exigentiam vel
nale in celebrando, quia sic mereri indigentiam, rationabile est quod
est ejus inquantum in se vivit vita Dominus domus non immediate
gratiae, tamen quantum ad illud singulis dislribuat, sed lalis distri-

bonum, quod debetur virtute sacri- butio alicui, vel aliquibus certis

fieii, cst organum praecisc ratione ininistris in domo eommittatur. Ila

ordinis, et aeque provenit effectus videtur regulariter in familiis ordi-

iste virtute sacrificii, eliamsi minis- natis ; eeque ergo, vel magis debet
ler in se non vival vita gratise ;
ergo, ila domo Dei, qiue est Eccle-
esse in

elc. sia, quod bonum ibi virtute sacrificii

Secundo sic : Bonum, quod non communicandum, non solum Deus

debeturisti, non habel iste jus alii (lislribual, sed aliquis ininister in
 314 QUODLIBET.

Ecclesia ; nulli autem magis conve- expresse tenere quod Sacerdos potest Quoi
Sacei
nire potest in Ecclesia quam Sacer- aliquo modo applicare virtutem sa- I0?*ll|
plicail
doti sacrificium offerenli, cui sicut crificii certge personaa, et per conse- lutei-i
cnfic;u
convenit determinare intentionem quens bonum correspondens virtuti tae r
sor
suam, pro quo specialiter offerat, sic sacrificii, sive bonum correspondens
convenit sibi dispensatorie vel dis- merito, quodhabetur virlute sacrificii,
positive delerminare, cui virtute quod bonum debetur Ecclesige, potest

sacrificii bonum quod impetratur certae personee aliquo modo applicare,

reddatur. et hoc probat duabus auctoritatibus,
Ad illa probanl quod
(b) quae quse patent in littera. Probat etiam
nullo modo conveniat Sacerdoli quadam congruentia, nam ubi indomo
applicare virtutem sacrificii. aliqua aliquod bonum est dislribucndum
Ad primum dico (c), quod licet diversis, etc. seque ergo, vel magis debet
bonum, quod impetratur virtute esse ila in domo Dei, quae est Ecclesia,

sacrificii, non impetretur virtute etc. nutti autem magis convenire potest
meriti personalis Sacerdotis, sed in Ecclesia, quam Sacerdoti sacrificium
virtute meriti Ecclesise, in cujus ofjerenti, etc. ex quo enim potest Sa-
persona fit oblatio, et ob cujus crificium offerre pro certa persona,
gratiam oblatio acceptatur. et ideo ita videtur quod bonum, quod debetur
quoad hoc, scilicet tale bonum sic virtute sacrificii, possit applicare cer-
impetrandum, Sacerdos, licet sit tse tamen commu-
personse dispositive
mere organum, tamen ratione ordi- nicando illud solus enim Deus elTec-
;

nis habet gradum notabilem in tive communicat tale bonum, sed

Ecclesia, propter quem sibi convenit Sacerdos distributive, ex hoc quod
offerre, et oblationis virtutem de- producit quamdam dispositionem ad
terminare, etin hoc non est praecise tale bonum communicandum, quae
organum, sed minister et dispensa- dispositio est oblatio sacrificii pro
tor. certa persona, quia credendum est
Sacerdos,
^d secundum dico (d), quod si quod Deus ordinaverit dare aliquod
sporjsaj ad bonuin reddendum virtute sacrificii bonum virtute sacrificii illi personae,
sponsum.
non debeatur sacerdoti pro se, pro qua Sacerdos offert illud.
debetur tamen Ecclesiae secundum (b) Ad illa qude probant, etc. Nunc
ejus distributionem, quia ipse ex Doctor solvit duas rationes factas in
ordine suo est nuntius sponsse ad principio articuli, quibus probat par-
sponsum offerens petiliones specia- tem negativam, quarum prima est,
liter pro determinalis personis, et scilicet, quia instrumentum non habet

ita dispensalorie vel dispositive virtutem applicandi actionem, vel ef-

determinans eis illud, quod pro tali- fectum actionis ; et patet, quia instru-
bus petitionibus reddelur. mentum, proprie loquendo de instru-
mento, nullo modo atttingit effectum
principalis agentis, ut patet in 4. dist.

COMMENTARIUS. 1. q. 1. et 4. et ultra, quia principale

agens utitur instrumento, et non e

12. (
a) De primo, etc. Hic Doctor videtur conlrn, idco principali ngenti conve-
 QILKSTIO XX. 315

nit applioare effectum, qui habetur pro qua oblatione obligat se Deus, ex
artione instrumenti ; sed Sacerdos iu sua tamen mera voluntalo, velle dare
Erclesia respeetu boni quod debetur tantum bonum. TamenSacerdos, quia Nota.

virtute saerifieii, est tantuni instru- minister Ecclesise potest dispensative,

mentum, quia hoc convenit sibi pra3- sive dispositive bonum debitum Ec-
cise ratione ordinis. clesiic spoeialiter appliearc certae per-

(c) Ad primum dico. Respondet Doc- sona\ vel oertis personis, quantum et
tor quod licet bonuni, quod irapetra- ad hujusmodi dispensationem non
tur virtute sacrifieii, non impetretur dicitur Saeerdos praeoise instrumen-
virtute meriti personalis Sacerdotis, tum Ecclesia\ sed minister et dispen-
sed virtute meriti Ecclesia?. sator boni debiti Eeclesia1 virtute sa-
Secundo sic arguit, quia bonum crificii, sivc virtute oblationis saori-
quod non debetur isti, non habet iste fioii, quam talis Sacerdos offert in
jusalii assignandi vel applicandi ; pa- persona Ecclesia 1
; quia ergo habet
tet, quia tale non est in sua potestate. specialem gradum in Ecclesia, scilicet
Sed bonum, quod dobetur virtute sa- gradum sacerdotalem, quo in persona
crificii, non debetur Sacerdoti in- Ecclesiae potest offerre sacrificium,
quantum celebrans, quia ut sic, est ideo dispensatorie potest etiam appli-
tantum nuntius offerens petitionem care illis personis, pro quibus in per-
Ecclesiae, et bonum quod debetur vir- sona Ecclesia) offertur sacrificii bo-
tute sacrificii, non debetur sibi, patet,. num. quod debetur Ecclesiae virtute
quia eadem esset virtus sacrificii, si talis oblationis factae in persona Ec-
ipse esset in mortali peccato. olesico.

Ad secundnm dico. Dicit Doctor

(d)

quod etiamsi bonum reddendum vir- SCHOLIUM.

tute sacrificii non debeatur Sacerdoti Ilaec littera continet aliquot dicta. Primum,
pro se, debetur tamen Ecclesiae secun- obligatus celebrare pro una intenlione, si ap-
dum ejus distributionem, etc. Et vult plicuerit eam ad alios, dubium est an lenet.
Nihil resolvit, et rationes et auclores stant ab
breviter dicere quod meritum sacrifi-
ulraque parte, verius puto, licet peccaret offe-
cii tantum ad Ecclesiam pertinet, ita rens pro aliis, ab his quibus debeat, applicatio-
quodoblatio sacrificii dicitur praecise nem tamen valere, alioquin administratio Sa-
meritoria, pro quanto talis obbtio cramentorum facta quibus non debes, vel con-
fit
tra Superiorum mandata, non teneret. Secun-
in persona Ecolesiae, et sic bonum dum, applicatio pro ipso celebrante et pro
correspondens tali merito, est bonum Ecclesia in communi non subsunl determina-

debitum tioni ministri, bcne tamen applicatio media

Ecclesiae, et Sacerdos eele-
pro aliquo, vel aliquibus specialiter. Constat ex
brans non est causa, nec effectiva, nec
Auguslino allato et praxi, ac traditione Eccle-
dispositiva respectu meriti Erclesiae, Blffi. Tertium, isla applicatio media aliquando
necaliquo modo causa respeotuboni,ut fit ab Ecclesia inslituente, ut Parochi offerant
pro suis Parochianis, et alii Saccrdoles pro
debiti Erclesiae, quia tale bonum prae-
juxta suas fundationes. Quod vero Ecclesia
aliis
cisedebetur Ecclesiae,pro quanto obla- hoc possit, probat ex Ilieronymo. Quartum,
tio sacrifioii fit in persona Ecclesiae, applicatio debelur exjusiitia iis, <|ui conferunt

ad Bustcntationem celebrantis. Quintum, obli-

quia enimDeusaoceptat Ecclesiam ut
gatus celebrare pro aliquibus, potest secunda-
sponsam. ideo acceplatoblationem sa- ria intentione, id est, pro aliquo gradu longe
crificii factam in persona Ecolesiae, inferiori, applicare pro aliis. Movet duo dubia,
 316 QUODLIBET.
et non resolvil ;
primum, an prius parentibus candi virtutern sacrificii, nisi mul-
quam Parochianis applicanda Missa ? Secun-
lum in universali.
dum, an potius mortuis quam vivis, el pecca-
toribus quam juslis ? Potest ergo dici (f) quod ubi 1(

AppIiO
habetur doctrina certa de applica- pro cj
biatitti
tione, ibi est sic facienda, ita scili-
coinmi
15 De secundo (e) autem in islo cet quod si contrarium fiat, forte suut c|
UlilH:
An Sacer- articulo, scilicet an possit pro libitu nec ei cui applicatur, valet, et appli-
dos possit , . .. , •- •

dislnbuere bonum debilum virtute

i i l .

pro libiio
distrihuere •<••••.
canti nocet, quia peccat. Cum autem
*i- i_ . 1 1
bonum sa- sacrilicn, ita scilicet quod hoc 00- oratio possit (ut dictum fuit in prin-
C
Mi8Bae, et num specialiter reddatur illi, cui cipio primi articuli) alicui tripliciter
Tpniicare'
1

^P se spccialiLer applical virtutem applicari scilicel specialissime, ge-

sacrificii, diceretur quod non ; sed neralissime, et modo medio inter
ad hoc, quod applicalio sua habeat ista, scilicet specialiter, licet non
effectum, oportet quod eam faciat specialissime. Prima autem applica-
secundum beneplacilum Dei, quia tio determinata est, quia semper fit
ipse solus est dator illius boni, et ipsi oranli. Secunda eliam determi-
secundum suum proprium bene- nala est, quia semper fit toti Eccle-
placitum ; non ergo dabitur illi, cui siae ; et has duas determinaliones
Sacerdos applicat, nisi Sacerdos in facit regula charitatis, quse debet
applicando conformet se volunlati esse potissime ad seipsum, et gene-
datoris. jaliter ad omnem proximum. Tertia
Contra hoc, nullam videlur ille applicatio, scilicet media, aliquando
habere auctoritatem applicandi vel ut determinata est ex institulione
assignandi aliquod bonum alicui, sive ordinatione Ecclesise, quae in
cujus applicatio nunquam tenebit, diversis parochiis inslituit diversos
nisi fiat secundum voluntatem alte- Sacerdotes Parochiales, qui tenen-
rius, de qua iste regulariter non tur officiare Ecclesias, et celebrare
potest habere certitudinem. Sed specialiter pro suis parochianis ;

Sacerdos celebrans non potest ha- consimiliter in diversis collegiis

bere certitudinem determinatam de partialibus sunt diversi Sacerdotes
voluntate divina, cui velit dare instituti ad offerendum sacrificium
bonum reddendum virtute sacrificii, altaris, et specialius semper pro
quia nec regulariter hoc Deus reve- illis, qui sunt in tali collegio. De
lat in speciali, nec ex Scripfura hoc potest accipi illud 7. q. i et
habetur doctrina de hoc, nisi mul- notat Ilieronymus ad Rusticum
tum remota et universalis, qua3 non monachum : In apibus princeps
sufficit ad sciendum voluntatcm unus, gnies sequuntiir unam. Roma
divinam in speciali respectu liujus aulem condiia duos jralres reges
personse, vel illius ; ergo si nun- simul habere non potuit. Et sequi-
quam applicatio lacla per Sacer- lur, singuli Ecclesiarum Episcopi,
dotein baberct cfTectum, nisi esset singuli Archidiaconi, et omnis E<-
secundum beneplacitum divi-
facta vlcsiasticus ordo suis rectoribus rc-
num, sequcrclur quod Saccrdos gitur. llaec ille. Nec tanlum requi-
nullam haberet auctoritatem appli- runltir rcclores in Ecclesia ad
 QV KSTIO XX. 317

correctionem faciendam, sed ad renl injustitiani subtrahendo debi-

reconciliationem faciendam pecca- tum illis, quibus jam sunl obligati,
torum per orationem Ecclesiae, el <
i
i intelligo si applicarenl aliis, ita

hostiam salubrem. specialiler sicut ipsis. el hoc aliis

Similiter videtur determinari ap- quibus non asque obligantur, si

Coo-
»

Irid.
plicatio ex justitia, el hoc illis, qui quidem illa applicatio medio modo
•
,
4. «le
provident, vel providerunt ministris potesl habere multos gradus. Exem-
Ref.
de necessaria sustentatione. Hoc l>li gratia, ponantur tres, el semper
modo nmlii dotaverunt Monasteria i|isa plusvalet ei, cui fil in priori
el Ecclesias solemnes collegiatas, gradu, puta si quis sic intendat,
vel minores Ecclesias, ad hoc ul quod quantum potest oblatio valere
tninistri in lalibus Ecclesiis teneren- alicui alii ab offerente, tantum va-
tur celebrare pro illis. ct pro illis leat ipsi A, el tunc post ipsunii4,
pro quibus ipsi intendebanl eos quantum valere potest alicui alteri,
obligare. Et est obligatio rationabi- valeat ipsi B, et post B ipsi C, et
li-. ut qui recipit eleemosynas hoc sive per A intelligatur una sola
temporales refundat pro eis suffra- persona, sive mullao, pro quibus
gium spirituale orationis et oblatio- vnlt in eodeni gradu orare. Eslo
nis, sicnt de temporali beneficio igitur, quod ex ordine Ecclesia), vel
ivfundendo pro spirituali beneficio ex beneficio recepto, tenetur quis
praedicationis, ait Apostolus i. Cor. offerremedio modo, et hoc in priino
9.Si nos vobis spirilualia semina- gradu pro uno, non praejudicat
mus, magnum est si carnalia vestra tamen illi, si medio modo in secun-
metamus? quasi diceret, non. Ex do gradu offerat, vel applicet virtu-
quo ergo licilum est, iino rationabile, tem oblationis alii, et in tertio gradu
i|iim(I eleeraosyna requirat oratio- tertio, et sic de quibuscumque
nem, ille, qui cum eleemosyna sua gradibus, quia nunquam applicatio
imponil obligationera orandi pro se, facta in gradu posteriori subtrahit
rationabiliter facit, et ita ista elee- aliquid illi cui facla est in gradu
mosyna ad iquemcumque succeden- priori.
tem semper trausit curn onere sihi (g) Cui autem fieri debetapplica- 18.
imposito ; nullus tainen pra^sumitur lio, et in quo gradu, dubium est, an An curfitus
debfit po-
se, ct suum cdllegium sic alicui scilicet curalus debeal prius appli- tius pro
patre cele-
obligare, quod non posselde caBtero care oblationem suo parochiano, brare,
quam pro
alteri aliqua suffragia committere quam patri vel matri. Videtur enim parochia*
no. D.
vel promittere, et ila praesumitur quod de lege naturaa obligatur Thom. 2.
2. 26.
obligatio fieri secundum intentio- parentibus, et illi legi praBJudicare art. q.9. ail
nem obligantis, praacise tamen noii potesl posiiisa obligatio, nec 3.Parentes
omnilius
undum notulam, lic<>t non sit quisquam recipiens obligationem in ordine
charilatis
hajc obligatio nisi promissoria. debet velle sibi sacerdotem obligari pra'lert.

Rati a.J
!brnu-
Isli vero, quorum orationes et contra rectum ordinem legis naturaB,
D pro oblationes sunl sic determinataB • •i ita interpretandum est, quod
i
Doa
llllt rr- caBleris personis, non possunl eas nunquam voluit sacerdotem sihi sic
»re pro
liu. pro libilu aliis applicare, quia face- obligari, quin posset libere reddere
 318 QU0DLII3ET.

semper patri et matri illud in quo videtur major utilitas. Utilius est
eis tenetur. enim viatori gratiam augeri, et ex
Sed conlra, pater et inater si sint consequenti inerita, quam mortuo
parochiani alterius sacerdotis, ha- solam pcenam remitti, ubi non
bent eum obligatum ad orandum augetur gratia nec crescunt merita.
pro se sicut pro subditis, et videtur Videtur etiam quis magis obligatus
quod obligatio isla spiritualis filia- fratri suo existenti in charitate
tionis pra^valeat quantum ad effica- quam peccatori, qui nec Deum dili-

ciam. git, nec a Deo diligitur, sicut justus,

autem sunt Sacerdotes in
(h) Alii et debeo magis diligere eum, quem
Ecclesia non habentes Curam, nec Deus diligit, et qui Deum diligit,

etiam Cappellaniam, vel Praeben- quam illum qui contrario modo se

dam, ratione cujus sit eorum oblatio habet. Tutius ergo videtur applica-
applicata certae personee, vel certis tioneni facere generalem talem :

personis, et tales magis possunt Digneris, Domine, oblationem istam

libereprosuo beneplacilo applicare ;
specialiter acceptare pro illis pro
debent lamen applicationem suam quibus nosti me teneri specialiter
conformare beneplacito summi Sa- offerre, et in illo yradu in quo nosti
cerdotis, quantum possunt de illo me teneri pro eis. Et si in speciali
verisimiliter conjicere vel concipere, determinetur ad aliquem, vel ali-

quod difficile quandoque est perci- quos, tutiusest, quod fiat sic sub
pere in speciali de hac persona, vel conditione si tibi placet.
illa. Probabilius autem concipitur
magis in communi, puta parentibus,
benefactoribus, principibus et prae- GOMMENTARIUS.
latis, juxta illud Apostoli i. ad
Timot. 2. cap. Obsecro ergo primo, De secundo autem in isto articulo.
(e)

etc. Pro mortuis etiam juxta illud Nota quod in isto articulo Doctor du-
2. Machab. Sancla ergo et salu-
12. bitative loquitur, ex una parte videtur
bris est cogitatio pro defunctis exo- tenere quod Sacerdotes in Ecclesia
rare. non habentes Curam, nec Cappella-
19. Et adhuc sistendo etiam sic in niam, et hujusmodi, quod possint
Modusdiii- communi, dubium est, quibus debet applicare bonum ad libitum, et ex
g P
x!uju iu offerens medio modo applicare quod non ad
alia parte videtur tenere,
beneficium, hoc in gradu priori,
et libitum, sed tantum ad beneplacitum
et quibus in gradu posteriori, nam Dei, quia ipse plus est dator illius bo-
in aliquibus est major indigentia, ni. Et contra hoc secundum arguit
sicut in mortuis, qui non possunt Doctor, quia tunc Sacerdos nullam
pro se mereri quam invivis, etin applicandibonum alicui posset habere
pcccatoribus quam in juslis, qui per auctoritatem, quia celebrans non po-
gratiam propriam quam habent, test habere certitudinem determina-
possunt mereri, non sic peccalores, tam de voluntale divina, cui ipsa velit
et magis indigcnti videlur justum dare bonum reddendum virtute sa-
prius subvenire, tamen ex alia parte crificii, quia nec regulariter hoc Deus
 QU KSTHt XX. 310

revelat, cui scilieet in speciali velit Parochiis instituil diversos Sacerdo-

dare tale bonum. tes, qui tenentur officiare Ecclesias,
t'i Potesi ergo dici. Hic Doctor ponit et celebrare specialiter pro suis Paro-
duas conclusiones : Prima est, quod chianis, sic quoil eis appliceni non
ubi habetur doctrina certa de applica- tantuni bonum Ecclesia?, ut supra
tione talis boni, ibi applicatio est sic dixi, non specialissime, noc genera-
facienda est, quod si contrarium liat. lissime, sed specialiter, sed etiam quod
forte nec ei oui applicatur valet, et debetur merito personali non specia-
applicanti nooet, quia peccat. Cum lissime, nec generalissime, sed tan-
autem oratio possit ut dictum fuit in tum specialiter, sive in modo medio,
principio primi articuli) alicui tripli- et sic patet littera.
1«.
citer applicari, scilioet specialissime, (g) Cui autem fieri <b>l>ei applicatio, 5.

generalissime, et modo medio inter ete. Dicit Doctor quod de lege naturee
ista, scilicet specialiter, licet non spe- videtur magis obligari parentibus, et
cialissime, sic in proposito, bonum, illi legi praejudicare non potest posi-
quod debetur Ecclesice potest Iripliciter tiva obligatio, nec quisquam recipiens
applicari, scilicet specialissime, gene- obligationem debet velle sibi Sacerdo-
ralissime et specialiter. Primisduobus tem obligari contra rectum ordinem
mo bonum semper intelligitur
lis tale legis naturee, et ita interpretandum
applicatum, nam oblatio sacrifieii fa- quod obligans Sacerdotem, nun-
est,

cta a Sacerdote in persona Ecclesiee est quam voluit Sacerdotem sibi sic obli-
meritoria boni debiti Ecclesise, et virtu- gari, quin Sacerdos possit libere red-
te talis oblationis bonum debetur Eccle- dere semper patri et matri illud in quo
site. et tale bonum semper intelligitur eis tenetur. Posito etiam quod Pater
applicatum toti Ecclesiae ; secundo, et mater sint Parochiani alterius Sa-

ipsi celebranti ; tertio illis pro quibus cerdotis, qui tenetur pro eis offerre
Sacerdos in persona Ecelesiae offert sacrificium, sicut pro aliis Parochia-
saorificium, non quod idem bonum nis,adhuc videtur dicendum, quod
numero detur toti Ecclesiae, et cele- magis teneatur patri et matri, quia
branti, et aliis, sed sic debet intelligi, jus naturcC sic obligat, loquendo
quod quando Sacerdos celebrat, et tamen de jure natura3 large sumpto,
otfert saerificium in persona Eeclesia?, ut patet in terlio, distinct. 73.

debet illud offerre pro tota Ecclesia, (h) Alii autem. Secunda conclusio
el pro se, et pro aliis, et tunc Deus est, quod loquendo de aliis Sacerdo-
communicat bonum debitum toti Ec- tibus non obligatis, modo supradi-

clesia?, et aliquod ipsi Sacerdoti, et cto > tales, etsi magis possint pro suo
aliquod alii personae, pro qua offert'. libito applicare honum, etc.

Prima ergo applieatio et secunda

respectu boni debiti Ecclesiae semper SCHOLIUM.
est determinata, et tertia applicatio Missa non tuntum valet virlutc sacrificii
videtur aliquando determinata ex in- applicata muliis, sicut si uni soli applicaretur.

stitutione Ecclesiffi, aliquando non. Suadetur ul conclusio primi urt. num. 2. Per
virtulem sacnficii, seu meritum Ecclesiae, in-
Primo modo videtur ista (Jeterminatio lelligil Uoctur id quod correspondet, oblalioni
esse ex hoc, quod Ecclesia in diversis independenter a bono motu celebranlis, quod
 320 QUODLIBET.

idem est ac opus operatum, ul conslat ex Do -

quod debetur virtute
isti, sacrificii
tore initio quacst. nurn. 2. falluntur ergo,
in
darelur aulem ei tolum in medio
qui dicunt eum sensisse nullum fructum cor-
Explicat quo- gradu, si sibi soli specialiter appli-
respondere ex opere opcrato.
modo bonum reddcndum virtuto sacrificii carelur ; ergo, ctc.
correspondet merito Ecclesia; rnilitantis, et non Ista autem ratio posset habere
celebraniis, ncque bono contcnto iu Eucharis-
s^rva-
instanlias, quae positae sunt in primo
tii praciso, quia hoc esl aequale, <iuando
tur in pyxide ; meritum antein Ecclesiaj est arlieulo, et consimiliter solverentur.
,
finitum, et ideo bonum ei corrcspondens fini-
Sed hic est (k) quoddam dubium
tum est, et consequenter, quo pluribus appli-
minus singuli accipient. Et si dica-
speciale, nam ibi patet cui merito
catur, eo
tur, quod missa acueptatur volunlale Christi finito debet correspondere bonum
instituentis, oflerentis, et acceptationem dantis, reddendum, quia merito personali
adhuc, meritum finitum erit et hoc est funda- ;
celebrantis. Non ita patet hic, cui
mentum hujus conclusionis. Vide Doct. 3. dist.
19. et Scholium noslrum ibi ad num. 7. ubi
merito correspondet bonum redden-
docet etiam merituin Christi non fuisse intrin- dum virtute sacrificii. Etdici potest,
sece et simpliciter infinilum, quia fuit a prin- quod non correspondet bono praecise
cipio finito, et pro finilis, et ad finila accepta-
contento in Eucharislia illud enim ;
tum, tamen extensione et extrinsece fuit infini-
tum, quia a persona infinita, et syncategore- bonum aequale est, quando Eucha-
matice pro infinitis sufficienter acceplatum est rislia servatur in pyxide, et tamen al. ittu
liOL !

et hoc sensu intelligitur extra v. Unigenitus de

non tunc aequivalet Ecclesise, sicut
pcenit. et rem.
quando offertur in Missa, et sive
20. De tertio (i) autem in isto articulo hoc indistincte dicatur oblatio Eu-
Declaratio dici potest, sicut in preecedenli arti- charistiee, sive sit consecratio, sive
qusesiti
pracipui. culo, quod scilicet inissa non tanlum perceptio, sive oblatio, vel operatio
valet virtute sacrificii applicata aliqua Sacerdotis in persona Eccle-
pluribus in eodem gradu, sicut si siae. Ultra ergo bonum contentum
uni soli applicaretur. Hoc declaratur in Eucharistia, requiritur oblatio
simili ratione, qua prius, quia bo- Eucharistiae. Isla non est accepta Iuteic
nem jd. ;

num quod debetur virtute sacrificii, nisi sit offerentis accepti,. juxta illud Deusio
ojs.
correspondet, secundum plenam Gen. 4. Respexit Deus ad Abel, et

justitiam, alicui merito in Ecclesia ;

ad munera ejus, prius ad Abel,
illud meritum est finitum, et certi quam ad munera et juxta illud ;

Bonum gradus ; ergo sibi secundum justi- Lucae 21. Yidua hscc paupercula
quod cor-
respondet
merito Ec-
tiam plenam adsequate correspondet plures, quam omnes misit, quia ex
clesiae. bonum certi gratus reddendum, ita voluntate magis accepta ; et Grego-
quod nihil reddelur virtute sacrificii riusinhomil. super illud Matth. 4.

nisi illud, vel inclusum in illo ; ergo Ambulans Jesus, etc. Xec pensat
si totum illud reddatur isti, nihil Deus quanlum in ejus sacrificio, sed
virlute sacrificii reddetur illi, quia ex quanto deferatur affectu. Unde si
quod darelur illi, nec est istud Judeeus oblulisset Patri Christu-ra
bonum quod datur isli, nec includi- volenlem, vel non volenlem, non
tur in illo, ut aliquid ejus, et per fuisset ista oblatio ita accepta a
consequens ex opposito consequen- Patre, sicul quando Christus sponle
tis, si virtute sacrificii aliquod se obtulit, imo non fuissel accepla,
bonum detur illi, non totum datur juxta illud Ecclesiasl. 34. Qui offert
 QILESTIO XX. 321

sacrificium ex substantia pauperis, qunin supplicalionem meam ; unde

quasi qui victimat filium in con- propter illam acceptam volo suppli-
spectu patris. cationem meam acceptari, etpropter
Ex isiis patel quod sicul Eucha-
(I) quod unumquodque, et iltud magis.
ristia non praecise ratione rei con- Sic ergo patel (n) quod Eucharistia
tenlae plene acceptatur, sed oportet oblata acceptatur non ratione volun-
quod sil oblata, sic nec plene accep- tatisChristi ut immediate offerentis,
tatur oblata, nisi ratione bonse ratione ergo voluntatis Ecclesise
voluntatis alicujus ofiferentis ; non generalis, autem habel rationem
illa

autem prsecise ratione ipsius volun- meriti finitam, el esto quod accepta-
laiis celebrantis, quia hoc pertinel retur ratione voluntalis Christi ut
ad meritum personale, non ad vir- offerentis, hoc est instituentis obla-
lutem sacrificii, nec immediate tionem, et dantis sibi valorem, et
ratione voluntatis ipsius Christi acceptationem, tamen non cequiva-
offerentis, quia Christus etsi hic leret, nec acceptaretur sicut passio

offeratur ul contentus in sacrificio, Chrisli, et ita esset meritum finitum,

non tamen bic immediate offerl cui correspondet bonuin debitum
sacrificiura, juxta illud Hebr. 9. virtute sacrificii.
lSeque ut ssepe offerat semetipsum ;
Sed cum acceptetur (o) ratione 23,
et ibidem Chiistus semel oblatus
: voluntatis generalis Ecclesim, num- 0b u f! "*
*^ S,
cnlicn fit

est, supple a seipso offerente, alio- quid simul Ecclesim triumphantis *

et nomine
• . ,,. ... . _ __ . Ecclesiae
qum i

videretur,
i

quod unius Miss_e militantis c Non videtur, imo istud miiitaniis

tHQtUDl.
celebratio aaquivaleret passiom sacrificium est proprium Ecclesiee
Christi, si idem esset offerens militanti, sicut et Sacramentum in
immediate, Certum est
et oblatus- quu est sacrificium.
autem (m) quod Missa non aequiva- Contra, si est solius Ecclesiee 24.
let passioni Christi, licet specialius militanlis, ergo si nullus viator
valeat, pro quanto ibi ost specialior esset in gratia, virtus sacrificii esset
commemoratio oblationis, quam nulla ; unus solus esset in
et si
Christus obtulit in cruce, juxta gratia, mquaretur merito personali
illud Lucae 22. el Hoc
i. Cor. c. 2. illius. Qualiter etiam modo ad meri-
facile in meam commemorationem }
tum istud concurrit motus illius, qui
___f?i quiaMissa lam repr_esentando
fil nihil cogitat de oblatione, cujusmodi
lio
:illam nblalionem in crucc, auam est aliusa celebrante, nec assistens
•»eam per eam obsecrando, ut scilicet per sibi.
te- eam Deus acceptel sacrificium Dicipotest, quodestin eo motus vir» A-ditio.

Dopoa- Ecclesue. Obsecratio etiam commu- tualis,vel saltem habitualis, quo vult
mter n1 per aliquid magis acceptum Deum acceptare preces Ecclesise. Propter
ei, qui rogatur, quam sil sibi suppli- ista argumenta dici potest sicut dicitur,
catio obsecrantis. Patel in exemplis respondendo ad argumentum principale
communiter ; si enira supplico ut hujus qusestionis in fine.
per salutem, vel pro salute animse Secundo dicitur t quod isiud meritum
hoc mihi facias, suppono tibi
patris est ad meritum passionU Christi, non

magis acceptam esse salutem ejua, quodnune Christus mereaiur, sed quia
Tom. XXVI 21
 322 QUODLIBET.
quando passus est, meruit quocl istud valet Ecclesia? quando, Sacerdos offert
meritum esset ad meritum illud applica- sacrificium in persona Ecclesiae, quam
bile. quando Eucharistia servatur in pyxi-
Leuch. po
Tertio dico pro prima instantia, quod de. Secundo dicit, quod ultra bonum
nit ut tex-
tum. nunquam erit Ecclcsia militans sinc contentum in Eucharistia, quod ex-
aliquo, qui sit in charitate ex ordina- pressecorrespondet Ecclesiae aliud bo-
tione Dei, juxta illud dictum Christi. num, quod sibi debetur virtute obla-
Luc. 22. Ego rogavi pro te, Petre, ut tionis sacrificii indistincte loquendo
non deficiat fides tua. de oblationes, sive scilicet intelligatur
ipsa consecratio, sive perceptio sacra-
menti, sive oblatio, vel operatio aliqua
GOMMENTARIUS. Sacerdotis in persona Ecclesiee. Et
addit, quod nunquam talis oblatio est

16. (i) De terlio autem in isto articnlo dici Deo accepta et ordinata ad bonum
Quomodo
valeat mis-
p i eS ( e t c Dicit Doctor quod bonum
'
. reddendum Ecclesiae, nisi sit offeren-
sa. debitum virtute sacrificii plus valet tis acceptl, et per consequens existen-
applicatum Petro, quam si applicare- tis in gratia, et hoc probat multis au-
tur sic Petro et aliis, et loquor de bono ctoritatibus. Ex hoc sequitur quod nJ
debito Ecclesisenon specialissime, nec oblatio facta ab existente in peccato
generalissime, sed tantum specialiter, mortali non est meritoria, nec Deo
sive medio modo accepto. Et quod accepta, nec ad aliquod bonum ordi-

plus valeat soli Petro, et simul Petro et nata a Deo reddendum, nec sibi, nec
aliis, probatur eisdem rationibus, Ecelesise, quia tunc talis offerens non
quibus in primo articulo principali mereretur, sed magis demeretur.
probatum est de bono debito merito (1) Ex istis patet, quod sicut Eucha-
personali ipsius celebrantis. ristia non prsecise ratione rei contentse

(k) Sed hic est quoddam dubhtm spe- plene acceptatur, sed oportet quod sit

ciale, scilicet an meritum, quod est oblata, videlicet a Sacerdote potesta-

virtute sacrificii sit infmitum, et per tem habente specialiter offerendi ve-
consequens bonum debitum tali me- rum sacrificium, utminister Ecclesiae,
rito sit etiam infinitum. Dicit Doctor sic nec plene acceptatur oblata, supple,
primo, quod bonum correspondem me- ut sit meritoria, nisi ratione bonse vo-
rito Ecclesise non correspondet prsecise luntatis alicujus ofjerentis.

bono contento in Eucharisita, id est, (m) Ccrtum esl autem, quod Missa non
quod bonum debitum merito Ecclesiae sequivalet Passioni Christi, quia talis

non est pra^cise tantum bonum quan- Passio oblata a Ghristo quoad suffi-

tum est Ghristus contentus in Eucha- cientiam fuit meritoria, etiam pro
ristia, quia loquendo de tali bono, infinitis, et quoad efficaciam fuit sin-

aequale est etiam quando Eucharistia gulariter meritoria quoad praedestina-

servatur in pyxide, quia ut ibi ita tos, ut patet a Doctore in tertio, dist.
perfecte Ghristus continetur, sicut 19.
quando Eucharistia manibus est in (n) Sic ercjo patet quod Eucharistia
Sacerdotis, et tunc bonum debitum oblata acceptatur no/i ratione voluntatis
Ecclesia virtute sacrificii non plus
1

Christi, ut offerentis, etc. Ex quo ergo

 QUiESTIO XX 323

meritum, quod habetur virtute sacri- erit Ecclesia militans sine aliquo qui
Bcii, sive ratione voluntatis generalis sit in charitate, el hoc ex ordine Dei,
Ecclesia} offerentis sacriticium, sive juxta illud LucaB 22. Rogavipro te, Pe-
ratione voluntatis Christi offerentis et tre y ut non defteiat fides tua.
instituentis tale sacrificium, tale me- Arguit etiam, quia si acceptaretur 18.
ritum est finitum, et per consequens ratione voluntatis Ecclesiae militantis,
oerti et determinati gradus, sequitur sequeretur quod si unus solus esset in
quod bonum correspondens tali meri- gratia,quod bonum debitum Ecclesiae
to secundum strictam justitiam crit a^quarelur merito personali illius exi-
finitum, et certi ac determinati gra- stentis in gratia; patet, quia si meri-
dus, sive loquendo de bono applicato tum personale sit ut octo, ipsius cele-
specialissime, sive generalissime, sive brantis existentis in gratia bonum
specialiter, et per consequens patet correspondens erit ut octo. Cum ergo
quod bonum debitum virtute sacrificii bonum debitum Ecclesiee sit ratione
specialiter, sive raedio modo plus va- bnn* voluntatis existentis in gratia,
let Petro, si sibi soli applicetur, quam videtur sequi quod tale bonum a?que-
sibi valeat si simul sibi et alii appliee- tur merito personali illius solus exi-
men- tur. Et quod dicit de merito passionis stentis in gratia. Dico,
gauio
quod non se-
:hn-tt Christi, non vult Doctorquod meritum quitur, quia Deus magis acceptat
it iuti
tum. passionis Christi sit formaliter infini- illam oblationem, quae iit virtute sa-
tum, etiam acceptatum cum omni crificii, quam acceptet opus perso-
circumstantia ad suppositum divi- nale.
num, ut subtiliter probat Doctor in Deinde movet aliam difficultatem, Difficuiiaa.

tertio,dist. 19, et hoc loquendo inten- scilicet quomodo ad meritum istud

sive; tamen extensive potest esse infi- concurrit raotus illius, qui nihil cogi-
nitum. pro quanto Deus potuit accep- tat de obligatione, cujusmodi est alius
tare illam passionem pro infinitis per- a celebrante, nec assistens sibi. Res-
sonis, ut patet. Sive ergo talemeritum pondet, quod etsi non sit in eo motus
sit intensive finitum, vel infinitum, actualis,tamensufficitmotusvirtualis,
vel etiam extensive, adhuc passio vel habitualis, quo vult Deum accep-
Christi oblata ab ipso est simpliciter tare partes Ecclesiae.
magis meritoria, quam Eucharistia
etiam oblata ab ipso Christo.
SCHOLIUM.
(o) Scd cumacceptetur. Addit etiarn
Doctor quod talis oblatio pracise ac- 1'riinum dictum hujus Iitlera? : Sacerdos po-
test teneri ad celebrandum pro aliquo ex mera
ceptatur a Deo ratione voluntatis Ec-
promissione, vel stricU obligatione. Primum
clesiee militantis, et non triumphan- propter eleemosynam, sed sine commulatione
tis. spiritualis pro temporali, quia ha?c esset simo-

Contra, nia. Secundum, obligatus primo modo eatenus

si est solitus Ecclesiae mili-
tenetur, quatenus si voluit obligare, et non
tantis, ergo si nullus viator essel in plus. Tertium, obligalus slricte pro isto, uno
gratia virtus sacrificii essel nulla. titulo, et pro illo, alio titulo, si verba sunt
Respondet Doctor quod si sic esset, certa ad hunc intcllectutn, non satisfacit cele-
brando unam missarn pro ambobus, et
virtus sacrificii minime valcrd Eccle- data est Scholio prajced.
ratio
Quarlum, quando
siee, tamen nonsic est, quianunquam verba possunt slrictius vel minus stricte sumi,
 32* QUODLIBET.
ad communem sensum recurrendum est ; et in Si primo modo teneatur, in po-
proposito is est, ut obligans aliquem pro sua
testate promittentis fuit tantum
intcntione celebrare, intendat totum bonum
celebrationis specialiter applicabile sibi deberi. promittere, quantum voluit, et ad
Solvit duo argumenta ex Jure
subtilissime tantum se obligavit, et non plus. Si
Canonico contra quartum dictum facientia.
tamen iste intellectus possit sine
Docet num. 19. qui intend;t se minus obligare,
aliter quam alius intellexit, teneri juxla com-
mendacio stare cum verbis quae ha-
munem sensum verborum, sic qui ficte contra- bentur Extra de sponsalibus,
i
ex u p."
£ mt
bo
;
»•

xit matrimonium tenetur vere contrahere, litteris, ubi glossa in fine dicit, se- geotia
juxta multos cilatos in Scbolio 4. d. 30. q. l.

num. 6. ubi id habet Doctor.

cundum promissorem sit interpre-
tatio, quia liberum fuit, et licitum
25. De tertio arliculo principali di-
(a) stipulatori verba late concipere, ff.

simonia co Quod saeerdos potest

, x
teneri ad de verb. oblig. quidquid, et tunc si
estconven- ,
.,
. . ,

tionem fa- dicendum missam pro isto duplict- reddat sicut intendebat in promit-
CCT6 dG • • •

dando spi- ter Uno modo ex hberali promis-

:
tendo, solvitdebitum.
ritualipro i •
i •
•

temporaii.
•

sione alio modo ex stncta obliga-

;
, . i i

Si autem teneatur secundo modo, Obiiet

tione. Nec intelligo strictam obliga- scilicet ex stricta obligatione alia pro io

tionem per conventionem legalem, et alia facta illi et isti, de dicendo tionS
sive per commutationem spiritualis, Missam pro eo, potest dici tunc, JiJJ, J
ut orationis, pro temporali, ut elee- quod dicendo pro ambobus simul, J^8 {
brall
mosyna, quee dala est, quia illa vi- non solvit debitum distinguendo
o ;
pro ab( J*

detur Simoniaca. Nec valet dicere, tamen de verbis obligationis, potest b "
quod Sacerdos coinmutaret pro ali- dici quod aut sunt certa et simplici-

quo temporali suuin laborem corpo- ter determinata ad unum intellec-

ralem, quia non est verisimile quod tum, puta si obliget se ad dicendum
aliquis vellet sibi tantum dare pro Missam pro ista, unacum aliis, pro
labore corporali in illo aclu. Sed quibus tenetur, vel si ex alia parle
eleemosyna liberaliter offertur, cum obliget se ad dicendum Missam
mendicatione orationis, et recipiens pro isto ita specialiter, sicut potesl
eleemosynam secundum tenetur Sacerdos specialius pro alio a se
justiliam exaudire mendicantem celebrare, hoc est quantum potest
orationem suam, et lunc secundum et meritum personale, et etiam vir-
justiliam, liberaliter tamen, scilicet tutem sacrificii alicui alii specialius

sine conventione et commutatione, applicare. Et in isto casu, quando

obligal se ad orandum pro bene- determinata ad
scilicet obligatio est

factore, vel si est communitas certum intellectum, patet quodsatis-

aliqua, Prselatus ejus se pro tota facit, si secundum intellectum salis-
obligat, vel ipsam totam obligat, vel facit, et aliter non. Aliquando autem

ipsa tota se totam obligat, et quaeli- verba obligationis possunt habere

bet istarum obligationum polest diversos intelleclus, quod pos-ila

esse stricta, licet non sit secundum sunt intelligi striclius, et minus
commulalionem bujus pro illo. Se- stricle, puta si dicam sic, dicam pro
cundum istud intelligenda sunt te unam Missain, et adhuc genera-

mulla quae dicuntur in queestione, lius sic, celebrabo pro te.

et queestionis solutione. EtiD istocasu, ut videtur, verba

 QILESTIO XX. 325

cipienda sunt secundum inten- quia obligans non videtuf se vell^

lionem obligantis, quod proba- obligare, nisi ad illud minusquod
tur perillud Extrade Jurejurando, poteststare cum verbis.
Veniens, ubi dicitur de quodam A, Sed videtur, quod verba Gbliffa*Q?°.d 7 flrJ)a
1 i 6i ii t juxta
qmxl cum qraves inimicitias incur- limiis stml accipienda secundum mentem
1 •' l
.
promissa-
rtsset, ttlt qnt partis utriusque ama- intellectum, quem habet ille, cui Iil n\.

tores extiterant, suggesserunt prae- obligatio, 22. q. 5. Quacumque :

dicto A, quod in satisfactionem ini- Quacumque arte uerborum quis ju-

micitiarum quorumdam
furaret ret, Deus ita accipit sicut ille, cui
emit- obedire mandato. Cumque ille non juratur, intelligit, et quotatur ibi

» dod credens se qaid commisissej

tale Fsidorus 2. sent. et Proxim. ibi c.

|qoo- propter quod ei aliquod grave debet Ecce el quotatur Augustinus iri
;

itur. iaiponi juramentum, illud sub tali sermone quodam Qui pcr lapidem :

confidentia prsestitisset, ipsi sibi sub jurat falsum, perjurus est, si ta illud
juramenti debito praeceperunt, ut sanctum non putes sanctum, putat
nunquam curiam ducis intraret, nisi ille cui juras, non cnitn tibi autla-

cum omnesper edicium ipsius gene- pidi, sed proximo juras*

raliter ad curiam corarentur, elc. Hesponsio ad hoc dubium vide- j5J{5J,jJJj;
tur haberi Extrade spons. ex litte- dum com
-
Verumquia itte, qui dicti Ducis
est Consitiarius, nequaquam sic in- ris, ul>i dicitur : Si alter non intel- eorumsen-
. sum.
trasset, si mandatum illud sibi con- lexent, quod alter proposuit, ad iq verbo
. . . . ? • • / ;i • / • propo;uit.
trartum praescvvisset, noverihs nos communem verbx mtettigentiam rc-
mandasse Patriarchae tuli, ut si curratur, et cogaiur uterque verba
mandatum priori juramento ticite prolata in sensu illo relincrc, quem
/arlo, repugnet, ipsum auctoriiate solent recte intelligentibus genera-
nostra denuntiat non servandum. re. Et glossa ibi adducit illud, ff. de
Vult ergo Papa, quod illud juramen- Supellectili legata, lcrjc Habeo Non :

lum non servet, quando sibi viitule ex opinionibus singulorum, sed ex

juramenti impositum est aliquid communi usu nomina sunt intelli-
tam difficile, quale non credidit im- f/enda.
ponendum, et ita non videtur teneri (b) Sed quaBres, qua3 esl commu-
nisi in aliis facilioribus, de quibus nis intelligentia liabenda dc lalibus
iutellexil, licet illi, quibus juravit, verbis ? Videtur quod obligans dis>-

intenderunt obligare eum ad illud tincte sacerdotem ad celebrandum

difficile, quod postea virtute jura- pro se, intendit obligare eum ad
menti imposuerunt. illud, quod est sibi utilius, dum
26. Praeterea, Extra de sponsal. cx larnen illum ad illud liceat obligare
wbo
lligeo-
Utteris, ibi glossa, eontra eum fil
'
nunc autem quod maximum bonum,
.

iam. interpretatio, qui pactum apposuit, quod debetur virtute menti perso-
qui debuit legem aplius apponere, ff. nalis, el etiam virtute sacrificii,

dc Pact. veteribus. Si ergo ille, cui medio modo alicui applicandum,

alius obligatur, non ita determi- totum reddatur isii. esl isti utilius,
nat verba, ut siut omnino certa ad quam quod non totum reddatur, el
iotentionem suam, sibi imputet, hoc licel, quia rton es| contra cbari-
 320 oii()DL1hi:t.

tatem quod unusquisque bouuiu nullo modo intelligendum erat obli-

spirituale sibi procuret quantum gare eum ad recedendum ab obliga-
potest sine prrcjudicio allerius ;
tione facla Duci. Et breviter, hoc si

ergo iste, si intendit sacerdotem in speciali fuisset sibi propositum ad

obligare, quod scilicet tolum illud jurandum, nullo modo liceret sil)i

bonum sibi debeatur; non autem jurare, el si juraret, perjuraret, et

sibi deberetur tolum, si simul pro tenelur in hoc non servare juramen-
altero celebraretur, sicul |declara- tum, sed obligalionem priorem.
tumestin primo articulo, quantum Quando ergo istud in speciali non
ad illud quod debetur merito per- jural, sed aliquod juramentum
secundo articulo quan-
sonali, et in generale licitum, nullo modo in-
tum ad illud, quod debetur virtute telligitur in illo istud illicitum in-
sacrificii ; si ita esset, tunc cele- cludi ; non ergo Papa mandavit
brans pro duobus non solveret debi- eum absolvi a juramento, sed de-
tum is(i. nuntiari, juramentum secundum
27. Ad illa, quse probant verba intel- priorijuramento licite facto repu-
ligenda esse secundum intentionem gnare, vel esse repugnans, et ideo
promittenlis. non esse servandum. Jntelligo re-
Noaest Ad primum, prsesumitur quod pugnans, non secundum formam
p
d*m^n°" nullus vult se obligare ad illicitum, juramenti, quia generale fuit, et de
e v
?ui s?e s°e ethoc pra3sumendum est, quando- solum Jicitis intelligendum, sed
a e d
°ii!ici tu m que non apparet expresse, quod repugnans quantum ad illud, ad
oblatio sit ad illicitum; nunc autem quod ipsi voluerint juramentum
oblationem prius licite factam velle applicare, quod, scilicet virtute
auctoritate propria revocare, est juramenti imposuerunt, et ideo
illicitum ergo praesumendum esl
;
quoad hoc specialiter non est ob-
quod nullus aliqua oblatione poste- servandum. Si tamen aliud impo-
riori hoc velit, et hoc quando verba suisset, quod non repugnaret justi-
oblationis sequenlis non expresse tiae, ad illud fuisset virtute juramenti
sonant revocationem preecedentis ;
prsestiti, lanquam simpliciter Jiciti,

verba ista generaliaj/wro stare man- et in tali casu licite obligatus.

dato vestro, in intellectu quem im- Ad secundum etsi videatur, quod Proilte
teutir
portant, videnlur nec ex- licita, obligans ita velitse ad modicum obli- cu u
COBK
presse sonant talem revocationem gare, sicut potest slare cum verbis, ne: se
sui^e
oblationis praecedentis. Si ergo vir- quae acceptat ille, cui fit obligatio, bciiu

lute juramenti talis imponatur sibi, et idco ita modicum solvere sufficit,
quod non servet obligationem prio- tamen necessario fit obligatio se-
rem, recte interprelanduufest, quod cundum communem verborum in-
juramentum suum ad istud non telligentiam, quando alter alterum
Exponitc. obligavit. Sic est in casu, de quo plane non intellexit.
veaiens de . . „ . . , . .

jurejur. arguis, quia iste A obligatus luit

Duci ut Consiliarius, et per conse-
quens per juramentum, quod fecit
civibus pro pace eoruin habenda,
 QILESTIO \\ 327

illis pluribus, solvit debitum. Secunda

conclusio esi, quod obligaoa se ad di-

COMMENTARIUS. cendum Missam pro aliquo, ita specia-

liter sicnt potest Sacerdos specialius

m (a De tertio articulo principali, quod pro alio a se celebrare, hoc est,

tmn.iu erat si Sacerdos solvat debitum simul quantum potest et meritum personal»\
dieendo Missam pro pluribus quibus el virtutem sacrificii alieui aliis spe-
Igan? -
obligatur. Et primo Doetor deelarat cialius applicans, et quoad hoo dicit

quot modis potest Sacerdos se obli- Doctor quod sic obligans, si pro aliquo
gare. Primo potest obligare Missam uno non potest pro duobus satisfa-
ex sola liberali promissione. Secundo, cere. et hoc si obligans Sacerdotem
ex stricta obligatione ; loquendo de li- ad dicendum Missam intendat eum
berali promissione, dicit quod est in sic obligare. Et posito etiam quod
potestate'promittentis tantum promit- Sacerdos sic dicat, ego dicam pro
tere quantum voluit, et ad tantum te unam Missam, pro se tantummodo
se obligavit, et non plus, sive ad tan- supradicto scilicet quod applicet sibi
tum quantum voluit pru?cise. Verbi bonum Missa\ quantum potest sibi

gratia, quis nullo modo obligatus ad applicari, adhuc tenetur dicere Mis-
dicendum Missam, si dicat alicui, sam tantum pro isto, quia verba
pro quo non tenetur celebrare, puta obligationis, si obligatio est licita,

ex aliquo benefieio recepto, ego in- sunt accipienda secundum intellec-

tendo applicare meritum Missae tibi, tum, quem habet ille, cui fit obliga-
talis obligatio estmere liberalis, et tio, ut patet in secunda, qusest. 5. c.

in isto casu tantum se obligavit, quacumque ; quacumque arte verbo-

quantum voluit se obligare. rum quis juret, Deus ita accipit, sicut
Secundo modo loquendo de stricta ille cui juratur intelligit, et dicit de
obligntione, etc. Primo declarat per obligatione licita, quia si obligaret
quid intelligit strictam obligatio- eum ad illicita, tunc obligatus non
nem, et dicit quod non intelligit tenetur servare, et sic exponendum
strictam obligationem, qua? est per estillud, extra de jurejurando, c. Ve-
conventionem legalem, qualis est in- niens.
ter vendentem et ementem, nec per (b) Sed quseres quw est communis in- 20.

conventionem, quae est per aliquam telligcniia habenda de talibus verbis,

eommutationem, scilicet spiritualis in puta cum quis dat eleemosynam Sa-

temporalem, quia illa videtur Simo- cerdoti, dicens, do tibi hanc eleemo-
niaca. Hoc exposito, ponit duas con- synam ut dicas mihi unam Missam,
clusiones : Prima, quod ante verba an per hujusmodi verba per se in-

obligationis, quibus se obligat ad di- tendit obligare Sacerdotem ad dicen-

cendum Missam, si sunt certa, et dum illam Missam pro se tantum.
simpliciter determinata, puta ad hunc Dicit Doctor sic videtur, inquantum
intellectum, scilicet dicendo, obligo obligans districte Sacerdotem ad ce-
me dicendum Missam [iro isto
ad lebrandum pro se intendit obligare
benefactore, una cum aliis, pro qui- eum ad illud, quod est sibi utilius.

bus teneor, tunc dicendo Missam pro Dum tamen illum ad illud liceat
 328 QUODLIBET.
nunc autem, quod
ipsum obligare, nistrunt,cujusmodi essent ibi eodem
maximum bonum, quod debetur vir- dieplures Missas pro mortuis so-
tute meriti personalis, et etiam vir- lemniter celebrare, nec ista difficul-
tute sacrificii ipsius, loquendo de tas oritur ex aliquo illicilo, quia
bono specialiter, sive medio modo licitum fuit istis obligare se ad
applicando, prout distinguitur contra anniversaria suoruin familiarium in
bonum applicandum specialissime et suis Ecclesiis celcbranda, et debet
generalissime, prout in primo et se- intelligi isla obligatio secundum ra-
cundo articulis expositum est. tionabilem consueludinem talium
Ecclesiarum.
SGHOLIUM. Secus est de pauperibus Religio-
sis et Sacerdolibus non curatis, nec
Ponit unum casum specialem, in quo satisfa-
cit pluribus obligatus unam missam celebrando, collegiatis. Tales enim tenentur ad
nempe quando quis fundat anniversarium, ubi singulas Missas propter singulas
novit unum tantum sacrum per diem celebrari,
obligaliones, nec excusaret eos
resolvil circa Loc varios casus, et clarissime.
consueludo, de non celebrandoplu-
res Missas eodem die, quia nec
30. Sed numquid in casu (c) aliquo babent rationem promittendi illa, ad
An rationa- speciali salisfacitiste, qui tenetur ad quee oppositum sequerelur, quia
bilis con-
suetudo, unam Missam pro co, si celebrat non babent rationem sic accipiendi
quod plura
acceplen- simul pro eo, et alio. anniversaria, sed tantum licet eis
tur pro
eodem die Dicitur quod sic, quia rationabilis ad illa se obligare, de quibus fuerint
cum una consuetudo interpretatur obligatio-
tantura certi, quod possint complete sol-
missa dici
possit pro
nem generalem; nunc autem ratio- vere.
mortuis nabilis consuetudo est, quod anni- Aliter (d) dici polest, quod bene 3
ubi accep-
tantur. versariacelebrenlurin illisEcclesiis, potest aliquis si voluerit cedere juri Funcet
i
•

ubi corpora
i-i
sepeliuntur, m
•

qui-
•
..... . , ,. anoivsa
et suo, et ideo llle, qui obhgat sacer- riumfc
bus Ecclesiis ipsi mortui, dum dotem, potest cedere, ut non tenea- "IL"»
vixerunt, perceperunt Ecclesiastica tur solus habere missam, sed simul ^^
Sacramenta ; si ergo talis Ecclesia cum mullis, et ista cessio, licet l^t
rationabilem consueludinem babeat, e n
expresse non fiat quandoque in obli-
ne m Jr
quod eodem die non dicalur nisi eatione, tamen rationabiliter intelli- mu] ™
„,. .
° ' cum iis.

una Missa pro mortuis, si contingat genda esl fieri in animo ejus, non
eodem die plura anniversaria con- solum ejus, qui se obligat, sed ejus
currere, salisfit illismultis per unam cuifit obligatio, et hoc quando ille,
Missam. Sic ergo videntur Monachi cui fil obligatio, bene novil consue-
et Clerici in Ecclesiis cathedralibus tudinem Ecclesue, scilicet quod
et aliis collegialis, el etiam sacerdo- quamquam mullis pro eodem die sit
les curati satisfacere per unam obligata, non tamen solet solvi nisi
missam, quamvis teneanlur pluri- una missa. Et ideo probabile vide-
bus, quod cuilibet ad unam
sic lur, si Canonicus lalis Ecclesiae or-
Missam. Isli enim non obligantur dinetsibi anniversarium celebrare,
ad impossibile, vel omnino ad in- et si multa concurrunt una die,
conveniens illi Ecclesia^, in qua mi- satisfit dicendo unam Missam simul
 QtLESTIO XX. 329

pro illis miiltis. Sed si aliquis (e) debel preesumi acceptare, nisi sit

pesciens modura illius Ecclesiae sim- sibi nota.

pliciter intendat obligare ad tanlum, Et cum dicitur, quod non tenetur

ad quantum Sacerdotem
obligarel ad impossibile, vel ad inconve-
Bimplicem non curalum, non vide- niens.
lur. quod isti satislit, nisi sibi red- Respondeo, duo possunl esse in-
daturtantum in Ecclesia collegiata, ler se repugnantia saltem in casu,

scilicel propria Missa, quanlnm quod ambo non juste fiant

ita scilicet

teneretur reddere Sacerdos non simul, ettamen utrumqueeorum di-

curatus, quia consuetudo specialis visim posse juste fieri, et sicut de
est isli, el licile ignota, quia iste juste, ita de decenter fieri.

non tenetur consueludines

scire Dico ergo, quod
ex consuetu- ubitantumsi

speciales Ecclesiarum non debet ; dine in hac Ecclesia approbata fac- "£""«*"
ergo esse praejudicium isti ;
esset tum eslinconveniens, d^fnfSI-
simpliciter
autem, si 11
propter illara Sacerdos
.
hic plures
*
le r ,lura
Missas dici de niortnis acceptan-
isteminus sibi teneretur, quam alius eodem die, isti non licet se obligare lur -

Sacerdos, modo simili obligatus. Si aliquibus obligationibus, ex quibus

igitur vult Sacerdos propter suarn sequeretnr secundum juslitiara de-
consuetudinem sibi notam alleviari, bere plures dici. Si ergo jam obli-
exprimal eam illi igndranti, et si gatusestad unam Missara tali die,
consentiat,quod secundum illara non obligQt se nova obligatione ad
consuetudinem sibi salisfiat, bene aliam, quia illa nova obligatio non
quidem. esset ad istara jam debitam, ergo
Quod ergo ibi allegatur ralionabi- ad aliam, quod est inconveniens in
lis consuetudo tanquam satisfaciens. hac Ecclesia. Et cum dicitur, quod
Dici polest, quod quamquam ab- rationabilis consuetudo est, quod
solule possit rationabiliter esse con- anniversaria celebrentur in propriis

Buetum, nuod in hac Ecclesia fiant Ecclesiis, dico, quod aliquid notest Qnnndora-
1
tiouabile
. •
\«i
anniversaria defunctorum sepulto- esse ui se ralionabile, ct tainen cum est anni-

liim ii)
i

hac
t^
Parocnia,
i
•
ii
absolule
i

alio
•

non stat,
iii
quocl absolute posset
versnria
ceiebrare

etiam possit esse rationabilis con- esse rationabile in se. Sic absolute 'eccE.
suetudo, quod in eodem die in ista rationabile esset anniversarium hic
Ecclesia non dicatur Missa pro fieri, si possil slare cum ordinatione
moituis nisi una, tamen in casu non istius Ecclesiae, quod ita fieretsicul
jiossunt isla duo ralionabiliter esse ipse intendit, qui procurat, sic vide-
consuela, in isto casu, scilicet, quod habcat propriam Missam,
licet,

quando justitia requiril pro singulis sed quando non potesl, sicut in casu
obligalionibus singulas Missas dici, posito, ibi rationabile est anniversa-
quia seque requiritur justitia in Ec- rium non in ista Ecclesia celebrari ;

clesia collegiata, Bicul a simplici vel si omnino sacerdos iste velit

Sacerdote, nisi ille, cui Sacerdos istud anniversarium recipere, el la-

tenelur, velit cederejuri suo, sallem nien consuetudinem su.r EccIesiaB

implicite acceptando pro se consue- servare, procuret Missam propriam
tudinem illius Ecclesiae, quam non pro isto dici ab alio sacerdote.
 330 QUODLIBET.

Et consimiliter videtur esse di- Confirmatur, quia ad aliam obli-

Obligali ad
tot tnissas,
cendum de Ecclesiis dotatis, quarum galionem, erat aliud et aliud ex
quotdi<pre
possunt,
ministri ratione ordinationis Eccle- parle ejus, cui fit obligatio, alliciens
iion arn-
plins obli- siee, vel eleemosynarum receptarum, et inducens obligantem, et ita vide-
gari.
jam sunt dotati, vel cerlis personis tur quod debeat esse obligatio ad
obligati specialiter ad tantum nume- aliutl et aliud correspondens alteri

rum Missarum, pro quanlo ipsi inductivo.

sufficiunt, vel ad cerluin numerum Ad argumentum principale patet 34

ex dictis in secundo arliculo, quia virtui»
suffragiorum ; non enim videtur, 1
crincn o

quodtales se licite possunt obligare virtus sacriflcii non adrequatur va-

c
*^4
'

ad Missas, vel ad talia suffragia aliis lori ejus, qui continetur in sacrifi- e°>, ul
n B-
solvenda, nisi intendant procurare cio, sed correspondet alicui merito sion

talia specialiter solvi per alios, qui in Ecclesia; non etiam adsequatur
nonsuni jam totaliter obligati. merito passionis Cbristi, sicul dic-

33. De tertio in isto articulo potest tum est inferius, sed pro tanto ad
dici, quodin casu proposito, absolute illud plus accedit, pro quanlo illam
non satisfit Ecclesiee, quia obligatio passionem specialius repreesentat,

completa, sive qua3 fit in solidum, etitavirtute illius specialius Deum

quando est alia et alia ad idem iri placat, et bonum impetrat, quan-

specie, ipsa est ad aliud et aliud, tum ad meritum commune.

sicut patet, Secus est, quando est
ff.

ad idem in numero, ut quando

pluribus obligationibus obligor hac COMMENTARIUS.
sexta feria jejunare, puta ex prae-
cepto Ecclesise, quia est sexta feria (c) Sed numquid in casu aliquo spe- 21
Opic
s. de oblig. quatuor temporum, et iterum, quia ciali, etc. Hic recitat unanr opinio-
aliori
et alibi.
est vigilia Apostoli jejunanda, et ite- nem, quse dicit quod ubi est rationa-

rum ex regula mea ; istis obligalio- bilis consuetudo, quabs est, quod
nibus, quia sunt ad idem numero, anniversaria celebrentur in Ecclesiis,

satisfacio uno actu jejunandi. Secus in quibus corpora sepeliuntur, et in

autem est si ad idem in specie, et quibus ipsi mortui dum vixerunt per-
ratio videtur, quia obligatio non est ceperunt Ecclesiastica sacramenta.
ad impossibile solvi ;
quotcumque Si ergo contingat plura anniversaria
aulem sunt obligaliones ad hoc, concurrere, satisfit illis multis per

nulli potest satisfieri nisi solvendo unam Missam, non obliga-

quia iste

hoc, non ergo tenetur ad aliud. Sed tur ad impossibile, vel omnino ad in-

quando sunt plures obligationes ad conveniens illi Ecclesiae, in qua mi-

idem in specie, potest satisfieri eis nistratur, cujusmodi esset ibi eodem

solvendo aliud etaliud. Nuncautem die plures Missas pro mortuis solem-

in casu proposito est alia et alia niter celebrare.

obligalio completa, ad idem in

et (d) Aliter clici potest. Hic Doctor ex-
specie, scilicet ad dicendum Mis- presse videtur tenere, quod non possit
sam ; ergo simpliciter non salisfacit, '
satisfieri in una Missa solemni simul
nisi reddat distincta. pluribus annivcrsariis, et hoc si illa
 ni KSTlo XX 331

Missa sit obligata uni anniversario, si aliquis nesciens modum illitis Eccle-
quia Lunc tenetur satisfacere secun- s/\v, etc. si tamen sciret tales consue-
dum intentionem obligantis, ut supra tudines, et cederet juri suo, ut supra
patuit. Dicit tamen, quod ille qui di\i, tunc posset satisfieri pro eo et

obligavit Saeerdotem ad anniversa- aliis ; si igitur vult sacerdos propter

rium potest cedere juri suo. ut Sa- suam consuetudinem sibi notam al-

cerdos non teneatur celebrare Missam leviari, exprimat eam ignoranti illam,
tantum pro se, sed quod etiam sic et si quod secundum
consentiat,
possit celebrare pro aliis, et tunc in illam consuetudinem sibi satisfiat,
isto casu potest Sacerdos obligatus bene quidem, quia tunc satisfacit sibi
ad dicendum Missam pro uno, etiam et aliissecundum consuetudinem il-
>imul satisfacere pro aliis ex cessio- lius Ecclesiee in oadem missa si ;

ne illius obligantis. vero non consentiat, tunc non satis-

(e) Sed si aliquis. Et addit, quod facit. Ca?tera patent.
 332 QUODUBET.

QU^STIO XXI.

Utrum ponens mundi aeteryxitatem possit sustinere aliquem

esse universaliter bene forlunatum.

Henric. quodl. 6. quaest. 10. tionis autem principiuni non ratio,

sed aliquid melius ;
quid ergo erit
1. Ultirno quseritur, utrum ponens melius scienfia et intellectu, nisi
Argum. mundi seternitatem possil sustinere Deus ? virtus enirn intellectus est
aliquem esse universaliter bene for- organum, vult ibi expresse, quod
tunatum. Arguitur quod sic, quia isli immediate moventur a Deo.

ponens mundi seternitatem non ne- Qusestio ista, ut patet per argu-
gat motum, sed ponit, et per conse- mentum ad oppositum, non quserit yid«fc
p ,"™*|^
quens non negat naluram, quse est dequocurnque modo ponendi seter-

principium motus bona autem ;

nitatem, sed prsecise de modo ^V^J
fortuna secundum Pbilosopbum in ponendi Pbilosopbi,an scilicet,
^[[fj
libro de bona fortuna, est sine ra- cum illis principiis Pbilosopbi prop- mu !'
'j
A1 |

tione natara, etc. ter quse ponit mundum esse seter- mo

eeterufc
•

3.
3.
Phys
Rntio
t.
Contra, ponens
r '
mundi seternita- num possit stare abquem esse bene
opposit temnegat Deum posse aliquid im- fortunatum. Non potest aulem ali-
Conjm. 15. . « . . •

te 53. et mediate mtluere rn animas nostras, quarum positionum compossibilitas

alibi
quaare.
-ii o r\i
sicut liabetur 8. Pkijs. quod lmpos-
i
•

videri, vel repugnantia, nisi utraque

sibile est, principium aeternum, positio videatur. Ilic ergo primo
scilicet Deum, aliquid agere in videndum est de positione ponentis
inferiora, mediante ccelo, et
nisi aliquem esse bene forlunatum, et
mediante illo non potest fieri influ- specialiter illa, quse tangitur in li-

entia in animam nostram ergo nul- ; bro de bona fortuna, quse dicilur
lam influentiam potest Deus causare fuisse Aristolelis, et secundo viden-
secundum illam positionem. Sed dum cst de positione bujus mundi
ponens bonam fortunam babet po- seternitatis, quse babetur ex 8. Plnjs.
nere Deum immediale in animas et multis aliis locis. Tertio patebit
noslras influere, ut babelur in illo si est inter islas posiliones' iepu-
libello versus finem : Bene fortnna- gnantia.
tis no)i cxpedit consiliari ; liabent
enim principiuni quod est me-
tale,
lius inlellcctu ; el parum post Ra- :
 nl.KSTIo \\l. 333

ni sic evenientis, fortuna esl causa;

qualis autem causa sit, patet ex -. Text. 52.

SCHOLIUM. Phys. ubi Philosophus declarat,

Prima conclusio, dalur fortuna, et e>t causa quod esl causa per accidens eorum,
per accidens eorum, quae eveniunt in minori quae eveniunl in minori parle (b)
p.irte, actione agentis a proposito. Secunda
voluntate
actione agentis a proposito.
conclusio, non disiinguitur fortuna a
Fortuna
ct intellectu ; sed voluntas, quae respectu in- Secunda conclusio, quod (c) for- quid sit.

tcnti est causa per se, respeclu non intenti est tuna non est aliqua causa per se
fortuna. Torlia conclusio, omnis effectus for-
distincta anatura et intellectu, sive
tuitus habet causam per se. nempe primam,
ostcndit Augustino.
proposito, imo eadem voluntas, quae
respectu effectus intenti est per se

3. Quantumad primum, sufficienter causa, respeclu effectus non inlenti

|t. 4. potest sententia Philosophi de bona dicituresse forluna ;
intentum qui-
forluna ad duo reduci :Primo, an dem evenit a proposito, et ideo
sit, et quomodo sit. Secundo, prop- eausalur voluntarie; non intentum
ter quid, sive propter quam causam evenit praeter propositum, et ideo
sit. Primum istorum requirit tria, causatur fortuite. Falsa est ergo
srilicet an sit fortuna. Secundo an positio imaginantium
Paganorum
bona fortuna. Tertio, an aliquis sit fortunam esse quamdam deam, cui
bene fortunatus. tanquam causae pcr se attribuunt
De primo habetur (a) succincte effectus, quos videmus fortuite

veritas in tribue conclusionibus :

evenire, etforte propter istum in-
Prima est affirmativa, et communi tellectum malum paganorum repre-
conceptui plurium consona, et ta- bendit Augustinus seipsum primo
lem philosophandi modum liabuit Retract. c. i. Nontnihi, inquit, pla-
communiter Aristoteles, quia sup- cet totiens appetlasse fortunam, etc.
ponit semper communiter concessa, Catholici autem potius debent lalia
sicut patel, ponens locum esse im- attribuere providentiae divinee, sal-
mobilem, sicut communiter omnes tem generaliler.
concipiunt, licet inquircndo per (d) Tertia conclusio est, quod for- i.

rationem videatur difficile. Et po- tuna non est causa totalis, hoc est, Lib. 2.
Omne for-
uendo Lempus esse rdem numero quod nihil sie evenit a fortuna, quin luitum lia-
bet cuusani
ubique, quod etiam omnes commu- eveniet ab aliqua causa per seinlen- jiersonaui.

niler concipiunt, licet per rationem dente, juxta illud Platonis in Ti-
aliqua circa lioc difficultas occurrat, maeo : Nihil est, cujus orium non
el ita iu multis, quae accipit Arislo- preecescit legiiima causa, et 5. de
teles tanquam communiter con- Civit. Dei, c. 9. dicil Augustinus :

cessa ; lioc modo poterat accipere Cicero concedit nihil fieri, si causa
tanquam communiter concessum, efficiens non prascedat ; et hoc ratio-
quod aliquid evenil a fortuna. Ma- nabiliter concessit, quia quod non
aifestum esl enim, quod agenti a esl a se, non potest habere esse nisi

proposito aliquid evenil praeter in- a causa efficiente, el il)i requiritur

tentionem, el illud dicitur fortuitum, aliqua causa perse, sive intendens,
siveeffectus fortuitus ; ejus igitur, qni;i suli intentione causaB univer-
 334 QUODLIBET.

salioris cadunt plures effectus, etita in una hora sit unus numero, ita et
sul) inlentione causae primae cadunt tempus mensurans illum motum erit
omnes. Sed quando alicujus effectus unum numero.
non apparet causa proxima per se, (b) Quae eveniunt in minori parte
sive intendens, tunc ille dicitur actione agentis a proposito, et accipi-
effcclus fortuitus vel causalis, et sic tur hic in minori parte, pro quanto
yide in i.
est intelliarendum
° illud Auffustini
° de eveniunt praeter intentum agentis a
Tract. c. 1.

Academicis quaestionibus in princi- proposito, ut prolixe patet a Doctore

pio, ubidicit, fortasse nihil aliud in inprimo, d. 2. q. 4. Unde Philosophus

rebus casnm vocamus, nisi cujus 2. Physicorum, text. com. 22. Mani-
ratio secreta est. Et hanc opinionem festum itaque quod fortuna causa sit

langit Philosophus in isto libello secundum accidens in his, scilicet et

cap. Siautem, inquil, a fortuna
2. eorum quse in minori sunt secundum
nihil dicendum est geri, sednos alia propositum eorum, quse propter hoc
existenle causa propter non videre, sunt, id est, quse sunt propter finem,
hoc est, quia non videums eam, for- ubi circa idem, et intellectus, et for-

tunam dicimus esse causam. tuna est, id est, quod agens a fortuna
est agens per intellectum, sicut agens
a proposito est agens per intellectum.
COMMENTARIUS. Diceretur tamen quod agens per in-
tellectum et a proposito est causa
j, (a) De primo habetur succincte veri- per se effectus, quem intendit; agens
tas in tribus conchisionibus Prima est : vero per intellectum et a fortuna est
affirmativa, et communi conceptu plu- tantum causa per accidens effectus,
rium consona, scilicet quod aliquid qui evenit praeter intentionem agen-
evenit a fortuna, et hoc Philosophus tis per intellectum et a proposito.
non probat, sed supponit manifestum (c) Secunda conciusio, quod fortuna
esse, et consonum communi concep- non esl aliqua causa per se distincta
tui plurium, et talcm Philosophandi a natura, etc. Vult dicere, quod ea-
modum habuit communiier Aristotcles, dem voluntas dicitur agens a propo-
quia supponit semper communiter con- sito, et agens a fortuna. Dicitur agens
cessa, etc. ut patet 4. Physic. text. a proposito respectu effectus intenti,
com. 41. ubi vult in fine textus, quod et hoc modo est per se causa secunda
locus ultimum continentis immo-
sit talis effectus ; respectu vero effectus,
bile primi, ubi aliter non probat lo- qui evenit praeter ejus intentionem,
cum esse immobilem, sed supponit dicitur agens a fortuna, et sic est
ut concessum communiter et quo- ; causa tantum per accidens ; fortuna
modo illa definitio looi intelligatur, ergo qua? est causa per accidens,
vide Doctorem in secundo, d. 2. q. 6. non distinguitur per se a voluntate,
de loco Angelorum. Hoc etiam modo quia eadem voluntas dicitur et agens
ponit tempus esse idem numero ubi- a proposito et fortuna. Potest tamen
que, quia communiter omnes hoc con- distingui per accidens prout volun-
cipiunt, siautem non, non crit. Vult tas comparatur ad effectum intentum
dicere, quod si motus factus, puta distinguitur a seipsa, ut comparata
 QOiESTIO \\l 335

ad effeotum non intentum, quia pri- tangil Philosophus, cap. i. Causam

mo modo dicitur voluntas agens a frequenler dicimus ipsam esse ;

proposito, et causa per se effectus. ('iusii autem alienum <i nomine :

- .'undo modo dicitnr fortuna, et causa nti/ii, el cujus est <'<uisn aliud
causa per accidens effectus. est. Haec ibi.

(d) Tertia conclusio est, guod fortuna Ulterius (s) autem bonam fortu- Aj-.q"^
'
eat iu hoc
non esf causa totalis, etc. id cst, quod nam distinguit Philosophus duplici-
1
;ir|i"''o
.
.
' '
est.an bona
omnis etfeetus fortuitus habet aliquam ter penes ea, in quibus est, hoc est, fonuaa %\i
... . .. .
explicatur,
causam per se intendentem talem penes enectus bonae fortunae, et esl etc.

elfectum. Licet enim inventio thesauri prima distinctio isia : Fortuna bona Beodua be-
• • •
neforluua-
sit ettectus fortuitus, ut comparatur , i
osl in tirs, (jiiic iiuii ii)
i

nobis exis- lU3 .

ad Socratem fodientem terram, ut in- tunt, hoc est, quorum non sumus etoSiiier.
veniat fontem. quia talis thesaurus domini. Sicut exemplificat, nobilem
non erat intentus a Sorrate, tamen bcno fortunatum dicimus, et totali-
inventio thesauri erit effectds per se ter cui talia existunt, quorum ipse
intentus ab aliqua causa superiori. non dominus est ; alio modo bona
fortuna est in his, quae sunt in nobis.
Etenim cui praeter cognitionem
SCHOLIUM.
suam acciderit aliquod bonum ope-
Datur bona lortuna, quia patel agenti a pro- rari,bene fortunatum dicimus. Sine
posito praeter intentionen, evenire aliquod bo-
ratione enim habens impelum ad
num. Dividitur dupliciter, primo in eam. quoe
est illorum, qu;e sunt in noslra potestate, scili-
bonum, et lioc adipiscens, dicitur
cet cum penilent ex nostris actibus, ut inventio bene fortunatus. Vel planius, inten-
thcsauri non intenla ; et in eain, non est
quae
dens unum, et in exequendo adipis-
talium, ut esse divitem, nobilem. Secundo in
bonum acquirendum, et malum fugiendum cens aliud non intentum, et lamen
;

isla duplex divisio habetur ex Philosopho. bonum, dicitur in hoc ha))ere bo-
nam fortunam. Ista distinctio bonae
;. S cundo in ista particula (e) quod fortunae penes effectus videtur esse
oi-bo-est de bona fortuna, explicatur in in illud,quod est proprie tale et in ;
rluoa.
una conclusione, et duplici distinc- illud quodest communiter vcl minus
tione. Conclusio, quae etiarn videtur proprie tale, nam proprie bona
conimuniter concessa, haec est bo- fortuna videtur esse illorum, quse
nam fortunam esse, manifestum sunl iu potestate nostra, sicut et
enim est quod agenti alicui a pro- absolute fortuna ; et hoc sic intelli-
posito evenit praeter intentionem gendo, quod licet fortuitum non sit

aliquod bonum ;
el ita cum bona per se, siveprimo in potestate vo-
fortuna (I"; dicatur bonus effectus iuntatis, quia non evenil ex inten-
fortuitus, vel magis proprie, licet tione ejus, tamen est in potestate
minus usitate, causa Lalis effectus, ejus per accidens, etquasi secunda-
et illaduo sine se invicem essc non rio, iil annexum per se intento ;

possint, sequitur quod bona fortuna respectu autem illorum, quse nec
sii. Hanc divisionem quasi vocis in sic, nec sicsuntin nostra potestate,
Bignificaliones, puta bonae fortunae, et per consequens accidunt nobis,
ui accipitur pro causa, \ »•! effectu, iimii inquantum agentibus a propo-
 336 QUODLIBET.

proprie fortuna, sed pitur penes eiTeetus bona3 fortuna3,

sito, non esl
nec per se, nec per accidens est ab
casus, sicut patet 2. Phys.
bonae fortunee agente a proposito, et per conse-
Alia est distinclio
secundum effectus, scilicet per se, quens non est proprie fortuna, sed

per se est casus, ut patet 2. Phys. text. com.

et per accidens ;
effectus
effeclus per acci- 59. 60. «/61. vide ibi. Alio modo bona
bonuui surnere ;

surnere, et haec fortuna est in his qua3 sunt in nobis,

dens est malum non
ssepe tangitur in illo etc. Hoc modo accipitur proprie bona
dislinctio
fortuna, scilicet qua3 est respectu
libro.
eorum, qua? sunt in potestate nostra,
sive respectu eorum, quee fiunt ab

GOMMENTARIUS. agente a proposito preeter intentio-

nem. ISed improprie, sive casualiter,

(e) Secundum in ista particula. Nunc accipitur bona fortuna etiam respec-
3.
Doctor ostendit secundum principale tu eorum, quse non sunt in potestate

in primo articulo, quod erat, an sit nostra, et proprie respectu talium

bona fortuna dicit, quod hoc expli-

;
dicitur casus. Secunda distinctio bo-

catur in una conclusione et duplici nee fortunse secundum effectus est

distinctione. penes per se, et per accidens, ita

Bona fortuna dicitw causa boni

(f)
quod effectus bonus prteter intentum
effectus non intenti ab agente a propo-
nominatur effectus per se bonfe for-
sito, et ilta duo sine se invicem esse tuna), et malum non accipere, dici-

non possunt, id est, quod bona fortuna tur effectus per accidens bona3 fortu-

includit quod sit causa per accidens na3, vult dicere, quod bona fortuna
effectus boni, et quod talis effectus proprie et per se est prosequi bonum
bonus sit praiter intentionem agen- non intentum ;
fugere autem, sive

tis aproposito; et quia hoc causari

declinare malum non intentum, hoc

videmus, ideo bonam fortunam esse est tantum per accidens.

manifestum est. Banc divisionem qua-
si vocis in significationes, etc. tangit
SCIlOLiUM.
Philosophus in libro de bona fortuna,
Secundum Philosophum nemo ex uno facto
cap. 1. Causam frequenter aimus ipsam neque
quod
dicendus bene^fortunatus, ex eo,
esse ; causa autem atienum a nonvne. ipsi semper bene fortuito accidil, sed quando in

Causa enim, et CUJUS est causa aliud pluribus bene forluito accidit. Singulas partes

sunt ad meiltem PWlwophi explicat et quomodo

quod causa et effectus
est

aliud
id est,

et
.:,..,bona
aliud, et sic
n
fortuna,
nullus sine miraculoest universahter bene for-
tunatus.
ut accipitur pro causa per accidens
eilectus boni non intenti, est aliud a Terlium in hac particula, scilicet

bona fortuna, ut accipitur pro elfectu de bene fortunato, stat in quadam \l. ib
artitlc
bono intento. divisione trimembri.
Distinctio (g) Utterius autem. Nunc ponit du- Primum membrum, nullus dicitur
d b-°"
JJ^7or phcem distinctionem bon;e fortuna3, bene fortunalus co quod semel sibi
tunae.
positam a Philosopho in libro de bona bene accidil forluite.
fortuna, quae duplex distinctio acci- Secundum membrum, nullus dici-
 QU !-STI() XXI 337

tur bene forlunatus ex hoc pra?cise, di, etc. modo sic, Alio ut sit talis,

quod sibi semper fortuite bene acci- quod quandocumque esl annexum
dit, quia sive intelligatur sic, quod sibi aliquid fortuitum, illud sit bo-
ciiin omni proposilo sim annexum iiiini, el credo quod neutro modo
est aliquod bonum fortuitum, sive aliquis dicitur universaliter bene
sic, quod cuicumque proposito suo fortunatus miraculo speciali,
sine
annexum st aliquod fortuitum, quia nulliis potesl esse quin in ac-
ipsum esl bonum ; neutrum enim tione sua, aliis causis contingenti-
istorum semper accidit sine miraculo bus concurrentibus, possit aliquid
speciali. El hoc non solum intelli- malum per accidens concurrere,
gendo universaliter absolute, verum quia iu non est con-
potestate sua
etiam in tali aclu, puta militari, vel cursus aliarum causarum, scilicet
aegotiativo, et huc sive de bono ut fodiens fodiat ad bufonem, vel ad ai. cavet
^ . . . usque ad.
eventu simili, puta victoria vel serpenlem, nisi Deus taceret ex Dupiexdis-
, tiuctio
lucro, sive dissimili, puta hoc vel miraculo concursum causarum spe- fortunae.

ill<» annexo casualiter ;

nulloquidem cialem ad hoc, sed ut in pluribus
istorum modorum diceret Pfailoso- potesl aliquis esse bene fortunatus,
phus aliquem esse bene fortunatum, el hoc aliquando, quantum ad bona
sicni nec ratio probabilis persuadet. similia conjuncta similibus proposi-
Tertium membrum, quod aliquis tis, ul quando evenit victoria con-
dicitur bene fortunatus, quia sibi, ut juncta voluntati bellandi. Aliquando
in pluribus bene fortunate accidit. quantuin ad dissimilia bona dissimi-
Incle secundum Aristotelem i. Elbic. Aliquando e con-
libus proposilis.
una hinuido non facit ver : sic unus verso, quantum ad bona dissimilia
actus, el similiter unus eventus similibus propositis, et sic est possi-
effectus fortuiti non facit bomincm aliquem ut in pluribus esse
bile

dici bene forlunatum, sed quando bene fortunatum, ut patet per expe-
aceidit ei, ut in pluribus. Unde dicit rientiam.
Aristoteles in lib. de bona fortuna: Sed in quibus consislit bona for-
Insipientes existentes dirigunt mnt- tuna ? Aristotelcs dicit primo Rhe-
ta, et ideo quando habent actiones toriccT suse, quod in duobus, scilicet
per se intentas, ad quas praeter in assequendo bonum praeter inten-
eorum intcntiones, evenerunt ut in lum, et fugiendo malum, ut si quis
pluribus bona, dicuntur bene fortu- non incidit in latrones.
nati, et hoc paiet ex communiser- Alio modo dislinguitur bona for-
mone. Unde primo Rheloricae, vide- luna secundum Aristotelem in lib.
imis propter bonas fortunatas bene de bona fortuna, quod scilicet bona
fortunatos electos. fortuna dicitur respectu eorum, quae
Sed estne aliquis universaliter in nobis siinl, ut quando aliquis
. bene fortunatus ? Hoc potest dupli- intendit unura per se, et aliud
citer intelligi : Dno modo, ul cuili- evenit. Alio modo respectu eorum,
bel intento ab eo per se sil semper quffl non sunl in noslra potestate,
annexum aliquid bonum per acci- ul quod aliquis sit nobilis, et pul-
dens. ui in arte plantandi el sanan- chei\ dives nascalur, etc.
Tom. XXVI. 22
 338 QUODLIBET.

Et ista distinclio fortunse est in propositum alterius ? Aristoteles in

fortunam proprie dictam, et minus libcllo de bona fortuna, inquirit
proprie dictam, quae magis dicitur causam intrinsecam, quam dixitesse
casus, quia non est ab agente a impelum.
proposito, quianon esttalis eventus Sed si dicas, tu quaeris causam,
in potestate nostra. ubi non est causa eflectus fortuitus;

non habet causam, dicendum, quod

notum fuit Aristoteli, quod sicut
SCHOLIUM.
illud quod evenit in pluribus habet
Deum secundum Theologos esse causam causam ut in pluribus uniformiter,
bonae fortunae (j quia non habel causam intrinse-
ita quod evenit in paucioribus, et
cam, sed concursum causarum extrinsecarum,
qui a D?o fit; sed Arist. posuit ejus causam, difformiter habet reduci ad causam
impetum naturae, quia non potest esse ratio, uniformiter agentem et per se.
cum is qui plus habeat de minus
intellectu,
Causa autem intrinseca, et proxima
habeat fortuna^ ; uec voluntas, quia cum eadem
voluntate, v. g. fodiendi, uni accidit fortuito hujus eventus fortuiti, secundum
bonum, aliter malum. Arguit multipliciter Aristotelem in prcedicto libello, est
contra Arist. n. 12. docet primam intellectio-
impetus, dicit enim sic : Est eryo 2. Ph ic

nem esse quodammodo a casu, de quo 2. d. Capl.

32. q. 4. quia nihil est in potcslate volun-

n. 5.
bojia fortuna sine ratione Jiatura,
tatis nisi intellectum negal tamen esse abso-
;
bene fortunatus enim est sine ratiojie
lute fortuitam, sed a causa naturali, scilicet ab liabeJis impetum ad bojia, et hssc
objecto, cujus phantasma fortius movet, ut
adipiscejis ; hoc autem est Jiaturse,
habet i. d.3. q. 2.21.
in ajiima enim inest tale, natura-,

8. Sed qua3 est causa essendi bene quo ijnpetu ferimur sine ratione ad
Causa bo- fortunatum, quod est secundum quse utique bene habebimus. Etsi
nae fortu-
nae, Deus, principale in primo articulo princi- quis interroget ab operante, quare
sed non se-
cundum pali, et hoc de bona fortuna impro- sic facit : nescio, inquit, sed placet
Arist.
prie dicta, quae non est in potestate mihi, simile patiens his, quse a Deo
nostra. Non invenio aliquid intrin- aguntur. Etenim a Deo vecti sine
secum homine, propter quod
in ratione impetiwi liabent ad operari
debeat dici bene fortunatus isto aliquid. Vult dicere, quod aliqui Den|
par
modo, sed hoc accidit sibi ex con- habent vetle, ad quod sequitur bo- Thecft
et i) iU'

cursu causarum extrinsecarum, qui num ali-quod praeter inlentum ex Pbilw-

pbus !
potest esse ex Deodisponente secun- impetu, et sine ratione, et causa eonuiit
hoc l.

dum Theologos, licet non secundum

s

hujus impetus est nalura. Et di-

Aristotelem, sicut si aurum sit ibi, et versitatem hominum accipit Aris-

aliquis intendens fodere, ipsum loteles per experientiam, quod eniin
inveniat, hoc est ex concursu iste impellatur, et iste non, cum sine
causarum extrinsecarum, et non est ratione ejus, qui impeltitur, hoc
alia causa, nisi ipse est magis dispo- accidit, non potest esse ratio ; ergo
situs, ut causa universalis moveat causa esl nalura. Sed illa difTeren-
ipsum ad hunc locum magis, quam tia, vel diversitas non ponil differen-
Al. hoc bo- ad alium. tiam specificam in nalura, sed indi-
num magis
quam Sed tamen quare ad propositum vidualem ;
quod enim agens extrin-
alium
ut, etc. illius sequitur bonum, et non ad secum uniformiler agens moveat
 Ql ESTIO XXI.
1
339

istinn al> bonum, ei non alium, lectui ex sua perfectione, sed quia
ejusdem rationis existentes, non habel nobiliorem impellentem, sicut
potesl esse nisi propter aliquid navis male regibilis melius frequen-
intrinsecum no quod non est in
in i ter navigat, non propter seip-
sed
alio. Hoc autem non potesl esse sam, sed quia habel bonum guber-
ratio, ui dictum est, nec aliquid natorem in corpore ergo ista
;

consequens speciem, quia illud dispositio est consequens comple-

uniformiter cuilibel inest ;
est ergo xionem determinalam.
aliqiiid pertinens ad individuum. Sed esl dubitatio qualiter natura
Quod autem non sil ratio, patet, esl causa islius impulsus ad volen-

quia ubi plurimus inlellectus ct dum aliquid, ad quod sequatur

ratio, ibi minima fortuna^ ubi autem commodum preeter intentionem
ioua plurima /orliuia, ibi minimus in- operantis, si sicut gravitas est causa
ina
tellectus, secundum Aristotelem, ncc descensus deorsum in gravi, tunc
etiam voluntas, quia similis potesl enim forluitum non esset a fortuna,
esse actus voluutatis in utroque, et quia iu natura est aliqua dispositio
tamen unus assequitur effectum inclinans ad hoc, licet non sufficicn-
fortuitum, et alius non assequitur ; ter motiva.
ergo illud intrinsecum est impetus Item probo, quod omnia essent a Libdebona
r
a nalura proveniens, ideo dicil bene fortuna, si ex hoc dicatur quis bene n0 n ionge
a fine<
fortunatum, bene natum, quia in eo fortunatus, quia habet dispositio-
est dispositio, qua a superiore nem, qua impellitur ad volendum
motore impellitur ad propositum, aliquid, ad quod sequalur comrno-
secundum quod eveniunl sibi dum sine ralione et consilio, quia in
commoda. actibus humanis nec consilians,
Sed illa dispositio naturalis estne prius consiliatur, nec considerans
dispositio ex parte animae vel corpo- prius considerat, aliter esset pro-
ris ? cessus in infinitum. In primis ergo
I. Respondeo, si Aristoteles intelle- actibus non babotur impulsus a
)etiis xii, quod animse differunt secun- ratione cogente ad eliciendum tales
itur
am dum gradusnaturales in nobilitate et actus ; ergo eliciuntur sine ratione
I ii iii

st. perfectione, tunc esset dicendum, el nalura, et talis dicitur fortuna

quod anima nobilior haberel talem ergo, etc.
impetum, sicul brulum nobilius (h) Item tu dicis, quod aliquis 13
fiabel nobiliorem aestimationem, et habet irnpetum sine ratione. Contra, jext. 6i.
et circiter -

Dobiliorem instinctum uaturalem, ad non est bona fortuna sine aclu vo-
assequendum commodum majus. luntatis, quia fortuna esl effeclus
S d non credo Aristotelem sic in- contingens consequens effectum
tellexisse, scilicel quod iste impetus agentis a proposito ;
nunc autem
sequatur aliquem ex nobilitate ani- actus voluntatis est circa objectum
iiiiT. quia dicit, ubi minimus intel- ostensum a ratione ergo lalis ;

lectus, ibi maxima fortuna. Unde impulsus ad volendum, uon est sine
dicit, quod talem non expedit consi- ratione.
liari ; non ergo hoc convenil intel- (i) Jtem, si nalura impellil ali-
 340 QUODLIBET.

quem ad volendum, non ratio,

et quodarnmodo, secundum Augusti-
ergo non est fortuna, quod evenit, num lib. 3. de Lib arb. Non est in

sed casus, quia haec est differentia potestate nostra quinvisis tangamur,
casum, 2. Pliys.
inter fortunam et et ideo (o) est illud fortuilum et
Henr.
quodl. 6.
Respondeo, prima ratio vadit ad casuale.
q. 19. hoc, quod prima intellectio sit for- Et si Prima intellectio si
arguas :

tuna, et si sequitur aliquid bonum, sit fortuita, omnia consequenlia

et conveniens, diceretur quis per erunt fortuita. Dico quod non sequi-
eam bene fortunatus. tur, quic\habita prima intellectione

Respondeo igitur (k), et dico et volitione potest aliquis ratiocinari

quod secundum quod unus Doctor de agendis, et ita quae sequuntur

exponit Philosophum in praedicto illam deliberalionem, non erunt
libello, videtur velle, quod prima fortuita, sed a ratione deliberata.

intellectio, sive volitio sit a Deo Sed si quaeras, primae intellectio-

movente intellectum et voluntatem, nes suntne simpliciter fortuitae ?

non per ostensionem objecti, et di- Dicendum quod non, quia sunt ab
cit praedictus Doctor, quod haec est objectis moventibus secun-
forlius

sententia Anselmi de casu Diaboli dum phantasmata magis impressa,

c. quod Angelas non
12. qui dicit, cessantibus impedimentis, et sic

habuit primum actum a se. prima intellectio habet causam

Angelus Sed credo, quod habuit primum naturalem motivam in nobis, quia
habuit pri'
mum ac- actum a se, sicut secundum, licet tarnen non est a ratione deliberante,
tum a se
voluntalem habuit a Deo ad aclum ; non est imputabilis homini, nisi
enim volendi non requiritur nisi interpretative, quia in potestate
voluntas, et intellectus praevius hominis fuit facere objectum fortius
ostendens objectum, et per hoc patet movens ex frequenti consideratione,
solutio ad rationem suam. ex qua fortius imprimatur phan-
(1) Contra, si Angelus habuit pri- tasma tale in memoriam, et per con-
mum actum volendi a se, aut habuit sequens movet et prius,
fortius
volendo, et sic est processus in in- eessante impedimento. Prima ergo
finitum, au!. non volendo, quod est intellectio non est in potestate nos-
inconveniens. tra, sed prima indifferentia, quia

14. Respondeo (m), dico quod haben- potest quis se determinare ad volen-
Prima in- do intellectum ostendentem objec- dum, non volendum, hoc est,
vel
tellectio
Sec
quodam- tum, et habendo voluntatem prius a volunlate, non ab intellectu, quia .
J

Hel
modo a ca-
su 1. d. natura, simul lamen tempore habuit
' l
intellectus ab objecto
d
naturaliter eit ini
tra \an
42.q.4.n.5.
velle. Dico ergo (n) quod ista con- movetur, et ideo si voluntas natura- tateu<

clusio est concedenda quoad aliquid, liler moveretur ab intellectu natura-

scilicet primam intellectionem non liter moto, volunlas naturaliter
esse a ratione, sed quoad aliquid a moveretur, et sic homo esset unum
casu, quia intelligens non prius bonum brulum ; voluntas igitur
intclligendo intelligit. Prima intel- non movetur necessitale nalurali,
lectionon est a ratione ostendente sed habita prima inlelleclione, in
objeetum prius ergo est casu
;
<\ potestate ejus est conveitereintel-
 QU ESTIO XXI. 341

lectum ad considerandum hoc vel tua non intentusnon estsine ratione

illud, el hoc vel illud velle, vel ergo effeetus fortuitus erit a ratione.
ii"lle prima volitio omnino
; et sic (i) Item arguit, probando quod for-
esl a nobis, ncc est ita a casu sicul tnna, sive eflectus forttiitus semper
prima intellectio. sit a ratione ;
patet, quia si natura im-
ODOdo Ad secundum, dicendum quod pellit aliquem ad volendum, et non
tus sit
Aristoteles videtur dicere in libro ratio, ergo non esset fortuno, sive
l0De-
praedicto, quod ille impetus, vel elfectus fortuitus. illud quod sio eve-
impulsus ad velle aliquid, ad quod nit, sed magis esset easus, sive effec-
consequitur commodum, non est tus oasualis ;
patet, quia ha^c est dif-
sic a ratione, quod talis scial sic ferentia inter fortunam et casum, quia
reddere rationem, quare hoc facit. fortuna est ab agente a proposito, sive
Dicendum ergo quod illud velle ab agente per cognitionem, et casus
habet a ratione ostendente objcctum non est ab agente a proposito, ut pa-
volitum, sed non a ratione consi- tet2. Physic. text. c. 59. 60. et 01.
liante ostendente causam, quare (k) Respondeo igitur. Hic Doctor Opinio
Henrici.
hoc facit distincte, sed hoc habet ab primo recitat unam opinionem, quae
impetu. est Henrici quodlib. 6. quaest. 19. quam
Ad tertium dicendum, quod licet non tenet, nam Henricus videtur velle
natura mediala causa illius
sit quod prima intellectio, sive volitio
eventus fortuiti, non tamen imme- immediate sit a Deo, ita quod Deus
diata, sed volunlas unum intendens» immediate movet intellectum ad pri-
licet sit aliud eveniens praeter in- mam intellectionem immediate cau-
tentum, quod dicitur forluna, non sando illam in tali intellectu ; et simi-
casus. liter immediate movet voluntatem ad
primam volitionem circa objectum,
immediate causando illam in tali vo-
COMMENTARIUS. luntate, non causando illam per ex-
tensionem objecti tanquam *per cau-
li Item tu dicis. Arguit contra hoc, sam mediam, et dicit quod haac est
quod dicit Philosophus, scilicet quod sententia Anselmi, de \casu diaboli,
aliquis habet impetum sine ratione. cap. 12. qui dicitquod Angelus non
Conlra, guia non est bona fortuna sine habuit primum actum a se. Sed Doc-
actu voluntatis, quia forluna est ef/ectus tor hoc improbat, quia Angelus sicut

contingens consequens effectum ajentis habuit secundum actum a se, ita ad

a proposilo, id est, quod effectus for- primum patet, quia ad primum
; ac-
tuitus, est effectus non intentus ab tum volendi non requiritur nisi vo-
agente a proposito, sed agens a pro- luntas, ut principium immediate eli-

posito intendit effectum actu elicito citivum, et intellectus praivius osten-

voluntatis. Sed voluntas non potest dens objectum oirca quod voluntas
velle aliquid non praeostensum a ra- elicit actum.
tione ; ergo talis impulsus ad volon- (1) Contra. Hic Doctor adducit unam 5.
dum aliquid, ad quod sequitur com- rationcm Ilenriei, quia probat quod Scotua
contraHen-
modum, sive ad quod sequitur etfec- voluntas Angeli non potuit elicere ricum.
 342 QUODUBET.
primam volitionem, quia aut habuit suale, pro quanto, scilicet non est in

illam volendo, aut non volendo. Non potestate nostra, nec ab agente a pro-
secundum, patet, quia nullus elicit posito. Licet enim prima intellectio

actum volendi non volendo illum sit immediate causata ab intellectu et

non primum, patet, quia tunc esset objecto, ut patet a Doctore in primo,
procedere in infinitum in actibus vo- d. 3. q. 7. et in quodl. q. 15. et per
lendi,quia si elicit actum volendo il- consequens habeat causam determi-
lum, ergo prius habet alium actum, natam intendentem illam eo modo
quo vult actum volendi, et tunc qusero quo natura potest intendere eftectum
de illo alio, aut elicit illum volendo, et suum, et ut sic non possit dici eflec-
per consequens vult illum mediante tus casualis, vel fortuitus, tamen ali-

alio actu volendi, et sic tunc procede- qualiter potestdici casualis, vel fortui-

ret in infinitum ; ergo prima volitio tus, pro quanto talis prima intellectio

erit immediatecausata, nullo modo est ab agente^a proposito,

Kesponsio
(
m
Respondet Doctor quod haben-
)
sive ab agente per cognitionem in-

do intellectum ostendentem objectum, tendente talem cognitionem.

ethabendo voluntatem prius natura,
simul tamen tempore habuit velle, et SCHOLIUM.
cum quseritur, aut habuit volendo,
Ostendit contra aliquos Arist. hic, et8. Phys.
aut non volendo, quod si intelligatur, (ubi videtur dicere nihil novum posse esse

habuit volendo, id est, mediante alio immediate a Deo) sibi nou contradicere, licet

teneatur posuisse Deum causam fortuitorura

actu volendi, patet, quod non, quia
immediatam, quia non negavit 8. Phys. aliquid
tunc esset procedere in infinitum ; si de novo immediate fieri a Deo absolute, sed
vero intelligatur quod habuit volendo, manentibus causis aliis activis et receplivis.
Eodem modo posuit animam de novo creari ob
accipiendo volendo libere, id est, quod
dispositiones novas materiae, quibus positis,
quando voluntas elicit illum actum. Deus necessario secundum ipsum, eam creat.
Sic libere elicit, quod quando elicit Vide Doctorem i. d. 8. q/5. n. 6. et 8. ubi agit
de opinione Philosophorum, quod Deus omnia
illum, potest non elicere, et in hoc
agat necessario, quodque quidquid agit imme-
consistit voluntatis libertas ; hoc modo diate, secundum eos, esl necessarium, et d. i2.
elicit primum actum volendi, volen- et supra q. 17. n. 26. et a n. 29. ubi tenet non
do illum. Et de hac materia vide pro- esse demonslrabile, posse Deum omnia facere
immediate sine aliarum causarum concursu.
lixius Doctorem in secundo, d. qianta, Ila?c de Philosophorum opinione. Ex quibus
qusest. secunda, quse ponilur addita, et patet quomodo aliquis posset esse bene lortu-

etiam dist. 25. natus, etiamsi mundus esset ab aeterno, quia

efleclus fortuiti in coulum, vel in Deum reler-
Scotus soi- (
v
n ) DiC o eroo.
J Nunc Doctor solvit
rentur. Secundum fidem tenendura (inquit
vit ratio-
nes factas. rationes prius factas, dicens quod ista Doct.) Deum habere de omnibus providentiam

conclusio est exponenda, quoad ali- gcneralem, juxta quamomnia agunt secundum
naturas suas, et specialem, juxta quam provi-
quid, scilicet quod bene prima intel-
det cuilibet hominum, secundum sua occuUa
lectio non est a ratione, sive non est ab judicia, et aliqua merita sibi nota.
intellectu prius eognoscente, et per
consequens potest aliquo rnodo dici a Sed de causa extrinseca hujus- \t A
®l
casu sed loquendo de prima volitione
;
niodi eventus secundumfoiLuiti Ju S

dicit, quod illa est ratione ostendente. Aristotelem videtur dicendum, quod
(o) Et ideo est illud fortuitum ca~ nalura non est causa ejus, quia
 i.T ESTIO Wl m
natura es1 determinata ad iinum, homine ad quod coeli causalitas non
Baltem unitate ejusdem ordinis el potesl attingere. Ei si diceretur, el

I. not
-
connexionis. Eventus autem fortuiti forte verumest, quod aullus effectus
ii »11 videntur habere connexionem, fortuitus esl in voluntate, et con-

nec ordinationem ad alia ergo ; junctus volitioni per accidens, sed

natura non est causa sufficiens el tamen causalitas cceli ad omnia alia
completiva eventus fortuiti. se extendit, et sic non oportel aliam
Item tunc sequeretur, quod for- causam extrinsecam ponere, nisi

tuna esset causa per se. ccelum, el [ntelligentiammoventem

Item, nullus dicitur bene fortuna- ccelum, et Deum moventem nie-
tus, quia impellitur ad volendum diate, ita quod si Aristoteles videtur
aliquid, ad quod consequilur bo- dicere, quod tale principium sit

num, nisi illud bonum adipiscatur ;

Deus, debet glossari verum est
sed illud bonum adipisci non potest, mediate.
nisi causae intermediae concurrant Si autem aliquis effectus fortuilus
ad hne ; cum ergo natura non potest ponatur in voluntate, eum ccelum
esse causa sufQciens hujus concur- non possit talem effectum atlingere,
sus, natura nun sufficit ; ideo sequi- nec causas ad causandum ipsum
tur ijuod est aliqua causa extrinseca conjungere, nec aliqua Intelligentia
conjungens. creata, tunc oportet effectus fortui-
L. Sed, quee sit illa causa extrinseca tosin Deum reducere, qui omnia
secundum Aristotelem, estne coelum, providet et conjungit causas medias
vel Intelligentia movens coelum ad effeclus tales fortuitos causandos.
medianle coelo, vel Deus ipse imme- Sed quomodo hoc potest concor- 8. Phys. 1.
15.et 12.
diate movens? Dicendum quod si dare cum principiis Aristolelis, qui Metaph. et
alibi.
nihil sit effectus fortuitus, nisi illud non videtur ponere aliquod novum
ad quod causalitas cceli potest se immediate esse a Deo unde ipse ;

extendere, tunc non est necessarium ponens mundum eeternum non po-
causam inquirere nisi ccehim, et suit motum potuisse esse novum,
movens coelum, et hoc videtur pro- nisi secundum partes, ita quod tolus
babile, quia nihil fortuitum videlur non potuit esse novus, el ista con-
in homine nisi illud ad quod causali- clusio potest dependere a tribus
tas cd.'li sc cxlcndil niediate vel principiis, primo propter immutabi-
olitio- immediate. Sed primum non credo litalem primi principii, quia princi-
i noo
; ten.ii esse verum, quia aliquid est in pium est omnino immutabile ideo ;
lalitas
9. d. homine, ad quod causalitas coeli nullum motum, nec mobilc potest
q. 3.
iiuii potest 8e extendere, sicut est immediate de novo producere, quia
volitio, nisi occasionaliter movendo aliter se haberet nunc quam prius.

appetitum sensitivum, secundum Sed non credo quod arguat solum

cujus inclinationem apla cst volun- ex immutabilitate agentis, imoopor-
tas inclinari coelum ergo, quia non
;
tel adderc aliquid ex parte effectus,
potest volitionem atlingere, nec sic quod agens immutabile non
etiam causas ad cjus causationem potest immediate causare aliquid
conjungere, ideo aliquid est in oovum alterius rationis, quia aliter
 344 QUODLIBET.

contradiceret sibiipsi, quia Intelii- pia animani intellectivam esse a

gentia omnino immutabilis, secun- Deo immediale et ad hoc attingere ;

dum eum, causat novam partem potesl ralio naturalis, cum sit im-
motus nec propter hoc est muta-
; mortalis, et ita aliquid novurn po-
"„«!; S?n bilis, nec adhuc sufficit, sed oportet
"
tesl immediate esse a Deo, et tamen
ciudit.
lertio addere sic A&ens
~ omniuo
: non contradicit sibi secundum sun
Anst. ex _

immutabi- immulabile non potest causare

litate, ... *
principia.
' '

Deumnihii
posse
cerede
fa-
immediate
.

rationis,
aliquid
.....
novum
m
nulla posita diversilaie
altenus quomodo est hoc possibile ?
!Sed
Diccndum quod immiitabihtas agen-
novo.
mediis causis aclivis vel receptivis, lis,excludendo causas activas inter-
aliter non haberet propositio Aristo- mcdias, vel receptivas, concludilur
telis veritatem. Si enim causse inter- secundum Aristotelem, quod non
niedia3 activse sint diversae disposi- possit fieri aliquid novum alterius
tionis in agendo, vel passivse diver- mtionis ; sed siuna condilio defece-
sa? dispositionisin recipiendo, potest rit, scilicet quando causa3 interme-
esse diversitas eiTeetuum, dato quod diae activse vel passivse diversimode
in causaprima nulla sit mutabililas, se habent in causando, polest cau-
vel novitas aliquo modo. sare de novo aliquid allerius ratio-
15. Dicemus ergo secundum Aristo- nis. Si etiam effectus causandus sit

telem quod agens omnino immuta- ejusdem rationis, potest Deus ipsum
bile non tiabens causas medias causare immediate, nulla posita
activas, vel receptivas diversee dis- novitate in eo, propter diversitatem
posilionis, non potest causare ali- causarum receptivarum, sicut Sol
quid novum alterius rationis ; sed immediate solvit glaciem et coagu-
aliqua istarum conditionum de- kl lutum, nulla posita novitate in
ficiente,non habebimus secundum eo ;ita secundum Aristolelem. hoc

Aristotelem unde concludamus ali- corpore organizato, Deusnecessitate

quam novitatem in Deo. immutabilitatis '

causat hanc ani-*Ai.j

Ai.nuiiam. Dicendum quod non contra-
ergo, mam, et prius non, quia materia
dicit sibi in libello de bona fortuna, non erat disposita, sicut nec Sol
et 8. Phys. secundum quod aliqui causat alium et aliuin radium in
volunt sibi imponere, quia si se- aere et in aqua, nisi propler diversi-
cundum primam viam sufficiat om- tatem recipientium ; sic in propo-
nem effectum fortuitum reducere in sito, Deus influit uniformiter in
coelunx, hoc non ponit aliquam novi- quodlibet inquantum potest, secun-
tatem, vel mutabilitatem in Deo, dum Aristotelem, et quia iste est
quia non causat Deus effectus fortui- dispositus, ille non, ideo Deus
tos de novo, nisi mediante ccelo, et impellit islum ad tale propositum,
hoc non est contra eum ; dato etiam ad quod consequitur commodum,
secundum aliam viam, quod opor- illum autem non impellit, quia non
teat aliquos effeclus forluitos novos invenit in eo dispositionem illain,
6. de
mal. vel 2.
atii-
reducere immediate in Deum, 7
adliuc quain
*
diximus prius. Et ipsa positio
*

,
. . . -
de gen. non conlradicit sibiipsi, quia certum Arislotehs de bona /ortuna, stat cum
3.' fuit Aristoteli secundum sua princi- posilione sua, 8. Phys. scilicet quod
 QIjESTIO XXF. i ;

Deus non potest causare novum eleclione,secundum quam providet

mundum, vel novum ccelum, et unicuique hominum, secundum
novum motum secundum suam merita praesentia, vel futura, et

causalitatem. occulla nobis, tamen sihi praesentia,

Sed secundum Gdem et veritatem quia ejus judicia justa sunt semper,
eciaii dicendum est, quod Deus hal)ens licet occulta, ita quod aliquando ad-
Uen-
,rovi-
...
providentiam
,

generalein de omni-
,

versitas plus proncit

,! •

quam prospen-
\\\\>\ bus, regit res, secundum quod natae tas, secundum Boetium de Conso- 4.
HtiS,
is oc-
siini regi, secundum quod dicitur lat.prosa \. ita quod licetponamus
~
It
7. de Civ. c. 30. Sic Deus res quas aliquem bene fortunatum, lanien ex
i -

condidit, etc. Tamen praeter istam hoc niliil novum ponimus in Deo,
6eneralem providentiam habel pro- ut dictum est. El sic patet ad ra-
videntiam specialem ex quadam tiones.
 CONCILIATIONES
LOCORUM EX QUODLIBETIS SCOTI,
'
CUM ALIIS EJUSDEM DOCTORIS LOCIS, QU.E INTER SE APPARENTER OPPONI VIDENTUR,
A R. P. CAVELLO ADJUNCT.-E.

AD LECTOREM

Cum attente perlegerem Quodlibetorum Doctoris Subtilis textum, el

cursim, ac per occasiones Leucheti, Gadii et Tartareti expositiones, ac

Paduani Grassis contradiclionum libellum, judicavi gratissimum futurum
Seotistis, si loca, qiue in his apparenter dissidere viderentur cum doctrina
ejusdem Docloris in aliis Philosophicis vel Theologicis operibus, notarem,
et in unum collecta breviter solverem ;
collegi ergo praecipua loca a prsefa-

tis auctoribus veluti dissidentia jam pridem observata, omissis multis, quee
minoris momenti videbantur, quibus adjunxi, quse ex propria leclione,
notatu digna occurrerunt. Solvi, qua brevitate potui, singula, Doctorem
secum ubique concilians, et mentem ejus plerumque, ubi res exigebat, ex
contexlu aperiens, cilans determinate, non tantum distinctiones et quaas-
tiones, ut alii hactenus fecerunt, sed arliculos, paragraphos, versum ac
numerum, tam in hoc quam in reliquis Scoti operibus, ut sine labore loca
apparenter opposita, in suo fonle, quando libuerit, examines quae ex aliis

desumpsi, plerumque aliter, semper brevius expedio. Quod te monitum

esse volui (benigne Lector,) ut, quando nostra solutio vel pacificalio non
arriserit, ad illos recurras. Audeo polliceri collectionem, iis qui Doctoris
Subtilis doctrinam exacte percipere et penetrare statuerunt, magno usui
futuram. Vale.
 348 CONCILIATIONKS
idem habet 1. d. 2. q. 2. § Ex his ad q. Dei,

n. 4. ubi ait esse prsedicari de Deo primo ejusln!

modo per se, et idem ait 3. dist. 22. §

EX QUODLIBETO I. Sed quid Logice, n. 19. et quodl. 6. a.
2. § Nunc restaty ubi ait a^ternitatem
CONCILIATIO I.
esse modum extrinsecum exbteritise
Dei ; ergo ipsa existentia non est mo-
dus extrinsecus. Hanc partem tenent
1. In praefatione ad quodlibeta dicit, Leuch. [et Tartaret. in dicta toca, Ra-
Quan est quod ens, seu res prima sui divisione dato 2. Conlrov. 2. a. 4. Syrectus, et
prima en- ..... . . . .

tisdivisio? dividitur tn crealum et tn mcreatum, Wallo in formalitat. P. Smising. tract.

a se et ah alio, necessarium et possi- 1. dist. 2. q. 1. Sed oppositumhabetSco-

bile, finitum et infinitum. Sed quodl. tus ut videtur fn. n. 29.
1. dist. 8. q. 3.

3. princ. et 1. d. 36. q. 1. n. 9. ait, ubi ait Deum per prius esse infinitum,
quod primo dividitur in reale et ratio- quam esse hoc existens; sed infinitas
nis, et quodl. 5. fine, in quantum et secundum eum est modus intrinsecus
•
non quantum ; ergocontradictio. Res- Dei, ibi n. 17. et quodl. 5. et ideo hanc
pondetur, hic agit de ente reali, quod- partem tenet Bargius 1. d. 2. q. 2. §

libeto de ente communissime sumpto, Ex his. Favent. disp. 14. c. 2. Mayron.

et quodl. 5. de ente quoad divina. Se- 1. d. 2. q. 1. a et q. 7. Primam partem
cundo, dici potest quod sumendo pri- magis ad mentem Scoti esse puto,
mum pro adwquato, omnes istae divi- quam etiam tenent Viguerius et Pau-
siones sunt primee. Primo modaliter lus scriptor in 2. locum citaium, et Ga-
Theologice, in quantum et non quan- dius hoc quodl.
tum ; primo modaliter Metaphysice, Ad locum objectum, non dicit in- 2.

in finitum et infinitum primo per

;
finitatem esse priorem existentia, sed An infii.
tassitpif
passiones in unum et multa. Primo, quod est prior singularitate, vel ha?c- esisteni

per quidditates in Deum et ereaturam, ceitate ; existentia autem non est for- qu id t

substantiam et accidens. Quisnam or- maliter singularitas, vel haecceitas. J

£ itatl
r

do servandus in his et aliis divisionibus Ibi potius videtur dicere, quod est de
entis, difficile est praescribere secun- se existens, de se infinitus, et de se
dumScotum. Prreterloca citata 1. dist. hic, quasi hoc ordine. Sed quia forte
1. q. 2. n. 12. dividit ens in quiddita- ipsa singularitas est de essentia Dei,
tivum, et habens quidditatem, et d. melius dices Scotum loqui secundum
36. q. 1. n. 8. 9. in secundum qaid et imperfectum modum
nostrum conci-
simpliciter, et dist. 19. q. 1. n. 3. 6. in piendi, quia prius concipimus in Deo
unum et diversum. Vide varias entis id, quo differt a creaturis, et hoc est in-

divisiones apud ipsum 5. Met. c. 7. finitas, non singularitas. Dices, Scotus

2. d. 3. q. 9. § Ad quwst. n. 6. tribuit
Angelo notitiam distinctam abstracti-
CONCILIATIO II. vam divinee essentia) ; ergo existentia
non de ejus quidditate, alioquin
An exis- Art. I. § Ilta entxtas, n. 3. ad2. tenet llla notitia
est
...... foretintuitiva. Respondetur
Quali
scient
tentia sit
deessentia
• .

existenliam esse de quidditate Dei, et

, •,,.,, ^ . ...
dicitur abslracliva.quia
iii- •

non est essen- neihab

distinc
 LOCOIU M Ql ODLIBETALIUM. 349

luit fib tiae, ut existentis et pra sentis, non

i
intelligit ut opponitur conceptui re-

lU vin- vero uiabstrahitab existentia. Gontra, solubili in conceptus determinabilis

btis.
quia quodl. 7. n. 2. concl. 2. ait distinc- et contrahentis, seu potentia? et actus,
tissimara cognitionem liaberi posse de ut constat ex § Aliter dicitur. Cum
Deo a viatore, sitie eo qnod tendat in auteradicit Deu.m non liabere concep-
ejus existentiam. Respondetur, ibi tum simpliciter simplicera, intelligit
etiam excludit existentiam ut praasen- de conceptu nullo modo resolubili in
tem, et facialiter visam, quia loquitur j)lures, quod verum est. Dices concep-
de scientia viatoris, qua? baberi potest tus simpliciter simplex pertinet ad
circa visionem vel intuitionem rei perfectionem ; ergo Deo convenit.Res- ^mpHcitir
existentis et pra?sentis. Dices secundo, pondetur, ita est in re, sed nostro mo- ^"Jerfec-
Scotus 4. (/. 12. y. 2. ad ult. ait, si per- do intelligendi, qui
n non concipimus
r
t'
^ 00
ceptu noti
-

sona divina osset formaliter infinita Deum ut est, perfectior est conceptus simpiici.

secundum relationem, relatio per se non ita simplex, quia plures entis per-
existeret, ubi per infinitatem probat fectiones comprehendit, ut in exem-
existere. Respondetur, intellige id a plis; conceptus entis est simpliciter
posteriori. simplex, sed maxime imperfectus,
quia excludit alias perfectiones, dici-
tur tamen permissive perfectus, quia
CONCILIATIO III. compatitur secum infinitatem. Vide
additionem ad Scotum 1. d. 3. q. 2. n.
babea- .1/7. I . % De ista essenlia, n. 3. ait es- 13.
5 LUIl-
•' I
'
1 1 sentiam esse rationem primam sim-
pliciter
p|n-em pliciter essendi Deo, et loquitur de
B Deo.
simpliciter simplici, ibi § Aliter clici- CONCILIATIO IV.
tur, et alioquin hoc nihil esset singu-
lare, quia etiam detinitum est concep- Art. § 1. Nam contradictio, n. 10. ait. An iQttel-
<

tus simplex, ut habet Scotus 1. dist.

....
quod vita
.. lectualitas
as
lntellectualis, seu intellec- sit de es-

3. q- 2. % Ad secundam qitaest. n. 21. tualitas est de quidditate Dei, vel es-

Oppositum habet 1. d. 2. q. 2. num. 5. sentiffi divina3,itaquod si definirentur,
ubi ait quod de Deo pro nunc nullum intellectualitas intraret definitionem.
habemus conceptum simpliciter sim- Idem habet I. Report. d. 35. a. 4. sed
plicem, quia quidquid concipias, sive 1. d. 26. solvendo argumenta princi-
entis, boni, veri, non erit conceptus palia, n. 55. ait, intellectualitas dicit
proprius Deo, addamus atiquid,
nisi modum intrinsecum essentise. Respon-
quo conceptus redditur non simplici- detur, hoc loco sumit intellectualita-
ter simplex, ut summum, increatum, tem pro potentia, et sic est quasi mo-
infinitum, immensum; unde l. dist. 3. dus intrinsecus, non proprie attribu-
q. 2. n. 17. bene aii, conceptum no- tum. De quo vide ipsum I. d. 8. q. 4.
biliorem et perfectiorem, quem de Deo quia attributa supponunt rem in suo
habere possumus pro nunc, esse entis esse intrinseco perfeotam, et per mo-
infiniti. dum qualitatis adveniunt, ut sapien-
Elespondetur, cum ait essentiam lia, justitia. Sed hic et in Kcp* >r-l ;j tis

esseeonceptum simpliciter simplicem, sumit intelleetualitatem pro natura

 350 CONCILIATIONES

intellectuali, et sic est de quidditate tas non est talis, et sic non est notio-

Dei. Contra, quia in loco ad oppositum nale, sed essentiale. Dices, ibi ad se-

comporat inlellectualitatem rationa- cundum docet Scotus essentiale esse ad

litati respectu hominis; ergo non su- se, sed hoc non convenit sequalitati.

mit eam pro potentia. Respondetur, Respondetur loqui de essentiali, quod

non comparat in rigore, alioquin non est formaliter intinitum, dicens per-
diceret esse modum intrinsecum, si- fectionem simpliciter.
cut nec rationalitas est modus intrin-

secus, sed quidditas hominis; com-

parat ergo in eo tantum, quod sicut in CONCILIATIO VII.

homine rationalitas praecedit attribu-

ta, et non est attributum, sic intellec- Eodem art. 1 § Secunda ratio, n. 8. An att<
buta di
tus et voluntas in Deo non sunt attri- et% Secunda ratio, n. 11. ait attributa tingunn i

ex Datu.
buta, sed pra^cedunt ea, et se habent esse in Deo ex natura rei, scilicet dis- rei.

quoad hoc, sicut infinitas, ut ibi ipse tincta, quod fuse'probat 1. dist. 8. q.

Doctor asserit. Vide hic Scholium 4. sed 4. dist. 46. q. 3. in fine, admit-
sextum. tit quotsunt formalitates, tot esse res;

ergo si distinguantur formaliter, et

realiter. Respondetur, tantum ait id

conciliatio v. posse concedi, sed formalitates sunt

realitates, seu secundum
res (inquit)

4. Art. 1 % Deista essenlia, num. 3. ait quid, quo sensu Cassiodorus (quem ibi
An hsec quod haec, Deus est, est prima om- citat) in Psal. 50. vocat misericordiam
Deus est,
sit prima nium in divinis. ldem habetl. d. 2. et justitiam Dei, duas res.
propositio
iu diviuis q. 2.§ Exhis ad qusest. n. 4. sed hanc
esse primam, Deus vult, tenet 2. dist.
1. q. 2. n. 9. et 3. d. 7. qusest. 1. n. 7. CONCILIATIO VIII.

quxst. 3. Prologi. n. 13. Respondetur,

hicloquitur in ordine propositionum Ibidem § Tertia ratio,n. 12. innuit, An secu«
da intem
necessariarum, ibi contingentium. quod secunda intentio est passiva sit passii
compa
comparatio, quia duo objecta ab in- ralio.

tellectu comparantur. At videtur di-

CONCILIATIO VI. cere \.d. 23. § Contra opin. n. 2. esse
comparationem activam. Responde-
Orane no- Eodem art. § Ex isto secundo, n. 7. tur, est activa respectu potentia?, vel
tionale an
relativum omne notionale est relativum ad in- actus, etpassiva respectu objectorum.
ad iutra.
tra, et e contra ; et ibidem ait, quod Obscurum satis est, quid sit secunda
essentiale est commune tribus. At 1. intentio secundum Scotum. De quo
dist. 19. q. 1. § De quarto dico, n. 4. vide eum, q. 3. universal. et ibi Mauri-
ait quod Filius est sequalis Patri ad tium et Formalistas,?. de enle rationis,
intra, et habetur ex symbolo Athana- Wallonum p. 31.
sii,et tamen sequalitas est essenliale,
non notionale. Respondetur, hic lo-

quitur de relativo originis, et sequali-

 LOCORrM QUODLIBETALIUM. 33

in se, quam in Filio, quia per gene-

rationem Filii est Pater. Hesponde-
OONOILIATIO IX. tur, sensus cst, non quod in aliquo
instanti sit beatus, vel intelligat, in
btio- Art. 2. § Secunda conclusio, n. 16. quo non generet, vel non sit Filius,
,
pra?
nl <•-
docet notionalia in divinis praece- sed quod licet simul natura sit cum
liulia.
dere essentialia ad extra, ut creare, genito, est tamen prior origine ipso,

praedestinare et intelligere creaturas. et pro illo priori beatus, et omnia in-

Idem ait 2. d. 1. q. 1. art. 1. n. 2. sed telligens, id est, a se beatus et intelli-

1. d. 4. q. 2. § Retpondeo. n. 3. docet, gens ; Filius autem licet sit simul na-

quod Deus Deitate est hic, et in illo tura intelligens, et beatus, est tamen
eonceptu nulia includuntur supposita, posterius origine talis, quia ab alio,
et hoc modo (inquit) forte hcec est vera, non a se. Dices, quomodo capi potest,
Deus creat, et similes, intelligendo sub- quod prius sit beatus, vel intelligat,
jectum pro hoc Deo existente in natura quam sit? constituitur enim per gene-
dioina, non intelligendo suppositum ;
rationem vel relationem ad Filium ;

ergo ista ad extra prsecedunt notio- ergo antea nullam habet prioritatem,
quia nec ipse Respondetur, iam Priontaa
nalia. Respondetur, tantum vult quod est.

ista conveniunt, non ratione suppo- dixi prioritatem originis non expli-
l
expHcatur,
non per
sitorum, quia incommunicabilitas (in- cari per instans in quo, sed is dicitur instans in
quo.
quit) non est ratio talium, nam si per sic prior a quo ahus, et postenor qui
impossibile tantum esset una perso- ab alio ; unde licet simul sint natura
na, ut posuit Averroes 12. Met. com. Pater et Filius, generatio passiva et
. illa faceret omnia ad extra, eodem paternitas ; Pater est prior origine,
modo, sicut tres faciunt, ut bene Doc- quam Filius, seu quam generet, vel
tor, 2. d. 1. q. 1. art. 3. vere tamen respiciat Filium, id est, generando,
pr;eeedunt productiones ad intra om- vel respiciendo Filium, ipse est a se,

nem productionem et operationem, seu a qvo a/ius, Filius vero, qui ab

seu intellectionem ad extra, ut pro- a/io. Vide Doctorem de hac prioritate
b.it Doctor loco jam citato artic. 1. 1. d. 12. q. 2. etd.28. q.3. n.9.e/2. d.
ct 2. 1. q. \. a. 1. et quodl. A. a. 1. n. 4. Bar-
gius 1. d.\. q. 2. explicat illam propo-
sitionem : Pater prius est beatus, qitam
COXCILIATIO X. supponatpro Deo,
generet, ita ut Patcr
non pro prima persona. Sed hinc se-
Pater
pntis
Art. ''..
$ Ad argumenta probantia, quitur Deum, ut abstrahit a supposi-
ltU.«,
n. 20. ait quod Pater prius novit to, generare, quod repugnat, quia ge-
ret. omnia in se, quam in Filio, et I. d. 1. nerans, re distinguitur a genito ex
y. 2. ^ Quantum ad istum, n. 5. quod Augustino 1. de Trinit. c. \. et 2. de
est prius perfecte beatus, quam gene- anima text. 47. at Deus est vere et
ret. Sed quodl. 4. a. 3. et 1. d. 28. q. realiter Pater, Filius, et Spiritus sanc-
Z.adprimum quod paternitas
y docet, tus, ut bene probat Doctor, (et est de
et generatio ex natura rei sunt idem fide) 1. d.\. q. 2.

formaliter, nec prius intelligit omnia

 352 CONCILIATIONES
Respondetur, ita est, comparando
dicere, seu actum intellectus produc-
EX QUODLIBETO II. tivum ad actum ejusdem productum ;

est enim idem ordo in divinis et

CONCILIATIO I.
creatis, sed quoad intellectionem im-
productam seu essentialem non est
similis ordo in creatis, quia omnis

quo intellectio creata est producta.

Quoaiiquid Art. 1. § Tunc argno, n. 6. ait,
est extra ,
• . ,, .

causam, aliquid est extra causam et intetlectum,

vpI i ntpl- . •

lectum, eo eo est hoc pnmo, quia sic esse non com-

OC
fuse CONCILIATIO III.
pnmo petit nisi huic. Sed 2. d. 3. q. 1.

probat naturam non esse hanc, vel

Art. 2. 5 Hsec 'propositio, n. 17. ait, A ° i*
individuam de se, vel ex se, et q. 6. § * cabil f.

si quaeras n. 15. docet individuari quodcumque plurificabiie ejusdem ra- te8 t

Et \

tionis potest, quantum est de se, extendi

per hgecceitatem, quae est ultima rea-
infiii

litasformaliter distincta ab ipsa ergo ;

ad infinita, nisi aliunde determinetur

contradictio. Respondetur, hic non Idem habet 1. d. 2. q. 7. n. 36. sed 1.

esse de se singularem, sed

d. 2. q. 7. § Dico tunc ad q. n. 18. et §
vult rem
bene per aliquid sibi intrinsecum,esto Nunc restat, n. 35. docet essentiam di-
vinam, quse est de secommunicabilis,
formaliter distinctum. Negat ergo tan-
tribus tantum personis communicari
tum per prsediota verba rem indivi-
sub- posse. quod essentia
Respondetur,
duari per aliquid extrinsecum ;

jungit enim, ergo frustra quseritur ra-

non plurificatur, neque etiam com
tio singularilatis per aliquid extrinsc- municatur pluribus ejusdem rationis,
quia diversa ratione procedunt per-
cum.
sonse, ut hic docet Doctor art. 3. et 2.
§ Dico tunc ad qu&st. n. 18.
d. 2. q. 7.

CONCILIATIO II. procedit enim Filius per intellectum,

quomodo natus, et Spiritus sanctus
Quare in- Art.i. § De sccunda ratione, n. 8. per voluntatem, quomodo datus.
tellectio ,. .. ,

creata sup- docetomnem lntellectionem creatam

Sonetn/di- fieri per dictionem, secus in divinis,
viua nou. ^. CONCILIATIO IV.
intellectio essentialiter prior est

dictione; quod etiam ait 1. d. 2. q. 7.

§ Ad2. dubium, n. 22. Sed quodl. 1. a. Art. 3. § Tertio modo, n. 25. ait pro-

2.§ Tertia conclusio, n. 16. ait, quod cessiones distingui quasi specie ex An p|

1
V

quando realiter
,.
nualis est ordo realis inter aliqua,
distinguuntur, talis
.

p
.

.....
..

memoriam foecundam,
„
pnncipns formalibus, quia una per
,.,

,
alia
,
.

per vo-
siouea
sioued
tingu*
ex mt
»v pic
pj?

estordo formalis vel rationis, quando luntatem fcecundam ; idem ait quodl.

formaliter, vel ratione distinguuntur ;

16. ?ed 1. d. 13. § Adquaest. num. 18.

ergo si in creatis, ubi realiter distin- ait distingui se ipsis, ita quod non sit

guuntur, dicere est prius quam inleU qiicerendum, per quid distinguuntur.
ligerc, idem eritin divinis, ubi forma- Respondetur originative suis princi-

liter, vel sola ratione distinguuntur. piis distingui, sed formaliter se ipsis,
 LOCORUM QUODLIBETAUUM. 353

ita sc explicat ibi, et ponit exeraplum putuit, sed non oportuit ; ergo est in
de differentiis oppositis, qua> se ipsis Filio potentia generandi ; orgo actu
formaliter ditlerunt, sed elfective per generat, quia quidquid potest esse in
ea, aquibus habenl esse, sie in propo- Deo ad intra.aetu est.[ Hespondetur,
sito. Vide eura 1. d. 26. w.46. ubi ait, est in Filio potentia generandi quoad
quod Pater est a se formaliter^ab es- absolutura, non vero quoad proprie-
sentia fundamentaliler incommunica- tatera requisitara primre personre ; et
bilis. Posset etiam dici, quod termi- hoc sensu ait Augustinus, neqae cnim
native distinguitur per suos terminos yignere non potuit ; ita Lychetus hic,
totales. Vide Bargium, Lychetum et vel dic, quod per id, neque enim non
Viguerium in locum illum. potuit non
intelligit, fuit impotens,
sumendo negationem infinitanter ;

ita Scotus 1. Report. d. 7. q. 2. ad se-

conciliatio v. cundum. Vide eum 1. d. 7. et 13. Di-
ces, Pater ergo est potentior Filio, ne-
ArL 1- § l'"»c aryuo, n. C).a'rt,si ap- gatur, quia objectum omnipotentirc
S ud?"
noD ai- titudo convcnit huic, ct repugnat illi est possibile, seu causabile, ex Scoto
;

pponat ergo prseexigit in cis distinctionem. Sed I. d. 20.

io dis-
iocta. 1. d. .">.
q. G. § Ad quxst. n. 9. docet
luccceitatem esse principium indivi-
duationis, et sic convenit uni, repu- conciliatio vii.

gnans alteri, et tamen non pra?exigit

in eis distinctionem, sed facit eam ;
Art. 3. princip. ait^ex Hilario, quod 9.
ergo contradictio. Hespondetur, hic Filius nihil habet nisi natum. Sed 1. Fiiius nihji

loquitur de eo. quod supponit duo, et d.b. q. 1. fuse probat, quod essentia natum.
repugnat uni, conveniens alteri, v. g. non generat, nec generatur ; ergo es-
de aptitudine, quye supponit entita- sentia quam habet Filius, non est
tem hujus et illius animre, at in loco nata ; ergo contradictio. Responde-
objecto non sic, sed de eo quod facit tur, Scotus hic explicat Hilarium di-
unum, cui conveniat, repugnans aliis centem, Filius nihil accipit nisi na-
ab eo ;
quod vero aptitudo supponat tum, id est, quod nascendo accipit, et
entitatem animee, patet, quia non est sic Spiritus sanctus nihil habet, nisi
ad se, nec ratio entis in actu, sed quod procedendo accipit.
tantum in potentia.

CONCILIATIO vm.
CONCILIATIO VI.

Ar. 3. § Si quaeras, n. 25. ait, quod An inte ]_

Art. 3. S Ad secundum. et primo. n. essentia etintellectus non se habent, !? !_*\:e I

n ,!

_Dere? 26. ait, quod Filius nequit gignere ; ut principium propinquum et remo- ?' nt P nn :

idem 2.o.l.n. 18. Sed ibi-

liabet 1. d. tum, seu ut minus
principalius, et ^ctionis
aeque pri-
dem art.2. prin. ex Aug.contra Maxi- principale, sod ut unum, quoad «"«•

minum l. 1. habet, quud creatorem ge- utramque partem a:>que proximum.

nuii Pater, non Filius, neque enim non At 1. rf.3. q. 8. ^ Respondeo, dicit in-
Tom. XXVI. 23
 354 CONGILIATIONES

tellectum esse causam principalio- lectu, quia objectum sensibile coefficit

rem objecto, sive in se, sive in specie partialiter speciem intelligibilem ex

concurrat ; ergo contradictio. Res- Scoto 2. d. 3. q. 11. n. 6. ergo multo
pondetur, ibi loquitur de intellectu et magis id faciet objectum spirituale.

objecto creatis, et rationem dat, quia

intellectus est illimitatior, et utitur

specie, vel objecto, non e contra ;

sed CONCILIATIO x.

heec locum non habent in essentia

divina, quia eeque illimitata est, ac Art. 3. § Ad secundum, et primo, n. 10.

intellectus divinus, nec ei subditur 26. ait, quod dictio, id est, generatio Quidqii

quoad exercitium, magis quam hic de se est haec ; et idem est de omni- est dej

ipsi. bus, quse sunt in Divinis; et idem ait

1. d. 2. q. n. 34. Sed oppositum ait 1.
d. 23. et2>. d. 1. q. 1. ubi tenet perso-
CONCILTATIO IX. nam divinam multiplicari, et a tribus
personis rationem personee abstrahi ;

An natura Art. 3. § Si quseras, n. 25. essentia siautem persona esset de se heec,

spiritualis ..... ...
,

non est principium alicujus

,.
non posset concipi, ut communis,
aiiquid ef- spirituahs
ficiat, non . . . . . . ,

cum
. . . .

per poten- productionis, nisi ut comcidit ut ipse docet 2. d. 3. q. 7. § Quidicvnt,

intellectu vel voluntate. Sed in 2. d. 3. n. 3. contra D. Thomam docentem An-
q. 11. n. 4. et clare quodl. 15.
§ a. 1. gelum esse de se hunc. Respondetur,
Sivero teneretur, habet, quod producit vult tantum ab eis abstrahi modum
speciem intelligibilem ; et ratio sua- ccmmunem, non vero aliquid, quod
det, quod entitas spiritualis non est sehabeat, ut natura. Ita habet \. d.

minus effectiva suae similitudinis 26. § Dico igitur, n. 48. dicens pater-
quam corporalis, de quo dixi ad q. nitatem et filiationem esse primo di-
22. Scoti de anima, annot. 4. Respon- versa quoad realitatem contrahibilem,
detur, hic loquitur de productione vi- sed non quoad conceptum commu-
tali, quse nequit provenire immediate nem intellectus ; sic ab individuis
nisi a potentia, quia loquitur de pro- abstrahitur idem modus univocus
ductione communicativa essentise ;
constituendi, vel individuandi, quo
non negat ergo aliam productionem sensu heec est superioris univoci de
naturae spirituali, quee non est vitalis, inferioriHoc individuum
: est indivi-

sed communis omni enti, saltem ab- duum. Vide Scotum ibi in fine, et q.

soluto, qualis est productio suee simi- 7. et 8. Univers. ei ibi Mauritium, Rar-
litudinis, vel speciei. ld saltem certum gium 1. d. 23. Viguerium et Lyche-
est naturam spiritualem producere tum, ibi, ac Mayronem q. 3. qui circa
suam speciem, vel similitudinem par- hoc multum tractant.
tialiter (Scotus vult quod totaliter),

alioquin Angelus et anima separata

non possent habere ullius naturae spi-
ritualis abstractivam notitiam, quia
ha3c sine specie haberi nequit. Nec
dici potest speciem fieri a solo intel-
 %9 »•

LOCOIUM QnODLim/rALlUM.
.-J

.355

ctionem nullo modo potest esse in coutradio

anima. vel iutelligibile. Tamen 2. d. 1. 'test esse
inauima
q. 3. ad sextum pro prima opinione, n. -

EX QUODLIBETO III. 14. docet, quod contradictoria simul

apprehenduntur ab intellectu,alioquin
non sciret esse contradictoria, qua ra-
CONCILIATIO 1. tione probatur 2. de anima text. 45.
quod sensus communis novit objecta
ens re Art. 1. princ. ait ens commune reali particularium sensuum, quia ea com-
tit ob
nm in-
et rationis esse primum objectum in- parat. Respondetur, negat contradi-
lectu^.
tellectus nostri. Sed 1. d. 3. q. 3. § ctionem esse unum intelligibile, cui
Quanlvm ad secundum art. n. 8. 20. et assentias bene tamen est intelligibile
;

24. et quodt. 14. a. 2. id ait de ente rea- apprehendendo, quia chimeram sic

li. Respondetur ens communissime apprehendimus, et ejus partes vere

sumptum, abstrahens a reali et ra- concipimus. Vide hic Gadium, qui
tionis, terminativum objectum,
esse disputat cum Achillino, an Deus in-
sed reale solum est motivum et pro ; telligat chimeram, et negative resol-
hoc statu quidditas tantum rei sensi- vit.
od est bilis, 1. d. 3. q. 3. n. 24. absolute lo-
ectum
porlio- quendo de naturaliter motivo, est ens
im in-
llectus finitum, absolutum, vel respectivum, CONCILIATIO IV.
nunc?
non habens pro termino Deum, quodl.
14. a. 2. et3. non habet unum obie- Art. 3. § Respondeo
*
standum, n. 15. An inhas-
J rentia re-
ctum, quod sit univocum omni intel- quod inhserentia similitudinis ea-
ait, jationis eit
i-j•
* ideni reali-
ligibili, 1. d. 3. q. 3. n. 8. et 2. d. 24 dem est lpsi reahter, Jet ldem docet ter ipsi.

n. 6. et 7. universaliter de omni respectu inse-

parabili a suo fundamento 2. d. 1. q.

5. Sed 4. d. 12. q. 11. concl. 1. n. 6. do-

CONCILIATIO II. cet inhcerentiam accidentis, ut abstra-
hit a respectivo et absoluto, esse res-

ens ra- Art. 1. princip. Ens rationis praecise pectum extrinsecus advenientem, qui
is ha-

esse in habet esse in intellectu considerante, non resultat positis fundamenlo et

tellec-
at q. 9. univers. ait, universale pro se- termino, sed prseter hoc requiritur ad
l, vel
miort'.
cunda intentione esse in re. Respon- eum alia mutatio ex Scoto 4. d. 6. q.

detur, est in intellectu efiective, et in 10.§ Contra istud, n. 3. in quo distin-

re subjective, non inhaerendo, sed guitur a respectu intrinsecus adve-
denominando. Vide Mauritium et Jo- niente, ut ipse docet 4. d. 13. q. 1.
§
annem Anglicum dicta q. 0. Trombe- Si ergo n. 9. et 3. d. 1. q. 1. ergo dis-
tam inprincip. Formalitatum. tinguitur realiter inhserentia a simili-
tudine, alioquin esset respectusintrin-
secus. Respondetur primo, Scotus non Respectus

11, .1/7. 1.
CONCILIATIO

princip.
III.

includens contradi-
di-
dat
e

to,
illam divisionem
eo qui re distinguitur a
et sic
.• •,
respectus, nisi
p
lundamen- modo dif-
inhctrentia relationis non
feruDt
,
lntri dsccu s
et extrin-
secus quo-

-
 356 CONCILIATIONES

est respectus intrinsecus, nec extrin- quod verum est ; vel ad summum,
secus adveniens. Colligitur ex ipso 3. quod inhaerentia ut sic habet se instar
d. \.q. 1. § Ad illud in oppositum, n. passionis vel actionis, modo explica-
14. Dices, est idem re cum respectu to, quia habet quamdam similitudi-
intrinseco, erit ergo intrinsecus, ne- nem cum eis, nec quidquam resolvit
gatur, quia inhgerentia actionis idem sed utitur verbo forfe; nulla ergo hic
est re cum respectu extrinseco, qualis est Unde Hieronymus
contradictio.
estipsa actio, tamen non est respectus Gadius, explicans hunc passum, dicit
extrinsecus, ad quod sufficit distinctio quod Scotus hic dormivit, gravi so-
formalis. Dico secundo melius ad poredormisse videtur, et solertis expo-
contradictionem, quod Scotus non sitoris officium neglexisse.

dicit inhgerentiam ut sic esse respe-

ctum extrinsecus advenientem, sed

conciliatio v.
posse reduci ad aliquod genus talis
respectus ; et forte, inquit, ad actio- Art. 3. eodem, § Si quseras, n. 16.

nem vel passionem. quia videtur qua^i ait, qu8e separari nequeunt, esse idem An i
a
sepaf
agere in subjectum, et subjectum realiter; idem habet 2. d. 1. g. 4. § Ad nequ<a
smt 31
quasi ab ea pati ; nec putat inconve- qusest. n. 21. Sed 3. d. 2. q. 2. a. 1. real*

niens, quod est determinati

aliquid docet totum Physicum re distingui a
generis denominare plura generis de- partibus, quod tamen repugnat exis-
nominare plura genera, ut creatum, tere sine eis. Respondetur propter hoc
quod est Ad aliquid, denominat om- nonnulli eum glossant, ut totum vere
ne aliud prseter Deum. Ex quo sequi- non distinguatur a partibus simul
tur, quod non negat inhserentiam re- sumptis, de quo'dixi in Scholio 3. d. 2.

lationis esse respectum intrinsecus q. 2. Alii dicunt distingui partes a toto,

advenientem, seu generis Ad aliquid, quia non dependent essentialiter ab
licet reduci possit ad genus Actionis eo, sed non e converso, ex opposita ra-
vel passionis, ratione assignata. Unde tione. Sed tenendo distingui, dicen-
quando ibi, § et si quaeras, negat in- dum regulam illam, ut ipse Scotus
heerentiam esse respectum intrinsecus eam explicat secundo loco citato, in-
advenientem, rationem assignat, quia telligi, quando alterum non dependet
non resultat necessario positis extre- essentialiter ab altero, nec est simul
mis, quod probat concl. 3. quia dari natura cum eo, si est contradictio
potest fundamentum et terminus, sci- separari, sunt idem. Sic excluditur
accidens absolutum creatura, quoe nequit esse sine Deo, et Quarjin
licet et subje-
Bepaifl
An inhse- ctum, sine inheerentia ; ergo cum se- correlativo, quod nequit esse sine tas I
idei
rentia acci- _j • , •

dentis sit cundum eum ibi

,

concl. secunda,
,

non correlativo,ettotum quod essentialiter t(

r 8
ei?rin" possit poni relatio, quin inhsereat sub- componitur ex partibus. Dices, ergo
secus.
jecto, et sic resultet necessario positis partes sunt realiter idem toti, quia
extremis, non negat hanc esse respe- non dcpendet essentialiter ab eo, nec
ctum intrinsecus advenientem ; voluit separari possunt ab eo ; multi id vo-
crgo tantum quod inhserentia acoi- lunt. Sed verius est re distingui, si to-
dentis absoluti non est respectus in- tum ab eis sic distinguitur, quia di-
trinsecus, sed extrinsecus adveniens, stinctio realis est relatio realis, et ha>c
 LOCORUM QUODLIBETALIUM, 351

non datur uno extremo, quin detur

in 12. ait quod Pater et Filius sunt simul Aq filius
Miniil sit
in altero existenti, modo sit creatum ;
in intellectu, quia scilicet sunt simul intellec-
tione cum
quod addo, utexcludam Deum, in quo natura ibi, § De primo t et 5. Met. text. Patre.

non est relatio realis, correspondens 20. sed 2. d. i. q. 2. n. 8. et d. 25. n.

relationi reali ereaturse ad ipsum. Ad 20. ait causam esse prius natura cau-
IQ.JUIH
Prius na-
itum to- replicam ergo, cuui Scotus excipit a sato ; ergo idem de producente. lles- tura varie
m est
suuiitnr.
;ui suia regula ista, quod dependet essentia- pondeturpriusnaturasumitur proprie
,rlil>us
lilid. liler ab alio, excipit consequenter ter- pro eo, quod potest esse sine altero, et
minum illius dependentia\ si sit crea- non e converso, quomodo omne supe-
tus et existens. Quod totum non dis- rius prius est inferiori. 5. Met. c. de
tinguitur a partibus unitis, videtur Priori. Secundo sumitur pro ordine
sentire Scotus, non solum hic, ct /oco causse ad effectum ex Scoto 1. d. 28.

citato e.v secundo, sed i. d. i. q. 4. a. 3. q. 3. § Hic secundo, n. 10. et Avicen-

n. 14. et 2. d. 12. q. 2. n. 3. ubi dicit na ibi citato. Tertio minus proprie,
omne absolutum prius alio posse esse quando una natura est perfectior al-
sine eo, si non idem ipsi realiter;
sit tera, ve) una potentia praacedit aliam,

et 3. Phys. q. 9. hanc partem asserit, et hoc modo improprie. Pater potest

el 8. Met. q. 4. n. 7. in idem inclinat. dici prior natura Filio, quia est a quo
Filius, et sic prioritas originis idem
est cum prioritate naturai.
CONCILIATIO VI.

j detur Art. 3. princip. n. 11. non est me- CONCILIATIO VIII.

:r"ub- diura inter substantiam et accidens.

61
cid^; ldem habet quodL 1. a. i. et kabet Art. 3. § Respondeo aliqua,n. 14. ait 13.
Aristoteles in Anteprasd. et 1. Met. text. hanc esse formalem, et in primo mo- An haec,
Patergene-
8. et 12. Sed 2. d. 12. q.i.% lgitur vi- do per se, Pater generat. Sed 1. d. 5. rat, sit in
^ i/^ •. • i t-x i primo mo-
dendu/n, ;/. 10. el d. 16. § Rationes istse,n. q. 1, ad2. n. 10. ait ldem esse, Patrem do perse.
5. potentiam objectivam non esse
ait esse, et genuisse, et quodl. 4. fine, ait,
substantiam, nec accidens. Respon- quod relatio originis, vel personalis
detur, hic loquitur de ente reali exis- non pra?dicatur denominative, vel for-
tenti, non de possibili, seu de esse maliter de supposito. Respondetur
Adde potentiam objecti-
objectivo. primo, forte sumi hic ly Pater pro
vam, modo non sumatur, prout ab- Deus, ita colligitur, ut videtur ex Sco-
strahit ab inferioribus, esse substan- to quodl. 4. fine. Secundo, quod gene-
tiam, vel accidens in illo esse, quia rans pra^dicatur denominative essen-
nullum est esse objectivum pra'tor tialiter de Patre, suo modo, sicut ra-
transcendentia, quod non est substan- tionale de homine, quia est formale
tia possibilis, vel accidens possibile. constitutivum ejus, et quando dicit

idem esse Patrem esse, et genuisse,

ita est re, sed non ita juxta modum

CONCILIATIO VII. noslrum concipiendi.

Art. 3. § In primo ergo intellectu, n.

 358 CONCILIATIONES
subjectum; haec fundatur in inhte-
rentia albedinis, et terminatur ad ip-
CONCILIATIO IX. sam albedinem ergo cum termini ;
et

fundamenta differunt, etiam illae in-

An aliqua Art. 2. princip. nulla habitudo etiam haerentiee aliquo modo different ; nec
habitudo absurdum consequenter admittere
destruit id
realis destruit id, cui advenit, sed 3. erit
cui adve-
d. 22. Modo ad propositam, tenet
§ hic processum, quia distinctio non
nit.
quod mors destruit hominem, et ideo est realis in istis, qua existente pro-
Ghristus in triduo non fuit homo. Res- cessus non esset admittendus, ex Scoto
pondetur, ibi non dicit mortem cau- 2. d. 1. q. 4. § Ad istud respondeo, n.

sare destructionem, quia hoc convenit 24.

effective agenti, et passive materiae,
quae appetit formam, sicut foemina
virum, 1. Phys. text. 81. et hac ratione OONCILIATIO XI.

est prima radixcorruptionis, quia sine

ea nulla potest esse transmutatio, qua Art. 3. § Ex hoc non est, n. 16. ait 14
perdatur forma dans esse substantiale. unam relationem fundari in alia ; et An u |
relatiop
Vide Scotum ibi, § Rationes, n. 9. ldem ait quodl.Q. a. 2. et 2. d. 1. q. 4. deturn

n. 24. et passim. Sed 1. d. 3. q. 5. §

Quantum adistum,n. 12. et 2. d. 1. q. 5.
CONCILIATIO X. § Hoc ergo viso, ait omnem respectum
fundari in absoluto ; et habetur in Au-
Utrum in- Art. 3. § Respondeo, standum est, n. gustino 7. de Trin. 1. dicente" quod
haerentia
inhaeret. 17. ait, accidentia, seu inheerentia omnis essentia, quae relative dicitur,
similitudinis, non habent aliam inhae- est aliquid excepto relativo ; quem
rentiam, sed se ipsa inheeret, et idem locumcitat Scotus quodl. 1. a.l. prin-
ait4. d. 12. q. 3. et 2. d. 1. q. 7. Sed cip. et alibi passim. Respondetur in
q. 13. Univers. ad quartum, docet quod locis objectis loquitur de fundamento
modi significandi grammaticales cau- ultimato, et hoc semper est absolu-
sant falsitatem, quando sunt circa tum, et sic etiam expone Augustinum ;

idem significatum, ut albedo est alba, ita colligitur ex 2. loco objecto.

licet non quando sunt circa diversa

ergo hsec est falsa, inhserentia inhseret,

similitudo est similis. Respondetur pri-

mo, in rigore sermonis ita est; secun- EX QUODLIBETO IV.
do, non inconvenit in respectivis
illum modum significandi non falsifi-

care, maxime quando praedicatum est CONCILIATIO I.

transcendens, ut hic. Vide Mauritii

An inhse- dicta q. 13. Videtur etiam non esse Art. \. § Juxta illud, n. 4. ait,7 nuod An Pa£
x
rentia in< .
uitas it
haerentiae
differt
ipsa.
ab
inconveniens inhrerentiam
tia3 actualis aliquo modo
inhseren-
formaliter
relatio

seu generatio
....
priuue persome ad secundam, prima;»
pnma est propnetas
.
prietaio-
comm-i-i

distingui ab illa quia illa fundatur, incommunicabilis, et quod constituit

v. g. in albedine, et terminatur ad primam personam ; idem habet \.d. b.
 LOCORUM QIODLIBETALIUM. 359

q.2.et d. 28. q. 3. Sed 1. </.T. § Quia negatio simpliciter,qua3 est repugnan-

autem aliqua, quod generatio
n. 22. ait tia. non convenit nisi per positivum,
requirit distinctionem suppositorum et talis est incommunicabilitas perso-
ergo non constituit illa. Respondetur, nte divinfe ; at incommunicabilitas
hic loquitur supponendo personam persona» creata) est tantum secundum
constitui per relationem, ut ipse quid negatio, quatenus se actu non Ojj» ne s a -

pra^mittit
r ; in loco autem objecto lo- communicatur, cum tamen commu- n 't respec-
tu positi-
quitur secundum opinionem, quie nicari possit, et sic non convenit per tivi ?

ponit quod constituitur per absolu- proprium positivum ; colligitur ex

tum, quam putat probabilem, quam- Scoto quodl. 19. art. 3. vide ibi Sclw-
que fuse tractat d.26.% Tertia opi-
1. lium sextum et scptimum. Sic non
nio, n. 23. solvens argumcnta contra intelligi, non videri, non conveniunt
eam, § Ad illa quse, n. 31. et seq. Se- iis, de quibus dicuntur ratione posi-
cundo quod generatio requirit
dico, tivi. Dices, incommunicabilitas est

distinctionem suppositorum concomi- communis tribus personis divinis, et

tanter, cum quo stat, quod non pree- non per affirmationem communem,
supponat ea nec Doctor dicit prsere-
; quia nihil commune positivum ha-
eneratio qitirit. Quia tamen ibi ait, quod bent, quod sit incommunicabile, ut
D ali- no 1

odo sup- suppositum requiritur ad potentiam bene tractat Scotus d. 23. n. 7. 8. ergo
>sit sup-
po.-i tnin propinquam agendi, prima solutio potest esse propria sine positivo pro-
patris.
melior videtur. Vel dic quod prrere- prio. Respondetur, illa incommunica-
quitur ut subjectum denominationis, bilitas est tantum communis per ra-
quia actio generandi nequit denomi- tionem, et nihil vetat aliquid positi-
nare aliquid pra^cedens suppositum, vum aliquo modo commune abstrahi
forma constituens non sup-
et licet ut a personis, ut ibi Scotus admititit in
ponat suppositum, potest illud suppo- fine. Sed negatio extra genus, ut ibi

nere ut forma denominans, sic actio bene explicat, quia convenit enti, et
constituit agens, et supponit illud, ut non enti, v. g. non homo, non petit
denominabile ab ea. aliquid positivum ratione cujus con-
veniat alicui.

C0NCILIATI0 II.

CONCILIATIO III.

j:;
Art. 2 § Conlra istttd, n.id. ait, nulla

i negatio negatio est de se incommunicabilis, Art. 3. § Contra primam viam, n. 15. An vaiet
de se in respons o :

mmuui- sed per affirmationem, et idem docet ait, communiter responsio per aptiludi- per aptitu-
:abilis. .
PP . . . . . .. dincm?
1. d. 2. q. 7. n. 38. et d. 28. q. 2. ad q. nem minus cfficax,
cst nisi detur ah-
n. 10. 12. et 2 d. 3. q. 2. § Contra is/a, quid, pcr quod sit illa aptitudo ; si enim
ii. 2. Sed 3. d. 1. q. 1. a. 3. § Ad tcr- quseratur qitare lapis descendit, non
tiam, n. 14. et quodl. 19. a. 3. docet sufficit diccrc, qitia aptus cst, nisi as-
quod incommunicabilitas uiqito, quse signetur ratio, scilicct quia gravis est.
est negatio, non convenit persome Sed 2. d. 2. q. 10. § Tamen propter, n.
creata3 per affirmativum, vel positi- 9. ex Philosopho docet levia moveri
vum ; ergo contradictio. Itespondetur sursum, quia apta nata sunt. Respon-
 360 CONCILIATIONES
detur, responsio per aptitudinem non tur in loco objecto loquitur de cor-
est ultimata, quia restat adhuc in- pore, quod est altera pars compositi,
quirenda aptitudinis causa, et eate- quod non est in genere, ut ibi dicit,
nus potest dici inefficax, quia relin- nisi per reductionem ; at hic lo-
quit ignorantiam causee. quitur de corpore, quod esttotum
completum, quod est directe in ge-
nere, et immediate descendit in hoc
CONCILIATIO IV. COrpuS.

II). Art. 2. § Prseterea cum dicis, n. 16.

An pater- Paternilas sola ratione" differt a Patre.
nitas sola
ratione Sed 1. d. 2. q. 7. § Sed hic restat, n. EX QUODLIBETO V.
differt a .

patre? 4.docet fuse paternitatem et essentiam

distingui ex natura rei, et ibi n. 45.
ait ex Augustino quod pater est ali- CONCILIATIO I.

quid ad se, quia omnis essentia, quse

relalive dicitur est aliquid excepto re- Art. 1. princip. ait non posse dari An ref

lativoj. Trin. c. l.ergo cumpaternitas plura infinita formaliter, realiter dis- ^ura*
non dicatur relative, nec essentiam tincta. sed 1. d. 2Q>. ait personas esse ijjj^df
tmcti
includat, differt a parte rei a patre, formaliter infmitas, et realiter dis-
cui utrumque convenit. Respondetur tinctas- Respondetur, esse realiter
primo, hic loqui de patre pro for- distinctas, secundum proprietates, quae
mali, et sic nulla est distinctio ex non sunt infinita? formaliter sunt ;

natura rei, nisitantum ratione con- autem infinitse ratione essentiae, quae
notati ; sic album solam qualitatem tantum est una, et sic non sunt plura
significat, scilicet pro formali, ex formaliter infinita, sed unum.
Aristotele c. de substantia. Secundo
melius, hic loquitur de paternitate,
non secundum se, sed ut in sensu CONCILIATIO II.

D. Thomse consideratur, ut proprie-

tas, quia sub hac habitudine tantum Art. 1. princip. ait secundum Philo- \j\
dicit relationem rationis ad constitu- sophum non posse dari in actu infi- An infil

tum. nitum, sed in potentia ; sed 3. d. 13. Deo p-

ducibh
q. 4. n. 2. et 2. d. 2.'q. 9. n. 21. cum
Philosopho, 3. Phys. lext. 69. ponit
CONCILIATIO V. regulam, quantum contingit esse in
potentia tantum contingit esse in
An detur Arl. § Separata tamen relatione,n. 21. actu ; ergo, datur actu infinitum.
indivi- -t j j- «j
• • 11
a " dan mdividuum generis, ut hoc
•

Respondetur, secundum Philosophum,

duum ge-
nerI8,
animal, hoc corpus, et idem habet contingit quantum molis crescere per
4. d. 8. q. 2. concl. 0. n. 19. sed 4. hoc quod partes ablatee ab uno quan-
d. 11. ad quartum, pro secundo
q. 3. to addantur alleri, et sic lantum est
art. n. 54. ait, non est aliquid indivi- in actu, quantum est in potentia, sed
duum sub genere corporis. Responde- non ita secundum veritatem, et Theo-
 LOCOHUM QrODLIBKTALirM 301

I
Scot.
logos. Sed quoad veritatem hujus rei
de
tit

?ibili-
Uoctor nullibi ex professo, quod
iutiui
sciam, negat infinitum producibile CONCILIATIO IV.
ti.

esse, sed videtur problematicus 2.

Met. >/. 6. n. 2. et 3. d. 14. q. 3. § Sed .1/'/. 2. § Ex comparatione ari. 9. ait, 18.

fioc modo, ubi ponit ut problema. quod terminare dependentiam alicu- Terminare
dependen-
quod anima Cliristi inlinitas habet jus dependentiic, est perfectio. Sed tiam alicu-
jus est
species. Vide Scholium noslrum et 3. d. i. q. 1. art. 2. n. 4. docet, quod perfectio.

dicta q. 6. persomc divinte non competit ratione

perfectionis terminare dependentiam
naturse [assumptse. Respondetur, ibi

CONCILIATIO III. ait contra 0. Thomam, id ei non con-

venire ratione perfectionis, vel ut vir-
ha?c Art. 2. § Tertio arguitur, n. 15. ait, tualiter continet personam creatam,
veni,
fratio quod ha?c non est vera, generatio sed quia est independens, et omne
a ost
ratio
activa est spiratio activa, ex quo se- tale potest terminare dependentiam
quitur quod distinguuntur realiter ;
alterius ad ipsum, ut natum est ter-
idem habet 1. d. 13. § Quod autem minari, verum est, quod tale inde-

intellectus, n. 15. sed 1. d. 2. q. 7. pendens, in se saltem, identice est

//. 34. et d. 20. n. 32. docet tantum perfectio, sed hoc non sufficit, alio-

esse tres relationes originis realiter quin essentia personaliter terminaret.

distinctas in Ueo. Respondetur, hic
tantum ait istam preedicationem non
admittendam, quia neutrum extre- CONCILIATIO v.
mum est infinitum ; sed hcec bene
admittitur, spiratio est deitas, et e con- Art. 1. infine, et art. 2. princip. ait Paternitas
est indnita,
verso, quia deitas est formaliter in- quod haec proprie non est vera, an vera
propositio.
finita. Uices, qua^cumque sunt in Pa- palernitas est infinita, et fundari
tre, sunt idem realiter, alioquin esset hoc videtur in regula quam habet
in eo compositio ; sed in eo est ge- 1. dist. 5. q. 1. Quando subjectwn est

neratio activa, et spiratio activa, ergo ultimale absiractum, el prsedicatum

sunt idem realiter ; ergo unum de aptum tantum formaliter praedicari,
altero vere dicilur. Respondetur esse propositio non est vera, ?iisi in primo
idem ratione suppositi, in quo sunt, modo. Sed quodl. 14. a.2. § Hic intclli-

sed quando abstrahuntur a supposito, fjcndum, et in fine dicit, quod essentia

tollitur ratio identitatis, non et sic divina est primum motivum naturale,
sunt idem, nec non idem, de quo quod tantum naturaliter movet suum
vide Scotum 1. d. 5. q. 1. Vide etiam intellectum. Et 1. d. 13. n. 23. el 2.

ipsum de abstractis, et eorum pra> d. 1. q. n. 18. ait, quod essentia di-

dicatione, 1. d. 8. q. 3. et 3. d. 22. vina est objectum intellectus et vo-
n. 21. luntatis Oei, et 4. d. 50. q. 3. n. 2.

quod essentia est ratio cognoscendi

omnia beatis, et 1. d. 2. q. 7. n. 31.
quod communicatur ab uno supposito
 362 CONCILIATIONES

duobus modis, et 1. d. 28. q. 1. quod realiter indistincta. Eodem modo te- An

determinatur immediate per perso- nenduni est in Deo esse plures exis- exfst*

nam Patris, et adeequate per tres tentias absolutas et relativas, idque

simul ; sed nullum horum praedica- secundum Scoti mentem,2. d. 3. q. 1.

torum est in primo modo, ergo. § Ad q. et q. 3. § Prseterea, et 3. d. 14.

Respondetur, Mayron. 1. d. 5. q. 1. q. 3. § Ad qiuest. quibus locis signifi-

Viguerius, Paalus scriptor, Lychetus, cat realitates formaliter distinctas
Worillon, Tartaretus,et Bargius, variis habere etiam existentias similiter dis-

modis explicant, et limitant dictam tinctas, de quo doctissime tractat

regulam Scoti, disputantes an, et Pater Smisingus tract. d. n. 35.

quomodo prsedictse propositiones sint

veree, et an haic sit vera, essentia

divina est una, summa, infinita, etc. CONCILIATIO VII.

Gum Bargio videntur omnes, in ri-

Arl. 3. § Tertio arguitur, n. 15 ad Eqs q
De uitima- gore logico non esse veras, quia ulti- et
vida
tis nihii mate abstractum includit hanc par- argumentum principale dividit ens prim
fiDitui

Sisl^Q^V- ticulam per se primo, et ideo haec est primo in quantum, et non quantum, ioiiuit

™°c "expo- falsa >

humanitas est risibilis, alba, etc. sed alibi passim dividit illud primo
nitur.
conceduntur tamen bonae sensu, et in alia membra. Respondetur, supra
est, quod essentia est res, quse est quodl. 1. conciliatione prima. Dices,

una, summa, etc. et sic prsedicatum Scotus 1. d. 8. q. 3. § Respondeo sicut,

sumitur non formaliter, nec adjec- n. 19. docet, quod finitum vel infini-

tive, sed substantive. Colligitur ex tum est passio disjuncta entis ergo ;

Scoto 1. d. 5. q. 1. § Ad aliud dico, n. omne ens est finitum vel infinitum ;

10. ubi ait, si pater sumatur substan- ergo nullum non quantum, ut asserit
tive, hsec est vera per identitatem, hic Doctor. Respondetur, illam pas-
essentia est pater ; si adjective, erit sionem convenire enli quanto ; ita

falsa, quia significat ipsam proprie- Scotus hic in fine.

tatem denominative, et idem est ac

ad filium, vel
dicere, essentia refertur
generat, quam doctrinam habet Alen- CONCILIATIO VIII.

sis, quem ibi citat, et defendit Doctor.

Ad argumentum principale, Deus, Deus
p ., mensu
seu lnhmtum est mensura, qua om- mnh
, i rerui
CONCILIATIO VI. nia mensurantur per accessum, vel
recessum ab eo. At 1. d. 7. q. 3. At
19 Art. 3. § Ad ultimum, n. 25. intel- Aver. dico, n. 25. rejicit Averroem id
An piures lectus est infinitus propria infinilate, dicentem. Respondetur, ille asserit
8 "

ute^a
1
et idem ait de attributis, sed q. 3. primum motorem esse primam sub-
Deo me- quod
-
Prol. et 1. d. 2. q. 2. ei tract. de primo stantiam intra genus, est

princip. c. 4. ait unum esse infini- trum eaeterarum substantiarum. Hoc

tum. Respondetur, in Deo esse tantum rejicit Scotus, quia non est in genere,

unum infinitum reale et radicale, non negat tamen esse mensuram

cum quo stat plura esse formalia, extra genus.
 LOCORIM QrODUBETALIl.M. 363

resolutive, quia unio naturoe humanoe

cum divina est longe diversa ab omni
unione Philosopho nota, unum resul-
LX QUODLIBLTO VI. tans cx ea non regulatur legibus alia-
rum unionum, et sic non est unum
per se, nec per accidens metaphysice
CONCILTATIO I. vel logice, secundum regulas Aris-
totelis, est tamen vere per se unum
,
Art. 3. § Ad inc/inationem, n. 33. perseitate suppositi, quam perseita-

iiit a3 cTqualitas est perfectionis, ina^quali- tem logici pagani non norunt.
Kj"tas imperfectionis, sed 1. d. 19. q. 1.
ad secundum, oppositum ait. Respon-
detur, ibi ait ina?qualitatem esse per- CONCILIATIO III.

fectiorem in creaturis, respectu alte-

rius membri nobilioris, et hoc inter Art. 1. § Hasc conclmio, n. 15. ait, Anattribu-
~ . . _ . ta iu Deo
varias naturas ; sed in eadem natura Dicimus Deum esse magnum, sapien- sint ex na-

illimitata melior est cequalitas, quia tem, bonum, etc. non tamen propter dSstincti.

sine ea alterum membrum ibi esset hoc oportet qitod illi ex natura rei con-
imperfectum. veniant /wc, vel illud, sine omni nc-
gatione, vel relatione ralionis. Sed 1. d.

8. q. 4. n. 10. et. d. 46. q. 3. fuse pro-

CONCILIATIO II. bat attributa ex natura rei distingui
ab essentia, et inter se ; ergo. Res-
Art. 2. § Secundo contradicitur,n. 29. pondetur, vide Scholium sextum hic.
ex absoluto et respectivo nori fit per
se unum. Sed 3. d. 6. q. 2. ad primum,
ait Christum esse per se unum, qui CONCILIATIO IV.

tamen constat ex absoluto et respe-

ctivo, natura et Verbo. Respondetur, Art. 2. § Juxta istud patet n. 22. ait ReiaUones
non unum onginis m
esse per accidens meta- relationes originis demonstrari prop- diviuis da-
ri an de-
physice, quia tale resultat ex rebus ter quid, pro quo exquisitas rationes uionstre-
tur.
genere diversis, et Verbum non est adducit, 1. d. 2. q. 7. a n. 3. Sed 2.
ris -
in genere 1. d. 8. q. 3. potest tamen d. 3. q. 9. n. 15. et quodl. 14. art. 1.
um. dici unum per accidens logice, quia docet Trinitatem esse naturaliter in-
heec, Christus est homo, non est per cognoscibilem. Respondetur, hic lo-
se logice, alioquin esset materia ne- quitur de demonstratione propter quid
cessaria, vel preedicatum esset neces- late, per quam non generatur scientia
sarius effectus subjecti. Preeterea ad distincta Dei, vel Trinitatis, sed con-
propositionem per se requiritur ut fusa, et hoc, supposita fide Trinitatis,
subjectum dicat unum conceptum, non aliter habita enim fide Trinitatis
;

t"m et Christm dicit duo, sed non est demonstramus quasi a priori, per
lio-
>e omnino per accidens, quia subjec- memoriam fo:cundam gigni Filium,
ep- tum includit preedicatum. Vide Scotum et per voluntalem fcccundam produci
3. d. 7. q. 1. § Quarto videndum,?i. 7. Spiritum sanctum.
 304 CONCILIATIONES

CONCILIATIO V. CONCILIATIO VII.

21 Art. 1. § Hsec conclusio, n. 15. ait Art. 1. § Est etiamaliud.n. 4. et% Ut- An un
aequal
An aeterni- eeternitatem non dicere perfectionem, timo in isto, n 12.una est a^qualitas in in divi
tas dicat . , . ,

perfeetio- et quod duratio major non auget divinis. Sed 1. d. 31. § Ad secundum,
perfectionem, docet 1. d. 2. g. 2. n. n. 7. ait tot sequalitates esse, quot sunt
25. et 2. d. 1. q. 3. n. 20. Sed 4. d. 49. perfectiones attributales. Respondetur,
g. § Tertio dubio,n. 18. ait seter-
6. unam esserealiter, plures formaliter.
nitatem spectare ad beatitudinem, Vide Scotum ibi.

sine qua non esset quis perfecte bea-

tus. Respondetur, duratio non dicit

perfectionem intrinsecam, sed extrin- CONCILIATIO VIII.

secam sic, ut ibi Doctor explicat, qui

uno tantum instanti frueretur Deo, Art. i.princip.et a 2. princip. ait tria 22
ita beatus esset intensive, ac si per requiri ad relationem realem; extrema An vo

totam eeternitatem frueretur. realia, realiter distincta, existentia, et eiicij

quod positis [illis resultet. Idem habet reantei

ferat
1 . d. 30. § Ideo breviter, n. 10. etd.U.
CONCILIATIO VI. Adqusest. et videtur haberi ex5. Met.
c. Ad aliquid, et Phys. 3. sed 1. d. 3.

An bonum Art. 1. § De primo t n. 5. ait ex Philo- q. 7. § Ad qusest. n. 20. docet intellec-

communSs sopho 5. Met. text. 18. quod bonum, tum elicere in seintellectionem, et sic
oai en "
U3. seu perfectum, est passio entis. Sed est movens et motum. Si dicas quod
quodl. 5. a. 1. docet relationes originis objectum in se, vel in specie concur-
non dicere bonitatem, vel perfectio- rit, contra, quidquid sit de hoc, saltem
nem. Respondetur, bonum transcen- voluntas se sola movet se, eliciendo in
dentaliter, id est, carentiam defectus se amorem ex Scoto 2. d. 25. n. 2. ergo
in proprio genere, convenire omni refertur ad se realiter, et tamen non
enti, sed bonitas quantitativa, seu distinguitur a se realiter. Respondetur
virtutis, id est, secundum quam ali- primo secundum Scotumibi l De bal-
quid excedit, vel exceditur, convenit neo, n. 21. piobabile est cognitionem
tantum entitati quidditativae, seu com- effective concurrere ad amorem. Se-
municabili, non vero entitati perso- cundo dicit potest ex eodem ibi ad se-
nali, seu hypostaticee, ita Scotus quodl. cundum, quando voluntas se movet,
Divisio en- 5. in fine. Sed de hoc varie sentiunt esse ibi relationem realem, non sim-
tisin quan- , . , , ,
. ...
tumetnon ScotistaB, nec potest paucis expedin. pliciter, qua3 scilicet sit inter res dis-

undeSS? Theologica difficultas coegit Scotum tinctas, sed formaliter, vel fundamen-
hanc distinctionem entis quanti, et taliter; ita Mayron. 1. d. 3. q. 8. Tertio
non quanti adinvenire, ne admitteret dico, et colligitur ex Scoto, 2. Iieport.
contra Augustinum et veritatem, tres d. 25. ad quintum pro Godof. quod vo-
personas esse perfectiores una. luntas ut mota habet amorem, ut
movens non, et sic ha?c relatio estin-
 LOCOHIM QUODUBETALirM. 365

ter distincta realiter. Vide Bargium L.

d. 3. q. 7. fol. 142. lit. K. An autem

productio amoris sit actio realis, diffi-
cnltas est, de qua dixi tract. deactib. EX QUODLIBETO VII.
moral. c. 1. m. 6. Lychet. 2. d. 25.
negat minus bene relationem realem
requirere extrema realiter distincta. CONCILIATIO I.

Art. 2. § Prima concl. n. 5. haec est 23.

COXCILIATIO IX. necessaria, Deus est omnipntens, sed An haec sit
, - _ . . . , necessaria
q. 3. prol. § Contra viam ettam, n. 11. Deus est
,. ,. . j. omoipo-
itas .1/7. 2. § Ad secundum dc Uta, n. 26.
, ,

dicitquodest contingens, quia pra;di- t ens.

i ba
'ccei- ait, quod a?qualitas in Deo habet haec- catum dicit respectum ad extra, qui
ui.
ceitatem, per quam determinatur ejus est rationis tantum 1. d. 30. § Ad se-
pluralitas, sed \quodl. 4. art. 3. ad sc- cundamq. n. 14. Respondetur, est ne-
cwidum, ait, quidquid est in Deo, esse cessaria pro connotato, quod est ipsa
de se hoc. Uespondetur, supra quodl. Dei voluntas ; secundo, licet contin-
\cnncl. ultima, aequalitas non habet genter agat, est necessario potens
aliashaecceitates, prseter ipsas relatio- agere. Nec est inconveniens admittere
nes originisquae sunt de se haec. respectus necessarios ad extra, quando
termini sunt necessarii, quales sunt
res in mepossibili, sedhoc# est tantum
CONCILIATIO x. necessarium secundum quid, et sic

non est contra quod [dicitur q. 3.

id,
itudo j[rt. 2. docet eequalitatem et simili- prol. Hic tangiturjan Deus necessario
rinis
latio tudinem esse relationes reales, et idem amet creaturas in esse possibili, et af-
habet 1. d. 31. sed 1. d. 30. § Contra firmare videtur Scotus 3. d. 32. pr. et

istud dicitur, n. 7. ait esse rationis, si quodl. 16. a. 1. in fine ;favet quodt. 8.
pcr impossibile, inquit, in personis di- a. 3. § Ad secundum, ubi ait respectum
vinis essenl duo fundamenta, esset si- Dei ad esse possibile creaturae, esse
militudo realis. Respondetur, ad homi- necessarium. Rada 1. tom. Conlrov. 11.
nem arguit contra Henricum asseren- a. 2. sed hujus oppositum habere vi-
tem id quod refertur, dependere ab eo, dt.tur 2. d. 1 . q. 1. art. 2. n. 12. de quo
ad quod refertur quod irapugnat Sco-
;
quodl. 19. Dicam.
tus, quia personae divinaasunt similes,
et sequales sine dependentia, et quia
Henricus diceret has esse relationes CONCILIATIO II.

rationis, Scolus declinans tractare de

hoc, accipit quod suo intento sufficit, Art. 2. § Sed secundum, n. 17. cum Abiataope-
ratioae Ue-
scilicet si per impossibile essent duo Averroe 9. Met. ait, ablata operatione sinitfissen-

fundamenta, illa esset relatio realis, et rerum auferri earum essentias. Sed
sine dependentia. Vide Lychetum i. d. L8. q. 2. docet motum ccoli ces-
ibi. saturum post judicium, perseverabunt
tamen cmli secundum substantiam,
 366 CONCILIATIONES

ut ipse docet 4. d. 43. q. 1. ad secun-

dum, cum Augustino, Ilieronymo et

Seholio citavi. CONCILIATIO V.

Gregorio, quos ibi in

Respondetur, hic ponit hanc proposi-

tionem Averrois, explicans eam esse Ad primum argumentum in contra Possil
seu ca

veram, si intelligatur de ablatione ap- rium, n. 33. ait quod possibile, est ob- b\\eM
non jectum omnipotentiee idem habet 1. mni|
titudinali, vel virtuali operationis,
;

d. 10. § Quantum ergo, n.l. Sed 1. dist.

vero de actuali.
43. § Aliter dico, n.b. dicit, omnipoten-
tia non habet objectum, quod sit primo
CONCILIATIO III. possibile, sed hoc sit per intellectum.
Respondetur, non est objectum effec-
Art. 2. § Tertia concl. n. 11. ait, tum ab omnipotentia, sed quasi .'prae-

quod viator potest habere conceptum suppositum in esse per intellectum

simplicem et distinctum de Deo, con- dantem esse intelligibile, seu diminu-

tinentem omnes veritates necessarias, tum.

quem ei conveniunt. Sed q. 3. prol. et
1. d. 3. q. 2. n. M. etq. 3. n. 14. docet
CONCILIATIO VI.
non posse nos habere de Deo, nisi

conceptus confusos virtute phantas-

matum, et intellectus agentis, cau- Loco jam citato ponit possibile esse Quaedi

Potest via- satos. Respondetur, hic loquitur de objectum omnipotentia? sed ; 1. d. 8. q. 9e cuna
tor habere
notitiam viatore, non secundum propnas vires, 5. § Contra istam, n. 6. docet ad men- s ^\
distinctam
Dei. sed elevato, vel specialiter adjuto, ci-
,
tem Philosophi aliquaesse in se neces-
gloriam, quomodo forte adjutus saria, et a Deo effecta. Respondetur
tra
fuit Angelus in via, ad habendam dis- ita est secundum Philosophum, sed in

tinctam notitiam divinse essentiae, de eo erravit, sicut et in multis aliis.

quo Scotus 2. d. 3. q. 9.

CONCILIATIO VII.

CONCILIATIO IV.
Art.2. concl. secunda,$ Ex hoc ar- An e*
tentia
%Secunda concl. n. 7. ait Pau-
Art. 2. guitur, n. 8. ait quod de Deo haberi mo.iu»
24 tri q^p
lum post raptum habuisse distinctam potest cognitio distinctissima abstrac- Dei
Haberi po-

hocstatu cognitionem divinee essentise, quia tiva ; existentia non est de ejus essen-

visione Dei, tia, sed modus intrinsecus. Sed 1. d.

Dei^nT- mansit species ex faciali
lio
quam habuit in raptu quod etiam
-
;
2. q. 2. § Ex kis, n. 4. tenet esse de

ait2. d. 3. q. 9. et 4. d. 49. q. 12. Sed quidditate Dei. Respondetur, quodl. 1.

alibi passim ait, non posse nos habere conriliatione. 1.

pro hoc statu nisi cognitionem con-

fusam de Deo q. et 3. prolog. Respon-

detur ut in conciliatione preecedenti. C0NCIL1ATI0 vm.

Ad primum argumentum contrarium,

 LOCORUM QUODLIBETALIUM. :m
ma n. 33. ait causabile esse objectum om- ex Scoto 1. d. Nec est
2. q. 2. n. 2.

jj." nipotenticT ; ergo potest omne eausa- mediata, quia passiones entis non ha-
eit
bile produci ab ea, et consequenter bent ordinem ad ens, ut ipsehabetl.
J

prima pars continui, sed hoc est con- d. 39. § Quantum ad primum, n. 15.

tra ipsum 2. d. 2. q. 9. //.22. et 25. Hespondetur primo, esse immediatam,

quia omnis pars continui est divisibi- quia cumens non habeat definitionem
lis in infinitum. Respondetur, produ- ejus passiones immediate conve-
ei

ci potest in continuo, non seorsim, niunt, sed quando subjectum est de-
quia sic non est possibile, et per con- finibile, passio per ejus definitionem
sequens nec objectum omnipoten- demonstratur de eo, et sic intellige
tiae. Scotum loco objecto. Si admittatur
ordo inter has passiones, saltem pro
prima, non est invenire medium, vide
CONCILIATIO IX. aliam solutionem apud Lychetum
hic.
a? Art. 1. § Bic preemittendx, n. 3. ait,

in omne necessarium, non evidens ex

e
a terminispotest demonstrari perverum
evidens. Sed haec secundum eum i. EX QUODLIBETO VIII.

d. 5. q. 1. et d. 8. q. 4. Divinitas est

paternitas, est verum necessarium, et

tamen nec ex terminis evidens est, CONCILIATIO I.

nec demonstrari potest per aliud evi-

dens, quia extrema abstrahunt a me- Art.i. princip. tres personae sunt Tres per-
sonaesuot
dio, cum praedicatio non sit formalis, unum pnncipium, • •

et
,

unus creator
.

et unumprin-
cip ad
idem habet l
i

sed identica, ex ipso, dictaq. 1. Res- causator; 2. d. \. q. 1. e

",
?at
pondetur demonstrari per infinitatem, Sed 1. d. 27. q. 3. n. 25. ait ex August.
quia extrema non identificantur tan- quod Verbum est ars Patris, et colli-

tum propter identitatem ad tertium, gitur ex illo Hebr. 1. Per quem fecit
sicut paternitas est spiratio, sed etiam et ssecida, ergo est principium quo, et
ratione infinitatis alterius extremi, non quod. Respondetur, est ars et
nempe Deitatis, ita Scotus 1. d. 8. q. 4. scientia, et virtus Patris appropriate,
ad ult. Intellige hoc, supposita fide, et Pater ipse est scientia et ars vere,
qua seclusa, ignotum est an omnino non minus quam Filius.

sit paternitas in Deo.

CONCILIATIO II.

CONCILIATIO X.

Art. 2. § Ad tcrtiam probationem, n.

26
sit Contra idipsum, quia hrec, ens est 14. ait, quod terminus motus est ali- Terminus
tliverum est necessaria, sed non est im- quid absolutum. Sed 2. d. 2. q. 5. et & bsohi\am
mediata, nec per se nota, quia passio 3. d. 1. q. 1. § Ad iitud, n. 15. et 4. d.
pwdicatur de suo subjocto per me- 40. q. 14. n. 4. el d. 10. q. 2. n. 13. et

dium,soilieet per quodqvidest subjecti q. 4. n. 10. ait dari ad t/oi, et ad om-

 3G8 CONCILIATIONES

nem relationemextrinsecus advenien-

tem. Respondetur, hic loquitur de
CONCILIATIO
motu non universaliter, sed de motu V.

alterationis, cujusprincipium est for-

ma absoluta, sicut et terminus. Art. 1. § Tertio arguitur, n. 9. ait,

formalis ?^atio causa?idi in Deo, et pro-

xima est i?itetlectus, vel voluntas, vel

CONCILIATIO III. aliquis actus hujus vel illius, ubi ne-

gat executivam. ldem innuit 1. d. 37.

Priusabso- ^ r /. 3. § Ad secwidum,??. 23. ait non § et secwidum hoc, n. 4. etq. 4. prol.

lutum po- . Au ji

test esse repugnare poni prius absolutum sine art. 2. a?ite sol. arg.% Si vero alterum, ?x.
habe |

siDe poste- . . . .. . , , , , ,-. 1P „ tf i.

ldem 40. et A. d. 1. q. 1. § Isla ergo, 18. et

i

riori. postenon. Ait 4. d. 49. q. lb. 11. ?i.

exeil
negatpotentiam va ?
14. Oppositum habet 2. d. 1. q. 5. n. Ideo dice?idum, n. 28.

21. ubi habet, licet creatura sit prior executivam Angelo.Sed l.d. 38. in fi?ie,

relatione ad Deum, tamen non potest dubitat de potentia executiva in Deo,

poni sine illa relatione, et 4. d. 13. q. et q. k.prol. art. 2. ?i. 37. ut problema
1. art. 3. 11. 35. et expressius 1. d. 3. q. reliquisse videtur. Respondetur, Sco-
5. ad secwidum pro opi?iio?ie, ?i. 13.ubi tus non se resolvit firmiter in hac re

ait passionem esse inseparabilem a ante hunc locum, ideo Mayronis 1. d.

subjecto. Dices, ergo partes unitee 43. q. 5. et d. 48. q. 2. ponit executi-

possunt separari a toto, quia secun- vam in Deo ; Viguerius, Paulus scrip-
dum eum 3. d. 2. q. 2. distinguuntur tor et Bargius in locum prologi ne-
realiter ab eo. Respondetur, quodl. 3. gant, sed inAngeloeam ponunt, prop-
co?iciliatio?ie quinta, an vero passio re ter articulum Parisiensem ; et quia
distinguatur a subjecto, non est om- potest executio Angeli impediri, non
nino certum in via Scoti. Vide Schoi. impedita ejus volitione, idem est de
primum 1. Met. q. 1. ubi varia ejus anima separata ; de homine certum
loca circa hoc expendi. est, quod habet executivam a volun-
tate distinctam, nempe potentias cor-
CONCILIATIO IV. poreas, imperio voluntatis subjec-
tas.

An notitia Art. ?>.% Ad ista, n. 23. ait quod ars

contingen- est notitia practica de faciendis, sed
1

practica ? 1- d. 38. n. 2. ait, quod notitia Dei de CONCILIATIO VI.

factibili est speculativa. Respondetur

primo, hic loquitur de notitia factibi- Art. 1. § Ad tertia?n probationem,
lium creata. Secundo q. 4. prol. n. 36. n. 13. ait, quod notitia est princi- An
sit p
problematicus est, an notitia Dei de pium formale producendi creaturas, pium
ac
contingentibus dicenda sit praclica, sed 2. d. 25. § Dico igitur, n. 19.

necne ; si ad rationem practicae re- et ad primum pro opin. n. 10. negat

quiras voluntatem seu potentiam notitiam concurrere ad volitionem,
practicantem esse rectificabilem, vel et q. 4. pivt. et 1. d. 38. docet, si

aliunde dirigibilem practica erit, ali- intellectus causaret ad extra, quod

ter non. nihil contingenter fieret. Responde-
 LOCORUM QUODLIBETALIUM. 309

tur, hic non asserit, sed contra eliam intellectus divinus comparare
Henriciim disputans respondit ei, si Verbum ad creaturas, ut productivum
notitia, quam ille vult esse ratio- earum, quo resultaret relatio rationis
nem formalem producendi creatu- propria, seu comparatio passiva in eo.
ram, non plus includat respectum
ad eam, quam ut hic includitur in
forma, quae est principium agendi CONCILIATIO IX.
naturale, sequitur quod non includi-
tur in ejus ratione talis respectus, sed Art. 3. princip. ait, quidquid est 28.
quod sequatur ad eam, sicut ad for- in persona divina, est necesse esse, Quidquid
'
in persona
mam activam naturalem, v. g. ad sed 1. d. 2. a. 1. § Secimdo principa- divina, est
D6 D6C6S86
calorem, sequitur respectus ad cale- liter, ait, quod necessitas est sim- esse.

factum. pliciter perfectionis ; at proprietas

personalis in Deo secundum eum,
sitpra quodl. 5. non dicit perfectio-
CONCILIATIO VII. nem. Respondetur, dicit perfectionem
identice infinitam, quod sufficit.
eutia Art. 1. § Contra,n. 7. essentia divi-
laper
ilum na non est principium agendi, nisi
lurae
gil- per modum naturee, sed secundum CONCILIATIO X.
eum 1. d. 10. et 2. d. 1. q. 1. in pro-

ductione Spiritus sancti essentia con- Art. 1. § Ultimo potesi, n. 7. ait Quod est

currit, tamen Spiritus libere proce- id, quod est ratio formalis causandi, sandi, est

dit, ut etiam ipse tenet, iisdem esse rationem formalem terminandi minandi in
Deo.
locis. Respondetur, sufficere volunta- dependentiam causati. Sed essentia
tem esse liberam, ut productio sit Dei terminat relationes creaturae, q.
libera, esto essentia in esse objecti 1. prol. n. 6. et seq. et 1. d. 1. q.
per modum naturee moveat, sic ha- 2. n. 5. et d. 30. n. 10. at voluntas
bitus naturaliter movent, tamen actus causat, ut hic habetur a. 3. § Ar-
eorum a volunlate eliciti libere fiunt. rjuitur, et 2. d. 1. q. 1. et passim.
Respondetur, non dicit essentiam ut
condistinctam ab aliis in Deo, termi-
CONCILIATIO VIII. nare relationes creaturee, sed sufficit
l
aliquid quod es . idem essentiee ter-
detur Art. 3. princip. ait, quod nullus res- minare, modo sitcommune, quia ter-
lectus
iprius pectus ad creaturam est proprius, minare dependentiam creaturarum,
bi ad
tra? Verbi, sed 3. d. 1. q. 1. secundum sicut et eas causare, dicunt perfec-
eum Verbum dicit respectum ad na- tionem, qua carent proprietates per-
turam assumptam. Respondetur, tan- sonales secundum se consideratae.
tum hic dicit nullum respectum ad Secundo dico, quod essentia terminat
creaturam includi in constitutivo ut radix et fundamentum, quae sunt
Verbi sed bene stat respectum pro-
; in Deo, voluntas, ut potentia libera,
prium rationis convenire uni perso- et sic de aliis.
nae, non aliis, ut in exemplo posset ;

Tom. XXVI. 24
 370 CONCILIAriONES
est perfectio simpliciter, sed 1. d. 8. Ense c
positi
q. 1. n. 7. et 8. et d. 2. q. 7. n. 39. perfec
8imp '

et quodt. 5. art. 2.|definit perfectionem

EX QUODLIBETO IX. simpliciter ex Anselmo in Monol. 15.

quod est melior omni eo, quod est

ei incompossibile ; ergo cum esse to-

CONCILIATIO I. tius non sit melius esse increato sibi

incompossibili, non est perfectio sim-

Composi- Art. 3. § Ad ista quinque, n. 14. pliciter. Respondetur, hic non agit
tum est .. , .. , P ..
perfectius ait,quod compositum est periectius de perfectione simpliciter Theologice,
orma *
anima. Sed ibidem,et 3. d. 22. a n. 4. juxta defmitionem datam, sed de per-
docet compositum dependere ab ani- fectione completa, quia comparat
ma, et ideo Christus in triduo non fuit perfectionem animee ad perfectionem
homo, quia caruit ea, ut ubi probat § totius, et hanc ait esse perfectionem
Modo ad propositum, sed quod est simpliciter.
magis dependens, est imperfectius ;

ergo. Respondetur, ita est cseteris

paribus, sed anima licet sit minus CONCILIATIO IV.

dependens, est entitas incompleta et

partialis, natura sua ordinata ad com- Art. 2. § Tertius intellectus, n. 11. Sensi*
recipitfc
positum. Vide Scotum 7. Met. text. 7. ait,quod sensatio recipitur immediate compi-
., . tuu
ln organo composito ex amma, et
,

ubi explicat secundum Philosophum,

quomodo forma sit magis ens quam determinata parte corporis. Idem ha-
compositum, sensu jam dicto, et quia bet 4. d. 10. q. 7. et d. 43. q. 2. et

est prior materia. d. 44. q. 2. et d. 49. q. 14. sed 1. d.

3. q. 7. ad argumenta opin. n. 14.

ait recipi in spiritu vel anima. Res-

CONCILIATIO II. pondetur primo, sumit animam, ut
opponitur concausae, scilicet objecto,
Accidens Art. 2. princip. ait, quod accidens non vero ut opponitur comparti, vel
abstraetum , . .
,

estintertio abstractum est in tertio modo per- toti. Secundo dicitur non esse textum,

seiutL^" seitatis, sed q. 1. post 31. ait solam sed additionem ; ita Bargius ibi fol.

substantiam esse in tertio modo, idque 138. sed non video cur dubitet an sit
ex Aristotele, 1. post. text. 9. Respon- textus, cum omnes editiones ut tex-
detur, convenire hanc perseitatem ac- tum ponant. Contra datam solutio-
cidenti, sed minus proprie, vel per nem est, quod ibidem dicit sensibilem
similitudinem, ut explicat in illa q. speoiem non esse in eodem subjecto
31. in fme. cum sensatione ; sed illa est in or-
gano, seu composito, ergo sensatio
non est in composito. Respondetur,
CONCILIATIO III. vult speciem esse in aliqua parte cor-
poris proportionata actioni objecti, ut

29 # Art. 2. § Ex hoc patet, n. 18. ait, in pupilla, quee est diaphana, sicut
quod esse totius, v. g. humanum esse, medium, et sensationem in toto or-
 LOCORUM QUODLIBETALIUM. 371

subjectatur ens per se subsistens, et non ordina- fo«na est

les ti •
gano, vel forte species 1
ens per se
k in
bile ad aliud, sed part. 2. subsistens,
reci- in humore, vel [spiritu, et sensatio in 1. d. 2.
non ordi-
tur.
corpore solido, quod ibi vocat Scotus q. 1. ponit rationem subsistentue
. .

m nabiie ad

mixtum, nam ipsum phantasma, qnod negatione communicabilitatis, ut quo,

est perfectius, ponit in humore, vel et ut quod, et 3. d. 1 . q. 1. et quodl. 19.

spiritu -2. d. 11. § Sed de atiis, n. 6. in negatione actualis, et aptitudinalis

et hinc forsan facile turbantur species, dependentiae. Sed ens per se subsis-

et phantasmata ratione subjecti mo- tens non potest constitui per nega-
bilis et inconstantis. tiones. Respondetur, intelligit natu-
ram completam, non includendo ne-
gationes illas, non repugnet
et licet

CONCILIATIO V. sibi sic consideratee communicari al-

teri, ut supposito, quia non est ulti-

o. Arl. 3. § Per eamdem, n. 17. et 7. mate solitaria, tamen repugnat ei

a ali-
Met. q. 6. ait, quod anima separata informare aliud, quia sic non esset
acci»
cau- non est in perfecto esse, quodque natura completa, sed pars.
ito.
dum unitur, accipit perfectum esse,

sed q. 4. prol. § Pr&terea ordo, n. 22.

dicit, causa nihil accipit a causato. CONCILIATIO VII.

Respondetur, vult hic quod accipit

esse substantia? a toto, quia ex se non Art. 2. % Tertius intellectus, n. n. Anima ha-
bet mate-
est subsistens, saltem ultimate ; at non ait proximum subiectum intellectio- riam se_
cundum
accipit esse
a causato, ut bene ipse
essentia^, vel existentiae
3. d. 6. q. 1. ma, tenet
...
nis carere materia, sed
m anima esse
q. 15. de ani-
matenam.
. .
Fbiioso-
phumetD.
Thom.
r> j -j fundamen-
contra Thomistas dicentes animam 1
Respondetur, ld absolute, 1 1 1 l
et secun- ta.

Ghristi accipere existentiam, et sub- dum propriam opinionem non asserit,

sistentiam a Verbi persona. Colligitur sed juxta fundamenta Philosophi et
haec solutio ex ipso 7. Met. q. 6. Uici D. Thomae, qua? ipse non approbat;
etiam potest, quod accipit perfectius admittamus tamen id esse probabile
esse^ quia concurrit ad esse totius, et defensibile, de quo egi in commen-

et participat illud, ut causa intrin- tario concl. 3. ubi solvi argumenla in

seca;quod addo, ut excludam repli- contrarium. Sed quod hic ait, reso-
cam, quse fieri potest ex Scoto hic, lutive tenet, licet oppositum loco
ubi ait, quod non tantum accipit objecto, non reputet improbabile.
hoc, quod est communicare esse ;
quod intellige eo modo, quo causa
extrinseca, qua? non participat illud
esse, secus est de intrinseca. EX QUODLIBETO X.

CONCILIATIO VI. OONCILIATIO I.

l
>osi Art.2.% Tertio modOy/i. 4. ait quod Ad argumenta in fine ait, quod in
:
I ma 31,
et compositum ex materia et forma est corruptione Eucharistiee flt nova sub-
 372 CONCILIATIONES

Cormpta stantia, proportionata accidentibus rium ; ergo nequit converti in aliud,

Eucharis- . . . • •
i- i
tia jzen.Ta- corruptivis specierum, et lmmediate quia sic non esset necessaria. Res-

9 taTtia'ac-
actione divina, sed 4. d. 12. q. ult. pondetur, hoc non ex se, sed ex
ait
:

tione Dei. causa naturali sub- errante, in eo quod posuerit

a j^ rnediante Aristotele
stantiam talem generari.Respondetur, Deum agere necessario quodcumque
quidam Scotistse hoc ei imponunt, immediate agit.

quod ibi nullo modo habet, imo ibi

expresse habet, quod actione Dei im-

mediate fit illa composita substantia, CONCILIATIO III.

sed posita hac substantia actione Dei,

agens naturale potest agere in illam, Art. 1. § Ad ista, n. 5. creatio animee creati
mee no«
etsicvidetur fieri nutritio ex specie- non est opus miraculosum, sed q. 2. pus m
it

culoea.
bus consecratis. Sed in hoc, ut videtur prol. §, De octavo,n. 11. ait ex Augus-
intercedit miraculum, ut fides habeat tino miraculum esse opus arduum
meritum, quia oporteret calorem na- et insolitum supra facultatem miran-
turalem de novo agere in substantiam tis. Respondetur ex Scoto 3. d. 24. q.

a Deo creatam per notabile tempus, 1. §, Vraeterea quarto,n. 12. infusio-

Quomodo ut converteret eam in aliti naturam, nem animae, et alia, quse de communi
sitnutritio . .
ex specie- nisi Deus specialiter concurreret, ut lege fiunt, non dici miraculosa, sunt

cratis.
~
id subito fieret. Alii cum D. ThomaB tamen supra naturam.
4. d. 12. q. 4. art. 2. tenent in instanti
quo desinunt species, creari mate-
riam, et actione agentis naturalis, eo-
dem instanti formam ex ea educi. EX QUODLIBETO XI.
Non videtur Scotus alienus ab hoc
modo dicta q. ult. ad 3. licet in cor-
pore eum impugnet. Sed magnas ha- CONCILIATIO I.

bet difficultates, tenendo cum ipso

2. d. 3. q. 4. n. 17. et 4. d. 11. q. 2. ad secundum, n. 5. depen-
Art. 1. % 3;

art. 1. et d. 12. d. q. 3. accidentia sub- dentia locati ad locum non est causati Depeisn-

jectari in composito. ad causam, sed q. 13. univers. ait lo- ad kim

cum esse principium effectivum gene-
rationis. Respondetur, eatenus esse
CONCILIATIO I). effectivum, seu conservativum locati,
quatenus habet qualitates ei conve-
QuodHbet Art. 1. § Ad illiid de substantia, n. nientes, sed hoc est loeo per accidens,
co u vg rti
posse in 8. ait, quod Deus potest convertere non per se ; hic loquitur de loco per
quodlibet. 1 •• -j i i
substantiam ln accidens, et e contra, se, ibiperaccidens. Vide Scotum 2. d.

et § Secundo modo, n. 3. ait, quodlibet 2. q. 6. %De secundo dico,n. 10.

in quodlibet converti posse. Idem ha-
bet4. d. 11. q. 2. § Haec qusestio. Sed
1. d. 7. q. 5. § Ad illa quas, n. 10. CONCILTATIO II.

ait ex Aristotele 1. de Coelo text. 19.

quod substantia accipit esse necessa- Art. 2. § ad tertium, n. 0. quies men-
 LOCOIU M QUODLIBETALIUM. 373

me n- suratur tempore imaginario, sed 2. d. tionum non sequitur plurificatio filio-

pore ^. q. 4. n. 11. ait ex Philosopho i. rum, quia ad plurificationem con-

:ina-
pfryS , text, 118. mensurari tempore creti requiritur lam forma) quam sup-
per se motum, et per accidens quie- positi multiplicatio. Quando ergo aH
tem, et addit hanc mensurari per se quod terminus numeralis additus
eo modo quo hoc convenire potest substantivo multiplicat formam, ye-
privationi ; et loquitur cum Philo- rum est, sed non sufficit hoc ad mul-
sopho de tempore reali. Respondetur, tiplicationem concreti, nisi supposita
hic loquitur in casu, quo cessaret multiplicentur, et ibi supponit illa

coeli motus, quod fiet post judicium, esse multiplicata, et sic si admitteres
ex ipso 4. tempus
d. 48. q. 2. et sic duos spiratores, non tantum duo sup-
erit omnino imaginarium, quia non posita, sed etiam duas formas, vel po-
distinguitur a motu, ut ibi habet § tentias spirativas admitteres ; duae re-
Contra secundam viam,n. 12. si tamen gulee ergo secundum ipsum tenendae
loquamur de tempore particulari, sunt : Prima, terminus adjectivus nu- Terminus
. , . . substanti-
etiam existente motu coeli, quies tem- meratur sola numeratione supposito- vus non
quia
,-. j, .. j • numera-
pore imaginario mensuratur, rum, hcet forma sit unica, ut duo spi- tuPj nisi

excludit motum realem. rantes, tres creantes. Secunda, termi- Ju^JosUo

et forma>
nus substantivus non numeratur nisi
numerato supposito et forma, ideo non
CONCILIATIO III. valet : Christus est duo entia, duo voli-
tores, intellectores, etc. Difficile tamen
Art.3. infine, ait quod multiplicata fateor, est cum hoc concordare, quod
forma, non ideo multiplicatur concre- habet 3. d. 1. q. 3. ad primum, nisi te-
tum, nisi supposita multiplicentur ; neas fuisse problematicum. Vide ibi
idem habet 3. d. 6. q. 1. ct d. 8. ad Lychet. Tartaret. Aretin. Favent. et
primum. Sed 1. d. 12. 7-9. § Juxtaqueest. Ovandum.
n. 14. ait, quod terminus numeralis
additus substantivo multiplicat for-

mam, et ideo admittere non debes CONCILIATIO IV.

duos spiratores, sed bene duos spiran-
tes ; ergo si das duas naturas huma- Art. 4. § Similiter, n. 13. ait, quod 33.
nas in aliquo, erit duo homines, et sic respectus extrinsecus adveniens est, Reepectus
extrinse-
videtur expresse docere Scotus 3. d. 1. qui non necessano resultat posito cus non

! 'ca- q. ?). Respondetur, licet ita dicantqui- fundamento ettermino, et sex ultima posito fun-
trac-
ideo dam Scotislas venus est secundum r» ~j- -ii-
Prcedicamenta consistere rn tah res-
•
i dameuto
ettermino.
lica- . .

.cre- eum non numerari concretum nisi pectu, v. g. actio, qua3 est talis res-
numerato supposito dicit enim 3. d. ; pectus, non resullat posito igne et li-
6. q. 2. ad. ult. quod Christus non di- gno, nisi fiat approximatio ; hac eliam
citur duo, licet habeat in se duas na- posita defectu concursus potest non
turas; et ad primum, quod
ibi q. 1. sequi. Idem habet 4. d. 13. 7. 1. n. 9.
Christus non est duo volentes, licet et d. 6. q. 10. n. 4. etlocis citalis conci-
habeat duas voluntates; et d. 8. ad liatione 2. ad quodt. 8. Sed fiic art. 4.
primum, quod ad plurificationem filia- princip. ait, posito corpore et loco ne-
 374 CONCIUATIONRS
cessario resultare ubi. Respondetur in- q. 1. art. 3. et infraquodl. 19. art. 3.

telligit de eorpore posito in loco, sed constituitur ex natura, et duplici ne-

simpliciter existere possunt corpus et gatione;ergo multo magis unum per
locus sine resultantia ubi. se potest fieri ex absoluto et respecti-
vo. Respondetur, ut includit illam ne-
gationem non esse per se unum, nec
CONCILIATIO V. in Praedicamento, sed ut est singu-
lare.
Eiabsoiuto Art. 4. § Si dicitur,n. 12. ex absoluto,
et respec- ,.
unum
, ,

Uvo. et respectivo non ht per se ;

0D r
se uDum. idem habet quodl. 6. art. 1. § Secundo CONCILIATIO VI.
contradicitur Sed . 1. d. 5. q. 2. § Res-

pondeo, unitas, n. 15. et d. 26.~ad pri- Art.k.% Diceretur quod, n. 14. ait,

mum pro tertia via, n. 48. dicit perso- quod ubi est divisibile per accidens, Lbi e f
acci d
nam divinam constitui per se ex es- scilicet ad divisionem mobilis etspatii divisil

sentia et relatione. Respondetur, vult et successivum per se, quia acquiritur

non componi unum per se ex absoluto in tempore. Sed ibidem, %De tertio in-
et respectivo, quia sunt diversi gene- telleclu, ait ubi esse secundum se divi-

ris, de quo in 2. d. 12. q. 1. Sed bene sibile, cum secundum illud possit esse

stat unum per se constitui ex illis se- motus, et ideo tantum convenit cor-
clusa omni compositione, et hoc lo- pori secundum ipsum, 2. d. 2. q. 6. ad
cum tantum habet in Deo, ubi haec argumenta, n. 17. Respondetur, su-
duo concurrunt sine ulla potentiali- mendo ubi pro termino motus localis,
tate, vel componibilitate, sed summa quod est respectus secundum se sim-
simplicitate et identitate ad consti- plex, et tantum per accidens divisi-
tuendam personam. Vide Scotum ci- bile. Si autem sumatur in/ieri pro co-

tato loco 1. d. 26. ubi bene ex Philo- ordinatione multorum ubi, sic est
sopho docet unum per accidens Meta- secundum se divisibile, quia cum cor-
physice esse quod includit res genere pus movetur de uno ubi in aliud, con-
diversas, ut homo albus ; logice vero, tinue acquirit et perdit ubi. Hanc esse
quando subjectum non includit ratio- Scoti mentem patet, ex eo quod dicit
nem inheerentise praedicati, quia ex ubi esse secundum se divisibile, quia
talibus non fit conceptus unus, in secundum illud potest esse motus, et
creatis autem omne per accidens lo- quia 2. d. 2. q. 9. § Ad qusest. n. 8. pro-
gice, et tale metaphysice, sed in divi- bat Angelum moveri posse continue,
nis haec est per accidens logice, Dei- quia inter quselibet duo ubi, sunt in-
tas est Paternitas, quia subjectum, ut finita ubi, per quae potest transire, ita

subjicitur, non inciudit rationem in- ut nullo illorum ubi sit, nisi indivisi-
haerentiee praedicati, quia de eo non biliter.

dicitur formaliter. Vide conciliationem

2. adquodl. G.

Dices, suppositum creatum est per CONCILIATTO VII.

se unum,quia perse poniturin genere

Substantiae, et tamen exScoto 3. d. 1. Art. 4. § Htc dicitur, n. 14. ait, quod
 LOCORLM oroDLIBETALTUM. 375

elntio in- relntio intrinseeus adveniens necessa- mento, insinuans per hoc relationem
r. -

iTen lens rio sequitur fundamentum et tenni- intrinsecam esse ei idem in re. Sed te-
Enitor
num.Sed 2. d. 1. q. 4. fuse doeet res- nendo re distingui, dici potest quod
xtreuia.
pectum, cujus fundamentum potest Deus potest immediate causare om-
esse sine termino, ut simililudinem nem eflectum absolutum, sed non ef-
duorum alborum distingui realiter ab fectum relativum, quia nequit ponere
illis. Doeet etiam 1. d. 30. § Respondeo paternitatem in aliquo sine actione
igitur, n. 9. et passim relationes sup- generativa ipsius. Vide eum 2. d. 12.
ponere extrema, ex quibus sequitur, q.2. n. 3. ubi ait posse Deum ponere
secundum ipsum,duo: Primum, quod omne absolutum sine alio absoluto.
Deus potest relationem per se produ- Sed heec solutio non potest applicari
cere, et sic non necessario sequitur ad secundum quod infertur, quia ibi
ad extrema. Sequela patet, quia quodl. agit de relatione creaturse ad Deum,
l.a. 2. con. i.et 1. d. 17. q. 3. § Secim- probans eam non distingui re a crea-
davia nega/iva, et \. d. 10. 7. 2. n. 14. tura, quia creatura est prior ipsa, et

et d. 12. q. 4. § Contra, conclusio, et inseparabilis ab ea. Respondetur, pro

passim, docet Deum posse omnem ef- nunc non posse separari, quia eadem
fectum immediate sine causa secunda actione qua ipsa extrema, nec ha-
fit,

causare. Secundum, quod sequitur, bet propriam causam, ut tenere vide-

est, extrema poniposse sine tali rela- tur Scotus hic,% hic dicitur, ct 1. d. 17.

tione, quia ait 2. d.i. q. 5. %Adqii8est. q. 3. Quantum ad istum,n. 3. et 4. d.

§
illam,n. 11. et\. d. 28. q. 3. § Adqusest. 13. q. 1. ad 5. n. 26. si enim haberet
n. 8. ex 5. Met. text. 16. quod est prius propriam causationem, non video
alio posse poni sine illo, si non sunt quare non posset Deus ad eam dene-
idem realiter, de quo supra quodl. 3. gare suum concursum. Adde ex-
concil. 5. trema concurrere ad relationem per
Respondetur, argumentum maxime modum partium essentialium, licet
urgere, quod non distin-
relatio re extrinsece, et ideo sicut repugnat
guitur a fundamento, pro quo varia partes unitas poni sine toto, vel e con-
loca Scoti adduci possent, et hoc sus- trario, ita et extrema sine relatione,
tinendo, (quod mihi re ipsa magis ar- vel e converso. Hoc mihi non placet,
rideret) dici posset, cum dicta q. 4. quia si vere non habent aliam causa-
oppositum probet, quod nunc hanc, tionem passivam, nisi extremorum, id
nuncillampartemsustinebat.Videeum est, qua extrema ponuntur in esse,
i.d. 17. q.3.% Hancviam, num.~. ubi non est quod distinguantur re ab eis ;

sustinere videtur relationem non dis- si vero ipsa extrema habeant veram

tingui a fundamento, et 2. d. 1. q. 5. efficientiam circa relationem (vocetur

ad secundum pro opin. num. 26. et 8. resultatio, vel emanatio, non curo)
Met. ubi problematicus est, an Praedi- qna illi tribuant esse in genere effi-

camenta realiter distinguantur. De cientis, videtur quod Deus potest ne-

quo etiam disputat 5. Met. q. 6. a n. 6. gare tali efficientise suum concursum,

et quodl. 18. a. 3. § Concluditur tamen, quia liber est ad extra.

ait, quod relatioextrinsecus adveniens Dicendum puto vel regulam illam
36.
non est omnino eadem in re funda- Scoti, quod prius potest poni sine poste-
 376 CONOIUATIONRS
Prius poni riori, quando sunt re distincla, positam idem ipsi realiter. Respondetur, haec
6
esse juxta sententiam tenentem rela- probare, teneamus relationem re
si
posteriori
kp° b
secundum
Seotum.
C tionem non
naento, et sic non
distingui
sibi
d re a funda-
contradicit,
distingui a fundamento, eam habere
propriam novitatem et acquisitio-
quia ab illa sententia non est alienus ;
nem passivam, distinctam ab acquisi-
vel si teneatur omnino secundum tione extremorum vult ergo hic, R
;
° l

£jj n j] j1
<

no
quod non habet relatio inlrinseca no- J?
eum relationem re distingui a funda- P9 le
l

mento, consequenter ad regulam il- vitatem immediatam, quia

n non produ-
r
mediate t\
. Deo.
lam,cum Mayrone 1. d. 29. q. 18. te- citur nisi aliquo absoluto prius pro-

nendum posse poni extrema sine rela- ducto, et sic intellige loca adducta
duo alba, sine similitudine
tione, v. g. concil. prseced. quae videntur dicere,
formali, quo casu,is qui alium genuit, quod relatio non fiat propria actione.
non esset pater formaliter paternitate
distincta fundamento et ratione
a
fundandi, sed tantum fundamentali-
ter secundum hoc, quod hic dicit
;
EX QUODLIBETO XII.

Doctor, et alias passim, relationem

intrinsecus advenientem necessario
sequi extrema posita, verum est de CONCILIATIO I.

lege ordinata, non quod aliter fieri re-

pugnet, sed hoc fusiorem exigit exa- Art. 1. § De primo, n. 2. ait, quod 37,

idem non potest dependere ab aliquo idem noi

minationem.
1 ..... potest d
plunbus dependentns ejusdem ratio- pendere,
.

a
nis ; idem innuit 1. d. 2. q. 3. § Quan- r !bus de
CONCILIATIO VIII. tum ad quartam viam, n. 4. Sed 1. d. p|j U sdem
ratloms
2. q. 2. § Quantum ad secundam, ;2.18.

Reiatio ha- Eodem art. et %, docet quod respec- et d. 1. q. 1. § De quarto, ait Deum
P finem
prfam no" tus intrinsecus non habet propriam esse efficientem et creaturee,
V e
que pro-
1"
novitatem, vel acquisitionem, sed 2. idque ut videtur sub eadem ratione,
P C"
d.\.q.b.% Secunda ratio,n. 23. docet, quia ratio finis secundum eum ibi,
tione.
si relatio dependentiae creaturee ad non addit nisi respectum rationis es-
Deum re distingueretur ab ea, ipsa sentia?, qui non potest esse verum ob-
haberet etiam relationem effectus ad jectum fruibile ; ergo essentia secun-
causam ad Deum, et sic in infini- dum se est efficiens et finis. Respon-
tum ergo cum secundum cum ibid.
;
detur, ratio finis et ratio efficientis

§ Contra ista, n. 4. relatio distinguitur distinguuntur formaliter, et sunt idem

a fundamento, cum hoc potest esse realiter. Deus est efficiens voluntate,
sine termino, ut paternitas creata ;
et finis ut essentia, vel ens infinitum,
hsec dicit dependentiam
propriam et heec formaliter distinguuntur. Hic
effectus ad Deum. ltem q. 3. prol. ad tantum negat aliquid idem duplici
tertium pro q. 1. n. 18. ait passionem, causatione ejusdem generis referri ad
quae est extra essentiam subjecti, rea- unum et idem, nempe elficientis et

liter causari ab eo, et ideo attributa conservantis, quia heec ad unum ge-
non causari ab essentia, quia sunt nus causte spectant.
 LOCOKTM QrODMBETALirM. 377

CONCILIATIO II. CONCILIATIO IV.

»« ne -
i lia-
pn-
Art. 3 "
rata
§ Adalium dico.n. 15. resgene-
incipit per primum sui me, seili-
... eadem
Art. 1. § Pri/na scilicet,n. 3. bit
est existentia rci in sua
quod
crea-
38.
E8?e r*i ia
crean et
iuiuiii cet pcr nunc est, et immediate antc no/i tione et conservatione, sed 2. d. 2. p. coDservari
est ii ii n iii,

fmt, v. g. nunc lgnis est, et lmme- 7. § Sed liic reslaf,n. 41. et passim ait, et idem.

diate ante non fuit ; similiter desinit ubi praedicantur contradictoria ex na-
per primum non esse, id est, per nunc tura rei, ibi esse distinctionem ex na-
7io/i est, et immcdiatc antea fuit. Sed 2. tura rei, sed res pro instanti quo
d. 2. q. 9. § Adaliud dc sccundo, «.31. creatur, necessario est; at pro tem-
docet ex Aristotele 6. Phys. text. 52. pore sequenti contingenter, quia po-
65. non dari primum mutatum esse in test non esse, vel destrui, ergo. Res-
motu, sed anteomne taledari motum, pondetur quod eadem est habitudo

trao-
e^ e converso Respondetur, resraptim
- creaturae ut creata?, et conservatse
inci- transiens, ut instans, et mutatio inci- ad Deum, quia haec non differt re
r pri-
ii et pit per primum esse, et desinit per ul- ab ipsa creatura, vel ejus existentia ;
per
Dum timum esse, et hic habet Scotum art. nec verum est rem necessarioessepro
siic- 3. Res permanens, ut Angelus, lapis, instanti quo creatur, sed est absolute

aodo lignum incipit per primum esse, et tunc contingenter, licet ex supposi-
et
o it desinit per primum non esse;ves au- tione necessario ; et idem est de eadem
tem successiva incipit per primum re in conservari, juxta id, omne quod
non esse,et desinit per ultimum non est, quamdiu est, necesse est esse. Quod

esse. Vide Scotum hic art. 3. et loco ci- bene exponit Doctor 1. d. 39. § Ad pri-
tato 2. d. 2. q. 9. et 6. Phys. qvxst. 8. mum respondeo, n. 19.
vide etiam hic Scholium tertium et

quartum.
CONCILIATIO V.

CONCILIATIO III. Art. 2. princip. ait quod velle divi- Veiie di-
vinum re
num re et ratione idem terminat ha- et ratione

» DD '- Art. 3. § Hsec probatio, n. 14. ait bitudinem creaturse, ut creatae et con- minat ba-

* quod annihilatio (idem v

est de creatio- servatse. Sed 1. d. 45. docet quod verum in
B IQ ^
ore. ne) potest fieri in instanti, vel tempore. voluntas causare potest respectum ra- conTerTad.
Sed 3. d. 4. p. un. et alias ait Deum tionis ; ergo potest se comparare ad
operari in instanti, et hoc non conve- rem, dando ei esse post non esse, et ut
nire oreaturae, loquondo de opere dat ei esse postesse prai^habitum ; et sic
ad exlra; ergo non potest Deus crea- secundum varios respeclus rationis
re, vel annihilare in tempore. Res- terminat eieaturam in creari et conser-
pondet.ur, asserit Deum operari posse vari. Respondelur ibi possunl essetales
ad extra in instanti, sed non negat ei respectus rationis, sed velle divinum
agere in tempore. non lerminat habitudinem secundum
illos respectus, sed secundum suam
 378 CONCILIATIONES
entitatem a qua dependet, non a res- perfectione, sed ait 4. d. 49. q. 4. n. 5. tione.*

pectu rationis. ex Philosopho ibi text. 15. quod prius liou

I
quaml
generatione est posterius perfectione ; tentl
ergo si actus est prius tempore poten-
tia, haee erit perfectior. Respondetur,
EX QUODLIBETO XIII. per actum intelligit id, ad quod aliud
est ordinatum, ut constat ex Philoso-
phi exemplis, homo et sperma, et sic

CONCILIATIO I. patet quod actus sit prior potentia de-

finitione et perfectione. Sed quando
An acon- Art 2. princip. ait quod a concretis dicit, quod est prior ea tempore, lo-
i i i
cretis ad
abstracta per se primo modo ad abstracta tenet quitur de ente in actu, comparato
teoet con-
sequentia? consequentia, etq. 1. et 16. umvers. cum ente producibili ; constat enim
ait regulam hanc tenere in accidenti- quod sperma est imperfectius embrio-
bus, non in substantiis. Sed 4. d. 49. ne, et hic homine, quia processus
q. 2. ad 2. facit hanc consequentiam : naturse est imperfecti ad perfectum, et
Beatits est, qui habit quidquid vult, etc. sic priora tempore, vel generatione
ergo beatitudo est habitio illius objecti, sunt posteriora perfeetione, intellige
ubi tenet consequentia a concretis, in eodem genere, seu ordine, alioquin
non per primo modo. Respondetur
se accidens sequens ad substantiam foret
concreta hic sumi ita, ut preedicatio sit perfectius ipsa. Ita Scotus exponit
primo modo per se, quia beatus sumi- dictos textus Philosophi.
tur relative, ut pater, filius, non vero
pro persona in esse absoluto quomodo
;

Scotus q. 1. univers. sumit hunc ter- CONCILIATIO III.

minum Logicus, dum admittit hanc,

logicus est sciens, ergo logica scieniia Art. 2. § Circa secundum, n. 8. ait imagh
i • • . • • va not :r
non enim sumit logicum pro homine, quod lmaginativa cognoscit rem non cer nitiij

vel substantia, sed formaliter pro re- existentem, ac si existeret, ubi videtur ••

lativo. Ideo autem regula non tenet in retribuere vim discernendi et judican-
substantiis, quia secundum Scotum 1. di, quam tamen ei negat 1. Met. q. 9.

d. 5. q. 1. in eis est tantum una con- 4. n. 12. et q. 9. de anima. Responde-

cretio, scilicet ad suppositum, et una tur, ejus cognitio est tantum appren-
abstractio ab eoden, qua posita, nulla hensiva, si proprie loquamur, nec
remanet ratio identitatis extremorum. Scotus asserit hic oppositum, sed tan-
Vide Gadium hic, qui tenet aliquando tum tribuit ei cognitionem, nec ait

regulam etiam in substantiis valere. esse judicativam. Vide qua? dixi in

commentario addictam qi/&st.9. annot.

tertia ad terlium argumentum.
CONCILIATIO II.

39. Art. 1. concl. prima, n. 3. ait cum CONCILIATIO IV.

Actus est Philosopho 9. Met. text. 13. quod actus

prior tem- ... , „ . .

pore, ra- est pnor potentia,tempore, dehnitione, Art.l. concl.prima,% Secwido proba-
 I.OCOKUM QUODLIBETALIUM. 379

L et tUTyfl. i.ait quod virlus et vitium sunt ad objeetum sine objecto exislonti,

Equui. ad aliquid ex Philosopho 7. Phys. tcjt. videtur tamen quod qualitas notitiae
17. Sed 3. d. 33. § Ad qucest. n. 12. ad intuitivae poni potest sine eo. Ita Ly-
virtutem esse habitum in voluntate, chet. 2. d. 1. q. 4. ad ult. pro Occham,
habitus autem est qualitas. Responde- Tartaret. Gadius htc et Scot. 4. d. 10.

tur, est habitus pro materiali, sed pro q. 5. § Et si objicias et favet, n. 1. ubi

formali dicit respectum ad pruden- ait non oportere objectum esse prae-

tiam. Ita expresse habet ipse 1. d. 17. sens propterterminationem, sed prop-

q. 3. § Quantum ad istum, n. 3. et § ter causationem, at Deus omnem cau-

Intelligendum est, n. 13. et'3. d. 3G. n. sationem supplere potest. ldem abso-
17. el quodt. 18. art. 1. lutetenentVasquez, Molina, Buridanus
et Hurtadus, quos cilavi disp. 3. sect.

11. de anima, Mayron. inprol. 1. q. 18.

CONCII.IATIO V. et alii. An vero illa visio, qua? ponere-

tur in oculo corpore non existente,

li). .1/7. 2. princip. et § Ninic tertio,n.\Q. foret intuitiva vel abstractiva, dubium
titndo ait quod felicitas constitit in operatio- est; verius videtur quod foret abstra-
lislit in
atione ne, et 4. d. 49. q. 1. 4. et 5. ponit eam ctiva, nec est absurdum admittere
ntatis.
in fruitione formaliter, non in visione. sensationem externam abstractivam,
Sed ad secundum, tenet
4. d. 49. q. 2. ut tenet Molina \.p. q. 55. art. 2. d. 2.
eam esse in conjunctione ad objectum m. 5. Buridanus 2. d. anima q.2\. Ru-
beatificum, quae est relatio. Responde- bius qusest. 13. de quo egi disp. 2. sect.

tur esse formaliter in fruitione, initia- 14.

tive in visione, concomitanter in illa

conjunetione.
CONCILIATIO VII.

CONCILIATIO VI. Art. 2. in fine, ait quod in duobus ^y

primis modis relativorum est relatio Tertiusmo-
uiliva Art. 2. § lsta distinctione, n. 11. ait mutua, ita quodutroque extremo vorumdis-
in
itiapo-
pole^t non posse poni intuitivam sine prae- est ratio fundandi, et ratio terminandi ab 8 "!^
olijec-
lod D0 °
xisieu- sentia objecti; et loquitur de potentia relationem aliam ;
7 sed in tertio modo q;
estmutuus.
li.
Uei, sed 1. d.quod visio
10. q. 9. ait non mutua, ita quod ratio
relatio est
corporis Christi potest a Deo poni in fundandi est in uno extremo, et ratio
oculo, etiamsi illud non existeret. terminandi in alio; idem habetml.
Praeterea secundum ipsum ibi q. 5. et d. 30. q. 2. adarg. et d. 35. Sed oppo-
1. d. 1. q. 4. n. 14. et 2. d. 1. q. 4. n. situm habet 5. Met. q. 13. ubi ait hos
21. et aliislocis cilatis quodl. 11. concil. modos distingui, quod primus super
septima, potest poni prius sine poste- quantitate, secundus super activo et
riori ; ergo et intuitio, qua3 est quid passivo, tertius super rebus omnium
absolutum secundum ipsum hic, et di- generum fundatur. Respondetur, su-
cta q. 5. potest poni sine respectu ad mitur distinctio horum modorum ex-
objectum prajsens. Respondetur non trinsece et fundamentaliter, ut in illa

possc poni cum relatione attingentiae q. 13. sed formaliter, vel quasi forma-
 380 CONCILIATIONES

liter pro mutuo, et non mutuo referri, tio, scilicet subjectum esse per se
vel dic, si heec distinctio non est for- unum.
malis, ut esse non videtur, non esse
inconveniens distingui ex duplici ca-
pite. conciliatio x.

Art. 3. § Ad secundum potest dici, n. 42.

CONCILIATIO VIII. 28. ait quod actus quo producitur in- Product
inteUecti
tellectio, est actio de genere Actionis, nis est r

Verbum Art. 3. § Tertium scilicet, ait quodli- quae dici potest intelligificatio, id est, Vctio!'
divinuni
noDaccipit bet objectum accipere esse per cogni- intellectionis effectio; et idem habet
inteiiec- tionem, sed § Neque objectum,
1. d. 27. 1. d. 3. q. 7. sed 4. d. 13. b. 1. § Ex
tionem.
^ ene ^ ^erbum non accipere esse per in- dictis patet, n. 12. ait respectum produ-
tellectionem. Respondetur, hic ait centis ad productum esse relationem
quodlibet accipere esse rationis per quarti Praedicamenti. Respondetur, ut
intellectionem, sed ibi ait verbum non ille respectus est transmutantis ad
accipere suum esse reale per talem transmutatum, est actio de genere
actum, quod verum est. Actionis. Vide Scotum ultimo loco
citato.

CONCILIATIO IX.

CONCILIATIO XI.
Art. 3. § Ex his,n. 24. ait quod nihil
praedicatur per se de eo, quod est con- Art. 2. % Circa 2. n. 8. ait intuitivam iDtuitm
flt flhstrflc
tingens, vel non est per se unum. et abstractivam specie distingui. ldem tiva diffe

Idem habet 3. d. 1. q. 3. et d. 22. ex

8 ^
5. ait 2. d. 25. et d. 3. q. 9. et A.d. 49. q. ^de
iiias potest Met. text. 54. sed quodl. 12. ait quod 12. et 1. Met. q. 5. sed 1. d. 1. q.A. §
definiri. .

Ilias definitur sic, est historia de bello Contra tertium art. ait quod diversa
Trojano. ldem habetur 7. Met. text. 13. approximatio non variat rationem for-

Respondetur secundum Scotum 4. d. malem actus, et hic tantum est alia

1. q. 2. § De primo,n. 2. quod definitio approximatio, scilicet objecti in se, et
alia est nominis, nempe explicatio in sua specie. Respondetur, quod hic
distincta ejus, quod nomen importat. est aliud et aliud causativum, quia ad
Alia est rei, et tantum convenit rei intuitivam requiritur ipsum reale ob-
necessariee, et quse per se est una. jectum praesens, ad abstractivam suf-
Ilias primo modo definitur, non se- ficit ejus species. An vero sustineri
cundo ; ita 7. Met. text. 13. Dices, possit has scientias esse ejusdem spe-
Scotus 2. d. 3. q. 6. § Et cumobjicis,n. ciei, vide quae dixi disp. 3. de anima
10. dicit quod haec est per se, superfi- sect. 11. concl. 3.
cies alba est alba, tamen subjectum est
unum per accidens. Respondetur ibi
addit esse per se, quia subjectum in-
cludit preedicatum, sed non est abso-
ute per se, quia requiritur alia condi-
 LOCORUM QUODLIBETALIUM. 381

xit repugnare certitudinem speciei

creatae, quia est in se mutabilis, ex
quo bene quod non po-
infert Doctor,

EX QUODLIBETO XIV. test concurrere ad actum certum at ;

fidei acquisitae non repugnat certitu-

actum
do, et ideo concurrere potest ad
CONCILIATIO I. certum et infallibilem. Sed non con-
currit cum infusa discursive, ut una
iaTri- Art. 1. § Post igitur , n. 5. ait quod prsemissa contingens cum altera ne-
tis an . .

is oa- notitia Trinitatis. quam quis accipit cessaria ad conclusionem, ideo illud
ab homine revelante, est naturalis. de necessario et contingenti hic non
sed q. 1. prol. % Tertio arguitur, n. 14. habet locum ;
quod tamen contra Hen-
ct § Ad quod cognitio de
q. n. 10. ait ricum valere videtur, quia per modum
Trinitate est supernaturalis. Respon- discursus videtur duo illa exemplaria
detur, ex ipso 3. d. 23. § De primo, n. posuisse ad certitudinem necessaria,
4. nos habere fidem acquisitam de quomodo utraque fides ad unum
revelatis, quia viribus nostris credi- actum concurrunt. Vide hic Scholium
mus ea, sicut contenta in aliis histo- tertium.
riis; sed ultra, de eisdem habemus
fidem infusam et supernaturalem,
quam nostris viribus habere nequi- CONCILIATIO III.

mus, dici tamen potest haec nobis na-

turalis, quatenus ad eam, ut ad per- Art. princip. ait quod intuitiva est rei co^oitio
existentis et praesentis in propria exis- rerum in
fectionem naturaliter inclinamur, non Verbo est

quod naturae viribus illam attingere tentia, et idem ait 2. d. 3. q. 11. n. 12. inluiti va.

possumus. Sed 1. d. 2. q. 2. § Sed hic restat, n. 42.

cognitio rerum in Verbo, quam habent
Beati, est intuitiva, et tamen non est
CONCILIATIO II. rerum in propria existentia. Respon-
detur, ibi addit in existentia actuali, et
3. Art. 1. § Alia difjerentia, n. 7. ait li- hoc, vel in se, vel in aliquo eminenter
siac- cet fidei acquisitae possit subesse fal- continente totam entitatem ipsius.
aitae
,
wepo- sum, tamen quando conjuncta est
rosae
'
infusee, non potest, quia haic neces-
51).
sario tendit determinate in verum. CONCILIATIO IV.

Vide eum 3. d. 23. n. 8. Sed 1. d. 3. p.

4. § htse rationes, n. 5. contra Henri- Art. 2. § Hic intelligendum est, n. 14. Motiointei-
cum arguit, si ad actum concurrunt ait quod motio intellectus praecedit Deo prae-

speciescreata, etexemplar increatum, motionem voluntatis, sed 1. d. 1. q. 1. uoDemTo-

luntal18
non posse dari certitu- § Quantum ad istum,n. 5. docet quod
'
(ut ipse voluit)

dinem in actu, ad quod etiam adducit Pater prius origine quam generet est
id 1. Posf. c. 21. ex necessario et. con- perfecte beatus; beatus autem amore,
tingenti, non sequitur conclusio nisi maxime ex ipso 2. d. 1. q. 1. et 4. d.

contingpns. Re-pondetur, Henricus di- 40. q i. ei 2. ergo hic non sequitur

 382 CONCILIATIONES

motionem intellectus productivam

Filii. Respondetur, ex ipso hic § Res-
pondeo, motionem intellectus essentia- CONCILIATIO VII.

lem preecedere essentialem motionem

voluntatis, et notionalem motionem Art 2. § Potest igitur viator, n. 5. ait An pot
qnis ^e
illius notionalem hujus. quod potest quis ex naturalibus se dis- poueie

ponere ad fidem infusam, sed 2. dist. fu ?am

9. q. 2. n. 14. ait quod nullus potest bua.

conciliatio. v. se disponere ad formam supernatura-

lem. Respondetur, vide Scholium ter-

44. Art. 2. § et si quxras, n. 16. ait ideo tium hic.

An futu- Deum intelligere futurum contingens

quia voluntas ejus determinavit illud
tingens ex
d ei
S°u?o fieri. Idem ait 1. d. 39. §. Viso de con- CONCILIATIO VII.
b a
8uam v eri- lingentia, n. 23. et d. 4. § Primum isto-

mum istorum, n. 13. Ex quo sequitur Art. 7. § Nunc autem,n. 17. ait quod Voiunt
teJmtaa-"
tam.
cum rj eus s it immutabilis, et omnia voluntas divina continet essentiam in tinetess

ab seterno voluerit, ut ipse habet 1. d. esse cognito, sed q. 3. prol. § ex dictis,

45. quod prsedestinati necessario sal- n. 7. ait essentiam continere virtuali-

vantur, et reprobi necessario dam- ter, et in esse cognito omnes passio-

nantur, et universim, quod nulli actus nes, et quasi passiones et attributa.

nostri sunt liberi, quia futuri sunt ex Respondetur, voluntas continet eam
determinatione voluntatis Dei, quae unitive, adsequate, identice, et a pos-
praevenit nostras, quseque nullo modo teriori, et sic causat ejus notitiam in
mutaripotest. Sed ipse docet 1. d. 40. intellectu creato, quia ipsa non movet
preedestinatum posse salvari, et pas- naturaliter nisi suum intellectum
sim voluntatem nostram liberam esse. continetur autem ab ea, a priori, quia
Respondetur, hic tangitur inscrutabile est quasi passioejus, fluens ab ea, non
mysterium concordiae liberi arbitrii, vero attributum proprie, ut habet
cum gratia et divina providentia, ac Doctor 1. d. 26 «.54. et quodl. 1.

infallibili Dei scientia. Pro nuncpotest

dici, quod non voluit Deus prgedeter-
minare actiones nostras absoluto de- CONCILIATIO VIII.

creto, antequam preevidisset quid

quavis occasioneessemus facturi hac ; Art.2. § Hic intelligendum,n. 14. ait 45.
autem prgevisione supposita, salvatur essentiam divinam singulare esse pri- ioteUig

ftum decreto Dei nostra libertas, quae mum intellectus divini objectum. quid con

difficillime salvari potest posito decre- ldem ait q. 3.prot. n. 12. et 1. d. 3. q. suo pria
bject °
to Dei absoluto de omni actu nostro. 2. § Tertio dico,n. 16. Sed 1. d. 3. q. 3. °

Vide varia loca ejus, quse ad hoc ex- § Secundo sic nulla, n. 3. ait quod po-
pendi 1. d. 39. in Schol. ad § Viso de tentia non potest cognoscere aliquod
contingentia, vide etiam Schol. 3. ad c. objectum sub ratione communiori,
4. de 1. princ. quam sit ratio sui primi objecti; at Deus
cognoscit rationem entis ut sic, etom-
 LOCORl M QUODLIBETALIUM. 383

nia alia a se, ut ait S^otus 1. d. 39. ^ continere notitiam substantiae, idque
Circa tsta, n. 7. Respondetur, loquitur secundum Aristotelem, 2. deanima,
ibi de objecto primo primitate pra*di- text. 11. ubi ait accidentia multum
cationis, ut patet per exemplum, quod conferead cognoscendum quodquis est

adducit de colorato et lucido respectu rei, tanien accidens non continet en-
visus ; autem divina est ob-
essentia titatem substantiae. Respondetur, nihil
jectum primum et adaequatum intel- continet distinctam notitiam alicujus
lectus Dei, non pra?dicatione, sed vir- nisi contineat illud secundum entita-
tuali continentia, ut habet Scotus q. tem, id tamen non requiritur, ad con-
3. prol. n. 22. %Adtertia)n quxstionem; tincntiam notitiae confusae ; et hanc
nihil ergo intelligit nisi quod contine- tantum habemus nunc de substantia
tur virtualiter, vel eminenter in sua per conceptum accidentis sensibilis, a
essentia, et sic dicitur omnia intelli- quo abstrahitur conceptus univocus,
gere in se ipso ex Scoto quodl. 15. art. communis sibi et substantiae. Vide
2. et 4. dist. 16. quxst. 2. eum non loquitur de
in loco objecto,
ratione cognoscendi qua, seu non co-
gnita.
CONCILI.VTIO ix.

tum Art. 2. § Dico igitur, n. 12. ait objec- CONCILIATIO XII.

ua-
itei- tum adaequatum intellectus creati esse
nos-
eos ens finitum, sed 1. dist. 3. q. 3. § Con- Art. 3. princip. ait quod homo pro 46.
tra hoc arguitur, num, 3. ait non repu- hoc statu nequit naturaliter cognosce- Adum no-
vit distinc-
gnare intellectui nostro cognoscere re Deum distincte, idem ait 1. d. 3. q. te abstrac-
m
tivc Dft ii
Deum in particulari. Respondetur, non 2. § Tertio dico,n. 16. Sed 2. d. 3. q. 9.

repugnat si elevetur, sed suis viribus n. 8. ait Adamum in statu innocentiae

repugnat ; ens finitum est objectum habuisse talem notitiam de Deo, et
adaequatum proportionatum nostri in- idem ait de Angelo in via. Responde-
tellectus, sed ens ut sic est ejus objec- tur, nec in statu integro vel peccati
tum adeequatum ut abstrahit a propor- potuit haberi talis notitia distincta,
tionato etimproportionato, ex Scoto 2. concurrentibus causis mere naturali-
d. 3. q. 3. § Ad secundum articulum, n. bus. Sed pro illo Deus
statu videtur
8. dedisse Adamo speciem, qua ipsum
distincte abstractive cognosceret. Pro
eodem statu probabile est quod con-
CONCILIATIO X. versio ad phantasmata non fuit neces-
saria, de quo Scotus 1. d. 3. q. 3. n.
eo* Art. 3.princip. ait quod nihil ut me- 24. et 2. d. 3. q. 8. ad 1. et 1. d. 3. q. 6.

no-dium, vel ratio quae continet aliquid n. 19. et 4. d. 45. q. de quo egi in com-

load quoad cognoscibilitatem, nisi etiam ment. q. 18. de anima, ubi de B. Vir-
em<
continet aliquid quoad entitatem. gine tenuiquod ei necessaria non fuit
Idem ait 1. d. 3. q. 2. n. 8. et2. d. 3. illa conversio.
q. 9. § Confra secundam, n. 5. Sed.
1. d. 3.q.3.art.2. n. 9. docet accidens
 384 CONCILIATIONES

CONCILIATIO XII.

^diTve?-
Art 2 ' * § Acl probalionem majoris, n. EX QUODLIBETO XV.
19 ait
^ uo ^ notitia lapidis producta
auTando ' '

nonsem-' a lapide est verbum, sed producta a

solo Deo non est Verbum, quia non CONCILIATIO I.

nascitur tanquam proles. Sed 1. d. 2.

t. 7. § Quocl autem omnia, num. 28. ait, Art.1.% De secundo primi, 7i.l .dXiauodi Corpus
quod diversitas principiorum seu cau- corpus non agit m spintum, de quo 1. ritun

sarum, non diversificat effectus, et d. 3. q. 1. ad primum pro Henr. n 24.

ideo animalia genita eequivoce sunt Sed 3. d. 3. 11 q. ad primum, ait quod

ejusdem speciei cum genitis univoce, corpus agit speciem intelligibilem in

ut ubi exemplificatdevespis et apibus. intellectu Angeli, et 4. d. 44. q.
Respondetur notitiam lapidis ab ipso 2. quod ignis inferni cruciat spiri-
causatam et notitiam ejusdem a solo tus. Respondetur, corpus non agit
Deo effectam ejusdemesse speciei; sed in spiritum, ut causa totalis, sed
illa habet respectum Verbi, quo ista bene particulariter, ex Scoto secundo
caret, sic Adam etAbel ejusdem erant loco objecto. Ad alterum locum, ignis
speciei, sed hic habuit relationem inferni non uritspiritus Physice, sed
filiationis naturalis, qua ille caruit. detinendo eos localiter, formaliter
De visione beata, vel notitia rerum in Deo detinentur) et intentio-
(effective a
Verbo, an sit Verbum, controvertitur, naliter,immutando eorum intellectum.
etiam inter Scotistas ; verius puto ver- Vide eum dicta q. 2. § Ad quxst.et § De
bum esse, qua proles intellectus natu- secundo.
raliler ab eo genita quantum est ex
parte ipsius, esto voluntas Dei non na-
turaliter concurrat. Ita Scotus 1. d. 2. CONCILIATIO II.

q. 7. § Tertius art. n. 17. et d. 27. q. 3.

§ Aliler dicitur, n. 15. de quo egi disp. Art. 1 Sed hic sunt duo,n. 10. ma- Mater
3. de anima, sect.3. ter concurrit active ad generationem, currit

et hoc ex Philosopho 2. de gen. ani- uoae

mal. c. 1. Sed 3. d. 4. in calce, ait ma-
CONCILIATIO XIII. gis standum esse Galeno hoc asserenti
quam Aristotelineganti. Respondetur,
47. Art. 2.§Dico igitur, n. 12. ait, quod ibiexplicat Aristotelem, quando negat
essentia divina non potest esse moti- matrem concurrere active, intelligen-
va intellectus creati, sed q. 1. prol. dum esse de actione principali, vel
§
Aliter etiamposset, n.2i. dicit
quod est (inquit) stetur magis Galeno, quia
motiva intellectus ad notitiam super- Aristoteles videlur dubius,et esto con-
naturalem. Respondetur, ibi vult quod stet quod oppositum velit, rejiciendum
possit movere, sed non qua essentia, esse putat.
sed qua volens, qua nihil ad
extra
causat naturaliter.
 LOCORUM QrODIJRETALIUM. 388

quo abstrahit species a rebus, et idem

aii de anima separata 4. d. 45. § Ad
CONCILIATIO III. qusest. n. 12. Respondetur intellectum
agentem esse necessarium,
quoad spe-
18. Ibidem ait patrem et matrem esse cies abstrahendas a sensibilibus, non
re uia causas subordinatas, itaquod una non a spiritualibus, quia res spiritualis non
suut
6B stib - dependeat ab altera nec accipiat ab est minus effectiva suae similitudinis,
iaatae
a per ea virtutem. Sed 3. d. 1. opinio est, n. quam res corporea, de quo dixi com-
idens
litae.
3. ait ex 10. Met. text. 5. matrem et ment. ad q. 22. Scoti de anima, anno-
tnminam esse ejusdem speciei ; ergo tdt. \.

non subordinantur, sicut 'nec duo ca-

lores, nec duo homines trahentes na-

vem. Respondetur, non sunt subordi- CONCIUATIO V.

nata? in agendo et essendo, sicutcrea-

tura et Deus, Sol et homo, 2. Phys. text. Art. 1. § Ostenditur, n. 9. ait cum 49
26. sed in agendo tanlum, quia pater Aristotele 2. de a?iima,text.33. quod po- Potentia
est principalior, et mater minus prin- tentiae distinguuntur per actus, et hi ^Sm
cipalis ; nec una potest ita perfici, ut per objecta, ut per se principia, sed p r clU8 '
|t h^
alterius concursum suppleat, et hoc quodl. 13. ante /inem, ait hic esse ve- objectum.

sufficit ad subordinationem, esto am- rum tantum quoad manifestationem.

bse sint ejusdem speciei. Per quod pa- Respondetur, etiam ibi ait potentias
tet ad exempla. Joannes Magistri 2. distingui per actus a posteriori, et hos
Phys. q. 2. putat potentias patris et per objecta a priori, intellige de actu
matris specie distingui, quod mihi generico, ut est intelligere, velle. Ad-
probabile est (esto ipsi sint ejusdem verte non semper, sed ut plurimum
speciei) loquendo de virtute seminali, objecta distingui per actus, vel poten-
non vero de ipsa potentia principali, tias per objecta, quia actus virtutum

qua attingitur genitum, quia semen Theologicarum habent idem objectum,

convertitur in genitum, et sic nequit ex Scoto 3. d. 26. n. 18. § Duo igitur,
esse potentia principalis. De quo Sco- et intellectus et voluntas ex Scoto 1.
tus 3. d. 4. § Sed hic dubium, n. 13. et d. 3. q. 3. n. 22. et 20. de anima quan- ;

2. d. 18. de quo dixi disp. 1. de anima do vero objecta sunt diversa, potentiee
sect. 15. Vide eum 1. d. 3. q. 7. n. 21. tales sunt, sed
ex identitate objecti
ubiexplicat subordinationem causa- non habetur potentias esse idem, et
rum in essendo et agendo. idem est de actibus. Ratio est, quia
potentia et actus, cum sint entitatis
absolutao, non possunt constitui in
CONCILIATIO IV. esse, nec distingui per respectus, Sco-
tus i.d. 6. n. 34. et 2. d. 16. ad. 2. et
»piri- Art. 1. ^ Se vero teneretur, n. 18. ait 1. d. 3. q. 3. ad 1. Vide eum q. 20. dc
P ro
1
"

cit. rem spiritualem sine alia concausa ef- anima, ubi explicat quod dicitur, po-
ficere speciem intelligibilem, sed 2. tentias distinguiperobjecta, ostendens
d. 3. q. II. %Exiisdem n. 4. docet An- non sic haberi apud Philosophum;
gelum habere intelleetum agentem, quando autem objectum est indistin-
Tom. XXVI. 2.S
 386 CONCILIATIONES
ctum, distinctio potentiarum et ac- tus nequit ita cognoscere infinita, sed
tuum aliunde petenda est, ut ex dis- tantum ait non repugnare forte, quod
tinctione subjectorum, ut in fide et recipiat a Deo intellectionem infinito-
charitate, et separabilitate, utin cha- rum.
ritate et spe.

CONCILIATIO IX.
CONCILIATIO VI.
Art. 1. § Sedhic sunt cluo, n. 10. ait Unius ca<

Deus novit Art. 2. § Acl primum istorum, n. 23. quod pater et mater sunt duae causee est rati'

in^ua^tan- Deus cognoscit creaturas in essentia effectivse generationis, habentes duas j^eodeD
tutnessen-
gua non
^
.
Q jp S j Sj sefj q UO dl. ult. in fi- virtutes ; et idem ait de intellectu et ordlD
ne, ait Deum habere providentiam de objecto, ejusve specie, respectu intel-
omnibus creatis ; ergo novit eas in se lectionis, sed 1. d. 13. § Praeterea 3.

ipsis, et quod in se ipsis in eas novit arguitur, num. 9. habet hanc maxi-
docet 1. d. 35. num. 2. § Supposito. mam : Unius causse in uno ordine cau-
Respondetur, novit omnia in se ipso sandi est una per se causandi raiio.
motive, sed alia a se novit in ipsis ter- Respondetur, notando ex ipso 1. d. 2.

minative, non vero motive, quia vi- q.l.num. 12. § Ubi notandum, quod Qu>d cau

lesceret eius intellectus. causa per se

'
...
dicitur quee secun-
illa,
P er se > •!
per acc
• deD9?
a
dum propnam naturam, et* non secun-
t

dum aliquid sibi accidens, causat, ut

conciliatio vn. ignis ignem, et ideo aqua calefacta
non per se, sed per accidens causat

50 Art. 2. § Contra secundum, n. 22. calorem, quando vero plures causee

Au eodem innuit non esse eumdem actum, quo concurrunt, in qualibet ponenda est
e
beauiT e s- beatus videt essentiam et creaturas, virtus seu ratio per se causandi una
creat^as?
1
sed *• d - * 9- 3 -
§ Modus poncndi, n. \x\ suo ordine, ut in exemplis. Sed in
6. dicit contrarium. Respondetur, hic causa totali complectente plures par-
nihil asserit de hoc. Vide hic in non oportet ponere unicam ra-
tiales,
Schotio octavo solutionem. tionem causandi, nisi secundum uni-
tatem ordinis, et si concurrat unitas,
per accidens hoc accidit, sed unitas
conciliatio viii. ordinis est per se, ita in terminis Sco-
tusdA. 3. q. 7.§ Concurrat ergo,n. 22.
inteiiectus Art. 2. a?ite sotut. arg. tacite admittit exponendus est juxta hoc in loco ob-
a
te8t simui" intellectum beati cognoscere infinita jecto, ubi illa ratio valet, quia probat

TnfinfiM? s i mu ^ e^ idem probabiliter sustinet3. contra Henricum distinctionem ratio-

d. 14. q. 2. § Potest dici, n. 18. sed 1. nis in principio emanationis in Deo,
d. 2. q. 2. % Ostenso opposito, n. 3. pro- non posse facere cum re ipsa, quge
bat Deum infmitum, quia cognoscit principium est, unam per se rationem
infinita simul. Respondetur, non ex producendi, quia ens rationis nullam
hocprcccise, sed quia infinita cognoscit habet propriam virtutem, et omnino
in se, ex se et active ; intellectus crea- per accidens convenit tali principio,
 LOCORUM QUODLIBFTALIUM. 387

et non ex natura ipsius, alioquin non 1. <l. 3. q. 2. § Quarto dico, n. 14. et

esset ens rationis. quodl. 14. art. 3.

CONCILIATIO III.

EX QUODLIBETO XVI.
%Adproposilum,n. 15. aitqui
Arl.3.
^JJ/JJ",
dat formam, dat consequentia
^ ad for- consequen-
tia ad eam.
CONCILIATIO I. mam, sicut ccelo sphaericitatem, igni
calorem, ex 8. Phys. text. 32. et 2.
»1 Art. 1. princip. perfeetius est amare Coeli text. 28. sed 2. d. 24. q. 10. §
fectius necessario, quam contingenter, sed i. Concedo quod, ait quod gravia et levia
ilisjerc
esaa- d. 8. q. 5. § Istts ratio/iibus, n. 18. et d. habent suum malum a se effective,
ngen 2. q. 2. n. 21. ei 2. d. 1. 9. 1. docet non a generante vel dante formam.
er.
Deum agere ad extra contingenter Respondetur regulam intelligi de con-
ergo hoc est perfectius. Respondetur, sequentibus formam necessario, motus
ubi terminus amoris, vel actionis po- autem non sequitur sic gravia etlevia,
test esse necessarius, ibi perfectius est sed principium, scilicet gravitas vel
necessario amare et producere, ut in levitas, qusBhabentur adanteformam,
Deo ad intra, secus est quando termi- sicut caliditas simul cum igne;nec
nus nequit esse talis, ut ad extra. Gol- intelligitur quod consequentia sint
ligitur ex Scoto 1. d. 8. q. 5. ad pri- effective tantum a dante formam,
mum. quia sufficit esse ab ipso composito
per formam, ut dicitur dari mediate a
dante formam, quomodo calor est ab
CONCILIATIO II.
igne et simul a datore formam, quod
est exemplum Aristotelis.
nlia
Art. 2. princ. ait ex 2.de anima text.
eos
ren- 146. potentia ponens differentiam
ioter
1 duo, unius objecti ab alio, novit utrumque; CONCILIATIO IV.
oscit
jque. idem ait 1. d. 8. q. 3. § Sed inUllectus,
n. 7. et l. univers. q.o. et q. 9. de ani- Art. 1. § Islse rationes,//. 4. posito 52.
ma. Sed tenet 3. d. 14. q. 3. ad. 4. priori absoluto, potestnon poni poste- Posito
quod pronunc singulare distincte non rius; idemoit 2. d. 12. q. 12. n. 3. Sed KiSto^-
cognoscimus; idem ait 2. d. 3. q. 1. 2. d. 2. q. 9. n. 37. negat motum loca- ££$£+
num. 4. (sed ibi de cognitione sensus lem posse esse sine termino, quia de riu9,

agit) et 7. Met. q. 5. nu/n. 15. et q. 22. ratione ejus est, quod mobile sit par-
de anima, et tamen intellectus ponit tim in termino aquo, et partim in ter-
differentiam inter singulare et uni- mino adquem. Respondetur, haec non
versale. Respondetur, sufficere cogni- esse absoluta. Yidequodl. 11. concit. 7.
tionem confusam ad ponendam diffe- etquodi. 3. concil. 5. Mayron 1. d. 14.
rentiam, quia ponimus eam inter q. 4. limitat hanc regulam : Primo,
creata et Deum, quem tantum con- quod non habet locum, quando est
fuse cognoscere possumus, ex Scoto essentialis dependentia inter aliqua,
 388 CONCILIATIONES

ut videtur esse inter motum et termi- raro, aut nunquam contingit actu
num. Secundo, quod unum non inclu- praeceptum omitti sine omni actu,

datur in altero, et sic partes unitee quo directe vel indirecte sit volita

non possunt esse sine toto. Tertio, omissio, de quo dixi de anima d. 3.

quando posterius est relatio, et prius sect. 16.

extrema, de quo dixi quodl. 11. concil.

7. Vide Bassol. 4. d. 48. q. 1. Occham OONCIIJATIO VI.

4. q. 37.
Art. 1. in fine, ait licet contingenter 53.!
velit Deus omnia ad extra voluntate Deus D l

.
cessart
CONCILIATIO V. efficaci, tamen respectu creaturse in amat cri
.,.., . , , tura* in -

esse possibih necessano eum habere sepossiil

voiunta- Art. 1. § Hlc dicitur,n. quod 4. dicit, actum complacentiee idem tenet 3. ;

volunlas non potest suspendere om-

l
d. 32. princip. et favet 1. d. 8. q. 5.
sTsp?D-
d
n em
e
vX nemvolitionem, quia non illara, qua n.'16. et quodl. 8. «.3. § Ad secundum.
tioDern.
vo i un tarie suspendit; idem ait in rcg. Sed 2. d. 1. q. 1. art. 2. infert ut absur-
4. d. 49. q. 9. Sed 2. d. 7. n. 24. § dum quod Deus necessario amaret
Quantum ad istum, ait quod potest se creaturas,et loquitur de esse possibili,

suspendere ab omni volitione, et 1. eti.d. 39. § Quantum ad secundum,n.

d. 1. q. 4. ad 3. pro opin. docet quod 22. et 3. d. 37. § Sed istse, ait solum

voluntas etiam quoad ipsum Deum Deum amari necessario a voluntate

clare visum, habet libertatem exer- primo loco disputat
Dei. Respondetur,

citii. Praeterea, quia ex his locis, et contra Henricum dicentem emana-

2. d. 42. ad\. pro q. 3. et 4. d. 49. q. tiones requiri, ut rationes formales
10. § Dico ergo, n. 10. habetur secun- creandi, et quod ideo practica sunt in

dum ipsum dari omissionem puram. Patre, quod Verbum

ex quo infert
Respondetur, hic non agit ex profes- esset genitum de creatura, et quod

so an voluntas possit suspendere Spiritus sanctus esset amor omnis

actum sine actu, sed explicat quomo- amabilis, et sic creatura esset neces-

do non necessitetur ad amandum ul- saria, ubi loquitur de creatura in or-

timum finem, quia potest suspendere dine ad existentiam, quia idea practi-
actum amoris per actum reflexum ca non respicit possibiles. Aliis etiam
an vero sine actu reflexo suspendere duobus locis loquitur de amore effi-
possit, hic non examinat, quia de illo caci, seuquoad existentiam, et sic ve-

Quid vo- alio tantum agit. Secundo, loquitur rum est solum Deum necessario ab eo
de voluntaria suspensione, ad quam
1U U
propr i™
amari. Adde quod non se resolvit, an
dictum. Deus necessario amet creaturas
re quiritur actus, quia voluntarius se- in

cundum ipsum 2. d. 32. ad 2. et 4. d. esse possibili, licet in aftirmativam

14. q. 1. n. 11. proprie dicitur quod magis inclinet.

est in potestate voluntatis active, seu

causative, et sic includit actum. Ter-
tio, dici potest quod problematicus conciliatio vii;

fuit, an detur pura omissio. Quarto,

quod hic loquitur regulariter, quia Art. I. § Secundo scilicet,num. 5. ait
 LOCnlilM QUODLmLTALIlM. m
>iunta3 voluntatem non posse velle malum, tradictionem, quod voluntas cogatur,
P
Ue ma- neque nolle bonum, sed 1. d. 2. q. \. quia ciim cogi est habere actum con-
ue bo- " ls - etq. 2. 6. q. 2. n. 13. et d. 43. q. tra suum actum, seu oppositum suo
}um-
2. dicit de hoc constare. Respondetur, actui simul, quod repugnat, quia idem
dubius mansit illis locis, sed postea se simul nollet et vellet; ita ipse Scotus
resolvit hic,et4. d. 49. q. 10. ad secun- ibi rem explicattamen ; Scotista)
dum art. et d. 50. quxst. 2. ttd pri- multi aliter eam explicant, quos non
mum. sequor, sed veritatem. Vide Bargium
1. d. 12. § Ista ratio de volunlate.

C0NCILIATI0 VIII.

II. Art. 2. § Prseterea conditio, n. 8. ait EX QUODLIBETU XVIL

DDtas libertatem esse intrinsecam voluntati,
jssen-
iter li • et art. 3. § Ad propositum, num. 15.
era.
quod repugnat eam agere aliter quam CONCILIATIO I.

libere idem habet in Report. 2. d. 6.

;

q. 2. § Primum istorum, ubi ait liber- Art. 1. § Potestdicit, num,k. ait nihil Nemo me-
tatem esse difterentiam constitutivam esse mentorium, nisi sit m libera libere ope-
ran8,
voluntatis, et 1. d. 1. q. 7. § Item po- potestate operantis. Sed 4. d. G. q. 6.
tentia, ubi vocat voluntatem per es- § Hoc modo, n. 2. ait in martyribus,
sentiam liberam. Sed 4. d. 49. q. 6. § dum actu patiuntur, absorberi usum
Dico ergo, quod voluntas Dei
tenet rationis acerbitate pcenarum, et idem
praevenienshumanam,necessitat eam, habet 3. d. 15. § Quantum ad 2. a.
et hac ratione passim rejicit determi- n. 18. et tamen certum est eos tunc
eter- nationem Physicam ad actus nostros mereri. Respondetur, vel non tolli
latio
no re- 4. d. 1. q. 1. ad ult. et d. 43. q. 3. § eis totum rationis usum, vel ibi
Qda.
Tertia opin. n. 11. Respondetur, locis manere saltem virtualem libertatem,
allegatis in hac quaesi. agitde libertate qualem habent distracti in opere ali-
essentiali, opposita naturalitati, quse quo, ad quod libere se determinarunt.
compatitur cum necessitate quam
habet Deus amando se, et producendo
Spiritum sanctum ; non negat ergo, CONCILIATIO II.

quin saltem per Deum necessitari

possit voluntas ad actus aliquos, imo Art. 2. in fme et quodl. 18. a. 1. in *J V9
00,
id habetur ex loco in contrarium ad- fine, ait quod ad meritum requiritur Ad meri-
ducto ; et hic art. 1. § I)e isto art. reli- inclinatio charitalis, nec sufficere S/Jnc"!
quit ut dubium, an voluntas creata hominem esse in gratia, et requiri ^itati^et
beata per aliquid supernaturale ne- saltem charitatem tenet 1. d. 17. q.
virtuaiie
iatentio.
cessitetur ad fruendum ; ergo non po- 3. a n. C). et 2. d. 7. a n. 11. et 3.
nit libertatem exercitii, vel contra- d. 8. sed 4. d. 14. q. 2. § Ad hujus
rietatis esse de essentia ejus, de quo intellectum, peccatorem per bona
ait
dixi disp. 2. de anima, sect. 14. Nec opera se ipsum posse ad gratiam dis-
obstat quod dicat 4. d. 29. esse con- ponere, et eam de congruo mereri.
 390 CONCILIATIONES
Respondetur meritum de congruo non ex quodl. 16. concil. 2. Alii negant,
esse simpliciter, sed secundum quid et puto verius, si requiratur ad ens
meritum ; neque Scotus vult quod rationis cognitio reflexa, quia sensus
homo suis viribus possit se disponere non reflectit, nec componit, nec
ad gratiam, sed quod non requiritur judicat, si proprie loquamur, licet

ad hoc habitus supernaturalis, vel comparative apprehendat, ut quando

forte auxilium tam in intellectu quam imaginamur montem aureum, de quo
in voluntate. Vide varia ejus loca ad dixi q. 8. de anima, annotat. 1, et q.

hoc, in Scholio ad locum objectum, 9. annotat. 3.

quibus adde ipsum in Report. 2. d.

7. q. § Dicunt secundum, ubi ait

3.

quod ad justificationem Deus infundit CONCILIATIO IV.

gratiam gratis datam. Vide quodl. 14.

concil. 8. et Scholium 3. ibi. Dices, Art. 3.§ Et cum arguitur, n. 8.

00ait

Scotum 2. d. 7. %Malitia tertio modo, quod charitas est forma virtutum, Quom c

chariUii
n. 13. ait sufficere aliquem esse in sed 1. d. 17. q. 13. § Intelligendum est forma *
tutu
gratia, ut opera ejus bona sint me- autem, n. 12. et § Quantum igitur ad
ritoria, idque colligi videtur ex Trid. illam, n. 4. et 3. d. 36. § De terlio art.

ss. 6. c. 16. ergo non requiritur in- n. 21. docet dari virtutes morales sine
clinatio charitatis ad hoc. Responde- charitate, et art. 4. idem ait de Theo-
tur, utramque partem pro-
reputat logicis. Respondetur, charitas est for-
babilem, de quo 1. 2. q. 14. a n. 4. ma omnium aliarum virtutum quoad
et haec mihi magis placet, licet altera meritum, quia sine ipsa nemo me-
pars sit communior, nempe requiri reri potest, 1. Cor. 13. sed in esse
inclinationem illam, saltem virtualem virtutis moralis constituuntur per
charitatis. conformitatem ad prudentiam. Vide
Scotum 1. d. 17. q. 3.

CONCILIATIO III.

CONCILIATIO V.

yoiuntas Art. 2. princip. ait quod intellectus

rationis! et voluntas sunt potentise collativee. Art. 3. § Contra conclusionem, n. 10. idem
S 8 U9
n° n Sed quodl. 1. art. 1. § Terlia ratio, ait, unum et eumdem actum elici fus<!

et 4. d. 1. q 2. % Nec est 3. n. 3. ex- posse ex fide infusa et acquisita. Sed eiicip

plicans ens rationis, ait fieri ex se- quodl. 14. art. 1. ait, fidei infusae non
cunda consideratione intellectus. Re- posse subesse falsum, acquisitae sic ;

spondetur, ita est frequentius, sed non ergo. Respondetur, vide conciliatio-
negat fieri a voluntate, imo asserit nem 2. quodl. 14. et Schotium 3. ibi.

hic, et 3. d. 26. q. 2. n. 23. et 4. d.

16. q. 2. n. 7. an vero sensus commu-
nis causet ens rationis, necne, non CONCILIATIO VI.
convenit inter Scotistas. Quidam af-
firmant, quia cognoscit differentiam Art. 3. § Contra conclus. n. 10. sup- Fid<
BC '

objectorum sensuum particularium, ponit haberi posse fidem et scientiam D on

 LOCORUM 0LOJ)LlBl<TALIUM. 391

imui de de eodem objccto, scd oppositum ha- habitus, ?ed posse sic dici ralione
betq. 3. prol. % l)e possibilitate, n. 25. formse, seu habitus concurrentis nd
et 3. d. 84. § Ad qusestionem. Res- eam. Cilatur pro eodem i. d. 14. q . 2.

pondetur. hic non asserit, sed exem- et '». d. 1. q. 5. § Contra istam, n.&.
plum adducit, et in exemplis non ait nullam formam supernaturalem
requiritur veritas ; si autem aliquan- educi de potentia naturali subjecli,
do videatur admittere fidem et scien- sed creari, actus autem charitatis
tiam de eodem, intelligit de habitu educitur, etnon crcatur ergo se- ;

scientiu\ collato ad habitum, vel cundum eum non est supernaturalis.

actum iidei, vel e converso, non ve- Idem habent Alm. ibi. Gabr. 3. d. 27.
ro de actu utriusque. Vide Scholia q. 1. et 4. d. 14. q. 1. a. 2. concl. 5.
nostra 3. d. 24. § Ad qusest. et in se- ubi alios citat, cum Occham, Palud.
que?itibus. 4. d. 14. q. 1. Capreol. 1. d. 17. q. 1. art.

1. Cajet. 1. 2. q. 109. art. 4. c. 14.

Rada l. tom. Controv. 4. art. 1. Vide
CONCILIATIO VII. Scholium qusest. 1. prol. %Ad qusest. et

Aretin. 3. dist. 27. art. 7.

D/ Art. 3. fuse probat amorem natu-
ashabi- ralem, et meritorium, seu charitatis
irona- . . .

aiium, esse ejusdem speciei, et idem vult

araiium hic § Contra conclusio?iem, n. 10. de EX QUODLIBETO XVIII.
ijpecie cict u. fidei infusee et acquisitaa, et
3. d. 23. § Ad quaest. Sed 3. dist. 26. §
Respondeo tres, n. 15. ait ad virtutem CONCILIATIO I.

Theologicam requiri, quod sit infusa,

et ideo fidem, spem et charitatem ac- malos ex-
Art. 3. princip. ait actus ln actlbu9
exlerD18 est
quisitas non esse Theologicas ergo ternos habere propriam malitiam dis- .
;
propna
eorum actus specie differunt, sicut tinctam ab interna, sed 42.4. § 2. d. maiiiiadu-
° tmcta ab
virtus infusa et acquisita, et de fide Secundo dico, ait peccatum non posse intema

docet esse infusam 3. d. 23. S Dc esse formaliter nisi in voluntate ; ergo

secwido, n. 6. et de spe d. 2G. § Ad in aliis potentiis non est propria dis-
qusestionem, et de charitate, d. 27. § tincta malitia. Respondetur, eatenus
Detertio, num. 19. et 1. d. 17. q. 3. § dici esse formaliter tantum in vo-
Contra istam, n. 18. 34. 38. Respon- luntate, quia in aliis potentiis non
detur, ex citatis omnibus secundum est nisi dependenter ab ipsa, quae
eum habitus infusi sunt absolute, et immediate est libera.
secundum substantiam supcrnatura-
les sed actus eorum tantum secun-
;

dum modum videntur tales, et sic CONCILIATIO II.

secundum substantiam sunt ejusdem

speoiei cum naturalibus. Ita videtur .1/7. § Adprimum esto, n. 14. ait quod 58.
sentire in 1. d. 17. q. 3. ad 3. pro alia est veritas conclusionis a veri- CodcIu 810
opin. Magi$tri,n. 34. ubi ait, actus tiite pra-missarum, vel principii idem
;
Jjian/ve-
non esse proprie supernaturales, sicut ait quodl. 17.
nUlem -
a. 3. sed 1. d. 8. q. 4.
 :m GONCILIATIONES

dicit quod veritas conclusionis est quando dicit quod est relatio intrin-

quaedam participatio veritatis, vel secus adveniens, vel realis, loquitur

veritas partialis principii. Responde- de actu nude considerato ; et quando
tur, ita est causaliler, vel virtualiter, dicit quod est extrinsecus. loquitur
sed formaliter habet conclusio pro- de eodem, secundum
ut libero, et

priam veritatem. Vide eum 6. Met. omnes circumstantias, qute, non om-
q. 4. d. 1. et 1. q. 3. n. 2. nes saltem ex natura rei, sed per
habitudines rationis, eum afficiunt.

CONCILIATIO III.

CONCILIATIO IV.

Bonitas est Art. 3. § Istud autem,n. 10. ait quod

extrfnse- bonitas est respectus extrinsecus, sed Art. 1. § principale, ait quod tris- «^ ,

Intrinse*-
*• ^" ^- *?• &
§ Quantum ad istum, n. titia est in voluntate, et tamen non Tristuia
CU8 -
3. ait quod est intrinsecus adveniens. est voluntaria, sed 4. d. 14. qusest. 2. ^'unv'
luntan
Respondetur, ibi ait de virtute, quee- art. 3. ait poenitentiam, ejusque tris-

rens, an influat active in bonitatem, titiam esse voluntariam. Responde-

et resolvit quod non, quia hoc resul- tur, esse voluntariam mediate, qua-
tat posito actu et dictamine recto, tenus voluntas voluntarie applicat
intellige fundamentaliter, quse est ejus causas, nempe apprehensionem
vera dependentia realis actus volun- mali existentis, et ejus nolitionem,
tatis ad dictamen intellectus, sed quibus positis, necessario sequitur
quatenus elicitur libere, seu cum po- tristitia, quse tamen simpliciter est
testate, non non est in eo
eliciendi, libera ; ita Scotus ibi num. 12. vide
relatio realis, sed tantum rationis ad eum 3. d. 15. § Ulterius de tristitia,

idem dictamen. Primo, quia esse mo- num. 12. et ibi Scholiurn, ubi expli-

rale ut sic, non est aliquid reale. catur quomodo tristitia est passio ;

Secundo, puta omissio secundum Sco- et hac ratione dici potest involun-
tum esse potest bona, quee tamen taria, quia immediate non est libera,
realis esse nequit. Tertio, quia esse nec actus elicitusj voluntatis.

Iiberum in actu non est aliquid reale

ei superadditum, quia sine mutatione
reali potest |actus necessarius fieri conciliatio v.
liber, et e contra. Quarto, Scotus hic
art. 1. tenet probabiliter bonum esse Art. 3. § Respondeo, malitia,num. 18. Peccatu
et gra
tantum negationem imperfectionis. ait peccatum esse privationem recti- tantum
meritoi
Quinto, Scotus 2. d. 16. num. 14. ait tudinis actualis, non vero justitiae opponi
tur.
verum non distingui re ab ente ; et habitualis idem ait 2. d. 37. qusest.
;

idem ait quodl. 13. art. 2. § Circa se- 1. § Concedo igitur,nwn. 6. Sed ibidem
cundum, ergo idem de bono boni- ; § Argumenta, et 4. d. 14. quxst. 1.

tas ergo est respectus extrinsecus et num. 4. fatetur per peccatum auferri
rationis formaliter, habens tamen, gratiam ; ergo est ejus privatio. Res-
vel supponens respectum realem ac- pondetur, ita est. sed ex demerito,
tus ad dictamen. Vel dic brevius, non ex natura rei, alioquin non
 LOCORIWI QUODLIBETALIUM. 393

posset tolli gratia nisi per peccatum,

nee e oontra, sieut non potest tolli

visus nisi per csecitatem, nec e con- CONCILIATIO VII.

tra. lta Scotus ibi, et i. (/. 10. q. 2.

§ Respondeo, et d. 14. quaest. 1. art. .1/7. :>. § SidicaSj num. 15. ait quod oo.
2. et 3. et d. 23. ad tertium, de quo actus non manol aliquamdiu, sed rap- Actus re-
in materia de peccatis et gratia. tim transit, hoc est, ut videtur, in Jnmufa-
non mutatur de bono no^ma-
instanti, et sic
in malum. Sed 1. d. 17. q. 3. Jum
§ Quan-
-

CONCILIATIO VI. tum ad istum, ait quod bonitas est

conditio accidentalis actus ; ergo ab
,bo- Art. 1. num. 8.
$ Nota quod ultra, eo separari potest. et 2. d. 2. g. 4.

i™°." ait quod bonitas ex objecto est prima § Si autem, ait operationem nostram
t* bonitns moralis, et idem ait 2. d. 7. mensurari, quod est coexistere posse
§ Ad solutionem, num. 11. sed 2. 6/. 40. in instanti, vel tempori nostro ; ergo
§ De secundo, ait primam bonitatem non transit raptim vel_j instantanee.
sumi a convenientia actus ad effi- Respondetur, hic tantum dubitative
ciens, et secundam ex objecto. Res- loquitur, non manet, inquit, aut si
pondetur, tantum ibi vult primam manet, communiter non muiatur de
conditionem ad bonitatem, sumi ab bono in malum ; sunt enim qui di-
illa convenientia ad efficiens, a quo cunt necessario manere ultra in-
(inquit) actus dicitur moralis, quia stans, et qui tenent passim mutari
libere eticitus, el hoc est commune bono de bono in malum. Doctor vero nihil
et malo. Loquitur ergo, non de boni- resolvens de primo ad secundum do-
tate prima in se, de aliquo praerequi- cet, esto maneat, regulariter non mu-
sito ad bonum et malum. Nec obstat tari de bono in malum, vel e contra.
quod ibi dicat secundam conditionem Ratio est, quia actu bono semper volo
sumi ab objeclo, quia loquitur de bonum, et nihil mali, et eo ipso quo
secunda conditione communi ad bo- tendatur in malum, videtur esse alius
num et malum Secunda conditio, :
actus, nec potest actus fieri malus,
inquit, est ex objecto, quod si conve- nisi directe vel indirecte tendat in
?iiens est, aclus est bonus. Si enim malum.
loqueretur de bonitate proprie sump-
ta ex objecto, non adderet, si est

conveniens ,
quia esset nugatio ; vult CONCILIATIO III.

ergo numerando libertatem, ut pri-

mam conditionem, secundam desumi Art. 1. § Contra, circumstantise, n. 7. Maiitia,

ex objecto, et hoc est dicere, suppo- ait malitiam dividi in privativam et ^araiia"
C0Qlraria
sita hac conditione generali, ad bo- contrariam ; idem habet 2. d. 7. § Quse-
-

num et malum, primam conditionem libet istarum, n. 12. Sed malum uni-
bonitatis sumi ab objecto. versaliter ponit in privatione 2. d. 37.
q. 1. § Istse quxstiones, et hic art.3.
Respondetur, intelligit per malitiam
contrariam, appositionem malae cir-
 394 CONCILIATIONES
cumstantiae, ut quando das eleemosy- negari verum et falsum esse in in- Verurei

nam ob malum finem, et privativam tellectu, bonum et malum in rebus, inteiiu

carentiam circumstantiee debitse, ut et id ille asserit cum Philosopho 6. nXit
reU
quando das eleemosynam, non prop- Mct. text. 8. in expositione illius tex-
ter Deum, nec propter malum finem, tus. Respondetur, verum universim
quia ergo per actum positivum diri- sumptum non est in intellectu tan-
gitur opus in malum finem, vocat tum sed veritas cognitionis tantum
;

malitiam in tali directione fundatam, in eo est, maxime compositionis et

contrariam, quia ejus fundamentum divisionis ; et sic Scotus explicat Phi-
est positivum, sed pro formali omnem losophum, loco objecto. Dicitur autem
malitiam ponit in privatione. Modum bonum et malum esse in rebus, verum
hunc loquendi sumit ex Boetio in et falsum in intellectu, quia cum in-
Praedicamentis c. de Qualitate, Vas- tellectus intelligit, non appetit esse
quez 1. 2. d. 95. c. 9. frustra ex hoc reale rei intellectse intelligenti, sed
locomale intellecto conatur trahere contentus est ejus similitudine vel
Doctorem in suam sententiam, quod meintentionali. At voluntas amando,
peccatum consistit in positivo. appetit rem amatam, secundum esse

reale uniri amanti, v. g. qui appetit

vinum, non satiatur ejus specie, sed
conciliatio ix. secundum esse reale cupit illud ha-
bere non est ergo sensus quod bonum
;

61# Art. 3. § Adaliud dicdquod justilia, et malum sint in rebus subjective, ita

Anhabitus^- 15. ait quod habitus seu justitia quod non sint in anima vel actu, sed
V
quiratur" habitualis non requiritur ad actus eatenus sunt in rebus, quatenus hae
C
bono8 mo-
bonos m orales, idem ait 3. d. 33. § movent appetitum, non prout sunt in
raies.
Ad qusest. num. 12. etA. d. 14. q. 2. anima.
art. 2. num. 13. et 1. d, 17. q. 3. Ad

argumenta pro quinta opinione,n. 12.

Sed 2. d. 41. num. 2. ex Aristotele 2.
Ethic. 1. ait quod habitus justitiee gi- EX QUODLIBETO XIX.
gnitur ex actibus justis, non tamen
juste factis, hoc est, sine virtute fac-
tis ; ergo non sunt actus boni sine conciliatio i.

habitu, alioquin juste fierent. Res-

pondetur, non fiuntjuste, justitia de- Art. 1. § Restat igitur 3. num. 2. ait g

sumpta ex habitu virtutis, id est, fir- quod unio natura? ad Verbum est rela- Unio .

miter et faciliter, sed bene justitia tio realis, non aequiparantise ; idem J^JjJ
accepta a recto, quod sufficit absolute num. 3. relatio
ait 3. d. 1. q. 1. autem JJf *
ad justitiam moralem. sequiparantiae secundum ipsum ibi ha-
bet habitudinem ejusdem rationis in
utroque extremo. Sed ad 4. d. 11. q. 2.
conciliatio x. primum, ait quod unio denominat
utrumque extremum eodem modo,
Art. 3. § Si dicas, n. 15. ait posse quia Verbum est unitum naturee, et e
 LOCORUM QUODLIBETALllM. 395

conlra.nt 3. d.l .q. 2. § Sed tantum, n. 3. voce praedicari, quod hoc includitur
et § Ex /tis hanc esse ve-
putet, dooet in subjecto, illud non, ut habet Scotus
ram et ejus conversam, /wmo factus 1. d. 8.q. 5. n. 14. et 3. d. 7. num. 5.

est Deus, et hoc ratione unionis. Res-

pondetur, quoad aliqua unio
licet

denominet utrumque extremum eo- CONCILIATIO IV.

dem nomine, tamen non est relatio

ivquiparantiae, quia non denominat Art. 2. § Nec tamen intelligo, num. (j3 #

eodem modo ; est enim realis in na- 14. et art. 3. § Potest igitur dici,n. 18. Persona
.... .. coostitui-
tura, et in Verbo rationis tantum. tenetpersonam constitui per negatio- turper ne-
ga lune9 '
nem, et idem habet 3. d. 1. q. 1. a. 3.

et 1. d. 23. n. 5. et alias passim. Sed

CONCILIATIO II. 1. d. 26 § Alia est opinio communis, n.
4. docet personasdivinas constitui per
fectio Art. 2. § Et istarum, n. 6. ait perfec- relationes, et defendit ibidem § Tertia

istiUa tionem universi consistere in ordine, opinio,n. 23. constitui perabsoluta in-
ine '
ex 12. Met. iext. 52. Sed 2. d. 3. q. 7. coramunicabilia. Respondetur hic lo-
ad 6. etS. d. 22. ait ex Met. text. 11. quitur de persona creata. Dices, quare
in individuis non esseordinem prioris increata non sic constituiturper nega-
et posterioris. Respondetur non esse in tiones?Respondetur, contra fidera. se-
eis prius vel posterius essentialiter, queretur non esse tres personas realiter
sed bene individualiter, vel acciden- distinctas,neque ullam productionem
taliter. ad intra, quia solum esset essentia. Di-
ces secundo, Scotus 3. d. 1. q. i.art. 3.

inclinat, quod persona creata sit ali-

CONCILIATIO III. quid positivum, et favet 1. d. 5. q. 2. %

Tertia difficaltas,n. 16. ubi ait suppo-

i est
Art. 2. % Et cum additur,num. 11. ait situm subsistere performam. Respon-
oivo-
ao es-
quod ens aequivoce convenit entitati detur, non reputat illam partem im-
la el quidditativse et hypostaticee. Sed 1. d. probabilem.
malia.
26. ad 2. pro sententia communi, et 2.

via,num. 48. et d. 23. in fine, ait con-

ceptum communem abstrahi posse a CONCILIATIO v.
constitutivis personarum, qui sit eis

univocus. Respondetur, non admittit Art. 3. § Potest dici quod non est, n. Nooestne-

abstrahi posse ab eis conceptum uni- 22. ait quod quodlibet ponendum est ailquicSe
8 bl
vocum positivum, sed quasi negati- possibile esse, cujus non patet raiio 9 f°n on |:
vum,ens tamen ad constitutiva perso-
narum, est univocum prsedicatum, et
impossibilitatis, sed 1. d. 2. q. 1. ad
secundum pro q.6. n. 10. docet filium
^X le -

dicitur de eisdem nominative, vel non esse possibile, quo tamen nulla
in

identice, sicut dicitur de ultimis diffe— patet ratio impossibilitatis. Responde-

rentiis et suis passionibus, de quo tur, nonest possibile, id est, terminus

Scotus 1. d. 3. q. 3. § Ad quxst. n. 6. putentiae activee, quo sensu possibile
differt univocum prsedicatum, ab uni- est objectum omnipotentiae, ex Scoto
 396 CONCILIATIONES

1. d. 2. q. 3. § De septimo, n. 6. et d. 1. q.2. ad 3. Sed locis jam citatis, ad s i[

et adl
quodl. 7. Sed potest dici possibile, ut ponit inclinationem naturalem ad om- nun u;

posi K
hoc dicit terminum potentiae produc- nem formam supernaturalem, cujus
tivse,non causativee, et sic non differt subjectum est capax ; ergo contradic-
a necessario non enim hic sumitur
; tio. Pra?terea sequitur, quod est vio-
possibile, ut opponitur necessario 1. lenter in Verbo, quia inclinatio natu-
Poste?\ text. 16. ralis est ipsa res inclinata, ut ipse
docet 2. d. 6. q. 2. et 4. a. 49. q. 10.

Respondetur primo, stat aliquid habe-

conciliatio v. re inclinationem naturalem ad plura
incompossibilia, et tunc sub nullo eo-

Nonestap- Art. 3. § Ad propositum loquendo,n. rum est violenter ; colligitur ex Scoto

P formarn supernatura- d. l.q. 1 ad. ult. ubi ait tot esse appe-
^ uod
19 ait ati 1
ad forma°9 -

8U alu * titus materiee, quot sunt formse. Se-

PJj° lem non est aptitudo, seu inclinatio

naturalis. Sed q. 1. prol. § Ad qusest. n. cundo quod inclinatur naturali-

dico,

2i.ait intellectum nostrum naturali- ter appetitu magis proprio ad suum

ter inclinari ad notitiam supernatura- suppositum, sed cum hoc stat, quod
lem, etadl. pro opin. quod potentiae etiam naturaliter inclinetur, et si non
passivee naturali non necessario cor- ita proprie ad suppositum divinum, a

respondet activa naturalis, et 4. d. quo perficitur et dignificatur ad alias ;

49. q. 10. § Respondeo, ait quod volun- autem formas supernaturales magis
tas appetitu naturali necessario et proprie inclinamur quam ad unionem
summe appetit beatitudinem in parti- hypostaticam, quatenus naturalem
culari. Respondetur, hic tantum dicit existendi modum non excludunt, ut
quod non est aptitudo proprie ad for- facit haec unio.

mas supernaturales, non negat ergo

ad eas aptitudinem, sed tantum illam
propriam, et stricte sumptam, quse CONCILIATIO VIII.

est ad perfectiones ejusdem ordinis,

naturee debitas. Alii exponunt, quod Art. 1. princip. Verbi personalitas p ersor
' r tas di\
negat tantum aptitudinem activam. est independens ; idem ait 3. d. 1. q. 1. est iD
pendeil
Sed non placet, tunc quia secundum ergo est perfecta. Sed 1 d. 1. q. 2. ad perfeJ

ipsum 2. d. 18. naturalitas sumitur primum et secundum, et quodl. 5. ait

penes principium passivum, tum relationes originis nullam dicere per-
etiam quia ad actus supernaturales fectionem. Respondetur, ita est forma-
habemus incompletam activitatem. liter, sed identice et negative suntper-
Vide quee dixi de hoc disp. 4. sect. 1. fectse, quia sunt ipsa essentia, et nul-

de anima. lius imperfectionis capaces, similiter

sunt independentes.
CONCILIATIO VII.

64. Ibidem quod natura assumpta

ait, C0NC1LIATI0 IX.

Natura in- habet inclinationem naturalem ad

naturaiiter suum suppositum, et idem admittit 3. Art.3.§Ad proposilum, n. 19. ait 6o
 LOCORUM (jUODLIBKTALIUM. 307

tioac- quod negatio aetualis dependentiae

jotup complet rationem personae, sed 3. d.
loam *• V- *• ar'- ^. id tribuit negationi ap- CONCILIATIO II.

titudinalis dependentiae. Respondetur,

tantum vult utramque requiri, et Art. 2. § TertiQ applicatio, num. 16. 66.
unam ab alia compleri. ait temporalia posse recipi pro cele- Laber et

bratione missa), et prrcdicatione, sed spirUuai!-

4 d. 25. $ Tertia pcena, tenet esse si- dTpo^unt

conciliatio x. moniam dare temporale pro spirituali,
vel e contra, et idem ait liic art. 3.

itio Ibidem ait negationem non conve- ad 3. ne-

princip. et ideo 4. d. 5. q. 2.

5"t nire alicui, nisi per aliquid positivum, gat Baptismum accipiendum esse ab
a
'^ quod sit ratio illius negationis, idem eo, qui non vult illud daresine pretio.
p s
ri
-
ait 3. d. i.q.l.etl. d. 28. q. 2. n. 12. Respondetur, et hic et locis in contra-
et d. 2. q. 7. n. 38. et 2. d. 3. q. 2. Sed rium adductis, tantum vult eum, qui
1. d. 30. § Iiespcmdeo quod tripliciter ,n. se exercet in spiritualibus in utilitatem

13. ait, quod negatio inest, non per aliorum posse ab eis reciperedebitam
aliquod positivum. sed per solam ab- sustentationem, idque ex justitia, sine
sentiam causa?, quomodo negatio al- ulla venditione, vel commensuratione
bedinis inest superficiei. Responde- pretii ad laborem intrinsece requisi-
tur, id verum est de negatione, quae tum ad opera spiritualia, quiatalisla-
non est repugnantia, sed haec semper bor ab ipsis non distinguitur. Sed sti-

requirit positivum. Videeum hic, et 2. pendium sustentationis consideratur

d. 3. q. 2. in ordine ad personam, quatenus sus-
tentatione indiget, quam non potest
acquirere, dum aliis in spiritualibus
servit, et ideo ex justitia debetur sal-
EX QUODLIBETO XX. tem ratione conditionis necessariee ad
talem obligationem. Labor autem ex-
traordinarius vel accidentarius ad
conciliatio i. opera spiritualia, v. g. si ad susci-
piendum confessionem alicujus, vel ad
non Art. l.princip. ait, quod oratio non celebrandum una vel altera leuca
est
xis prodest nisi existentia in gratia, et conficienda esset, recte vendi potest
iu
ia. quodl. 17. quod oratio non placet, sed laboris excessus. Ita communis, D.
2. d. 28. et 4 d. 14. q.2.%Ad hujusin- Thomas4. d. 25. q. 3. a. 2. q. 2, et
tcllectum, n. 14. ait quod opera pecca- quocll. 8. art. 11. Soto. 9. de Just. quasst.
torisfaciunt ad salutem. Respondetur, 6. art. 1. Durand. 4. d. 25. qusest. 3. n.

opera peccatoris per gratiam, non 10. Paludanus 5. q. Sylvest.ye/^. Simo-

gratum facientem, adjuti, dispositive nia q. 5. Gab. lec. 28. in can. Suar.
faciunt ad salutem. Sed sine gratia totn. i.derelig. I.A. de Simon. c. 21.
gratum faciente nulla sunt merito- Dices, Scotus ult. toco cil. ait posse
ria. emi actum baptizationis, si sacerdos
nolit aliter baptizare, modo non in-
 398 CONCILIATIONES

tendas emere, inquantum est sacra- quia ab eo dictum, quin posset esse
mentale, sed laborem sacerdotis, sicut falsum. Vide Scotum 3. d. 38. § Aliter
conducuntur sacerdotes, inquit, ad ce- dicitur, n.6. et ibi Scholium nostrum.
lcbrandum ; ergo vult laborem intrin-
sece et necessario requisitum in spi-
rituali opere emi posse. Responde- CONCILIATIO IV.
tur, non loquitur de venditione labo-
ris proprie dicta, sed de sustenta- ^ Contra.paler.n. 18. ait
Art. 2.§ quod*
Appiic
valorii
tione jure debita, quia subjungit, applicatio sacrificii pro aliquo, debet crifidH
n i',. • r* i
te fit '

oporlet unumquemque de suo labore ta- tien cum conditione, si Deo placet. condit,
s
liler qualiter victitare. Sed 4. d. 30. q. 2. art. 2. ait quod vo- c£
:

tum non debet fieri cum conditione,

si Deo placuerit vel nisi Deus atiter dis-
CONCILIATIO III. posuerit, quia nemo debet offerre ali-
quid Deo, velit, nolit. Respondetur,
67. Art. 2. § Cui autem, n. 18. preecep- ita est de voto, quia supponitur esse
HoDorare tum de honorandis parentibus esse de gratum Deo, quia de majori bono, et
praecep-' Jure natura?, sed 3. d. 37. § Ad quasst. ad ipsum immediate dirigitur; at va-
tuoMaatu-
n 5 #a jt prseceptasecundse tabulae non lor sacrificii applicatur saepe alicui de
esse de Jure naturae. Respondetur ex quo dubitari potest, an ipsi,an potius
ipso ibi, prseceptum Juris natura3 aliis debeatur, et ideo utiliter illa con-
stricte loquendo, esse principium pra- ditio ponitur ; et addendum esset (quod
cticum ex terminis notum, vel con- hic etiam habet Doctor) si non possum
clusionemnecessario ex eo deductam ; vet debeo applicare isti, applico illi, vel
largo modo tamen de Jure naturee di- illis pro quibus scis me teneri, vel debe-
cuntur quae sunt consona Juri natu- re offerre,et in illo gradu quo obligor.
ree, sic divisio rerum supposito lapsu,
consonaest huic principio, pacifice est

vivendum. Ita Scotus 4. d. 17. q. 1. et CONCILIATIO v.

d. 26. q. \. autem secun-
in prseceptis
dae tabula? plerumque non est stricte Art. § 2, Si autem teneatur, n. 26. ait 68
Juris naturae obligatio, quia affirma- quod obligatus dicere missam pro ali- Obiijnl
c - leb,a
•*
tiva non continent bonitatem eviden- *• p
quo, non satistacit, • *
•
si simul pro lpso et
i •
pro u|
ter necessariam ad ultimum finem ; alio eam dicat. Sed hic art. 2. § Sed facit'-»
b u
nec negativa malitiam ab eodem ne- contra, pater, ait quod sacerdos potest p" r i!i?
u

cessario avertentem, et ideo potest applicare missam simul pro parenti-

Deus in his dispensare. Vide Scholium bus, benefactoribus, Principibus, etc.
quod ibi posui. Dixi plerumque, quia Respondetur, verum est quando libere
mendacium forte est contra praecep- celebrat, et sine obligatione celebran-
tum secundse tabuloe, et tamen dis- di determinate, pro aliquo vel aliqui-
pensari nequit per Deum, quia id es- bus, et sic se explicat Doctor, loco in
set contra intrinsecam ejus perfectio- contrarium adducto.
nem ;
perderet enim dignitatem infal-
libilis testis, et nihil esset ita certum,
 LOCORUM QUODLIBETALIUM. 399

non vero aliquid distinctum a volun-

tate, et sic passim sumit Aristoteles
intellectum, ut Scotus ostendit 1. d. 2.

EX QUODLIBETO XXI. q. 1. § Respondeo quod, n. 33. e/ 2. d. 25.

n. 23. § Dices Philosopkus, et 4. d. 49.

q. 4. Videipsum9. Met.q. iA.proeodem

CONCILIATIO I.
(inquit Scotus) dicto § Dices Philoso-
phus) sumit Aristoteles maxime in libris
for- Art. 1. § Causa auiem, n. 9. ait quod Ethic. iniellectum, artem, propositum
•a- bona fortuna est sine ratione natura, etectionem, appetitum, quia singula
ltu *
quam detinitionem habet Aristoteles signiticant agens a proposito, ut dis-
libello de bona fortuna. Sed ibidcm § tinguitur contra agens naturale.
Qualis aulem causa y n.3.cum Aristotele
2. Phys. text. 52. ait causam ejus esse
voluntatem ; ergo non natura. Ilespon- CONCILIATIO III.

detur ab Aristoteledicitur impetus na-

quo aliqui nescientes impellun- Art. 1. Aliaest divisio, n. 5. ait quod C ui «emei
turae, * bene for>
tur ad bonum, quidquid ipse per hoc nullus est bene fortunatus, quia semel tuito acci-
. .
dit,nonest
senserit, Theologi illam impulsionem sibi bene accidit fortuite, quia una beue for-

Deo tribuunt, cui nullus effectus est i-i

hirundo non ffacit
-i
ver, nec una dies
j- tuDatus.

fortuiius; dicitur autem natura, quia hominemfelicem, 1. Ethic. 9. sed2. d.

sine rationis discursu vel praevisione 5. q. 1. ad.2. n. 41.aitquod unum me-

evenit, est enim effectus voluntatis ritum intensum valet centum millia
non intentus, quia non praevisus, ut remissa ; ergo unum magnum bonum
quando fodiens terram, ut plantet, in- fortuito eveniens valet multa parva
venit thesaurum, et sic reducitur ad sic evenientia. Respondetur, licet ta-

agens a proposito, ut habet Aristote- lis possit dici quodam sensu sequiva-
el
. les, 11. Mteaph. text. 7. sicut casus ad lenter bene fortunatus, proprie tamen
d f

t-
ngens naturale, ut quando tripoda ca- talis non est, nisi ei ut in plurimum
dendo stetit. 2. Phys. text. 6. Vide Sco- bene fortuito succedat, quia licet se-

tum 11. Met text. 7. et 12. text. 12. mel ei bene eveniat, potest cum hoc
stare, quodsemel aut bismale eveniat,
et si de facto non male eveniat, hoc
CONCILIATIO II. per accidens est, et non quia semel ei
bene fortuito evenit. Vel dic in sensu
.1/7.§ Qualis autem,n. 3. ait quod
1. Aristotelis talem non censeri bene
na fortuna est ipsa voluntas, ut ei aliquid fortunatum, in re parum refert loqua-
non evenitproDterintentum. Sedl2.J/^. 12. ris sic velsic, sed verius est talem non
tait quod fortuna est intellectus agens essesimpliciter bene fortunatum, quia
prcTter intentionem, et casus natura potest sa>pius malum fortuito ei eve-
agens praeter intentionem,quod etiam nire.

docet Arist 2. Phys. text. 52. Respon-

detur, per intellectum intelligit a pro-
posito,ut distinguitur contra naturam,
 400 COXCILIATIONES

ficientem, nempe voluntatem crea-

tam. Si teneatur dari peccatum omis-
CONCILIATIO IV. sionis puree, ut videtur tenere Scotus
4. d. 49. q. 10. nullam omnino habet
70. Paulo ante finem, ait quod ratio causam efficientem, quia materiale
ADimaeim- na turalis attingit mortalitatem ani- non habet, sed consistit praecise in
mortalitas ...
Doa de-
monstra-
m a3, sed 4. d. 43. q. 2.
...
§ Potest dia, defectu.
. , ,

tur. n. 6. tenetlmmortahtatem anima3 non

demonstrari. Respondetur, hic tantum
ait ratione naturali attingi, quod ani- CONCILIATIO VI.

ma est immediate a Deo, quia est im-

mortalis, nec indesequitur naturaliter In fine ait, in Deo esse duas provi- Deus I

demonstrari esse immortalem sed ;

dentias, unam universalem, qua regit prov/»
sufficitquod suadetur multis rationibus omnia, alteram specialem, qua provi- bomi
naturaliter, de quo ipse videri potest det cuilibet homini, secundum merita

loco citato. Vide circa hoc quffi dixi aliqua, propria, vel aliena. Sed quodl.
disp. 1. de anima, sect. 13. ubi sect. 12. 15. a. 2. § Ad primum istorum, ait

de mente Aristotelis; creari autem a Deum non scire res in ipsis, sed in sua
Deo, quia immortalis est, probatur essentia ; ergonon potesteis providere

secundum viam Aristotelis quia omne in particulari. Respondetur supra

aeternum est necesse 1. de Ccelo text. quodl. 15. concil. quinta.

138. et 9. Met. text. 19. et omne tale

immediate est a Deo, quia quod facit

mediate est novum, 2. Phys. text. 74. CONCILIATIO VII.

et 6. de substantia orbisc. 2. el 8. Phys.

text. 8. 15. %Dicendum quod si, n. 13. ait secun-
dum Aristotelem Deum esse causam An
causH
immediatam boni effectus fortuiti, sed uae f.a-
ure s x-
CONCILIATIO V. § Sed quomodo hoc, n. 14.ait Aristoteles cun a
tenere nihil de AiL
8. Phys. text. 8. et 15.

Omne no- Art. 1. § Tertia conclusio, n. 4. ait ex novo fieri immediate a Deo, quia foret
VU ab
c a u'sam ef- Platone nihil esse ortum, cujus non in hoc mutabilis. Respondetur, ipse
ficientem.
pra3cess j t legitima causa, et idem ait Scotus conciliat eum sibi, quia non
Augustinus 3. Civ. 9. Cicero (inquit) tenuit, nihil novum fieri ab agente
concedit nihil fieri, si causa efficiens primo immediate, nisi concurrentibus
nonprsecedat, sed 2, d. 37. q. 2. § Prop- his duobus. Primum, quod effectus

ter igitur, n. 9. docet peccatum non sit alterius rationis, quia ipse posuit
habere causam efficientem. Respon- Intelligentiam causare partes motus,

detur, peccatum pro materiali est ef- qui sunt ejusdem rationis. Secundum,
fectus positivus, et sic habet causam quod nulla esset diversitas in causis

efficientem ;
pro formali est privatio mediis activis vel passivis, quiaposuit
rectitudinis debita? in esse, ut habet ipse animam intellectivam immediate

Scotus 2. d. 37. q. 2. § Concedo, n. 6. fieri a Deo, sed concurrente disposi-

et sic non habet efficientem, sed de- tione varia causa" passivae: juxta hos,
 LOCORUM QUODLIBETALIl M 401

si alterum honim deficeret, possef dil Scotus, omnia q nro fiunt a natura,
Deus in via Aristotelis aliquid imme- fortuna vel easu, i.i Dei providentinm
diate agere de novo. et sic esse eausa reducendn esse, cui niiiil fortuito vel
buni effectus fortuiti, sicnt cst causa cnsu evenit, de quo Augustinus2. Ci-
animic, licet omnia agat necessnrio, rit. 9.

quia uuum impellit, in quo est aliqua

bona dispositio ad aliquid faciendum,
ex quo ei evenit bonum,et alium non, COXCILIATIO VIII.

quia caret tali. Scd conlra, quia vo-

luntas unius eodcm modo planc dis- Art. 1. § F.st ergo bona, n. 8. ait ex 72.
posita cum voluntate alterius posset Aristotele illum impetum esse in ani- Impetns
fortuna-
a Deo ad bonam fortuuam dirigi. Res- ma, sed § Respowleo si Arislof. n. 10. nim nn in
animn, vcl
pondetur. ila est verc, sed non ad ait esse in corporc, quia est dispositio in corpnre
secundimi
leles mentem Aristotelis. Diccs ipsc
r 7. Mor. sequens determinatam complexionem. Arist.
inii.i
nl ad Eudemium 18. et refert D. Thomam, Respondelur, non vult inli03sive csse
if.rt. 2. q. 9. n. 4. tenet primum mo- in auima sccundum Aristo-
nobiliori
tum voluntatis esse ab extrinseeo; er- tclem, quia secundnm eum, cui plus
go immediate a Deo, et sine causa est intellectus, minus est fortunaa est ;

meJia divcrsa. llespondctur, poncret ergoaliqua dispositio sequens determi-

ille suum impetum, vix nobis intelli- natam complcxionem corporis, non
gibilem. Sednon est quod eum sal. mcliorem (ut opinor secundum Aris-
vare conemur a contradictione, cum totelem),quia sic melius intelligens es-
de fortuna crrasse constet, ait enim, 2. set fortunatior, quod est contra ipsum.
Mag. mor. 8. bonam fortunam non anima, ponitur a
Si est ergo aliquid in

esseaDeo, quia est justus, et iniquis- Deo necessario, consequenter ad com-

simi homines quandoque sunt bene plexionem secundum Aristotelem, et
fortunati, et loco jam citato duas esse convenit animaa non secundum enti-
fortunas; unam quse fit impetu numi- tatem, sed quia agitur a nobiliori im-
nis, quam vocat divinam ; alteram si- pellente. Jam dixi non esse curandum
nc illo impetu, cujus causa est natura ;
quid senserit Aristoleles in hoc, quia
et hac potest quis esse bene fortuna- errasse constat. Vide mulla de impulsu
tus, non a numine, sed a constella- in supplemento nostro de a/iima, disp.

tione. Veritas fidei est, ut hic conclu- 4. sect. utt.

Tom. XXVI. 26
 GUIDI BARTOLUGGII
ASSISIATIS
O F*. D I N" I S MINORUM CONVEZSTTU-A.LItJiM

OPUSCULUM DE 243 CONTRADICTIONIBDS,

QILE IX SCOTI OPERIBUS APPARERE VIDENTUR, QUARUM SINGULIS

SUAS ADHIBET SOLUTIONES.

actum quem recipit, et sic nulla est

supernaturalitas. Secundo modo ad

I. agens a quo recipit, et tunc omnis
cognitio, quae non potest causari ab
Scotus in prima qusestione prologi, agente et phantasmate, est sibi super-
respondendo ad qusesilum, dicit in- naturalis.
tellectum esse passivum naturuliter Vol dicas, quod ad formam super-
ad quamlibet cognitionem, etiam Uei, naluralem non est aptitudo naturalis
etquod in hoc non est aliquod mira- activa, est tamen aptitudo naturalis
culum, nec aliqua supernaturalilas. passiva sic autem quod est talis pas-
;

Hujus oppositum habet in 19. qucest- siva, vel sic, quod non est aptitudo
quodl.quod ad formam supernatura- naturalis, sed bene polentia natura-
lem non est habitudo naturalis. lis ; enim potentia et aptitudo.
dilTert

dicendum
Solutio, est, quod ista Vel dicas, quod licet ad formam
forma comparata ad passivum non supernaturalem non sit aplitudo na-
est supernaturalis ; comparata, vero turalis, est tamen ad eam potentia

od agens a quo recipit, tunc forma obedientialis.

sive cognitio dicitur esse supernatu-
ralis. II.

Uicas iterum, intellectum passivum

ad duo posse comparari : Primo ad Scotus in prima quiesliunc prologi
404 CONTRADICTIONES

dioit, quod intellectus possibilis non Dicas, quod intellectus agens causat

est nptus natus moveri ab intellectu intellectionem mediate, parlialiter la-

agenle ct a phantasmatibus hujus ;

men. in quantum partialiter causat
opposilum habet in 3. d. q. 1. speciem intelJigibilem.
Solutio, dicas quod quod hic id

habet Doctor, habet veritatem de mo-

tione mediata, et non de immediata; V.
nihil enim aliud volebat Doctor in
prima q. prologi, nisi quod pro statu Scotus in 1. q. prologi, dicit quod
isto oportet habere recursum ad phan- ens non continet virtualiter suam
tasmata, et ideo dicendum est quod passionem ; hujus oppositum habet
phantasmata movent intelleeturn pos- in cadem qusestione paulo inferius,

sibilcm causando in eo partialiter et inquit quod eam continet virtuali-

tantum speciem intelligibilem. ter.

Solutio, dicas, quod si ens aliquam

passionem virtualiter contineat, non
III. est dicendum ens virtualiter contine-
re passionem suorum inferiorum, sed
Scotus in 1. q. prologi respondendo concedit Scotus ens virtualiter con-
acl quxstionem dicit, quod essentia tinere tantum passionem suam, et

divina est motiva nostri intellectus; non aliam et cum dicitur, subjec-
;

hujus oppositum habet in 14 qusest. tum virtualiter continet suam passio-

quodlibelali ar.t. 2. ubi dicit quod nem, loquitur de subjecto, ut est
essentia diviua non potest esse ob- species specialissima, et non de quo-
jectum motivum intellectus creati. cumque alio subjecto.

Solutio, dicas quod Scotus in 14. q.

quodl. vultquod essentia non sit mo-
tivum objectum intellectus creati na- VI.
turale, itaquod naturaliter eum possit
movere, sicut naturaliter movet in- Scotus in 1. q. prologi, dicit quod
tellectum divinum, et hoc est verum ;
termini communissimi sunt nobis
i.n prima vero q. prologi vult quod primo noti ; hujus oppositum habet
possit movere libere et contingenter, in 1. d. 3. speciem
q. 1. ubi dicit
et debet intelligi non essentia pure, specialissimam esse primum notum.
sed essentia volens, seu essentia cum Solutio, duplex est cognitio, confusa
voluntate. et distincta. Termini communissimi
sunt utique nobis primo noti notitia
IV. distincta, species vero specialissirha
est nobis primo nota notitia confusa.

Scotus in \. q, prologi solvendo pri- Nola quod prima principia nobis di-

mum argumentum, attribuit activita- cunt.ur naturaliter nota, id cst, tef-

tem ct intellectionem intellectui agen- minis cognitis, non possumus illis

ti ; hujus oppositum communiter te- non assentire, et naturaliter inclina-

netur in via Scoti. mur ad eis assentiendum, et non
 SCOTl. 405

debet intelligi quod sint nobis nntu- Theologus satis judicabit an sit contra
raliter nota, id est, quod eorum co- lcgcm dietum, aut faetum, aut con-
gnilio sit nobis insita a natura. cupitum, et sic judicabit an sit pec-
catum, vel non, ut patet in definitio-
ne peccati.
VII.

Scotus dicit in 2. q. prologi, quod IX.

solus Deus potest hominem doeere ;

sed hujus oppositum habet in 2. d. Scotus dicit in 3. q. prologi, quod

11. ubi dicit, quod Angelus potest subjectum nullibi verius cognoscit,
verius hominem docere, quam faciat quam in illa scientia, in qua est sub-
homo. jectum ; hujus oppositum habet in 2.

Solutio, ita debet intelligi, quod An- dist. primi quccst. 2. et in qusest: col-

gelus non potest hominem docere laierali de subjeclo, in qua quwrit de

immediate, sicut facit Deus, quia An- subalternalione scientiae.
gclus non potest hominera docere cir- Solutio, dicns primo, quod hoc dic-
ca ea qua? sunt fidei, nisi prius ipse tum Scoti habet veritatem, compa-
Angelus ab eodem doceatur. rando scientiam particularem ad
aliam particularem, ut est in propo-
sito ; sed non habet veritatem, com-
VIII. parando scientiam particularem ad
scientiam communem, ad quam stat
Scolus tin 2. r/. prologi solvendo ter- resolulio omnium scientiarum parti-
lium argumenlvm principale %
dicit cularium.
quod multi sunt actus, de quibus
ignoramus an sint peccata mortalia,
vcl non hujus oppositum habet in 4.
; X.
d. 30. in corpore qusesiti.
Solnlio, dicas quod Scotus, in 2. Scotus in tertia q. Profogi, dicit
ij. prologi,\tn intendit, dato quod tales quod perfectissimus conceptus, quem
netus sunt dubii, ex hoc tamen non naturaliicr possumus habere de Deo,
est dubia via salutis, et sic sufficiebat est conceptus enlis infiniti ; hujus
in eadem qua?stione Scotum docere, opposilum habet in octava distinct.

quoraodo Theologia sit sufficienter primi quaest. 2.

tradila, eliam concesso quod illi ac- Solulio, dicas quod Scotus ibi (an-
tus sunt dubii. Non tamen intelligit tum comparat bonum ad alios con-
Scotus affirmare illus actus esse du- ceptus attributales, et non ad infini-
bios, sed tantum vult habere viam tatem, quaj non est attributum.
snlulis, non esse dubiam, et sic ista
doctrina est sufficienter tradita ; sed
utrnm sint isti actus dubii ? dicas XI.
quod non, ut habet Scotus in quarto,

quoniam de quocumque actu peritus Scotus in tertia, q. prolor/i, inquit

406 CONTRADICTIONES

quod illud primum notum neulrnm quod ad propositionem per se notnm

hnbet conditionem ; et ibidem paulo sulficit hnbere confuse nolitinm ter-

^?6>5/ clicit quod hnbet primnm condi- minorum ; hujus opposilum hnbet in
tionem. 2. dist. primi, ubi dicit quod requiri-
Solutio, dicns quod qunndo Scotus tur notitin distincta terminorum.
dicit in terlia, q. prologi, primum Solutio, dicns quod in scientiis spe-
notum neutmm hnbere conditionem, cinlibus et subnKernis sufficit confusa

loquitur de primo nolo, quod nullo nolitin terminorum ; sed hi scientia

pncto est demonslmbile; et dum dicit universali, ut est Metnphysicn, requi-

paulo inferh/s hnbere primam condi- rilur distincta notitia terminorum.

tionem, loquitur de eo quod est primo
notum in scienlia.
XV.

XII. Scotus in quarta, q. prologi, dicit

quod practicum et speculativum non
Scotus in secunda, q. prologi dicit sunt differentiae essenliales; et tamen
quod finis supernnlumlis non inclu- in fine illius qusestionis dicif opposi-

ditur in rntione hominis ; hujus op- tum, ubi sic dieit, quod sunt differen-

positum hnbet in prima qitaest. pro- iiae essentinles.

logi. Solutio, dicns quod dictum Doctoris

Solutio, dicns quod hic Doctor lo- debet exponi, id est, circumscriben-
quitur de cognitione nnturnli possibili tes nobis ultimns diflerentias essen-
in prsesenti slntu, et in tali cogni- liales, vel dicuntur essentinles, quia
tione qunntumcumque perfectn non sunt prsedicntn secundi modi, ne-
includitur finis supernnluralis. cessnrio sequentes essentinm ; Doctor
tnmen in fine hujus quaestionis lo-

quitur in respectivo sermone.

XIII.

Scotus in tertia, q. prologi, dicit XVI.

quod istn, Deus est trinus et unus, est
speculnlivn ; hujus opposilum hnbet Scotus in secundo, dist. prima, quses-
«71 4. q. prologi, ubi dicit quod est tione 6. et in 3. d. 13. el in 4. d. 49. q.

pmctica. 5. dicit quod infimum individuum

Solutio, dicasquod Doctor loquitur speciei nobilius, et perfectius est su-
in respeclivo sermone, compnrnt cnim premo individuo ignobilioris speciei
istnm : Deus est trinus, ad istam, Dcus hujus oppositum habet in 3. dist. 24.
creat. solvendo quintum principale.
Solutio, dicas veritatem dicta Scoti
habere in naturalibus et in moralibus.
XIV. Vel dicas regulam Scoti non esse
veram in suscipienlibus mngis et
Scotus circa finem q. teriisc, dicit minus. Vel dicas, quod in verbis
 SCOTI. 407

Scoti nulla est contradiotio, quoniam ad fundamentum. et non quantum

etsi lumen fidei absolute, et in sua ad suam formalitatem.
quidditate sit perfeclius lumine natu-
rali, non tamen potest causare actum
ita perfectum, sicut naturale, quia XVIII.
lumen scientiale naturale habet po-
tentiam, et objecta valde proporlio- Scotus in sccundo, scnt. d. 41. dicit

nata, sed non sic lumen fidei, et ideo quod actus moralis requirit rationem
dicendum est quod csetera non sunt rectam et habitum virtutis; hujus op-

paria, ex hoc provenit elTectus. positum habet in 1. d. 17. q. 2. ct in 2.

d.l. ct 42. ct in 3. d. 33. el in 4. d. 14.

q. 2. et dist. 18.

Solutio, dicas quod actus moralis

XVII. dicitur dupliciter: Primo ab habitu
et recto dictamine simul. Secundo,
Scotus in 17. dist. primi q. 2 dicit dicitur a solo dictamine, quoniam re-

habitum requiri propfer substanliam ctumdictamen est essenliale ipsi aclui

actus; hujus oppositum paulo ante morali, et habitus tantum est, ut ille

dixerat. actus intensius et faeilius eliciatur.

Solutio, dicas quod aliud est consi- Dicas ergo quod Scotus in primo d. 7.

derare in actu intentionem quae est et etiam in 14. secwidi, loquitur de

modus intrinsecus ; et aliud est consi- actu morali primo modo, sed non
derare conditionem actualem mora- secundo modo.
lem. Primum et secundum, scilicet

substantia actus et modus intrinsecus

non possunt fieri a diversis, cum se- XIX.
cundum ratione sui non sit factibile;
sed primum etsecundum, id est, sub- Scotusm4. q.prologi, dicit quod pe-
stanlia actus, et conditio moralis cunia* dum sunt in phanlasmate, tunc
bene possunt fieri a diversis. Contra voluntas potest elicere velle dare li-
Sc.olusind.il. primi sent.q. 2. in prin- beraliter hujus oppositum habet in
;

cipio primx co/?tmnx.dicil quodh&bilus 3. d. 1. q. 6.

non habet aliquam rationem principii Solulio, dicas quod Scotus loquitur
activi, nisi inquantum habet rationem secundum opinionem Ilenrici. Vel di-

principii activi, respectu substantiee cas quod Scotus loquitur communiter.

actus. Dicas, quod Scotus ibi modi- Vel dicas quod pro slatu isto pecuniae
cum ante dixit actum moralem pro non possunt esse prsesentes in intelle-
formali esse quamdam relationem, et ctu, nisi prius fuerint praesentes in
sic non potest habere sui acquiri, virtute phantastica. Vel dicas quod
sed solum ratione fundamenti, quo- per phantasma Doctor intellexerit

niam ad eam non est motus, et sic earum repraesentativum.

intendit Scotus, quod scilicet habitus
est tanlum principium quantum ad

substantiam actus, id est, quantum

408 COMTRADICTIONES

XX. XXII.

Scotus in 4. q. prologi dicit quod Scotus in pvimo disl. 1. q. 4. dicil

cnusa nullum essc cnpit a causato ; quod si actus fruitionis eliceretur cir-
hujus oppositum habet in quodlibeto ca unam personam,etnon circaaliam,
qitxst. 9. et in 2. Melaphysicseq. 6. quod ille actus non esset rectus ; hu-
Solutio, dicas quod causa a cnusato jus oppositum habet in eadem quses-
capit enlitntem, seudenominntionem tione.
respectivnm. Secundo dicas quod illud Solutio, dicas quod possumus frui
dictum : Causa nihil cajiit a causafo, una persona non fruendo alia actuali-
habet veritatem de causa extrinseca, ter, sed non habitualiter.

sed non de intrinseca. Tertio dicas

quod causa extrinseea capit a causato
tantum esse subsistentiaa, de quo lo- XXIII.
quitur Scotus in dictis locis, sed non
capit ab eo aliquid de esse essentiee, Scotus ini. q. prologiy et in 36. d. 6.
nec existentise. tenet non requiritur nolitinm
quod
practicam et praxim esse in eodem
subjecto hujus oppositum habet in 1.
;

XXI. d. 38.

Solutio, dicas quod Scotus protulit

Scotus, in 4. q. prologi in principio, illam propositionem secundum com-
vult dari mullos nctus indifferentes, munem viam, quai sic tenebat.
qui non sunt prnxes, nec speculativi;
hujus oppositum habetm eadem quses-
lione. XXIV.
Solutio, dicns quod dictum Scoti
intelligitur de actibus elicitis sccun- Scotus in 4. q. prologi, videtur po-
dum dictamen rationis, et notn quod nere animam sensitivam esse forma-
actus humnnus cnpitur tripliciler: liter in homine ; hujus oppositum lia-

Primo, ut distinguitur contra actum bet in 2. d. 15.

bestialem, et sic 1'ricare barbam, et quod Scotus loquitur
Solutio, dicas
similes actus, qui secundum Doclo- exemplariter, non autem ad menlem
rem sunt indifferentes, ut palet in d. propriam.
4. secundi, dicuntur actus liumani.
Alio modo cnpitur nctus humnnus p^o
actu, qui est in potestate nostra, elici- XXV.
tus secundum rectam rationem, et
tales sunt prnxes si sunt nlterius po- Scotus in 4. q. prolog. in solulione
tentiffi qunm inlellectus. Alio modo principalium argumentorum , innuit
cnpitur actus humanus pro specula- quod actus voluntalis est imperfcclior
tione non directiva in praxim. actu intellectus; hujus oppositum lia-
 SCOTl. 409

bet in -i. dist. 49. quxst. tcrtia, et seepo

in sua doctrina.
Solutio, dicas quod Scotus dum di- XXVIII.
cit actum inlclleetus nobiliorem esse
pctu voluntatis, respondet ex proposi- Scotus in primo, d. 1. q. 1. dicit

lionibus concessis a sic arguentibus quod accidil quod conjungatur in

et tenentibus parlem oppositam. eodem ratio primi efTectivi, et ratio
finis; bujus oppositum babet in 2. d.

2. q. 1.

XXVI. Solulio, dicas dupliciter: Primo,

quod Doctor bene concedit quod rntio
Scotus circa finem quaest. i. pro/ogi, primi effectivi concludit rationem ul-
respondcndo ad argumenla pro opinio- timi finis; sed quod primum efTccli-
ne, inquit quod practicum et specula- vum non dicitur quielare ultimale,
tivum sunt diiTerentia^ essentiales; inquantum primum elTeclivum, quia
bujus oppositum babet in eadem ut sic, tantum efficit, sed dicitur quie-
quxslione, in artie. secundo secundx tare inquanlum est objcctum perfectis-
qu&st. illius quartx q. principalis. simum, et ratio perfectissima termi-
quod Scotus loquitur
Solutio, dicas nandi actum potentiae nata? quietare
in respectivo sermone, et vult dicere in tali objecto. Secundo dicas, quod
quod respectu actuum et babituum hoc non accidit ex natura rei, quia
sunt differenliu? essentiales, id est, ex nntura rei de necessitatc conjun-
non ita aceidenlales sicut sunt respe- guntur in eodem ratio finis, et ratio
ctu intellectus, quoniam in intellectu primi effeclivi.
sunt accidentia communia et separa-
bilia.

XXIX.

XXVII. Scotus in lcrtio dist. prima, quaest.

quinta, inquit quod ubicumque cst

Scotus in quartaprologi, qusest circa .
rntio formnlis terminnndi, terminnt;
fuicni, ei in primo, dist. 17. q. secunda, bujus oppositum bnbet inprimo, dist.
el in 2. d. 7. vult circumstantiam ob- prima, q. sccunda, ubi dicitquod cren-
jecli esse primam circumstantinm tura potest frui una persona, non
octus mornlis ; sed bujus opposilum fruendo nliis. Si igitur essentia est
bnbet in 18. q. quodl. ubi vult cir- mtio terminnndi, ig-itur essentin est
cumstnnlinm (inisesse primam. ratio quoque fruendi, sive termi-
Solutio, quod circumstnnlia
dicns nnndi ; et cum fruitio et essenfia est
finis, ut distinguitur contra circum- in tribus, igitur non poterimus frui

stantinm objecti, est prima primilate essentia non fruendo personis.

perfectionis, sed circumslantin ob- Solutio, dicas quod non est simile,
jecli est primn primitate natura? seu quia essentia, ut estobjectum quo et
generationis. quod fruitionis, sibi accidit esse in
suppositis, ita quod, per possibile aut
410 CONTRADICTIONES
impossibile, non cssct in suppositis,
si tcntia; et objecli, sola diversa appro-
adhuo esset tale objectum sed ut sit ; ximatio facit differre speeie, et ila cst

ratio formalis terminandi illam unio- tenendum in via Scoti, quod differant
nem, non sibi accidit esse in suppo- specie.
sitis, imo necessario ut sic, esset in Sed dices contra, Scolus in 1. d. 3.

suppositis, et tunc tantum esset ralio, q. 7. dicit quod intelleclio distincta

sive terminus quo, et suppositum esset et confusa albi sunt ejusdem rationis.
quod, et ita patet dissimilitudo. Se- Dicas primo, quod sunt ejusdem
cundo dicas quod non est simile de rationis objeclivalis, sed non ejusdem
actu aclionis vel fruitionis immanen- rationis simplieiter.
te, et de unione illa quasi transeunte. Secundo dicas, quod Scotus in 1. d.

3. q. 7. arguit ad hominem.

XXX.
XXXII.
Scotus in 8. q. 4. et in 2. d. 2. q. 8.

et d. 6. q. 2. et d. 1. et 12. q. i.et d. Scotus in 2. d. 4. et 5. q. 1. vult

29. 30. 34, ejusdem 2. et in 3. d. 23. quod voluntas Beati velit actum bea-
33. et in 4. d. 49. q. 9. habet quod in tificum immutabiliter; hujus opposi-
cujus potestate est agere, in ejus po- tum habet in 1. d. 1. q. 4.

testate est modus agendi; hujus oppo- quod Scotus ibi arguit
Solutio, dicas
situm habet in 1. dist. 1. qusest. 2. ad hominem. Secundo, quod ibi lo-
quitur communiter. Tertio quod lo-
quitur, scilicet isto sensu, id est, quod
XXXI. ille actus nunquam interrumpitur.
Quarto dicas, quod loquitur in respe-
Insurgit pulchrum dubium, an bea- ctivo sermone, comparat ibi
quia
titudo viae, credita tamen, et bealitu- actum beatificum ad actum merito-
do patria?, sint ejusdem speciei. rium in via, et respectu illius potest
Scotus in 4. d. 49. q. 5. licet videa- dici ille actus bealiticus immobilis,
tur circa hoc esse problematicus, ta- seu quod voluntas immobiliter vult
men declinat ad hanc partem, scilicet illum.
quod sint distincta? specie, et dicit

quod isla pars, scilicet quod differant

specie, est probabilior, et dicit dato XXXIII.
quod sit eadem potentia et idem obje-
ctum, tamen sola diversa approxima- Scotus dicit quod voluntas clevata
tio facit actus specie distinclos; et non necessario fruitur objeclo beatifi-
quod differant specie expresse habet co, quantum sit ex parte sua ; sed hu-
Doctor in 2. d. 26. et 2. Metapli. 3. sed jusoppositum videtur habere in 4. d.
expressius et clarius, et magis affir- 49. q. 7.
mative et determinalive tenet quod Solutio, dicas volunlatem superna-
dilTerant specie, et ibi valde egregie turaliter elevatam velle immulabiliter
docet quomodo stante identitate po- frui fine ultimo, sive objectobeatifico,
 SCOTI. 411

potest dupliciter intelligi : Uno modo tum et definilionem dicere alium et

ex parle volunlatis, et sic semper ma- alium conceptum ; hujus opposilum
nens libera libcre fruilur objecto bea- habet in 8. d. primi, q. 2.

UGco. Alio modo potest considerari Solulio, dicas definitionem et dcfi-

voluntas ex parte objecti beatifici, et nitum posse dupliciter accipi : Primo,
sic voluntasnecessario fruitur. Contra, pro terminis, sive pro ooneeptibus, et
Scotus in 4. d. -19. q. 7. dicit quod non hoc modo definitio et definitum diffe-
esl in potestate anima? videre, et non runt realiter prout definitio et delini-
gaudere; ergo non est in potesfate tum accipiuntur pro conccptibus, seu
ejus quod videat, et non fruatur. Di- notitiis existentibus in menle. Se-
cas quod delectationon est fruitio, sed cundo, possunt accipi pro concepti-
passio queedam sequens visionem, et bus signatis, et sic tantum distinguun-
sic absolute potest visio separari a tur ex natura rei. Dices, Scotus in 8.
gaudio, sine contradictione. Dices, d. 1. q. 2. et in 1. quodl. a. 1. dicit

ergo videret, etnon gauderet. Dicas quod definitio et definitum dicunt

quod hoc est verum, sed hoc non est eumdem conceptum, et ita videtur re

in potestate sua, sed divina, qua3 cau- pugnare his, quee hic dicuntur, scili-
sat visionem, et non gaudium cet quod definitio et definitum sunt
alterius, et alterius conceptus.
Solutio, dicas, definitionem posse
XXXIV. accipi dupliciter : Primo, tantum pro
ipsis partibus definientibus simul
Scotus in i.d.i. q. 5. dicit quod pec- sumptis, et sic partes definilionis dis-
cator peccans fruitur seipso ; hujus op- tingiiuntur ex natura rei a definito,
positum habet in eadem q. 3. illius loquendo de definitione Metaphysica,
primxdhlinclionis, ubi dicit quod frui- capiendo definitionem pro quidditate
tur actu suo, ut objecto. resultante ex partibus definientibus,
Solulio, dicas quod ille actus potest hoc modo definitio est idem omnino
comparari ad duo Primo ad obje-
:
ex parte rei cum definito. Alio modo
ctum, et sic peccator fruitur actu, et sumitup definitio ppo definitione Phy-
non objecto. Secundo potest compara- accepla distinguilup peali-
sica, et sic
ri ad subjeotum, scilicet ad peccato- ter a definito, quia lotum Physicum
rem, et sic fruitur objecto, scilicet ip- distinguitup realitep a paptibus. Vel
somet peccatore.et non actu. Secundo dicas, definitionem et definitum di-
dicas quod quando Doctor dicit quod cere unum conceptum realitep, non
peecator fruitur actu peccandi, loqui- aufem formalilcr.
tur irnproprie de fruitione, quae est
amore inhaerere alicui rei propter se
ipsum. XXXVI.

Scotus in nna q. Collaterali, 3. q.

XXXV. prologi inquit quod ad propositionem

pepscnolam sufflcit confusa notitia
Scotus in 1. d. 2. q. 2. dicit defini- terminorum ; luijus oppositum habet
412 CONTRADICTIONES
in 1. d. 2. q. 2. et d. 3. q. 2. ct in 3. conceplis, quod patet, nam cujus ter-
d. 2k mini distincte concipiuntur, et illud
Sokilio, dieas Doctorem inlelligere distincle ooneipitur ; sed termini is-

in seienliis specialibus, nempe quod tius propositionis : Deus cst Irinm et

ex concepta confuso terminorum unus, dislincte concipiuntur ab intel-

fiunt propositiones per se nolse, ut in lectu beatifico; ergo haeo proposilio
Physica et Geometria, sed non in Me- est per se nola ex terminis'distincte
tnphysica, quia cum sit scienlia, ad conceptis intellectui beatifico.
quam stat resolutio aliarum, requiri-
tur quod nemini sint distincte co-
gniti. XXXVIII.

Scotus in 1. d. 2. l.dicit quod com-

XXX VII. positum est corruptibile per incom-
possibile positivum, vel privnlivum ;

Scotus in primo, dist. 2. q. 2. repre- sed hujus oppositum habet in 2. d. 19.

hcndit istam distinctionem, videlicet in 3. d. 2. in 4. d. 44. q. \. ct d. 49. in

quod sit aliqua proposilio per se nola matcria de dotibus corporum.

in se, vel in nobis, lamen paulo post Solutio, dicns dictum Dootoris ha-
eam acceptat in eadem qusestione. bere veritatem in composilis, et non
Solutio, dicas propositionem esse in simplicibus sive spiritunlibus. Di-
per se notam, scilicet in se et in nobis, ces, Scotus in 2. d. 14-. q. 1. dicit quod
posse dupliciter intelligi : Primo, nli- compositum ex materia ct formn, dato
quae sunt propositioncsper se nolse ex quod non habeat contrarium vincens,
solo conceptu confuso terminorum ut est tamen corruptibile ab extrinseco,

ista, linea est longiludo, sed non om- eo quod habet materinm, qua res po-
nes, quia non illa, scilicet linea esl test esse, et non esse, et pa'et 7. Me-

species quanlitaiis continuse, et hujus taph. et idem habet in 2. d. 19. et in

differentia est, quia ex conceptu con- 3. d. 20. et in 4. d. 44. q. 1. et d. 49. in

fuso terminorum prima) potest evi- maleria de dotibus corporum Beatorum ;

denter sciri veritas secundae ; unde ergo lale incorruplibile, et ab extrin-

istyenon sunt per se nolaa Homo est : secopotest desinere esse, et non lan-
substanlia homo est corpus, quia pos-
; tum per incompossibile positivum vel
sunt probari per aliam priorem propo- privativjm. Secundo, Angelus et
sitionem, scilicet quod animal. Unde anima possunt uon esse, et non per
propositio mediata et confusa potest incompossibile positivum vcl privati-
esse per se nota in scientia subnlter- vum ; ergo non possunt dcsinere esse
nata. Aliqute sunt propositiones per ab intrinseco. Terlio, mntcria prima
se nota? ex lerminis disfincte concep- potest non esse, et tamen non per in-

tis, ut ista propositio : Dcus est trinus compossibile positivum vel privali-

et unus, m nobis est utique per se vum ; ergo non est corruplibilis abin-
nola ex terminis confuse conceptis, trinseco, vel ab extrinseco, ut dicit
sed intellectui beatifieo haee proposi- Doctor.
tioest per se nota ex terminisdistincte Dicas ad primam ralionem, quod
 SCOTI. 413

Scotus per incompossibile intellexit rationnli ; scd mnnifestum est ratio-

1'ormnm opposilam seu dispnratam in- nale non esse modum intrinsecum
compossibilem ealem parte mate-
iu ij>si liomini, schI esse dt> formnli ratio-
ria\ el ideo compositum nou hafoens neejusdem ; ita pariter dicendum est

contrarium vineens.adhuc est corrup- de intfllectualitate.

tibile per incompossibile, scilicet ex
forrna ineompossibili in eadem parte
materise ; et tale est incompossibile XL.
positivum. Incompossibile privativum
esl tenebrse respectu lucis, et sic dicas Scotus in i.d. 2. q. 3. videtur vcllc

qnod compositum talc non habens quod Rnitas sit passio; hujus opposi-
contrarium vincens, corrumpitur ra- tum habct in 5. q. quodl.

lione appetitus materiae appetenlis Sulutio, dicas quod Scotus in 1.

aliam formara, incompossibilem for- Sent. d. 2. q. 3. accipit passionem pro
ma»,qnam habet. Ad secundam dicas, omnieo, quod est cxtra quidditatem,
negando Angelum csse corruplibilem, et necessario insequitur quidditalem,
et similiter de anima. Ad tertiam, ne- ctsic modi intrinseci possunt appel-
ges materiam in via Philosophi posse lari passiones.

desinere esse.
XLl.

XXXIX. Scotus in2. q. 1. q. 2. videtur con-

ccdere infinitum in actu posse dari ;

Scutus in 1 q. quodlibciali, vult vi- hujus oppositum hahet in 2. dist. 1. q.

tnm iutellectivam esse de formali ra- 3. et 2. Met. q. 0. ubi vult quod lalc in-

tionc essentiae divinae, et clarius in finitum sit impossibile, eliam Theolo-

dist. 35. lic/juii. hujus oppositum vi- gice loquendo ; secundum autcm Phi-
detur habere in primo, dist. 10. ubi di- losophutn hoc cst clarum esse impos-
cit intellectualitatem essc modum in- lamen praesens ratio est ad
sibile, et

trinsecum essentiae divinse. Philosophum ergo in duplici via sup-

;

Solutio, dicas quod ista se habent jionit unum falsum.

per ordinem : Primo essentise, et es- quod haec cst tantum
Solutio, dicas
sentialia. Secundo, modi intrinseci. levis qvsedam persuasio. Secundo di-
Tertio, attributa ; crat ergo intenlio cas, quod hoc non colligitur ex littera

Doctoris probare intellectualitatem Uoctoris, sed, ut patet, signalur extra.

iioii cssc altributum, et ut hoc face- Conlra, Scotus in 3. Scnt. dist. 13.

ret, sibi sufficiebat eam removere a q. 1. ponit rogulam quamdam Aristo-

terlio loco, et collocare eam in j>rioro telis, quae desumitur ex 3. Phys. t.

loco, et ideo dixit ipsam esse modum com 09. Quantwn contingit cssc in po-
intrinseeum, ut ex hoc excludat eam tcntia %
tantum contingil essc in actu,

ab nttributis non tamen ejus prcese- tunc sic, contingit dari numCrum in(i-

ferebat opinio inlellectualilatem csse nitum in potenlin ; ergb contingit

modum intrinsecum, quoniam j>aulo dari infinitum in actu ;similiter con-
ante comparavit intellectualitatem lingit dari lineam intinitam in poten-

THE
414 CONTRADICTIONES
tia, ergo infinitum in actu, et sic erit sumere, et sic Scotus ponit in 5. q.

possibile infinitum in aotu. Dicas, ve- quodl.et tamen Aristoteles in lib. 1. de

ram esse propositionem Aristotelis et Generatione animalium, capi(e,\. vide-
Averrois, quod non datur infinitum in tur negare infinitum in potentia. Di-
actu, sed in potcntia tantum, ut ha- cas quod Aristoteles loquitur de illis

betur 3. Phys. text. comment. 58. et speciebus tanta imperfectione imper-

63. et cum dicunt quantum contingit fectis, quod non sunt judicandae esse
esse in actu, respondet Averroes 3. de perfectione universi, ut patet de
Phys. cum. 68. quod illa propositio musilionibuset papilionibus.
non tenetin numeris, et ralio ejus est,
quia numerus causatur ex divisione
continui continuum autem est divi-
; XLII.
sibile in infinitum, ergo semper dabi-

lis est aliquis numerus major in po" Scotus in 1. dist. 2. q. 2. dicit quod
tentia, quam ipse sit in actu. estmajus cogitabile in re, quam sit
Scotus in 3. Sent. dist. 13. q. 1. dicit in intellectu ; hujus oppositum habet
cum Averroe, quod illa propositio ha- in 4. dist. 1. q. 1, ubi dicit quod res
bet veritatem in quantitate continua habent verius mente divina,
esse in
tantum, sed duo emergunt dubia :
quam in se. Secundo dicit quod do-
Primum, si linea tanta erit in actu, mus habet verius esse in mente artifi-
quanta in potentia, et est infinita in cis quam extra.
potentia, ergo erit infinita in actu. Solutio, dicas ad primum, quod ve-
Secundum dubium, Aristoteles 1. lib. rum est quod res in mente divina ha-
de Generatione ammalium,capite 1. ne- bent verius esse simpliciter, sed non
gatdari infinitum in potentia in nu- verius esse tale, quia tunc Deus esset
meris, et arguit : Si genita ex putri formaliter lapis. Ad secundum etiam
materia generarent, et illa genita ge- concedit Doctor,quod simpliciter do-
nerarent alia, et illa alia, et sic esset mus habet verius esse in mente artifi-
processus in infinitum, quod natura c is quam extra, quia haec fit ab iila,
abhorret. Respondeas ct dicas, lineam tamen domus extra habet verius esse,
aliquam esse infinitam in potentia, quam domus in intellectu cujuscum-
potest dupliciter intelligi : Primo, in que. Sed de substantia negat Doctor
argumento secundo,
; in indivisibili- quod in intellectu creato habeat ve-
tate. Primo modo non est infinita in rius esse quam in se nec loquendo de
;

potentia, sed bene secundo modo, esse simpliciter, nec de esse tali,
quia est continua, et continuum est utrumque esse substantiae, scilicet esse
divisibile in infinitum in partes in- simpliciter, et esse tale est verius in se
existentesetpotentiales. Adsecundum quam in intellectu ; hic vero in pro-
dicas,quod Aristoteles non intendit posito loquitur de summo, quod ne-
negare infinitum in potenlia in indi- cessario est substantia ; vel si vis quod
viduis, neque in numeris, quantum propositio Doctoris sit universaliter
slatuit in 3. Phys. con. 63. infini-
t. vera, distingue de duplici esse, scilicet
tum est, cujus quantumcumque acci- de esse tali et de esse simpliciter tale ;

pientibus semper restat aliquid extra vel exponas illud, scilicet quod est in
 SCOTI. 413

re est perfectius cogitabile, quam per

illud quod est tnntum in intelleetu, si

ly per/ectius determinet ly cogitabilc, XLV.

id est, quod ipsum sit perfectius cogi-
tabilc, sic est falsum, quia rosa non Scotus in 2. parte 2. dist. 1. ponit
existens cst iia perfectum cogitabile, producliones divinas distingui penes
sicut rosa existens ; si vero determi- principia formalia ; hujus oppositum
net intellectionem, sic est verum, et habet in dist. 13. primi, ubi dicit quod
sensus est quod perfectiori modo in- seipsis distinguuntur.

telligitur existens, quam non existens. Solutio, dicas quod si bene videris
litteram Doctoris in dist. 26. ex ea
colligere poteris solutionem ad islam
XLIII. difficultatem, seu apparentem contra-
dictionem, et ibi videre poteris Docto-
Sootus in 4. dist. 49. 16. tenet rem concedere conceptum commu-
quod duo corpora possunt esse in eo- nem, sed non aliquam realitatem. Vel
dem loco, sed non ambo replebunt lo- dicas quod quando Doctor dicit quod
cum ; hujus nppositum habet in 4. productiones non tantum distinguun-
dist. 7. q. ult. ubi vult quod ambo re- tur per principia formalia, qua? tan-
plebunt lccum. tum erant distincta ratione, ut volebat
Solutio, dicas cum Scoto in 10. q. 4. Henricus, sed etiam vult quod distin-
quod duo eorpora possunt esse in eo- guantur seipsis contra Henricum, ex
dem loco formaliter, sed non effec- natura rei, quia qusecumque habent
tive. esse preeter opus intellectus, distin-
guunturex natura rei ; sed productio-
nes divinoe habent esse prseter opus
XLIV. intellectus, igitur distinguuntur ex
natura rei. Dicas quod quando Scotus
Scotus in 1. dist. 2. quod
3. q. vult ponit productiones divinas distingui
vuluntas recta et libera conformntur penes principia formalia, loquitur ad
voluntati naturali ; hujus oppositum hominem ; et quando oppositum dicit
habet in 2. q. dist. G. 2. ct in 4. d. 40. in dist. \3. primi, dicas quod ipse lo-
q. 11. ctin 2. d. 36. et in 3. d. 33. ubi quitur secundum propriam opinio-
vult quod voluntas recta in multis de- nem.
bet discordare a voluntate naturali, ut
etiam patet in 2. dist. 36. et in 3. dist.

13. q. 2. et in 4. dist. 50. q. 50. XLVl.

Solutio, dicas propositionem Docto-
rishabere veritalem devoluntate recta Scotus in dist. 2. part. I. quxst.
per essentiam, oujusmodi est voluntas 4. illius 2. partis, dicit quod diver-
Dri, rjiia2 est regula omnis rcctitudi- sitas aclus non varint speciem, et
nis voluntalis creata3. tameu in dist. 27. ct 14. ct 15-

quoll. vult quod si intellectus meus

et lapis causant notiliam lapidis, illa
416 CONTRADICTIONES
nolilia dicitur verbum, et tamen si univoca, et altera requivoca possit
Deus miraculose causaret illam noti- esse etTectus unius rationis, tamen
liam, non esset vcrbum ex diversitate quando causoe effectivoe proximee ojus-
ortum ; ergo alius ortus variabit spe- dem ordinis ad effectum, causant ali-
ciem, quod est contra determinata qua inquantum ipsaa causae sunt dis-
a Doctore in sccundo, clist. 1. tinctse, maxime si utraque sit uni-
quod iila notitia sic
Solutio, dicas voca effectui, sive univocatione com-
et sic causata est ejusdem spcciei ; pleta, sive diminuta, non potest a
sed quod sit verbum, vel non, non causis talibus distinctis esse effectus
variat speciem notitise, quoniam vcr- ejusdem rationis.
bum pro formali niliil est, nisi qui-
dam respectus, qui licet varietur,
non tamen variat speciem absolutam XLVII.
illius nolitioe, licet variet alium et

alium respectum. Sed contra, Scotus Scolus in 2. dist. 1. quaest. 6. vult

in 3. dist. 27. in fine volens probare quod forma quanto est perfectior,
cbaritatem acquisitam non esse ejus- tanto magis multiplicatur hujus ;

dem ralionis cum infusa, sicprobat: oppositum habet in Universalibus

Qucecumque natura non potest esse quxst. 29. ubi dicit quod uno exis-
ab aliquo efficiente ejusdem speciei tente perfecto, sunt multa imperfecta
cum efficienle alterius, non est ejus- per recessum ab illo secundum di-
dem speciei cum illa; similiter in 4. versum gradum, et ponit exemplum
dist. 49. q. 6. et in 2. Mct. q. 3. de rationali, quo existente sunt mulla
cl in 2. dist. 1. q. 6. vult Scotus in- irrationalia. Hujus oppositum habet
tellectiones intelleelus nostri et An- in 2. dist. 1. queest. 6. ubi dicit quod
gelioi de eodem objecto differre spe- quanto forma est nobilior, tanto dis-
cie potentiarum effcctivarum illarum tinguitur in plures gradus nobilitatis,
intellectionum. Dicas quod quando sicut sunt plures formea mixti quam
cst unus effcctus, qui indifferenter elementares, et plures formee animati
potest produci a duobus efficientibus quam inanimati, et forle plura ani-
specie distinctis, tunc causa cffectiva malia quam planlse ; igitur plura
non variat speciem, ut patet de pro- erunt differentia specie in natura in-
ductis per propagalionem et per pu- tellectuali quam inintellectuali, hoc
trefaclionem ; si vero sit unus effec- non potest esse nisi Angelus et anima
tus, qui tantum sit natus produci differant specie.
ab uno non ab alio,
efficiente, et Solutio, dicas quod Scotus in secun-
ut charitas infusa, quae tantum po- do loquitur de contentis sub genere
test produci a Deo, et non ab actibus remoto, in Universalibus vero loqui-
nostris, tunc causa efticiens est dis- tur de contentis sub genere infimo.
tinctiva effectus, et effectus allerius Dicas etiam quod in secundo loqui-
causaD, nunquam erit ejusdem ra- tur de gradibus entium substantia-
tionis cum effectu hujus causa?. Ad lium, quse sunt de perfeclione uni-
secnndum, dicas quod licet a causis versi, et in Logica loquitur de spe-
esscntialiter ordinatis, quarum est ciebus animalis tantum.
 SCOTI. »17

intellectus ex suis causis naturalibus.

Contra, Scotus hoc in loco ejusdem

XLVIII. distinctionis videtur velle quod intel-

lectus via elVectuum possit cognoscere

Seotus in 2. Uet. qusest. ult. et Deum in particulari. Dicas, quod tri-

Antonius Andrcas ibidem, et Ganoni- plex conceptus est in Deo, unus est
cus 1. Phys. q. 4. tenent contra D. communis sibi et sensibilibus. Secun-
Thomam, quod infinitum cognoscitur dus est sibi proprius et particularis ;

a nobis sub ratione infmiti ;

hujus habitus tamen ex communibus. Ter-
oppositum habet Scotus in 1. dist. 3. tius est proprius habitus ex propriis.

q. 1. Tunc dicas quod possumus cogno-

Solutio, dicas quod Scotus ibi lo- scere Deum in particulari quantum
quitur de infinito in actu ; in primo ad primum secundum conceptum,
et

vero sent. dist. 3. loquitur de infinito sed non quantum ad tertium. Dicas
in potentia, nec etiam Scotus negat tertio, quod non repugnat intellec-

in eadem 3. dist. primi, imo vult quod tui cognoscere Deum in particulari,
Deus simul cognoscat illas infmitas quantum est ex parte sui, dummodo
partes, et ita cognoscit infinitum sub Deus se faciat prsesentem in ratione
ratione infiniti, et non intelligit
ita objecti.
tale infinitum ea ratione, qua est in-

finitum in potentia et cum dicit An-

;

tonius Andreas et Joannes Canonicus L.

contra Divum Thomam, quod infini-

turn a nobis cognoscitur sub ratione Scotus in 3. dist. primi, quaest. 3.

infiniti, intelligunt ipsi de infinito dicitquod potentia non potest cogno-
in potentia. scere aliquod objectum sub ratione
communiori, quam sit ratio formalis
sui primi objecti ; hujus oppositum
XLIX. habet in 14. quaest. quodlibet. ubi dicit
quod essentia divina est objectum in-

Scotus in primo, dist. 3. q. 3. dicit tellectus divini, et tamen Deus non

quod repugnat cognoscere Deum in tantum intelligit essentiam suam, sed
particulari hujus oppositum habet
; etiam intelligit alia a se.
in prima q. prohfji, et in 14. q. quod- Solutio, dicas quod Deus tantum
Ubetali. intelligit alia in essentia sua pra^cise,
Solutio, dicas quod non repugnat et non in genere proprio, ut habet
ex parte intellectus cognoscere Deum Doctor in 15. qusest. et in 4. distinct.

in particulari, ideo sibi non repugnat 10. (jiixst. 2. Contra dicit Scotus quod
recipere tnlem cognitionem, et hoc quidquid cognoscitur ab oliqua po-
est quod ibidem dicit, quod objectum tentia, vel est ejus objectum primum,
adtequatum est ens inquantum eiis, vel contineluL' sub ejus objecto primo.
ad quod naturaliter inclinatur ex na- Dicas quod cum Doctor accepit ens
tura potentiii', non est tamen ejus ob- esse objectum ada3quatum nostri in-
jectum ada:>quatum, ad quod possit tellectus in ratione motivi, seu ter_
Tom. XXVI. 27
418 CONTRADICTlONES
minativi, non accepit ipsum ens tan- dicit quod sunt prirno diversa in rea-
tum pro conceptu entis communi litate speeifica, quia non possunt esse
omni enti, sed accipit prout includi- ejusdem speciei, sed non in conceptu
tur in omni ente, sive ut compre- quidditativo. Quidam
quod sunt dicit

hendit omne ens et hoc modo con-; primo diversa subjective, sed non
ceptus entis etsi non contineatur sub objective quidam vero dicit quod
;

communiori, cum sit communissi- sunt primo diversa in realitate, sed

mus, tamen dicitur aliquo modo con- non in conceptu quidam dicit quod
;

tineri, cum ponatur esse de numero sunt primo diversa Physice, sic quod
entium intelligibilium. nihil actualitatis formalis includitur
in materia, et etiam nihil potentia-
litatis essentialis includitur in forma,
LI. sed non sunt prima diversa Metaphy-
sice. Unde adverte, quod ultimus ac-

Scotus in primo, dist. 3. q. 3. dicit tus Physieus non est ultimus actusMe-
quod materia prima et ultima forma taphysicus, qui est ultima differen-
sunt primo diversa hujus oppositum ; tia ; actus vero Physicus est ille, qui
habet in 2. dist. 12. q. prima, et in 8. ultimate advenit ; est enim materia
dist. primi, q. 2. ubi dicit quod ens prima et ultima forma simpliciter
preedicatur quidditative de materia et simplex Physice, ita quod non est
forma, quod non esset si essent primo composita ex re, et re, sed non sunt

diversa; etiam anima est ultima for- simpliciter simplicia Metaphysice, et

ma, et tamen non est simpliciter hoc habet veritatem tantum de ma-
simplex, quia definitur, et est ens sci- teria prima et ultima forma, sed non
bile, dequo passiones demonstrantur, de materiis et formis intermediis.
sed ista non possunt competere rei ;

simplici etiam materia defmitur ab

Aristotele primo Phys. com. 82. et 5. LII.

Met. 2. et 4. text. et 7. Met. 22. et 7.

Met. 8. definit ipsam materiam pri- Scotus in 1. dist. 3. qusest. 2. dicit

mam, quod non contingeret, si esset quod species specialissima est pri-

simpliciter simplex. mum cognitum ; hujus oppositum

Solutio, dicas, ad tollendam istam habet circa finem tertiae quaestionis
contradictionem, multos esse modos ejusdem distinctionis, ubi dicit quod
dicendi. Primus est, qui dicit quod intentiones universales sunt illse quae
materia et forma sunt primo diversa primo occurrunt.
objective, eo pacto quo dua) differen- Solutio, dupliciter poteris respon-
tise sunt primo diversae. Secundus dere, primo, ex opinione Viguerii, et

modus dicit quod sunt primo diversa hoc tripliciter : Primo, quod verum
quantum ad suos ultimos conceptus, est comparando tales intentiones uni-

seu quantum ad sua ultima consti- versales ad singularia, posito quod

tuentia ; sed hoc nihil est, quia si- singulare non cognoscatur per se

militer dicerem quod homo et equus pro isto statu. Secundo, quod habet
sunt primo diversa. Tertius modus veritatem de his, qua? ex accidenti-
 SCOTI. 419

bus communibus concipiuntur a no- omnis respectus fundatur super ab-

bis. Tertio, quod habet intelligi in solutum ; hujus oppositum habet in
cognitione confusa. Secundo, poteris 3. qucest. quodl. art. '). et quxst. 6.

rcspondere ex opinione Bargii. et art. 2. ct in primo, dist. 19. et in 2.

dieere quod universaliora sunt no- dist. I. q. 4. et 5. et in 4. dist. 6.

tiora, ut sunt quaedam tota ; sic enim qutcst. 2. et dist. 12. pri/na, et in

docuit Seotus in dist. 3. quxst. 2. 5. Metapli. in materia de relationibus

primi, quod universale, ut totum, est dicit quod proportionabilitas fundatur

prius nobi> notum cognitione confusa, super proportione, et ita relatio fun-

et ut pars estprius nobis notum cogni- datur in relatione, et ita non omnis
tione distineta. Poteris etiam dicere respectus habet fundamentum abso-
quod Doctor in 2. primi distinct. primi lutum.
quxst. 3. respondeat ex concessis ab Solutio, dicas quod Doctor loquitur
homine. de fundamento, aut proximo, aut
saltem remoto, seu de fundamento
ultimato.
LIIl.

Scotus in 2. distinct. 3. qusest. 10. LV.

el in 2. dist. 6. qusest. 2. et in 3. dist.

15. 17. 33. et in primo, dist. 1. qusest. Scotus in primo, dist. 3. q. 5. dicit
15. dicit quod qucelibet potentia co- quod absolutum prius materialiter po-
gnitiva habet suam appetitivam sibi test terminare causationem quam res-

correspondentem ; hujus oppositum pectus hoc non videtur esse verum,

;

habet Scotus in primo, dist. 3. in fine, quia tunc relatio esset in aliquo priori
\n quibus locis habet quod cuicumque inquo non esset terminus, quia causa
appetitivae correspondet sua cogniti- quando causat, est prior natura ef-
va, et e contra, et tamen hic, ut fectu ; tum quia relatio causse ad ef-
vides, dicit oppositum. fectum est simul natura cum relatione
Solutio, dicas, quod illa propositio effectus ad causam.
esset vera, tenendo quod pro statu Solutio, huic rationi du* dantur
isto singulare per se non cognosca- responsiones : Prima est Lycheti, qui
tur, et tunc dicendum est quod vo- dicit quod cum dicitur, causatio est
luntas appetit singulare, quod tamen relatio, falsum est, nam quandocausa
non intelligitur ab intelleetu. Sed quo- causat, nihil aliud facit, nisi quia ef-
modo cognitum ? Dicitur
fertur in fectum, quem habet in virtute, ponit
quod sat est quod sit cognitum sen- in esse. Nec est intelligendum quod
sui, sed primus modus dicendi ve- quando causa causat, quod sit aliqua
rior est. relatio inter ipsam et causatum prior
natura causato, sed tantum absolutum
in causa ponit effectum absolute, quo
LIV. posito oritur relatio causari ad cau-
satum, et e converso. Et quando com-
Scotus inprimo, dist. 5. dieit quod muniter dicitur, quod generatio ter-
420 CONTRADICTIONES
minatur ad genitum, si accipiatur Tertio, et forte melius, dicas cum
generatio formaliter, illa terminatur Antonio Andrea 4. Met. q. 2. quod
ad geniturn, et est posterior tali ab- negatio habet distinctam formalitatem
soluto ; si accipiatnr ut est prior gc- ab affirmatione, sic quod habet dis-
nito, tunc generatio formaliter nihil tinctam formalitatem, eo modo quo
est in se aliud a causa generante. est ibi formalitas ; ita etiam dicas
Aliter respondet Bargius, qui dicit quod entia rationis, figmenta, nega-
quod generatio, actio et alia capiun- tiones et privationes, eo modo quo
tur Uno modo, ut sunt
dupliciter : sunt, sic proportionabiliter habent
de genere Actionis alio modo ut sunt ; genera et differentias ; sed ex hoc
in genere Actionis. Primo modo sunt rton sequitur, quod simpliciter ha-
relationes intrinsecus advenientes, et beant genera et differentias.
sequuntur absolutum in cffectum.
Secundo, sunt relationes extrinsecus
advenientes, et prsecedunt absolutum LVII.
in effectu. Contra, absolutum in effec-

tu praecedit relationem ejusdem ad Scotus in i. clist. q. 6. dicit quod

suam causam, causatum vel
vel est prima conditio objec-
universalitas est
incausatum. Dicas, quod est causa- ti, inquantum prascedit actum intelli-

tum fundamentaliter, et si iterum in- gendi; hujus oppositum habet in i.

stes, in Deo e.st vera generatio, et ta- dist. 3. q. 5. etin Met. q 6. ubi dicit
men non prius terminatur ad ab- quod naturaest ratio formalis, et sin-
solutum quam ad relativum ; ergo gularitasest conditio agentis.
propositio Doctoris videtur falsa. Di- Solutio, dicas quod aliud est agere
cas quod loquitur Doctor de eo, quod per modum potentiae, et aliud est
terminat causationem, persona vero agereper modumobjecti. Primo modo
divina non potest terminare causa- semper requiritur singularitas, ut
tionem. conditioagentis ; sedsecundo, scilicet

per modum objecti, singularitas est

etiam conditio necessario requisita in
LVI. aclione reali, seu materiali, sed non
in actione spirituali seu intentionali.
Scotus in primo, disl. 3. negat fig-

menta habere genus et differentiam ;

hujus oppositum habet in 11. q. Prxdi- LVIII.

camentorum, ubi vult quod entia ratio-
nis, figmenta, negationes et priva- Scotus inS. d. i. q i. et 6. et 8. vult
tiones habeant inter se superioritatem quod species intelligibilis causetur ab
et inferioritatem ; similiter genera et intellectu, et a phantasmate ; hujus
differentias, et species. oppositum habet in qusestione 7. ejus-
quod Scotus in Logica
Solutio, dicas dem 3. dist. ubi dicit quod ratio na-
loquitur communiter. Secundo, quod turae est ratio gignendi, et parum
etiam in illa quocstione videtur hoc infra, in istamet responsione, dicit
dicere, tamen non expresse hoc ponit. quod objectum non est totalis causa
 SCOTl. 12 \

speeiei intolligibilis, sed tantum par-

tialis ; ergo ab objecto, et non a phan-
tasmate causatur. LX.
Solutio, dicas quod natura cst ratio

formalis causandi remota, et phantas- Scotus in 3. dist. primi. q. 6. dicit,

ma est ratio formalis causandi pro- suppositum est suppositum ])er duas
pinqua. Vel dicas quod Doctor indilVc" ncgationes; hujus oppositum habet in
renter loeutus fuit, capiendo unum prascedenti dislinctione, ubi dicit quod
pro alio, tamen ab intellectu separato suppositum natum est subsistere per

objectum est causa immcdiata, ir formam.

patct in 2. dist. 3, t/. 2. et nota, quod quod Scotus per sup-
Solutio, dicas

dum objectum esl causa, tunc impri- positum intellexit singulare. Secundo
mit speciem sui in intellectu ; sed dicas quod per suppositum intellexit

dum phantasma est causa, tunc non compositum, Tertio dicas quod intel-
imprimit in intellectu speciem sui, lexit suppositum, et tunc perly./i»'-
sed speciem objecti, et ideo species mam non intellexit rationem formalem
intelligibilis genila a phantasmate suppositi, sed aliquid necessario pra^-

non repreesentat phantasma, sed exactum rationi formali ipsius suppo-

ipsum objectum a quocumque ergo ;

siti, qua? ratio formalis est duplex
causetur, semper est repra±sentativa negatio.

objecti, etiamsi causaretur a Deo, sine Sedinstabis quod suppositum in via

concursu causarum secundarum. Scoti non sit tale per duas negationes,
quia in 19. quaest. quocllib. dicit quod
natura singularis et suppositum sunt
LIX. idem realiter. Ad hoc respondetur
tripliciter : Primo, quod ibi Scotus
Scotus in primo, dist. 3. in ultimo, non comparat rationem suppositalem
quapst. 6. dicit quod intellectus contin- ad naturam singularem, sed differen-
genter conjungitur potentiis inferiori- tiam singularitatis ad naturam abso-
bus ; sed paulo anto in illa quaestione lute sumptam ; sed haec responsio non
dixerat oppositum, ubi dicit quod non est ad mentem Scoti. Secundo dicitur,

intelligimus universale, nisi per vir- quod ratio suppositalis est eadem
tutem phantasticam ejus phantasie- negative, sed non est eadem affirma-
mur singulare ; ergo videtur quod tive, quia non dicit aliam realitatem,
connexio intellectus cum potentiis ut dicit auctor Formalitatum de modo
inforioribus sit necessaria, et non con- inlrinseco respectu illius cujus est

tingens. modus. Ktiam Doctor non dicit quod

Solutio, dicas quod verum est naturaet ratio suppositi sunt idem,
pro statu isto ; in dist. vero tertia, sed natura et suppositum, quia suppo-
quaest. 6. loquitur Scotus in ratione situm est quid aggregatum ex positivo
potentiae. et negativo. Tertio melius dicitur quod
Scotus comparat naturam substantia-
lcm ad accidentalem, et dicit quod
substantialis non suppositatur in sup-
422 fX)NTHADICTIONES

posito extrinseco, sicut facit acciden- et d. 49. q. 14. et in i. d. ultima, et in

talis, et ideo cum dicit, natura sub- quodlibeto q. 9. ubi vult quod reci-
stantialis et suppositum sunt idem, piatur in composito.
loquitur in respectivo sermone ; non Solutio, dicas quod etsi sensationes
sic natura accidentalis, et tunc natura recipiantur in organo, id est, in toto

et suppositum sunt idem, cum suppo- composito, non in anima, nec in

et
situm naturee accidentalis sit extrin- carne, species tamen ipsae sensibiies
secum, et ideo dictum Doctoris est recipiuntur non in toto composito,
verum in respectivo sermone. sed in parte materiali ipsius organi
etdumdicit sensationes esse in spi-
ritu, dicas verum esse similitudina-
LXI. rie, nam sicuti similitudo lapidis est
in anima, ita pariter dicendum est
Scotus inquit in i. dist. 3. qasest i. similitudines sensationum esse in
quod volitio non est causa delectatio- spiritu.

nis ; sed hujus oppositum habet in 3.

dist. 15. et in 4. dist. 14. q.\. et dist.
44. quwst. 2. et dist. 46. qusest. 4. et LXIII.
in 2. d. 33.
Solutio, dicas quod Doctor in i. sent. Scotus in i. homi-
d. 3. q. 7. vult
d.3. q. 7. loquitur secundum tenentes nem esse partialem causam in gene-
quod velle et idem
delectatio sunt ratione hominis, similiter asinum in
realiter. Secundo dicas quod hsec non generatione asini ; hujus oppositum
est littera Doctoris, sed tantum est tenent fere omnes Scotistae, prseser-
unum extra. Tertio dicas quod Doctor tim Antonius Andreas in 5. Met. q. i.

in 3. d. 46. loquitur respectu doloris, et Parisienses 2. Physic. q. 2. art. 2.

qui est in carne, et delectationisj sibi dubio primo.
correspondentis, objectum conve- Solutio, dicas quod Scotus in q. 7.
niens et disconveniens sunt causse d.3.p?imi, et in duobus primis locis,
totales sine aliquo actu ex parte videlicei in prsedicta distinctione, et in
potentiae ; sed respectu tristitise, quse columna prsecedenti, loquitur de causa
est in anima, dicit quod ad tristitiam totali, ut complectitur totum genus
requiritur objectum disconveniens causa3, et sic est verum quod Sol et
cum velle, et ad gaudium oppositum pater sunt causse partiales ; homo
requiritur objectum conveniens cum vero et equus sunfcausse particulares,
vetle. id est, determinatae ad illum effec-
tum, non sic autem Sol, qui concur-
rit cum multis causis secundis ad
LXII. multos effectus^producendos.

Scotus in 3. d. \.\q. 7. dicit quod

sensatio recipitur in spiritu ; hujus LXIV.
oppositum habet in2. dist. 8. in 4. d.

10. q. 7. et d. 43. q. 2. ct d. 44. q. 2. Scotus in primo dist. 4. q. 2. dicit

 SCOTI. 123

quod haec propositio est formalis, conoedit Scotus plures esse abstrac-
scilicet Pater est Dew ; hujus opposi- liones in substantia, glossa, Ld est, illa

tum hahet in primo dist. 2G. et in ahstractio a supposito habet multos

quodlib. q. 6. art. 2. ubi vult quod gradus.
haec propositio : Pater est Deus, sit

verior ista, homo est animal, sed non

formaliter, quianon est formalis. LXVI.
Solutio, dicas quod Scotus in dist.

4. q. 2. appellat eam propositionem Scotus in primo dist. 5. q. 2. dicit

formalem in respectivo sermone, scili- quod Pater est Pater suo actu genera-
cet respectu hujus : Deus est Pater, et tivo ; hujus oppositum habet in primo
non vult quod absolute sit formalis. dist. 13. et 27. et in 4. dist. 6. qusesl.

Unum tamen scias quod ha?c Pater : 10. et d. 13. q. prima, et in quodl. q.

est Deus, et similes, sunt formales, 4. ubi expresse vult quod Pater non
tenendo quod personae constituantur sit pater suo actu generativo, sed eo
per relationes. quia ut ibi docet Sco- quod habet genitum secum coexisten-
tus, tunc pater est ens per accidens, tem etidem habet in 3. dist. 8. et in
;

logice loquendo, si tamen teneamus quarta qusest. quodl. sic dicit : Pater
quod persona? divina? constituantur non est pater eo quod generat sed quia
per absoluta, tunc istse propositiones : habet genitum secum coexistentem, sed
Pater est Deus, et Pilius est Deus, et habere genitum coexisfentem videtur
Spiritus sanclus est Deus, sunt vere difjerreab eo, quod est generare, quia
formales. in animalibus decidens semen habet
actum generationis, sed non habet geni-
tum secum, et per consequens tunc non
LXV. est pater, sed postea. Ha?c Scotus in
quodl. et in quarto, in locis prsedictis,
Scotus in i. d. 5. q. \. dicit quod in dicit quod generare, sive genuisse non
substantiam est tantum abstractio in est fundamentum paternitatis, sed
supposito propria? natura? ; hujus potentia generativa est ejus funda-
oppositum habet in 3.'dist. 7. q. i. ubi mentum, et hoc propter duas rationes,
concedit plures abstractiones in sub- quas facit in quarto dist. 13. q. i. Pri-
stantia. ma est, quia non sunt quando actio
Solutio, dicas quod in substantia et passio insuut. Secunda, quiainsunt
est tantum una abstractio, scilicet a quando actio et passio non insunt.
supposito, quia etsi sint multa? ab- Solutio, dicas, quod Doctor noluit
stractiones in substantia,omnes tamen habere quod pater esset pater sua
sunt a supposito, et ita unica est actione, id est, actu suo generandi,
abstractio, scilicet a supposito, qua? quia hoc est falsum, sed tantum voluit
tantum est in substantia, et habet dicore quod pntor nullam aliam opera-
multos gradus ; et sic debet intelligi, tionem hnbet, per quam postea dica-
quodsit tantum una nbstraotio, id est, tur pnter formnliter, pra-ter istam,
solum abstraotio a supposito, et non quia nil nliud faoit pater nisi decidere
a subjecto, nec a fundamento, et dum somen.
424 CONTKADICTIONES
contrahibilis per ha?cceitatem existen-
tem propria existentia. Sed natura
LXVIII. divina, ut prius natura supposito,
habet verum esse in ultima actualitate,
Scotus in primo, distinct. quinta q.
et etiam natura creata non habet esse
quod persona est simpliciter
2. dicit ultimum actuale et incommunicabile,
simplex hujus oppositum habet in 8.
;
quod esse nata est habere cum sit

et2§. distinctionibus primi, et seepis- divisibilis, nisi actu habeat negatio-

sime in doctrina sua. nem duplicis communicabilitatis ;

Solutio, dicas quod Scotus noluit natura autem divina, etiam in suppo-
hic intelligere, quod sit simplex, id sito divino, nullo modo actuatur. Vel

est, non resolubilis in multos concep- dicas ut dicit Doctor, quod naturae

tus, sed tantum quod est simplex, id divinse in illo priori consideratae,

est, non composita ideo quando Doc-

;
convenit quod sit per se, ita quod sibi

tor dicit quod persona est simpliciter repugnetesse in supposito alieno, sed
simplex, debet exponi simpticiter sim- non sic repugnat naturse creatse, nisi
plex, id est, summe simplex. ut habet esse in proprio supposito.

LXVIII. LXIX.

Scotus in primo, dist. quinta q. 2. Scotus in 1. d. 5. q. 2. dicit quod

dicitquod nulla natura creata habet nulla entitas est simpliciter perfectior
prius esse naturaliter, quam in suppo- termino formali; hujus oppositum ha-
sito, cujus oppositum habet in quarlo, bet in 7. Metaph. q. 6. ubi vult compo-
dist. 45. q. 3. Contra, natura est natu- situm esse perfectius forma.
raliter prior singularitate ; ergo et Solutio, dicas quod argumentum
ratione suppositali, qua3 sequitur na- procedit de termino formali partiali, et
turam singularizatam. Secundo, talis Doctor in 1. d. 5. q. 2. intelligit de ter-

natura est prior natura negatione mino formali totali, qui est ipsa natu-
fundata in illa ; antecedens est Scoti ra. Sed dices contra, ens quod inclu-
in secundo dist. 3. q. i. Tertio, natura ditnaturam et differentiam individua-
assumpta a Christo nunquam fuit in lem simul, adhuc est perfectius ipsa
supposito. Quarto, data veritate hujus natura. Dicas quod Scotus in 1. d. b.q.
propositionis, qusecumque natura unica,non comparat naturam ad totum
creata esset inassumptibilis a Verbo, quod includit naturam etdifferentiam,
et a quacumque alia persona divina ; sed comparat naturam ad quodcum-
hujus oppositum habet Scotus m 3. d. que aliud concurrens cum ea ad gene-
2. q. I. rationem.
Solutio, dicas quod natura creata
non habet verum esse existentiae in
ultima actualitate, nisi in singulari, LXX.
quia ut prior singularitate, etiam ut
habens verum esse existentiee, est Scotusm l.d.16. et inq.quodlibet.xult
 SCOTl. m
quo&i/iteltigere praecedat ciicere; hujus
oppositum habet in quodlibetis q. 11.
art. 2. ubi dicit quod objectum divi- LXXII.
num ordine quodam naturali movet
intellectum divinum, primo ad intel- Inquit Scotus, quod aclio requirit
lectionom actualem sui ; secundo, distinctionem aliquorum in natura,
movet ipsum nd actualem notitiam sed velle et intelligere sunt actiones ;

genitam sui,et paulo post dicit, hanc igitur ambo requirunt distinctionem
sequitur actio voluntatis, et ista est in natura, scilicet in essentia.
duplex, scilicet ad a/narc simplex, et Solutio, dicas quod vetlc et intelli-

etiam ad amorem procedentem ; ergo gere non sunt actiones, sed operatio-
secundum Scotum,iste est ordo, primo nis ut patet in 13. qusest. quocll.

intelligere essentiale; secundo, gene- Sed dices, Doctor videtur sibi es-
rale ; tertio, volitio essentialis ;
quarto se contrarius, nam in 1. sent. d.

spirare ; ergo notionale pra?cedit es- 7. q. unica, dicit qu>d actio re-
sentiale ad intra, quod est contra de- quirit distinctionem suppositorum, et
terminata. in disl. 28. quxst. ult. primi; et in
Solutio, dicas quod Scotus assignat quodlib.qusest. 4. et elia/n in 1. clist. 5.

duas origines completas, unam ad qusest. 2. vult quod generatio consti-

intra, et aliam ad extra. Totus ordo ori- tuat primum suppositum, et non prae-
ginis ad intrapraecedit totum ordinem supponat illud, et in 4. qusest quodlib .

originis ad extra. Sufficiebat ergo dicit quod est primum incommunica-

Doctori habere quod volitio essentialis, bile, quod adveniat essentiae, nihil
et Spiritus sanctus praecedebant noti- aliud, nisi essentiam et essentialia
tiam lapidis, nunc intendebat dicere praesupponens. Dicas quod illa actio
de processione eorum, quse sunt ad precsupponit non jam constitutum,
intra inter se, sed quod omnia ad intra cum ipsum constituat, sed praesuppo-
id est, quae sunt in primo ordine ori- nit ipsum denominative, quia nihil
ginis praecedunt omnia, quse sunt in praecedens suppositum potest denomi-
secundo ordine originis, qua) in res- nare illaactio,sed primum quod deno-
pectivo sermone dicuntur ad extra. minat, est ipsum suppositum.

LXXI. LXXIII.

Scotus in 1. dist. 7. dicit quod calor Scotus in pri/no, disf. 7 . q. 1. et i/i

separatus potest agere, sicut et con- quarto, d. 12. qusest. 2, dicit quod ignis
junctus; hujus oppositum habet in est prior secundum causalitatem calo-
A. d. 10. q. U. re ; hujus oppositum habet in secundo,
Solutio, dicas quod dictum Doctoris d.i.q.i. art. 3. ubi dicit quod ignire
debet intelligi, ut separatus a substan- proosupponit calefacere ; ergo calor est
tia, quoniam si separaretur a quanti- prior secundum causolitatem.
tate, tunc non posset videri, quoniam Solutio, dicasquod Scotus comparat
tunc non esset in loco. ignem et calorera ad suos effectus ut
426 CONTRADICTJONES
patel i?idist. ubi supra citata. In quar-
to vero comparat ignem et calorem
inter se, et hoc modo ignis est prior LXXVI.
calore.
Scotus in 7. dist primi, habet quod
relatio divina distinguitur ab alia pe-

LXXIV. nes principium productivum ; hujus

oppositum habet in primo dist. 13.

Scotus in primo, dist. 7. dicit quod Solutio, dicas quod Scotus in d. 13.
forma est principium agendi inquan- primi, vult quod diversitas principio-
tum hsec ; hujus oppositum habet in rumnon distinguit formaliter etextrin-
primo Metaph. q. 9. sece, sed non negat, quin distinguat
Solutio, dicas, quod si ly in quantum effective, vel quasi effective.

significat rationem formalenx, falsum

est dictum Scoti si vero significat
;

conditionem aliquam necessario re- LXXVII.

quisitam, verum est.

Scotus in 7. dist. primi, et clarius

in secundo distinct. 1. q. 6. habet quod
LXXV. quanto forma nobilior, tanto in
est

plures gradus nobilitatis distinguitur;

Scotus in 7. dist. 1. negat unam re- hujus oppositum habet in universali-
lationem distingui ab alia penes ter- bus, q. 18.
minum ; hujus oppositum habet in Solutio, dicas quod Scotus in secun-
secundo, dist. 1. q. 4. et 5. do loquitur de contentis sub eodem
quod Scotus in septi-
Solutio, dicas genere remoto, et in universalibus
ma dist. priml, tantum vult habere loquitur de contentis sub eodem gene-
quod una relatio non distinguitur ab re infimo. Unde dicas quod Scotus in
alia penes terminum quoad hoc ; et secundo loquitur de gradibus entium
solum negat quod penes terminum substantialium, inquantum sunt de
una relatio non distinguitur ab alia, perfectione universi, et in Logica lo-
sed non negat absolute quantum ad quitur de speciebus animalis praecise ;

alios modos distinctionis. Vel dicas vel dicas quod in Universalibus non
quod relatio per suam propriam diffe- loquitur assertive, sed topice.
rentiam distinguitur, et differt a qua-
cumque alia relatione, quse non sit

ejusdem generis cum illa, per funda- LXXVIII.

mentum et per terminum non distin-
guitur, nisi originaliter. Et adverte Scotus in primo dist. 28. et in secun-
quod tres sunt modi distinctionis rela- do dist. 3. qusest. 2. dicit quod negatio
tivorum Primus est per suam diffe-
: non inest alicuiperaliquod positivum;
rentiam. Secundus modus est penes hujus oppositum habet in 3. dist. pri-
fundamentum. Tertius est penes ter- mi, q. 1. et in Quodlib. q. 19.
minum. Solutio, dicas duplicem esse nega-
 SCOTI. 127

tionem, unam simpliciter, et heec te et realitate ; hujus oppositum habet

importat tres negationes,scilicet npti- inquarto, dist. i(>. solvendo primum ar-

tudinalem, potentialem et actualem, gumentum, ubi habet ista verba : Nec

et haec non potest inesse, nisi per ali- oportet exponere res per realitates ct

qnod positivum alteram dicas esse; formalitateSf quia similis cst distinctio
negationem secundum quid, quee ta- rei et rci, sicut- realitatis el rcalitatis,

men importat duas ex illis tribus, ut vel formalitatis ct formalitatis.

est negatio suppositiva; potest inesse, Solutio, dicas quod est eadem dis-

et necessario inest sine aliquo posi- tinctio rei et rei, sicut realitatis et rea-

tivo. litatis, capiendo rem simpliciter, et

non secundum quid, et sic eam capit

Scotus ibi, ubi sic dicit, ad primum
LXXIX. extendit duas res ad dualitatem secun-
dum quid.
Scotus in 7. Mctaph. q. 1. et in se-

cundo, dist. 25. et in tertio dist. 13. et

in quarto, dist. 12. q. 1. et 3. inprimo, LXXXI.

dist. 8. q. 2. vult substantiam conti-
nere accidentia in genere causae effi- Scotus in primo Sent. dist. 8. q. 3.

cientis ; hujus oppositum habet in ter- dicit quod idea est esse cognitum, id
tio, dist \. q. 1. est, quod creaturse habent tantum esse
Solutio, dicas quod Scotus in tertio quidditativum, sive in esse quidditati-
non mentionem de habitudine
facit vo et limitato habent ideam, et quod
causa) efficientis, quia ibi tantum vo- perfectio simpliciter in creatura, ut
lebat facere mentionem de habitudine, natura talis limitata in esse quiddita-
quae est similis habitudini Verbi ad tivo, habet ideam, sed non inquantum
naturam ; et quia habitudo substantiae est perfectio simpliciter; contra, in
in ratione efficientis non est illi simi- via Scoti idea est esse cognitum rei,

lis, ideo eam non enumeravit, quia sed sapientia nostra, ut est perfectio
non faciebat ibi ad propositum. Et simpliciter, habet esse cognitum, ergo
dum dicit Scotus, quod substantia habetideam.
continet accidentia virtualiter, expo- Solutio, dicas quod Scotus in 8. dist.

ne tu, scilicetquod sua entitas est ratio primi, qucest. 3. loquiturad hominem.
formalis continendi illud aliud ; vel Illi qui sunt illius opinionis, ut patet,
aliter dicas quod substantia virtualiler m 35. distinct. primi, dicebant quod
continet accidentia, ita debet exponi idea est ratio cognoscendi ipsi Deo,
modo perfectiori. (quod tamen negat Scotus), et ideo isti

sic habent dicere quod sapientia nos-

tra ut natura in tali gradu limitato,
LXXX. non habeat ibi aliquod formale sibi

correspondens, tamen necessario,

et

Scotus in 8. dist. primi q. 2. facit si debet cognosci, vult ideam sed ;

differentiam inter compositum ex re inquantum est perfectio simpliciter,

et re, et inter compositum ex realita- habet ibi aliquod formale sibi corres-
428 CONTRADICTIONES
pondens, per quod a Deo potest co-
gnosci, et ideo ut sic non requirit
ideam. LXXXIV.

Scotusm octava dist. primi, qusest. 4.

LXXXII. dicit quod magis necessarium non
debet tolli propter hoc quod tollatur
Scotus in 8. dist. primi, q. 3. appel- minus necessarium, sed bene e contra
lat intellectum et voluntatem attribu- minus necessarium tollitur si tollatur
ta, etm26. dist. primi, dicit non esse magis necessarium ; hujus oppositum
attributa. habet in secimdo, dist. I. q. 1. ubi vult
Solutio, dicas quod Scotus appellat quod etiamsi negaretur productio ad
intellectum et voluntatem attributa intra per impossibile, non ex hoc de-
largo modo. betnegari productio ad extra.

LXXXIII. Solutio, dicas quod hoc ideo est,

quia tota potentia causativa ita rema-

Scotus inprima queest. Quodlib. dicit neret in una persona, sicut nunc est
quod si essentia divina definiretur, in tribus, et ideo minor est necessitas
quod vita intellectualis non esset ex- secundee productionis, scilicet ad ex-
tra ejus rationem, et in primo Report. tra ad productionem ad intra, quam
dist. 35. dicit quod si essentia divina sit productionis ad extra ad suam
definiretur, vita intellectualis esset causam. Vel dicas quod Doctor intel-
intra ejus rationem. ligit, quando inter magis necessarium,

quod ista se habent

Solutio, dicas et minus necessarium est talis ordo,
per ordinem. Primo sunt prsedicata quod ab intrinseca ratione repugnat
essentialia Dei secundo modi intrin-
; minus necessarium poni, magis ne-
seci ; tertio attributa. Intentio Doctoris cessario non posito, sed sic non est, ut
in 26. dist. Report. erat probare intel- ibidem docet Doctor de productione ad
lectualitatem non esse attributum, et intra, et de productione ad extra.
hoc ut ipsum remo-
faceret, sufficiebat
vere a tertio loco, et collocare ipsum
in secundo loco et ideo dixit ipsam; LXXXV.
esse modum intrinsecum, non tamen
intendebat eo loco intellectualitatem Scotus inprimo, dist. 2.parti. qusest.
esse modum intrinsecum, quoniam 2. et alibissepe, dicit principium for-
ibidem in^littera immediate praeceden- maliter differre a conclusione in de-
ticomparavit intellectualitatem ratio- monstratione ; hujus oppositum habet
nali sed manifestum est quod
; ratio- in primo, dist. 8. quxst. 4. ubi dicit
nale non est modus intrinsecus homi- quod inter causam et causatum cst

ni, sed est de formali ratione homi- distinctio realis, igitur inter princi-
nis. pium et conclusionem.
Solutio, dicas quod non est simile,
 SCOTl. •129

quoniam intercausam el eausatumest ne reali, non autem de perfectione

distinctio realis, sed non inter princi- rationis, quam attribuit secundis in-
pium et conclusionem, quia inter ea tentionibus, juxta gradum suue enti-
est tantum distinctio ex natura rei, tatis.

seu formalis.

LXXXVIII.
LXXXVI.
Scotus in 1. dist. 8. q. 4. dicit quod
Scotus in secundo. dist. S.q. 10, po- ordo causarum non est simpliciter
nit quod possit esse una species cau- necessarius ; hujus oppositum habet
sata a Deo, quse distincte repraesenta- in 1. d. 2. q. 1. et in 4. d. 12. q. 1. et 7.

blt essentiam divinam, et tamen non Metaph. q. 2.

erit infinita, et tamen repraesentabit Solutio, dicas quod Scotus in 8.

unum infinitum. dist. primi, q. 4. loquitur Theologice,
Solutio, dicas quod Scotus procedit et in 4. dist. 12. qusest. 1. etl. Met.
Topice, non autem assertive. Veldicas qusest. 1. loquitur secundum Philoso-
quod etsi posset esse causata a Deo phos.
una species, quae distincte repryesen-
tabit essentiam divinam, quee non sit

infinita, poterit tamen repraesentare LXXXIX.

unum infinitum finite, sed notabis.
Scotus oppositum habet in tertio dist. Scotus in 9. dist. primi, dicit quod
1 i. quaest. 2. ubi vult quod anima generatio divina est perfecta ; hujus
Christi potest recipere infinitas visio- oppositum habet in 5. qusesl. Quodl. et
nes, et non solum hoc, sed quod ssepe in doctrina sua.
active potest se habere ad illas intini- dicasquod generatio dicitur
Solutio,

tas visiones. Dicas quod omnes illi perfecta, non quod aliquam perfectio-

modi sunt Topici, et probabiliter di- nem dicat, sed pro quanto excludit
cti vel dicas quod anima Ghristi pos-
;
omnem imperfectionem.
sit utique habitualiter videre infinita,
non autem actualiter.
LXXXX.

LXXXVLI. Scotus in primo, dist. 12. vult quod

productio Spiritus sancti prsecedat
Scotus in 6. quxst. Universalium, et velle essentiale ; hujus oppositum ha-
dist. 26. primi, videtur attribuere per- bet in secunda, dist. primi, parte 2. q.

fectionem secundis intentionibus ; Iiu- 4. et dist. 6. ct in Quodl. q.i.

jus oppositum habet in 1. dist. 8. q. \. Solulio, dicas quod non negat Sco-
ubi dicit quod secundae intentiones tus velte absolute proacedere spiratio-
nullam dicunt perfectionem. nem, sed tantum negat quod pra?ce-
Solutio, dicasquod Scotus in%. dist. dat ut ratio formalis talis productionis,
primi, qusest. 4. loquitur de perfectio- ut dicebat Ilenricus. Sed contra ar-
430 CONTRADICTIONES

guit Thomas Anglicus contra Docto- lem, et tamen in ipsis non est per se

rem, in hoc quod dicit quod voluntas una ratio causandi.

nOn ut sub actu volendi est sufiiciens Solutio, dicas primo quod non est

principium, et primo arguit sic : Vo- inconveniens ex potentia et objecto,

luntas nuda ut non sub actu, non est quod fiat unum per accidens sed non ;

infinita; ergo. Secundo, voluntas ut est inconveniens quod ratio objecti,

sub actu, est perfectior quam sine seu ratio potentiae de se sit ens per

illo actu ergo si sine illo actu est

;
accidens. Secundo dicas quod et illo

sufficiens principium, sequitur quod verbo Doctoris, scilicet in eodem or-

voluntas non requireretur tantum dine bene ponderato, solutam habe-
secundum totam actualitatem ad sic bisinstantiam,quoniam causae utique
producendum. Tertio, non producit possunt esse ejusdem generis, sed non
creaturam, nisi quia volens ;
ergo ejusdem ordinis illse enim causaa
;

major perfectio sequeretur ad produ- sunt ejusdem ordinis, quee suntin eo-

ctionem creaturarum, quam ad pro- dem genere, et ejusdem speciei, et

ductionem Spiritus sancti. Dicas ad dicuntur alterius ordinis, quee sunt in
primum, quod antecedens est falsum ;
eodem genere essentialiter subordina-
ad secundum, neges quod assumitur, tae secundum prius et posterius, et
loquendo de sua perfectione quiddita- sunt alterius speciei.
tiva et formali, sub qua ponitur tale
principium sufficiens. Ad tertium,
dicas quod Pater generat Filium vo- LXXXXIl.
lens, sed non sic intelligendo, quod
volens sit formale principium ; ita Scotus in primo dist. 12. dicit quod
dicas quod volens spirat, non tamen productiones divineeseipsis formaliter
ly velle est formale principium, et distinguuntur ; hujusoppositum habet
concedasquod longe plura prsesuppo- in 26. dist. 1. ubi ponit productiones
nuntur in productione ad extra quam distingui penes principia formalia.
in productione ad intra. Solutio, dicas quod Doctor intelligit

originaliter et principiative, non

et

formaliter. Sed dices contra, quoniam

LXXXXI. Doctorm primo, dist. 13. qvsest. unica,
impugnat Henricum, qui tenebatquod
Scotusw 13. dist.primi, distinct. 17. distinguuntur penesprincipiaformalia
qusest. 2. habet hanc maximam, quam elicitiva. Dicas quod Henricus volebat
habet Averroes in 5. Pliys. iext. com- productiones distingui per principia
ment. 37. quod unius causee in
et 38. formalia elicitiva, quee tantum erant
uno ordine causandi est una per se distincta ratione. Dootor hoc impu-
ratiocausandi; hujusoppositum habet gnat, et dicit esse impossibile quod
in 1. dist. 3. qusest. 7. et 8. de intelle- aliqua sint distincta realiter per ali-

ctu et objecto, qute integrant unam qua, qua3 tantum sint distincta ra-
causam totalem, et in'3. dist. 4. et in tione. Gontra, Scotus, ut dictum est
Quodlibet. distinct. 15. de patre et ma- in 13. dist. primi, quaest. unica, dicit
tre, quac inlegrant unam sausam lota- quod seipsis distinguuntur ;
hujus op-
 SCOTI. 431

positum habet inferius dist. 20. Dicns datur potentia) in ratione activi, et

quod produetiones divinse distinguun- non in ratione passivi. Hoc idem ha-
tur se totis, quantum ex natura rei, bet in prima quxst. prologi hujus op- ;

sed non in conceptu conveniunt ; positum habet in primo, d. il.quxst.

enim inconceptu communi illis, licet 2. ubi dicit quod habitus detur etiam

in nulla realitate conveniunt, ut patet potentiee in ratione passivi.

de Deo et de creaturis, quee in nulla Solutio, dicas quod Scotus in primo
realitate conveniunt, tamen uni-
et Sent. dist. 17. quiest. 2. loquitur Topi-
voce in conceptu conveniunt, ita quod ce et probabiliter. Sed dices contra,
Deus et creatura distinguuntur se to- Scotus in secundo, dist. 11. dicit quod
tis realiter, et ex natura rei, sed non lignum siccum est magis dispositum,
conceptibiliter. ut recipiat calorem,quam habitus de-
tur potentiee in ratione passivi. Dicas
LXXXXIII. quod Scotus in 17. dist. primi, qnsest. 2.
loquitur de habitu consuetudinali,
Scotus in primo, distinct. 13. dicit qui in ligno non reperitur, quoniam
quod persona formaliter includit es- talis, utsuperius dictum est a Doctore,

sentiam ; hujus oppositum dicit in est tantum in viventibus. Secundo

primo, dist. 4. q. 2. et clarius in pri- dicas quod siccitas non facit poten-
mo, dist. 26. ubi dicit quod heec pro- tiam passivam esse magis dispositam,
positio : Pater est Deus, non est forma- sed tantum removet impedimentum.
lis, sed tantum identica. Unde aliud est potentiam passivam
Solutio, dicas quod Doctor sic intel- quod ab ea removea-
disponi, aliud est
ligit, quod essentia in istis preedica- tur impedimentum, prima tamen res-
tionibus est terminus formalis, et ponsio est melior.
personam includit formaliter ut ter-
minum suum formalem, sed non for-

maliter, id est quidditative, ita quod LXXXXV.

essentia de persona formaliter preedi-
cetur. Vel dicas quod formaliter in Scotus in primo, dist. 3. q. 6. et dist.

distinct. 14. unica, capitur pro neces- 17. q. 2. et in sccundo, dist. 11. et in

sario requisito ad esse personae, sicut lertio, dist. 23. 25. habet quod habitus
si diceretur, homo risibilis includit est repraesentativus ; hujus oppositum
formaliter animal, ita quod formaliter dicit in tertio, dist. 14. q. 1. et in se-

exponatur necessario. cundo, dist.3. quasst. 11. etinsecundo,

dist. 9. et in tertio, dist. 31.

Solutio, dicas quod habitus simpli-

LXXXXIV. citer et absolutenon est repra3sentati-
vus, sed solumaliquo modo, proquan-
Scotus in tertio, dist. 14. qtuest.pri- to habitus virtualiter partialiter conti-
ma, el in primo, dist. 3. qusest. 7. et in net actum, qui actus vere objectum
ouarto, dist. 6. qusest. 10. et dist. 49. reprsesentat. Vel dicas quod Scotus in

qusest. 11. et dist.bO. qusest. ultima, 17. distinct, primi, q. 2. loquitur com-
expresse docet quod habitus solum muniter, et non proprie.
 432 CONTRADICTIONES

LXXXXVI. LXXXXVIII.

Scotusm 17. dist. i.q. 2. et insecun- Scotus in primo, dist. 17. q. 1. et 2.

do, dist. q. 2. et in tertio, dist. 33. et in videtur attribuere activitatem instru-
quarto, dist. 14. qusest. 2. et in Quodlib. mento ; hujus oppositum habet in
q. 15. dicit quod voluntas potest ope- quarto, dist. 1. solvendo principalia ar-
rari justa, et juste sine justitia, et mo- gumenta, et dist. 6. qusest. 5. ejusdem
raliter sine babitu morali ; hujus op- quarti, et clarius hoc habet in quarto,
positum habet in secundo, dist. 41. et dist. 6. qusest. 5. unde in via Scoti
citat super hoc unam auctoritatem habentur istse propositiones. Prima:
Aristotelis 2. Ethic. cap. 1. sic dicen- Instrumenium tanlum est causa, sicut
tis : Habitus j mtitise generatur ex ope- effectus prior dicitur causa respectu effe-
ribus justis, non tamen juste factis. ctus posterioris. Secunda: Instrumen-
Solutio, dicas quod actus justus, et tum non liabet causalitatem proprie di-
quilibet actus moralis, dicitur moralis ctam. Tertia : Instrumentum non habet
dupliciter, scilicet a dictamine ratio- aliquam virtutem, nec in facto esse,
nis et ab habitu. Scotus in secundo, nec in fieri, ut per talem virtutem sit
dist. 41. et Aristoteles intelligunt quod proprie causa. Quarta: Non est simpli-
tales actus non sunt juste facti, justi- citer activum,sed solum secundum quid,
tia ab habitu, sed non negant quin eo modo quo effectus prior dicitur causa
sint justi justitia accepta a dictamine respectu posterioris. Sed dices, hujus
rationis. oppositum habet Doctor in 17. dist.

primse qusest. secundse, ubi vult levita-

LXXXXVII. tem esse ab instrumento, et hoc etiam
videtur manifestum apud sensum,
Scotus in 16. dist. primi, qusest. 2. quoniam securi quiescente, habet
dicit quod prudentia non est simpli- propriam formam, et etiam eam non
citer necessaria ad actum moralem, habet ab agente.
ettamen paulo ante dixit quod sit sim- quod duplex est ratio
Solutio, dicas
pliciter necessaria. agendi instrumento qusedam partia- ;

Solutio, dicas quod iste habitus na- lis, ut acuties, sive motio seorsum
tus est esse conformis prudentise, si accepta, et totalis ratio agendi est
inesset; unde necessario, ut iste habi- acuties simul cum illa motione; illa

tus sitvirtus, vult conformitatem ap- enim duo integrant unam totalem for-
titudinalem, et non actualem, sed ad malem rationem agendi in securi ; et
dictamen rationis vult necessario con- cum dicit Doctor inquarto, quod coepit
formitatem actualem. Et cum dicit suam rationem agendi in illa motione,
Doctor quod prudentia est causa actus vcrum est completive, non autem to-
moralis, non intelligit quoad substan- taliter. quod distinguendum
Et nota
tiam, nec quoad intentionem actus, est de instrumento, quia primo sumi-
sed solum quoad hos, quod est con- tur proprie in artificialibus, et inde
formativa actus. derivatur ad aliud, sicut dolabra. Se-
 SCUTl. 433

cundo, in naturalibus minug proprie, nis carapanee, sed sufficit eontingere

siout aliqui dicunt quod forma cali- chordam, et virtus extenditur ad to-
ditatis iu igne instrumentum.
est tum unde causalitas sonationis cam-
;

Tertio, in .moralibus, et hoc modo panae est ab agente, est etiam a ohor-
qualitates vocantur instrumenta, si- da, ut ab inslrumento ab agente
eut potentige dicuntur instrumenta, moto.
quibus anima operatur, et habitus, et

hoc minus proprie. Quarto modo in

supernaturalibus, sicut Sacramenta LXXXXIX.
dicuntur instrumonta gratia?, et ignis

Purgatorii atque Inferni, instrumen- Scotus in 1. dist. 17. quaest. prima

tum divinae justitiae. Dicunt aliqui et secunda, sotvendo argumentum pro
quod omnis cansa instrumentalis ha- opinione, dicit quod non potest esse
bet duplieem causalitatem ; unam ra- actus meritorius sine charitate ; hu-
tione naturae suse, aliam in quantum jus oppositum habet in determina-
instrumentum. Exemplum primae, do- tione illius quaesiti, et in 3. d. 1. q. 4.

labra habet formam acutiem et duri- ubi quod gratia absolute non
dicit
tiem, et respectu istorum non est requiritur neque ad actum merito-
causa instrumentalis. Exemplum se- rium, nec ad fruitionem.
cunda?, quando artifex impellit dola- Solutio, dicas quod Doctor in 3. et
bram, et ex illo impulsu facit aream, in corpore quxsiti, dist. 17. q. 2. lo-

secundum hoc instrumentalis dicitur quitur de potentia Dei absoluta, et

agens. Contra, si dolabra esset activa ut potentia recipiat, et non ut agat,

naturaliter, et esset sufficienter ap- et sic se glossat Scotus in dist. 33. In
proximata, ageret per se ipsam. Se- primo vero sent. dist. 17. q. 1. et 2.

cundo, acuties est figura, et figura loquitur de potentia ordinata, et ut

non dicit nisi ordinem partium in potentia non solum recipiat, sed et ut

toto, sed nulla forma respectiva po- agat.

test esse activa; igitur nec dolabra
potest esse forma activa. Ideo dicas
quod instrumentum in artificialibus C.

nullam habet causalitatem, sed im-

mediate causatur ab agente, ut patet Scotus in primo, dist. 13. et in se-

de agente inducendo caliditatem in cundo, dist. 33. et in tertio, dist. 15.

aquam. Sed dices, causa instrumenta- et in quarto, dist. 14. q. 1. ct dist. 44.

lis est vere causa quando aliquid cau- qusest. 2. et i6. dist. q. 4. dicit quod
sat ; quod vere est instrumen-
dioas, non causantur a
delectatio et tristitia
tum. Et quando dieitur quod est vere nobis immediate, sed tantum mediate,
causa, dicas quod causa instrumonta- et tantum mediate, et non immediate

lis deficit a vera causa, sic quod de- sunt in potcstate nostra, ita quod po-
pendeat effeetus ab instrumento. Sed sito actu non possumus non tristari,
dices, impulsntione campanse, clior- vel Lsetari. In primo vero distinct. 17.

daagitimmediate adcampanam, dicas qusest. prima ct secunda, dicit quod

s

quod chorda non est causa sonatio- talis delectatio sit immediate in po-

Tom. XXVI 28
434 CUxNTKADlCIlONES

testate nostra, etiam cum actus na- utique damnat illos, qui confugiunt
turaliter sit productivus delectationis, ad agens universale creatum, cujus-
necessario actus perfectior producet modi sunt intelligentia), quse dicun-
perfectiorem delectationem, et ita tur esse agentia universalia secundum
videtur falsum id, quod Scotus dicit' causalitatem, non tamen reprehendit
in primo, videlicet, quod potest esse illos, qui recurrunt ad agens univer-
quod stante majori conatu in actu sale increatum, quod est metrum et

possit esse minor delectatio. mensura omnium, ut Deus.

Solutio, dicas, et pro responsione
et solutione confugiendum est ad id,

quod habet Scotus in primo, dist. GII.

p?i??ia, qusest. 3. et in quarto dist. 49.

qusest. 7. ubi valde expresse deter- Scotus ijiprimo, distinct. 19. qusest.

minat quod delectatio est realiter dis- quod homo primo intelligit, et
2. dicit

tincta ab operatione, et est effectus quod non intelligit per animam hu- ;

realiter ab operatione distinctus, quia jus oppositum habet in quarto, dist.

si esset idem realiter, non posset esse 43. q.2. et in q. 9. quodlibetali.

minor delectatio in minori actu ; hoc Solutio, dicas quod Scotus in primo,

stante potest Deus concurrere ad ope- dist: 20. q. 2. dum dicit hominem
rationem, non concurrendo ad delec- primo intelligere, et non intelligere

tationem, et ideo poterant esse actus per animam, respondet Henrico ex

sine tristitia et delectatione conse- propositionibus ab eo concessis. Se-

quentibus, et, ut ibi videbitur, pote- cundo potes dicere quod Scotus lo-

rit maximus conatus

esse in actu quitur dubitative, quia utitur hac
cum minima deiectatione. dictione forle. Tertio poteris dicere
quod Scotus loquatur exemplariter.

GI.
GIII.

Scotus in primo, dist. 17. q. prima

et secunda, damnat fugientes, sive Scotus inprimo, dist. 28. et i?\2. dist.

recurrentes ad agens universale, et 3. qusest. 2. et in q. 4. dicit quod nulla

tamen ipse recurrit et refugit ad negatio est de se incommunicabilis
ipsum in 2. dist. 18. in productione hujus oppositum habet in 1. dist. 23.

anima3 sensitivse. et in tertio, distinct. 1. quwst. 1. et i?i

Solutio, dicas quod Scotus in primo 19. quodlib.

dist. 17. queest. prima, utique damnat Solutio, dicas quod persona divina
confugientes, et recurrentes ad agens personatur per tres negationes, quee
universale per modum naturse ; in 2. faciunt unam negationem simplici-
vero Senlcntiarum, dicitrecurrendum ter, et persona creata personatur per
et confugiendum esse ad agens uni- duas, quse faciunt unam negationem
versale, quod dicitur agere per mo- secundum quid.Tunc dicas quod ne-
dum voluntatis et libertatis. Vel dicas galio simpliciter non potest inesse
quod Scotus in 1. dist. 17. qusest. 1. nisi per aliquod positivum ; sed nega-
 SCOTl. 435

tio seeundum quid bene potest inesse communem univocum dare ultimis
sine aliquo positivo eorrespondente. divinarum personarum
constitutivis ;

S I dubitabis, an incommunicabile hujus oppositum habel in 1. dist. 24.

sit univocum persona) divime, et per- q. unica.
sonse creataj ? llespondet Scotus in 3. cum Vigerio, conce-
Solutio, dicas
dist. i. quod incommunicabile
q. 1. dit conceptum communem univocum,
quod negat incommunicationem ac- sed non univoce, et in quid dictum,
tualem et aptitudinalem, est concep- sicut est conceptus albi respectu ho-
tus univocus ipsis, quia negatio est minis et equi. Sed dices, Scotus in
univoca multis, quando idem affirma- locis citatis concedit dari conceptum
tum negatur ; sed negatio communi- univocum univoce dictum in quid
cabililatis, quse includit repugnan- igitur responsio Vigerii non tollit

tiam ad communicari, non est uni- dubitationem. Dicas duplicem esse

voca. Sed dubitabis, an persona conceptum quidam est conceptus
;

dicatur univoce de tribus personis di- univoce realis quidam vero est con-
;

vinis. Respondet Franciscus de May- ceptus quidditativus rationis, stante

ronis dist. 24. qucest. unica, quod sic hac distinctione, dicas quod secun-
et ratio hrcc est, quia persona secun- dum Scotum datur conceptus univo-
dum idem nomen et secundum eam- cus univoce dictus in quid, rationis,
dem rationem prsedicatur de persona non autem realis ; vel dicas quod
creata et increata. Secundo, omnis d&tur conceptus univocus quidditati-
intellectus certus de uno, et dubius vus univocatione Logica, non autem
de duobus, habet unum conceptum, univocatione Physica.
de quo est certus, distinctum ab eo,
de quo est dubius ; sed aliquis potest
esse certus quod in passione aliqua CV.
persona patiebatur, dubitando etiam
utrum persona creata, vel increata Scotus in secundo, dist. 3. qusest. 5.

patiebatur, sicut aliquis infidelis ; igi- et 6. dicit quod negatio simpliciter

tur persona univoce praedicatur de non potest inesse nisi per aliquod
persona creata et increata. Secundo, positivum ; hujus oppositum habet
sicuti sunt duo homines Socrates et in 1. dist. 23. ubi Scotus concedit ne-
Plato, ita et persona divina, et perso- gationem aliquam posse inesse plu-
na creata sunt duae persona? ; sed ribus sine positivo communi, sed non
homo univoce praedicatur de Socrate sine positivo absolute.
et Platone, igitur, et persona univoce Solutio, dicas quod si bene ponde-
pra^dicatur de persona divina, et de retur littera quod
Scoti, clare patet
persona creata. Scotus concedit negationem aliquam
posse inesse pluribus sine \
positivo
communi, sed non sine positivo ab-
CIV. solute, quia inest mediante positivo
proprio, et ila per aliquid positivum
Scotus in primo, dist. 2. part. 2. inest. Sed dubitabis, an ultimis difle-

qitdest. 1. et dist. 20. vult conceptum rentiis sit aliquid eis commune ?
 436 COXTKADICTIOXES
Videtur quod non, quia ultima con- ergo ratio relationis in eis numeratur,
stitutiva sunt primo diversa; sed ulti- et per consequens est eis communis
mse differentise sunt ultima constitu- univoce. Et confirmatur, quia eadem
tiva ; igitur sunt primo diversa ;
ratio definitiva relationis convenit Pa-

igitur non potest aliquid eis esse com- ternitati in quantum relalio est, quae
mune. Dicas quod licet ultimse diffe- etiam convenit filiationi, in quantum
rentiae in creaturis sunt primo di- relatio est, scilicet esse ad aliud ;

versee, tamen eis quasi denominative ergo relatio est eis communis ; igitur
convenit secundum unam rationem ab individuis potest abstrahi aliquis
ratio primse diversitatis, quod non conceptus communis. Sed dices,
est aliud, nisi non habere quiddita- utrum divinis attributis sit aliquid
tive aliquid commune, sed tantum commune univocum? Dicas quod sic,
aliquid consequens quidditatem ; et qnia omnibus convenit unum, et una
dum dicis, ultimas differentias pri- ratio definitiva ejusdem, quod est
mo esse diversas, igitur nullum ha- perfectio simpliciter, quia sapientia et
bent conceptum communem. Dicas, justitia quselibet est perfectio simpli-
concedendo ultimas differentias esse citer, nam quselibet est melior ipsa
primo diversas in realitate, non ta- quam non ipsa. Sed dices a simpli-
men in conceptu. citer simplicibus non potest abstrahi
aliquis conceptus -communis sed at- ;

tributa sunt simpliciter simplicia, igi-

CVI. tur ab attributis non potest abstrahi
aliquis conceptus communis. Dicas,
Scotus in primo, dist. 23. concedit quod a simpliciter simplicibus utique
ab individuis posse abstrahi alium con- non potest abstrahi aliquis conceptus
ceptum a conceptu speciei ; hujus quidditativus, sed bene potest abs-
oppositum habet 7. Met. q. 17. et in trahi conceptus transcendens, qui di-
primo, dist. 3. quxst. 3. et in secimdo, citur de eis ad modum differentige
dist. 3. qusest. 6. et inquarto, dist. 11. subalternantis de subalterna, talis est
q. 3. perfectio simpliciter.
Solutio, dicas, dubitationem hanc
varie a Scotistis solvi. Vigerius dicit
talem conceptum esse positivum, CVII.
non tamen univoce dici de ipsis in-
dividuis, sed tantum denominative, Scotus in quodl. quaest. 4. et in 1.

et non in quid. Lychetus dicit quod d. 28. q. 3. et in 4. dist. 13. quxst. 1.

talis conceptus dicitur quasi pro- dicit quod totus ordo originis stat in
prius, quia non dicit quidditatem. uno signo natura?, et tamen dicit

Franciscus de Mayronis in primo, oppositum in i. dist. 26. q. unica.

dist. 3. qitcBSt. 3. dicit quod ab indi- Solutio, dicas quod Scotus in 1.

viduis potest abstrahi aliquid com- dist. 2G. q. unica, dicit arguendo ; sed
mune, nam, inquit ipse, ista conse- inferius, quando respondebit ad ar-
quentia valet : Palernilas, fdiatio et gumenta, dicet et confirmabit senten-
spiratio passiva sunt tres relationes ;
tiam suam in 4. q. quodl. et in aliis
 SCOTI. i!T

locis citatis ; luijus oppositum dicit convenienti relntionem fundari in re-

Franciscus de Mayronis in 1. dist. 13. Intione, et tnmen hujus oppositum
qusest. 2. ubi vult quod sicut in uno dicit in q. 3. e* 6. quodl. et in 1. tf. 1.

instanti temporis potest esse totus g.A.etb. et cl. 19. 7. 1. ct in 4. d. 6.

ordo naturse, itn e converso in uno q. 2. et dist. 12. q. 1. ubi vult pro-
instnnti naturse potest esse totus ordo portionnbilitntem fundnri in propor-
temporis, et etinm in uno instnnti tione.
originis potest esse totus ordo nnturee Solutio, dicns quod Scotus non ne-
et temporis. Et hoc probat qundru- gnt nbsolute relntionem fundnri in
pliciter, primo : In omnibus signis relntione, sed negnt de istis dunbus,
durntionis hominis, substnntin pnc- videlicet deina>qunlitnte et eequalitate.
cedit nntum sua nccidentin, et tnmen Vult enim Doctor in l. d. 26. q. imica,
illi signo naturse coexistunt omnia sequalitatem non posse fundnri in
signn durationis. Secundo, in illo ineequalitnte.
priori signo in quo Pnter producit
Filium in divinis. Pater constituitur
ex essentia et relatione, essentia au- GIX.
tem ordine naturee praeintelligitur
prrecedere proprietatem. Tertio, in illo Scotus in 1. clist. 26. dicit quod
priori signo, quo Sol producit ra- motus specificatur a termino formali ;

dium, quia ab eo gignitur, est com- hujus oppositum habet in 1. d. 2.parte

positum ex materia et forma, inter 2. q. 3. et in 3. d. 14. q. prima ; et An-
qiune est ordo naturse. Quarto, quia in tonius Andreas, 7. Metaph. q. 3. et

illo signo rationis, quo intellectus con- Trombetta in 10. Metaph. q. 2. tenent
cipit universale ante particulare, ip- quod idem terminus potest acquiri
sum universale constat ex genere et per diversos motus, ut idcm ubi potest
dillerentia, qiue inter se essentialiter acquiri per motum circularem, et
et naturaliter ordinantur; et conclu- per motum rectum, et tamen sunt
dendo dicit quod inter illa signa est motus incomparabiles, ut dicit Aristo-
ordo retrogradus, igitur nperte vides teles in 7. Pfiysic. lext. 21. ergo videtur
in hoc Franciscum de Mayronis ad- quod a termino non fiat specificatio
versari Scoto. Tamen si bene ponde- motus.
rabis verba Doctoris in 4. q. quodt. Solutio, dicas quod isti motus sunt
agnosces scntentiam Francisci de locales, et tantum diflerunt specie ac-
Mnyronis non esse contrariam Scoto, cidentali; Scotus nutem in 1. d. 26.
quoninm Scotus ibidem non dicit q unica, loquitur de differentin essen-
quod totus ordo nnturae non possit tinli specificn.
esse in uno signo originis, sed dicit

quod ordo originis non necessnrio

praeexigit ordinem naturaa. CX.

GVIII. Scotusm 1. d. 26. dicit quod hoec

non est formnlis, nec per se : Patcr
Scotus in I. d 26. hnbet pro in- est Deus;hu)us oppositum habet in 1.
438 COISTRADICTIONES

d. 4. q. 2. ubi dicit quod haec est for- rationis objectivalis, sed non ejusdem
malis : Pater, Filius et Spiritus sanctus rationis simpliciter.
sunt Deus.
Solutio, dicas quod Scotus in d. 4.
q. 12. loquitur secundum opinionem CXIII.

tenentem quod personse constituan-

tur per absoluta. Vel dicas quod Sco- Scotus in 1. d. 27. habet pro incon-
tus ibi comparat ad invicem istas veniente quod idem sit activum et

duas propositiones, videlicet Paler : passivum respectu ejusdem ; hujus

est Deus, et hanc Deus est Pater, et
: tamen oppositum dicitm 2. d. 2. q. 10.

dicit hanc Deus est Pater, non esse

: et d. 25.

formalem, sed bene hanc Pater est : quod Scotus in 27. d.

Solutio, dicas

Deus ; dicas ergo quod Scotus dixit 1. arguit ad hominem. Secundo dicas

eam esse formalem non simpliciter, quod Scotus in 27. d. 1. habet pro in-
sed inrespectivo sermone. convenienti quod idem sit tantum ac-
tivum respectu alicujusactus, et quod
etiam sit tantum passivum respectu
CXI. alterius actus ejusdem rationis.

Scotus in 26. d. circa/inem, dicit in-

tellectualitatem in Deo esse modum CXIV.
intrinsecum ; hujus oppositum habet
in uqodl. q. 1. et in 1. Report. d. 35. ubi Scotus in 1. d. 27. ponit habitum
dicit quod si essentia divina definire- in memoria; hujus oppositum habet in
tur, tunc intellectualitas esset de for- 1. d. 3. q. 6. et d. 17. q. 2. et in 2. d.

mali ratione definitiva ejus. \\. et 23. et 25. ubi vult habitum nullo
Solutio, dicas quod intellectualitas pacto esse repnesentativum.
potest capi dupliciter : Primo, ut est quod Scotus in 27. d.
Solutio, dicas
actus primus, et sic est de formali ra- 1. loquitur secundum opinionem te-

tione ; secundo modo, ut est qusedam nentem quod habitus sit repreesentati-
habilitas, et sic potest dici modus in- vus. Secundo, dicas quod habitus dici-
trinsecus, vel melius aptitudo quae- tur pertinere ad memoriam, non quod
dam. sit reprsesentativus, sed quia facilitat
potentiam, hic modus dicendi videtur
tutior.

CXII.
CXV.
Scotus in 1. distinct. 3. qusest. 7. et
d. 27. vult quod notitia distincta et Scotus in \. dist. 3. </. ultima, et in
confusa de eodem objecto, sint ejus- 2. d. 17. etin 3. d. quod
17. et 26. dicit
dem speciei ; hujus lamen oppositum intellectus et memoria sunt una po-
habet in 2. dist. 26. et in A. dist. 49. q. tentia tantum hujus oppositum habet
;

5. et in 3. d. 3. et 2. Metapli. q. 3. in 3. d. 23. ubi dicit quod tressuntpo-

Solutio, dicas quod sunt ejusdem tenti* animae.
 -' OTI. 139

dicasquod absolute tantum

Solutio, et in quodi. 7. 13. et in Pradicamentis,
sunt dua? potentiae, tamen inquan- qudestione illa, in qua qusrit, an rela-
tum sunt partes imaginis, sic dicuu- tiva sint simul natura, tenet quod ter-
tur tres, quoniam intellectus sub ra- tius modus relativorum distinguatur
tione memoria? constituit primam a duobus primis modis per referri
partem imaginis, et sub ratione intel- mutuo, etnonmutuo; bujusoppositum
lectus seu intelligentiae constituit se- habet in 5. Mct. q. 13. et Antonius An-
cundam ; tamen in se est eadem po- dreas 5. Metaph. qusest. 16. ubi tenent
tentia, quse pro duabus accipitur, quod distinguantur penes sua funda-
quoniam intellectus diversimode con- menta, ubi dicunt quod tertius modus
sideratus constituit duas partes ima- non distinguitur a duobus primis pe-
ginis. nes mutuo et non mutuo referri, sed
per sua fundamenta, quia primus mo-
dus fundatur super rem de genere
CXVI. Quantitatis, et secundus super rem de
genere actionis vel passionis, seu su-
Scotus in 1. d. 28. q. 2. infine, dicit per principia activa et passiva ; ter-
quod natura creata est limitata ad tius vero super rem cujuscumque ge-
unum suppositum ; hujus oppositum neris, et super res diversorum gene-
habet in quodlib. queest. 2. et in2. d. 3. rum.
quxst. 7. Solutio, dicas quod distinctio isto-
Solutio, dicas quod quando Scotus rum modorum potest duobus modis
dicit in 1. sent. dist. 27. quxst. 2. inquiri Uno modo effective et extrin-
:

quod natura creata est limitata ad sece, et isto modo distinguuntur per
unum suppositum, non intelligit de fundamenta, quibus applicantur ; se-
natura in se, sed de natura hac sin- cundo modo distinguuntur intrinsece
gulari, ita quod omnis natura creata et formaliter, sive per aliquid habens
de se communicabilis est. se loco istius formalitatis intrinsece ;

et sic tertius modus distinguitur a

duobus primis per mutuo et non mu-
CXVII. tuo referri, et sic soluta est contradic-
tio.

Scotus in 6. quodl. vult quod a?qua-

litas et similitudo sint relationes rea-
les ; hujus oppositum dicit in 1. d. 31. CXIX.
Solutio, dicas quod Scotus in 31. d.
1. arguit ad hominem, et contra Hen- S.-otus in 1. dist. 2G. ct 28. 7. 3. et

ricum, qui volebat quod essent rela- dist. 35. et 43. habet quod relativum
tiones rationis. non debet definiri per suum correlati-
vum, sed pcr fundamentum sui corre-
lativi ; hujus oppositum habet in Uni-
CXVIII. versalibus q. 15. ct in Prsedicamentis,
(/. 25. ubi dicit quod relativum debet
Scotus in 1. d. 30. q. 2. et dist. 35. definiri per suum correlativum, ubi
440 CONTKADICTIONES
citat Porphyrium in capite de Specie, tum. Prasterea Tartaretus glossat
ubi dicit quod necesse est in utrorum- auctoritatem Aristotelis, ubi dicit sic :

que rationibus utrisque uti. Et Aristo- Si quis definire cognoverit unum re-

teles in Praedicamentis capite Ad ali- lativum, faciliter poterit cognoscere

quid, dicit quod si quis definite nove- et reliquum ;
docet ibidem Tartaterus
rit unum relativorum, definite noscet quod quis poterit definite oognoscere
etreliquum idem in 6. Topic.
; et di- unum suum fundamen-
relativum per
cit quod duplum non potest sine di- tum, et per fundamentum sui correla-
midio definiri, et qurecumque per se, tivi absque hoc quod cognoscat suum

et ad aliquid dicuntur. relativum. Ad contradictionem dicas

Solutio, dicas, si vis solvere hoc ar- quod cum Doctor dicit, relativum
gumentum confuge ad solutionem, debere definiri per suum fundamen-
quam habet Scotus in sua Logica, tum, intelligit de definitione data per
ubi habet in qusest. 25. Prsedicamento prius, et per notius, et non de defini-

rum, hoc argumentum : Idquod poni- tione absolute.

tur in definitione est prius et notius,
verum est de definitione, quse tantum
datur peressentialia, sicutestdefinitio cxx.
substantiae, vel ad minusalicujus abso-
luti Quiaenim respecti-
nonrespectivi. Scotus in 8. dist. i . qusest. 4. dicit
va mutuo dependent, ideo mutuo se de- quod in via Philosophorum Intelli-

finiunt, licet neutrum sit priusaltero; gentiee secundse sunt in se formaliter

absolutum autem potest cognosci in neeessarise ; hujus oppositum dicit in
se per essentialia et notiora,ideo in i.dist.S. ubi dicit quod tale sic de-
sua definitione alia poni non debent; pendens non est ex se necessarium.
illud autem quod per se, secundum quod Scotus in 3. dist.
Solutio, dicas
quod est, dependet ad aliud, sine illo 1. q.2 tantum negat quod illud tale

cognosci non potest, sicut dicitur in non erit formaliter necessarium ex se,
Preedicamentis in cap. de Rclativis, et id est, a se, sed non negat quin in se
ideo ponitur correlativum non ut no- sit formaliter necessarium.
tius, sed quia sine eo definitum co-
gnosci non potest.
Ad illam auctoritatem Porphyrii CXXI.
respondet Tartaretus in cap. de Specie,
et glossat illam sic : Relativum debet Scotus in 3. q. Prologi, et in 15. q.

definiri per suum correlativum, idest, quodlibetali, et in \. dist. 1G. q. 2. dicit

per suum fundamentum sui correla- quod Deus cognovit res in essentia ;

tivi, quod est prius et notius ; et in hujus oppositum habet in }>rimo,

Prccdicamentis respondet quod illae dist.35.
auctoritates, videlicel Aristotelis et Solutio, dicas quod Scotus in 35.

Porphyrii, de rigore sermonis sunt dist. 1. q. unica, arguit ad hominem,

falsrc, et dicif quod rclativum bene re- quoniam, ut visum fuit in 3. q. Pro-
fertur ad oorrelativum, sed non lermi- logi, Henricus volebat quod Deus in-
natur ad illud, sed ad ejus fundamen- telligeret passionem lineff per lineam,
 SCOTI. 441

quod impugnavit Sootus, quia tunc formalia : Jam ergo }>atct quod iste

intellectus divinus vilesceret, si mo- modus distinguitur a secundo non per

veretur a linea, ut ejus passionem per- mutuam dependentiam, vet non mu-
ciperet; et ita secundum Henricum, tuam, sed per fundamenta alia et

non solum intellectio determinaturad alia.

res in proprio genere, sed etiam mo- Solutio, dicas quod ista distinctio

vetur ab eis, et ita argumentum Doc- potest duobus modis intelligi : Uno
toris in d. 35. q. unica, est ad homi- modo extrinsece et effective ; et isto

nem. modo distinguuntur per fundamenta,

quibus applicantur. Alio modo intrin-
sece et formaliter, sive per aliquid se
GXXII. habens loco istius formalitatis intrin-
sece, et sic distinguuntur per mutuo
Scotus in primo, dist. 30. q. 1. et d. et non mutuo.
quod terminus relationis est
35. dicit
quid absolutum et tamen oppositum
;

habet in quodlib. q. 3. art.\3, ct 9. art. CXXIV.

2. et in 1. d. 19. et in 2. d. i.q. 4. et 5.

et in 4. d. G. q. 2. art. finali, ubi vult ScotuszV* 1. dist. 35. q. 1. dicit quod

quod proportionabilitas fundatur su- intellectio nostra mensuratur ab ob-
per proportione ; ergo relatio termi- jecto ; hoc enim videtur falsum. Nam
nari potest ad aliud quam ad abso- cum intellectio nostra terminatur ad
1 utu m aliquod vilius se, ut ad quantitatem,
Solutio, dicas, respondendo duplici- vel ad relationem, vel ens rationis,
ter : Primo, quod relatio tunc habet vel ad privativum, sive non ens, quo-
quando
vices absoluti, sicut paternitas, modo tunc potest talis intelleclio men-
ad aliud refertur. Secundo dicas, quod surari a suo objecto ?
Doctor loquitur de fundamento ulti- Solutio, dicas duplicem esse mensu-
mo, sive sit immediatum, sive media- ram, scilicet perfectionis et quantita-
tum, sed primus modus magis sapit tivam, stante hac distinctione, dicas
veritatem. quod omnis scientia mensuratur a
subjecto mensura quantitativa, sed
non mensura perfectionis et ita ab ;

CXXlll. objecto dicitur communis vel particu-

laris. Sed instabis, probando quod
Scotus in 1. d. 35. q. 1. dicit qnod etiam ab objecto scientia dicatur per-
tertius modus relativorum ditfert a fecta, vel imperfecta, quia dicimus
duobus primis per muluo et non mu- Logicam esse imperfectam, quia est
tuoreferri; hoc idem habet in d. 30. de tali objecto ; et similiter dicimus
et in quodlibetis q. 13. et in Prsedica- Theologiam esse perfectam, quia est
mentis capile dc Iielativis, et hoc lia- de tali objecto. Dicas scientiam per-
bet etiam Aristoteles in 5. Met. 1. c. fectiorem et imperfeotiorcm dici tri-
20. IIujus oppositum habet Scotus in bus modis : Uno modo, ratione 9uee
5. Metaph. q. 13. ubi habet ha-c verba ultima 1

differentiee nobis ignota), et

442 CONTKADICTJONES
hoc est a priori intrinsece formaliter. mensuratur ? Dicas quod mensu-
Secundo, a priori extrinsece et effec- ratur a perfectissima specie sui ge-
tive, et sic dicitur perfecta et imper- neris, scilicet a Metaphysica, vel a
fecta ab objecto motivo. Tertio modo, Theologia mensurabitur per accessum
a priori, ut a causa sine qua non, et et recessum ad illam. Quod autem
sic diciturtalis a priori ab objecto ter- species imperfectionis a perfectiori
minativo. Vel quando dicitur
dicas, specie mensurari debeant, docet Aris-
quod scientia mensuratur ab objecto toteles 10. Met. cap. 2. licet talis im-
mensura perfectionis, ^quod hoc est perfectio nobis innoscat per suum ob-
verum de mensura innotescentise, jectum, et denominatione a suo
ita

quia perfectio scientiae nobis innote- objecto debetmensurari. Etnota,quod

scit per suum objectum. Sed adhuc quando objectum est perfectius scien-

instabilis, si scientia a priori dicitur tia, tunc se habet ad scientiam secun-

esse ab objecto motivo effective per- dum triplicem respectum, videlicet
fecta ; ergo Logica erit nobilior Ma- primo ut effectivum secundo ut men- ;

thematica, quod est falsum. Conse- surativum tertio ut terminativum.

;

quentiam deduces sic, et capies scien- Primus respectus est mutuus de secun-
tiam de specie fundata in homine, do modo relativorum secundus est ;

manifestum quod hsec scientia ha-

est non mutuus de tertio modo relativo-

bet nobiliusobjectum motivum, quam rum.

Mathematica ergo erit perfectior ea.
;

Dicas, ad hoc quod una scientia sit

alia perfectior, non sufficit quod ha- cxxv.
beat objectum perfectius, sed quod illa
perfectio scientiae non repugnet ;
Scotus in 2. d. 35. dicit quod Idea
modo repugnat Logica> habere tantam est respectu omnium possibilium, ta-
perfectionem sicut habet Mathema- men in 1. d. 39. habet quod tantum
tica. Et si qua^reretur quare hoc sibi est respectu necessariorum.
repugnat ? dicas, quia hoc est hoc, et Solutio, dicasquod Scotus hoc non
illud est illud. Vel dicas eam perfec- dicit ex propria animi sententia, sed
tionem Logicse repugnare per suam solum hoc dicit contra D. Bonaventu-
ultimam differentiam. Et si quseratur, ram, quod ideae non possunt reprae-
cur ultima differentia est talis ? dicas, sentare complexiones contingentes,
quia hoc est hoc, et illud est illud ; et quia idese praecedunt actum divinae
talis modus respondendi sumitur ab voluntatis, non illee complexiones
et

Aristotele 8. Metaph. text. com. ult. contingentes hunc preecedunt.

Dicere etiam poteris scientiam dici
perfectam et imperfectam ab objecto
denominatione extrinseca, seu deno- GXXVI.
minatione, seu mensura innotescen-
tise. Scotus in 1. d. 35. dicit quod in ter-
Sed adhuc quis posset dubitare, si tio signo exurgit relatio effectus ad
Logica non mensuratur a suo objec- causam, et e contra; hujus oppositum
to mensura perfectionis, a quo ergo habet in 2. d. 1. q. 4. et 5. ubi vult
 SCOTl. 413

respectum effectus ad causam esse in Si quaeratur quid horum est perfec-

tertio signo, et respectum causffi ad tius ? Dicas. quod omnes modi sunt
efiectum esse in quarto signo. aeque perfecti identice, non autem for-
SolutiOj dicaa quod Scotus in secun- maliter. nam hoc modo esse exempla-
do loquitur universaliter ex parte ef- riter est modus perfectior, quia cum
fectus, ideo ly primo non debet expo- sit ultimus, alios duos includit; prac-

ni, id est. prius, sed primo, id est, uni- supponit enim eminentiam in Deitate,
saliter, quia iu causa aliquando et virtutem in potestate, et non e con-
Dullus est respectus, imo si sit relatio, tra.

dato quod illae duae relationes sint si- Si quaeratur, ubi res habet verius

mul natura, tamen una est prior ori- esse in se, velin Deo? Dicas, quod in

gine alia, videlicet relatio causae ad Deo simpliciter, sed in se habet verius
effectum. esse tale.
an imperfecta habeant
Si quaeratur
propriam ideam inDeo? Dicas, quod
CXXVIl. imperfecta pro formali non habent
ideam in mente divina, sed bene ra-
Scotus in prima,q. 36. dicit quod ob- tione connotati.
jecta secundaria producuntur in esse Si quaeratur, malum habetne ideam
intelligibili ; hujus oppositum habet in inDeo? Dicas quod malum ratione sui
2. d. 1. q. 1. ubi dicit quod ista objecta non habetideam,sed habet ideam tan-
nunquam habuerunt essein memoria, tum ratione boni sibi oppositi et hoc ;

sed tantum ab intelligentia produ- debet intelligi de malo culpa>, malum

cuntur primo in esse intellecto. autem pcenae habet propriam ideam,
Solutio, pro responsione nota quod saltem ratione connotati, et etiam ra-
Deus circa primum objectum, id est, tione sui, cum pcena formaliter, et ra-

essentiam divinam prius operatur tione sui sit ens positum.

quam producat, sed circa objecta se- Si quaeratur an omnia vivantin Deo?
cundaria prius producit quam opere- Dicas quod omnia illa, qua^ habent
tur; quo notato, dicas qucd objecta ideam, vivunt in Deo ; hinc exclu-
secundaria fuerunt in memoria divina, duntur omnes privationes, et malum
sed in secundo instanti naturae, sci- pcenae.
licet post productionem personarum. Si quaeratur, an aliquid perfectius
Secundo dicas quod objecta secunda- alio vivatin Deo? Dicasquod sic, quia
ria non fuerunt in memoria divina in idea hominis est perfectior idea mus-
priori instanti naturae. cae. Vorrillon vero dicit quod ideae

Verum quia de singulis dubitare non nullam dicunt perfectionem, et ideo

est inutile, idcirco moventur hic ali- unum non habet ideam alio perfectio-
quoe difficultates brevi stilo et metho- rem,sed bene principaliorem. Hinc di-
do. Prima haec est : Cum res habeant cimus quod alia ratione conditus est
esse in Deo, quot modis res in Deo esse homo, alia ratione conditus est equus.
habere dicuntur? Dicas tripliciter:
Primo, eminenter; secundo, virtuali-
ter ; tertio, exemplariter.
444 CONTRADICTIONES
oppositum habet in 38. d. 1. ubi dicit
quod intelligit conclusionem imme-
CXXVIII. diale.
Solutio, ita dictum Scoti debes in-
Scotus in 3.q.prologi,&\o,'\i quod Deus terpretari, id est, non merito princi-

tantum est Theologus, quia ea, quae pii illius conclusionis, quia omnia in-

cognovit, tantum in essentia cogno- telligit merito essentiee.

scit, ut patet 15. q. Quodlib. et in 4. d.
16. q. 2. Hujus oppositum habet in 36.

d. 1. q. unica, ubi dicit quod Deus est CXXXI.

Metaphysicus.
Solutio, dicas quod Scotus ibi ap- Scotus in 2. d. prima, qusest. 2. vult

pellat Deum metaphysicum respectivo quod primo signo sit potentia Lo-
in
sermone, ita quod non Logicus, et ra- gica, in secundo signo sit res in esse
tio est, quia illud est ens rationis Lo- cognito, intertio signo sitpotentia ob-
gicum, cui repugnat efficiens reale jectiva ; et in\. d. 36. dicit quod in
sed res cognitse a Deo sic se habent, primo signo est non repugnantia, et
quod non repugnat, quod per po-
eis in secundo est potentia Logica, et in
tentiam divinam habeant verum esse tertio est potentia objectiva ; ergo
reale. Scotus voluit semper potentiam Logi-
cam preecedere potentiam objectivam,
CXXIX. et potentiam objectivam praecedere
potentiam realem, et ita potentia Lo-
Scotus, d. in 37. q. unica primi, di- gica pra^cedit objectivam et realem.
cit quod impossibile nullam habet Hujus oppositum dicit in 1. d. 39. ubi
proportionem ad intellectum divinum ;
vult potentiam Logicam sequi poten-
hoc videtur pati difficultatem, nam si tiam realem.
hoc esset verum, quomodo nunc co- quod comparatio de-
Solutio, dicas
gnoscitur impossibile aDeo? bet fieri uniformiter potentia enim
;

Solutio, dicas quod impossibile co- Logica tantum reperitur in complexis ;

gnoscitur non absoluta intellectione, potentia autem realis reperitur tam in

sed tantum intellectione per accidens incomplexis quam in complexis; et

et collativa ; et ideo dicitur esse im- cum in complexa prsecedant complexa,

proportionatum tantum, quantum ad ideo potentia realis prsecedit poten-
intellectionem absolutam, et non in- tiam Logicam, inquantum potentia
quantum ad aliam. realis reperitur inincomplexis, in qui-
bus non est potentia Logica, etiam
potentia realis posset dari, nullo intel-
CXXX. lectu stante, et nulla propositione
stante, non autem potentia Logica, et
Scotus in 3. q. prologi, contra Hen- ideo realis pra?cedit Logicam vel di- ;

ricum, dicit quod Deus non intelligit cas, quod potentia Logica sequitur
passionem linese, virtute linea?, sed realem non respectu effectus quem
omnia per essentiam divinam ; hujus jam habct, sed respectu effectus quem
 SCOTI. 445

non habet, potest tamen habere loco fective essc ab alio. Secundo, dicas
illius quem habet. quod Scotus per ens possibile intelligit
ens causabile.

CXXXll.
GXXXIV.
Scotus in i.d. 35. dicit quod intelli-

gere lapidem est perfectio simpliciter; Scotus inprimo, dist. 53. dicit quod
hujus oppositum habet in 1. d. 40. causare contingenter est medium ad
Solutio, dicas multipliciter : Primo, probandum omnipotentiam in Deo
quod Scotus in 35. d. 1. quando dixit hujusoppositum habet in primo, d. 2.
inlelligere lapidem esse perfectionem (/. i. et clarius in primo, d. 8. q. 4.
simpliciter, arguebat ad hominem. ubi dicit quod nulla contingentia po-
Secundo, quod illud erat verum quoad test esse, nisi prima causa contingen-
absolutum, et non quoad connotatum. ter causet.

Tertio, quod erat verum in sensu di- Solutio, dicas quod Scotus in 43. d.
viso, non autem composito. Quarto, primi, loquitur secundum id quod di-
quod Scotus ibi loquebatur de perfec- xerunt Philosophi ; et in 8. d. primi
tione extrinseca, et non intrinseca. loquitur secundum id quod debuerunt
Quinto, quod dictum Scoti verum est dicere.
terminative et objective, sed non sub-
jective. Sexto, quod verura est prseexi-
gitive, et non formaliter. Septimo, GXXXV.
quod verum est complexive. Et nota
quod si Deus, per impossibile, non Scotus in primo, d. 20. et d. 42. et in
intelligeret lapidam, non propter hoc 2. q. quodlibetali, dicit quod possibile
esset imperfectus, quia nulla ejus est objectumomnipotenticC ; hujus op-
perfectio a creatura dependet. positum habet in 1. d. 43. ubi dicit
quod non esl, objectum omnipoten-
tiae.

GXXXIII. Solutio, dicas, objectum esse du-

plex : Primum dicitur objectum effec-
Scotus, in 1. d. 42. et in quodlibetis, tum a potentia ; alterum est objectum
y. 7. dicit quod possibile est objectum prcesuppositum, circa quod versatur
omnipotentice; hujus oppositum habet potentia. Primo possibile est objectum
in i. d. 8. q. 4. ubi dicit quod stat, intellectus divini ; secundo autem est
quod aliquid sit in se formaliter ne- objectum omnipotentia?, sicut secun-
cessarium, et tamen est efleetum ab dum opinionem tenentium quod uni-
alio. vcrsale reale causetur ab intellectu
Solulio, dicas dupliciter: Primo, agente, tunc itniversale estobjectum
quod Scotus tenuit illud secundum intellectus agentis primo modo, et se-
Pliilosophos, et non in via sua,imo in cundo est objectum intellectus possi-
via Scoti implicat contradictionem, bilis.

aliquid esse in se necessarium, et ef-

440 COMRADICTIONES
cognoscere Trinitatem personarum in
divinis naturaliter, quoniam Deum
(XXXVI. distincte cognoscere non valemus pro
statu isto ; hujus oppositum habet
Scotus in 4. distinct. 49. q. 5. dicit qusest. 6. quodlibetali art. 2. ubi dicit,
Deum esse finem naturalem hominis ;
quod de Deo possunt fieri demonstra-
hujus oppositum habetm 1. qusest.pro- tiones propter quid, tid probandam pro-
logi. ductionem Verbi a Patre, et Spiritus
Solutio, dicas quod utique Scotus sancti a Patre et a Filio.
dicit Deum esse finem naturalem ho- demonstrationem pro-
Solutio, dicas
minis, non tamen est naturaliter at- pter quid duplicem esse Una est, qu ae :

tingibilis. fit ex puris naturalibus, et haec gene-

rat scientiam, ut habet Aristoteles 1.
Poster. text. com. 5. Altera quae est
CXXXVII. ex revelatis, et haec generat sapien-
tiam, quge est cognitio altissimarum
Scotus in prima quxst. prologi, dicit causarum. Sed instabis, demonstratio
quod intellectus habet naturalem in- propter quid facit scire distincte, sed
clinationemad omne ens,etnaturaliter de Deo, et de divinis productionibus
cognoscit omne ens. fiunt a nobis demonstrationes propter
quod etsi intellectus
Solutio, dicas quid ; ergo demonstrantur illa distin-

habeat naturalem inclinationem ad cte, quod est contra omnes Doctores.

omne ens, non tamen ad omne potest Dicas qnod demonstratio propter quid
naturaliter pertingere. sumpta ex naturalibus, et naturali-
ter acquisitis facit scire distincte ; de-
monstratio vero quse est ex principiis
CXXXVIII. revelatis, non facit scire distincte,
quoniam generat fidem.
Scotus dicit inprima quaest. prologi,
quod omni agenti per cognitionem
necessaria est distincta cognitio sui CXL.
finis ; igitur distincte cognoscens
finem agnoscit quoque finem sub ra- Scotus in primo sent. dist. 30. et i?i

tione finis. 3. d. 8. dicitquod in qualibet relatione

Solutio, dicas quod Scotus per dis- reperitur fundamentum, et terminus,
tinctam cognitionem intelligit cogni- et habet Aristoteles in capite de Ad ali-
tionem certam. quid, quod si quis definite noverit
unum relativorum, definite noverit et
reliquum ; hoc stante, dices, in re-
CXXXIX. latione causati ad primam causam
sunt ista duo, scilicet fundamentum
Scotus in prima queest. prologi, et et terminus ; igitur cognito uno, co-
dist. 13. l.quosst. 1. et in quodlibetis gnoscitur et reliquum.
qusest. 14. dicit quod non possumus Solutio, dicas relativa esse duplicia;
 :SO)Tl. 447

qiicedam rationis quanlam vero rea-;

patet a Scoto in d. 2. part. 2. g, 3. ei d.

lia sive quredam mutua, qiuTdam

; 3. g. 7. primi. Si ergo anima est in se

non mutua. Rationos ergo superius preesens proprio intellectui, poterit in

adductse vera sunt de relatione rea- eo causare
speciem intelligibilem.
li; modo inter causatum et primam Hujus oppositum habet /// 1. guaest.
causam non est relatio realis, nisi ex prologi, ubi dicit quod anima pro
parte oausati, non autem ex parte statu isto non cognoscit se intuitive.
primae causae ; licet ergo cognoscatur Solutio, dicas quod etsi anima sit
causatum distincte,non tamen pro intellectui proprio perfecte prTsens,
statu isto cognosci potest prima causa cum sint idem realiter, non tamen est

distincte. preesens in ratione objecti intelligibi-

lis ; et ratio est, quia Deus statuit
intellectum nostrum nihil pro statu
CXLI. isto posse naturaliter intelligere, nisi
sensibilia in se, vel essentialiter, vel
Scotus in pri/na, q. prologi, dicit virtualiter inclusa in sensibilibus ; non
quod quilibet efiectus dependet a tamen sibi repugnat quin separata a
qualibet per se causa essentialiter corpore perfecte intelligat, nec ut in
igitur agnoscens dependentiam effe- corpore absolute, quia ut in corpore
ctus ad causam naturaliter, potest glorioso perfccte intelligit se.
etiam naturaliter cognoscere primam
causam.
Solutio, dicas quod pro statu isto CXLIII.
nemo distiucte agnoscit dependen-
tiam effectus ad primarn causam. Scotus in 1. gusest. prologi, videtur
Secundo dicas quod ratio procedit de concedere, respondendo ad Averroem,
fine, qui est causa finalis, qui non est quod si intellectus haberet ens in-
beatificativus ; non autem procedit de quantum ens, pro objecto ada?quato,
fine attingibili per operationem. naturaliter posset in quodcumque
ens, et sic naturaliter posset cogno-
scere ultimum finem ; hujus opposi-
CXLII. tum habet in Qnodlib. g. 14. et in se-
cundo, d. 3. (/. 9. ubi dicit, quod si in-
Scotus in prima, g. prohgi, dicit tellectus haberet proobjecto adajquato
quod licet mens sit eadem sibi, non ens inquantum ens, naturaliter posset
tamen pro statu isto est proportiona- in quodcumque ens, et sic naturaliter
bilis sibi in ratione objecti intelligi- posset cognoscere ultimum (inem,
bilis; boc enim videtur repugnare quod est impossibile, et tamen conoe-
ponere animam perfecte prsosentem dit ipse, quod ens inquantum ens,
intellectui, et non posse cognosci ab ost objectum adajquatum intellectus
illo, cum ad cognitionem nihil aliud nostri, et sic ex natura intellectus, ut
requiratur, nisi prsesentia objecti, vel patet in d. 3. g. 3. et d. 1. primi ; ergo
in se, vel in specie intelligibili ; hoc ex puris naturalibus potest cognoscere
enim facit perfectam memoriam, ut Deum sub ratione Deitatis.
448 COXTUADlCTIOiNES

Solutio, dicas quod ista stant simul, isto natum tantum moveri a sensi-
est

quod intellectus habeat ens inqnan- bilibus; hujus oppositum videtur ha-

tum ens, proobjectoadeequato, etquod bere in eadem quaestione protogi, ubi

naturaliter non cognoscat quodlibet dicit, quod Adam potuerit distincte

contentum sub ente, quia ad cognitio. cognoscere naturam suam in statu

nem objecti non tantum requiritur natura), et hoc naturaliter; igitur

potentia, sed etiam requiritur prgesen- finem illius naturae, sed finis naturaa
tia objecti, vel in se, vel in aliquo humanae est Deus ;
ergo Adam potuit

repra3sentalivo ; et etiam requiritur naturaliter cognoscere Deum.

quod tale objectum concurrat active Solutio, dicas, quod Adam
posito

ad cognitionem illam. Cum ergo di- potuerit distincte cognoscere naturam

citur, intellectus habetens inquantum suam absolute, non tamen sequitur

ens, pro objecto sibi adsequato, ergo quod naturaliter potuerit illam cogno-
potest naturaliter cognoscere ens, in- scere sub illa ratione,qua ordinatur ad
quantum hanc consequen-
ens, neges ultimum finem. Vel dicas, quod aliud
tiam. Si iterum dicatur, Scotusmjon- est cognoscere naturaliter Deum esse

ma quxstione prologi, dicit quod cui ultimum finem, et aliud est ipsum
naturaliter nota est aliqua potentia, ei Den.m cognoscere in se ;
licet ergo
naturaliter notum est objectum illius Angelus non possit cognoscere natu-
potentiee ; cum ergo intellectus sepa- raliter ultimum finem distincte, et in

ratus naturaliter cognoscat seipsum se, puta Deum sub ratione Deitatis, ut
sub ratione propria et distinctissima habet Scotus in Quodlib. q. 14, forte

ergo naturaliter notum erit ei ens in- tamen potest naturaliter cognoscere
quantum ens, cum sit ejus objectum ipsumDeum, ut clare visum, esse ul-

adaequatum, dicas quod ista proposi- timum finem, et forte etiam hoc potuit

tio debet sic intelligi, quod si alicui cognoscere Adam naturaliter ; non ta-

nota est aliqua potentia sub ratione men Angelus, nec Adam potuerunt
distincta, et sub illa ratione, qua res- Deum naturaliter in se cognoscere,
picit objectum adsequatum, ei notum et distincte, nec intuitive, nec abstra-
erit tale objectum ; licet ergo intelle- ctive.

ctus separatus cognoscat seipsum sub

ratione distinctissima, non tamen sub
illa ratione, qua respicit ens inquan- CXLV.
tum ens sub ratione adsequata.
Scotus in prima qusest. prologi, vult

quod ens, inquantum ens, sit subje-

GXLIV. ctum Metaphysicse hoc etiam vult ;

in 3. d. q. 2.primi, etin sua Metaph. si

Scotus inprimaq. prologi, dicitquod hoc esset verum, igitur intellectus

intellectus est sufficiens principium posset naturaliter cognoscere quodlL
producendi cognitionem sui, nisi im- bet contentum sub ente, quia perfe-
pediatur; modo pro statu isto intelle- ctus Metaphysicus perfecte cognoscit
ctus impeditur exire in cognitionem subjectum Metaphysicse ; ergo perfe-
sui sub ratione propria, quia pro statu cte cognoscit ens inquantum ens. Ilu-
 SCOTl. 4411

jus op[)Ositura hnbet in prima qussst. est objectum intelleaus. quod simi-
prologi, ubi dicit quod licet ens in- liter quodlibet ens sit subjectum Meta-

quantum ens, sit objectum adaequa- physicee.

tum intellectus aostri, non lamen po-
test eognoscere, etiam intelleetus se-
paratus, naturalitcr ens inquantum CXLVI.
ens, objectum esse ad;equatum po-
tentiae; et tamen dicit in 1. <ju;est. Scotus in prima quxst. prologi
Melap/i. quod ens inquantum ens, est dicit quod proprietas prima) naturae
subjectum adajquatum Metaphysicae ;
ad extra est causare contingenter et ;

ergo est objectum adcequatum intelle- ad oppositum hujus dicitquod effectus

ctus ; igitur si naturaliter potest co- magis ducunt in errorem. Hujus op-
gnoscere ens inquantum ens, ergo positum habet in q. 2. d. 2. primi, ubi
naturaliter potest cognoscere quodli- probat per effectum primum agere
bet contentum sub ente ;
sed Deus contingenter. Hoc idem habet d. 8. q.
continetur sub ente, ergo cognoscit ult. et d. 39. ubi dicit quod aliquae il-

Deum naluraliter. larum rationum non possunt solvi

Solutio, dicas quod eo modo, quo a Philosophis, et praecipue illa quee
quis est perfeclus Metaphysicus, eo accipitur d. 2.et 39. primi, quae proce-
modo cognoscit subjectum* Metaphy- dit ab elTectu.
sicse ; et cum perfectus Metaphysicus Solutio, dicas primo quod illa ratio
versetur prsecipue in cognitione valde probat primum agere contingenter,
universalium, ideo Metaphysicus co- supponendo quod sit ordo essentialis
gnoscit ens inquantum ens, demons- inter causam primam et secundam ;

trando de ipso passiones universales, et ideo si negatur ordo essentialis in-

sive incomplexas, ut unum, bonum, ter primam secundam causam, per
et

verum, res. etc. sive disjunctas, ut eifectum contingenter non posset pro-
actus vel potentia, finitum vel infini- bari primum agere contingenter. Di-
tum, unum vel multa; concedas igitur cas secundo, quod si teneatur volun-
quodperfectus Melaphysicuscognoscit tatem creatam totalem esse causam
ens inquantum ens, esse subjectum sui actus, non concurrente prima
Metaphysicae, non tamen quodlibct causa, tunc ratio Doctoris d. 2. non

contentum sub ente. Et cum dicis, probaret Deum agere contingenter ;

quod est subjectum adsequatum Meta- supponitergo in illa ratione volunta-

physicse, est objectum ada^quatum in- tem er^alam dependere a primo ente
tellectus, dicas quod hoc non est tam in esse et conservari, quam etiam
verum quoad ornnia ; est enim verum in agendo, et quod voluntas creata

quoad hoc, quod sicut subjeotum Me- non sit totalis eausa sui actus per
taphysiea) est commune omni enti remotionem prim;e caus;r. Dicas
reali, et priedicatur in quid de illis, tertio quod Doctor in prima. (/ucest. pro-
vel saltem est pra;dicntum univocum, logi, non dicit absolule, quod effectus

sic et objectum intellectus sed non ; deducit in errorem, sed hoc tantum
est verum quantum ad hoc, quod si- dicit secundum opinionem Philoso-
cut quodlibet ens inquantum ens, phorum. Et si dicatur, Philosophi
Tom xxvi.
450 CONTRADICTIONES

supponunt ordinem essentialem cau- ta3, nempe Viguerius et Bargius, qui

sarum, ergo per rationem Doctoris tenent Metaphysicum debere in parti-
d.2.primi, possumus cognoscere pri- culari omnia considerare, cujus op-
mum agere contingenter per effectum positumtenet Doctor inprimo Metapli.
et sic videtur posse concludi quod q. 9.

via naturali possumus cognoscere Solutio, dicas quod Scotus in Me-

hanc proprietatem de primo ente. taph. insequitur communem opinio-
Dicas, quod si illa ratio Doctoris disl. nem, etiam quamvis ibi ad illam par-
2. concludit contra Philosophos, opor- tem declinet, non tamen illud expresse
tet concedere nos per effectum posse multum ponit, sed quod in particulari
cognoscere demonslratione qaia pri- consideret. Adduco multa loca Scoti,

mum agere contingenter ; et in hoc et prima auctoritas est in 3. qusest.

sibi non contradicit, quia in prima prologi in fine itliits qusestionis cotlate-

qusest. prologi, videtur tantum loqui ralis, ubi ait quod Geometer ex ter-
secundum opinionem Philosophorum, minis confuse cognitis format sibi

et in d. 2. absolute loquitur contra propositiones per se notas, nec pro-

Philosophos. baturpereamdem notam a Metaphysi-

co, sed ipse Metaphysicus eamdem
perfectius cognoscit; ecce quomodo
CXLVII. Metaphysicus considerat in particu-
lari. Secunda est in primo, dist. 2. q.
Scotus in secundo, d. i. q.i. et d. 8. 4. ubi ait quod Metaphysicus conside-

primi, q. 4. el d. 39. contradicit Phi- rat ad quod genus pertineat linea, et

losophis, et probat contra eos, quod quod considerat istam, tinea est species
Deus ad extra agit contingenter, et quantitatis dislinctse contra corpus, et

hoc ex effectibus seu ex causis se- superficiem ; sed hoc non faceret, nisi

cundis hujus oppositum dicit in pri-

;
in particulari consideraret. Tertia est

ma qusest. prologi, ubi dicit quod ex in secundo, dislinct. 3. quasst. \ . ubi

effectibus probaretur quod agit neces- dicit quod equinitas in se non est uni-

sario. versalis, nec particularis, nec una,

Solutio, dicas quod Scotus in illis nec plures; et sic exprimitur per de-
locis probatnon quod senserunt Philo- finitionem, et sic consideratur a Me-
sophi, sed quod naturaliter in via taphysico.
veritatis esset tenendum. ln prima
vero qusestione prologi recitat non esse
tenendum, sed quod de facto tenue- CXLIX.
runt.
Scotus in prima qusest. prologi vi-

detur exponere Aristotelem 2. Physicor.

CXLVIII. ubi dicit, quod natura est principium
motus et quietis, et quod ista natura
Scotus dicit quod Metaphysicus de- dicitur de principio activo intrinseco.
bet considerare omnia in universali Hujus oppositum habet in secundo,
hujus oppositum habent multi Scotis- dist. 18. ubi exponit dietum Aristote-
 SCOll. 451

lis quod natura, quaB est princi-

sic,

pium motus et quietis, dicitur de prin-

cipio passivo, quod soilioet habet oa- CLI.
turalem inclinationem ad motum et
quietem, ut patet de gravi. quod na- Scotus in resolutione tertii argumen-
turaliter inclinatur ad motum, et ad ti principatis, dicil
quod multi actus
quietem respeetu eentri. sunt, de quibus ignoramus an sint
Solutio, dicas quud quamvis nalura peccata mortalia, velne ; hujus oppo-
sic definita ab Aristotele dicatur de situm habet in quarto, dist. 39. qusest.
principio passivo ; non negat tamen I. in corpore quaesiti, ubi dicit quod
quin etiam possit dici de principio nullus actus est perplexus in lege
activo. Vel dicas quod Doctor in pri- divina, etiam quocumiiue actu pro-
ma quaesl. non intendit expo-
prologi, prio posito tamen non manet ali-
;

nere Aristotelem, sed intendit tantum
loqui de principio activo naturali in-
trinseco quodcumque sit
dicimus quod gravia non tantum di-
cuntur entia naturalia, quia habent
quod peccatum mortnle, per quod Bt
porplexus, ergo cognosci debet quod-
illud, sicut libet peccatum mortale.
Solutio, dicas, quod Scotus non af-
firmat quod tales actus sint dubii ;

naturalem inelinationem ad motum sed dato quod sint dubii, ex hoc ta-
et quietem, sed quia habent princi- men non sequitur quod sit dubia via
pium etiam intrinsecum sui motus salutis ; et sic, quoniam non est du-
et quietis. bia via salutis, ideo haec doctrina est
sufficienter tradita, et hoc est quod
intendit, quod haec doctrina sit suffi-
CL. cienter tradita.

Scotus in quarto, dist. 49. subtiliter

probat quod homo ex puris nalurali- CLIII.
bus non potest attingere felicitatem,
ad quam ordinatur hujus oppositum ; Scotus tenet in 3. q. prol. art. 2.
habet in prima qusest. prologi, ubi quod subjectum continet virtualiter
dicit quod illa felicitas eminenter suam passionem, et est conditio sub-
potest naturaliter recipi. jecli. Contra Scotum arguit Gregorius
Solutio, dicas quod in materia de de Arimino/// i. qusest. prologi, inquit,

Beatitudine loquitur de principio ac- vult Scotus quod subjeotum sit causa
tivo naturali ; in prima vero quaes- effectiva passionis ; ergo passio erit
tione prologi loquitur de principio pas- alia res a subjecto, et sie subjectum
sivo naturali ; et cum dicit, natura- continebit passionem distinctam rea-
liter potest recipi, id est, est perfectio, liter a subjecto, quod est inconve-
ad quam ipsa anima ost in potentia niens.
naturali receptiva. Solutio, dicas quod subjectum di-
citur esse causa effectiva subjecti
pullulativa non cum motu '( muta-
tione. Vel dicas duplicem esse cau-
452 CONTJIADICTIONES

sara effectivam, quaedam est Physioa- Seeundo arguit Gregorius ad idem,

lis, quee agit per motum et mutatio- aut talis divisio recipitur in linea an-
nem,et talis producit effectum realiter tequam sit divisa, aut post, aut simul.
distinctum ;
qucedam est Metaphysi- Dicas primo, quod quantitas est
calis, quee abstrahit a motu muta- et divisibilis, linea autem est divisibilis,
tione, e"t talis non est necesse quod sed non primo, sic talis divisio in
habeat effectum realiter distinctum, nullo recipitur, quia talis divisio ni-
cujus non esse aliquando praecesserit. hil est in se ; ergo non oportet quae-
Vel dicas, quod subjectum dicitur rere in quo recipiatur divisio. Secun-
causa effectiva passionis, accipiendo do dicas, quod esse divisum ab alio
effectivam pro pullulativa ;
et illud dicit quemdam respectum, ita quod
quod pullulat ab alio, non est necesse sunt duo respectus fundati in duabus
realiter distingui ab illo. partibus, ita quod unus fundatur in
Arguit Gregorius Ariminensis sic : parte A, et terminatur ad partem B,
Linea recta est divisibilis in duo me- et e contra. Et cum dicit Gregorius,
dia ; illa divisibilitas est propria passio quod passio est alia res, secundum
linese, rectae tunc sic : Vel habet illam Scotum, dicas quod est alia res for-
divisibilitatem actu, vel potentia ; non malifer, non autem realiter vel di- ;

primo, quia tunc Deus posset facere cas quod est alia realitas passio a
lineam sine divisibilitate ; non secun- subjecto, sed non alia res. Et cum
do, quia quando linea divideretur, dicit Gregorius quod esse annihilabile
causaret divisionem in se ipsa, quod est passio communis omni creaturae ;

esset absurdum. ergo si passio est alia res a subjecto,

Dicas quod ratio nullius est vigoris, potest Deus facere creaturam absque
quia divisibilitas non est aliqua res eo quod sit annihilabilis. Dicas quod
positiva, sed est tantum negatio unio- quando Doctor loquitur de passione,
nis partium, et dato quod sit alia quee est alia res a subjecto, loquitur
res, dicas, quod est alia res respec- de illa, qua? est res, cujusmodi est
tiva, non absoluta. Cum dicitur, ergo visibilitas ; annihilabilitas enim nihil
Deus potest facere lineam sine di- est, quia talis relatio terminatur ad
visibilitate ; negatur consequentia, nihil.
quoniam Deus non potest facere ab- Tertio arguit Gregorius: Nullacrea-
solutum sine relatione, quee de neces- tura continet aliquam rem virtuali-
sitate consurgit ex natura extremo- ter ; ergo nec subjectum passionem,
rum, sicut non potest facere duo alba qu a causa secunda non potest pro-
i

sine similitudine, et tamen similitudo ducere aliam rem, quin et illa cau-
est realiter distincta ab illis, sic in setur etiam a Deo partialiter.
linea recta consurgit aptitudo ad di- Dicas quod non loquitur ad propo-
vidi. Similiter non sequitur, linea situm, quia Scotus loquitur de con-
recta est in potentia divisibilis ; ergo tinentia virtuali in esse cognito, et
causat divisionem actu in se, negatur Gregorius loquitur de continentia vir-
consequentia, nam homo esl aptus tuali in esse reali.
natus beatitieari, et tamen non causat Quarto arguit Gregorius : Si subjec-
actum beatificum in se. tum continet passionem effective ; er-
 SCOTl '.:;:
,
,

go Deus possrt facere passionem sine fectius contineret perfectius; sed hoc
Bubjecto, quia potest supplere cau- est falsum, ergo et quod dicil Scotus.
salitatem eujusoumque causee secun- Dicas, quod ratio Alphonsi nihil
dae. conoludit, nam non valel : materia
Dicas quod subjectum in respeetu est informabilis a forma ; orgo forma
passionis dupliciter consideratur : Uno est ejus passio.sicut non valet : forma
modo, ut causa etlectiva ejus; alio mo- est informata materia ;
ergo materia
do. ut habet necessariam habitudi- est ejus psissio, et sic non sequitur,
nem ad subjectum. tanquam ad re- imperfectius continet perfectius ; et si

ceptivum ; tune dicas quod bene dicatur, passio est prsedicatum, quod
Deus posset supplere causalitatera cu- est perfectius subjecto, quia praedi-
juscumque causee secunda\ tamen catum liabet rationem forma).
remaneret illa habitudo subjecti ad Dieas, quod passio, ut praedicalum,
passionem, quae semper manet, po- est perfectior subjecto, si autem con-
sito subjeeto. sideratur in se, ut pullulat a prin-
Quinto arguit Gregorius : Sphaeri- cipiis suhjecti, et ut subjectum con-
citas est passio de coelo et astris de- tinet virtualiter passionem, sic pas-
monstrabilis, sccimclo cceli, te.rt. com. sio non est perfectior subjecto, et sic
22. et 48. et tamen co?lum non est nihil concludit contra Scotum.
causa effecliva suae sphaericitatis, cum Septimo, Gulielmus Occham ar-
illa sit eeterna, et res aMerna?, secun- guit eontra Seotum, et probat quod
dum Aristotelem non habent causam notitia subjecti non contineat virtua-
agentem. liter notitiam passionis, et est argu-
Dicas quod subjeetum non cst pro- mentum Gregorii de Arimino. Omnis
pria causa, et dato quod sit propria notitia primo continens virtualiter
causa. adhuc non sequitur quod aeter- aliam notitiam, continet primo om-
num non habeat propriam causam nem aliam notitiain, sine qua causa-
elleetivam, nam causa duplex est : liter illa haberi non potest ; sed noli-
Una est causa, quae producit eifectum tia subjecti non sic continet notitiam
per motum, vel per mutationem, passionis, quia esse informabile est

et haec non est alicujus aeterni : alia passio materiae; esse beatificabile est
est, quee producit effectum non per passio rationalis ereaturee ; esse risi-

motum et mutationem, et hojc potest bile est passio hominis ;

istae sunt
esse alicujus aeterni. Et adverte passiones connotativa3, et connotant
quod semper Gregorius supponit quod res distinctas a subjecto, ut esse in-

Scotus teneat passionem aliam rem formabile continet formam distinctam

esse a subjecto, quod est falsum, et a materia ; esse beatificabile connotat
quod subjeclum sit proprie eausa ef- beatitudinem, ut rem distinctam a
fectiva, quod nunquam cogitavit Sco- rationali creatura ; esse risibile con-
tus. tinel actum ridendi.
Sexto, Alphonsus Tolelanus in pro- Dicas, quod subjectum non continet
logo, fjusest. 6. arguif similiter contra notitiam possionis, ul causa totalis,

Scofum sic : si passio contineretur itn ul nulla alia causa concurrat, sed
virtualiter in subjecto, tunc imper- sic continel partialiter, ita quod ejus
 454 CONTRADICTJONES
eausalitas parlialis a nullo possit sup- alterius rei, dicas, quando una res
pleri, nisi forte a Deo. Similiter quan- seorsum est ab alia, sed non quando
do est aliqua passio connotativa, quee sunt una res, sicut subjectum et pas-

dicit relationem, cujusmodi est risi- sio. Et licet subjectum prius causet
bilitas, et hujusmodi non potest ha- notitiam sui et immediate, tamen
beri, nisi preecognoscantur fundamen- mediato una cum intellectu causat
tum et terminus. Non vult ergo notitiam passionis intuitivam, ita di-
Doctor quod objectum sic contineat cendum est de notitia abstractiva,
virtualiter notitiam alterius, quod ni- quod subjecti notitia abstractiva par-
hil aliud concurrat ab illo, sed sic tialiter causat notitiam passionis. Et
habet determinatam causalitatem res- cum dicitur, notitia intuitiva sui non
pectu illius ; et primo, quod a nullo potest causare notitiam abstractivam
potest suppleri nisi forte a Deo, et alterius, hoc est falsum, quia notitia
sic ruit ratio Gregorii. intuitiva alicujus rei potest partialiter
Octavo arguit etiam Gregorius sic, causare notitiam intuitivam sui, et

quia si subjectum virtualiler continet abstractivam alterius, ut essentia An-

passionem, aut notitia intuitiva sub- geli in suo intellectu potest causare
jecti continet notitiam intuitivam pas- notitiam sui abstractivam, et notitiam
sionis, ethoc non, quia per notitiam intuitivam ; et sic solvitur ratio Gre-
intuitivam unius rei, non potest ha- gorii.
beri notitia intuitiva alterius rei, nec Nono, similiter arguit Gregorius,
notitia intuitiva unius rei continet quod notitia subjecti non contineat
notitiam abstractivam alterius rei, et virtualiter notitiam passionis, et id
iioc non ; tum quia notitia abstractiva duobus exemplis manifestat: Primum
non potest esse prima, nec per con- posse causare calorem in corpore illu-
sequens primo continere tum quia ; minabili et calefactibili, est passio
multo minus per abstractivam unius corporis radiosi ; secundum esse pur-
rei, potest haberi intuitiva alterius, gativum cholerae, est passio rheubar-
quam per intuitivam, et secundum bari et addit quod qutelibet harum
;

non est possibile, aut intuitiva unius est immediata, scilicet, omne radio-
continet abstractivam alterius ; et hoc sum est calefactivum, et omne rheu-
non, quia vel abstractivam commu- barbarum est purgativum choleree,
nem confusam ; et hoc non, quia talis et tamen notitia corporis radiosi non
etiam ab alio poterit causari, vel continet primo notitiam passionis,
propriam et distinctam ; et hoc non, quia non continet primo notitiam co-
quia nulla talis potest haberi nisi lorum, similiter notitia rheubarbari
pramabita intuitiva ejusdem rei, aut non continet primo notitiam cholerge ;

quia abstractiva unius continet ab- ergo nec passionem illius.

stractivam alterius, et hoc non propter Dicas, quod passio subjecti conside-
causas jam dictas. ratur dupliciter, primo, est utquidab-
Dicas, quod notitia intuitiva sub- solutum ut purgativum cholera?, noti-
jecti continet noliliam passionis ; et tia ipsius passionis non dependet a
cum dicitur, notilia intuitiva' unius notitia cholerse autem passio dicit
; si

rei non causat notitiam intuitivani relationem, tunc non potest haberi co-
 SCOTI. 155

prnitio passionis, nisi cognoscatur fun- partialiter notitiam passionis; hujus

damentum et terminus, attamen $ub- oppositum habel in eadem queestione,
jeotum habet determinatam continen- ubi dicil quod subjectum virtualiter
tiam. queea nullo suppleri potest, pree- totalitercontinet notitiam passionis.
terquam a Deo Similiter et si cognitio Sulutio, dicas quod continerivirtua-
cholera'requiraturadcognitionem pas- liter totaliter contingit dupliciter :

sionis rheubarhari, non e\ hoc quod Uno modo, quod totaliter contineat
rheubarbarumeontineat virtualiterco- notitiam passionis, et sie non inlelle-
gnitionem oholera?,sed solum sequitur xit Scotus. Alio modo quod contineat
quod non praehabita notitia cholerse, habitudinem necessariam passionis
non potest immediate habere notitiam ad subjeclum, et sic intellexit quod
rheubarbari perfectam, et sic subjec- subjectum continet virtualit.er, lotali-

tum erit causa partialis suse passio- ter et adaequate passionero, id est, no-
nis, et non totalis, cum pra^requira- titiam necessariae habitudinisadeffec-
tur notitia cholera? ; et sic dicendum tum.
ad secundum exemplum, et hoc re-
quiritur inter passiones, qua? inclu-
dunt relationem. Et cum dicitur, CLIV.
rheubarbarum purgativum chole-
est

ra?, et corpus radiosum est calefacti- Scotus dicit quod Theologia nostra
vum, sunt propositiones immediatae, est de his, de quibus est Theologia in
respondeas negando exemplum, vel se ; ergo idem subjectum erit in hac
dicas duplicem esse propositionem et in -illa.

immediatam : Quajdam estimmediata Solutio, dicas quod nostra Theolo-

per experientiam, qmedam vero sim- gia est de his, de quibus est illa in se ;

pliciter ; ha^c erit immediata : ignis sed non de tot, de quot est Theologia
est calefactivus, quia notum est per in se, sed tantum de his, quaa nobis
experientiam, quod semper ignis ca- expediunt pro felicitate.

lefacit apposito combustibili, sed non

sequitur, sunt nota) per sensum, vel

per experientiam et immediate ; ergo GLV.

sunt simpliciter et absolute immedia-
tffi ; negatur ista consequentia, quia Scotusdicit quod Deus sub ratione
quoad sensum aliquid pra-dieatum est infiniti est subjeotum in Theologia
immediatum de aliquo subjecto, quod nostra ; hujus oppositum habet in ter-

simpliciter tamen inhaeret illi sub- tiaqusest. i/niversalium, ubi dicitquod

jecto, per rationem formalem illius de subjecto pra*supponitur quid et

subjecti quiu ; ens vero infinitum qu&eritur in

tertia qusestione prologi ;

igitur non
potest esse subjeetum.
CLIII. Solutio, dicas quod quaeritur non ut

demonstrabile de Deo, sed nt est ratio

S :otus in 3. qusest. prologi, dicit formalis. El nota quod Theologia

quod subjectum continet virtualiter, noslia iion habel proprie subjectum
45C CONTUADICTIONES
pro formali, quia non habet primam esse subjectum Theologiee nostree,

conditionem, scilicet contineri vir- quoniam vult quod idem sit subjec-
tualiter, sed tantum habet objectum tum Theologia3 nostrae et in se, tamen
primo nolum ens infinitum. est primo notum nobis per quid pri-

mee veritates Theologise nostrae de-

monstrantur de subjecto, scilicet ens
CLVI. infinitum, quod non dicitur subjec-
tum, sed tantum primo notum nobis.
Scotus in eadem gussstione, dicit Sed dices de subjecto prsesupponitur
quod visio Beatorum
essentise divinee quid et quia, sed ens infinitum non
non est Theologia, sed notitia incom- prsesupponitur, ergo ens infinitum
plexa. Contra, notitia complexa est non est subjectum ; dicas quod de
perfectior notitia incomplexa ; ergo subjecto, non prsesupponitur quid
si

Theologia nostra, qua? est notitiacom- rei, prsesupponitur tamen quid nomi-

plexa, estperfectior visione Beatorum, nis. Sed dices, magis notum est Deum

quod est falsum. esse, quam infmitum esse, ergo ens

Solutio, dicas quod comparatio de- infinitum non est subjectum dicas ;

betfieriin univoco, nonautemin eequi- quod etsi sit magis notum, non tamen
voco, sic ab incomplexo ad incomple- primo notum, de quo dicantur veri-
xum, non autem ab incomplexo ad tates, et cognoscantur et demons-

complexum. Similiter dicitur quod trentur in Theologia, sicut ens infini-

Beati habent ambas notitias, scilicet tum. Et cum dicunt aliqui, quod
complexas et incomplexas, et visio idem est dicere, Deus sub ratione Dei-
beatifica ambas includit ; nec Scotus tatis, et sub ratione entis infmiti, est
dicit quod illa visio beatifica sit totalis subjectum in Theologia, quia secun-
incomplexa, sed illa quee est incom- dum Scotum infinitas est modus in-
plexa, non est Theologia ;
similiter trinsecus, qui non dicit alium concep-
illa visio est intuitiva, hujusmodi non tum a Deitate quod etsi pro
; dicas
est Theologia quam habet Theologus. materiali non dicat alium conceptum,
dicit tamen pro formali, et si non af-

firmative et positive, saltem negative.

GLVII.

Scotus dicit idem esse subjectum GLVIII.

Theologiee nostree etarticulorum fidei
sed articuli fidei non sunt de ente in- Scotus quaest. 4. prologi, dicit quod
finito ; igitur Deus sub rationc entis Theologia in se, ut perficit intelleo-
infiniti non poterit esse subjectum tum, potest esse de omnibus scibili-

Theologia? nostrae. bus,quia scibilia sunt infinita. Pro-

Solutio, dicas quod articuli fidei batur antecedens, quia scientia de ho-
sunt de ente infinito praasuppositive, mine, et honio, ut est in genere Sub-
sed non primo, quia omnes praesuppo- stantiie,est alterius speciei ab homine,
nunt ens infinitum. lnsuper dicas, nam scientia est in genere Qualitatis ;

quod Scotus non tenet ens inlinitum si ergo scientia de homine est alia a
 SCOTI. t:i7

scientia de homine, et eum scientia gi, ubi quxrity an Theologia sii scientia
scientiae de homine sit alia, ergo eril in se, distingu.il scientiam, ut defini-
alia species ; et cum scientia scientise turab Aristotele 6. Ethicor. cap. i. a
sit quoddam scibile, habet aliam scientia, quae definitur ab Aristotele
scientiam alterius speciei ab ea ; 1. Poster. Arguendo contra Thomam
ergo, ut sic, procoditur in infinitum. Anglicum, Philosophus (>. Ethic. cap.
Solutio, dicas quod in aetibus intel- 7. se remittit ad conditiones positas
lectus est processus in infinitum, non in prinio Posteriorum de scientia, et

tamen omnes illi actus differunt ; sed ibi expresse dicit quod scientia est

argumentum negatur similitudo inter necessariorum, et eorum qua) non

hominemet scientiam suam, et inter contingunt aliter se habere ; ergo non
scientiam suam et scientiam scien- est bona talis distinctio.

tiae, quoniam objectum scientia; de Solutio, dicas quoad illam partem

homine est substantia et objectum scilicet in Ethicis, ubi dicitur, scien-
scientiee est qualitns, et sic omni- in tia est habitus conclusionis per de-
bus inferioribus, et sic sunt ejusdem monstrationem acquisitus, quo unum
generis, et non differunt sicut duo scimus, non distinguitur a scientia
principia. declarata in 1. Poster. sed distingui-
Dices, in numeris et figuris est pro- tur quoad omnia, qua? notantur in
cessus in infinitum, quia per apposi- Ethicis de scientia^ ut continet scilicet
tionem unius numeri variatur species opinionem et suspicionem.
numeri, sed quocumque numerato
dato possum apponere unam unita-
tem, sic et in figuris, quia per apposi- CLX.
tionem unius anguli, variatur figura
secundum speciem sed quocumque ; Scotus in cadem qvasst. 4. prologi,

angulo posito, possum apponere an- dicit quod notitia contingentium, ut

gulnm, ergo est processus in infini- habetur in Theologia, magis assimila-
tum. Dicas quod isti numeri et figura? tur intellectui principiorum, quam
variatinon differunt specie essentiali, scientia? conclusionum.
sed tantum aceidentali, et sic non est Arguit contra Thomas Anglicus, si

processus in infinitum in numeris, et sic se haberet Theologia contingen-

liguris in entitate et perfectione, quo- tium, ut intellectus principiorum, de
niam totus ille processus in infinitum ratione intellectus principiorum esset
recedit a minima qualitate ; sic igi- posse generare veram
scientiam ;

tur dicitur quod numeri et tales figu- ergo ex contingentibus possumus de-
rae non differunt specie essentiali, si- monstrare propositiones veras neces-
cut bicubitum et tricubitum, qua i
non sarias, quod est falsum. Pra^terea ba-
differunt, nisi specie accidentali. bitus principiorum est magis nooes-
sariu.s, quam sit habitus srentifieus,

primo Posteriorum ergo Theologia ;

GLIX. cnutingentium est magis necessaria,

quam >il Theologia necessariorum,
^'•otus in i.quaest. collaterali prolo ([uod est falsum.
458 CONTRADICTIONES
Solutio, dicas quod Scotus non vult subjectum in Geometria, et tamen in
quod Theologia contingentium sit 2. q. prologi, et 2. dist. primi, dicit q.

omnino similis notitiae intellectus 2. quod Metaphysicus perfectiori

principiorum, sed quod magis sit si- modo cognoseit lineam quam Geome-
milis illi, quam scientia conclusio- tra, quoniam Geometra non cognoscit
num, nam sicut notitia principiorum distincte lineam, ad quod genus per-
cognoscitur ex terminis, ita notitia tineat, Metaphysicus vero sic.

contingentium habetur ex notitia ex- Solutio, dicas quod subjectum est

tremorum. Similiter sicut habitui notius in scientia, cujus est subjec-

principiorum repugnat demonstrari, tum quam in scientia, cujus non est

ita et coutingentibus, et quoad hoc subjectum, comparando scientiam

currit similitudo, sed non quoad om- particularem ad non
particularem,
nia. scientiam particularem comparando
ad universalem, ad quam stat ultima
resolutio ; sic Metaphysica est scien-

CLXI. tia communis, ideo potest perfectiori

modo cognoscere lineam quam Geo-
Scotus dicit notitiam contingen- metra.
tium esse habitum intellectus hujus ;

oppositum habet Aristoteles in 8. Ethic.

sive in 6. ubi quinque habitus intellec- CLXIII.
tuales enumerat ; talis habitus con-
tingentium, sive notitia non est sa- Scotus dicit quod perfectissimus
pientia, quee est eeternorum, nec conceptus, quem naturaliter possu-
opinio, nec prudentia, nec ars, nec mus habere de Deo, est conceptus en-
fides, quia evacuatur in Beatis ; ergo tis infiniti ; hujus oppositum habet in

restat quod sit scientia, quod negat primo, dist. 8. quaest. 2. ubi dicit quod
Scotus. perfectissimus conceptus, qui possit

Solutio, dicas quod Aristoteles tan- haberi de Deo, est conceptus boni.
tum enumeravit habitus naturaliter Solutio, dicas quod Scotus in 4. q.

acquisibiles, non autem omnes enu- prologi comparat omnes conceptus,

meravit, sic hunc habitum contin- tum attributales, tum modales, inter
gentium non agnovit. quos est perfectior conceptus entis
infiniti ; in dist. vero 8. q. 2. compa-
rat tantum conoeptus attributales, in-
CLXII. ter quos perfectior est conceptus
boni.
Scotus in responsione adprimum ar-
gumenium ratione tcrtia in 3. q. pro-
logi, dicit quod subjectum alicujus CLXIV.
scientiee perfectiori modo cognoscitur
qua est subjectum,
in illa scientia, in Scotus in i. q. prologi, dicit sub-
quam in alia, in qua non est subjec- jectum Theologiao nostr», scilicet ens
tum et superius dixit quod linea est
; infinilum, nullam habcre conditionem
 SCOTI. 159

subjecti ; in fine tamen littera* dieit Solutio, dicas quod Scotus non lo-
quod habet primam conditionem, sed quitur absolute, sed coraparntive, sci-
non secundam. licet in respectu ad banc, Deits creat;
Solutio, dicas, quod tale subjectum prima enim est magis speculativa,
scientia^ primum notum continere quam sit ista, Deus creat.
primam conditioncm stat dupliciter :

Uno modo respectu nostri, et sic nul-

lam continet conditionem ; alio modo CLXVII.
in se consideratum, et sic continet
primam conditionem. Vel dicas quod Scotus in 3. q. prolog. dicit quod ad
in fine littorse loquitur de vero sub- propositionem per se notam sufficit
jecto Theologia' in se, hic autem lo- notitia confusa terminorum ; hujus
quitur de primo noto, scilicet infi-
illo oppositum habet in 2. dist. primi in
nito, quod neutram habet conditio- principio.
nem. Solutio, dicas quod notitia confusa
lerminorum sufficit in scientiis su-

CLXV. balternis, et non particularibus, et in

scientia universali, ut Metaphysica re-

Scotus i» 3. solut. iertii argum. 1. q . quiritur distincta cognitio termino-
tateratis 3. prologi, dicit quod finis rum.
supernaturalis non includitur in ra-
tione hominis ; hujus oppositum habet
in 1. qusest. prolog. dicens quod si per- GLXVIL
fectissime cognoscitur anima, cognos-
citur sua ordinabilitas in beatitudinem Scotus in 3. q. pro/ogi, concludit
supernaturalem. quod persona? sunt quasi partes hujus ;

Solutio, dicas quod Scotus in 3. sol. cppositum habet in dist. 5.<?. 5. primi,
terlii arg. primse q. lateralis 3. prolog. quod in Ueo non est pars, nec quasi
loquitur de cognitione naturali, non pars cum dicat imperfectionem.
tamen possibili in hoc statu, in quo quod Scotus in 5. dist.
Solutio, dicas
non possumus naturaliter cognoscere q.2. loquitur de parte componente
talem finem supernaturalem includi et hoc modo persona non est composi-

in ratione hominis; in prima vero q. ta, nec componens, nec quasi compo-

prol. loquitur de cognitione perfecta nens ; in tertia vero q. prologi, loquitur

animse, quae tantum habetur in alio de quasi parte subjectiva, et haec non
statu, aut per revelationem. dicit imperfectionem.

CLXVI. CLXIX.

^•otus dicit i9i 3. q. prol. quod ista Scotus in i-. q. prolog. circa finem
propositio, Deus est trinus. est specula- arlic. dicit quod practicum et specu-
tiva ; hujus oppositum habet in 4. q. lativum non sunt differentiae esa mtia-

prolorj. leSj 3ed passiones; hujus oppositum

4G0 CONTRADICTIONES

habet in fine preediotse quaestionis, eapit esse subsistentiee a composito,

ubi dicit practicum et speculalivum es- non autem esse essentise.

se differentias essentiales.
Solutio, dicas quod non sunt vere
essentiales, sed circumscribentes ul- GLXXU.
timas differentias.
Scotus in 4. q. prologi, contra con-
clusionem Commentatoris tribus viis

GLXX. habet pro inconvenienti quod detur

aliquis actus, qui non sit nec practicus
Scotusdicit, quod pecunite ut sunt nec speculativus ;
hujus oppositum
in phantasmate, tunc voluntas potest habet in principio ejusdem qusest. ubi

elicere, vel dare liberaliter contra ter- numerat multos actus sensitivos et

tiam viam ratione tertia ; hujus oppo- vegetativos, qui ut procedunt ab ope-

situm habet inferius dist. 3. primi, q. ratione intellectus, non sunt practici,

6. quod dum sunt in phan-

ubi dicit nec etiam speculativi.
tasmate, non possunt movere intel- Solutio, dicas quod Scotus loquitur

lectum, sed ut sunt in specie intelli- de actibus, qui suntin nostrapotestate,

e-ibili. qui su nt practici vel speculativi ; actus

Solutio, dicas quod Scotus in 4. q. autemsensitivi etcogitativi non suntin

prologi, loquitursecundum opinionem nostra potestate. Sed dices vellefurari
HenricL in 3. dist. loquitur secundum et furari non sunt praxis, et tamen
opinionem propriam. Vel dicas quod sunt in nostra potestate, ut dicit Sco-

phantasma dupliciter consideratur : tus. Dicas quod actus hujusmodi sunt

Uno modo proprie ; alio modo pro re- intriplicidifferentia, velsuntbestiales,

prsesentativo quodam. In 4. guxst. ut fricare barbam, et hujusmodi sunt

prologi,sumitur secundo modo, in 3. indifferent.es. Alii sunt eliciti, et sunt
autem dist. q. 9. sumitur primo modo. in nostra potestate, secundum rectam
rationem, et tales sunt praxis, quia
suntalterius potentise quam intellec-

CLXXI. tus. Alii sunt in speculatione non di-

rectiva in praxim ;
primi sunt indiffe-
Scotus in q. 4. prologi ad tertiam rentes ; secundi sunt practici ; tertii

viam ratione quarta, dicit quod causa speculativi.

nullum esse capit a causato : hujus op-
positum habet in 7. Metaph. q. 6. et in

Quodtib. qusest. 9. ubi dicit quod forma CLXXUI.

capit aliquid a composito.
Solutio, dicas quod causa extrinse- Scotus arguens contra tertiam viam
ca non capit aliquid a causato, sed be- ponentem quod nonest propria
volitio

ne causa intrinseca. Vel dicas, cau- praxis, nisi in ordine ad actum im-
sam intrinsecam capere aliquid a cau- peratum, tenet quod electio recta est
sato stat dupliciter, vel esse subsislen- ab habitu virtutis, sive actus virtutis

tisp, vel esse essentia^ ; causa igitur est abhabituvirtutis ; hujusoppositum

 SCOTl. 4(ii

habet in 1. dist.il. et in t. dist. 15. q. Solutio, dicas prima quod Scotus in

2. ubi dicit quod non est de ratione quxst. protogi, loquitur tantum exem-
actus moralis quod sit generatus ab plariter; insecundo vero Sentent. dist.
habitu virtutis. 15. tenet quod sensitiva realiter dis-
>olutio, dicas quod Scotus non ne- tinguatur ab intellectiva.
gat quin possit esse actus virtutis, et
electio recta nullo habitu pnesupposi-
to. et sic intelligit in d. 15. et in i. d.
CLXXVI.
14. q. 2. In quarta vero quxst. proloyi,
vult quod non possit aliquis facile et
Scotus iTi solutione secundx qudest.
perfecte agere virtuose, et faciliter
prologi, solvendo tertiam rationem opi-
virtuose operari nisi ab habitu virtu-
nionis, determiuat quod distinctio su-
tis.
matur a fine, ut finis distinguitur
contra objectum, non accipitur boni-
CLXXLV.
tas actus moralis ; hoc idem dicit in 10.
q. Quodlib. ubi vult quod actus bonus
Scotus in secundo artic. quaest. quar-
primo dicatur a prima circumstantia
txprotogi, quaeritan Theologia contin-
objecti. IIujus oppositum habet in ea-
gentium sit practica, dicit quod co-
dcm quxst. 10. Quodtib. ubi dicit quod
gnitio practica et praxis non sunt
prima bonitas dicituresse prima cir-
ejusdem suppositi; idem tenet in 3.
cumstantia finis. et actus bonus non
dist. 3G. Hujus oppositum habet in
competit alicui.nisiin ordinead viam.
dist. 38. primi, scilicet quod cognitio
Solutio, dicas quod prima bonitas
practica et praxis sunt ejusdem sup-
est prima circumstantia objecti boni-
positi.
tate natura3 et generationis, et est pri-
Solutio, dicas quodScotus in 1. q. 4.
ma circumstantia finis primitate per-
proloyi, et i/i 3. dist. 66 dum dicit
quod
fectionis. Vel dicas quod cum Scotus
cogiiitio practica et praxis non
dicitquodprima bonitas moralis actus
sunt ejusdem suppositi. loquitur ad
est a fine, verum est inter circum-
mentem propriam iu dist. vero 38.
;

stantias se tenentes ex parte dideren-

primi, loquitur secundum communem
opinionem.
tiarum ; et dum dicit quod prima bo-
nitas moralis est a circumstantia ob-
jecti, dicas quod verum est materiali-
ter.
CLXXV.

Scotus respondens ad quartum ar-

gumentum primae quaestionis, dicit CLXXVll.
quod sensitiva hominis, ex quo ordi-
natur ad intellectivam, sit nobilior Scotus t>i 1. q. primge dist. 1. ponit
sensifiva bruti, quo in loco videtur quamdnm divisionem de fruitione,
velle ponere sensitivam anirnam for- quae fruitio triplex est ; alia est ordi-
maliter in homine ; hujus oppositum nala ; alia inordinata ; alia in commu-
habet in2. dist. 15. ui. Conlra Scotum arguit Alphonsus
462 CONTRADICTIONES

Toletanus, qui citat in hoc Landul- dicentis alio a Deo fruendum esse,

phum q. h.hujus dist.el arguit sic : arguit contra ipsum, et probat quod
Nullum superius condividitur cum intellectus noster, cum sit potentia

suis inferioribus, ut animal non divi- fruens, non quietatur nisi in perfectis-

ditur in rationale et irrationale, et in simo ente, cum ens in communi sit

animal incommuni, utfruitio in com- ubjectum intellectus nostri, secun-

muni, est communis ad fruitionem dum Avicennam ; ergo non potest

ordinatam et inordinatam ergo. Se- ; quietari, nisi in perfectissimo ente;

cundo arguit sic : Omnis fruitio posita hujusmodi est Deus, ergo non potest
ineffectu est vel ordinata vel inordi- quietari, nisi in Deo.

nata; ergo non ponitur tertium mem- Contra Scotum arguit Occham et

brum. Tertio, fruitio in communi di- Gabriel Biel, dicentes quod Scotus vult
catur per se de fruitione ordinata et probare rationibus naturalibus quod
inordinata; ergo similiter ordinata est fruendum Deo clare viso, sed hoc
fruitio, et inordinata extrema
sunt estfalsum, quia hoc est tantum cre-
contradictionis ; ergo non datur me- ditum.
dium. Dicas, quod istse rationes Doctoris
Solutio, dicas quod fruitio in com- prsedictee valent contra Avicennam
muni non est alia fruitio a fruitione dicentem ens in communi esse objec-
ordinala, et a fruitione inordinata, tum intellectus nostri naturale ; hoc
et non ponitur in numerum cum supposito, rationes Doctoris sunt na-
illis, quasi sit una tcrtia fruitio ;
Avicennam secun-
turales, et contra ;

sed est communis et indifferens, ut dum veritatem sunt tantum creditae,

superius ad sua inferiora, ut ani- quia non est naturaliter notum tale
mal consideratur in communi in- ens (ut ponit Avicenna) esse sic objec-
differens, et etiam consideratur, ut tum naturale intellectus conjuncti,
est rationale vel irrationate ; itafruitio ideo sunt creditae.
in communi positive neque est ordi- Insuper Suessanus arguit contra
nata neque inordinata, sed bene Scotum in sccundo Metaph. et adducit
permissive potest esse ordinata et alias duas rationes Scoti in quarto dis-

inordinata. Vel dicas, quod per- tinct. 49. qussst. 8. ubi dicit quod ens
mittit secum utrumque, non po- est objectum adeequatum intellectus
nitur innumerum, sed fruitio in coin- nostri ; ergo non quietatur, nisi in

muni permittit secum fruitionem or- perfectissimoente. Similiter dicit quod

dinatam et fruitionem ordinatam ;
intellectus potest intuitive cognoscere,

ergo non ponitur in numerum. ftxem- quia si potest sensus, ergo et intellec-
plum, animal dividitur in rationale tus, et arguit sic : Ens est objectum
et in irrationale, tamen non sunt
et causatum a quidditate
intellectus, ut

tria animalia, sed duo tantum anima- naturali per phantasmata repreesen-
lia ; ita pariter dicas de fruitione in tata; semper enim conceptus entis est
communi, qu3C dividiturin fruitionem causatus a quidditate naturali ; ergo
ordinatam, et in fruitionem inordina- ens, ut ens, non est objectum intellec-

tam. tus nostri.

Scotus posita opinione Avicennee Dicas, quod iste non recte habet Sco-
 SCOTI 463

tum, non enim dicit Scotus quod pro hujus oppositum habet in dist. 2. q.
statu isto possit naturali ratione pro- 1. primi, ubi probat illum esse infiniti
bari intellectum lrimanum non posse vigoris, quiaest infinitum infinitorum
beatifiVari, nisi in cognitione intuitiva objectorum ; ergo sibi uon accidil ra-
summe intellectuali ; scd dicit quod lio effectivi primi.
loquendo de intellectu, ex natura in- Solutio, dicas quod primo effectivo
tellectus potest naturali ratione de- ex natura rei non accidit quod con-
monstrari ipsum non posse beatilicari, jungatur ratio primi efficientis et pri-
nisi in tali cognitione intuitiva summi mi finis; sed accidit ad oppositum
boni, et sic intelligit Scotus ex natura AviceniitT, quia secundum Avicen-
potentiaj, et hoe pateta Scoto inpri- nam, secunda Intelligentia est effecti-
ma quxst. prologi. va tertiae, non tamen est finis ejus ex
Ad secundum, falsum est quod non natura rei. Vel dicas quod primum
possit intellectus ex natura potentiie effectivum non dicitur quietari, ut
intuitive videre intelligibilia, id est, efiectivum, sed ut finis tantum quie-
substantias abstractas, licet in hoc tat.

statu non possit.

Insuper arguit Suessanus contra

Scotum, qui tenet quod non possit CLXXIX.
naturaliter demonstrari anima3 im-
mortalitas; ergo nec posse beatificari, Scotus in lerlio articulo distinctionis

cum mortalitas repugnet felicitati. primx, q. 1. primi, dicit quod volun-

Dicas, quod pro statu isto non po- tas, sicut potest absolute velle et non
test probari naturaliter immortalitas velle, ita velle sic, et non velle sic ;

animae, tamen sublata imperfectione hujus oppositum habet in quxst. 2.

hujus status quoad cognitionem, po- dist. primi, ubi dicit quod in potestate
test probari naturaliter, et sic intelle- voluntatis est frui, vel non frui, non
xit Scotus. Et cum dicitur secundum tamen est in sua potestate frui sic,

Scotum, morlalitas repugnat felicitali, vel non frui sic.

dicas quod utique mortalitas repugnat Solutio, dicas quod Scotus in prima,
felicitati virtualiter, non autem for- q. disl. primi, loquitur dc fruitione in
maliter, quia Christus fuit beatus et communi; in secunda autem quxstione
mortalis, posset enim quisesseperfec- rjusdem dist. loquitur de fruitione or-
te beatus tantum per instans, du- dinata, et de fruitione viatoris, et non
rante beatitudine satiandi. de fruitione comprehensoris.

CLXXVIII. CLXXX.

Scotus in dist. primi, arguendo Scotus in solutione quintae q. princi-

contra Thomam, dicit quod accidit palis, vult quod non sit in potestate
quod in eodem conjungatur ratio pri- intellectus lirmius, vel minus firmiter
mi eflicientis et primi finis, nec quie- assentirc vero, sed voluntafis ; hujus
tat inquantum primum effectivum ;
oppositum habet diit. 3. hujus primi,
464 CONTKADICTIONES

q.2. ubi ait quod major conatus intel- Dicas ad Occham, quod ejus ratio
lectus facit perfectiorem actum et as- non concludit, quia dato etiam, ut
sensum, et minor conatus intellectus ipse dicit, quod unum relativum non
facit minorem assensum. potest concipi sine alio, et distincte
Solutio, dicas quod intellectus, intelligi, tamen Pater non refertur ad
stante objecto eequaliter disposito, Spiritum sanctum, nec Filius ; ergo
non magis, nec minus assentit sed ; poterit, intelligi Pater et Filius, non
quando intellectus est magis, vel mi- intellecto Spiritu sancto. Vel dicas
nus disposilus, stante eodem objecto, quod relativum non est de conceplu
tunc magis, vel minus assentit, et sic formali et quidditativo sui correlativi,
intellexit Scotus in 3. dist hujus primi. ut pater non est de conceptu formali
Scotus in secunda quaestione primse filii. Tertio dicas quod non potest per-
distinctionis artic. primo, dicit quod sit fecte concipi unum relativum, non
possibile viatorem frui essentia, non concepto correlativo, propter depen-
fruendo persona, quia potest concipi dentiam unius ad alterum. Quarto
essentia, non concipiendo personam, dicas, concedendo quod non potest
quia relatio non est de conceptu es- percipi una persona relativa, et hoc
sentise divinse ;
ergo potest concipi perfecte non concepta alia persona
essentia, non concipiendo personam. sibi correlativa. non
Quinto dicas, etsi

Contra arguit Occham, dist. 1. q. 15. potest concipi unum relafivum, non
sic: Qute sunt idem realiter, unum concipiendo suum correlativum, po-
non potest concipi sine alio sed per- ; test tamen frui uno relativo, non
sona et essentia sunt idem realiter, fruendo alio correlativo ; exemplum,
ergo non potest concipi essentia non intellectus non potest intelligere do-
concipiendo personam. minum perfecte, nisi intelligat ser-
Dicas quod etsi essentia et persona vum, et potest quis diligere dominum,
sint idem realiter, distinguuntur ta- non diligendo servum, et hoc est ex
men ex natura rei; et hinc est quod libertate voluntatis, quia voluntas est
unum poterit concipi, non concipien- libera ad contrarius actus.
do aliud, et sic dicas ad alia ejus ar- Contra adhuc arguit Occham sic :

gumenta, quse circa idem tendunt. Quilibet obligatur ad fruendum illo,

In eodem articulo Scotus dicit quod quod est summe diligendum ; sed
viator potest frui una persona non qucelibetpersona est summe diligenda
fruendo alia, quia potest concipere sicut essentia divina ; ergo quilibet
personam Patris. non concipiendo tenetur diligere quamlibet personam,
personam Filii, nec personam Spiri- sicut essentiam divinam, aliter esset
tus sancti. Contra arguit Occham ibi- malum et irrationabile.
dem. Dicas duplicem esse fruitionem,
Personge sunt relativa? ut Pater et quaadam est actualis, quaedam habi-
Filius, et unum relativum non potest tualis. Loquendo semper de fruitione
concipi sine alio; igitur non potest ordinata, primo modo potest frui una
frui una persona, non frucndo alia, persona, non fruendo alia, non autem
quia rclativa sunt simul natura, et secundo modo, et tunc malum et irra-
cognito uno cognoscitur et reliquum. tionabile esset, quando non frueretur
 SCOTI. i*io

personis, nec aotualiter, nec habitua- essentialiter dependet, relationes vero

liter, ei hac responsiooe solve etiam divinee sunl tanquam objectum se-
argumenluni Occhami, quod dicit, cundarium enim esse
: potest objecti
aequalis ratio diligibilitatis est in qua- primarii absque hoc quod sit objecti
libet persona ; ergo sicut teneor dili- secundarii, vel primo erit objecti
gere unam personam, teneor etiam primarii, secundo socundarii.
diligere aliam. Arguit Occhara contra Scotum, si

Dicas, quod verum est habitualiter, idem actus nunc non torminatus ad
non autem actualiter; et si dicas, ha- personam, postea terminajur, ergo
bet Christus in Joan. cap. 14. Eyo et mutatur, ergo erit mutatio vel in
et Patev unum sumus, et Christus persona, vel in aetu, et talis mutatio
etiam dicebat: Philippe, (jui videt me, est acquisitiva, vol acquiritur novum
videt et Patvem meum, dicas, quod absolutum, et
nova hoc falsum, vel
Christus loquebatur sic : Ego et Patev relatio, et hoc per novum actnm, et

unum sumus identice et essentialiter sic non manet idem actus.

ratione divinee essentiee, non tamen Solutio, dicas quod non est aliqua
ratione personarum ; et sic potest quis nova mutatio, sed nova terminatio,
frui persona Patris, non fruendo per- quia non prius terminaba-
talis visio
sona Filii ; et dum Christus loqueba- tur ad personam, nunc autem ter-
tur ad Philippum, loquebaturde pos- minatur et sic persona prius non
;

sibili, non autem de facto, et secun- erat visa, modo est visa, ct sic nova
dum leges positas, quia lex posita est relatio rationis nec secundum hanc ;

et de facto, quod in patria videns Pa- dicitur mutari, sicut Deus nuncnraa-
trem, videat et Filium. tur, qui prius non nmabatur ab ali-
Scotus in 2. avt. qusest. pvimae, dist. quo, nec dicitur mulari. Et cum di-
pvimi, recitat opinionem Henrici, et cilur, talis nova terminatio est per
tenet quod est possibile de potentia novum actum, negatur, quia per
Dei absoluta comprehensorem frui actum novum possum videre sex ob-
essentia,non fruendo persona, et sol- jecta, et plura, si pra>sententur, et
vit argumenta Henrici. Thomas de tnmen non per novum nctum, sed
Argentina eadem dist. c/. 3. improbat per eumdem, quo videntur sex ob-
Scotum eisdem argumentis Henrici, jecta ; sic videns essentiam sine per
et quia solvuntur a Scoto, ideo non sonis per eumdem actum videbit
est opus illa adducere. personas, si ei pra*sententur.
Scotus in eodem acticulo in prima
ratione contra Henricum, dicit quod
CLXXXl. Pater prius origine est perfecte bea-
tus, quam generet Filium, et in illo
Scotus in eodem secundo avtic. in priori hnbet ^objectum perfecte benli-
/ine probationis duarum valiouum, an- ficans, id est, essentiam divinam,
tequam respondeat ad argumentum non communicatam tribus, sed prae-
Henrici, dicit quod actus cognoscit cise in una persona. Conlra Scotum
objectum ipsius beati, et habet pro arguit Aureolus.
objecto primario essentiam, s qua Pnter prius origine quam generet,
Tosi. XXVI. 30
466 CONTHAWCTIONES
est perfecte beatus ; ergo in illo prio- quocumque supposito est ratio for-

ri videt essentiam communicatam malis terminandi, ipsum terminat ;

tribus, alioquin ex productione Filii ergo si essentia est ratio formalis ter-
et Spiritus sancti, acquireret visionem minandi, cum sit in tribus suppositis;

essentiae ut in tribus, et ex conse- ergo tria supposita istam unionem

quenti imperfectionem intrinsecam terminabunt, quod est absurdum, sic

ex persona producta, quod est incon- a simili, si essentia est ratio formalis
veniens. terminandi fruitionem, cum sit in

Dicas, negando quod in illo priori tribus, illa tria supposita termina-
habeat essentiam communicatam tri- bunt, et sic non possumus frui essen-
bus, et ad probationem negatur, nam tia non fruendo personis, nec una
quod Pater videat essentiam, est per- persona sine alia.

fectio, sed quod videat in tribus, ut quod non est simile,

Solutio, dicas
sic, scilicet ut in tribus, non est quia essentia, ut est objectum quo et
perfectio, neque imperfectio. quod fruitionis accidit sibi esse in
Insuper arguit Aureolus contra Sco- suppositis, ita quod si, per impossi-
tum, tenentem contra Henricum, bile, vel pos-ibile, non esset in sup-
quod essentiaest objectum primarium, positis, adtiuc esset objectum tale;
persona? vero sunt objectum secun- sed ut sic ratio formalis terminandi
darium, nam dicit Augustinus : Res illam unionem non sibi accidit esse
quibus fruendum est sunt Pater, Filius in suppositis, imo necessario, ut sic
et Spiritus sanclus ; ergo personee non esset in suppositis, et tunc essentia
sunt objectum secundarium, cum esset tantum terminus quo, et suppo-
sint objectum fruitionis, et tale est situm quod, et sic non est simi4itudo
objectum primarium. hic et ibi.

Dicas, quod personae

sunfobjectum
quasi secundarium, non proprie se-
cundarium, res vero aliae visaa sunt CLXXXIII.
proprie objectum secundarium, per-
sonse sunt extra rationem formalem Scotus in tertio articulo hujus qusss-
objecti beatifici ; ratio enim objecti tionis, ubi dicit quod voluntas com-
beatifici non est proprie personalitas, prehensoris potest frui et non frui,

sed essentia. sed non sic vel sic frui ; hujusopposi-

tum habet Scotus in 8. dist. primi, q.
4. in 2. distinct. 2. q. 8. dist. 4. et in

CLXXXII. quarto, dist. 49. qusest. 9. habet quod

in cujus potestate est agere, in ejus
Scotus probans contra Henricum potestate est modus agendi ; similiter
dicit quod essentia sine personis pos- in cujus potestate non est agere, nec
sit esse ratio formalis terminandi frui- etiam est modus agendi.
tionem. Oppositum habet in 3. Sent. Solutio, dicas quod modus agendi
dist. 1. q. 5. volens probare quod duptex est : Alius se tenet ex parte
essentia non sit ratio formalis illius agentis, cum ag« ns habeat facultatem
incarnationis, utitur hac ratione : ln non per objeetum et motum in ob-
 SCOTI. ilM

jecto, ut projioere lapidem prope, vel dist, 1!». qumit. 1. et qvmtt. 6. Quodlibet.
longe. Alius est modus agendi se te- quod Bsqualitas fundetur in qualitate,
nens ex parte objodi, qui modus est et similitudo in qualitate ; tamen se-
lantum in objeoto, ut objectum est cundum Philosophum tenet5. Metaph.
comestibile et amarum, non babel <"/). A<( aiiquid, quod una paternitas
potestatem agens comedendi objec- est similis alleri, et irqualis secun-
tum tale saporose, sed tantum sicut dum magnitudinem ; et sic paternitas
est, ideo habet potestatem, sed non erit immediatum fundamentum si-
sic ; et sic Scotus habet veritatem militudinis realis requalitatis, et quod
in qumt. prologi de modo
quarta relatio fundatur in relatione tantum,
agendi secundo modo in tertio et ; igitur non in absoluto.
quarto habet veritatem primo modo. Solutio, dieas quod omnis relatio
Vel dieas, quod duplex est modus de necessitate fundatur in aliquo ab-
agendi, vel duplex est modus actus :
soluto, et hoc potest esse dupliciter :

Quidam modus est compossibilis actui Uno modo immediate, et sic non
cxomplum, diligere Petrum Paulum, semper relatio fundatur in absoluto,
ibi est actus, etiam modus agendi com- ut patet de similitudine et requali-
possibilis, quia possum diligere Pe- tate ; alio modo mediate, et hoc
trum Paulum propter se tali est ;
modo intelligit Scotus in 1. dist. 1.
modus agendi compossibilis actui. guwst. 2.
Alius est modus incompossibilis actui,
ut quod voluntas divina diligat So-
cratem propter se talis modus est ;
CLXXXV.
incompossibilis dilectioni divinae, quia
divina voluntas non potest errare. Scotus in secundo articulo distinctio-
Cum ergo dicitur, in cujus potcstate nis primse, q. 2. primi, in prima
est agere, in ejus potestate est modus ratione contra Henricum, dicit quod
aijendi, dicas quod verum est de mo- Pater prius origine est beatus, ante-
do agendi, qui se tenet ex parte quam generet Filium ; sed videtur
agentis, nego de modo agendi, qui sequi quod Pater posterius origine
se tenet ex parte objecti, quia hoc generet Filium. Hujus oppositum vi-
esset ex objecto divino volente se detur sequi ex ejus dictis, quia ipse
ostendere, puta essentiam, et non in secundo Sentent. dist. 1. q. \.el in
personas. Quodlib. fj. 8. vult quod prius origine
dicatur Pater respectu ejus, quod est
a se, et post origine respectu ejus,
GLXXXIV. qui est ab alio ; sic igitur posterius
origine generat Filium ; ergo ab alio
Seolus vult iii 2. qusest. q. 1. primi, habet quod generet Filium, quod est
artic. primOy in principio, quod essen- falsum.
tia, qua3 relative dicitur, sit aliquid, Solutio, dicas quod Pater prius ori-

excepto relativo, ita quod velit quod gine esl beatus, et in ipso priori est
absolute includat omnem relationem Pater, et producit Filium, et in eo
realem ; iiujus oppositum tenet in 1. quod produoit, est prior Filio produ<-
 468 CONTRADICTIONES
to, in illo priori est perfecte beatus, Filius est prior origine Spiritu sancto
et habet esse a se, et Filius posterius et creatura.

origine est productus, et habet csse

productum ab alio ; et sic verum dicit
Scotus. GLXXXVI.
Contra, Scotus vult quod quamvis
prius origine Pater producat creatu- Scotus in 3. Sentent. dist. 27. dicit
ram, et Filius posterius origine, non quod ex puris naturalibus potest quse-
sequitur tamen quod in aliquo in- cumque voluntas, saltem in statu
stanti sit creatura posita in esse a naturae institutee, diligere Deum super
Patre, in quo non sit posita in esse omnia ; hujus oppositum habet in se-
a Filio, sed quia hoc tantum habet cundo, disl. 28. in fine, ubi habet ista
Pater a semetipso, et Filius a Patre, verba : Quiecumque voluntas actitm hu-
ut dicit Scotus 2. dist. primi, q. 1. jus praecepti exequitur, licet informis,
el in Quodlib. q. 8. Si ergo prius ori- disponit se ad gratiam gratificantem,
gine dicatur, iu quo posterius non cui oblatse, vel resistit, et peccabit mor-
est, sequitur quod creatura sive in taliter, vel consentit, et justificabitur.

essc cognito, sive in esse realis exis- Ibi Scotus videtur velle duo : Pri-
tentire, aut in aliquo instanti sit a mum, quod voluntas existens in pec-
Patre producta, in quo non sit pro- cato mortali potest diligere Deum
ducta a Filio, et si posterius origine super omnia, cujus oppositum habet
est producta a Filio, ergo erit bis in tcrtio, distinct. 13. ubi vult quod
producla ; similiter de Spiritu sancto, fruitio ordinata necessario preesuppo-
qui est productus a Patre in aliquo nit gratiam, et si resistit, peccat
priori, in quonon producitur a Filio, mortaliter, nempe quando Deus ho-
sed posterius origine a Filio, sequitur mini oifert suam gratiam, si non re-
idem quod supra. sistit, consequitur gratiam a Deo sibi
Dicas quod alio modo Pater com- collatam ; homo non potest ex
ergo
paratur ad Filium, utproducit ipsum, puris naturalibus Deum diligere.
et alio modo ad creaturam, ut produ- Solutio, dicas quod Scotus in se-
cit ipsam ; simpliciter enim Pater cundo loquitur, citando unam opi-
ratione principii formalis producti et nionem, non secundum propriam
et
producentis, qua Filius constituitur mentem. Secundo, potes dicere quod
in esse, sic inquantum producit, est Scotus velit hoc esse, quia Deus libe-
prior Filio producto, et Filiusest pos- raliter oiTert gratiam, et non quod
terior ; et dato per impossibile, quod ex natura liberi arbitrii in se sibi re-
Pater non producat a semetipso, et pugnet, quin ex suis naturalibus pos-
non haberet esse a se, tamen inquan- sit Deum diligere Si quis autem vellet
tum produceret, essct prior Filio pro- in via Scoti tenere oppositum, dicat,
ducto non autem sic consideratur,
; intellectus tantum hoc potest ex na-
ut eomparatur ad creaturam et Spi- tura potentia), et non ut ligatus.
ritum sanctum, quia cum eadem Sed dicas, si teneor diligere eum
ratio formalis producendi creaturam super omnia, ergo magis teneor di-
et Spiritum sanctum sit in Filio, sic ligere id quod est magis ad honorem
 SCOTl. ,>.')

Uei ; sed honorem

rnagis est ad ab habitu virtutis ; hujus oppositum
Dei quod salventur centum homines habet in i. dist. 1 i. q. 2. ubi dicit

quam ego solus, ergo videtur quod quod non esl de ratione actus mo-
magis debeam illos homines appetere ralis (juod sit generatus ab habitu
salvare quam me ; sed hoc est fal- virtulis. necjquod sil generativus vir-
sum, ut patet in 3. dist. 29. ubi Doctor tutis.

dicit, quod post Deum quis debet se Solutio, dicas quod Scotus non ne-
diligere super omnia. gat esse electionem rectam, nullo
Dicas quod ex ordine charitatis in habitu virtutis praesupposito, sed ali-

multis casibus, quorum unus est in quis non dicitur proprie, virtuose
proposito, magis teneor diligere id agere et perfecte, nisi agat secundum
quod minus est ad gloriam Dei ; non habitum virtutis, cum habitus faciat
est ergo vera illa propositio, ubi cas- prompti', faciliter et expedite operari.
tera non sunt paria.
Sed adhuc dices, quod videatur ma-
gis homo se debere diligere quam CLXXXVIII.
Deum ; ergo non Deum super omnia.
Probatur consequentia per Aristote- Scotus in i. qimst. prologi, ct in

lem 9. Elhic. ubi dicit quod amicabi- secundo, dist. 2. in materia de sevo,
lia, quae sunt ad alterum, praesuppo- et disl. 3. in materia de cognitione
nunt amicabilia ad se, et nono Elhic. Angelorum ; et in tcrtio, dist. 14.

cap. 9. dicit quod homo est magis dicit discursum esse in Angelis ;

sibi amicus. hujus oppositum habet in 2. dist. i.

Dicas quod omnia dicta Philosophi qusest. 6. ubi dicit Angelos non dis-
sunt vera, comparando_ hominem ad currere.
alia post Deum ;unde dicit Petrus Solutio, dicas quod Scolus in 2.

Cameracensis, quod creatura ratio- dist. 1. q. 6. loquitur in respectivo

nalis appetitu naturali tendit in suam sermone ; secundo dicas quod Scotus
conservationem tanquam in finem loquitur ad hominem.
ultimum sui appetitus naturalis, sed
appetitu rationali et libero creatura
rationalis potest, et debet tendere in GLXXXIX.
aliud quam in seipsam, tanquam in
finem suum, scilicet in Deum. Scotus in prima,dist. primi, qusest.

2. concedit quod cognitio intuitiva

est existentis, inquantum existentis ;

GLXXXVII. et hoc idem vult in dist. 3. et dist. 8.

qusest. penult. primi, et in secundo,

Scotus in 5. quscst. in quarto, distinct. 10.
prologi, dicit distinct. 5. et

quod electio recta, sive actus virtutis, ct i!>. qumt. L2. et in Quodlib. Sed
quod idem est, est ab habitu virtutis, circa dictum Scoti oritur maxima
quia expresse dicit in dist. 17. primi difficultas, oam ipse in prima m dist.
%

quod potest esse habitus virtutis, et primi qusest. L. etqusest. 2. vull quod
t

electio recta, licet non sit generata intellectus frui possil essentia, non
470 CONTRAMCTIONES
fruendo personis ; hoc enim videtur sona, non sequitur, non est existens,

esse falsum. Ratio haec est, queecumque nisi quantum in persona, scilicet

dicunt tantum unam existentiam, quod ratio terminandi visionem sit

impossibile est videre unum, non ipsa persona, in qua essentia existit.

videndo aliud ; sed persona divina et Vel dicas quod aliud est loqui de
essentia tantum dicunt unam exis- existentia, et aliud de incommunica-
tentiam ; ergo est impossibile videre bili existentia ; cognitio intuitiva bene
essentiam, non videndo personam. terminatur necessario ad existens,
Solutio, quod licet essentia
dicas ut existens est, essentia autem divina,
et persona unam tantum dicant exis- ut prior personis ; est vere existens
tentiam realiter, non tamen forma- propria existentia, sed non est ne-
liter imo ex quo sunt distinctee
; cesse quod cognitio intuitiva termi-
formalitates ex natura rei, etiam di- netur ad incommunicabile subsistens.
cunt distinctas existentias ex natura
rei; et nullum sequitur inconveniens
apud Doctorem, quod in Deo sint GLXXXXI.
plures existentise ex natura rei forma-
liter distinctse, esset tamen valde in- Scotus in primo, distinct. i. qusest. 2.

conveniens ponere plures existentias dicit quod possumus essentia non

frui

in Deo ex natura rei realiter distinc- fruendo personis hoc enim videtur;

tas. esse falsum, quia dicit ipse quod

personee sunt idem realiter essentise,

GLXXXX. tunc sic Quando aliqua sunt idem
:

realiter, impossibile est unumconcipi,

Scotus in primo, dist. 1. qusest. 2. alio non concepto sed essentia et ;

dicit quod non oportet in essentia persona sunt idem realiter, ergo non
distincte conceptapersonam distincte potest concipi essentia, non conci-
concipi; hujus tamen oppositum vi- piendo personam.
detur velle in eadem dist. qusest. 2. Solutio, dicas negando majorem,
ubi dicit, et etiam in pluribus locis, nam subjectum et propria passio sunt
quod cognitio intuitiva est tantum idem realiter, tamen subjectum
et

existentis, ut existens est, et ut prse- potest preecognosci quod sit, non si-
sens in sua existentia, quia essentia mul cognita passione, ita pariter di-

divina non existit nisi in personis cendum est de essentia et personis,

ergo non potest videri sine personis, quee licet idem sint realiter cum
nam quse praecise dicunt unam exis- non pos-
essentia, et habitualiter frui
tentiam, impossibile est videre unum, sumus essentia, quin fruamur etiam
non videndo aliud ; sed essentia et et personis, actualiter tamen frui
persona dicunt praecise unam exis- possumus essentia sine personis, quia
tentiam ; ergo impossibile est videre essentia divina est ens absolutum,
essentiam, non videndo personam. personae vero sunt ens respectivum
Solutio, quod licet non sit
dicas et absolutum est prius respectivo
visio nisi existentis, inquantum exis- igitur frui possumus essentia, non
tens, et non est existens, nisi in per- fruendo personis, qua? suntrespectiva.
 SCOTI. 471

in se movealur ; MoundOj quod nihil

potest agere respectu effeotus, sive
GLXXXXII. movere, nisi prima oauaa simul agat,
vel moveat ad eumdem effectum et ;

Scotus in primo, dist. 1. qurnt. 2. isto secundo modo verum est dictum
dicit quod peccator non potest referre Doctoria, sed ut sic nihil recipit in
actum peccati iu Deum, quia fruitur se. Vel dicas quod causam secundam
illo hoc idem videtur velle in quxst.
; moveri a prima in agendo. non in-
5. distinct. primse primi, ubi quaerit, telligitur proprie moveri, sed intelli-
an peccator fruatur. Oppositum habet gitur moveri ex hoc, quod dicit or-
in eadem qusesl. ubi dicit quod pec- dinem inferiorem ad primam causam,
cator non fruitur actu peccandi. itaquod impossibile est ipsam agere,
Solutio, dicas quod Scotus in illa prima non agente.
non videtur -assertive loqui.
quaest. 2.

Secundo dicas, quod quando Doctor

dicit quod peccator fruitur actu pec- GLXXXXIV.
candi, loquitur improprie de frui-

tione, qua i
est amore inhaerere alicui Scotus in primo, dist. 2. qitxst. 1.

propter se ; sed quia peccator elicit dicit quod causa secunda agit in vir-
actum peccandi nullo modo referibi- tute primae, et per consequens cum
bilem a tali potentia ad ohjectum secunda agat contingenter, sequitur
vere fruibile, ideo peccator dicitur quod etiam prima contingenter agat.
frui illo. Yel dicas duplicem esse Hoc non videtur esse verum, quia ex
fruitionem, qiucdam est ordinala, et quo prima causa prius agit quam se-
hac fruitione peccator non potest frui cunda, aut ergo in illo priori attingit
seipso ; qiuedam est inordinata, et effectum secundee eausee, aut non.
hac fruitione peccator fruitur seipso. Si primo, ergo cum secunda causa
in illo priori nihil agit, et si in ali-

quo signo posteriori agit ad illum

GLXXXXIII. effectum, sequitur quod idem erit bis
productum si secundo, ergo prima
;

Scotus in primo Sentent. q. 1. di- causanihil agit, quia agere ad ettec-

cit quod causa secunda non causat, tum est attingere ilkim.
nisi inquantum movetur a prima ; Solutio, dicas quod prima causa
hujus oppositum habet in primo, <list. non agit in aliquo priori, sed simul
1. qumt. 1. ubi vult expresse quod cum secunda causa, et si dicatur,
secunda causa in agendo nihil peni- in libris de Causis dicitur quod prima
tus recipiat a prima ; et tamen im- causa prius agit qUam secunda, dicaa
possibile est aliquid moveri ab alio, quod sic debet intelligi prius, id est,
nisi saltem motum recipiat, si tantum perfectius.
localiter movetur.
quod causam secun-
Solutio, dicas GLXXXXV.
dam moveri a prima in agendo, po-
test dupliciter intelligi Primo, quod :
Scolus in 1. (lisl. 2. q. I. dicit in-
472 CONTRAMCTIONES
tellectum esse potentiam activam ;
tione, ubi dicit quod actus beatificus
hujus oppositum habet paulo infra intellectus divini nullam relationem

prsedictse distinctio?iis , parte 2. ubi dicit includat terminatam ad ipsam essen-

quod productum in esse simpliciter tiam, quse est objectum beatificum, et
ab intellectu divino non est in ipso non tantum relationem realem, sed
intellectu ergo intellectus non est
;
nec etiam relationem rationis, et ta-

potentia activa. Similiter expresse men in pritno, dist. 2. q. 1. concludit

vult in secundo, dist. 19. de locutione quod vere unitur et conjungitur ob-
Angelorum, quod intellectus unius jecto primo.
Angeli potest causare actum intelli- Solutio, dicas quod quando est

gendi in intellectu alterius Angeli, unio inter aliqua naturaliter distincta

et similiter speciem intelligibilem. et habentia esse realis existentise in-
Patet etiam de intellectu divino, qui cludunt relationem realem, et quando
in actu suo producit objecta secunda- est inter extremahabentia esse secun-
ria in esse secundum quid, et tamen illa dum quid, vel saltem unum illorum,
objecta secundaria non sunt forma- tunc non est necesse quod includant
liter in intellectu divino. relationem realem, ut patet de cogni-
Solutio, dicas quod Scotus non ha- tione abstractiva, quee unitur objecto
bet pro inconvenienti eamdem poten- habenti esse tantum secundum quid ; et

tiam respectu diversorum termino- hoc modointellexit Scotus in Quodlibel.

rum diversimode appellari, nam si qusest. 13. Quando vero est inter ex-

terminus productus sit extra, ipsa trema sic realiter eadem, quod unum
dicitur productiva ; ut enim intellec- illorum unitive est in alio, tuoc ibi

tus producit aliquid, quod vere reci- nulla est relatio, nec realis, nec ratio-
pitur in materia extrinseca, potest nis ; et sic actus beatificus intellectus
dici potentia factiva respectu illius ;
divini nullam relationem includit ad
ut vero producit aliquid, quod non essentiam, ut objectum beatificum, ut
recipitur formaliter in ipso intellectu, exponit Scotus in Quodlib. quxst. 13.
nec in aliqua materia extrinseca, sed Quando vero dicit in primo, q. 1. dist.

illud productum erit in se subsistens, 1. quod intellectus beatificus vere

tunc dicitur potentia productiva ; ut unituret conjungitur objecto optimo,
veroproducit aliquid, vel quasi pro- debet intelligi unio potentire ad ob-
ducit, quod tantum est in ipso forma- jectum pro unione fundamentali, sci-
liter dicitur potentia operativa, tunc licet quod ipsa potentia per operatio-

factiva. nemabsolutam vere attingitoptimum

objectum, hoc vult Scotus expresse in

4. dist. 10. 6>/49. et in Quodtib. q. 13.

CLXXXXVI.

Scotus in Quodlib. quxst. 13. vult clxxxxvii.

quod operatio beatifica includat de ne-
cessitale relationem realem termina- Scotus in primo, dist. 39. et 40. et

tam ad objectum, ut existens est. Hu- in Quodlib. quxst. t4. dicit quod vo-
jus oppositum habet in eadem quaes- luntas divina prius vult, et determi-
 SCOTI. 173

nat de quocumque causabili illud ea dependere. Neges consequentiam,

fore, quam intellectus cognoscat il- quia in ordine, prima causa nullo
lud ; ergo circumscripta cognitione modo dependet a secunda, nec ut a
alicujus contingentis, adhuc voluntas causa effectiva, nec ut a causa sine
diviua poterit illud^producere ; hujus qua non, ut sit prima causa, et agat
oppositum habet in 2. dist. primi, q. omnino independenter.
1. ubi dicit quod ipsi autem velle ali-

cujus propter finem prseintelligitur

intelligere illud ; ergo ante primum CLXXXXVIU.

signum in quo intelligitur causatus,

sive volens A, necessario prseintelligi- Scotus in primo, dist. 2. quxst. 1.

tur intelligens A, et ita sine hoc non dicit quod inlclligere primi effectivi,
potestpure efficere. ex quo est actu infinitorum intelligi-
Solutio, quod dictum Scoti
dicas bilium, sit infinita) perfectionis; hujus
intelligilur de cognitione simplicium oppositum habet in tertio dist. 14.
propositionis contingentis. Tales enim quxst. 2. ubi dicit quod ex perfectione
cognitiones simplicium praecedunt sua necessario est aliorum, et per
determinationem divinse voluntatis ; consequens infinitorum.
vel dicas et melius, quod etsi volun- Solutio, dicas quod quando Scotus
tas possit determinare aliquod futu- dicit in tertio, quod ex perfectione ta-
rum contingens esse ante cognitio- lis actus de necessitate est aliorum
nem illius, tamen facta tali deterrai- objectorurn, sic debet intelligi, quod
natione, statim intellectus intelligit ille actus, etiam per possibile, vel im-
illam determinationem, et ita volun- possibile, circumscripto omni alio in-
tas non potest ad extra illud ponere in telligibili a se, nullam imperfectio-
esse, quod determinavit, nisi intel- nem includit, imo summam perfectio-
lectus prius intelligat, et ita ad sui nem, cum intelligere primi, quod est
esse ad extra necessario preecedit in- optimum ens, fit penitus idem cum
telligere circa illud. ipso primo, et ex tali perfectione se-
Dubitatio. Angelus multa causat, quitur quod fit omnium intelligibi-
qua) tamen non potest causare, nisi lium. In primovero Sent. dist. 2. q. 1.

intellectione pravia, et tamen non probat perfectionem primi intelligere

sequitur quod sua intellectio sit sibi tantum a posteriori.
eadem realiter. Dicas quod in cau-
sando non est inconveniens agens
secundum dependere ab alio distinclo GLXXXXIX.
ab eo realiter, ut patet de Angelo, et
de una intellectione ; est tamen in- Scotus inprimo, distinct. 2. quxst. 3.

conveniens de prirao efficiente, et dicit quod omnis actus, qui non est

ideo neganda est sirailitudo, scilicet idera objecto, est naturaliter posterior
quod sicuti Angelus, et sua intellectio ipso objecto, et dicit quod nctus ad
sunt distincta realiter, ita velie et in- objeetum habet duplicem di-penden-
teiligere. Sed dices, prima causa non tiam, seilicet eflWrtibilitatis et termi-
potest sine secunda;ergo videtur afa nabilitatis. Prima est accidentalis,
474 GONTRADICTIONES
quia potest suppleri ; secunda est es- dist. 44. dist. 10. per istam maximam
sentialis, et nullo pacto potest supple- probat quod infinita multitudo in actu
ri, et ita saltem ratione istius actus potest darLquia nunquam impossibi-
semper erit posterior. llujus opposi- litas sumitur ex pnrte Dei, ut etiam
tum habet Scotus in primo, prima docet Scotus in 1. distinct. 42. si ergo
qusest. prologi, ubi dicit quod actus dicit Franciscus : Possibilitas est ex
intelligendi, ut a causis prioribus parte naturae, quod in infinitum sit

tantum dependet ab intellectu agente multiplicabilis, Deus in infinitum po-

et possibili. lerit eam multiplicare.
Solutio, dicas quod Scotus in prima Solutio, respondent Parisienses, et
qusest. prologi, tantum loquebatur de dicunt quod Scotus in secundo est pro-
causis actus, se tenenlibus ex parte blematicus, et Franciscus de Mayronis
potentiae, et non loquebatur de ejus dist. 3. q. 4. primi, dicit quod natura
causis omnibus, et simpliciter. de se est multiplicabilis in infinitum,
sed Deus eam determinat, et talis de-
terminatio est ab extrinseco ; vel di-

GC. cas quod natura ex se est multiplica-

bilis in infinitum, et Deus posset boc
Scotus iri 2. dist. primi, qusest. 3. facere ; sed impedimentum est ab ex-
dicitquod voluntas recta libera con- trinseco, scilicet quod infinitum non
formatur voluntati naturali hujus ; est dabile in multitudine in actu, et ita

oppositum habet iri secundo, dist. 6. impedimentum non est ex parte Dei,
q. 2. et in quarto, in materia de pce- nec ex parte naturse, sed aliunde,
nitentia, et in quarto, dist. 49. q. 11. quia scilicet repugnat tale infinitum
vult quod voluntas recta in multis dari.

debet discordare a voluntate naturali,

ut etiam patet in secundo, dist. 36. et CCII.
in tertio, dist. 13. q. 2. et in quarto,
dist. 50. q. 5. Scotus in 1. dist. 2. q. 7. dicit quod
Solutio, dicas quod propositio Doc- Filius est terminus productionis, sive
toris habet veritatem de voluntate generationis, et hoc modo potest dici
recta per essentiam ; hujusmodi est possibilis ; hujus oppositum habet in
voluntas Dei, quee est regula omnis eadem dist.et qusest. citatis, ubi dicit
rectitudinis voluntatis creatse. quod quaelibet persona divina ex se
est formaliter necesse esse.
Solutio, dicas quod quando Scolus
GGI. dicit quod Filius est possibilis, aceipit
ibi possibile, prout opponitur impossi-
Scotus in 1. dist. 2. q. 3. dicit bili, non autem prout convertitur cum
quod individua ejusdem speciei pos- contingenti.
sunt in infinitum multiplicari ; hujus
oppositum habet in 2. dist. 1. qusest. 3. CCIII.
ubi vult infinita individua non posse
dari ; et Franciscus de Mayronis in 1. Scotus in primo. dist. 2. q. 7. dicit
 SCOTl '.::•»

quod actus prirnus est prior origine producens secundum illud prinei-
aclu seoundo, puta, quod memoria pium. Dicas quod generatio BCtiva
produetiva in Patre est prior origino bene preesupponit principium pro*
ipsa productione ; bujus oppositum ductivum, scilicet memoriam faecun*
habet in 88, dist. 1. qumst. ult. et 4. dam, non tamcn praesupponit sup-
qU9$t. ijuodlibetuli, ubi vult quod positum producens, et hoc est, quod
Paterconstituatur in esse personali per habet Sootus in Quodlib. qumt. 4. ubi
paternitatem ; etideodicit quod idem dicit quod actio necessario pnesuppo-
est Patrem constitui in esse personali nit esse simpliciter, non autem esse
per paternitatem, sicut et per genera- incommunicabile, pra cipue i
quundo
tionem aotivam, cum sint penitus suppositum incommunicabile consti-
idem. Si ergo principium producti- tuitur in tali esse per hujusmodi ac-
vum. sive generativum est prius ori- tionem, sic est in proposito de gene-
gine generatione ; ergo suppositum ratione in divinis; ipsa enim genera-
habens illud principium, quo vere tio vere pra3supponit esse simpliciter,
generat, erit prius origine ipsa gene- scilicet memoriam foccundam, sed
ratione ; ergo Pater, qui est supposi- non prsesupponit suppositum incom-
tum generans per tale principium erit municabile, quia per illam generatio-
prior origine ipsa generatione activa, nem tale suppositum constituitur in

et sic constitutum essentialiter erit esse.

prius origine constitutivo essentiali-

ter, quod non est intelligibile.

Solutio, dicas quod quando Scotus GGIV.

dicit productivum in divinis prius
esse natura productione, et per conse- Scotus in 1. dist. 2. 7. 7. dicit quod
quens ex argumento illato Patrem generatio activa non prccsupponit
prius esse origine productione, debet suppositum generans ; hujus supposi-
dictum Scoti de productione
intelligi tum habet in 7. dist. pritni, ubi dicit
passiva, non autem de productione quod gerundivum constructum cum
activa nam Pater, inquantum Pater,
; potentia notat actum, ut egredicntem
in divinis est prior origine Filio, et si- ab eodem supposito, cui attribuitur
militer Pater, inquantum generans, potentia ;cum ergo memoria nrcunda
est prior origine genito. Secundo di- sit potentia generandi ipsi Patri, ut
cas, quod bene principium producti- in pluribus locis concedit Scotus ; ergo
vum est prius origine productione ac- generare est actus egrediens a suppo-
tiva, qua constituitur Pater in esse sito habenle talem potentiam gene-
personali, et cum dicitur : Pater gene- randi ; ergo pncsuppouit suppositum,
rat Filium, ut habet tale principium quod est contra Scot.um.
productivum, verum est. Dum autom Solutio. dicas, quod actum genera-
infers ; ergo Pater est prior origine tionis egredi a sUppOsito potest dupli-
productione activa, hoc falsum est. citer intelligi : Primo quod
rnodo,
Sed forlasse instabis sic : (leneratio vere sit a supposito ; secuftdo modo,
activa necessario prccsupponit priuci- quod egrediatur a principio producti-
pium productivum, et suppositum vo, ut actu existente in supposito.
476 CONTRADICriONES

Primo modo non egreditur a Patre, ta, quod in creaturis distinctio natu-
sed bene secundo modo, quia memoria rarum et suppositorum semper se
fcecunda, a qua immediate pullulat concomitantur, sed non in Deo, ubi
generatio activa, constituens Patrem est distinctio suppositorum sine dis-

in esse personali, primo inest Patri, et tinctione naturarum, etiam in Christo

per Patrem inest Filio. Sed notabis, si est distinctio naturarum sine distinc-
a memoria faecunda immediate pul- tione suppositorum ; in intellectu vero

lulat generatio activa ergo in eodem

; dicit Scotus duplicem esse distinctio-
instanti erit Filius, et per consequens nem, scilicet ex natura rei, seu for-
Pater, ut prior origine non producit malis, et distinctio rationis, quse est

Filium, imo nec diceretur generare ratione diversorum modorum. Hujus

formaliter. Dicas quod illa generatio oppositum dicit paulo superius, nem-
pullulat a memoria fcecunda, ut pos- pe quod distinctio ista objectorum,
terior origine, et in eodem instanti seu formalis preecedit omnem actum
originis constituit Patrem in meper- intellectus, etin d. 2. q. 2. dicit quod
sonali; sed in eodem instanti originis, est in intellectu.

quo constituit Patrem, non habet pro- Solutio, dicas quod talis distinctio

ductum, sed in alio instanti posteriori dicitur esse in intellectu, quia non
originis, et sic Pater formaliter gene- concernit existentiam realem, nec est
rat, ut prior origine, et dicitur gene- manifesta ex existentia reali, sed per
rare formaliter per generationem ac- esse in intellectu potissime cognosci-
tivam constituentem ipsum in esse tur, quia quando intellectus aliquam
personali et hoc modo dictum Scoti
; rem intelligit, et in ea discernit plures
ind.q.primi, debet intelligi de actu formalitates, vel realitates, tunc con-
egrediente a supposito. cluduntur illee formalitates esse for-

maliter distincta3.

ccv.
ccv.
Scotus in primo, d 2. q. 1. dicit
quod differentia idearum concluditur Scotus in primo sentent. d. 2. q. 2.

excreaturis; contra ideas prsecedunt dicit quod inter distinctiones, quse

creaturas, ergo ante ipsas sunt dis- preecedunt intellectionem, distinctio

tinctee. formalis est minima, ex hoc videtur

Solutio, dicas quod differentia idea- negare distinctionem ex natura rei.

rum capitur a creaturis arguitive et a Solutio, dicas primo, quod Doctor

posterius. loquitur de distinctione inter duo ob-

jecta quorum neutrum includit aliud
in sua ratione formali, qualis est inter

CCVI. essentiam et relationem. Sed dices

distinctio inter modum et rem cujus
Scotus m/?n*mo, d. 2. q. 2. dicit quod est modus, videtur minor, cum tan-
duplex est distinctio rerum, scilicet tum distinguantur formaliternegative.
naturarum et suppositorum ; ideo no- Dicas, quod Scotus in primo d. 2. q. 2.
 SCOTl. 477

vult probare distinctioneni veram in- 12.0. l. etl. Metaph. q. 1. formaliter

ter mediam, et pui\T rationis, et ita quod non est de formali illius,
alicui,
indilVerenter ioquitur de distinctione quia esse idem formaliter alieui est
formali, et ex natura rei ; et cum dixit esse de essentia ejus.
ipsam esse minimam, eam tantum Solutio, pro responsione nota, quod
comparavit ad distinctionem rea- esse idcm formaliter est valde ajqui-
lem. vocum, et habet tres acceptiones Uno :

raodo idem est, quod includere aliud

in sua ratione formali. Secundo modo
CCVI. idem est quod esse de formali ratione
alterius. Tertio modo idem est, quod

Scotus in 3. d. 2. q. 2. art. 2. dicit dicere eandem formalitatem. Tum dicas

quod totum per aecidens sit magis quod inferius est idem formaliter su-
unum quam totum aggregatione periori primo modo, id est, prout in-
ergo videtur dicere aliquam enlitatem cludit aliud in sua ratione formali, et
aliara a partibus ; hujus oppositum non e contra, et est identitas formalis
habet in 2. d. 12. q. i. ubi dicit quod non mutua. Secundo dicas, quod su-
ens per accidens est prsecise suee par- perius est idem formaliter inferiori
tes, et non dicit aliam cntitatem a directe reposito sub eo secundo modo,
partibus. ut idem quod esse de formali
est, ra-
Solutio, dicasqnod ens per aceidens tione alterius, et non e contra et ; sic
non habet magis unumeo,quod dicit est etiam formalis identitas non mu-
tertiam entitatem aliam a partibus, tua. Tertio dicas, quod superius et
sed quia in toto per accidens una pars inferius sunt distincta formaliter mu-
informat aliam, quod non contingit in tuo, quia dicunt aliam et aliam forma-
toto per aggregationem. litatem, quia sicut in composito Phy-
sico totum per se dicit aliam rem a
partibus realiter distinctam, ita in
CCVII. composito Metaphysico totum dicit
aliam formalitatem a formalitate par-
Scotus in i.d. 2. q. 7. dicit quod tium, aliter non essetunum pro se,
inferius idem formaliter superiori,
sit et ita in isto sensu homo et animal
sed non econtra; hoc idem habet in distinguuntur formaliter.
d. H. q. 3. primi, ubi dicit quod inclu-

dens est idem formaliter incluso ;

hoc idem habet in \. d. 20. et in 1. GCVIII.

Ueporl. 'I. 35. et 3:5. q. 2. ubi habet ista
verba formalia. Unde homo est animal Scotus in 2. d. 14. vult quod omnes
formaliter, quia quidditative includit materiae sint ejusdem rationis, lo-

animal; hujus oppositum videtur ha- quendo de maleriis, quffi insunt rei,

bere in i. quodlib. art. 1. part. 2. ra- nam dieit ibi contra communem opi-

tiane2. ubi videtur velle quod consti- nionem quod si in cgbIo materia, esset

tutum sil de formali ratione consti- simpliciter ejusdem rationis cum

lutivi ; sed hoc expresse habet in \. d. raateria istorum inferiorum; si ergo
 478 CONTRADICTIONES
omnes materiee sunt ejusdem rationis ;

ergo et formso receptse, per dictum

Doctoris, cujus oppositum habet in 1. CCX.
d. 2. q. 7. ubi dicit quod formse ejus-
demspeciei non possunt esse a mate- Scotus arguendo contra Henricum,
riis ejusdem speciei, nam ignis gene- dicitquod creaturae imitantur hanc
ratur ex aere corrupto, et similiter ex essentiam, aut hanc essentiam, sive
terra corrupta. nudam, et sive existentem, et sic per
Solutio, dicas quod Scotus in 2. d. creaturam posset cognosci essentia
14. loquitur de materia prima, denu- divina, et in particulari ; hujus oppo-
data ab omni forma; primo vero d.
in situm habet d. 3. q. 1. primi, ubi dicit
2. q. 7. loquitur de materia secunda, quod creaturse non imitantur essen-
qure est in ultima dispositione ad re- tiam, nisi imperfecte.
cipiendam formam specificam, sicut Solutio, dicas nullam esse contra-
dicimus quod materia animse recep- dictionem in verbis Scoti. Habet enim
tiva est corpus organicum humanum, Henricus concedere quod creaturaj

et materia formse receptiva asini erit imitentur essentiam perfecte, sive

tale corpus organicum, et quia hujus- conceptum Dei in seet in particulari

modi materise sunt alterius rationis, patet, quia non tantum imitantur
sequitur quod forma hominis, et forma Deum secundum aliquod attributum,
asini sint alterius rationis ; et quia sed etiam secundum esse Dei, quod
omnia corpora humana sunt ejusdem prsesupponitur omni attributo. Et quia
rationis, sequitur quod omnes animse vult quod de Deo non possit haberi

intelleetivae sint ejusdem rationis. aliquis conceptus quidditativus a con-

ceptu Deitatis, ideo Henricus debet

concedere quod per creaturas possit
GCIX. cognosci conceptus Deitatis in se,

cum non possint imi-

ipsse creaturse

Scotus in 1. d. 2. q. 4. dicit in quo- tari Deum secundum alium concep-

dam argumento, quod multiplicato tum quidditativum inferiorem, sive
eo, quod est de essentia alicujus, mul- imperfectiorem ; sed Scotus ponit
tiplicatur ipsa essentia ; huius opposi- Deum posse cognosci secundum
tum habet in pluribus locis, et omnes alium conceptum quidditativum,
Theologi, quippe qui dicunt essentiam puta secundum conceptum entis rea-
esse implurificabilem. lis; et secundum talem conceptum

Solutio, dicas quod dictum Scoti ipsa3 oreaturae imitantur essentiam,

ita debet intelligi, quod multiplicato et sic per illa potest naturaliter co-
illo, secundum quod sunt idem, vel gnosci in concepfu imperfecto, quid-
realiter, vel essentialiter, multiplica- ditative tamen.
turessentia, et sic quia persona? sunt
prwcise idem ratione essentia 1
, ideo
non loquitur quod muitiplieatis perso- CCXI.
nis, multiplicetur essentia.

Scotus in 1. q- prologi, dicit quod

 SCOTI. 479

via Qaturali doo posaumua pervenlri lur magia univeraale, quam minus
ad eoneeptua proprioa ipsiua ;
hujus universale, et hoo aat, quia oommuni-
oppositum habet in3. d. e. 1, ptimi. tersingularemagii universalia priua
Solutio, dicaa quod Scotuam 3. d. q. et fortius sentitur, quara lingulare
i.primi, loquitur deconeeptu complexo minus universalis.
proprio sumpto a sensibilibus, ut puta
cognoscimus quod aliquid est sum-
mum ens, et summum bonum, et GGXIII.
hujusmodi. In prima vcro c/. prologi
loquitur de proprietatibus incomple- Scotus in 1. sent. d. 26. dicit perso-
xis, quaB non sunt communes sensi- nam constitui per relationes positivas;
bili et insensibili, et illas via naturali hujus oppositum tenet in quodl. q. 19.
ignoramus via namque naturali
; a. 2. ubi dicit quod persona per so-
cognoscimus aliquod ens esse sum- lam negationem ponitur in esse, nam
mum bonum, summum verum, etc. persona est intellectualis natura 1
in-
ignoramus tnmen naturaliter quid sit communicabilis existentia.
illud ens in se et in particulari. Solutio, dicas quod duplex est per-
sonn, creata, et increata. QuandoSco-
tus dicitpereonam constitui per rela-
CCXII. tiones positivas, verum est de personis
divinis et increatis ; cum vero asserit
Scotus in 1. il. 3. q. 2. dicit quod personam constitui per solam nega-
primum cognitum primitate originis tionem, verum est de personis crea-
non estmagis universale, sed simpli- tis.

citer minus universale hujus opposi- ;

tum habet in 2. Metaph. q. ullima, ubi

dicitquod magis universale est pri- CCXIV.
mum cognitum primitate originis.
Solutio, dicas quod Scotus in d. 3. Scotus in q. 34. Universalium, qo\\o-
q. 2. primi loquitur simpliciter, quia cat risibile in genere Qualitatis, et sic
in ordine confuse concipiendi prius homo et risibililas distinguuntur rea-
origine cognoscitur totum quam par- liter ; hujus oppositum habet in 2.

tes. Et quia in ordine utpote eonci- sent. d. 5. ubi dicit quod risibilitas est

piendi est species specialissima, cujus de praedicamento substantise, quia

singulare fortius movet sensum, ideo identificatur realiter homini.
prius simpliciter cognitum primitate Solutio, dicas quod risibilitas potest

originis est species specialissima ; et accipi duobus modis : Primo, pro

hoc debet intelligi tantum quando qundam facilitate ad ridendum, sicut
-ingulnri illius speciei est perfecte sunt quidam, qui de omni minima re

prsesens, et optime dispositum, res- prorumpunt iu risum, et tunc dici-

pectu potenlia? sensitiv83, quae elinm mus, iste est valde risibilis. Secundo
sit bene disposita. In 2. vero Met. </. poteit accipl pro inrdinatione qundnm
ult. loquitur Scotus communiler, ad ridendum, et nnturnli aptitudine.
nnm hoc modo prius origine concipi- Primo modo sumpta cst qualitaa de
 480 CONTRADICTIONES
secunda specie Qualitatis, et hoc tative conveniunt et ex alia parte
modo intellexit Scotus in q. 34. Uni- concedit in d. 3. q. 3. primi, quod
versalium ; secundo modo intellexit in materia prima forma ultima conve-
et

2. sent. d. 5. niunt in conceptu entis quidditativi.

quod non vult Scotus
Solutio, dicas
quod materia prima et forma sint
ccxv. simpliciter et absolute primo diversa,
scilicet in nullo prsedicato dicto in
Scotus in 3. d. q. 3. dir.it quod ma- qaid convenientia, quod si ipse vellet,
teria prima est simpliciter simplex, et utique sibi contradiceret, sed dicuntur
similiter ultima forma. Hoc videtur primo diversa, quantum ad esse ac-
repugnare dictis suis, quia illud est tuale formale. et potentiale subjec-
simpliciter simplex, quod non est re- tum ; sic intelligendo, quod nec ma-
solubile in priores conceptus quiddi- teriaprima includit quidditative ali-
lativos, ut ipse dicit in d. 3. q. 2. et quid actualitatis formalis, nec forma
ttlibi. Sed materia prima resolvitur in ultima includit quidditative aliquid
ens quidditative, quia ens praedica- potentialitatis subjeclivae respectu
tur in quid de ea, ut patet per ipsum formee subsfantialis, et in hoc dicun-
ind. 3. q. 3. primi ; ergo non erit tur primo diversa. Vel dicas quod
simpliciter simplex. materia etforma sunt primo diversa
Solutio, quod aliquid esse
dicas Physice, non autem Metaphysice vel ;

simpliciter simplex potest intelligi dicas quod materia et forma sunt

dupliciter : Uno modo, quod non sit primo diversa in realitate, non autem
compositum realiter ex re et re, sive in conceptu.
quod non includat realiter aliquid po-
tentialis, et aliquid actualitatis, et sic

materia prima dicitur simpliciter CCXVII.

simplex. Alio modo aliquid dicitur
simpliciter quod non est
simplex, Scotus in \. d. 3. q. 3. dicit quod
compositum ex conceptu determina- ens sub ratione communissima est
bili. et conceptu determinativo, et sic primum objectum intellectus creati
materia prima non est simpliciter ex natura potentiee in ratione mo-
simplex, quia resolvitur in conceptu tivi, sequitur quod Deus cum sit

entis quidditative. perfectissime intelligibile naturale

possit movere]intellectum creati, cu-
jus oppositum habet in quodl. q. 14.

CCXVl. Solutio, dicas quod quando Doctor

dicit quod ens sub ratione commu-
Scotus in 1. sent. d. 3. q. 3. dicit nissima est adsequatum objectum in-
quod materia prima et forma ultima tellectus creati, in ratione motivi,
suntprimo diversa hujus oppositum
; accipit ibi ens, ut communissimum
vult ipse pluribus in locis expresse, ad esse ens limilatum, sive creatum,
nempe quod illa dicantur primo di- non aulem ut comprehendit sub se
versa, quaj in nullo conceptu quiddi- ens illimitalum, ut expresse patet ex
 *C0T1. 181

Dootoro i>i quodl. q. 14. et sic non movent intellectum creatum ad evi-
sequitur quod Deus sit naturnliter denlem nolitiam conformitatis i

cognoscibilis ab intellectu creato. Vel rum. si hoc est verum, sequiturquod

dioas quod non debomus ponere ens ^liquid in se formaliter includant,
limitatum, ut primum objectum ad«- quo possint movere, licel in virtute
quatum intellectus ereati, et hoc alterius moveant, sed hoc non vide-
simpliciter in ratione motivi, quia tur possibile, quia entilas absoluta
hoc modo oporteret ponere quod quod- non potest esse ab aliquo habente
libet io quo salvatur ratio talis entis, tautum esse secundum quid.
esset per se motivum intelleetus crea- Solutio, dicas quod Scotus
non sibi

ti, quod inter omnia habemus assi- contradicit, ideo sustinendo dictum
gnare nliquod objectum primum po- ejus, dicendum est quod ex lioc di-
tentise, vel primitate communitatis cuntur moverc virtute intellectus di-
essentialis, vel primitate virtualis in vini, non quod in se aliquo modo
se, vel in suis inferioribus, quia non moveant, sed quia totum suum cssr

invenimus alium sic primum res- habent ab aclu intellectus divini, et

pectu omnium per se intelligibilium quia ex se non possunt causare evi-

sicut ens, imo dicimus quod est dentem notitiam conformitatis eo-
primum objectum motivum intellec- rum, sed solus intellectus divinus
tus creali, et hoc vel in se vel in medianfe actu suo, et quia talia ob-
suis inferioribus. jecta virtualiter continentur in in-
tellectu divino, ob id dicimus illa in

virtute intellectus divini movere, quia

GCXVIII. tota virtus movendi esl alj intellectu
divino mediante actu suo.
Scotus in 1. senl. d. 3. q. i. et 2.

dicit quod relativum non definitur

per suum correlativum ; hujus op- ccxx.
positum habet in 15. q. Universalium
solccndo ultimum argvmentum. Scotus in 1. scnt. d. 3. q. 7. dicit
Solutio, dicas quod Scotus in de- contra D. Thomam quod intellectio
cima quinta qusest. Universatium lo- esset effcctus a3quivocus, si species
quitur secundum communem opinio- esset causa totalis ; ergo similitcr
nem. quandoest partialis. Oppositum habct
in cadem dist. ot qusest. ubi dicit,

quod spccies intelligibilis assimila-

CCXIX. tur intellectioni formaliter, id est,

univoce; ergo intellectio eril effectus

Scotus iii i d. 1. et q. I et q. i-. univocus ; igitur non eril effectus
vel 5. et d, 12. et alibi, vull quud Bequivocus, ut ipse dicebat contra
agens in virtute alterius dicat ratio- Divum Thomam.
nem propriam agendi ; hujus oppo- Solutio, dicas quod tam intellectus
situm videtur habere in 1. d. ''>.
q. i. quam species dicuntur causa? sim-
ubi dicit quod objecta secundaria pliciter aequivocaa respectu intellec-

Tiii. xxvi. :tl

482 GONTRADICTIONES
tionis ; dicitur tamen quod ipsa as- intellexit Scotus in d. 4. q. 31. primo
similatur formaliter intellectioni ex vero modo intelligit Scotus in om-
hoc, quia est causa magis proxima, nibus aliis locis supra citatis.

etmagis specificativa intellectionis,

nam una intellectio dicitur proprie
distingui specie ab alia intellectione, GGXXLI.
quia est ab objecto tali specie dis-

tincto ab alio ; intellectus vero dici- Scotus in 1. d. 8. q. 3. dicit quod

tur magis assimilari virtualiter, quia intellectus divinus cognoscit creatu-
est causa magis remota, tum etiam ras ab ceterno ; hoc enim videtur
quia non proprie specificat intellec- falsum, quia non fuerunt existentes
tionem, nec proprie dicitur talis in- in propria existentia. Secundo dicit

tellectio, quia talis intellectus, sed quod intellectus divinus cognoscit

quia talis objecti. intentiones secundas causatasin crea-
turis ; hoc fieri non posse videtur,
cum in se nec existant, quia existen-
GGXXII. tia est entis realis, nec fundentur
in aliqua re existente, inquantum
Scotus in 1. d. 8. q. 3. dicit quod in- existenle, sed in re cognita, vel
tellectus actu suo non potest causare comparata in quantum hujusmodi.
nisi relationem rationis ; hujus oppo- Tertio dicit Scotus quod intellectus
situm habet in 1. d. 3. q. 4. et d. 30. divinus cognoscit relationes rationis
ubi dicit, quod intellectus divinus causatas ab ipso ab aeterno ; hoc
actu suo producit omne ens in esse parit dilficultatem, nam si cognoscit
cognito ; et tamen illud esse cogni- relationes ralionis, vel cognoscit illas
tum non est sola relutio rationis, ut abstractive, vel intuitive ; sed neutro
habet ipse in 1. d. 35. et 36. et in 2. modo, quia non sunt existentia, ergo
d. 3. et 18. ubi vult expresse etiam intellectus divinus non cognoscit re-
in d. 43. quod intellectus divinus actu lationes rationis.
suo producit quodlibet ens inmepossi- Solutio, dicas intellectum divinum
bile, et tamen illud ens possibile non posse cognoscere intuitive, convenit
est sola relatio rationis, imo est ens tripliciter, et hoc actu reclo : Primo
quidditativum. ut objectum primarium in se forma-
Solutio, dicas quod actus intellectus liter existens virtute propria suo mo-
divini potest dupliciter considerari : do movens, sive quasi movens ; et sic
Uno modo ut tantum respicit objec- cognoscit intuitive essentiam suam.
tum in se. Alio modo, ut respicit Secundo, tanquam objeetum non pri-
objectum inquantum cognitum, et marium, nec eminenter contentum
hoc secundo modo non potest causa- in essentia divina, nec etiam sua ra-
re nisi relationem rationis, quia ob- tione formali aliquo n.odo movens
jectum inquantum cognitum dicitur intellectum divinum ad cognitionem
tantum habere esse diminutum, et sui, ut proprietates hypostatica: et
ut sic in ipso tantum sunt nata relationes divinae ad intra cognoscun-
causare entia rationis ; et hoc modo tur virtute essentiee intuitive, et non
 Sf.OTl. 483

dicuntur eminenter contineri in illa alicujus, possil preedicari de eo ulti-

propter perfeclam identitaiem illarum mata abstractione ; sed si preedica-
realem cum essentia divina. Tertio, retur, et praedicatio essel vera, non
tanquam objectum secundarium emi- possetesse vera, nisi in primo modo
oenter contentum in essentia divina, dicendi per se ;
nullo enim modo
quia ipsa est perfectissima ratio co- posset esse vera prsedicatione iden-
gnoscendi omnom creaturam maxi- tiea, quia unum extremum nuii in-

me in esse quidditativo, lieet exis- cluderet aliud per realem identitatem,

tentia earum, cum sitmere contin- ei sic contradictio nulla.
gens, sequatur determinationem
divirue voluntatis, dicatur sic co-
gnosci, et ostenditur ab essentia di- ccxxv.
vina, et hoc post determinationem
divinse voluntatis; et sic cognitio in- Scotus in i. q. Universalium, ex
tuitiva terminatur ad aliquod existens propria sententia tenet syllogismum
in propria existentia, aut ad aliquod, subjectum ada?quatum esse in Lo-
quod licet non sit existens in propria gica ; hujus oppositum habet in ^.
existentia, tamen eminenter secun- q. libri Priorum, ubi dicit quod Syllo-
dum suam totam entitatem contine- gismus non est subjectum in tota
tur in alio vere existente, quod erit Logica, quia non est commune ad
causa talis cognitionis, et sic crea- omnia in Logica considerata, quia
tur;e quidditative cognoscuntur ab non ad definitionem, neque divisio-
intellectu divino ab aaterno, et hoc nem, neque enthymema, neque in-
virtute essentiae eminenter continen- ductionem.
tis illas. Solutio, dicas quod quando Scotus
in 2. <{. Priorum, negat Syllogismum
subjectum adsequatum esse in Lo-
CCXXIV. gica, quia non est commune ad om-
verum est
nia in Logica considerata,
Scotus in 1. q. Universalium dicit quantum ad communitatem praedica-
quod arguere a concretis ad abstracta tionis ; et dum dicit 4. q. Universa-
ullima abstractione non valet argu- lium syllogismum subjectum ada>qua-
mentum, nec tenet consequentia ;
tum in tota Logica, quia est commu-
hujus oppositum videtur habere in nisomnibus in Logica consideratis,
f. d. 8. q. 3. ubi videtur concedere verum est quantum ad communita-
quod ista possit esse vera: Hurnanitas tem consideralionis et applicationis.
est animalitas, quia humanitas ut hu-
manitas, non excludit illa qua3 sunt
de ratione ejus quidditativa ;
cum CCXXVL
) animalitas sit de quidditale ho-
minis, ista erit vera : Eumanitas est Scotus in dist. 3. q. 1. contra Tha-
animalitas. mam, dicit quod negatio non poti sl

Solutio, dicas quod non dieif Doc- inesse alicui, nisi pef aliquam affir-
tor quod illud quod est de quidditate mationem ;
lnijus oppositum habel in
484 GONTRADICTIONES
23. q. wiica, primi, ubi dicit quod in ultima actualitate ; nec enim ibi
negatio potest esse communis pluri- est aliqua relatio, quse ex natura rei
bus, et negatio ejusdem rntionis, et sit contrahibilis, ideo ab iliis tantum
tamen non inest illis pluribus per potest abstrahi conceptus communis
aliquam affirmationem communem dictus in quid, non quod ex natura
illis, sive per aliquid positivum com- rei detur aliquod commune in quid,
mune illis. sed dicitur ille conceplus in quid ex
Solutio, quod Scotus in 3.
dicas hoc, quia est abstractus a realitatibus
d. q. 1. primi, dicit quod negatio non quidditativis.
preedicatur de aliquo, nisi preesup-
ponat aliquam affirmationem in illo,
sicut non lapis non convenit homini, GGXXVllI.
nisi propter aliquam affirmationera,
sive propter aliquam realitatem po- Scotus in 1. d. 26. q. unica, dicit
sitivam existentem in homine, cui quod non potest esse terminus for-
affirmat repugnatio lapidis et sic ; malis generationis ; hujus oppositum
dicit in 23. d. q. unica, 1. quod illa habet in eadem dislinctione et quses-
negatio communis non potest com- tione citatis, ubi dicit quod relatio
petere infericri, nisi per aliquid po- potest esse terminus alicujus relatio-
sitivum, vel affirmationern in illo ; nis, et simpliciter negat de relatione
et non est necesse quod competat intrinsecus adveniente, et tamen filia-

sibi per aliquid positivum commune tio est relatio intrinsecus adveniens.
inferioribus. Secundo dicit quod ne- Solutio, dicas quod Scotus in 3. d.

gatio ejusdem rationis dieitur, quee 1. q. 1. loquitur tantum de relatione,

repugnat affirmationi unius rationis, quae de necessitate oritur positis fun-
nam affirmatio lapidis repugnat ani- damento et termino ; filiatio autem
mali ; ergo negatio opposita illi com- in divinis non oritur ex natura ex-
petit animali. tremorum, quia ipsa constituit filium ;

vult ergo dicere Doetorquod relationi

ut relatio est, repugnat esse termi-
GGXXVII. num formalem alicujus productionis,
licet alicui in particulari repugnet.
Scotus in 1. d. 25. q. unica dicit
quod paternitas et filiatio in creaturis

ex natura rei conveniunt in aliqua GGXXIX.

realitate, puta relationis, et per ali-
quid ex natura rei ; hujus oppositum Scotus in d. 2. 1. vult quod prima
videtur habere in eadem distinctionc causa ex hoc quod continct virtualiter
et tfusestione cilatis, ubi dicit quod in causalitatem secundarum causarum,
divinis non est aliqua relatio, quae dicatur perfectior ; hujus oppositum
ex natura rei sit contrahibilis. habet in 25. i. q. unica, ubi dicil
Solutio, dicas quod non est simile quod causalitas, quae continet forma-
in creaturis, et in divinis, quia in liter est perfectior.

divinis paternilas, ut paternitas, est Solutio, dicas quod aliqua est con-
 SCOTI 183

tinentia virtualis, quee esl perfectior preedicatur in quid de Deo, el de de-

formali, sicul causa sequivoca dicitur cem Preedicamentis hujus oppositum ;

perfectiorex hoe quod continet effec- habet in eadem distinct. ubi vult ex-
tuin virtualiter, quara si contineret presse. quod ens uon pr&edicatur in

formaliter; el similitor dicitur causa <i><id de ultimis dilVerentiis.

prima perfectior ex hoc quod virtua- Solutio, dicas quod ens aliu et alio
liter continet caliditatem Solis, quam modo preedicatur in quid de Deo, et de
si illam haberet formaliter. Aliqua ultirnis differentiis, licet de decem
vero est continentia formalis, quee Praidicamentis alio modo prrcdicctur
dieitur perfectior continentia virtuali, in quid, nam de Deo et de ultimis dif-

nam perfectior est in Deo habere sa- ferentiis pra?dicatur in quid. ut dicit
pientiam formaliter, quam habere conceptum non acceptum a realitate
virtualiter, et hoc modo loquitur Sco- perfectibili ab alio, sed ut pra?dicatur
tus in d. 26. q. unica. de decem Prsedieamentis, sic pra^di-
catum dicit conceptum abstractum ;i

realitate vere perfectibili ab alia rea-

GCXXX. litate ; vel dicas quod de ultimis diffc-

rentiis ens prgedicatur in quid, ut di-

Scotus i/i d. 23. dicit quod ab ulti- cit conceptum non acceptum a reali-
mis distinctivis non potest abstrahi tate perfectibili ab alio. Dum vero
conceptus realis dictus in quid ; videtur negare quod ens non prasdi-
hujus oppositum habet in 20. d. q. cetur in quid de ultimis differentiis ;

unica primi, ubi dicit quod generatio dicas quod verum est, ut dicit con-
sive activa, sive passiva, et spiratio ceptum acceptum a realitate perfecti-
passiva sunt ultima distinctiva ; igi- bili.

tur ab eis potest abstrahi aliquis con-

ceptus dictus in quid.
Solutio, dicas quod Scotus' in d. 26. CGXXXII.
g. unica supra citatis, non asserit
quod ab ultimis distinctivis, scilicet Scotus in 1. d. 23. et d. 25. dicit

generatione et spiratione passiva, pos- quod persona, quae pra^dicatur de tri-

sit abstrahi conceptus dictus in quid, bus personis in divinis dicat concep-
quia non declinant ad hanc partem, tum positivum, non speciei, sed ma-
quod hujusmodi relationes sint ultimo gis alicujus proprii; hujus oppositum
distinctivae et constitutivse. Vel dicas habot in 23. d. ubi vult quod hujus-
quod Scotus non dicit hoc absolute, modi conceptus abstractus ab ultimis
quod non possit abstrahi conceptus distinctivis, vel sit coneeptus simpli-
communis dictus in quid, tamen non citer negativus, vel positivus denomi-
sit potentialis ad conceptum contracti- nativus non dictus in quid.
vum. Solutio, dicas quod persona non
praadicatur in quid<Se ultimis distinc-
CCXXXI. tivis, ut est proprie superioris de infe-
riori, ila ut superius sit in potentia
Scotus in 3. d. 1. dicit quod ens ad inferius, ita quod sit acceptum a
480 CONTRADICTIONES
realitate perfectibili, et sic non dicit detur habere in 1. d. 26. ubi dicit
conceptum in quid ut vero talis con-
;
quod suppositum. vel ratio supposita-
ceptus non accipitur a realitate per- lis non dicitur actus in creatura.

fectibili ab hoc modo praedi-

alio, et Solutio, dicas quod licet Scotus as-

catur in quid, vel dicas quod persona serat personam divinam constitui per
dicit conceptum in quid improprie, positivum, et creatam non, illud dicit
non autem proprie. non ad intentionera propriam, sed se-
cundum opinionem aliorum.

CCXXXIII.
CCXXXVI.
Scotus in 3. q. 1. dicit quod ens
praedicatur in quid de Deo hujus
;
Scotus in 19. q. 1. et in Quodl. q.6. et

oppositum videtur habere in d.26. q. 1. d. 32. 1. ponit similitudinem in divi-

primi. nis, et sequalitates esse reales; hujus

Solutio, dicas quod quando Scotus oppositum videtur habere in d. 30. q.

dicit quod ens praedicatur in quid de unica.

Deo, verum est improprie ; dum vero Solutio, dicasquod Scotus in 30. d.
dicit quod non, verum est proprie. q. unica, primi, sibi non contradicit,
quia ibi vult exemplum ponere, quod
si per impossibile essent ma- ibi duae
CCXXXIV. gnitudines realiter distinctee, una non
ordinaretur ad aliam realiter, et non
Scotus in \. d. 3. q. ult. in solutione negatquod ibi non sit similitudo rea-
ultimi argumenti, et d. 17. dicit quod lis. Vel dicas quod quando Scotus vi-

intellectus potest esse principium for- detur dicere et negare similitudinem

male habitus, cujus oppositum vide- et requalitatem esse reales in divinis,
tur habere in 27. d. 1. q. unica, ubi loquitur secundum opinionem Hen-
dicit quod inlellectio non potest esse rici.

productiva alicujus termini.

Solutio, dicas quod intellectio non CCXXXVII.
est actio de genere Actionis produc-
tivi, et hoc est quod supra dicebat Scotus in 35. d. 1. q. unica dicit
Scotus in d. 3. q. prseallegata, non au- quod intellectus divinus poterit postea
tem negat, quin ista sit principium cognoscere lapidem in se; hujus oppo-
formale habitus. situmvidetur habere i/i Quodl. q. 15.

a. ult. ubi dicit sic : lllud quod cogno-

scitur per aiiud, bene potest immediate
CCXXXV. cognosci, sed non sic, illud quod pras-
cise cognoscitur in illo, sicut inteltectus
Scotus in 1. d. 3. facit differentiam divinus pr&cise cognoscit creaturom in
inter personam divinam et creatam, essentia divina, et non pcr illam crca-
quia divina dicit aliquod positivum, turam, ut objectum immedialum, quia
creata vero non hujus oppositum vi-
; tunc intellectio ejus vilesceret.
 SCOTI. 4S7

Solutio, dieas quod intellectus di- est intellectio lapidis, quam sit respec-
vinus non cognoscit lapidem, nisi tus rationis ; dtim vero Scotus dicil
prcecise in essentia saa, hoc posito, cognitionem lapidis in Deo esse unam
adhuc Scotus sibi non contradicit, operationem per se, dicas quod hoc
quia in 35. d. q. unica, 1. accipit lapi- verum est simpliciter el absolute, quia
dem posse in se cognosci, ut precise absolutum prius est respectivo, et in-
distinguitur contra hoc, quod cst co- tellectio lapidis cst quid absolutum,
gnosci praecise per essentiam, ut actu proplerea cognitio ipsius lapidis in
comparatam ad ipsum lapidem, quasi Deo est una operatio per se ; dum
talis comparatio sit ratio cognoscendi vero Scotus videtur dicere cognitio-
ipsum lapidem; in Quodl. vero accipit nem lapidis esse quid respectivum,
prout ipse lapis cognoscitur absolute dicasquod hoc verum est denomina-
non pra;cise in
in essentia cognita, et tione extrinseca.
essentia, inquantum comparatur ad
ipsum lapidem. Vel dicas quod lapi-
dem cognosci in se potest dupliciter GGXXXIX.
intelligi. Primo, ut in se est praesens
intellectui divino, et sic lapis in se Scotus in 1. d. 35. q. uaica dicit
non potest cognosci, quia tunc intel- quod intellectio divina est mensura
lectus divinus vilesceret. Secundo, ut omnium aliorum in se intelligibi-
tantum est praesens in essentia divi- lium, et sic sequitur quod omnia alia
na, et hoc modo lapis potest cognosci praecise referuntur ad intelleetionem
in se. divinam, et ipsa terminabit relatio-
nem istam sub relatione mere abso-
luti. Hujus oppositum videtur habere
CGXXXVIII. in 4. d. 25.ubi dicit quod non requi-

ratur praesentia objecti propter termi-

Scotus in d. 35. q. imica dicit quod nationemintell:ctionis,licetrequiratur
cognitio lapidis in Deo est una opera- propter causationem, et sic licetcrea-

tio per se ; hujus oppositum videtur tura etiam ab aeterno nudum esse ha-
habere in d. 2. q. penult. et d. 27. q. beat, tamen poterit terminare actum
////. quod ens absolutum, et
ubi dicit intellectus divini ; ergo objectum,
ens rationis dicantur tantum unum utterminat intellectionem, est men-
per accidens. Vult etiam quod omnis sura ipsius ; igitur ut sic terminat,
respectus ad extra sit tantum ens ra- habet rationem mensurae, et non ipsa
tionis ; cum ergo cognitio lapidisdicat intellectio divina.
respectum ad ipsum lapidem, non erit Solutio, dicas quod intelleetio divi-

una operatio per se, sed tantum qui- na ideodicitur mensuraomnis objeeti
dam respeclus. alteriusa seipsa, quia omnia tali actu
Solutio, dicas quod ipsa cognitio intelligendi producuntur in esse co-

divina lapidis est una operatio per se, gnito, lum quia hujusmodi objecta
etquod terminetur ad lapidem, dicaa non sunt in memoria divina ex na-
quod terminari ad lapidem non dioit tura rei, sed Lantum per actum intel-
aliquem respectum rationis. imo prior lectus divini tum quia totum eorum
;
 '.88 CONTRADICTIONES
esse possibile est ab actu intellectus sive secundum quid. Vel dicas quod
divini, et per consequens est men- etsi cognitio relationis, quam cogno-
sura omnium illorum. scit intellectusdivinus ex quo termina-
tur ad creaturam distincte non possit
cognosci, nisi pnecognita ipsa crea-
GCXL. tura, non tamen sequitur quod intel-
lectus divinus dependeat a creatura,
Scotus in i. d. 33. q. unica, dicit quia intellectus divinus tum in esse

quod relatio non potest cognosci, nisi reali, tum in esse cognito, continet
termino pra^cognito, et expresse dicit ipsam creaturam triplici continentia,
in prologo, q. penultima, quod cogni- scilicet virtuali, formali et eminen-
tio relationis dependet a cognitione tiali, et sic Scotus non contradi-
sibi

terminorum. Hoc autem habet in cit; et dum dicit Scotus quod cognitio
quodl. q. 14. Stante boc sequiturquod relationis dependet a cognitione ter-
cognitio relationis, quam cognoscit minorum, verum est quando termini
intellectus divinus, et quo terminatur virtunliter non continentur in aliquo ;

ad creaturam, non poterit cognosci exempli gratia, relatio quee est inter

sine creatura, et sic dependebit a patrem et filium, pendet a cognitione

creatura. Hujus oppositum habet in terminorum, quia filiatio virtualiter
prologo, q. penultima, et in quodl. 15. non continetur in paternitate, et prop-
Solutio, dicas quod licet cognitio terea cognitio paternitatis dependet a
relationis dependeat a fundamento et cognitione filiationis.

termino, sicut in esse, ita et in cogno-

sci, talis tamen cognitio poteri causari

ab aliquo virtualiter continente termi- CCXLl.
num fundamentum secundum to-
et

tam entitatem ipsa tamen cognitio

; Scotus in 1. sent. d. 25. q. unica, di-

non poterit haberi nisi preecognitis cit quod esse cognitum lapidis, ut
fundamento, et termino. Quamvis causabilis, est ratio eeterna in mente
enim intellectus divinus possit vere divina, id est, quod tale esse cogni-
causare cognitionem paternitatis, non tum necessario prsecedit illud esse co-
tamen poterit distincte cognoscere gnitum, an sit esse quidditativum rei,

paternitatem, nisi prsecognoscat ter- et tunc tale esse erit unum per acci-
minum fundamentum, quia co-
et dens, et sic de illo nihil per se potest
gnoscere paternitatem in se, et non praidicari, et sic omnes propositiones
cognoscere esse ad aliquid, est non de quidditate erunt per accidens, et

cognoscere paternitatem ; sic dico in nullae erunt in primo modo dicendi

proposito, quamvis cognitio illius rc- per se, cujus oppositum habet in 36.
lationis sit tantum a Deo, tamen ipsa etAS. d. 1.

non potest distincte cognosci, nisi Solutio. dicas quod tale esse, quod
praecognita ipsa creatura, ad quam dicitur ab apterno esse quidditativum,
terminalur ; continet enim virtualiter est esse possibile quod esse possibile
secundum entitatem omnem creatu- fundalur in esse cognilo ; intellectus
ram, in quocumque esse, sive reale, enim divinus prius producit rem in
 SCOTI. A8y

ise oognito, ei post in esse possibili. quiruntur. Primo quod sit prior praxi
Unde Doctor in d. 13. probal quod eliciendi j secundo, quod sil confor-
possibilitas rerum primo est ab actu mis, sive conformativa, sive direc-
intellectus divini. Vel dicas quod tiva ; quod respiciat voluntatem
tertio,

quando Scotus dieit in 39 tf. 1. w>e regulabilem el determinabilem hoc ul- ;

. argnendo eontra D. Bonaventu- timum videtur negare, quia videtur

ram.quod idea est tantum necessario- importare imperfectionem, quod sit

rum et in 35.
; d. i. >/. unica, dum di- determinabilis aliunde, el hoc dicit,
eit ideam esse respeetu possibilis quod d<> necessitate conformaretur.
creabilis, loquitur ad mentem pro- Solutio, dieas quod Scotus in q. de
priam dum autem dicit ideam esse
; Theologia, loquitur de bis quae tantum
tantum neeessariorum, loquitur eon- sunt ad intra,etquae sunt simpliciter
tra D. Bonaventuram. Vel dieas for- necessaria ; in d. vero 38. 7. unica lo-

maliter quod quando Seotus dieit quitur de factibilibus, et tunc esset

quod esse eognitum lapidis est ratio inconveniens, quod divina voluntas
eeterna in mente divinn, id est, quod determinaretur neoessario ab intel-
tale esse cognitum, necessario praece- lectu divino respectu factibilium,
dit quid sit illud esse eognitum, et sic quia tune necessitate produceretur
de illo nihil potest praedicari, et sic illa.

omnes propositiones de quidditate

erunt per accidens, et nulla erit in
primo modo dicendi per se. Dicas
quod aliquae propositiones possunt CCXLUI.
dici per accidens, et per se ;
per se,
prout sunt rationes aeternae in mente
divina, et prout eminenter continen- Scolus in d. 36. q. unica, dicit ad

tur in mente divina, et tunc illee pro- hoc quod inlellectus producat ali-

positiones sunt in primo modo di- quid, necesse est intellectum illud

cendi per se ; dicuntur pr>r accidens,' prius intelligere. IIujus oppositum

prout transeunt super esse possibile, habet in quod contin-
d. 39. ubi dieit

et sic conciliatur Scotus. gens inquantum hujusmodi, non sit

praecognitum antequam voluntas de-
terminet, imo ipsa prius determinat,
et postea intelligitur.
CCXLII. Sulutio, dicas quod aliud est produ-
cere aliquid lantum secundum esse se-

cundum quid, et aliud est producere

Scotusm d. 38. q. unica, dicit quod secundum esse simpliciter. Primo mo-
si intellectus praedeterminaret, tnne do nullum est ineonveniens secundo ;

voluntas necessario conformaretur modo utiqueesset inconveniens intel-

illi; hujus oppositum videtur habere lectum divinura omnino independen-
in q. de Theologia, un sit practica t ubi tem, et in essendo, el in causando,
dicitquod ad boe quod cognitio ne- producere aliquid Becundum vere esse
cessariorum dicatur practica, tria re- simpliciter et reale, et non prasintel-
490 CONTRADICTIONES
ligere illud ; etdioitur independens in finem ab alio cognoscente et amante
agendo, quia hoc non est inoonve- finem.
niens de agente omnino independen- Laus Deo, Deiparse Vifgini, et Patri
te, ut de Sole, quod producat non in- Francisco Ordinis fundatori, et Anlonio
telligendo, tunc enim dirigetur ad ejusdem Patris seclatori maximo

EXPLICIT EDITIO WADDINGI.

 491

IDDITIO DE SCOTJ COMKNTARIIS

IN PHYSIGORUM LIBROS.

P. Carolus Josephus a S. Floriano, Strict. Obs., provincise Mediolanensis, <>pus

compositit septem tomis constans, « Joannis Duns Scoti Philosophia nunc
primum recentibus placitis accommodata, anno 1782. » In sua prmfatione tomi
quinti, vindicat contra Waddingum [cf. t. '1.
p. 349) authenticilatem Commentario-
rum Scoli in Libros Plnjsicorum. Hanc prmfationem referimus, ut lector utriusque
rationes possit dijudicare. (PP. Editores).

Quod stepe a nobis proferantur in hoc quinto praesertim tomulo Commen-

taria in libros Physicorum Aristotelis sub Joanuis Duns Scoti nomine typis
vulgata, quie licet communiter velut genuinum et authenticum Subtilis Doc-
toris opus habeantur, a Cl. tamen P. Luca Waddingo in Gensura, qure Lug-
dunensi eorumdem Commentariorum editioni praemittitur, tanquam spuria et

supposititia traducuntur, non abs re erit ipsorum authenticitatem hie vindi-

care, ne forte lubrico atque instabili fundamento innixa cuipiam videaturcon-
cordia, quam inter Scoti nostri doctrinam, pluresque recentiorum Philoso-
phorum sententias instituere pergimus. Scotum, quemadmodum ingenue faietur
ipse etiam Waddingus, in libros Physicorum scripsisse, testes sunt Henricus 117/-

fotius, Joannes Pitseus, Antonius Possevinus, et ipse Scotus lib. •">.

Metaphys. </.

'.<. et lib. \). q. \\. Nihilominus cum in quibusdam manusoriptia exemplaribus

ejusdem Operis ad calcem Expositionis textus Aristotelis Q6BC Bubjungantur :

/:rplicit expositio Librorum Physicorum lecta a Magistro Joanne Scoto. Parisiis.

Deo gratias ; atque ad calcem similiter postremae quaestionis subdatur : Ex-
pliciunt quicstiones Libri Physieorum lectm a Reverendo Magistro Joannt Scoto Or*
dinis Minor. Parisiis.Anno Dnmini MCCC; cumque insuper Pranciscua Piti-
gianus Aretinus, qui ex mutua eorumdorn maaua Bcriptorum exemplarium
collatione pra^fatum Opus primus omniurn fypis edendum curasse vulgo ore-
492

ditur ', in Fpistola praliminari suspicetur, Joannem Duns Scotum adhuc ju-
niorem haec scripsisse ac legisse in saeculo priusquam Minorum Sodalitio no-
men Waddingus inde concludit,
dederit ; istiusmodi Commentaria et Quaes"
tiones in Physicorum Libros genuinum Scoti nostri foetum esse non posse.
Arbitratur enim per ly Parisiis anno domini MCCC indicari locum et tempus,
quo Scotus legisse fertur praedictas Quaestiones in Libros Physicorum. Prop-
terea ita argumentatur : Quomodo ergo Scoti esse possunt, qui sub illum annum
adhuc hgerebat Oxonii, et nonnisi tertio post anno pervenit Lutetiam, quod alias ex

ipsius scriplis monstravimus Annal. 1309. n. 20. Ante illud lempus legerat absolu-
tissimum et notissimum Commenlarium in quatuor libros Senlentiarum,inde Scrip-
tum Oxoniense nuncupatum : qui fieri potuit, ut antequam Minoribus nomen da-
ret has scripserit qiwestiones ? Octavo post anno mortuus est Colonix ; non ergo in

sseculo existens istos potuit legere Commentarios nempe, , si eos scripserit anno
Domni MCCC. Quamvis igitur, cogentibus Willotti, Pitsei, Possevini, ac ipsius
etiam Scoti testimoniis, inflciari nequeat Waddingus Scotum nostrum scripsisse
Commentarios in Libros Physicorum ; negat tamen hos illos esse, quos Fran-
ciscus Aretinus edi curaverat, Hylarion Sacchettus posthumos reapse edidit, et
Waddingus ipse recusit. Horum vero Auctorem esse putat alium quemdam
Joannem Scotum, qui circa illud tempus Lutetiae Parisiorum florebat, ac anno
1309 subscripsit Parisiis Artiparvae Raymundi Lulli, ita scilicet : Joannes Scotus
in Artibus Magister anno 1309 die Martis post octavam festi Purifcationis. Quod
ergo opinetur, tempus, locum et nomen consentire, huic ideo Joanni Scoto
non autem Scoto nostro, opus adscribendum probabiliter censet.
Verum in primis nomen sane, quod praecipuum est, nequaquam consensit.
Etenim ad calcem veterum Codicum, quibus Franciscus Aretinus usus est,

subscribebatur Quaestiones fuisse lectas a Magistro Joanne Scoto Ordinis Mino-

rum. Ideiroo non relinquitur locus suspicandi quaestionum Scriptorem fuisse

alium Joannem Scotum a Waddingo memoratum, qui ex Minorum Ordine certe

non erat. Recepta porro est apud omnes Gritices regula, velut nos ipsi in Logica
exposuimus lib. 4. sect. 2. art. 2. genuina et authentica habenda esse opera, si

aliqua Manuscripta existimatione digna, eaque in primis, quse Auctori magis

coaeva videntur, in fronte, vel etiam in calce Opcris nomen ejusdem gerant Auc-
toris. Alia praiterea est Critices regula a nobis pariter ibidem relata, certo ge-
nuinum et Authenticum habendum esse Opus, cui constans et perpelua, nemine re-
fragante, suffragatur traditio. Ast ante Waddingi tempora nemo dubitavil de

1
« Gulielmus Cave de Scriptor. Eccles. Secul. Wichlev. commemorat Opus Jonnnis Duns Scoti in
» Libros Phy^icorum initio sxculi sextideciwi, anno scilicel 1504. Vennliis editum, cum oliunde cons-
» tel, Franciscum Pihgianum \\oruisse sub ejusdem sgecuti finem, el sub initium sequentis decimi sep-
» timi. Antequam igitur Pitigianus suum parassct pr&dicti operis cditionem, jam hoc typis vulgatum
» erat. In eo tamen laudandus Franci<cus Aretinus quod illud adnotationibus illustraverit, adhibitis-

» quc veiustis Codicibus emendare studuerit. »

 493
•

authenticitate praedicti Operis, neque unquam datum est ivperire exemplaria

vel mnnuscripta, vel typis edita, quse alio nomine, quam Joannis Dups Scoti,

nut Joannis Scoti Ordinis Miuorum inscriberentur. Et quod magis movere

debet, priusquam Ilylarion Sacchettus anno 1617 praelo tunc primum vulgaret
posthumum Francisci Pitigiani Mnnuscriptum. quod morte praaventus Pitigia-
nus edere nequiverat, jam quaedam ejusdem editiones Operis subDunsiiScoti
nomine vulgata? fuerant, quarum binas commemomt Gulielmus Cave Veneliis
faclas. alteram annol.*>0i, alteram anno 1597. Ultra igitur manuscripta exem-
plaria, quibus usus est Pitigianus, quipiam alius Codex Joannes Duns Scoti
nomen pra^seferens longe prius repertus fuerit necesse est, quo saltem parari
potuerit editio Veneta anni 1504. Nonnulli quidem, quemadmodum Waddin-
gus refert, hoc Opus tribuerunt cuidam Marsilio, qui llorebat circa annum
1494. At manuscripta exempla^ria Francisoi Aretini. in quibus ndnotatur Scoti
nomen, majorem antiquitatem manifeste sapiebant.
Ad locum vero et tempus quod attinot, gratis ac immcrito velut certum
supponit Waddingus ea verba Parisiis aww Domini MCCC, quse subjiciebantur
ad calcem alterius Codicis, significare locum et tempus, quo lecta3 fuerunt
Quajstiones a Joaune Scoto 0. M. Nam ante vocabulum Pansiis in editione
Venetn Hylarionis Sacchetti interseritur punctum, et in Lugdunensi ipsius
Waddingi ponitur lineola, quam virgulam dicunt, in distinctionis signum.
llla igitur verba Parisiis Anno Domini MCCC non referuntur ad preecedentia,
sed absolute posita fuerunt, ut designaretur locus et annus, quo Scriba ex
prajexistente cxemplari exemplar illud transcripsit. Neque dissentit Francis-
cus Aretiuus, qui in preehminari Lpistola ait quidem, a Scoto adhuc juniori
eas fuisse leclas Quaestiones, non vero lectas fuisse Parisiis, sed tantum exem-
plaria illa vetera characteribus Galiicis fuisse conscripta. Ex Codicibus itaque a
Pitigiano relatis nihil obstare videtur Operis authenticitati, quinimo ex iis-

dem plane suadetur, illud esse authenticum etgenuinum.

Alterum satis valitum authenticitatis argumentum eruitur ex ipsius Scoti
testimoniis, quibussuam Fxpositionem in Libros Physicorum commemorat.
l'r?eter enim loca n Waddingo ex Metaphysi(;orum Libris supra relata, alia

qmcdam occurrunt in Sententiarum Commentariis, nimirum lib. 2. dist. 2.

q. 9. etlib. i. dist. 13. q. 1. quibus Subtilis Doctor innuit se scripsisse in
Physicorum Libros, quibusque conflcitur, maxime ex lib. 2. Sent. dist. 2.

q. 1). atque ex lib. !». Metaph. q. li. suos Physicorum Commentarios, quos
Scotus citat, eos ipsos esse, qui sub illius nomine modo circumferuntur. Heec
namque habet memorato Sententiarum loco : Qux Averrois expositio est litterse

Aristotelis contraria, quod palet ex translatione sua in multis locis, quia in

Physicorum text. 127. uhi translatio nostra h<ib<-t repente, sua translatio habet su-
bito. In Vulgatis porro Scoti Physicorum Commentariis lib. \. text. 127. reapse
legitur vocabulum ,
r< />< n/>',
i

et hac ratione exponitur: Iste terminus rcpente signi-

494

fical tempus ita parvum, quod est insensibile propter parvitatem. Pariter lib. 9.

Metaph. q. 14. citat suam Expositionem lib. 8. Phys. text. 27. § Moventium, et
revera in soepe memoratis Phys. Libris expositio text. 27. lib. 8. tribus absol-
vitur paragraphis,quorum secundus incipit Movenlium. Nescio, an luculentiora
desiderari possint ad Operis authenticitatem suadendam. Nunc vero jam quis-

que intelligit frustra a Waddingo objici, quod lib 8. q. 1. citetur ipse Scotus

his verbis : Vide Scotum in 2. dist. 1. q. 3. ad 2. principale ; ha?c quippe esse

debuit cujuspiam Amanuensis adnotatio, quae subinde in alio transcribendo
exemplari facile poterat ex margine in textum irripere. Etenim, juxta Critices
regulas, cum de authenticitate Operis satis jam constat, sufficiunt conjec-

turse et rationes probabiles ad ea enodanda et concilianda, qua> ipsi authenti-

citafi adversari videntur. Hinc frustra etiam ex iisdem Commentariis multa
alia ab eodem Waddingo congeruntur, quse, ut ipse ait, Scoti doclrinse commu-
niter receptse omnino sunt contraria. Nam semel demonstrata ipsorum Commen-
tariorum authenticitate, vel curandum est horum sententias cum reliquis Dunsii

Operibus conciliare,vel dicendum Doctorem Subtilem, non secus ac praestiterint

plures alii classici Auctores, aliquando sententiam mutasse ; at nunquam ex
opinionum discrepantia, siquse est, licebit inferre spurium ac suppositium esse
illud Opus, quod aliunde satis liquet, genuinum et aulhenticum esse. Preeterea

sub judice adhuc lis est, num doctrina Scoti apud Scotistas communiter re-
cepta sit in omnibus vera Scoti doctrina.

Ego equidem oppositum sentio.

Communiter Nostrates, quod nefas esse putarent, prseteritis steculis, ab Aris-

totelis et Scolasticorum placitis recedere, ne suspecta? doctrinse notam Scoto

eorum Magistro inurerent, tamquam certum prsesupponi volebant, ipsum
fuisse purum putidumque Scolasticum, ac rigido Peripateticum. Yerum illi,

qui absque ejusmodi praejudicata? mentis opinione legerunt Scoti opera, vel
ejus gloriam non ita superstitiose curarunt, aliud prorsus de ipsius doctrina

tulere judicium. Pitigianus sano conqueritur in Epistola prseliminari ad Physi-

corum Libros, multos sua tempestate jam extitisse, qui Palam profiteri mi-

nime erubescebant Scoticam sapientiam ab Arislotelico dogmate esse penitus

alienam, irno et Aristoteli, Averroi, Themistio, Simplicio coeterisque Peri-

pateticis omnino repugnare ; ac subinde ipsemet cogitur candide fateri,

a ratione alicnum existimandum non esse, quod ssepissime Scotus Aristotelis et

Averrois opinionem detestetur. Cl. etiam Eusebius Amort, qui systemata tum ve-

terum, tum recentiorum Philosophorum satis noverat, de Scoti doctrina ita

loquitur Phys. Gener. P. 1. cap. 12. : Sccunda est Schola Scotista) um, qui sic

denominantur a Scolo Sublili Doctore Ordinis Minorum S. Francisci ; is <<nnmen-

tando in Aristotelem, ct plura t/lia scribcndo, talia miscuit pruicipia, qu& coordi-

nala construi possunt in systema Philosophias Scoticas Modernae.

Nihilominus, ut omnis de Operis authenticitate dubitandi ansa pra^cludatur,
 495

breviter iis eodem Opsrs Waddingo maxime dis-

quoque satistaciam. qiue in

plicent, ac velul Scoto nostro plane indigna ipss Iraduxil. Ltaque ob id damna-

tur io primis Anctor Commentariorum, quod asserat iolum Physicum non dis-
tiit</i(i reatiter a suis partibus simul sumptis et unitis. Iloe quidem asserit, et vere

omnino asserit, neque iis adversatur, qme Subtilis Doctor in Libris Senten-
liarum tradidit, quemadmodum in Ontologia demonstravimus. Idem Auctor
falsitatis simulque contradictionis reprehenditur, quasi docuerit : Impossibile
esse dari motum emii velociorem, quam qui nunc est ; ac sui immemor, subinde
dixerit : Intelligentiam mooere orbes voiuntarie, ea, qua vult, velocitate, Deumque
posse movere cwlos veiocius et tardius.

At primum, quod falsum plane est, profert Auctor de mente Aristotelis ; al-

terum oranino verum de mente sua. En illius verba lib. 2. q. 4. : Secundum

Aristotelem Intelligentia movet coeium voluidarie et neeessario, nou cum necessitatc
eoaetionis, sed necessitatc complacentiae, quia placel inteUUjenthe sic mocere, et non
potest aliter movere eeelum, quam de facto movet. Tamen secundum fulcm et verita-

tem Intelligcntia, seilicet Deus, movet coelum lihere ct eontingenter, et potest ipsum
moverc velocius </ tardius, im<> potest ipsum facere quicscere, sicut placcl sibi.

Redarguitur etiam, quod asseruerit transmutationem esseipsam materiam, qux

transmutatur, atque privationem nihil aliud esse, quam ipsam materiam priva-
tam. Verum dum ait, privationem esse ipsam materiam privatam, non redar-
guendus, sed laudandus videtur, quia privatio, cum nulla sit entitas, nequit

esse quid distinctum a materia privata eique superadditum. Quo autem sensu
affirmet Commentariorura Auctor, transmutationem esse ipsam materiam, quse
transmutatur, explicat Franciscus Pitigianus nota (e) ad q. 8. lib. 1. transmu'
tatio, inquit, bifariam sumi potest : Uno modo formali, et sic est relatio transmu*
tati ad trausmutans, cl econtra, et est quid realiter distinctum a materia et forma.
Alio modo sumitur transmutatio pro connotato, atque ita est ipsa maleria, quse
transmutatur ; et iu hac secunda significalione de.bet intelligi Scotus.
In eo quoque reprobatur, quod dixerit implicare contrutlictionem maieriam se-

parari a forma ; dixeritque ccetum non componi ex materia ct forma. Sed ex ipsa
quaBstione. 20. lib. 1. quam citat Waddingus, manifeste liquet, intelligendum
esse Commentariorum Auctorem de separabilitate materije a sua forma essen-
tiali, per quam materia est id, quod est, et fit ens actu ;
quod iis plane conso-
nat, qu* docet Scotus in Libris Sent. et de rer. Princip. atque nos propugna-
vimus in Ontologia, ubi ostendimus cum ipso Subtili Doctore materiam primam
esse veram substantiam, quae extitere potest absque omni forma, quio sit ab
illius essentia distincta. Cum vero inquit lib. 2. q. i. ('<//</</< non eomponi <•/

materia et forma, id unum intelligit, coelum esse corpus simplex, ingenerabile

et incorruptibile, non secus atque Scholastici communiter docebant, ut palam
fit ex corollario, quod ex pnecedentibus ibi deducit. Ex quibus sequitur, ait,

quod ccelum est forma, eapiendo formam, prout distinguitur contra maieriam </
 496

composiium. Verum est tamen, quod capiendo materiam large pro cujuscumque
transmutationis subjeclo, tunc ccelum potest diei malcria. El ideo ccelum potest sic

definiri : Ccelum csl substantia corporea simplcx per privationem compositionis ex

parlibus diversarum rationum, mobilis localiler, sensibitis, ingenerabilis et incorru-

ptibilis. At coelum carere materia juxta Philosophos docet etiam Scotus 1. 2.

Sent. dist. 14. q. 1.

Reprobatur similiter, quod propugnaverit, actionem et passionem non distin-

gui inter se, neque a re producta ; ac motum esse, ipsum mobile, quod movelur,
Ast quo sensu, quibusque innixus rationibus utrumque Scotus protulerit, ope-
rimus hoc tomulo n. 127 et 154.
Illi prseterea imputatur ad crimen asseruisse, impossibile esse ptura corpora
esse in eodem loco : nec posse fieri motum successivum gravium invacuo.

Primum vero impossibile affirmat, spectatis solis natura^ viribus, et juxta

principia Aristotelis, ut inde probet cum eodem Philosopho vacuum haberi
non posse ;
quod tamen, loquens de mente sua, possibile dicit, velut nos ipsis
animadvertimus agentcs de vacuo n. -32. Secundum pariter omnino pronun-
tiat de mente Aristotelis, quemadmodum etiam preestitit in Sententiarum
Commentariis lib. 2. dist. 2. q. 9. Cum arguitur, inquit, de dicto ipsius Averrois

de gravi, ponatur in vacuo, quod descendcret subito propter defectum resistentise a

parte medii ; dico, quod si vacuum poncrctur, grave non moveretur in ipso secun-

dum Philosophum, quia vacuum non posset cedcre gravi, et dimensiones separatse
non possent esse spatium. Tamen poncretur vacuum posse cedere, et esse spatium,
et quod latera pleni non essent simul ; (quemadmodum Scotus docet de mente
sua in ipsis Phys. Libris, ut constabit hoc Tomulo n. 29.) tunc dico, quod mo-
lus gravis esset successive in vacuo, quia prior pars vacui prius ccdcrel, et tolum
grave prius transirei hanc partem spatii, quam illam, et sicut dictum fuit prius

in prgecedcnti argumento et modo per,

se successio est in motu locali ex spatio in

quanlum quanto. At quidquid protulerit hac super re, in Physicorum Libris,

fucum facere non debet, cum ipse Auctor notatum voluerit lib. 4. q. 12. quod
quia numquam expertum est, quid fierct in vacuo, ideo posito, quod esset va-
cuum, nullus scil quid sequatur, ideo pnedictse qusesiiones positse sunt vcrisimiliter
conjecturando.
Damnat insuper ^Yaddingus Scriptorem controversi Operis velut asseren-
tem, de faclo dari maximam magniludinem, quse potest esse. Ast immerito. Nam
cum ait lib. 0. q. 2. sed sic non est de magnitudine, quia de facto est maxima
maguitudo, qusepotest esse, loquitur de magnitudine, quae supponeretur infinita,
quemadmodum ex ipso coniextu perspicuum fit. Inquit enim : Nullse partes con~
tiuui sunt infinil;e. Et si qusvralur, qualiler est Jioc, quod Aristoteles concedit nu-
merum partium esse infinitum. Dico, quod ipse sic intelligit, quodnon est tauta mul-

titudo partium continui secundum imam discrelionem, quiu posset essc majo>'

multiludo partium continui secundum aliam discreiionem. Sed sic non es/ de
 497

magnitudine infinita. quia de facto est maxima magnitudo, quse potesi esse. In quo
(jnidnam sit censura dignum, non video.
lllum quoque damnat ac si docuisset lib. 6. q. 3. punctum materiae primss
posse dividiin duo puncta, vet etiam in duas portiones divisibiles. Verum Gom-
mentariorum Auetor id minime docuit, sed haec habet longe diversa Ex :

quibus sequitur, quod sicut aliquod est punctum composilum ex materia et forma,
it<i etiam est aliqua linea composita ex materia et forma, <•/ cum hoc etiam </li<//ia

superficies. Et si objiciatur, tunc sequeretur f quod punctum < >set divisibile, <///i</

posset /liviili in materiam et formam. Respondetur, quodnon est inconveniens /m/ic-

t/nn dividi i/i partes essentiales, sicut in materiam formam tamen non est divi-
et ;

sibilc in partes quantitativas. Porro simili quapiam ratione res simplices et

inextensas, velut creatos Spiritus, divina virtute esse resolubiles, nos opinati
sumus in Ontologia juxta Scoti doetrinam, desumptam non ex Physicorum
Libris, at ex aliis Waddingo ipso Uoctori
Operibus a Subtili attributis.

Eorumdem Commentariorum Auctor male etiam audit apud Waddingum,

quod illi exciderit lib. 6. q. 6. quatuor revolutiones c<vli possc fieri eodcm in-

stanti, it<i ut nulla praece lal Quomodo id intelligat pervideamus. Postquam con-
.

clusionem statuit, impossibile esse motum localem fieri subito, seu /i/iico instanti,

id intelligens juxta solas natura vires, subinde hanc aliam ponit conclusio-
nem : Per polentiam supernaluralem possibile esse, quod subito fiatmotus localis.

Sed haec est qusestio rneri nominis ; motus quippe localis nomine, qui fieret

unico instanti, intelligit simultaneam mobilis replicationem in pluribus locis,

ut liquet ex responsione ad tertiam rationem, ubi ait : El cx hoc conceditur, quod

idem sit in diversis locis. Gum ergo respondendo ad sextam inquit : Concedo,
quod bis potest fieri revolutio cceli, tcr, vel quater, sine hoc quod una praecedat
aliam, intelligendus est, quod bis, ter, vel quater coelum infinita Dei virtute pos-
sit replicari in eodem orbe.qualibet parte coeli existente ubi est alia. Quod ab-
surdum iis videri non debet, quiconcedunt posse corpus divinitus replicari, ac

pussibilem esse divinitus mutuam corporum penetrationem. CaBterum Subtilis

Doctor motum absque suceessione fieri posse, infinita Dei virtute, docet etiam
in Sententiarum Libris : Licet sit possibilis successio in medio, ait lib. 2. dist. 9.

q. 2. non tamcn actualis successio, nisi coui/xirando ad virtutem limitatam, cui

illud medium est, quod est ex se medium inter c.rtrema, ncc potcst facerc simul
mobile sub medio ct tcrmino, nec slatim sub tcrmino, quasi non csset medium;
secus autem de virtutc infinita.
Atque eodem lib. dist. 2. q. 9. Si csset virlus infinita, posset statim ponere
mobile in termino </<l quem, etc. animadvertit tamen ipse Scotus, lib. i. Phys. q.

• ». quod ablata successione, proprie non diceretur motus localis, sed mutatio
solum. Praiterea insimulatur idem Commentator in Physicorum Libros, quasi
docuerit lib. 7. q. 1. nullam intelligentiam moveri, nisi assumpto aliquo corpore.
Sed hoc protulit de mente Aristotelis, et de raotu circumscriptivo, qui est cor-
Tom. xxvi. n
498

porum proprius. Ibidem enim paulo infra subjungit : Acl primam rationem de
Anima intellecliva dico, quod Aristoteles loquitur ibi de mobili, quod movetur molu
locali circumscriptive. Gt lib. 6. q. 7. postquam juxta ejusdem Aristotelis prin-

cipia binas posuerat conclusion.es, nimirum : Indirisibile non posse moveri loca-
liter per se-, atque indivisibile moveri per accidens, nempe in alio ; tertiam ipse
addit specialiter de Mente humana et Intelligentiis affirmans, quod hujusmodi
indivisibilia possunt per se moveri, idoirco etiam extra corpus assumptum, motu
tamen, qui rebus in loco defiuitive existentibus competere potest.

Altera est in eumdem Scriptorem criminatio ipsum affirmasse lib. 7. q. 3.

non dari actionem indislans. Quee tamen assertio de agentibus naturalibus plane
vera est, ac eo sensu, quo Auctor Gommentariorum illam propugnat, omnino
consonat Scoti doctrinae. Nam cum ibi negat actionem indistans, intelligit non
solum de distantia suppositi, verum etiam de distantia nimirum haud
virtutis ;

requirit mathematicum agentis et patientis contactum, sed contendit dumta-

xat nequire unum in alterum agere, nisi ad hoc saltern illius virtus pertingat,
habeaturque virtualis praesentia, sicuti manifeste constat ex eadem qua^stione
de responsionibus ad objecta. Id porro a nemine in dubium revocari merito
potesl, estque illud ipsum, quod Subtilis Doctor soepe tradit in Libris Senten-
tiarum et alibi, velut lib. 1. dist. 37. q. 1. lib. 2. dist. 9. q. 2. ac dist. 14. q. 3.

lib. 4. dist. 45. q. 2. Quodl. q. 3. etc..'..

Acrius tandem criminatur Waddingus, ac etiam, si Diis plaeet, tamquam

hsereticum traducit eumdem Gommentariorum Auctorem, quod pluries aperte
docuerit ac propugnaverit, accidenlia scparata a subjecto existere nullaienus

posse. Hancque assertionem illam unam fuisse arbitror, quee maxime Waddin-
gum compulit ad perquirendas undequaque rationes, quibus suadere conare-
tur, prsefata Commentaria non esse genuinum Scoti nostri fcetum, ut scilicet
Doctorem Subtilem a supposita hseresis suspicione liberaret. Verum ejusmodi
de accidentibus doctrinam nihil obesse Subtilis Doctoris orthodoxire, fuse os-
tendimus hoc ipso tomulo lib. 3. sect. 1. Atque opinor, Waddingum ipsum,
si hac aetate floreret, nobis manum daturum, permissurumque, ut eadem Gom-
mentaria Joanni Scoto adjudicarentur, sicuti tota antiquitas tam in manuscrip-
tis exemplaribus, quam in lypographicis editionibus constanter adjudicavit.

>»8C066g
 R. P. F. JOANNIS

D IJ N S S G TI
DOCTORTS SUBTILIS, ORDINIS MINORUM,

TRACTATUS DE PERFECTIONE STATUUM,

NUNC PRIMUM IN LUCEM EDITUS.

CENSURA

Tractatus de Perfectione stalaum mentionem faciunt Pitseus; P. Joannes a S.

Antonio in sua Bibliotheca (ranciscana ; Sbaralea ; Baleus, de Scriptoribus An-
fjliae ; Cavellus, in IV lib. Sent. Tanner, in sua bibliotheca britannicodiibernica

et alii.

1) Extat Cantabrigia; in bibliothecaUniversitatis, MS. 134. Dd. 3. 47. pp. 246-

256. exaratus sub fine XV saeculi, mutilus et mancus. Sic incipit : Doctor Sub/i-
li> de Perfectione slatuum. Quod status prxlalorum, videlicet pastorum Ecclcsiie,

praesupponat alium, probatur sic : Omnis stalus preelationis pastoralis... Pergit us-

que ad 26jargumentum, etdesinit his verbis : Aliis indif/ere atimoitis nec possibite
est scire.

2) Cantabrigiee, in bibliotheca Collegii Corporis Christi seu S. Benedicti

CVII, codex chartaceus, in fol. saec. XVI scriptus, p. 772. « Scofus de

Perfectione slatuum. Quod status praelatorum, videticrt pastorum Kcclesiae,

prxsupponit slatum alium perfectiorem, probatur sic : Omnis stalus / /.rlationis

pastoralis... » In fine : « Et eorum perfecta vita, supposita Apostolorum vita et

doctrina, sustinendo reclam rationem, et affirmando qux toti mundo naturaliter

sunt nota. Explicit Scotus de perfectione staluum. »

500 GENSURA.

3)
Quod MS. membranaceum, in-fol.
Oxonise, in Gollegio Mertonensi, MS. 65.
anno 1450 manu eadem exaratum, continet « 1) J. Duns Scoti quaestiones
quodlibetales ; 2) Collationes ejusdem sive quaestiones 7-24 inclus ; 3) ejusdem
Gollationes aliaj Parisienses ; 4) ejusdem libri de Primo Principio capita qua-
tuor ; 5) ejusdem liber de Perfectione statuum pp. 119-137 ; 6) opera Francisci a
Mayronibus, Bedse, etc. » llludMS. transcripsimus et publicamus.

4) Florentise, biblioth. mediceo-Laurentiana, Plut. XXXVI dext. cod. 12

membr. in-4°, seec. XIV exeunte, fol. 101-123, Explicit Dwis de Perfeclione, etc.
Attamen illius opusculi a P. Fideli a Fanna sic notati non superesse nisi frag-
mentum omnino breve nobis scriptum est.
Opusculum illud estne revera authenticum ? Waddingus, in sua Preefatione
generali, Tom. I. p. 3. scribit « Dum lego, haereo et judicium suspendo an
:

Scoto sit asserendus. Aliqua continet, quee multorum conflent invidiam, pru-
dentissimi viri doctrinee et modestiee penitus adversa. » Addit : « Si aliquando,

Deo propitiante, licuerit secundam hanc classem Scoti operum in lucem pro-
ferre (quod non potuit efficere), tum integrumde hoc opusculo judicium adjun-
gam. » Attamen nobis videtur tractatus de Perfectione statuum Doctori Subtili

attribuendus tum propter auctoritates et codices, tum propter styli identita-

tem.
Hoc opus idem esse ac Tractatum de Paupertate Christi et Apostolorum, haud
improbabile apparet Sbaraleee, quidicit:« Tract.de Paupertate Christi et Apos-
tolorumScoium scripisse tradit quidem auctor Firmamenti triumordinum infme
defensoriiOccham; sed falsumesteumtractatumibihaberi,etforsan autnonextat;
aut idem est cum tractatu de Perfcctione statuum ; aut ad eum non pertinet... »

Notandum tandem quod queedam sententise hujusoperissuntobscurae propter

difficultatem legendi MS. etquod notae additee in margine scriptee sunt in MS.
alia manu.
 DE PERFKCTIONE STATTJUM.

Quod sialus praelatorum ecclesias- dum evangelium homines in fide

fc licorum praesupponit statum alium, generare.

K?« probatur, quia status pra^latorum Tertio, quod lalis status fuit mundo
respectu subditorum est stalus se- simpliciter necessarius, similiter
cundum quid generantis patris, so- requirebatur ad hoc quod ecclesias-
iriojo, lum curam bonae nutritionis et ho- tica Hierarchia esset in bono slatu,
ie 3. nestae conversationis habentis, et in toto esse permaneret.
lione
I.
sponsi spiritualis sponsam in esse Quarto, quod talis vita est dc in-
spirituali pra3supponentis, eam per tranea perfectione, tanquam pars
bona opera et salubria hortamenta essentialior et perfectior ecclesias-
bono opere tanquam bona prole ticae Hierarchiae.
fcecundantis ; respecln quorum snb- In isto articulo sic est proceden- 2.
ditorum slatns alius se habel ul sta- duin : Prirno, quae fuit ralio el neces-
lusperse generantis patris, ad pcr sitas ponendi in ecclesiaslaluni prae-
se esse spirituale producentis, vim lalorum, sacerdotum, eprscoporum,
producendi bona opera sicut bonarn et unius Chrrsli vrcarrr Jrabentrs
prolem conferentis. polestatem super totunr univer-
Secundo, probatur quod status sum.
ille praesuppositus statui preelato- Secundo, quod praelati respectu
runi. per se et essenlialiter requirit subditorum non ad plura obligan-
perfectiorem vitam vita per se rc- tur quam fuerunl ante obligati de
quisita ad statum praelatorum. Et lege caritatis uecessariae adsalutem.
quod praelatus, ratione vitae quam Nec Christum aliquem
aliquis citra
did)et dc necessitate saiutis tenere, hominem ad moriendum in casu
non potest ostendere se credere quae necessilalis pro proximo, nisi de ne-
oportet de mundo et vita isla et fu- essitate salutis tenetur, potest com-
lura aliis pcaedicare. El quod hoc pellere. Nec Papa aliquem de novo
p"-sunt soli illi fjui vitam tenent obligat, sed quia de lege caritatis ad
aposlolorum, perfecte mundo re- subveniendum proximo in periculo
nuntiantium, vitam pcenalem mundo animae constituto verbo et facto us-
manifestam sine meriiis libere assii- que ad mortem temporalem, quam
mentium, el caetera. Et quod etiam tenentur minua diligere quara cu-
taleset non alii status habenl secun- juscumque alterius hominis ani-
502 DE PERFECTIONE STATUUM
mam, unusquisque obligatur. Papa tuto ecclesiae, perfcctior simpliciter
instituendo praelatum solum istam est status prior qui dictus est et
indifferentiam determinat, ut ipse ci- mundo utilior et simpliciter ne-
tius populo docendo, quando La-
isti cessarior.
lis populus doctrina indiget, succur- Sexto, quod ille status specialiter
rat, et pluribus populis in periculo est necessarius et utilis statui prse-
constitutis pro islis morti se expo- latorum, sine quo nec ad esse potuit
nat manet tamen semperobligatus,
; produci nec in esse bono conser-
quod si non sibi commisso, scd al- vari.
teri populo
periculum immineat, Septimo quod mundus tenelur
nec est qui subvenial, ut vitam priorem statum, sicut statum patris
suam temporalem pro eis tradat, et per se generantis et ad esse simpli-
quod pro fidelium salute necesse citer producentis, diligere ;
statui
est talem indifferentiam determi- autem praelatorum sicut stalui tuto-
nare. rum sive curatorum et actorum de
Tertio, quodstatus prior est statu bona nutritione et honesta conver-
preelatorum perfectior. Et quomodo satione sollicitorum obedire et pro
status praelatorum estslatus perfec- labore et sollicitudine in temporali-
tus et exercendaa virtutis, praesup- bus subvenire, et ille status talia de
ponenshominemperfectum. Etquod jure potest exigere ;
autem
status
omnes bonichristiani possunt et de- patrum per se generantium non
bent dici hornines perfecti. Quod conducitur nec a filiis generalis
autem mulli secundum usum lo- mercedem exigit, sed solum quando
quendi dicuntur imperfecti, hoc so- in necessitate constituitur, adjuto-
lum est quia ad peccata diversa rium a fllio petit.

proni sunt et inclinati. Sed ista pro- fn responsione ad primum arti-

nitas non excludit caritatem quaeest culum patetquod status prselati ec- V id
habitus quo quis polest mori pro clesiastici in Christo praesuppone- "£
fide et proximo in necessitatis arti- bat statum alium dictum in se ipso, JJ,- U
culo, et mereri coronam marlyrii. etquod fuit missus a Deo omnium t>°

Quarto, de slatu sacerdolali, ut domino ratione naturae. Et quod in prse

habet corpus Christi conficere, et necessitate possunt qui sciunt prse- gio
] 13SU
episcopali, quiultra hoc habet ordi- dicare, conlradicente quocumque i veti
P
nes conferre et consecrare, quod isti et quod mittuntur a legislatore, le- qj|
slalus, quia sunt dignitatis et
hono- gem sub- ^^1
caritatis instiluente, cui
ris, praesupponunt confidenter ho- dunlur existentes in quacumque po-
minem in statu virtutis. Et quod de testate.
numero et gradu virtutis ordinare Ad sccundum dicitur quare talis
potest qui in ecclesia tenet princi- non preesupponil ho-
status dictus
patuin. minem perfectum, etquod faciat ho-
Quinto, quod statu curalorum et minem perfecliorem quam exigat
episcoporum, simul exislentibus illis vel faciat status preelatorum.
duobus eodem, secundum omnem
in Ad lertium,quod pro quacumque
perfectionem, quam addunt ex sta- hora sive primo die sive alio aliquis
 DE PERFECTIO.Ni: STATITM 503

dicitur bonus secundura statum pri- Ad undecimum,diciturquod nullus

mum, esl perfectior episcopo bono, relinens dominium alicujus rei, esl
tenente solum illa quse suni de ra- perfectus simpliciter, el quod Papa,
tione status episcopalis. El proba- Inquantum vicarius, nullius rei esl
lur per rationem. dominus, el quod habere dominium
>iut :

Ad quartum, quod in casu neces- nonesl de se malum, sed est bonum

siiaiis omnes tenentur mori pro pro- imperfectum, ideo a simpliciter per-
r*wc ximo. Et auaestio debel intelligi, ma- ' l
fecto abjiciendum, sicul materialitas
folio
•ibi, jorcm carttaiem nemo naoet, el a Deo.
'cnlra
ca3tera. Ad duodecimhm, quod sine do-
tunt fie-
•l fiunt Ad quinlum, quod siaius prsedic- minio habet Papa dispensationem
mtntii, f,ls'lanquam ulilior mundo, fuit a omnium.
Aeutur rj eo ordinatus et a Christo inchoa- Ad tertium decimum, quod non
roiixius (,, s< ,| caetera. habere dominium est in poteslatc
lll
(

clanus
wu hic Ad sextum, um»d episcopi el sacer- reGipientis.
licta ,ir-
menta. dotes (cmuil statum apostolorum, et Ad decimum quarlum, quod om-
utiou.^ scpluaginta discipulorum, ubi plura nium rerum, quarum non est terrc-
,".

t
sunt nolanda. nus dominus, Papa habet dispensa-
r
'
!
,,|,i ^ n Adseptimum,quodstatusepiscopa- tionem,eo quod Christi viearius.
dl
ciia JJ t
lispotesl starecum vitaperfectaetmi- Ad decimum quintum, quid est
[
ib '
3 et
nus perfecta. Et quomodo aliquipos- faciendum iu extrema necessitale
Ksius sun esse episcopi, etquomodo non.
t absolute, el quid si ponatur quod
Benten- Ad octavum, quod duo stalus non possis Iiabere, nisi velis domi-
latur.
praedicti diversimode sunt ad 1)0- nium accipere.
num regimen universi, ubi multa Ad decimum sextum, quod in po-
sunt notanda. testate hominis est acquirere istam
Ad nonum, quod Papa est Christi virtutem, sicut fortitudinem vel
vicarius, non solum inquantum tenqieranliam.
(dirisins fnit ecclesicT praslatus, sed Ad decimum septimum, qualiter
inquantum fuit totius mundi domi- quilibet potest acquirere sibi circa
nus, et quod juste de terris et bonis bona temporalia perfectam virlu-
infidelium potest ordinare. Quem lem.
slalum liabent (^ardinales el quare Ad decimum oclavum, quod est
vocat eos generaliler fratres, lamen objectum habitus paupertatis, quis
scribendoCardinalibusnon episcopis actus, quid est virtus heroica, quae
vocat eos filios, et quare vocat epis- sunl ejus extrema bestialia, et quod
eopos fratres. Et quod status gradus suntduo tempora pacis et belli, et
dignioris potesl esse meriti minoris. (|ini(I per solam paupertatem per-
i. Aildecimum, ubi incipiunl argu- feclam homo poh'si emere regnum
menta contra paupertatem, quam coelorum, ut vere dicatur suum, ad-
debenl tenere, qui perfecte volunt huc dum vivil in hoc mundo et in
vivere et ad fidem mundum conver- hoc lempore pacis, sed per solam
terc. Et sunt argumenta \ iginti mortem in tempore persecutionis.
unum. Et quare de solis pauperibus dicit
 504 DE PERFRCTIONE STATUUM
Dominus quod sedebunt et judica- irnpossibile est quod ille qui habet
bunt mundum. usum cuui possessione, seque per-
Ad decimum nonum, quamvis fecte utatur rebus temporalibus, si-

d minium anloccdal ad iisinn, uon ciil habens dominium, sive plu-

nori

tuiueii stHjuilur qiiiid noluus habere ribus sive paucioribus sine peccato
usum, dicitur habere dominium. utatur, et probatur multipliciter,
5, Ad vigesimum, quod vivere de nec abstinentiaaliquaita virtuosa.
laboritio non est tantae perfectionis Ad vigesimum octavum, quod si
simpliciter, sicut de mendicitate nisi Papa vel alii retinerent dominium
in casu. omnium episcoporum et religioso-

Ad vigesimuni primum, quod esl rum, non solum conditionibus ap-

de dominio rei, quee per usum ta- positis debitis statui praescripto, sed

lium pauperum consumitur. et si ita Iaute uterentur, sicut modo,

Ad vigesimum secundum, quod vel lautius, dummodo sine peccato,
Christus non potuit non esse domi- perfectiores fierent quam
modo. sint

nus rerum sibi absolute concessa- Et hoc multipliciter probalur. Nota

rum ; non Petrus nec aliquis
sic queeibi dicuntur.
alius. Et de loculis quare permisit, Ad vigesimum nonum,quare pau-
et peris elsacculis. peres tales non dicuntur recipere
Ad vigesimum tertium, quod so- magnos amplos reditus sine do-
et

lum propter fragilitatem naturee cor- minio, tamen possunt parvos hor-
ruptae fuit bonum non habere do- tos, quia Jabor circa talia parva
minium,tamen simpliciter est magis spiritum devolionis et orationis non
bonum modo quam habere. Et quod extinguit, sed a nescientibus con-
aliter potest dici quod assumptum Linue se in aliis occupare otium
estfalsum. animee inimicum extinguit. Et in
Ad vigesimum quartum, quod si- quibus casibus licitum foret eis
cut status preelatorum sive curato- sollicitudinem habere circa bona
rum est imperfectior alio, sic et mo- temporalia, et mereri possent. Et
dus suus recipiendi ex debito, sicut quod perfectior est usus rerum sine
pater nutriens ot curans, non gene- dominio, quam tenendo dominium
rans, simpliciter in portione et per valoris in usu parco. Et quae est
potestatem exigendo. abstinenlia major, a quali vel a
Ad vigesimum quintum, quod quanlo.
quae est sollicitudo, quam Christus Ad trigesimum, quem gradum
prohibuit apostolis, et quod paupe- tenet in Ecclesia status prescriptus.
res, dominio omni carentes, non Ubi priino dicitur quod Christus G,

possunt dici solliciti, et ceelera. alia ratione dicitur dominus om-

Ad vigesimum sextum, quare li- nium et pastor; et quod in utroque
citum est et expediens et necessa- erat Pelrus perfectus Christi vica-
rium talibus pauperibus uli ali- rius. Et quod imperfecto hierarchae
quando victualibus ahundantius. debet esse potestas et vila praescri-

Et nota qua3 ibi dicuntur. pta. Sed quia separari possunl et

Ad vigesiinum septimum, quod esse in diversis personis, retinens

 DE PERFECTIONE STATUUM 503

vitam solum subditur habenti po- tem, sed solum prseferentis difli-
tentiam, el tamen simpliciter per- cultatera aclus sui el intentionem.
fectior est vita quam potentia. Et I i quod virtuosi, qui actus aeque
(juia slatus talis pars debet esse, si difficiles exercenl aequalem in-
el

posset, perfecti status papalis, ideo tentionem habent, tantum meren-

reduci debel ad papalem statum, tur ; quod si difficiliores, dicen-
sicut pars essentialis ad totum. Et tur meliores. Nota quae dicuntur
quod sc dobet habere in castigan- ibi.

do, corrigendo et nutriendo el fo- Quinto, quod actus quos exercent

vendo, et caetera ad illam, sicut ad de primo statu, sunl utiliores raun-
vitam suam. do quam praelatorum sollicitudo. Et
Secundo, quare debel Papa alios quod obligans se ad opus bonunr
ordinare pro regimine el dispensa- plus meretur, quam si idem faceret
tione sacramentorum et rerum tem- sinc obligatione. Et qui de numero
poralium et talium. Et quod potest, intendentium bonum commune,
cundum quod videbitur expedire siint majoris meriti, et (jui minoris
utilitati mundi et Ecclesiae, nume- meriti. quod in casu,
Et in quo
rum utriusque restringere et aug- subvenitur communitati ab aliqui-
mentare, et maxime quantum ad bus, majoris meriti esL exercere
Iioe quod est simnl in congregatione opera difficiliora in privato, quam
de mendicitate in sancta obedien- opera minus difficilia utiliora mun-
tia (?) vivere et niundu praedicare. do. Et dato quod non sit qui velit
Tertio, quod
ab infimo curato, curare de communitatc, minus me-
scilicel sacerdote, usque ad patriar- relur faciendo opera minus diffici-
chas inclusive, septem sint slalus, lia utiliora proximo polens cum illis

secundum numerum septem plane- operari opera difficiliora, quam me-

tarum, ad bonum regimen univer- rebatur ante faciendo opera difiici-
sorum christianorum ordinati; re- liora in tamen in casu
privato ; et
iiuiosi obtinent ocLavuin lociim, illo non meretur, sed magis deme-

et dominus Papa nonum. Et quod retur, si, dimissis operibus minus

potestas Papae ordinem habeal ad difficilibus pro proximo, operaretur
perfectam vitam. sicut ad suam ;
difficiliora in privato, etiam si mo-
et per consequens non faciunl per- reretur pro Ghristo ; alibi minus
fectura statum et distinctum, sed mereretur, si fugere posset et sub-
complenl unum. Iu ordine autem venire proximo in periculo. Etquod
praelationis et caetera, imraediate laicus in eremb tanlum potesl me-
sub eo est stalus patriarchalis, et reri, sicutPapa vel episcopus utilis

sic consequuntur ad infimos sa- muiido. Et quod isli qui noliinl ope-
cerdotes. rari opera difficiliora in publico ad
Quarto, probatur multipliciter aedificationem proximorum, quae
quod potestas papalis nec est virtus operanturin privato propter bonum
nec pars virtutis, quia meritum non proprium, si credanl per operari in
semper attenditur iu actu praelali publico aliis prodesse el sibi non
praeferentis utilitatem provenien- obesse, non habenl caritatem ordi-
 506 DE PERFEr/riONE STATUUM

natam et quod faciendo in aperto

;
Dei Spirilu inspirati, pro salule et
magis potest mereri quam faciendo aedificatione totius mundi, el spe-
eadern in privato. Qualiter nullus cialiter et principaliter christiano-
volens mereri aeque cum alio opera r,um, in quibus abundal iniquilas
difficilia operanle in privato, accep- et refrigescit caritas multorum, cum
tabit stalum preelationis, ubi opor- sana doctrina vitam tenent Chrisli
tel operari minus difficilia, utiliora Apostolorum et discipulorum. Quia
AUa lec- mundo, sine cordis dolore ;
quod si eadem erat vila omnium praedicto-
h ntn"
probatum
Sone. non doleat, sed gratanter acceptat, rum, quae vita, ut prius

non quantum alius mereri posset. esl, sive status eststatu preelatorum

7t Sexto, quia seeundum Philoso- prior, mundo necessarior, in se

phum 3. Rethoricorum ,
epilogus virtuosior .el difficilior et perfectior,

correspondet proaemio, fit in fine sine qua Ilierarchia Ecclesiastica

brevis recapilulalio, videlicet quod nec fuisset nec perfecta esse posset
in mundo Deus, sicut dominus, te- infidelibus ad conversionem, fide-

net primum gradum Dei filius, per ; libus ad confirmationem, peccatori-

sanctum Spiritum incarnatus et bus ad contritionem, imperfeclis ad
missus ad reducendum omnes oves perfeclionem, perfectis ad perman-
ad ovile Domini, lenet gradum se- sionem, et ad bonum ecclesiae re-
cundum; ipse Christus super oves gimen est utilior el in meritis major.
adductas pastor effectus et ordo Et quod de tali statu Christi vica-
preelatorum tenet gradum tertium. rius et qui sibi succedunt usque ad
Quod duodecim primox\postolos finem mundi, plusquam de quocum-
instituit Christus in secundo gra- que alio statu inEcclesia, diligentius
du secundo in gradu tertio; inter
; debent curare. Et quod mundus us-
quos suum vicarium, quantum ad que in finem saeculi praedicto statu
ista duo, quod erat dominus mundi summe apparet indigere.
et prselalus ecclesiasticus, ordinavit Quod status praelatorum, videli- 8.
Petrum, cui succedit quantum ad cetpastorum ecclesiae, praesupponit
utrumque dominus Papa. Caeteris statum alium perfectiorem, proba-
Apostolis, ut in tertio gradu consti- tur sic : Omnis status praelationis
tutis, succedunt episcopi, et disci- pastoralis ratione slatus prae-
pulis septuaginta duobus sacerdotes supponit in illo cui debet inesse
curati, inquantum per beatum Pe- fidem, et status subjectionis sibi

trum et alios apostolos erant sa- correspondens praesupponit in illo

cerdotes super populum
effecti, et cui debet inesse fidem sed status ;

conversum ad lidem sicut praelati praelationis pasloralis Ecclesiae est

constituti. Christo aul Apostolis et talis status qui ratione status prae-
discipulis, secundum quod erant supponit in illo cui debet inesse
in secundo gradu, videlicet missi fidem ; ergo stalus praelationis ec-
ad convertendum totum mundum, clesiasticae est talis status quod
specialiler et principaliter a peccatis status subjectionis sibi correspon-
et erroribus reducendum Dei popu- dens praesupponit in illo cui debet
lum, succedunt modo qui, sancto inesse fidem.Sed de communi lege,
 DK PERFECTIONE STATUUM 507

fides nulli acquiritur sine praedi- rum el Sarracenorum nullus potest

caute : status praedicantium Qdem simpliciter esse subjectus.
inOdelibus praesupponil vitara per- Itera oranes qui "subsunt alicui 9-

feclam et statum aposlolorum; ergo secundum legera illam possunt

legi,

status preelatorum ecclesiasticorum compelli ad tenendum eam sed ;

pnesupponit vilam perfectam apos- infidelis per le est subjectus legi

tolorum. Probatio majoris : Qui non Ecclesiae ; ergo secundum legem
comraunicanl eadem lege, non se illam |)osset compelli ad tenendum
habent ad invicem sicut preelatus eam, quod est falsum, quia nullus
etsubditus; sed christiani cura in- infidelis secundum legem ecclesia*
fidelibus non communicant eadem debet compelli ad fidem, distinctione
lege; ergo, et caelera. Minor patet. 33 qui sincera. Et extra, de Ju-
Probatur major sic : Quicumque daeis et Sarracenis, qui Judsei.
secundum legera suam non tenetur Item quicumque sub aliqua lege
exequi quod alius docet et praecipit, existunt, denominantur sicut alii

non se habet ad illum sicut subdi- qui sub eadem lege existunt. Si er-
tus ad praelatum suum. Sed qui- go infideles essent sub lege christia-
ciimque non communieant eadem na, infidcles dicerentur fideles.
lege, sunt hujusmodi quod unus Item episcopus dicitur sponsus
secundum legem suam non lenelur Ecclesiae ; Ecclesia est congregatio
exequi et facere quae alius docet el fidelium tanlum.
praecipit quicumque non
; igitur Item matrimonium verum non est
coraraunicant eadem lege, unus non fidelis ad infidelcm, sed ad fidelem

se habet ad alium sicut ad praela- solum ; sed inler episcopum et po-

tum suum. pulum sibi subjectum est spirituale
Item quicumque non subjicitur quoddam matrimonium verum, 7.
legi christianae, non subjicilur prse- quvestione 1. sicut non debet vir
lato ecclesiastico, inquanlum prae- ergo episcopus se habet ad populum
latus ecclesiasticus est; sed infide- sibi subjectum non infidelem, sed
les non subjiciuntur legi christia- fidelem tantum.
nae ; ergo, et caetcra. Probatio Item sicul in carnali, sic in spi-
majoris : Nullus subjicitur praelato riluali matrimonio personae requiri-
ecclesiastico, inquanlum ecclesias- tur ista fidelitas quod nullus con-
ticus est, nisi quia subjicitur legi trahentium unquam velit recedere
christianae, quia nullus est praela- ab alio, 7. qusestione 1. non sic
lus ecclesiaslicus, nisi sit christia- potest esse inter praelatum fidelem
niis qui legem christianam profitea- et populum infidelem.
tur et velit opera facere christiano- Item sicut in matrimonio materia-
rum. Ii sponsus praesupponit sponsam
Item duabus legibus repugnanti- in esse reali primo, sic debet esse
bus nullus potest simpliciter esse in spirituali quod sponsus spiritua-
subjectus. Sed leges christianorum lis fidelis praesupponil sponsam in .

el Sarracenorum sunt inter se re- esse spirituali primo. Primum esse

pugnantes; ergo legibus christiano- spirituale esl quod sitlidelis.
 508 DE PERFEOTIONE STATUUM
Item fidelis, secundum quod fide- bet in ratione activi respectu subdi-
lis, ralionc lidei quodam modo est torum el illos proesupponil in esse
alterius speciei ab iufidcli. primo spirituali, quia quod sint ;

Item status praelatorum, ut dici- crgo slalus praelatorum ecclesiasti-

lur, praesupponit liominem perfec- corum se habet ad subditos in ra-
tum,quia cst status exercendi virtu- tione motivi etgenerativi secundum
tem non proprie acquirendi; sed
et quid tantum. Habet enim movere
horno non est perfectus, nisi sit in fideles ad clariorem cognitionem,
gradu vel in statu aliquo perfecto ;
vel eos in qua sunt nutrire et fovere,
statusergo praelatorum preesupponit et caetera talia.
2a co n
statum alium perfectum. Secundo, scquitur
^ quod
x
prselatus
* ,
.
'

. .
clusio
Item sicut nec inter mortuos et ecclesiasticus tantum se habel rn
vivos, sic nec inter fideles et infide- ratione patris nutrientis et docenlis
les, ut sic, est aliqua communicatio et curam habentis tantum. Proba-
politica, cum inlideles actus vitales tio Quicumque praelatus habet ra-
:

exercere non possint, quates et tionem patris respeclu aliquorum,

exercere debentqui subsunt actua- si respectu illorum non habet ratio-
liter praelatis ecclesiasticis ; status nem patris generantis in esse pri-
ergo praelatorum necessario prae- mo, sed patrem generantem proe-
supponit alium stalum perfectum, supponit, tunc respectu illorum so-
scilicet statum convertentium homi- lum se habet in ratione patris
nes ad fidem, et sic in esse generan- nutrientis et docentis, etcaetera. Sed
lium et tribuenlium vilam. praelatus ecclesiasticus habet ratio-
10. Ex sequuntur tres conclusio-
istis nein patris generantis in esse res-
Tres con- nes ex quibus nlane sequitur quod pectu subditorum, et non habet ra-
x
clusioues
sequuotur status
l x
\
prselatorum ecclesiasticorum tionem patris generantis in esse
ex praedic-
tis. preesuppomt gradum vel stafum primo spirituali, sed patrem gene-
alium perfectiorem in seipso vel in rantem in tali esse praesupponit ;

alio existentem. ergo praelatus ecclesiasticus res-

Prima Prima conclusio Quod status pectu subditorum solum se habet in
conclusio.
:
^
proelatorum est status generantium ratione patris nutrientiset docentis,
secundum quid et moventium tan- et caetera. Unde consequenter no-
tum. Probatio : Quicurnque status se minanturcurati, ut hicpatersitcura,
habet ad aliquid in ratione activi, alius autem genitura. Islud patet
extendendo actum ad omne tale distinctione 08, quorum rices.
3* coa-
quod potest etiam creare motum in Tertio, sicut sponsus carnalis
c usio.
alio, si tunc talis status ratione sui sponsam non habet generare, sed
proesupponit illud aliud in esse pri- eam bona prole fcecundare, regere,
mo, solum se habetin ratione motivi fovere et amare, sic sponsus spiri-
et generativi secundum quid ad il- tualis inquanlum sponsus non habet
lud, sicut patet de angelo movente rationem generanlis sponsam in
coelum ; sed, utprius probatum est, esse spirituali primo, scd cam mul-
slalus preelatorum ecclesiaslicorum tiplici opere lanquam bona prole te-
est talis de ratione sua quod sc ha- cundare, regcre, fovere, et amare.
 DE PERFECTIONI Sl \\\'\ M 509

gx tribus Kx quibus omnibus inferri potesl sita oportel preedicare. Ereo facto
fcchisio- quarla et pnncipalis conclusio, quod debel ostendere, si potest, quod
"nuii.ir sialus prcelatorum statum praesup- illafirmiter credal itaess Sed hoc J BccenM
i ot . - . . .
duaspartea
Ccii><>iM
-
ni .i.' 10
leonclii-
p"Mil porlech.ireiu. (Juia
ll'iS
....
UOUtM'autlS peiloctlOl' osl
(
slalus pa-
d piKM'
.
umi pulcsl
.

loloilllll ol
nisi IimkmkIh vilain

IKHI p(M'
. . .
apos-
.

Vllaill (ll\ lllMll, leiins pro-

'
minori*
.|u.islilei_-

8,J
. . • • 1,a ' Doctor.
patns secundum quid generan-
, > i i
-
statu requisitam ad statum praelalorum.
tis tantum, et curam de bona nutri- secundam partem primo
Istam 12.
tione et conversatione habentis, el probo, videlicel quod status praela- statna
,
c . praelato- . .

sponsam oono opere foecundantis. torum non necessario requiral la- mm non
II- Quod status mittendorum ad con- lem vitam, per quam preelati osten- ceuario vi-
ta
fuenlfo-
vorsionem infidelium, per se tan- dant se credere quae praBdicta sunt. 5iioJm"T
rmii ad
quani ossontiale el maffis principale Quicumque status aui de ratione
•minfide- verl)o oxtoriori, requirat vitam per- sua essentiali non cxiuit uuod
l
per
liuni,
' '

.tanquam feciaiu apostolorum, probaiur sie : existentesin eo ahter se nabeanl ad

iale . ... . .

k npagis De rationc praHlicli slatus mittendo- nonores, voluptates, et csetera pra3-

•rboexte. rum ad ci ui\ crsi. mkiii iiilidcliuiu dicla, quam illi qui circa illa prae-

mirit vl" esl, scilicel t{u.'o oportet infidelibus dictis motivis errabant, de ratione
p
E'orum.
pos_ priedicare,
a
faclo ostendere, si po- sua essentiali non ostendil facto
tol
test, quod ita ipse credit esse, scili- quod credal eorum opposita, imo
cet, quod honores, voluptates, divi- magis proposita sed status preela- ;

tiee, non sunt

deliciae, el caetera talia torum est hujusmodi generis, ct
per sc lioua propter se appetenda, caetera. Probatio majoris : Consimi-
imo ab homine bono el perfecto ma- lis vel eadem vita nata est consimi-
gis fugienda et contemnenda quam liavel eadem ostendere et non di-
appetenda quod ista \ila est quae-
;
versa. Item 10. Ethicorum capUulo
dain peregrinatio ad vitam futuram 1. de iis euiiu quae iu passionibus
uiulto nobiliorem, omnibus bonis et actionibus, sermones minus sunl
plenam el eeternam; quod Deus de credibiles operibus. Cum ergo dis-
omnibus etiaiu istis inferioribus sonanl iis qui secundnm sensum
immediate curam habet, non solum contemniet... (?)vituperansenimde-
generalem, sed et specialem ; et cae- lectationem visus aliquando appe-
tera talia eirca quae erraut infideles, Lens inclinare videtur ad ipsam ut
quidam felicitateiu ponendo iu ho- talem existentem. Probatio minoris:
noribus, quidam iu di\itiis, alii iu Non repugnal essentialiter statui
voluptatibus, sicul apparel Primo praelatorum habere el tantos vel tot

Ethicorum multi aliaiu nou croduui

; majores honores, divitias et deli-
futuram vitam, alii tolaliter quasi cias, potentiam el familiam tantam,
confidunt de humana prudentiael sicut infideles, reges eorum el prin-
sollicitudine, et parum vel i.iliil de cipes terrae, etsicul ipsi, sic isii posl
Dei providentia el gubernatione, as- electionem pro praedictis obtinendis
serentes quod uisi homo circa vic- laborare, litigare, exercitum du-
luiu el vesiiiiiiu sollicitus esset, cere populum ducum,
el inflnitum
unde honeste viveret non haberel ;
comitum, baronum, militum el alio-
et circa talia errant, quorum oppo- rum nobilium sub dominio suo ha-
 jj lft DE PERFECTIONE STATUUM

bere. Et quantum Stoici,qui felicita- Primam partem quod tenens vi- 13.

tem ponebantin voluptatibusgustus tam perfectam apostolorum probat,

et taclus, in cibiset potibusdelicatis, quantum bomini possibile est in
et cum quibus ratione
uxoribus tempore pacis, praedicta quee prae-
essentiali status non repugnatdelec- dicat quod credit vera esse proba- ;

tari. Similiter castra, turres, palatia, tio sic Hoc dictat omni homini
:

monumenta regalia, cognatos et instinctus rectae rationis, quod nul-

alios divites et potentes ad memo- lus sapiens honores quos habet vel
riam sui, inquantum infidelibus habere potest, divitias, delicias, car-
apparere potest, facere, sicutilliqui nis voluptates perfectecontemneret

aliam vitam non credunt. Simililer parentes, propinquos, amicos, pa-

seminare, metere et alia quaecum- triam dimitteret ; voluntati et ordi-
que in plures annos reponere, sicut nationi alterius se subderel ; solum
illi qui in istis inferioribus divinam usum rerum necessariarum pro ne-
providentiam negant esse. Imo cessitate praesenti vel de proximis
multi, de quibus non dicerelur ab imminenti, sive laborando sive
aliquo quod in statu sunt damnan- mendicando acquirantur, sive gratis
dorum, magis mundane ad ista tem- offerantur, acceptaret poenasacer- ;

poralia se habent, quam antiquitus bas et labores, sine consecutione

consules, senatores, imperatores, in- bonoris vel emolumenti temporalis,
fideles totius mundi, et civium roma- imo cum consecutione despectus et.

* Alia ma - norum de "

paupertate, justitia, cas- vilipensionis, et voluntarie et sine
rum. titate, et aliis virtutibus antiquorum meritis assumeret, nisi bona alia
• Aiia ma- infideliumjinneratorumetaliorum", multo excellentiora et magis appe-
nu, liqnet. ...
. ' , . . •
p
sicut patet in Valeno et alns aucto- tenda quam lsta, et vitam tuturam
ribus et in Chronicis Romanorum. aeternam crederet, et ibi inaestima-
Item ille status, qui talem per- bilem remunerationem maximorum
mittit vitam in eis qui in eo statu bonorum firmissime speraret. Mino-
sunt, quam infideles pro beatitudine rem populi sciuntexperimento
appeterent nullam aliam affecta-
et quod illi viri apostolici sunt hujus-
rent, non solum non infideles, sed modi ; ergo necesse est quod assen-
nec fideles excitat ad credendum tiant conclusioni, videlicet quod illi

vel adcogitandum quod estvitaalia sic non viverent, ut praedictum est,

nunc magis appetenda et alia bona nisi bona alia et vitam aeternam fu-

quam mundana ista. Sed status prae- turam crederenl, in qua remunera-
latorum est talis status, quod per- tionem maximorum bonorum firmis-
mittit talem vitam in eis qui in eo sime sperarent.
sunt, quam infidelespro bealitudine Quod etiam talis vita, citra mira-
appeterent
rent
nullam aliam affecta-
et

ergo status praelatorum nec

;
cula quae non sunt in potestale ho-
minis, maxime valet ut per eam au-
JjgJ ^
tViicYma-

{jjj^jj
credant alia praedicanda, «mditores
infideles nec fideles excitat ad cre- ditores • .
* credant ta-
(lcndum vel cogitandum quod est \~J m.
quae
*
ratione probari
*
non possunt. *
Ha prsedi-
{'AtluA tl II rv

alia vita, nec alia magis appetenda Probo perPhilosopluimi./iVMonVrT? ratione

, ,
r r . , • .
P •
, probarinon
bona quam mundana lsta. suae • I res sunt morli artiticiales p0 8?unt.
 DE PERFECTIOM. STATUUM 511
8 SUDt
li arti- fidem faciendi in auditoribus de a — 1 i fides simpliciter omnibus <
i
st neces-
iles ti-

ifacien- qua re, aul per rationem probabilem saria ad salutem.

d audi-
ribus. el apparentem, aul propter audien- Secundum palet, quia nisi essel
tium ad fidem de re illa inclinatio- fides,non fuissel Hierarchia eccle-
nern, quia alio modo judicamus siastica : sed sinc prsdicante de
amantes et odientes, aul propterlo- communi lege non fuissel fides ;

quentis apparentem bonum morem. ergo, et csetera. Praedicatio autem

Tunc arguo sic, quandocumque de- effectum non habuisset, ul jam
smii argumenta sufficientia, el est patuit, nisi prasdicans praedictam
indispositio in auditoribus, tunc ad vitam tenuisset, quia aliter non
faciendum fidem de tali re maxime ostendisset se credere quod docet.
valet bonitas loquentis ; sed ad fidem Probo modo quod talis vita est de Vita apos-
tolica est
faciendam d»> Trinitate ot Incarna- intranea perfectione Hierarchise de intranea
perfeclione
lione et mullis aliis, quaa debet pra3- ecclesiastica3. Illud ex quo per se et Hierarclii;n
ecclesiasti-
dicans proponere, desunt argu- principaliter sequitur purgare, illu- cae, tan-
quam par9
menta sufficientia, et indispositio minare et perficere, qui sunl actus esseutia-
lior et per-
cst in auditoribus ; erg-o ad fidem essentiales ecclesiasticse Hierarchiaa fectior ta-
Herar-
faciendam de Trinitate, cilra mira- est de intranea perfectione, tanquam lis
chise et
cula dico, et sic de caeteris aliis pars essenlialior el perfectior lalis christianis
utilior.
multis ad fidem pertinentibus, ma- Hierarchiee ; sed vita preedicta, ut
xime valet bonitas loquentis. Unde probatum est, est hujusmodi ; ergo,
Philosophus dicit, ubiprius: Modes- et caetera. Quod vita perfecta sit in

lis enim credimus magis et celerius, ecclesiastica Ilierarchia pars perfec-

de omnibus quidem simpliciter, in tior et christianis probatur
utilior,

quibus aulem certitudo non est, sed sic, primo addendo qua3 sunl partes

utrumque opinamur, et penitus, essentialcs et per se et essenlialiler

opoiictautem et accidere hoc non requisitce ad ecclesiasticam Hierar-
Nota hfc
per orationem, sed proptcr opinari chiam. Ubi advertendum est quod i|u,i- -iini

qualem quemdam css<> dicentem, quia christianus populus propter partes es-
seutiales et
fere ut est dicere. principalissimam ruditatem intellectus cito Iabitur in per se re-
quisitse et
habet fidem mos. errorem vel in oblivionem, et esseuliali-
ter ad ec-
14. Ex iis sequitur primo quod lalis propter pronitatem ad malum ipsius clesiasti-
cam Ilie-
l apos- vita simpliciter mundo sit necessa- affectusin malam operationem, ne- rarchiam.
fado ria, secundo eliam ad lioc quod cesse fuil ponere aliquos scientiores
kiter
l&ria essel ecclesiastica Hierarchia. Pro- inter ipsos, qui ipsos docerent, et in
am est
Msariu batio primi sic : lllud quod per se et fide habita nutrirent <.i tenerent, et
I hoc
d e??f-t principaliter requirebatur citra mi- peceantes pcenitentes ab obligatiune
lesiasti-
Hierar-
racula ad faciendam fidem in mundo ad pcenam aeternam absolverent, el
shia.
simpliciter mundo fuil necessarium ;
iu pcenam temporalem commuta-
sed pr&dicta vita, ut jain probatum ivnt et
;
per consequens necesse
est, per se et principaliter require- fuilponere aliquos, qui curam jio-
baturcitra miracula ad faciendam puli ad fidem conversi haberent.
fidem in mundo ; ergo talis vita fuit Islos vocamus juaialos, curam ani-
mundo necessaria. Major patet, quia marum habentes.
 512 DE PERFECTIONE STATUUM
Etiam quia quilibot populus cul- ciente,tenetur quilibetsciens doccre,
turn exhibet Deo suo, et noluit Dous si non adsit alius, de lege charitatis
alium cultum liabere, nisi oratio- necessariae ad salutem ; ergo docere
ncm et hostiam, quam Ghristus et in lido nulrire et curam proximo-
obtulit pro redemptione humani rum gerere et pro eis mori, immi-
genoris, id est, corpus ot sangui- nonlo proodicto casu, tenetur quili-
nom suum, quae consecrari non bet sciens eos docere de necessilate
possunt nisi a sacerdote ; sacerdos salutis. Quod autem praelatus non
autom non ab habente excel-
nisi tenolur ad praedicta facienda, nisi

siorom poteslatem, et entia nolunt quando imminet praedictum pericu-

male disponi unum ergo oportet
;
lum, et non potest eis subveniri per
ponere principalem, qui super om- aliam viam nec peralium, patet in
nes et de omnibus curarn et potes- canone 7 qusestione 1 Sciscitaris.
. .

tatem habeat universalem et tota- Major manifesta est. Probalio mi-

lem, et hunc dicimus vicarium noris Secundum legem charitatis
:

Christi,super totum rnundum po- necessarise ad salutem, plus tenetur

tontiam habentem et ordinalionem. quilibet diligere salutem animse
Nota Ad istos tres gradus sive status, proximi quam salutem corporis sui.
quod ad
praedictas sicut ad primos ot principales potes- Itein de lege charitalis tenemur
tres partes
sive gradus
tativos, habent omnes alii gradus in diligere proximum sicut nosmelip-
et status
ecclesiastica Hierarchia roductio- sos vel animam nostram. Sed de
essentiales
ecclesiasti- nem. Sed quia cura potest committi lege charitatis tenemur exponere
cse Hierar-
chiae, sicut non sacerdoti, et status sacerdotalis vitam temporalem nostram pro
ad primos
et princi- et polostas consecrandi sacramen- salute animse nostra^, ; igitur el pro
pales po
testativos tum possunt esse sine cura, ideo de salute animse proximi.
habent
omnes alii
curarn habentibus primo adverten- ltem, sicut Christus nulli dedit
gradus
ecclesiasti-
in
dum est. potestatem absolvendi aliquem quod
ca Hierar-
chia reduc-
Quod ad eosdem actus, vidolicet ad pauciora teneretur illis a Christo
tionem. docendi, curandi de saluto proximi, positis necessariis ad salutem, sic
15. moriendi pro
et pro eo tempore, nec dedit poteslatem ligandi eos ut
Notahanc
conclusio- pro quo de necessitate salutis tene- ad plura teneanlur de necessitate
oem. tur praelatus, cui committilur cura salutis, quia si sic, posset ligare
a Domino Papa, tenetur de necessi- quemcumque ad quaecumque, sicut
(ate salutis idem, si sibi cura a Papa sibi placeret, quia non est magis
non committerctur. Quod probo ratio quare ad unum quam ad
sic : Ad omnia illa, quae sunt de aliud.
lege charitatis nccessariae ad salu- ltem, non potest in minus,
qui
tem, tenentur omnes christiani ejus- non potest in plus. Sed Papa non
dem conditionis ; sed docere el nu- potcst compellere aliquem invite
trirc in fide et curam habere, et mundum relinquore et pcenalem
etiarn mori pro Christo, proximo vitarn subire, et caelera lalia ; ergo
imminente periculo quod a fide vel nec nrori pro proximo, quod est
irr errorem vel in peccatum morlale magis, nisi Iwec compeleret omni
caderet sinc doctore preedicta fa- homini de necessilalo salutis ; el sic
 1)1. PERFKGTIONH STATUUM 13

sine peccalo possemus permittere commissa eral, leneretur mori pro

animas proximomm perire, ubi 1
". Ia quo potesl argui, cura habeal
possemus eos do .trina vel moi te mori pro illis in casu p< »si t »
>, quo-
oostra lemporali salvare, quod salis rum ii"ii cst sihi cura iraposita a
videlur inconveniens el faisjim. Papa, (|u<hI mori pro grege non
16. Qualiter aulem prsedicta cura imponitur sibi de novo, quia cura-
!ce hlc proximi alicui specialiter potesl a tus, seil solum quod pi o sibi com-
DominO Papa committi, el sic magis uiissis quam pro aliis citius sil

illin CU- quam alius christianus eeque sciens moriturus. Unde quicuraque chris-
lloruni.
el aeque obligatus curatusnominari. Lianus, qui aequaliler prodesl po-
Intelligendum esl quod, ubi sunl pulo, eequaliter meretur cum curato,
multi i irdinati ad idem, ni palel in el si plus prodest, plus mereri dici-
servitiis, quia quilibel confidit de tur in canone capitulo -. quaestione
alio, <
i
i scil alium aequaliter ad idem 7. Puto, Cyprianus episcopus Pelro

ordinatum, frequenter officium de- apostolo comparatur, quantum alli-

seritur el male servitur. Sic forel in net ad martyrii coronam, etcaetera,
proposito, quod propter talem confi- el esl Ambrosii Puto enim illos :

dentiam non subveniretur frequen- aequales esse meritis, qui aequales

ter saluii proximorum. Ideo <lr<lit sunt passione.
Papa, cui commiltitur regimen el Tunc ex isto probo : Quod siutus 17.

ordinatio universorum, unum scien- praescriptus virorum apostolicorum statna m

.. . rorum
lem legem el bonura virum, de quo perlectior esl stalu curatorum, ar-apostoiico-
• • . . • ruin perfec*
conOditur quod vult
,

probabiliter guiiur sic Quicumque : status ra- •

i . ,
;-

prsedicta iu casibus nominalis exer- tione sua ad eadem ot ad plura bona rXorum
Be a rr a"
cere uni populo, alium alteri prae- opera obligatur quam alius, <'st
;

eo t or u m!
ponere, el >i<
-

omni populo provi- perfectior; sud status virorum apos-

dere sufficienter. Isii sic ordinati tolicorum esl hujusmodi, ui jam
specialiter nuncupantur curati, patel ; ergo esl perfectior statu cura-
quamvis omnes ad eadem in consi- torum.
mili casu siui obligati, quia ad Itcm perfectior cst status gene-
curam unius populi magis quam rantis quam nutrientis.
alterius sunt determinati ; unde [tem quanto <
i
si major indisposi-
i riiiiiirif'11 f<* periculo alteri populo, lio in patiente, tanto requirilur
sicul sibi jam a Papa commisso, major el perfectior virtus in agente ;

citius tenetur mori pro suo. Sed ille, sed iu infideli esl major indispositio
<jui sic certo populo non determina- ijiiain iu fideli : ergo respectu
iur, non citius pro uno quam pro infidelis requiritur major virtus in

alio, sed pro quo sibi complaceal, in agente. Sed status praedictus esl

oiiini Papa igitur a<l

obligalur ; conversionem infidelium,
iis ;iil

moriendum <!< novo non obligat, status curatorum ad nulrition m

ged indifferentiam determinat. Unde, fidelium in fide tantum ergo major ;

si non sibi coramisso, sed alteri virtus esl in statu primo quain iu
populo imminerel periculum, si statu alio.
alius cederel el fugeret, <-ui cura Item, si.iius a<l quem pertinel
Tom. XXVI 33
 514 DE PEIIFECTIONE STATUUM
lautum preedicare quae necessaria actualiter ciirril ;
sed observans sola ^M™
suut ad salutem, ad eum tantum necessaria ad salutem, potest sustjr fe * »8 *
l .

nertinel facero illa quse necessaria nere, et sustinej actualiler mortem perfectu

suulatl salutem, sufficit enim cui- pro proximo, imminente periculo, modum <

citur vivi

...
.

cumque facere quee docet ;

sed quod per alium non posset salvari, rum npc
tolicorui
qui actus denonnnat hominem per-
,

status curatorum est status ad quem BlalU8 .

pertinet tantum preedicare illa quae fectum ; ergo observans sola illa

sunt nccessaria ad salutem ;

ergo quse sunt necessaria ad salutem,
stalus praelatorum sive curalorum dicilur vir perfectus. Probatio mi-

est talis quod ad eum tantum perti- noris, quia, ut prius probatum est,

net facere illa quee necessaria sunt mori pro proximo in tali casu est
ad salutem. Probatio minoris Quee :
necessarium ad salutem.
tenenlur populi christiani facere, Item, habens charitatem, qua po- 18.

solum illa tenetur curatus prae- test mori pro proximo in casu ne-

dicare sed sola necessaria ad salu-

;
cessitatis, est perfectus ; sed obser-
tem tenenlur populi facere ergo ;
vans sola necessaria ad salutem
sola necessaria ad salutem tenetur habel charitatem talem, scilicet qua
curatus praedicare. potest mori pro proximo in casu
Nota hanc lteni ille status qui sic se habet necessitatis ergo observans sola
;

prindpa^ adstatum praelatorum, sicutcompa- praecepta est perfectus. Probatio

ejuTdilpTi- rativumad positivum, est perfectior majoris : Aliler. nullus tenerelur
ci minore.
gtatu p rae i a t rLim ; sed slatus viro- esse perfectus, quia nullus tenetur
rum apostolicorum prsescriptus est mori pro alio nisi in casu necessi-
hujusmodi ; ergo, etcsetera. Proba- tatis. Minor patet ut prius.
tio minoris : Status qui magnain Item, ille qui meretur dici mar-
perfectionem addit super slatum tyr et accipere coronam victoriae,

perfectum, dicitur status simpliciter dicitur perfectus ; sed tenens sola

perfectior ; sed slalus contemnen- necessaria cid salutem, et per con-
tium mundum et pcenas sustinen- sequens quod moriatur in tempore
tium sine meritis, et caetera, est necessitatis pro salute proximi, vel
hujusmodi quod addit magnam per- pro seipso ne neget iidem Chrisli,
fectionem super statum tenentium meretur dici martyr et accipere
quae necessaria sunt ad salutem, coronam martyrii et victoriae ; ergo
qualis est status praelatorum, quem tenens sola necessaria ad salutem
dicimus statum perfectum ; ergo dicilur perfectus.
stalus talium est simpliciter perfec- Item, qui operalur perfectum me-
tior. Probatio majoris : Et primo rilum est perfectus ; sed observans
probo quod tenentes solum necessa- sola nocossaria ad salutom operatur
ria ad salutem, solummudo dicuutur perfectum mcritum ergo observans ;

statuscu- sola necessaria ad salutom dicitur

perfecti. Oui habet unde potest iu
ratorum '
'

seu Prseia- aclum douoliinluiu lioiniucm ocr- perfeclus. Probatio minoris, quia
torum
dicitur so- fectum, dicitur absolule perfeclus, observans sola necessaria ad sa-
iiiiiinnxlo
perfectus, sicut qui potest beno currcre, dict- lutem consequitur porfoclum prae-
quare°hoc, tUT bonUS CUTSOr, Oliillll quaildo IIOU mium. Item, qui habol omnia por-
 DE PERFECTIONE STATUUM
tinentia ad essentiam alicujus per- aliis malis ot imperfectionibus innu-
fectionis, el nihil essentiale silu meris, alii inclinantur ad eorum
deGcit, dicitur perfeclus secundum opposita ; simililer oculi omnium
illam rormam, tunc enim dicitur magis miiiI ad vitam docentium et

domus perfecta, quando habel om- praesidentium quam ad vitas alio-

nia ([ii.i' sunt dc per se ratione rum communiter, sicut illi, conver-
domus ; tenens sola necessaria ad santium, el docentes etiam haben-
salutem habel omnia pertinentia tur in honore el reverentia, et eis
ad illam perfectionem : ergo tenens communiter referuntur temporalia
sola necessaria ad salutem dicitur bona ;
idcirco rationis ordo expo-
perfectus secundum illam perfec- scit quod tali communitati praefera-
Nota tionem. Minor patet, sufficiens in scientia el aliis
mul-
perfectio alia tur, «|iii

tituJo
christiamo-
esl mereri vitam aeternam. Quod perfectior in vita reputatur. [deo
rum <Ja-i- autem multitudo chrislianorum di- lalis sialus dicitur requirere homi-
iur imper-
fecta. citur imperfecta, hocsolum est pro- nem perfectum, non solum qui ope-
pter pronitatem tam sensuum inle- ra virtutum exerceat, sed qui prius
riorum quam exteriorum ad malum recte vivebat unde esl status exer-
;

operis el omissionis, el lalis proni- eendaB virtutis, non acquirendas pro-

Slalua
tas stal cum charitate, qua homo prie. E\ hoc convenienter, quia, si preelato-
riim est
vult mori pro proximo in casu prae- ille dicitur perfectus absoluto voca- Btatus c.\-
dicto. bulo, qui tantum necessaria ad salu- ercendee
\irtutis

19. Alia pars minoris principalis ra- tem exercuit, multo fortius qui illanon acqui-
remJfc pro-
tionis de se rnahifesta est, quod el quaBdam aha et parum exceden- prie.

stalus perfecte relinquentium mim- lia observavit. Verumtamen nullus

dum, et ca3tera, mulla facit ultra piaelatus dicitur simpliciter perfec-
illa quee sunt necessaria ad salu- tus, qui honores, divitias, delicias,
tem ergo se habel ad statum prae-
; voluptates, et caBtera bona tempo-
latorum sicut comparalivum ad po- ralia magis esse a perfecto viro con-
siiiviim, el per consequens est status temnenda quam appetenda, qui vi- qU are >ta-
l a
perfectior. tam istam peregrinationem esse ad [SJ uaJ® e u
ola hto
uare §eu
Quamvis autem observantia ne- futuram vitam cBternam et jucundis- JSITdicSap
propter ssariorum, el ca?tera, ul praedici- simam, Deum creatorem esse etiam •lalpliciler
?
8 8im
.
l
.,
"

qu;is chu-
6as Btatus tur, sufficiat praelato ad salutem, iu particulari universorum, et re- perfectu».
luratorum
seu praela tamen quia babenlium charitatem, muneratorem, el largitorem esse
lorum re-
qmrit ho- qua possenl sic se morti pro Qde et imii solum ajternorum, sed etiam
muiem
ctuui ,
pro salute proximi se exponere, temporalium bonorum, et caetera
quidam inclinantur ad malum vel ex talia, circa qua? erranl non solum

mala complexione, vel ex priore an- inQdeles, sed baptizati el nominati

te conversionem ad Qdem, vel pce- christiani, facto, quantum sibi pos-

nitentiam mala consuetudine, q u i- hIhIc est, mundo non ostendit, ad

dam magis liinent et minus possunt quod faciendum, ut superius proba-
Bustinere terribilia vel pcenas quas- iiim est, non sufficil > ila, quam H<>
cumque, alii inclinantur ad erro- necessitate salutis requiril status
rem, alii ad oblivionem, et sic Hp prsBlatorum.
 516 DE PERFECTIONE STATUUM

Circa secundum, videlicet gra- tur; paupertas enim necessaria et

20.
duin sacerdolalom et episcopalem, involuntaria non est meritoria nec
Grrailns
honesta. Similitcr qui prius inho-
voco gradum episcopalem polesta-
sncerdota-
lis et gra-
dus c['i-'<i-
lem consecrandi sacerdotes, et csete- neste conversabatur, tantis dignita-
palis iliffe-

riuit s=|ie-
quae nolantur distinctione 68. tibus et honoribus nec a populo nec
r;i
cie, polen-
lia et Impih- quamvis, qui gradus ab invicem a clero dignus reputatur.
tiile Hllt lil-

guilale. dillerunt specie, potenlia et bonitate Quamvis autem prredicti gradus 21.

aul di^nitale, quibus non repugnat de necessilate non requirant in Nota

sine cura animarum inesse alicui, suscipiente nec in conferente nisi tus seu

et manere, et omnes essenliales baplismum et fidem et debitam in- episcopaii»

operationes ad ipsos perlinentes tentionem, tamen ex decentia et JlcSul-

exercere. Non enim omnes, quibus honestate pra?supponunt in reci- lu'r tutus
conceditur gentem aliquam absol- piente honestam conversationem, 3rtSiJ*{
vere vel iigare, proprie dicuntur et habente
in exigunt virtutum J °nad ec u
e J o ;

illius gentis habere. Simili- operationem ideo convenienter p™-

curam ;

ter potuisseL Deus, si voluisset, al- dicitur stalus exercendae virtutis,

teri quam sacerdoti potestaLem ab- el non aequirendae, cum praesup-

solvendi Lradidisse ; nec potestas ponat csse et infuisse virtutem.

talis necessario sequitur gradum Et est intelligendum quod de ^ a h

l

d a ,5fe
q
sacerdolalem secundum aliquos ma- omnibus, ad quae non lenelur nec d j
8eDtien

2-nos
o scd est in polestate Papae
•

' '

talem notestatem concedere vel au-

. . -11
obligari poterit homo de lege cha- ua ad qua
obligatur
ritatis necessanae ad salutem, quo- homo ex

Vide hauc ferre. Conveniens autem est quod rum ordinatio et mstitutio perlinet ritatis ue -
opiuioaem
maguo- habenti potestatem consecrandi cor- ad Papam, et£'p™,
potest ipse ordinare
rum.
pus Christi verum, detur polestas statuere quod nullus talem gradum luJl^d qu^
le
super ejus corpus mysticum. Sed recipiat, nisi prius tot virtutes, sicut °2°
; n°J;
qualitercumque hoc sit, pdtestates sibi placet dicere, habuerit et vo-
Jjjjf^
duflp nraediclee possunt sine cura luerit exercere, ut quod nullus ad mode ieg<
manere. Et quia parvi sunt labons gradum sacerdotalem
^~^
ascendat, nisi necessaria
fl(i ^fllnttym

et oneris, scd magnee sunt dignita- prius perfecte continuerit, canones quorum
10

tis ct honoris, raro contingit casus et decretales compleie et frequen- "muu

p "!','"..
quod ad recipiendum gradus tales ter audiveril, possessiones magnas
posset aliquis compelli ex lege cha- habuerit, et caetera talia, et quae- ^"c,;}! ;

ritatis, et honor esL exhibiLio reve- cumque alia licita, qua3 sibi placue- Qi
f' |;
e'

rentiae in testimonium virtutis mo- ordinare tunc qui-

rit, poteril ; et eequeu*.

ralis qua dicitur homoT)onus. Ideo cumque vull ad gradum ascendere,

conveniens es1 quod, sicul alios ex- de necessitate salulis oportel prius
cedunt dignitate et honore, quod praedictas ordinationes tenere ; et

etiain excedant in virtute. Unde sic possel, si vellet, ad perfeclissi-

decet et ab Ecclesia est ordinatum, mam vitam aliam et poenalem vo-
propter graduum praedictorum ex- lentem sacerdotem vel episcopum

cellentem dignitatem, quod nullus fieri de necessitate salutis obligare.

dignitates promoveatur, Causa hujus est, quia qui libere
ad tales

nisi habeal unde honeste sustente- vult aliquid obtinere, cujus oppo-
 DE PERFECTIONE STATUUM 511

situm stal cum salute, omnia *

l i *
»
* ordinatio Ecclesiae, sufficerel sacer~
ordinantur praecedere vel inesse vel doti el episcopo scire quomodo de-
sequi de necessitate salutis ab illo berenl consecrare et officium secun-
in cujus sunl potestate, obligatur de dum quod ad eos perlinerel exer-
necessitate salutis facere el tenere. cere, el sola illa, quae omni homini
S d certe lalis vita non esl stalui consimilis conditionis gradus pra3-
vel habenti praelationem ratione dictos non habenti sunl necessaria
status ad salutem simpliciter ne- ad salutem, custodire.
ssaria ; ideo esl talibus gradibus Similiter loquendo de persona
sive statibus adventitia. non illegitimata per Ecclesiam, sicut
22. Non sic es1 de illo, ad quod obli- de bigamis el aliis, ultra praedicta
gatur homo ex lege charitatis. Si sufBcil lali personae ad salutem,
Papa ordinarel per obedien-
«niiii lunc quando recipit gradus prae-
tiam quod in nullo casu doceres dictos, peccatum mortale non habe-
proximum, vel curam ejus haberes, re, castitatem ex tunc servare, et,

quando tenetur, missas celebrare.

11
nec pro eo morereris, nisi prius
perfecte contineres,
1
el canones et Quod si cura ei concedatur, a aua ^ " 1 '' 11
.

episcopi
decretales perfecte audisses, vel nomrn episcopi
J
trahi videtur, dici- ™?etur
.. .. . . trahi a cu-
quahtercumque aliter rn casu supe- tur enim episcopus graece, specula- ra -

rius |»«i-iio, non teneris obedire tor latine, ul ille qui episcopus
contra legem charitatis vel praecep- efficitur superintendat, curam sci-
torum divinorum, non polest Papa Iicet subditorum gerens, scopin
ordinare. enim graece, laline intendere dici-
Ilem non solum secundum divi- tur, distinctione 21. cteros, adhuc
nas, sed humanas leges, quicumque stanle ordinatione Ecclesiae, snilicil
sunt ejusdem domini conservi, si ad salutem, quae fidei el necessaria
res curae unius tradita, ejus negli- ad salutem, simplicibus verbis ex-
gentia vel malitia vel insipientia plicare, populum rudem et indigen-
domino deperiret nec restitui pos- tem per se vel per alium instruere,
set, si alius illi potesl subvenire ne bonos fovere, malos corripere, el
pereat, etiam contradicente illo cui pcenitentes absolvere, et sacramenta
cura tradebatur, subvenire lenetur; indigentibus el poscentibus minis-
hoc maxime verum est, si pericu- trare, el citius quam unus de po-
lum immineret filio alicujus domini, pulo, in tempore quo non nisi per
curae et custodiae alicujus sub eo eum salvari potesl proximus, morti
commendato. Modo autem non so- se exponere, quia m.i^is scandali-
luin christiani, sed et omnes homi- zabuntur tam subditi quam Qdel -
nes a Deo ad imaginem ejus creati, alii, si fugiat, quam i\i> alio commu-
dicuntur ut sicet sunt filii Dei. niter vivenle, s- i 1 1 1 alius, cui cura
x\. Comparando autem statum ad sta- non fuil commissii aiiiuiarum.
Nota se-
CllllrJu fn
lebe-
ret siaius
iuin, debem ns conside ra re illa. quae

praecise
,

el
.
necessano
III
ad tianentem
Quod
curjeel oruijMs
.
•
auteui

. .
I-

...
•
islis
•

in preelato ecclesias- vim

li
duobus uradibus

. . fecla
->\.
'

|.<--
vuo-
ad stutum statum ratione status requiruntur; lico exislenlibus el simul junclis rum ..,.

comparari.
(((((im ggt quodj 1IN ^,,,
' 1
((M ((jm
. . .

perfeclior et utilior sil etiam chris- Jff ™SfiH

 :>IS DE PERFECTIONE STATUUM

iior et uti- tianis vila perfecta virorurn aposto- muntsibi vitam pcenalem et labores
[lanis istVs licorum, probo : Ille stalus, in quo multimodos ad vitandum poenam
si&dSs existentes ratione status magis te- aeternam et promerendum vilam,
XiTs^in nentur subvenire populo periclitanti multo magis debet peccator. Mino-
pr.Haio ee-
clesiastico
c { rca sa ] u t em
doccndo ctanimae, 7
rem dictat sibi experimentaliter,
J
_

< xistcnti-
;

bus et si-
mui judc- quam
.......
deeis curando vel pro eis moriendo,
alu existentes in alio, el
.

snni-
.
videns tales
ergo peccalor magis
sic vivere,
• ,

deberet
i
concludel,
quam
liter fideles magis in iide confir- isti vitam poenalem assumere ; et

manl, errantes circa honores, vo- cum sciat se esse peccatorem, ne-
luptates, divilias etcirca yitam futu- cesse est |eum assentire huic, ergo
ram, et caetera multa ipsa veritate, debeo magis quam isti et per con- ;

facto et verbo illuminant, peccato- sequens faciet pcenitentiam et dimit-

res ad pcenitenliam revocant, im- tet peccatum vel cum difficultale in-

perfectos ad perfectionem excitant, clinationi resistet.

non solum tempore persecutionis, Item arguit, rnullo rationabilius
quando omnes tenentur pro fide et deberet Deus permiltere tribulalio-
pro salute proximi morti se expo- nes et despecliones et perseculiones
nere, sed tempore pacis, ut virtutes et multas pcenas inesse malis et
tunc acquirant et operibus gratiam peccaloribus quam bonis hominibus
mereantur, quibus in persecutione istis. Minor est sibi nota : ego sum
citius se morli exponant quam se peccator ; assentiet ergo conclu-
vel proximos perire sinant, perfec- sioni, ergo multo rationabilius de-
tos in perfectione confirmant, quoe beret Deus permittere talia mala
non possunt facere lenentes solum- mihi inesse et advenire quam islis ;

modo vitam saluti praelalorum ne- et sic terrebitur et limebit et dimit-

cessariam, stalus talis est perfectior let peccatum, et bene faciel, vel
illo ; sed status virorum apostolico- saltem inultum ad hoc inclinabi-
rum est hujusmodi, et non vita tur.

praelatorum, omnino necessaria, ut Item exempla excitant ad consi- l-K

aliquid quod pertinet ad essenliam bona operalio constans et

milia, el Praedica-
tor nlteode
status eorum ; ergo, et caelera. permanens perfeclos in bona ope- hic.

Probatio minoris : Quodplus con- ratione confirmat. Ista patent per

firmant homines in fide, patel, quia Philosophum, 2° Politieae suas, in .2° poii-

illa vita, quae, potissime est causa

>

quo docet quomodo dcbemus per

111 llCGB C3pl*
tuio 5°.

generalionis, potissime erit causa sermones eximiores movere homi-

nutritionis et augmentalionis. Quod nes ad delestationem viliorum et
errantes circa honores et caetera amorem virlulum, ubi dicit sic :

praedicta ipsa vcrilate illuminant, Oportet enim ut odae, inter charis-

patet superius. Quod autem pecca- sima iaudum, per quae insligalio in-

tores ad poenitentiam et imperfectos tenditur ad virtutem, compositae

ad perfectionem excitant, ot perfec- sint ex repraBsentationibus virtutum
tos in perfectione confirmant, pro- et ex rcpraesenlalionibus rerum in-
batio : Unusquisquo vcraciter ct cutientium pavorem ot conlristan-
naturalitor arguit sic : Si boni assu- tium, ex quibus sequitur perturba-
 l»l PERFECTIONE STATUUM 519

lio, ut suni infortunia incidentia sermones conformes operibus exis1

bonis praeter merita ipsorum ;
per tentes creduntur, propter quod pro-
hoc enim vehemens lii incitatio ani- vocanl intelligentes \ ivere secun-
mae ad receptionem virtutum, el iliim ipsos.

parum pos! et accidil quidem mise- Quod autem viventes in prsedicto 26.
ralio etcompassio, cum narratur mi- siaiu magis tenentur exponere se viventea
1
. . secumlmn
seria et calamilas incidens ei <[iii niditi quain Cujus pra?Iati, probatio : Bta,tum \i-
r . rortim
e tm non meruit, et indebite, fuga tempore persecutionis magis apoatoUi
r •.I' (• • rnm "DIRIS
et fonnido quidem el pavor accidil
. I I I . I I I

faceret tideles de ventale lidci n l»i— «I tenentur

ex horum narratione propter ima- tare, pcenas timere, iufidelessperare ',''

',','„'.

ginationem nocumenti potius ca- quod omnes per pcenas possunt su- llf^tem"
dere debentis super eos <[iii indi- perare, talis de lege charitatis ne- p° re p«" e "
1 O ClltlODlS
-
gniores ipsis snnt, sciticet super cessariaBadsalutem magis
r tenetur P ro Chri8
. to et pro-
auditores verbiqui se recognoscunt pro proximis exponere se morti rfmo.

indigniores illis ; el quando fueril quam alius, excujus fuga non per-
menlio virlulum, similiter non incu- venirent tot mala sed viventes in ;

titanimee timorem perdendieas ne- preedicto statu sunl hujusmodi, et

que miserationem neque amorem ;

non viventes in statu praelatorum
necesse est ergo ei quivult instigare tencntiuni solam illam vitam quain
adamorem virtutum, ut ponal par- de necessitate salutis exigit status
tem repreesenlationis suae in rebus eorum ; ergo, ctc.
inducentibus tristitiam et formidi- Probatio minoris, cx instinctu na-
nem et misericordiam, et posl inul- turali arguent populichristiani : Nul-
tam concludit ; ergo rememoratio lus parum victurus et continue pce-
interfectionis parentis pcr occasio- nas ct labores passurus, qui antediu
nem et consilium incidens viris talia passus cst propter Christum et
strenuiset virtuosis movetel incital ad vitandum pcenam aeternam, pro
in ois vehementem appetitum boni morte toleranda Christum negaret,
et amorein virlutuin el timorem ne etfirmiter crederel et scircl propter
in aliquoprivenlur bond virtutis. Ex hoc viiiiin perdere el incurrere
quo argumentor Si narratio talium : poenam selernam el perdere totum
sic movet, quanto magis ea actua- laborem priorem. Probalio Omnes :

liler exercere. videmus quod quanto liomo poenas

Itcin plus confirmabant fidem et plures et majores incurrit, et ali-
excitabant ad perfectionem pcense el quando propter paupertatem, ali-
tribulationes martyrum quam ser- quando propter vilipensionem et
mones confessorum. propter subjeclionem, el propler
Ilem secundum sententiam Chris- lalia, desiderat mori ct occidi
li, nisi pcenitentiam egeritis^ omnes ad illorum terminationem inullo
simul peribitis ; ergo oportel praedi- fortius. Sed per mortem, non so-
care pcenitenliam ;
ergo el facere, liim qua3 iu mundo, sed qua3
si debeat movore, ul patel per Phi- in inferno, vitarel afflictionem,
tosophum 10. Ethicorumj ut supe- • •I caBtera, et acquirerel sibi vi-

riua allegatum est, el prius dicit sic lain aeternam. Ex isto certum apud
 320 DE PERFECTIONE STATUUM
se habent; quod si tales sicmundum micis, pavorem el pusillanimitatem
contemnentes, et poenas et labores propriis ; sed viventes, ut praedic-

et vilipensiones, et caetera mala sus- tuin est, sunt primi in exercitu con-

linenles, et similiter, si vivant, fore lia infideles ; ergo, si cadant, confi-

passuros, imminente periculo ani- dentiam prasstabunt infidelibus et
mabus proximorum, fugiunt, vel pavorem et timorem majorem chris-
Christum ne moriantur negant, non tianis. Probatio minoris, quia, ut

esse peccalum mortale in tali casu superius probalum est, sunt magis
fugere et Christum negare, vel quod apti ct perfecte dispositi, quanlum
firmiter non credunt fidem, quam hominis ad infidc-
est in polestate
prius tenuerunt, veram esse. liuin conversionem, et per conse-
Fuaia vi- Secundo arguitur, quod fuga ta- quens ad fidei confessionom et de-
veminm Be-
cuDdum lium magis facit homines pcenas li- fensionem. Similiter tam fidelibus
vitaui upos-
tolicnm in mere arguent enim sic Si illi qui
;
: quam infidelibus magis in eis luces-
tenipore
persecutio- sic in poenis vixerunt, instantem cit fides per exleriorem operalionem.
uis magis
facit homi- perseculionem sustinere non pos- Similiter magis videnturad morien-
nes poeuas
timere
sunt, quod patef, quia fugiunt, nec dum parati propter mundi contemp-
nos multo fortius poterimus susli- tum et in poenis exercitationem. Non
nere mortem. enim per frequenter mori, sed per-
Jtem arguentsic Si tantam gra- : frequenler aggredi poenas et caetera
tiam tales non habent ut proChristo terribilia, acquirilur forlitudo, qua
et proximo in tali casu possunt mor- disponitur et habilitalur homo ad
tem sustinere, quomodo habebimus terribilia et ad suslinendum mor-
nos gratiam pro Chrislo et proximo tem.
moriendi et sic pusillanimes effecti
;
Item per oj)era supererogalionis
pro morte et poenis vitandis Chris- disponuntse, quantum possibite est
tum negabunl. homini in tempore pacis, ad inten-
Jtem magis sunt scandalizati de siorem gradum charitatis, qualiter
peccatis publicis et imperfectis opc- se non disponunt, qui temporepacis
ribus talium, quam quorumcumque et prosperitatis talia nolunt exer-
praelatorum, et per consequens fir- cere ; abundantiori ergo charitate a
miter lenent quod tales magis quam Deo praeventi et informati, prae aliis

preelati exercere debenl opera per- pro fidei defensione et proximoi um

fectorum. salvatione constanter et publice
27. Arguent infideles sic : Si illi qui morli se exponenl. Contra ergo istos
firmiores et alios magis in iidc primo et principaliter iniideles mo-
chrislianafirmabanl timoreni poena- verunt perseculionem, qui si fuge-
rum fugerunl, et sic infirinati sunl rint vel negando Chrislum devicli
vel Chrislum negarunt, si insteteri- fuerint, animabuntur persequenles
mus persequcndo, aliiomnes limore et si pusiltamines sinl efifecli nimis,
pcenarum Christum suum nega- pavebunl christiani. Quamvis autem
bunt. ad conversionem infidelium simpli-
Ilem, primi de exercitu si cadant, cilas columbinasit habemla el pru-
confidentiam magnam preestant ini- dentia serpentina, in manifesta ta-
 DE PERl ECTIONE STATUl M 52«

men persecutione coulrafidem ha- poenas quas sustinenl plusquam

benda est in illis fortitudo leonina. caeteri ikui videni ;
quae omnia
Preelali in perseculione respectu stare possunl cum bono statu
gregis debenl esse ul arieles, in- pradatorum existentium de numero
cursionibus quorumcumque se viri- salvandorum.
liter opponentes ;
sed alii, tanquam [temnaturaliinstinctuprobatursic:
leones impavidi, pro quocumque el Quiin tempore pacis, quando possit,
ubicumque terribilia quaecumque el vixminimampoenam,utpropeccalisj
morlem aggredientes el sustinen- quia non esl homo qui non peccet,
tes. ui pro Christi amore, ul pro majori

2s. Quod autem tol mala non perve- in ccelo obtinendo honore, susline-
iia
r.i-
nirentex fuga vel negalione praela- bit, quomodo poenas inexperlus
ii ; . . .

fcvniex loruni, probalio : (.ommunitas po- mortem terribilem sustinebit

. [)iili jmlieal secundum quod apparet, Similiter propter vfugam praelato- 99.

','t
arguenl igilur naturaliter sic : Dili- rum non magis timent sciunl enim ;

"
fll .
jrentes inunduin, ut lionores, divi- homines de populo, quanto aliquis
iJecun-
*' as > l
),, -'
l t sli,l, s '
rl dignitates, et magis estin honoribus,dignitatibus,
'-
cmlera lalia, nrenasel aliasangustias divitiis etaliis mundo pertinenlibus,
tmore»n nec voluntarie nec involuntarie ah- pascitur splendidius, vestitur niti-
P r* r
sulierentes, fugere, lmmi-
•

jecuiio- quando dms, sibi servitur el ministratur

nente morte, non esl mirabile, imo velocius, cubat mollius, equilat
magis esset mirabile, si mortem egregius, el de siniu humili et des-
sustinerent et per consequens fuga ; pecto aliquando quasi subilo et ex
talium paucis vel nuliis potesl esse inopinato elevatur superius, el om-
in scandalum. Minorem accipiunt nes sibi obediunt promptius, pros-
secundum quod apparet praBlati ;
peraquaaque eveniuntabundan-
sibi
sunt hujusmodi ergo praalatos fu- : tius quam ipsis, magis debere incli-
gere, imminente persecutione, non nari ad vivendum et ad ipsa qme in
esl mirabile, imo magis esset mira- mundo sunt diligenda, quam ipsos
bile, si mortem sustinerent ; et per populares, quibus talia non contin-
consequens <le ipsorum fuga scan- gunt, sed tribulationes et labores, el

dalizati non erunt, nec propter hoc frequenter caetera mundi mala, ct
magis de fide dubitabunt. Probatio nonnunquam a suis et superioribus
minoris : Signum dilectionis mun- el aequalibus persecutiones patiun-
danorum sufficiens populo ad judi- tur.
candum est mundana non derelin- Quod autem modo prae-
infideles
quere, cumpossent, plurael praeter latos magis caperent quam popula-
necessaria recipere, de oblatis gau- res el affligerent,solum si hoc <
i

dere 3
el de ablatis tristari et turbari propter eorum praeeminenliam, quae
el dolere, e! pro repetendis honori- apparel in exterioribus, el excellen-
bus, dignitatibus, divitiis mundanis, tem dignitatem. Sic enim christiani
montes etmaria transire, causas in- diis gentilium citius illuderenl el

cipere et continuare, imoexercilum eos comburerent, quam infideles

aliquando pro pugna congregare ;
occiderenl ;
praelati autem ratione
 \-)0 I)E PKIIKKCTIONK STATUUM

praeeminentise, dignitatis el honoris infidelium nunquam beatitudinem

etpotestatis apparent quasi dii. majorem appeteret, si aequalem
Quod autem christianos circa vo- habere posset, asserentes tamen se
luptales, divitias, honores, el caetera esse in statu majoris merili, quam
talia, el circa vitam futuram erran- alii qui sine merilis poenalem vitam
tes, ipsa veritate facto non illuini- voluntarie assuinunt, non excitant
nant, sed magis confirmant in mundum ad pcenas sustinendas, nec
opposito, patet superius. propter peccata nec propter majo-
Item arguo sic : Quicumque ac- rem gloriam in vita aeterna, sed
ceptat aliquem slatum, quem potest magis ad oppositum sed praelali ;

cum salute animae declinare, ad sunt tales quod tenent et tenere

quem sequuntur multae divitiae, de- possunt cum salute animae vilam
liciae, honores, dignitales et domi- istam sine poena et gravaminibus,
nia, et caetera multa, videtur esse quod communitas tam tidelium
appetentior divitiarum, deliciarum, quam infidelium nunquam vilam
honorum, et caeterorum bonorum jucundiorem et beatitudinem rnajo-
lemporalium sed illi qui modo
;
rem appeteret, si consimilem habere
acceptant statum episcopalem, ac- posset, et asserunt se esse in ex-
ceptant aliquem statum, quem cellentiori statu et magis meritorio,
communiter possunt cum salule quam illi qui a juventute vel sine
declinare, ad quem consequuntur meritis voluntarie poenalem vitam
multae divitiae, deliciae, honores, assumunt ;
ergo tales praelati non
dignitales, dominia, et caetera rnulta excitant mundum nec propter pec-
bona excellenlia ; ergo acceplans cata, nec propter majorem gloriam
gradum episcopalem modo videlur ad pcenas sustinendas, sed magis
appetentior divitiarum, deliciarum, ad oppositum. Minor evidens est
honorum et caeterorum bonorum omnibus. Probalio majoris : Nullus
temporalium. Minor patet de se. sapiens vel stultus vel qualiscumque
Probalio majoris, 2. Politicse pro- propter finem bonum obtinendum
bat Philosophus : Nullus debet pcenas graves voluntarie assumeret
Nota quis peli in principem. Ralio sua est nec sustineret, si eumdem finem, et
deberet
principari. quia nullus assentiet principari, non maxime si magis bonum sine pcenis
amator honoris, et talis non debet obtinere posset, quia omnis natura
principari ; sed oportet et volentem cognitiva naturaliter fugit pcenas,
et nolentem principari, qui dignus unde nullo modo sunt propter se
est principatu. appetendee, sed solum inquantum

30. Modo autem probo quod nec valent aliquando ad bonum acqui-
Nota hic peccatores ad pcenitentiam nec renduiu.
propter
quas cau- imperfectos ad perfectionem exci- Item solum ad illud quod faciunt
sas staliis
viveuium tant, nec bonos et perfectos in per- maxinie movent ; sed praelati non
pecuudum secundum quod mundo
vitam apOS'
fectione confirmant. Arguo sic : pcenas,
tolicam e»t
perfeetior,
Quicumquc lenent vitam islam sine apparet, suslinent, nec tenentur
quam esl poenis et gravaminibus, ila quod ralionc slalus, si sine peccato se
vita preela
torum. communitas tam fidelium quam Lenent, sed bonas ordinationes in
 Dl PERFECTIONE STATl I.M ?S23

subditis o[ largas distributiones de ad honesle \ i\ endum, el modicum

I» >nis faciunl ; ergo ad ista solum \ el nihil aliis ,nl distribuendum ;

per se movenl el ;itl honeste viven- ii 1 1 < 1

*
» de ratione stalus non habenl
(luin. el iiDii atl sufferendum poenas. bona temporalia distribuere, nisi
Iitnn ad quem statum solum per supposita fortuna copiosiore.
accidens pertinenl divitise multse, Nec valel si dicatur quod sollici- 32.

ad istum slatum solum per accidens ludo circa talium subditorum salu-
pertinel eleemosynas facere, et res icni magis esi laboriosa el pcenalis,
temporales bene dispensare ad ; quam vita illa quam tenenl alii.

statum praelatorum solum per acci- Probatio Quod omnibus esl delec-
:

dens pertinenl divitiae mullae ergo, ;

tabile, parvam vel nullam includit
el ceetera. Major de se manifesta pcenalitatem ;
sed principium delec-
est. Probalio minoris : Sola illa tationum secundum Philosophum 1.

bona teraporalia, quse praelati ra- Rhetoricorum, esl videri sapientem

tione stains sni possunt a subditis esse, increpare, praecipere et alios
exigere, ad statum prselati videren- subjicere, et subjectos habere, et
tur pertinere ; sed solum sufficien- caetera omnia talia omnibus sunt
lia ad honestum victnin ot vestitum delectabilia.
fi executionem curae circa subditos llein quod in praelaturis sunt,
suospossunt praelali dejure exigere, appetunt permanere, el qua? prius
et non alia ergo solum lalia ad
; habuerunt, iterum obtinere.
statum praelatorum videntur perti- Item non obstantibus quibuscum-
ii- iv. Quod autem modo multi, sed que laboribus, quos vident in pra3-
non omnes, ut patet, in multis lerris lalis, communitas mundi omnis sus-

abundant, hoc est qnia Kcclesia lineret et bcalam se diceret, si reter-

ordinavit quod pro honesta susten- naliter lalem statum cuin tola solli-
tatione darentur decimae, et posset citudine habere posset.
ordinare quod subditi plus darent, Item sollicitudo circa paucas,
-i decimae non sufficerent, etpropter quomodo ipsi exterius jam adinven-
amplas possessiones eis concessas las ordinationes observant, ad quam
ex populi devotione. Si decimae multa femporalia el magnj honores
dentur alia ralione ipsi Deo in scquuntur, parum est laboriosa ct
recognitionem universalis dominii, poenalis in se ; et secundum quod
ita quod talia bona dicantur patri- apparel omnibus, sollicitudo episco-1
monium Christi, non multum spec- porum esl hujusraodi ; er^o, et
lai ad
propositum sed hoc patet ; caetera.
quod, si non haberenl alia bona a Ilem quod secundura judicium
populo quam illas decimas ullra mundi nec poenalem nec laboriosam,
necessaria ad honeste vivendum, sed delectabilem in magnis divitiis
non haberenl ad distribuendum el honoribus <'i caeteris aliis bonis
divitias multas ; tunc ergo generali- vitam ducunt, quam hilariter accep*
ter, sicut nunc aliqui praelati in lani. asserentes se super alios
aliquibus terris, episcopi et alii omnes in merito majori esse, tales
quain plures salis parum haberent movenl mundum pcenas '•! labores
 524 DE PERFECTIONE STATUUM
fugere, et ad delectabiliterin magnis poenitentiam et bonam operationem
divitiis et honoribus et cseteris mun- voluntariam excitare, sicut slalus
danis conversari et vivere, et hoc alius ; ergo slatus perfecte mundum
videinus ad oculum verum esse. relinquenlium, el caetera, est jtcrfec-

uonem
1
^ 0111 aa principalem conclusio-
"
tior ef mundo ulilior (juam stalus
nem Quanlo corpus hominis di-
: j)i\Tlalorum.
gnius, nobilius et magis appretialur Specialiter eliam est necessarius Si
quam bona exteriora, tanto magis et utilis statui prselatorum, quod ?ec
v i t
*~

est et plus movct videntcm peenas palet ex dictis. Ille status qui direcle ioii

voluntarie suslinere in corpore et per se et maxime esl generativus, ria]

*
quam bona ista exteriora virtuose nutrilivus augmentativus fidei,
et
p
dispensare. spei et charitatis, sine quibus nec
33. Ttem quanto lides perfectior est pnelali essent nec bene regerent
Nota hic et magis mundo necessaria quam nec eis obediretur nec subveniretur,
cujusmodi ,
operatio-
. ...
baptismus in aqua, contntio de
.

nec de eis in aliquo curaretur,

et directe peccatis mterior quam oris con- summe est necessarius et utilis
11
Ttatuw fessio, bona operatio ex charitate statui prselatorum. Sed status prae-
rSufeTcu- c
f
uam timor temporalis pcense, tanlo dictus est hujusmodi; ergo, et ctp-
*^ e slatus est perfectior, qui ralione tera.
operaSo-
nes respi- movet ad
ciunt per
status directe et per
*
se Ex omnibus concludi etiam po-
.

se et di- fulem, et in fide confirmat, similiter test, quod sicut filius patri generanli n.
rppjp gtn_
tum vi- excitat peccalores ad contritioneni et plus aliis nutrienti, el ad bonum °ae
ventium , ,
quoscumque ad bonam ex chari-
( ,

secundum el dirigenti, secundum legem

naturae SS
vitam apos- • •
n d
quam
i t . , ,

toiicam. late operalionem, llle slatus et charitatis superaddilse, plus obli- g

qui magis directe et per se est ad gatur et tenetur quam palri solum ^ u<

baptismi et absolulionis et aliorum nulrienti et curam de ejus bona tio

. .
pii
sacramentorum collationem, et ma- conversafione et aliis sibi necessa- gail
nc
los movet ad bene exterius operan- riis habenti, sic tota congregalio tuil

dum perpcenarum comminalionem fidelium statui priori palris eorum, C J

et impositionem. Sed status per- et consequenler ipsos in fide, spe et^jjl
fecte mundum contemnentium el charitate generanti, nutrienti et ^"1
pcenalem vilam mundo manifestam confirmanli plus obligalur et tene- t0
'|
(

volunlarie assumentium, et Ccelera, tur quam statui praelatorum, solum

movet ad fidem et in fide confirmat, curam nutritionis et bonse conver-
peccatores excitat ad contritionem, sationis eorum habenti. Qui autem
et quoscumque ad bonam propter generalur filius et mcmbrum Eccle-
vitam futuram operationem, et hoc siae, lenetur in necessariis ad salu-
directe et per se, ut superius proba- tem preelatis obedire. Verumtamen
tum est. Et staius prselatorum di- ille qui tantum cura pater dicitur,
rectcetper se est ad baptizandum remunerationem inbonis temporali-
et confessandum, nutiiendum et bus cl honoribus expectat unde vel ;

corripiendum, qui per se et directe de bonis illorum, quorum curam

non potest ad fidem convertere, nec gerunt, vel de Christi patris princi-
ita fideles in fide conlirmare, nec ad paliter in fide generantis palrimo-
 DE PERFECTIONE Sl \lll M 523

nio, praelati sive curati sunl con- vita ; sed talis est Deus qui esl ultra
ducti <
i
t sustentari debenl ;
sed hierarchiam ecclesiasticam.
status in fide generantium tanquam Ad secundam conclusionem po-
veterum patrum, nihil nisi in ne- tesl dici quod |>lns esl praedicare
cessitate exigil ab aliquo Qliorum. facto quam verbo tantum. Similiter
Contra praedicta possunt fieri et dicendum est quod in casu, in quo
lo (iiini mnlia argumenta, ad quae, ul praedicando potesl subvenire saluli
I ur*-
•ntu videtur, polest responderi. fidehum vel infidelium, et non esl

Ad primum, quando arguitur, alius qui scial vel velit, tenetur qui-

nullus mittitur nisi a superiori suo, libel ({ui scii et potest, eliam con-
l secundum apostolum ad Roma- tradicente quocumque, eis praedi-
nos : Quomodo praedicabunl nisi care, el talis mittitur a legislatore
mittantur. Ex isto sequuntur duae legem charitatis instituente.
nclusiones : Prima, quod status Ad secundum, quando arguitur, 3»'».

praelatorum mittentium esl prior ;

status ille, qui ratione status requi-
secunda, quod nulli possunt in ali- rit hominem perfectum, esl perfec-

quo casu praedicare, nisi a praelatis tior illo qui non requiril hominem
hoc eis concedatur. perfectum; so<l status praelatorum
Potesl dici, concedo quod nullus esl hujusmodi et non slatus alius.
mittitur nisi a superiore suo in ec- Probatio minoris : Stalus praelalio-
clesiastica hierarchia, cujus Chris- nis est status exercendae virtutis,
tus esl capul el summus hierar- alius magis acquirendae virtutis.
cha, unde apostoli posl conversio- Potesl dici per dicta superius in
nemeorum adChristum mittebanlur positione, qualiter requirit homi-
a Christo sicutapraelato suo. Quam- nem perfectum et quare, et quod
vis enim Christus, inquantum non requirit nec facit hominem
I) iis. dominus erat omnium per simpliciter perfectum.
creationem, tamen inquantum prae- El quando dicitur, alins status
latus ecclesiasticus, in suis subditis non requirit hominem perfectum,
praesupponebal fidem ;
fides autem sic dico quia talis status, videlicel
de communi lege non habebatur, mundum contemnentium
perfecte
nisi per Christi praedicationem et poenas acerbas assumentium, est
tunc ; sed incepit Jesus facere, ante- labor et non honor, ideo non ila
quam voluit docere ; ergo status praeexigit hominem virtuosum, si-
praelalionis ecclesiaslicae in Christo cul status praelationis, quem conse-
praesupponebal vitam illam prae- quuntur multa bona temporalia et
scriptam, quam voluil apostolos te- exhibitio honoris. Dico lamen quod
nere, in seipso ;
ipse enim, sicut facii hominera magis virtuosum, et

docuit, sic vixit ; mitlebatur ergo virtuosiora opera exercer^e.

Chrislusa Deo tanquam ab omnium Ad tertium argumentum, quando 37
(Imniim H sim inichiio ci ; con-
sic arguitur, iste esl episcopus bonus,
cedo quod tandem esl devenire ad ergo esl vir perfectus ; sed non ar-
praelatum aliquem et dominum, in guilur, iste esl religiosus bonus
quo non praesupponebatur praedicta ergo etiam vir perfectus. Primoenim
526 DE PERFECTIONE STATUUM

diequando intrat, potest esse reli- distinguuntur preelati, ut superius

giosus perfectus, sed cerlum est probafurn est ; ergo illos actus eli-

quod non cst perfectus vir. Dicen- ciens vel volens elicere est perfec-

dum, concedo conclusionem pri- tior eliciente vel volente elicere

main, loquendo de perfectione com- istos ;

sed primo die, quo aliquis in-

muniter, accipiendo perfectionem, trat rile religionem, elicit lales

utsuperius di.ctum est. Et quando actus ;

ergo, et caelera.

dicitur, non sequitur : est religio- Et est adverlendurn quod ad

sus bonus, ergo vir perfectus, dico sciendum quis actus est-perfeclior
quod sequitur ita absolute, sicut de alio, non debemus comparare unum

episcopo sequitur : est bonus epis- actum ad multos, quia possibile est
copus, ergo vir perfectus. Ad proba- forte quod ptures actus imperfecti,

tionem, dicoquod primo die quo in- quantum ad meritum, plus valent
trat, si est religiosus bonus, sequi- quam unus actus perfectus, et econ-
tur absolutequod est vir perfectus. trario unus actus perfectus plus-
Irno sequitur quod est perfectior quam rnille imperfecli. Sed debemus.
episcopo bono tenente solummodo accipere actus sub gradibus illis,
illa, quae sunt de necessitate salutis sub quibus de necessitate salulis
status sui. debet eos elicere episcopus prirno
Circa quod intelligendum est die, et actus eosdem vel alios sub
quod actus est perfectior habitu ;
gradibus, sub quibus debet eos eli-
ergo magis debet dici homo bonus cere primo die religiosus ; ut si de
propteractum quam propter habi- novo crearet Deus duos homines
tum, quia homo qui inclinatur ad habentes omnia quae sunt necessa-
malum, si faciat bene, dicitur bo- ria ad.salutem aequaliter, ponatur

nus. Similiter licet multum incline- tunc quod unus consecreturin epis-
tur ad bonurn, si faciat rnatum, dici- copum, alius intrat religionem, et
tur malus. Tunc arguo sic Quan- :
quod unusquisque elicial aclus es-
documque aliqui actus sunt simpli- sentialiler statui suo pertinenlessub

citer perfectiores aliis, quicumque illis gradibus solummodo, sub qui-

aequaliter virtuosus cum alio elicit bus debent eos elicere de necessi-
perfectiores actus, est perfectior tate salutis.

alio eliciente actus minus perfectos. Adquartum quando arguitur,

Similiter dico de velle, quod velle mori pro proximo est maximse per-
clicere actus tales perfectius est fectiouis, quia majorem charitalern

moraliter quam velle elicere actus nemo habet, et ceetera ; sed praelali
imperfectiores. Sed actus essentiali- ratione status teneutur mori pro
ter perlinentes ad statum religioso- grege.
rurn perfecte mundum contemnen- Jam patet per superius dicta
lium et poenas acerbas voluntarie quod quilibet chrislianus de lege
assumenlium, et caetera talia, sunt charitatis eodem casu tenetur
in

actus simpliciter perfecliores quam mori pro proximo quocumque. Sed

aclus preedicandi, baptizandi, con- in hoc quod praelatus
est diflferentia
fessandi,et caetera, inquihusabaliis citius lenetur curare de sibi com-
 DE PERFECTIONE STATl I M .".27

missis el pro eis mori, quam pro Ad sextum, quando arguitur, io.

aliis : sed minus habenl curare

alii episcopi retinenl status apostolorum
de illis postquam aliquis esl qui el sacerdotes septuaginta duorura
cural, el plus de aliis qui curatorem discipulorum, distinctione 21. fn
Qon habent. novo testamentOj el oon fuerunl
Ad probationem, majorem chari- plures gradus in Ecclesia in princi-
tatem, el caetera. Sed non omnes pio ergo omnes alii sunl advenlitii.
;

sequalem charitatera habenl ;

ergo Potest dici ad antecedens quod ve-
non omnes aBqualiter tenentur mori rum est, quoniam ad gradum cpis-
pro proximo. Potest dici uno modo copalem et sacerdotalem, vel sicut
Bic, majorem charitatem nemo ha- modo sacerdotes curati, sic lunc
bet, supple necessariam ad salutem, septuaginta duo discipuli assume-
nemo enim tenetur habere majo- hantur in adjutorium sollicitudinis
rem, omnes tamen tenentur habere et curaB ab aposlolis post conversio-
illam, aliqui autem habent majo- nem multorum ad fidem, unde ali-
rem, qui sine tali necessitate expo- (jni constituti sunt ab aposlolis in
mnit se morti, sicut de Laureutio diversis civitatibus ad regendum
e1 multis aliis patet. Sicut illi qui iu conversos ad Qdem sed non suc- ;

tempore paeis mumlum perfecte cedunl episcopi et saeerdoles apos-

contemnunl el poenalem vitam sibi tolis et septua^inla duobus in vita,

assumunt. Vel potest dici quod po- qiice simpliciter fuit perfeclior et
nere animam accipitur ut commuue mundo ulilior.

esl ad omne momentum moriendi Et quando dicitur, solum fuerunt

pro proximo, et tunc verum est di- duo illi status in Ecclesia in princi-
cere qtiod majorem charitatem, et j)i<», dicendum quod aposloli et dis-
ca^tera, quia exponere se morti cipuli lenuerunt vitam j)racdiclam,

quantuincumquegravi pro proximo, ratione cujus magis obtinuerunt no-

quando potest per aliam viam vel men apostolorum quam ratione di-
anilalis. Apostolus dicitur missus, Aposto-
per alium salvari, sicut fecit Chris-
unde usque diem hodiernum
1
... ,

Iu8 uicitur
tus pro nobis, est aclus maxiuue qui
illi mi^us.

charitatis. missi sunt ad conversionem infidc-

Ad quinlum, quando arguitur, lium et convertunt eos, dicuntur

status preelatorura ex institutione apostoli eorum, sicut dicitur quod
ordinatur ad utilitatem proxirai, Augustinus fuii apostolus Anglo-
non sic stalus religiosorum. Potesl rum. In conversione autem infide-
dici quod slatus religiosus, praB- liiiin magis requiritur el principa-
scriptus tanquam pars perfectior et lius \ i ta quani dignitas episcopalis ;

utilior saluti animarum, fuit a Deo ideo lalis slatus non fuitadventitius,
ordinatuset a Christo exemplariter sed primus et magis essentialis,

inchoatus et omnibus ad salutem iino raagis est adventilius status

animarum legem Dui huraanum patris nutrientis el curantis quara

sive non huinanum (?) missis de- staius patris generantis.

iptus et traditus el aliis postea a Dico tamen quod uterque status, Iri.

Spiritu sancto inspiratus. quos tenuerunl apostoli, essentialiter

 528 DE PEKFECTIOiNE STATUUM
pertinet ad ecclesiasticam hierar- tenuerunt, sine qua tamen, ut su-
chiam perfectam, sed aliquando se- perius probatum est, ncc fidem in
cunduin magis et minus, quia ante aliquo generare nec Qdeles ab amore
conversionem Imperatorum propter mundi ad amorem vilan futurae, nec
pcrseculionem mullitudo taliter vi- peccatoresad poenitentiam, nec im-
ventium fuitnecessariasimpliciler ad perfectos ad perfectionem possunt
infideliumconversionem, et fidelium excitare, nec caetera multa quae de-
in fide confirmationem sed post ; hent populo praedicare, quia illa

conversionem Imperatorum, quando credant, facto ostendere, cum pos-

cessabat perseculio et fidelium per sint, sed magis oppositum. Ideo dico
totum mundum erat magna multi- quod illud diclum debetsic inleiligi,
tudo et pullulabant haereses, tunc quod cpiscopi tenent locum Aposto-
major fuit necessitas fidelibus sana lorum, et sacerdoles discipulorum,
doctrina quam praescripta vita ;
in inquantum ipsi christianis populis
tali enim casu non solum praelati, prsesidebant, quod fortefuit post As-
sed omnes obligantur qui sciunt censionem. Tunc videtur quod apos-
docere, scilicet omnes cbristiani ;
tolos praelatos et Petrum principa-
tamentunc inaliquibusfuit praedicta lem constituit, quando post re-
vita, sed in pluribus requirebatur surrectionem insufflavit et dixit :

doctrina sana. Sed postquam abun- Accipile Spiritum sanclum, quo-

davit mullitudo iniquorum infide- rum remiseritis peccata, et caetera,
lium et refriguit cbaritas christiano- Joannis 20. el 21. Tertio dixit Petro
rum seipsos, voluptates, honores, asserenti dilectionem : Pasce oves
divitias, delicias, et caetera quae in meas ; sed quod tunc concessit, anle
mundo sunt totaliter diligentium, et eis promisit. aulem auctorita-
Isti

nullam, ut apparet, aliam speran- lem habentes postea super popu-

tium vitam, necessarium fuit quod lum ad fidem conversum episcopos
sicut in principio Ecclesiee Judaeis, et sacerdotes conslituerunt, quia
superbis et malis, legem Dei haben- ipsi tantae multitudini sufficere non
libus, legenlibus, sed non facienti- potuerunt, sed religiosi dicti succe-
bus, principaliter infidelibus, quo- dunt discipulis, non praelatis, el ta-
dammodo ex consequenti mitteban- men a Chrislo, ut diclum est, missis,
tur non solum duodecim apostoli eamdem cum aposlolis perfectam
tunc actualiter vel futuri praelali observantibus vitam.
Ecclesiae, sed in multo majori nu- Adseplimum, de omni stalu reli-

inero alii discipuli eamdem perfec- giosorum possunl assumi ad statum

tam vitam tenentes, sed nec forte episcopalem sed assumptio est ad
;

tempore Christi gradum sacerdota- statuni superiorem. Dicendum, sicul

* Alia lec- lem habentes; secundum enim ma- dicit Philosophus Primo Ethicorum^
tio, quia
secundum gnos* apostolos suos fecit sacerdoles felicitas cum minimo bono sibi ad-
aliquos
aposlolos inCoenaDominielnon ante sicesset ; dilo est magis appetenda quam sola
buos fncit,
et caetera. etiam modo et multo magis, quia felicilas per se unde totumcompo-
;

praelali non tenent nec tenenlur situm est magis bonum quam una
tenere illam vitam, quam Apostoli pars. Sic dico in proposito, slalus
 DE PERFECTIONE STATUUAI 529

episcopalis, cum sil bonus, non in- tura omni religioso ; sed habere in
eludens aliquid repugnans statui proprio stat cum uli re; ergo habere
religioso perfecto, i « l
«
* <
» adjunctus in proprio esl licitura omni reli-
illi totum c-i magis bonum, ideo esl gioso ;
undequodistud <
i
si [icitura
qiiml religiosus potesl Geri episco- de se, ratione tamen voti potesl esse
pus : sic enim fuil beatus Petrus. illicitum. [deo dico quod licel status
Sed si arguitur, sic dimiltendo episcopalis sil tali statui licitus, non
slatum priorem, potesl assumi ad tamen sic tenere, sicul tenel eum
gradum episcopalem ergo esl per- ; quicumque bonus episcopus, quia
fectior, quia licilum non esl dimit- ratione voti tenetur ad perfectum
tere statum perfectiorem el assu- mundi contemptum el ad pcenas
mere imperfectiorem. Dicendum acerbas manifeste sustinendas el ad
quod illi
1
qui vitam vovit, quam rsetera quae sunl simpliciler perfec-
tenuerunl perfecti viri apostolici, tioraquameorumopposita, qusestanl
lnni potesl illam vitara deserere, el curastatuepiscopalijideo, etcaetera.
sola illa quae statui episcopali siinl Sed tamen quia istml apud multos
essentialia nec quaestantcura statu etiam sapientes non est notum, nec
illotenere. forte sufficienter ad hoc declaratura
Dices, additis quibusdam perfec- non impu-
est esse illicitum, idcirco
tionibus statui episcopali, sicnt esl labitur prioribus in peccatum. Scio
in praesenti, licite possunt, et de tamen lales promotiones religioso-
factofiunt episcopi, sola illa tenentes rum multis tam saecularibus quam
el facientes quae et saeculares alii ad quibuscuraque aliis generalius esse
gradum consimilem assumpti. I)i- in scandalum el excitationes ad re-

cendum quod multi decipiuntur ex missius vivendum. Undesicut Apos-

modo isto arguendi, accipere stalum toli in principio, quando non erant
episcopalem est bonura et licitum; viri sufficientes boni el prudentes,
ergo accipere el tenere quidquid stat reseis apportatas distribuebant, se-
cum gradu episcopali est bonum, cundum quod unicuique opus erat,
quiabonum bono non repugnat. Iste tamen postea crescente per-fectione
modus si fiat in forma et arguatur ad in aliis, ipsos super hoc opus cons-
populum, major est lalsa, sic ar- tituerunt ipsi, et orationi etministe-
guendo Omne quod esl licitum
: rio verbi instantes erant, sicut appa-
alicui. quidquid slat cum illo, esl rel Actibus 20 sic modo, curn sinl
;

licitum eidem sed status episcopa-

; satis sufficientes multi clerici el

lis est licilus tali ; ergo quidquid stal valentes et volentes bona ecclesias-
cum illo, est licitum eidem ; sed tica bene dispensare el elargiri,
ptatus episcopalis esl licitus tali; nullo modo a viris perfectis talis

ergo quidquid statcum statu episco- dispensatio debel acceptari.

pali, est licitum lali statui. Ad octavum, quando arguitur, 14.

Instatur accipiendo eamdem ma- status qui esl ad regimen totius

jorem cum ista minore, uti rebus magis perfectus, quam
Ecclesiae est
est licilum omnistatui religiosorura illequi solum ordinatur per se ad
ergo quidquid stat cum illoestlici- regimen privalae personae sed sta- ;

Tom. XXVI.
530 l)E PEIUECTIONE STATUUM

tus praelatorum ordinatur ad regi- casus quod immineret necessitas

men totius Ecclesiae, sed status reli- quod oporteretde necessitate, nullo
giosorum tantum privatae persb- alio voienle vel potente cis subve-

na3 ; ergo, et caetera. Dicendum nire, in quo casu teneretur qui-

quod ille status qui est ad regi- cumque alius non episcopus. In jta-
men totius universi, de bona con- libus duobus, videlicet episcopo et

versatione ordinando, statuendo et religioso, non est aequalis perfectio,

prsecipiendo, sed non ratione vitae si uterque faciatilla et sola illa quae
perfectae mundum ad praedicta mo- de necessilate salutis Lenetur ope-
vendo, est imperfectior illo statu, rari.

qui est ad bonum regimen universi Et est intelligendum propter argu- Ao

ralione vitae perfectae. Sed status mentum, quod quandocumque ali-
modo praedictus, scilicet status reli- qui aclus, quantum est ex parte ac-
gionis, est ordinatus ad bonum re- tus, sunt generativi et motivi ad
gimen universi ratione vitae per- fidem et ad fidei firmitatem et ad
fectee ; ergo status praelatorum est pcenitenliam, ad perfectionem et

imperfectior statu illo. quasi ad omnem bonam operatio

Probalio majoris, majoris perfec- nem, status ad quem pertinent per
tionis est ad aequale bonum et magis se et directe tales actus, est status
movere operequam sermone. Minor generativus et confirmativus fidei,

patet persuperius dicta, ubi proba- motivusadperfectionemetadomnem

tur sufficienter quod vita prselato- bonam operationem essentialiter et
rum, quam tenentur de necessitate per se. Sed contemptus omnium
salutis tenere, non sufficitostendere cum sola acceptatione usus rerum
quod ipsi credunt quod sit alia vita necessariarum pro praesenti vel
quam ista, et caetera multa. Ad mi- imminente, ex mendicitate vel
* Alial
norem dicendum quod ipsa est falsa, labore* vel de oblatis vivere, tio, la I
tio.l
quia talis status praedictus ordinalur et consequens
per inter ho-
per se et directe ad salutem tam mines conversari, poenalem vitam
fidelium quam infidelium. mundo manifestam voluntarie assu-
Dicitur, aliquispotesttenere illum mere, alterius voluntati in iis quae
statum et nunquam cxire domum, non sunt contra legem Dei se sub-
praedicare, nec lalia extrinsecus ad dere, a parentibus, amicis et paliia
mundum exerccre. Similiter potest recedere. multas tribulaliones et
solum intendere salutem animae magnas inhonorationes propter
suae, quando intrat religionem Deum sustinere, mullum orare, et
illam. Dicendum quod idem potest caetera, suntactus, qui quantum est
argui de statu episcopali, aliquis est ex parte actus, sunt motivi ad ope-
episcopus in statu salvandorum, qui rationes praedictas ; ergo slatus, ad
nunquam episcopatum suum infra- quem pertinent per se et directe ta-
vil vel raro, etcito recessil, nunquam Ies aclus, est per se et directe gene-
nec ibi nec alicui praedicavil. Siini- ralivus ct eonfirmativus fidelium et
liter qui nunquam infendit lalia inotivus ad omne bonum perfeclum.
opera exercere, nisi contingerel Et sicul videmus quod, quia actus
 I)i; PERFECTIONE STATUUM I

matrimonialis carnalis per se el di- sirni quod non esset, nisi

filiis,

recte, quantum est ex parte actus, essenl in gradu magis meritorio el

esl generativus, quamvis aliquando digniori. Dici potesl quod argumen-
non sequatur effectus, vel fial sola tum non concludit, quia Cardinales,
intentione delectandi vel reddendi quorum aliqui tanlum smii Diaconi,
debitum, vel quacumque alia inten- ;ilii|tii Presbyteri, vocal fratres,

tione fiat, ille qui esl in statu ma- quando dicil de assensu fratrum
trimoniali est in statu generativo. nostrorum ; eisdem tamen Cardma-
Sic dico in proposito, quacumque libus scribit sicut filiis, ul patel per
intentione homo intrarel talem sta- exempla de electione el elecli po-
luin, cui competunt essentialiler testate bonae memoriae.
praedicti actus, el si nunquam con- [tem episcopi liunl aliquando
verteret infidelem, nec plus firmarel presbyteri Cardinales, ((iiil)iis iunc
fidelem, nec moverel aliquem ad scribit ui filiis. Ideo intelligendum
bonum, quod forte non potest c<m- quod dominus Papa, sicul superjus
tingere, si rite intret, nihilominus dictum esl, Christi vicarius est, non
lamen essel in statn generativo et solum inguantum fit Ecclesiae prae-
ad bonum motivo. latus, sed inquantum lolius mundi,

Dicendura ergo quod praedictus tam fidelium quam infidelium, <ln-

status et ex ordinatione divina et ex minus et ideo terras infidelium el
;

sui natura, est institutus ad bonum bonaeorum potesi chrislianis, sicut

regimen universi titlis enim status ; sibi placet, concedere, et de omni-
ad regimen Ecclesiae infideles ad bus.ad eos, sicul fueeret vicarius
conversionem adducil, et fideles ad unius regis de terrisel boniseorum,
obediendum ex charitate inducit, qui fidelitatem et servitium et hono-
peccatores ad confessionem el pee- rem, quae regi debuerunt, reddere
nitentiam deducit, imperfectos ad noluerunt, et Papae ut sicnullus esl
perfectionem perducit, et perfectos aequalis nec similis ipse enim ut ;

in sua perfeclione ad linem condu- sic unus est et singularis, nnlli

eit, et ca^tera multaad salutem ani- debel scribere tanquam sihi

nl fratri

inarnm omnium et ad bonum reffi- pari. Et qnia secundum Philoso- Not a

„
men Ecclesiae facit.
Similiter dici potest quod quicum-
"...
phum 2. Physicorum^ causa consu-
lens denel reduci ad causam efn-
'ocat car-
diDales fra-
ires buob

qne perfectiores et in se difficiliores cientem principalem, el omnes Car- do, " aii-

actusexercet propter Deum, quan- dinales ad hoc sunl ordinati et lioV^suoB."

imncumque in occulto, plus mere- nominati Cardinales, ul quorum

inr, qnam alius exercens actus consilio Papa, inquantum Christi
iiiiinis difficiles et in se el sibi, vicarius, de universo ordinel ad
quantumcumque sinl utiles proxi- Dei honorem el ad salutem anima-
mis, sicut inferius patebit. rum, idcirco omnes Cardinales
Ad nonura, quando arguitur, debenl reduci ad statum yicarii

Papa scribit episcopis sicut fratribus tantum sunl ibi per

Christi, el quia

suis, «'I sunl collaterales ; sed non reduclionem, non suril multi vicarii,
Bcribit aliquibus religiosis sic, Bed Bed unus tantum, el quia sic est,
 532 DE PEREECTIONE STATUUM
vocat eos fratres suosPapa autem, ; vel infusam ad oppositum ; ergo
inquantum episcopus, et sic tanlum omnis privatio estbona, et per con-
super fideles praelatus constitulus sequens privatio omnium virtutum.
ratione episcopalis dignitatis, quam Ideo sic debet argui : Non habere in

episcopihabentetexercent,scribiteis communi est bonum, ergo nihil ha-

ut fratribus, el presbyteris, Diaco- bere in communi est bonum, et hoc
nibus, Cardinalibus ut sic tanquam est verum. Quod probo sic Privatio :

filiis, quia ut sic inferiores sunt superflui ad pertranseundum vitam

episcopis. Non enim debet intelligi istam peregrinationem
sicut est
quod eis scribat sicut fratribus, quia bona; sed carentia dominii rerum
praelatisunt, eadem rationescriberet universalium est privatio solum-
aliis conformiler. Ideo dico quodhoc modo superflui ad pertranseundum
solum est propter dignitatem ordi- vitam istam tanquam peregrinatio-
nis, in quo quilibet episcopus est nem ; ergo carentia dominii est
Papse aequalis, secundum quod con- bona. Major patet. Probatio mino-
sideratur ut episcopus. ris : Solus usus sufficit hominietiam
Ad argumentum ergo concedo ad bene vivendum.
quod sunt in gradu ordinis digniori, Adundecimum, quando arguitur,
sed non in gradu bene conversandi si privatio faceret ad perfectio-
perfecliori et nobiliori, penes quos nem, ergo habere ad imperfec-
rnagis attenditur meritum quam pe- tionem ; et sic nullus habens
nes ordinis quemcumque gradum ;
bona in communi esset perfeclus,
status ergo papalis vel episcopalis ergo nec Papa, inquantum Christi
ut sic, est statu alio dignior in ra- vicarius, cum ut sic sit dominus om-
tione ordinis, est tamen minus per- nium. Dicendum quod habere
fectus in gradu meritoriae conversa- dominium est imperfectionis. Et
tionis. Ex istis nihil potesl concludi concedo quod nullus habens domi-
de inquanlum est Christi
Papa, nium rerum temporalium, respectu
vicarius unus perfectus universalis. illarum est perfectus, in aliis poterit

47. Ad decimum, quod est contra is- perfectionem simpliciter habere. Et

Hic ad tud quod perfectionis est non habere quando infertur quod lunc Christi
decimum
incipiuut dominium rerum, sed tantum usum. vicarius, in quantum vicarius, et
respoosio-
nes ad ar- Quando arguilur, si privatio esset caetera,di«ipotestquod nullus heeres
gumeuta
contrapau- bona, ut non habere etiam in com- dicitur vicarius patris sui, vel emens
pertiitem,
quam de-
muni, ergo major privatio
magis sibi terram vel cui donatur vel qui
bentleDere regem
qui perfec-
bona, ergo nec habere usum. Di- eligitur in vel principem vel
te volunt cendum quod forma non valet dominum post alium, non dicuntur
vivere et
ad fidem dominatori gymnasiorum 1, Ethico- vicarii aliorum de ratione ; ergo
muudum
coover- rum, capitulo non comedere bo-
5. vicarii est quod sine dominio vices
tere, et
sunt argu- vem est bonum, ergo nihil comedere gerat domini ; vicarius igilur Christi
menla 21.
est bonum. Similiter non sequitur, in rebus temporalibus et aliis dis-

privatio aliqua esl bona, ut privatio pensandis sine dominio vices geril
alicujus vilii vel inclinationis ad Christi.
vilium per inclinationem acquisilam Dicitur, si earenlia dominii esl
 DE PERFECTIONE STATUI M
bona, ergo dominium esl malum. necessitate cedel in dominium
Dicendum esl quod privatio illa, Christi iminediate, et per conse-
quae ideo dicitur bona, quia cum quens ejua dispensatio solum perti-
positivo qimd ponit signat privatio- nel immediate ad ejus vicarium, et
ntMii imperfectionis, ilhul quod sihi sic niilli alteri licitum esl eas acci-
opponitur dicitur malum, solum pere nec auferre, et non potest Papa
quia bonum imperfectum, sicul in- manens Papa tali potestati renun-
naturalitas cum positivo quod ponit tiare.

in divinis signat privationem imper- Ad decimum quartum, nulla per-

feclionis ut materialitatis, quae qui- fectio tinius dependet ex voluntate
dem perfectio est imperfecta ; modo alterius, sed ex voluntate alterius
carentia dominii prival cum positivo esl quod velil tibi dare dominium
quod dominium, quod est
pohit vel non, vel usum sine dominio.
quoddam bonum diminutum ideo ; Dicendum quod rae acceptare usum
dominium non dicitur malum nisi sine dominio est solum in potestate
quia bonum diminutum. Dico ergo mea unde sive alius velit dare
;

quod quia carentia dominii s( bona <

i
usum sine dominio vel non, semper
modo prsedicto, et dominium dice- in poteslate mea est acceplare usum

tur malum solum quia bonum im- sino domir.io vel non.
perfectum, qui ergo retinel domi- Ad decimum quintum, quando 50.
nium, cuin sil bonum diminutum arguitur, periculosum est et non
et peregrinanti superfluum, perfec- virtuosum sic renunliare, quia po-
i.nn non habet respectu
virtutem test contingere quod nullus vult tibi

bonorum temporalium, quantum- dare vel concedere usum sine domi-

cuinque bene dispenset ea, cuin nio. Dicendum quod quia de lege
semper aliquid superfluum retincat nalurae omnia sunt communia in
a perfecte peregrinante resecandum. tempore extrenue necessitatis, pos-
Ad duodecimum, quando argui- sum, conlradicente quocumque,
lur, lunc occasione taliuni religioso- necessariarum rerum accipcrcusum
iii m Papa esset imperfectus, patet sine dominio.
quod non, quia occasione eorum Dicitur, pono quod non posses
nullarum rerum habet dominium, capere, nisi alius vollel lihi concc-
sed vicem gerens Ghristi omnem dere, et nollet concedere nisi cum
habet dispensalionem. dominio. Dicondum quod hoc dato
Ad tertiuin decimum, si lalos ikjii quod in tali casu citius deheret
possunt nec volunt hahere domi- exponere so rnorti quam accipere
nium, nec dans sihi relinet, nec rem cum dominio, tamen ex hoc
Papa habet, ergo ros talibus datas non sequitur quod esl stalus pericu-
quisque capere posset (jui vellet. losus et illicitus. Exemplum, quam-
Dicendum loquendo de rebus tali- vis habere virum sii omni mulieri
hus. respectu quarura dans non licilum, tamen posl votum castitatis
hahot 8uperiorem dominum, quia citius debel mori quam permittatur
sic est propositum. Tunc dico quod seduci, tamen otum castitatis
el \

si renuntiet dominio talium, de esl meritorium el bonum. Similiter

 534 DE PEKFECTIONE STATUUM

quse conjunguritur uni viro, cilius usum sine dominio ; ergo, et cae-

debent mori quam al) altero co- tera. Dicendum quod exereere actus
gnosci, qui casus multo frequentius fortitudinis nullus fortis potest, si

contingunt quam casusde recipien- non sit aliquis malus, et foiiiludo

do dominio, el tamen status inatri- est perfecta virtus. Similiter idem

monialis non est malus, nec slatus argumentum potest fieri de tempe-
dicitur illicitus et periculosus. rantia illius qui non habet bona
Aliter etiam polest dici, sicut lemporalia. Dico ergo quod virtutis
dictum est, dominid est renuntian* est bene uti cum habuerit mate-
dum a viris perfectis, mundo isto riam.
lanquam advenae et peregrini uten- Dicitur, virtus non acquiritur nisi

tibus, quia ad vitam istam sic per- ex actibus. Sed multi sunt in tali

trauseundam est superfluum. Sed in statu, qui priusmagna noh habue-

casu extremae necessitatis qui posi- runt ergo nec magna dare vel
;

tus est ratione malitiee aliorum, relinquerepoterunt. Dicendum quod

dominium rerum necessariarum ad quicumque de rebus sibi necessariis
vitamnon estsuperfluum, perconse- omnino relinquit dominium, relin-
quens in tali casu est acceplandum, queret et rerum superfluarum, quia
unde virlus est ad resecandum illud quanto aliqua magis sunt necessa-
quod est superfluum pro tempore ria ad vitam corporalem sustentan-

pro quo est superfluum, et non pro dam quam alia, tanto naturaliter

tempore pro quo omniuo ponitur '

magis diligimus illa, quia sunt
necessarium. Aliquid enim pro uno quasi pertinentia ad vitain corpora-
tempore homini temperato est su- lem intranee. Sed quicumque bonus
perfluum et abjiciendum, quod in tali religione de rebus necessariis

tamen alio tempore non est super- omnino relinquit dominium ergo ;

fluum, sed illo omnino est ulendum, quilibet talis relinqueret dominium

Tertia responsio, quod in casu etiam omnium superfluorum.

oblata re etnon nisi cum dominio, Dico ergo ad argumentum quod
acceplabo eam, in conscienlia mea quilibet illorum exercet aclus, per
resecans conditionem illicitam el in- quos acquirit sibi virtutes circa res

honestam mihi, el tenens usuin qui islas exlrinsecas sub perfectissimo

est licitus, non facio fraudem offe- gradu nullus enim est qui non
;

renti, quia 111 casu argumenti habueritvel cui oblatum non fuerit
scilicet extremae necessitalis, res aliquid vel habere potuerit aliquod
mea est quoad usum, sicut sua, necessarium sustentationi corporali,
licet potentior aliquis injuste illam tunc quando intrat, quorum dominio
a me detineat, nisi illam cum condi- tunc perfecle renunlial, et per con-
lione mala accipiam. sequens dominio omnium super-
r i Ad decimum sextum, quando fluorum.
Ad ic» et arguitur, nullus usus virtutum est Ad decimum oclavum, quando
Vim.
in aliena poteslale sed uti rebus;
arguilur, bonilas et perfectio actus
sine dominio est iri aliena potestate, tantum est ex bonitate et perfectione

quia in polestale sua cst concedere objecti. Sed hic objeclum est priva-
 DE PERFECTIONE STAITIM
tio dominii in proprio el in com- niuin rerum temporalium possit
iinmi. Dicendum quod objectum esse virius. probatio : Circa quae
hujusmodi virtutis <
i
si bonum tem- contingil errare h bene se habere,
porale corporale utile humanae vilae, contingil dirigi ; sed circa usum »'i

el sicul actus temperantiae gustus dominium rerum temporalium con-

esl tantum comedere cum exclu- lingil errare el bene se habere ;

sione superflui el diminuti, quae talium esl ergodirigi ;

virtusautem,
siiniextrema vitiosa, sic uti rebus qua homo se habel ad tales res,
lemporalibus corporalibus »'11111 ex- modo communi humano dicitur vir-
clusione extremorum suorum esl ius humana si autem sit supra
;

actus talis habitus, quem communi modum humanum, dicilur virtus

uoinine vocamus paupertatem. heroica sive divina. Probo conse-
E1 quod habitus, cui debel corres- quens : Si extrema alicujus medii
pondere talis actus, sil virtus heroi- virluosi sini ipsum me-
bestialia,
ca, probatio : Habilus bonus, qui dium erit heroicum. Sicnt extrema
constituit habentem ultra coiumu- mala malitia humana habent me-
nein modumvirtuosorum hominum, dium virtuosum eis correspondens,
est virtus heroica el divina ;
sed virlutem contrariam communcm,
paupertas qua homo vull uti vel sic se debent habere extrema bestia-
ntitur rebus sirie dominio, constituit lia ad inedium virluosum eis corres-
hominem ultra communem modum pondens, quod rcquirunl illud esse
hominum virtuosorum ergo, et ; virlutem heroicam.
caetera. Ad formam ergo argumenti dico
Itein extrema talis habitus consti- quod objectum formale hujus virtu-
tuuul hominem malum ultra com- tis non est magis privatio, quam
mnnem malitiam hominum, quia cujuscumque virtutis quae consislil
facit eos bestiales ergo medium : in medio duarum maliliarum ob- ;

virtuosum reddet habentem bonum jectum aulem est rcs temporalis

nltra communem modum hominum corporalis ulilis humanae vitae; actus
virtuosorum. Probatio antecedentis aulem linjiis virtutis, quae dicitur
Velle habere omnium rcrum tempo- heroica virtus, esl usus rerum nc-
ralium corporalium humanae vilae cessariarum pro praesenti necessitate
utiliuin dominiura el usum, et vel imminente sine dominio.
niiUarum rerum corporalium talium Talium pauperum, etiam dum hic
54.
neque usuin neque dominium, sunt vivunt, esl regnum ccelorum. Quia Notu
(juorum est
duoextrema in humana vita. Me- solventis i»r<) re aliqua, quantum regnnm
(liiim istorum esl dnplex, unum potest venditor exigere, esl res ipsa coelorum,
dum Lic
iiiillarum rerum velle habere usum, vere sua, el non restat nisi quod vivuot, et
quod 80-
sed laiiiiiin dominium, illud non est ponatur in possessione. ^r<\ renun- luiu est
coDdigDum
virluosum, sed contra rationem ; tians omnibus propter regnum
sic pretium
rt'(zni co3-
aliud autem rerum
est nullarum ccelorum, quod solo usu necessario- lorum.

velle habere dominium, sed tantum riiin pro praesenti vel imminente
usum, istud cst bonum. necessitate esl contentus, est in

Quod autem circa usum el domi- staln soh entis i>r<» regno ccelorum,
536 DE PERFECTIONE STATUUM
quantum potest Deus ab eo exigere ;
esL : Non est discipulus supra magis-
pauperum ergo sic perfecte renun- trum ; si me persecuti sunt, et vos
tiantium vere est regnum coelorum persequentur. Et alibi : Beati eritis,

et, dissoluto corpore impediente, cum vos oderint homines et perseculi

statim ponenturin possessione. Qui vos fuerintet dixerint omne malum
^

ergo alias virtutes tenent, scd prop- adversum vos mentientes, et csetera. judicabl
mundurr
ter justitiam persecutionem nou Tales pauperes judicabunt
ctiain

patiuntur, nec precdiclo modo omni- mundum. Nullus eniin super illa re,
bus renuntiant, ex liberalitalc divina de qua lenetur rationem reddere,
dabitur regnum ccelorum, sed illud debet judex esse. Sed habens alicu-
non possunt vindicare tanquain jus rei dominium, et quicumque
suum, quia non solvunt quantum congregat in futurum, quia ultra
possuut, quod solum est condignum necessilatem suam liabet super-
pretium regui co^lorum. Istud est fluum, quod aliis polest largiri, et

margarita pretiosa, thesaurus iu in casu obligatur de necessitate

agro absconditus, pro quibus emen- salutis, tenelur rationem reddere ;

dis omnia sunt vendenda, et per lgitur, etcaetera ;

juste ergopromitti-
cousequens in dominio et in potes- tur quod vos qui reliquislis omnia et

tate alterius omnia transferenda. secutiesiis me, sedebitis.

Est aulem advertendum, quia non Ad decimum nonum, quando ar-

potest homo actualiter persecutio- guitur, dominium per se ordinatur
nem pati propter juslitiam, nisi alius ad usum rectus ordo exigit ut qui
;

velit justitiam impugnare, quod so- vult habere usum, liabeat et domi-
lum est in sua libera polestate, et nium. Dicenduni quod magis se-
voluit Deus quod in nostra esset quitur quod qui vult habere do-
potestate, regnum coelorum nostrum minium, vult habere usum, sed
facere, et cum sit summum bonum, non e contrario non enim, si volo ;

rationale est ut quantum potest consequens, sequitur quod debeo

homo faciat ut solvat juslum pre- velle antecedens tale, sine quo con-

tium, quod nullus facit, qui alicujus venientius et perfectius potest ha-

rei sibi retinet dominium, nec qui ben consequens, ut si volo sanita-
plus quam pro necessitale praesenti lem, debco velle bibere potionem
vel imminenti congregat in futurum. amaram, quando possum ha- illam
Convenienter aulem dicunt sancti bere per levem motionem corpo-
quod in octava beatiludine sit re- ralem.
dintegratio ad caput, et non sunt Ad vigesimum, quando arguitur, 56.

nisi septem, quia prsedicli pauperes vivere de labore corporali est per-
etnonnullis (?)qui dicunturdedomo fectissimuni ; sed hoc jus domiuii
Dei, vilipensi et abjecli, et talitcr ab acquiiitur jure. Dicendum quod ho-
ipsis descripti et propalati, ul omnis mo potest laborare pro solo usu
qui animam conviciis ct corpus per necessariorum habendo sine domi-
subliactionem in neeessariis inter- nio. Dieo ergo quod habere jus
ficit, arbitretur se obsequium praes- non necessario sequitur rem acqui-
tareDeo. Sed abipsaVeritale dictum silain per laborem, sed possunt ab
 DE PERFECTIONE STATUUM i31

invicem separari. De antecedenle tii rem in aliam subslantiam, cujus

dico quod simpliciter non est per- concedena usum non esl dominus,
fectioj sed solum in casu, unde nec talis usus facil rem dominii desinem

Christus modum illum tenuit, nec esse. Dico ergo quod, sicul cibaria
docuit, nec aliquis apostolorum coram invitato ad prandium appor-
praeter Paulum iu casu exercuil tata non sunl data ei, nec mutuata,
taiem laborem. Unde non solum nec locata vel commodata, sed ul
laborem manuum, sed nec dispen- comedendo illa sibi incorporel ad
sationem rerum temporalium pe- vitae sustentationem, et quando sic
dibus eorum apportatarum, posi- incorporantur, unura faciunt cura
quam eranl alii qui facere boc corpore comedentis,
non amplius
possent, exercere voluerunt, sed manel dominium apud invitantem,
tantum dederunl se orationi et mi- sed apud illum qui est dominus cor-
nisterio verbi Dei, qui tamen tunc poris comedenlis sic in proposito, ;

sapientiam sine eorum studio ha- el istud non esl difficile videre.

buerunl infusam, quam tamen nul- Ad vigesimum secundum, quan- 58.

lns habel modo nisi cum magno do arguitur Christus rerum con-
:

studio acquisitam. Similiter nnllns cessarum sihi et suis verus domi-

unquam Philosophorum talem vi- nus fuit, sic vestimentorum Petri
tam tanquam perfectam exercuit nec et aliorum Apostolorum ; similiter
docuit. Et quod talis viia non est loculos ad recipiendam pecuniam
quas ad praesens
perfecta, rationes, pro vitao necessariis habuit, et ta-
dimitlo, manifeste probant et con- raen perfectissimus in vitafuit. Di-
vincunt. Similiter inter mona- cendum quod sicut Christus non po-
chos quoruin inulli, quia rudes eranl luil facere se non Deum, ila respectn
et laici, manibus laborabant, qni au- rerum concessarum sibi ab illis, (|ni

tem perfectius vixerunt, corporali- inillisnonhabuerint superiorem do-

ter sic non laboravorunt. Sicut pa- minum, non potuitnon esse iinine-
tet volenti respicere vitas illorum diatus dominus. lXon sic beatus
et congregationes sic laborantium, Petrus, sed sine dominio omnium
quia non habuerunt sapientiam, rerum aposlolis concessarura post
frequenter in errores et in alia pec- Ascensionem Domini dispensatio-
cala inciderunt, et ad oculum patet, nem babuit, quia Christi perfectus
totaliter perierunt. vicarius fuil ; unde certe Christus
vigesimum primum, quando
Ail veniens in raundum in propria ve-
arguitur, quomodo ntuntur re, quo nit, tamen qnasi non dominus ci-

usu res consumilur, non consequen- baiiis alienis vescebatur, et qnasi

do dominium, difficile est videre, peregrinus el advena in mundo
cuin res tales non sinl cis datde, conversabatur.
quianonsunt capaces nec mutuatae, 1)«' loculis potest dici quod non
cum mm tenentur solvere, nec cora- est verisimile (jmxl ille rpii ccepit
modatae nec cum per usum
locatae, facere el docere, quod ille loculos
consumuntur. Dicendum quod quan- haberet, el tamen hoc aliis inhibe-
do usus est talis actio quod conver- ret, el quod discipulis esurientibus
538 DE PERFECTIONE STATUUM
etconfricantibus spicas et comeden- sit. Sed certe ille, quia fur erat, pro
libus, pecuniam pro aliis cibariis quibuscumque oblatis et pru tem-
non tradidisset unde, ut patet in
; pore necessilalis illos relinebat, et

evangelio, mulieres aliique minis- sic cum loculis suis profecit quod
trabant sibi de facultalibus suis, et Chrislum filium Dei et dominum
quia non semper cum eis erat, nec suum scilicet vendidit, et tandem
forte sustentationi omnium sufficie- laqueo se suspendit.
bant, non jussus, scd avarilia du- Ad vigesimum tertium, quando 59.

ctus, ille Judas Scariotis sub colore arguitur, non habere communi
in

necessariae sustentationis Christi et dominium solum est bonum propter

discipulorum ejus providebat sibi fragilitatem naturae corruptae, quae
loculos ad recipiendum illa, quae magis afficitur ad proprium quam
Christo pro necessitatibus suis et ad alienum. Dicendum quod ex hoc
suorum offerebantur, quod erat in non sequitur quin sit modo simpli-
tali casu licitum. De nullo autem citer bonum, quia nisi fuisset pec-

alio legitur quod habuerit loculos, catum, nullus castilatem virginalem

sed tantum forte tunc pro porlandis forte tenuisset, et tamen castitas vir-

necessariis ad prseparanda Pascha ginalis tam a Christo quam ab om-

habuit aliquis peram et alius sac- nibus commendatur ut bonum per
culum. Quod patet, quia post Coe- se et magnum et laudabile.

nam dicit Christus : Et nunc qui Aliter potest dici quod assumunt
liabetsacculum tollat, similiter et falsurn, quia omnes essent sine
si

peram, et qui non habet vendat alia inclinatione ad malum, perfec-

tunicam suam et emat gladium. Si tius foretsolum. habere usum quam
enim in sacculis habuissent pecu- cum usu dominium, cum hoc sit

niam, non fuit ita avarus Christus superfluum ad vitam istam pertran-
moriturus in proximo, quod haben- seundam.
tibus tunicas vix ad sufficientiam Ad vigesimum quartum, quando 60.

vel forle nisi unam, diceret quod arguitur, modus quo praelati Eecle-

venderent eam et emerent gladium. siae recipiunt a subditis suis est

Nec videlur inconveniens aliquod modus perfeetissimus ; sed ipsi re-
sentire quod tunc Joannes evange- cipiuntrem cuin dominio, quia ope-
lista, qui caeteris carior erat, ven- rans juste recipit rem cum dominio
didittunicam suam, et emit giadium pro labore suo. Dicendum quod fal-

vel commutavit pro giadio, cum de sum assumilur, quia aliqui religiosi
eo postea dicatur quod vestitus erat magis juste recipiunt temporalia un-
sindone super nudo, cum tunc erat de vivunt, quam praelati, quia prae-
tempus valde frigidum. Si enim tu- lali nutriunt in iide, illi sieut veri
nicam habuisset, iu tanto frigore patres generant. Nec requirilur quod
ea vestitus fuisset. modus illorum recipiendi sit per-
De eo quod dicitur, quod Chri- feclissimus, cum ipsi non sint per-
stus loculos habuit, dico quod hoc feclissimi secundum slalum suum,
dicitur, quia pro tempore necessi- cum lantum sint ut lutores et palres
tatis .ludam habere loculos permi- nutritores, patrimonio Christi patris
 DE PERFECTIONE STATUUM 53«

per evangelium principaliter gene- transire; nam el ille sic vixit, el

ranlis producti. Alii, qui citra Ghri- modum talem apostolis tradidit,
stura statum habenl patrum gene- cum dixit: Nolite portare sacculum,
rantium el ad omnem perfectionem el caelera, neque pdnem, neque in
moventium, perfeclius ab eis reci- sonis a?s, el tamen misil eos praedi-

piunt, quia, sicul veri patres, solum care regnura Dei, de quibus sequi-
in tempore necessitatis, quominus tur post Egressi autem circuibant
:

possunt, el per cotisequens sine per castella^ evangelizdntes et cu-

dominio, lanquam a liliis libere non rantes ubique, quod modo faciuhl
coact'- dantibus, necessaria accipere qui facto et verbo prsedicarit, el

volunt. peccatores ad poenitentiam, et im-

til Ad vigesinium quinlum, quando perfeclos ad perfectionem ducunt.
arguitur, ille status qui circa tem- Iicin sicut de re, quse non est in
poralia esi magis sollicitus, est potestate sua, nullus vull consiliari,
minus perfectus minus sollicito ; sic nec aliquando
sollicitari ; sed
sed status praedicatorum pauperum aliquid talibus pauperibus concede-
est hujusmodi, quia omni die opor- re, vel cos recipere, et caetera talia,
tel circa viclum sollicitum esse, non sunt in potestate illorum pau-
et frequenter de villa in villam el perum ; ergo de talibus sicul non
de domo in domum transire. Di- consiliantur, sic nec sollicitantur j

cendum quod minor est falsa, quod possunt ergo non sollicitati ubi-
probo sic : Christus monens tlisci- cumque el omni lempore quasrere
pulos suos, scilicet ne essent solli- regnum Dei , sed seminare, metere
citi circa victum et veslitum, arguit ol congregare, et ca^tera talia, sunl
sic : Pater vestercceleslis pascitvola- in pradatoruni potestate, et de se
tilia cceli, et vescit lilia agri sine requirunt sollicitationem magnam.
eoruiu sollicitudine ; ergo el vos Ad vigesimum sextum, quando 62.
pascet et vestiet, si servieritis sihi arguitur, tales qui renuntiant do-
sine vestra sollicitudine, probat, minio, quia superfluum, renunliare
quoniam nonne vos magispluris es- deberenl el usui, si possenl ergo ;

tis illis, id est, majoris reputationis multo parcius quam alii rebus tem-
apud Deuin. Probat anlecedeus : poralibus uti debent. Illud confir-
Respicite volalilia caeli quonidm non raatur, quia naturaliter minus affi-
serunt, neque metunt,neque congre- citur homo ad aliena quam ad
gant horrea } ct Paler oesier coeles-
in propria. Similiter quia dominium
tis pascit illa; certum autem estqubd ordinatur ad usum ;
qui renuhtiat
omni di<: vadunt de loco ad locum, dominio, debel contentus esse usu
et aliquando de villa in villain, et parco.
de patria in patriam ad queerendum Dicendum esl quod sicul habens
victum ; ergo sollicitudo, quam pro- dominium potesl rebus uii. quando
liihuil Christus discipulis, fuil 8e- sihi placet, sic per oppositum, qui
minare, metere el congregare pro iiiilliu rei dominium habet, i

futura necessitate, non quotidie et potesl ufi etiam necessariis quah-

vietum quaMvro, de loco ad locum documque indiget. Prequenter ergo
540 DE PERFECTIONE STATUUM
ita parce vivunt, aliquando nihil paucioribus, deiicatis vel aliis indi-
habendo, sicut patet frequenter per gent alimentis, nec possibile est
uiundum transeuntibus, aliquando scire in particulari de omnibus quis
parum ita, quod citra necessitatem, quali et quanto indiget alimento ;

ut patet tam de ilinerantibus et in ideo nisi homines notabiliter et fre-

domibus commorantibus, ideo ratio- quenter excedant, in talibus non
nabile est, ut quando Deus copiam poterimus aliquos judicare istam ;

rerum ad victum pertinentium eis aulem vitam aliquando in abundan-

ministraverit, abundantius accipere. tia, aliquando in defectu et in penu-

Si enim semper parce viverent, cum ria, tenuerunt tam Christus quam
aliquando nihil citra necessitatem omnes apostoli ejus.
habeant, nec indigentiee subvenire Ad vigesimum septimum, quando 63.
possunt, si vellent, sicut illi qui sic dicitur, si quaeratur quis slatus Nota hi
quod stati
dominium et possessionem multa- perfectius se habet respectu rerum nolentiuo
habere d
rum rerum habent, cito deficerent; temporalium, magis est conceden- minium
unde convenienter ordinat Deus ut cum usi
dum in usu voluntario quam in Christi, s(

aliquando abundanter habeant ne possessione et ideo ille qui perfec- tantum

;
usum es,

deficiant, sed non semper ne aliqui tiori modo utitur bonis temporali- perfectic
statu ha
qui in mundo minus habere vide- bus, sive mulla sive pauca habeat, beDtiim
dominiun
bantur, propter talia judicentur se- perfectior est respectu talium bono- et usua
qui Christum. rurn, et hoc maxime, si parce sibi
Ad confirmationem dico quod et largiter aliis, quam si dominium
quia minus afficitur homo ad aliena non habendo ad superfluitatem uta-
quam ad propria, sequitur quod tur.
super stalus omnes de rebus tem- Dicendum quod supponendum est
poralibus minor est eis cura. quod omnes status sint utentes re-
Ad secundam confirmationem di- bus temporalibus sine peccato mor-
co quod habere dominium est ali- Ettunc ad quaestionem dicen-
tal.i.

quando antecedens ad usum, ideo dum quod perfectior status respectu

non sequitura destructione antece- temporalium attendendus est in usu
denlis destruclio consequentis, ut sine possessione, ut superius pro-
si nolo esse quod debeo
asinus, balum est, et impossibile est quod
nolle esse alius. Sic non sequitur, ille qui habet usum cum possessio-
renuntio dominio rerum, ergo de- ne, eeque perfecte utatur rebus tem-
berem renunliare usui, si possem. poralibus, sicut ille qui tantum vult
Concedo tamen quod si usus esset habere usum, sive pluribus sive
ita quid notum esse superfluum paucioribus sine peccato utatur.
vitae humanse, sicut habere domi- Probo : llle status qui ratione stalus
nium, quod virtutis esset usui re- minus afficitur ad temporalia, et mi-
nunliare sed; certe quicumque norem circaea habet sollicitudinem,
qualitercumque nutritus potest vi- est perfeclior alio ; sed status no-
tam istam peragere absque alicujus lentium habere dominium, sed so-
rei dominio sed diversimode com-
; lum usum, est hujusmodi, quod mi-
plexionati et nulriti, pluribus vel nus ad temporaliaafficitur nalurali-
 DE PERFECTIONE STATUUM 541

ter. Etiam secundum eos super lienter modeste sufferuntur.

<>t

minorem habel circa ea sollicitudi- Item quanto aliqurs majorem ra-

nem, hoc sequitur ex jam dictis. lionem palientise in sustinendo quaa*
Similiter circa eventus lalium, quae cumque tristia habet, tanto magis
solum stmi in potestate alterius, el patienter sustinel ;
sed ille qui mn-
uon >ua, sicul uec mullum meditari, nia committil dominioel ordinalioni
sicul nullus vull consiliari. Ergo ta- alterius, majorem rationem patien-
lisstatus est perfectior statu habente tiae habel in sustinendo defectum
dominium. rerum temporalium, el ca3tera hisiia
64.
Item illa virtus qua disponitur al> aliis pro rebus temporalibus
homo ad bene se habendum circa illala, quam ille qui sic non com-
temporalia tam tempore adversitatis mitlit ; ergo ille omnia do-
qui sic

quam prosperitatis, esl perfectior minio el ordinationi alterius com-

alia virtute quae sic non disponil ;
mittit, magis patienter sustinebit
sed virtus paupertatis, qu« tantum quaecumque tristia circa bona tem-
vult habere usum sine dominio, poralia quam alius.
esl talis qua disponitur homo
virtus [tem illa virtus, quae facit homi- 65.

ad bene se habendum circa tempo- nem in statu quod cohtingit ei

tali

ralia tam tempore adversitatis quam frequenter indigere et penuriam

prosperitatis, el nulla virtus, qua3 pati rerum temporalium, vel quod
vult retinere dominium, sic dispo- sic poteril indigere, et tamen quod
nit hominem ; ergo virtus pauper- non poterit sibiipsi subvenire nisi
talis esl perfectior quacumque alia cum aliena voluntate, disponit ho-
circa temporalia bona. Major de se minem ad aggrediendum tristia et
patet. Probatio minoris, primo qua3cumque molestia ex defectu
quantum ad primam partem, pau- temporalium, et ad illa viriliter el
pertas praedicta, qua vull honio ut patienter sustinenda ; sed paupertas
dominium rerum sitapud aliquos, et talis quam homo solum appetit et

non apud se, necessario disponil usum

vult sine dominio, facil ho-
ipsum ad patienter sustinendum, si minem in tali statu quod contingil
nihil velint sibi dare vel parum, euni frequenter indigere et penu-
quia talis virtus vult aliquos esse riam pati rerum temporalium, vel
ordinatores et dominos. quod sic polerit indigere, et tainen
Item ma^is patienter et modeste quod non poterit sibi subvenire oisi
sufferuntur tristia provenientia ex cum voluntate alterius ; ergo talis

illis quae libere volumus esse et ex paupertas disponit hominem ad

virtute, quam si sic non evenirent aggrediendum tristia etquaBCumque
trisfia ; ergo, ut sitis el esuries, molesta ex <l<'lc<iii temporalium, el

convicia, et ca^tera, talia qua3 pro- ad illa viriliter <! patienter ^u^ti-
veniunl aliquando ab illis qui do- nenda. Similiter in prosperitate dis-
mini reruui sunt, quia daie nolunl, ponit hominem ad virtuose ulendum
cuin consequantur ex hoc quod et ad dimittendum dominium, <put<l

apud alios inanot dominium, quod certum esl peregrinanti in vita

ex electione volumus, magis pa- ista esse superfluum, <•( ad amo-

 5i2 J)E PERFEGTIONE statltm

rem et sollicitudinem temporalium. molesta provenienlia ex defectu

Aliam partem minoris, videlicet temporalium quorumcumque. Ad
quod status habentium dominium probationem dico quod actus majo-
cum usu qualitercumque, non sic ris abslinentiae disponunt alium ad

disponit hominem, probo Propter : facilius et cum minori poena susli-

hoc homovult haberedominium, ut nendum defectus temporalium, si

in potestate sua sit illis u!i, cum occurrant, scd non ad ila viriliter et

voluerit; sed ralio dictat quod tunc ex corde aggrediendum et patienter

debet uti, quando indiget ; talis crgo sufferendum, et si major defectus
virtusnon disponit hominem ad pa- temporalium quorumcumque nota-
tienter sufferendum defectus et biliter sibi eveniat, sicut homo exer-
pcenas ex defectu temporalium pro- citatus in bello multum levius vul-
venientes, sed magis sibi ad subve- nera et alia tristia pro Christo
niendum, quandocumque notabili- suslinebit quam alius non exercita-
ter indigebit. tus, et tamen plus Deum
talis

llem dominium inclinat ad amo- diligendo, magis ex corde etvirilius

rem, et necessario requirit sollici- tristia aggredietur et tristia sustine-

tudinem. bit ; amor non semperaufert vulne-

66. Dicitur quod abstinentia disponit rum dolorem, sed facit viriliter

hominem ad sufferendum defectum aggredi et patienter sustinere prop-

victualium magis quam habitus quo ter finem.

quis, ut decet, abundantibus
utitur Ad vigesimum octavum, quando 67.

cibariis sine dominio, quia actus arguitur, talem perfectionem pos-

generant habitum. Dicendum quod sent quicumque collegiati et alii

nullus est qui renuntiat dominio, habere, si dominus Papa vel alius
solum acceptans usum rerum pro omnium bonorum suorum jus reti-
preesenti necessitate vel imminenti neret, et episcopi et alii haberent
quin multo plures actus et intensio- illa quantum ad usum, et sic de
res abslinentife sustineat, quam alii quibuscumque aliis. Dicendumquod
dominium cum usu habentes. Si si ita esset, et ex voto non possent
detur quod nori, ad hoc dico quod ab illo domino recipere in vesti-
cum per positum uterque sit tem- menlis pauperes vestes, el lan-
nisi

peratus, sed habens dominium est tum ad sufficientiam contra algorem

magis abstinens, sumens tamen sibi hiemalem, nec solulares, nec equos,
sufiicienlia vitae, quod est opus nisi ad vitandum dispendium cor-

virtulis,quando homo potest, ille qui porale imminens de proximo, vel

renuntiat dominio, quamvis non ita pro praesenli indigerent ; et si ille

abstineat sicut alius, tamen habitus doininus nollet aliquid conferre,

paupertatis generatus ex actibus non possent eum in judicio conve-

renuntiandi perfecte omnibus tem- niro, et quod lunc mendicare opor-

poralibus, ut dictuin cst, magis dis- teret et caetera alia, lunc tale

ponit hominem, ad aggrediendum collegium perfectioni aliorum circa

viriliter ct sustinendum palienter, temporalia mullum
appropinqua-
ul prius probalum est, quaecumque ret; sed non credo quod tali abdi-
 DE PERFECTIONE STATUUM
cationi assentienf episcopi el pras- res, vilipensiones conlinue sustine-
bendaii nec alii possessionati, oec rent, cum aliter \ i\ ere possent, ef
ille qui sic arguebal acceptasset. tamen quod pro aliquo parvo ha-
Sed ponamus quod dominus lalis bendo adularentur alicui peccando
laiiium conferrel eis quantum ad mortaliter, el sic vitam istam perde-
iisiiin, sitni habent modo, adhuc ivnl et fuliirnm.
dico quoil iunc essenl perfecliores rtem nnllns potesl »'\ corde sic
qnam modo, qni;i mutuatione
de omnibus renuntiare, non summe
voluntatis illius domini etsuccesso- confidendo et sperando de Dei cura
riiin possunt esse certi. Similiter el in necessariis subventione.
necesse est quod si ex virlute domi- Item lalis maxicne credit Chris-
nio oinniiiin quod
renuntient, ila tum verum dixisse, cum verbo el

alias repetere nec usum nec domi- faclo providentiae divinse potissime
nimn valent, quod aniraum habeanl se commitlit.
rt voluntatem perfectam et actna- [tem omnibus notum cst quod
lem sustinendi defectum tempora- Domino cura cst de imperfectis ho-
lium ex mutuatione voluntatis do- minibus, non solum in corpore, sed
minorum provenientem. Similiter quantum etiam ad mores, quam de
qnia omnia quibus uluntur al> ois perfectis quantum ad corpus et ha-
quocumque tempore auferri pos- bentibus virtutes perfectas et conti-
sunt, ininns qnain modo eis affice- nue sibi servientibus. Sed lam pue-
rentur. Similiter quia voluntas alte- ns anle partum quam post partum
rins in eorum potestate non est, de providet de alimentis, quia dum sunt
rebus illis habendis et conservandis in ventre, menstrua el postea lac in
miniis sollicitarentur quam modo. mamillis matrum ; multo forlius
Dieitnr. tales oportel quod sint ergo hominibus virtuosis. El j)er

illis dominis adnlatores, quia si in isiud argumentum depueris imper-

aliquo, vel etiam pro veritate offen- feclis probat Philosophus, primo
derent, nihil haberent ; ef ideo me- Politicse, quod ars acquisitiva cibi
liusest sicut modo soliicitudinem, est naturalis.
quam habent episcopi et alii posses- Itoni si omnia fecitnatura propter
sionali, liabere quam adulando hominem, multo rationabilius prop-
veritatem subticere. Dicendum ter perfectum in corpore anima
el

quod argumentum supponit falsum, secundum virtules ; sed secundum

quod omnes possessionati sunt Philosophum, ubi prius, necessa-
mali, quando pro veritale eis dicta piam hominum erga ips;i omnia fe-

volunt irasci et eleemosynas necvs- cisse naturam.

sitatem habentibus, cum possint, Item qui danl talibus pauperibus 69.
nolunt elargiri. aliquid, hoc faciunt, quia credunt
Item contra rationem est quod eos bonos et sanctos esse. Si enim
pares vel superiores aliis vel satis crederenl eos malos, hihil omnino
habentes vel habere potentes, totum darent, sed ipsi percipiunl bene,
dimitterent, el alterius voluntati se quando <
i
is contra Deum peccando
sul)derent, et pcenas gravea el labo- adulatur, quos reputanl malos ;
qui
544 DE PERFEGTIONE STATUUM
ergo volunt aliquid ab aliis qui coelum et terra transibunt, verba
tlomini rerum sunt obtinere, pro aulem sua et conversatio non tran-
sanetitate oporlet adulationem fal- sibunt.
sarn procul abjicere. Non autem Ad vigesimum nonum, si esset
pulchre loqui est adulari, Ghristus perfectionis dominio carere,
solo
non erat adulator, qui tamen adul- quare non possunt tales pauperes
terae dixit : Nec ecjo te condemnabo, magrioset amplos redditus habere,
vade, amplius peccare. Nec
noli in quibus dominium non haberent.
Magdalense, quam contra sororem sed aliquis alius, ipsi aulem habe-
defendit, cui peccata dimisit ;
qui rent usum abundantem, sicut nunc
erat publicanorum et peccatorum habent in domibus et hortis et qui-
amicus, non enim eis peccata expro- busdam aliis, licet ita excessive,
brabat, nec publice confundebat, sed sicut et ceetera ; bonum ergo et ma-
cum eis hospitabatur, pulchre et lum, pejus et melius, perfectius et
affabiliter loqucbatur et asserebat imperfectius circa bona temporalia
quod ad eorum salutem mittebatur, debent attendi penes usum. Potest
cum eis comedebat et bibebat, et diciquod de statu divino renuntian-
mullum conversabatur ; sed Phari- tium est quod nullam sollicitudinem
sreis inscientia legis gloriantibus, magnam et diuturnam de rebus tem-
de seipsis multum, sed non de poralibus quorumcumque habeant ;

Christo nec de aliis aliquid reputan- sed si magnos et amplos redditus

tibus,super omnes Christus eis vse haberent, manente dominio apud
imprecabatur, et plusquam publica- alium, ad hoc sollicitudinem et cu-
nos et alios peccatores publice re- ram magnam et diligentiam oporle-
prehendebat et confundebat, et de retapponere, non autem circa lior-
eorum peccatis Ioquebatur. Isti torum parvorum pro oleribus, et
Christum turbarum
seductorem, talibus levibus vilibus, et quasi om-
legis et statutorum pontificum et nino ad victum necessariis, et quo-
sacerdotum et aliorum seniorum lidie in usu existentibus, nisi mo-

transgressorem, peccatorum et pu- mentaneam excolitionem. Concedo

blicanorum amicum et amatorem, autem quod non plus haberent domi-
ad ejus confusionem asserebant, et nium in amplis campis, quam modo
dicentem se filium Dei et ipsis supe- habent in parvis horlis, sed diversi-
riorem, et per consequens lanquam tas foret sollicitudinis majoris.
falso se jaclantem, et supra illud Dicitur, operatio requirit sollici-
quod fuit se elevantem, reprehen- tudinem ; sed licitum est eis labo-
debant et deridebant, et ablationem rare pro se el suis fratribus corporis
vitae ejus temporalis de hoc mundo necessaria accipiendo, secundum
procurabant, et linguis suis crucifi- quod dicitur in regula talium. Di-
gebant, et sequaces ejus perseque- cendum, quia illi qui occupare se
bantur et utinam suc-
occidebant, et nesciunt in scriplura ad sui el alio-

cessores et imitatorcs ipsorum con- rum instructionem et eedificationem,

versationem Christi temporalem in nec possunt continue lola die ora-

aliquibus salvari sinant ; sed certe tioni vacare, lalibus scientibus labo-
 DF PERFECTIONE STATUUM 543

rare corporaliter pro tempore, in tas rationes sic oportel el decet.

•l"" nesciunt in scientia, nec pos- Ad trigesimura, quando dicitur 71
s ""' '" oratione s jcupare, exp •-
aul arguitur : Si talis status pertinei
dil laborare ;
talis labor requiril di- ad ecclesiaslicam hierarchiam, qua?-
ligentiam el sollicitudinem bene ro in quo gradu Nou
esl ? in summo,
faciendi,sednon magnam et diutur- quia summus esl status vicarii
nam. Ideo dicitur ibidem quod fra- Christi. Nec est status episcopalis,
tres, quibus Deus dedil gratiam uec sacerdotalis, qui immediale se-
laborandi, laborenl Gdeliter el de- quunlur papalem ; ergo est subeis
vote, ita quod, excluso otio animaa sed hoc non potesl esse ul sil status
inimico, sancta? orationis el devo- medius inter ipsos el subditos, quia
tionis spiritum non extinguant, sacerdotes immediate sunl super
quibus debenl ceetera temporaiia populum ergo tenenl tantum sta-
;

deservire. In casu tamen, in quo 1,,,,, subditorum. Dicendum quod

nullussciretvelvellel bona el ma- sicut Christus, inquantum creator,
gnaad utilitatem proximorum dis- dominus eratomnium,etsicgentiles
pensare, el perirenl et nolabiliter erant sub eo sicut oves sub domiho,
male dispensarentur, nisi ille vellet anima innocens creatur, ideo ovis
dispensare, melius facerel el plus dicitur, quas voluit adducere ad ovi-
mereretur cum magna sollicitudine |e legis, etdiem fidei, ul fieretunum
bene dispendendo, quam orationi ovile et unus pastor, quia sicutoves
vel missarum celebrationi vacando, alicujus domini infra ovile, sic ho-
etaliler non; bonum ergo, melius mines per creationem oves Dei,sicut
ot perfeclius magis consistunt in dictum, per legem divinam et fidem
temperato usu rerum sine dominio, proteguntur et salvantur, el infra
quam tenendo dominium cum usu ips,,,,, legem clauduntur. Et ali-
magis parco ;
parcitas autera ma- quando contingit quod idem sil
xima esl quamio quis a quanto citra pastor, qui el dominus, etaliquando
sufficientiam abstinet, tali enim sic alius; sic quamdiu in
Christus,
abstinenti, el per consequens esu- mundofuit, eratdominus el pastor,
rienti amara dulcia sunt. Sed C ui successit Petrus tanquam vica-
quanto quocumque saturatus calca- rius ejus perfectus el universalis
bit fcenura, vas aqua repletum non quantum ad utrumque statum, et
potesl vmiiin recipere, sed semiple- per consequens sibi posl Christum
num vino aquam etiam potest con- maxime incurabebat non solura
tinere abstinentia ergo a quanto
; oves in ovili positas
pascere et cus-
esl magis difficilis e1 pcenalis, el per todire, sed alias oves ad unum ovile
consequens magis meritoria, quam Christi adducere, quod facien-
.-.«1

quidem faciunl frequentissime illi dum post miracula, quae non sunl
qui (non)usui licitorum ciborum ho- ,n potestate hominis, potissime va-
minibus, sed dominio temporalium lei el quasi necessario requiritur
renuntiant, etiam ubi et quan- perfecta vita ; dictat ergo ratio quod
do ciborum coram ipsis magnum ipsam praacipue debel tenere do-
habent apparatum propter mul- ; minus Papa. Sed quia potestas re-
TOM. XXVI 3 ;
 546 DE PERFECTIONE STATUUM
gendi alia est a vita conversandi, el peccatores ad poenitentiam, remissos
ab invicem possunt separari, polest ad pei*fectionem,et perfectos ad per-
potentia esse in uno, el vita in alio severantiam moveat tanquam pcr
personaliter distincto. Potenlia au- suam vitam et regat per potenliam.
tem regendi in regendo et ordi- Et quia sollicitudo dispensationis
nando superior est vita quacumque temporalium, correctionis publice
perfecta ; ideo super perfecte viven- delinquentium, collationis saera-
tes est dominus Papa, et si vilam mentorum et regimen
talium ad
illam non teneat, dummodo retineat fidelium ad fidem eonversorum per-
sibi regendi potentiam universalem ;
tinentium, multurn distraherent ho-
sicut enim virlus regitiva civitatis minem a vitapraedicta, et multi sunt
imperat omnibus, et per consequens in Ecclesia qui sciunt, possunt et
ipsi sapientiee, et tamen sapientia est volunt ita facere, Papa, cum non
perfectione utilior quacumque pru- possit ad ista sufficere, nec vull nec

dentia, sic quamvis status regendi tenetur vitam pauperculam et' pce-

mundum imperare etiam debeat nalem Apostolorum tenere, diver-

statui perfecle conversandi cum sum numerum perfecte vivenlium
perfectione, nobilior est vita quam secundum modum Apostolorum et
potentia, in homine enim imperfecto dispensantium sacramenta et bona
et malo potest stare perfecta poten- ecclesiastica, et csetera facientium,
tia, sed non perfecla vita. quse ad bonum rogimen pertinet

72. Ad argumentum, quando queeri- christianorum, debuit ordinare.

Notain tur in quo gradu est in ecclesiastica lstorum numerum potest aug- 73.

d?°ecSe- hierarchia, dicendum quod status mentare et restringere, secundum

siasticae
hierarchise perfecte conversandi immediate est quod videbilur mundo et utilitali
obse™-' post statum universaliter et perfecte Ecclesiee expedire, nisi forte paupe-
li m res tales essent qui de gralis oblatis
ap^oio prsesidendi et regendi, et hoc sive
rum.
sint in una et eadem persona, sive sine eorum procuratione vel de la-

in alia quantum ad hoc

et alia boritio possent et vellenl viclitare ;
;

nulla est differentia. Quantum ta- unde in casu nirnii gravaminis

men adhoc quod utraque tam vila christianorum propler numerum
quam potenlia per se etintranee re- mendicantium perfeclius esset labo-

quiruntur ad summum hierarcham rarequam mendicare, si non ades-

perfectum faciendum, debet dici in sent qui gratis necessaria vellent
. eodem statu cum statu sumini liie- ministrare. Numerum autem curam
rarchae perfecti, sicut pars essentia- habcntium collationis sacrarnento-

lis dicitur esse in eodem genere cum torum, informalionis, nutritionis

suo tolo. Debet ergo ad illos, in fidelium in fide, et correclionis de-

quibus estvita, sic se habere ut eos linquenlium, et dispensationis bo-
foveat et nutriat ct corripiat et cor- norum temporalium, el ordinationis
rigat et casliget, si necesse fucrit, lalimn ad utiiitatem christianorum,
sicut si esset in propria persona, et posuit seplenarium secundum sub
sic ornnem perfectionem eos servare ct supra dislinctorum, videlicet
faciat, ut per eos infideles ad fidem, Primales, Patriarchas, Archiepisco-
 DE PERFECTIONl S1 VIM M .Vm

pos, Episcopos, Archidiaconos, Rec- idem tamen status ad potentiam \ i-

tores el Vicarios, ad quorum officia carii Christi comparatus esl ea infe-
reduci possunl officia aliorum qua- rius, sicul ab ea regulandus et diri-
lilercumque nominatorum, qui assi- eendus. Non enim ab alio (lclici vita
milari possuol septem pianetis ad Papae debila regulari et dirigi, uisi

utilitatem el bonum regimen isto- ;i se ipso, vel ab illo cui commisaa

rum inferiorum ordinatis, quorum fueril talis potentia regulandi.
quilibel lucere debet in sua potes- Nec alicui videri debet mirum, si

tate, sicut facitplaneta in suoorbe. summa regulandi potentia possil

i
Sunniift
i jjill.tlnli

(Jltra quos ponere statum per-

esl esse sine vita summe perfecta el poteolia
potest esge
fecte viventium, in quo sunl multi maxime meritoria, cum completi siue vita
BUDime
tanquam stellae, sed magis el minus possil stare in infideli pessimo el perfecta.

lucentes, quem excellil domini vilissimo peccatore.

Papae gubernandi el regulandi uni- [tem solo actu bono homo mere-
versalis potentia, sicut octavum coe- tur : sed potentia regitiva Papae non
lum excellit, regulal el movel nona est actus ; ergo potentia regitiva
sphaera. non meretur.
Posl ergo domini Papae virtutem Itcni quo non dicitur homo bonus

regitivam immediateeststatuspraedi- vel malus, noii debel dici virtus me-

ctus,tanquam suavila, ad simpliciter ritoria sed potentia tali non di-
;

perfeclum hierarcham intranee re- citur homo bonus vel malus.

quisita, et per consequens est de in- Item illud quod non dicit aliara

Iranea ratione perfectae hierarchiae. perfectionem, nec ost circumstantia

Decel enim principalem hierarcham actus, non est virtus nec pars vir-
el omnium gubernatorem el regula- tutis; sed potestas papalis est hu-
torem summae esse perfectionis ;
sic jusmodi, cum dicat relationem, quae
enim fuit <lc Christo el consequenter non est circumstantia actus
do beato Petro, ejus perfecto el uni- llcin quod incst alicui, ipsu no-

versali vicario. Concedo lamen lente ad oppositum agente, non

el

quod in ordine praelationis el curae, csl virtus, cLim non infundatur; sed
llationis sacramentorum, et infor- status praelationis inest aliquando
mationis fideiium per sermonem, el nmllis ipsis nolcnlibus et ad oj)po-
dispensationis bonorum Ecclesiae el situm laborantibus ; ergo talis status

talium, est immediate ordo episco- non esl virtus.

porum secundum superius et infe- Item quod inesl homini non per
rius ordinatorum. Et sic inter sta- actus proprios, sed solum per alie

liiin Patriarcharum, Priraalum nos, non esl \ irtus acquisita ; pra>

Archiepiscoporum, el caetera, el sta- latio papalis incst Papae, non per
iiiin praedicto modo viventium, non actus proprios, sed per alienoa ;

«•-i ordo superioris ad inferius, sed ergo praelatio papalis non esl \ irtus.
tantum cst inter eos ordo perfectio- Necesse esl ergo eum, si pius me-
ris ad imperfectius. Et dictum esl reatur quam alius, plures vel me-
probatumque quod status ille statu liores actus elicere. Quod videtur
episcoporum omnium est perfectior; facere propter sollicitudinem circa
 548 DE PERFECTIONE STATUUM
bonum regimen totius mundi et lalus ;
quando subditi non obe-
sed
Ecclesiae Dei, ex qua provenit maxi- diunt sicul quando obediunt. potest
ma utilitas ecclesiae, ut videmus. praelatus aclus a^quales et aeque
76. Contra quod ista utilitas non pcrfcctos actus elicere ; ergo sive
Meritum debeat parum redun-
totaliler,' sed subdili obediant sive non, aequaliler
non debet *
.

atteDdi in darc in Papam, probatio Quando :

mereri potest praelatus, et per con-
actu penes ,•
utiiitatem ahquis aequaliler potest merori, sequens ex bona obedienlia subdi-
proveuien- ,•••,,
tem, dum- non eveniente
. ,

utihtate ex actu suo

,

torum non possumus concludere

s^nece^sa- sicut eveniente. non propter utilita- preelatum meliorem solum ergo ;

ri e q, ns dicetur bonus ex actibus praedictis

ne c in tem provenientem, sed propter ac-
ag e 9 P °"
tum meretur ;
sed Papa debitam in sua polestate existentibus.
t es!a te

sollicitudinem liabens circa regi- Quod actus solliciludinis circare- 1 1.

men mundi aequaliter meretur, si gimen totius mundi sit actus minus Actus
sollicitani
inde utititas non proveniat, sicutsi meritorius, quam actus renuntiandi circa repi
men totii
proveniat ergo propter debilam
;
perfecte mundo, el in omnibus quae mumJi es
actus mi
sollicitudinem meretur et non pro- non sunt contra Deum obediendi nus mer
torius
pter utilitatem provenientem. superioribus, etpcenas graves con- quamactj
Item per actus ab eo non elicitos linue sustinendi per totum tempus renuutiat
di perfec

nec in ejus potestate existentes, nul- vilaesuae, etcaetera. Jam declaratum mundo, I

caetera.

lus meretur; sed obedientia subdi- est quod meritum non debet attendi
torum in faciendo quod praecipit do- in actu pencs utilitatem provenien-

minus Papa, est actus a Papa non tem, dummodo non sit necessario
elicitus, nec in ejus poteslate ergo ;
sequens nec in agentis potestate ;

propter obedientiam subditorum in oportet ergo considerare ad istos

faciendo quod Papa praecipit, non actus in se. Tunc arguo sic : Qui-
merelur dominus Papa. CLimque actus sunl in se faciliores,
Item in cujus potestate totaliter naturaliter ab omnibus appetibiles,

est aclus meritorius quanlum ad multum delectabiles, sunt minus

esse, illi tolaliter sunt aclus me- meritorii quam actus difficiliores,

ritorii imperati quantum ad eorum propter poenalitatem naturaliter ab

esse ergo subditi tolaliter mcrentur
;
omnibus fugibiles, in se indelecta-

propter esse illorum actuum meri- biles ; sed sollicitari ad bene regen-
toriorum. dum tolum mundum estactus facilis
Item per solos actus, qui sunt in propter multiludinem sapienlum
potestate praetati et ab eo eliciuntur, convenientium ad consulendum.
ipsi praelati merentur, et non per Item quae necessaria sunt omni-
alios; sed cogitare et praecipere uti- bus ad salutem, manifeste habentur
lia et illa personaliter exercere ex evangelio, et alia ad bonestatem
solum sunl in potestale preelati ;
pertinentia pro majori parte capiun-
crgo per solos islos actus cogitare, tur ex doctrina apostolorum ; alia

et praecipere utilia, et illa facere quee superadduntur faciliora sunt

merclur praelatus. el facililer habeniur ei statuunturex
Itcm per aclum aequalem ct aeque voluntate illoriim.
perfeclum aequaliter meretur pra>- Ilcmunoparvo tempore statuun-
 DE PERFECTIONE STATI l M 549

tur,quaeadbonum regimen sufficiunl ca ejus regimen sollicitari sunl

pro toto vel saltem maximo tem- actus minus meritorii quam prae-
pore : sollicitudo informalionis di>- dicti.

linquentium in tol spargitur quod [tem quando bonum, quod coii-

Buperioribus omnino esl facilis el linue consequilur homo propter
siiK' labore exercetur. laborem, quasi in infinitum excedil
Similiter quia omnes ampliora el ad omnibus praeponderatur la-
beneficia et plura gratanter acci- bori, talis labor non esl gravis ei
piunt, hoc in facto ostendunt. Ki pcenalis, sed valde delectabilis, quia
esl etiam ab omnibus appelibile, vehemens delectatio non solum ex-
quia principari et praeesse el videri pellil tristitiam ei contrariam, sed
sapiens sunl valde appetibilia, sol- continenliam quamcumque, utpatel
licitari circa regimen lulius mundi 10. Ethicor. Sed bona temporalia,

et omnibus principari facil homi- honores et caetera bona multa et

nem videri el reputari sapientem. magna, quae continue consequitur
Esl etiam multum delectabile, quia Papa propter regimen universi el
principari delectabilissimum, et ejus laborem in regendo, quasi in
bene facere aliis, et videri Sapien- infinitura excedunl el ab omnibus
tem esse, nocere, increpare ol sub- tam fidelibusquam infidelibus prae-
jicere, el in admiratione esse, alios ponderanturlaborijergo sollicitudo,
corrigere, inimicos (?) punire, vin- quam habetPapacirca regimenuni-
cere, excellere ; excellentiae enim versi, non esl gravis et pcenalis, sed
omnes habcnl concupiscentiam aut valde delectabilis.
remisse aul magis, honor et com- Gonfirmatur ratio, multi Irapera-
placentia, amicos habere, diligi et torum, qui aliam vitam non crede-
diligere, etistudinquo optimus vi- honorem con-
bant, solum propter
detur esse ipse, similiter boc fre- sequendum minorem, quam honor
quentare omnia isla delectabilia
: exhibitus Papae regimen mundi ?

sunt secundum Philosophum. Rhe- etiam cum majori sollicitudine ct

ioricae,el multa alia quae maxime Iabore appetebant et acceptabant et
pertinentad statum papalem sollici- lenebant, postquam fueranl experti
tantem de regimine universi. laborem gubernandi.
Quod autem vivere in perfecta [tem qui a juventute nec in aliis -

paupertate, in omni subjeclione, in statibus labores sustinuerunt nec

poenarum multarum et acerbarum poluerunl secundum reputationem
perpessione, in contemptu et vili- propriam et alioru.m, nec papalem
pensione et in multis actibus aliis nec episcopalem statum refugiunt,
difficilibus, quod non sil delecta- sed gratanter recipiunt. F n 1 f
7
ui ex-
bile, sed pcenale el triste el natura- pertum est, vires etiam corporales
liter fugibile, nisi propter regnum ad corporaliter laborandum notabi-
ccelorum, oinnibus etiam ruralibus liter revixerunt, ul vere sciatur
et infidelibus est manifestum, el in- quod non esl oblectamentura BUper
stinctu naluralis rationisest notum cordis de tanta dignitate gaudium,
principari ergo toli inundo el cir- quia si tristarentur, desicearentur
 550 DE PERFEf/TIONE STATUUM
ossa et magis inhabiles et inagiles aclus, neque aliqua pars, quantum
forentad laborandum. meretur unus, etalius; possibile est
Item qui existens in uno slatu quod aliquis non praelatus sequalem
distinguitur a seipso vel ab alio in etseque perfectumhabitumet actum
alio slatu, solum per aliquid quod docendi habeat ad regendum totum
non est virtus, nec actusbonus, nec mundum sicut Papa ;
et per conse-
aliqua pars, non est in statu perfec- quens non differunt ab invicem nisi
tiori, nec magis meritorio in uno sola relatione, quae non est virtus
quam in alio ; sed praelatus bonus, neque actus neque aliqua pars
ita quod sit de numero salvando- igilur non prselatus habens sequa-

rum, exislens in slatu praelationis lem habilum et voluntalemet solli-

non differt a seipso prius existente citudinem circa regimen universi
in alio statu, nisi solum per relatio- sequaliter merebitur cuui Papa.

nem prselationis, quse non est vir- Si dicatur quod tantam sollicitu-

tus, nec actus, neque alia pars ;

dinem non potest aliquis habere
ergo existens in statu prselationis non praelatus, siculprselatus, contra
cujuscumque non est in stalu per- contingit aliquem de consiliariis

fectiori velmagis meritorio, quam majorem sollicitudinem habere, et

existens inbono. Status aulem bo- alios similiter multos ex fervore di-
nus, qui sufficiebat Papse vel alteri leclionis tantum de bono regimine
praelato Ecclesiae ante eorum as- mundi cogitare.

sumptionem, secundum omnes, non Ilem ex multis bonis actibus po-

requirebat necessario quod esset test generari virtus, si prius non
seque perfectus, nequc ita mcrito- fuerit genila ; ex actibus ergo solli-

rius, sicut stalus prsedictorum reli- citudinis generatur virlus de novo,

giosorum. si prius non fuerit ; si prius fuerit,
Confirmalur, quia secundurn eos ergo ante praelationem habebat tales
80.
status prselatorum est slalus exer- actus, etper consequens tales potest

cendse,non acquirenda? virtutis ;

exercere ; si non ante, ergo status
sed homodicilur in statu perfectiori prselalionis est status virtutis acqui-

et magis meritorio solum propler rendse.

aliam virtutem vel gradum perfec- Item si ipsa sollicitudo fuerit ex-
tiorem virtutis. pressa, major pars erit ad amplia-
Item, si sollicitudo regiminis es- tionem et tuitionem bonorum lem-
set causa majoris merili, cum con- poralium et privilegiorum el talium
tingat officialem alicujus episcopi ad utilitatem Ecclesiac temporalem
vel aliquem in curia domini Papse et corporalem pertinentium, quam

istam sollicitudinem magis habere circa salutcm animarum.

ex commissione Papae vel episcopi Dicitur, sicoportet modo, quia ta-

quam habeat actualitcr Papa vcl lia dimittere esset peccalum mortale.

episcopus, magis mcreretur quam Scd adverlendum, quia potuistivi-

Papa vel episcopus. tasse antecedens, et scivisli talia

Item qui solum diflerunl ab invi- oportere sequi, et voluntarie accep-

cem aliquo quod non est virtus, nec tasti ea, unde voluntarie posuisti te
 DE PERFECTIONE STATUUM 5S1

in tanta elminus meritoria sollici- poenitenter absolvere, el sacramenta

tudine temporalium bonorum. Iu conferre credentibus, tales actus
quo casu posset homo perfeclus la- non itamoventhomines etiam chris-
lem sollicitudinem exercere, dictum tianos ad praedicta bona opera meri-
esl prius. loria facienda, sicul contemptus
si. Ilcin quod actus, quos exercenl omnium mundialium perpessio vo-
\ '.us praedicti religiosi, sini mundo uti- luntaria, el caetera talia quae prius
ttprae- liores quam sollicitudo omnium sunl enumerata.
jtos/sunt prfflatorum simul, probalio : In lali Dicitur quodper jam dicta stMini- ^2.
u11 "
^Uopm comparatione debemus accipere lur quod obligatio voluntaria ad

KScifado
1
prselatos sufficienter pro populi bonam operalionem exercendam,
omninm
prselato-
regimine, <M ex alia parte de
'
aliis mm facil ad .11
maiorem perfeclionem,
Dui simoi. sufficienter pro populi excitanda quam si illa faceret sine obligatione,
devotione. Tunc sic : Illi aelus qui quia talis obligatio non est aclus
ratione actus per se et directe mo- nec virlus nec pars. Similiter est
vent infideles et fideles ad fidem relatio, quae non dicit perfectionem
fn 1 11 r«-i vitae, el quod ista vita pere- aliam. Dicendum quod obligatio
grinatio est ad aliam, inquahabituri quaedicit relationem, sequitur me-
sumus alia bona quam
tempo- ista diate vel immediate actum volunta-
ralia, quae a viris perfectis magis tis liberum, quo homo firmiter pro-

contemnenda sunt quam amanda, mittit se facturum tale opus bonura,

incomparabiliter nobiliora, fideles et per consequens habet firmum
in fide confirmant, peccatores ad propositum omnino faciendi, quod
poenitentiam provocant, imperfectos non habet aliquis qui non promittit
ad perfectionem excitant, et perfec- se firmiter facturum lale vel consi-
tos in perfectione consolidant, ut mile opus et ideo ille
; qui non
superius dictum est, et in tcmpore obligat se, et si aeque magnum
pacis omnesad opera virtutum ino- bonum operetur tamen exterius,
vent, ut exponere se morli in lein- non habet aeque perfectum aclum
pore persecutionis pro \\l\q et pro intcriorem ideo non est eeque per-
;

salute proximi audeant, tales aclus feclio nec aeque meretur cuin illo
sunt utili(jrcs inundo quam illi actus qui vovit.
tjiii sic non possunt facere sed ; ac- Ad argumentum ergo dieenduin
tus, quos tenentur exercere qui vi- quodlicet obligatio relatio non sit
lam tenent praescriptam, sunt hujus- virtus, nec aclus, neque pars, nec
modi, ut superius probatura est, et per consequens esl perfectio, conse-
non actus, quos tenentur praelati quitur tamen actum voluntatis me-
exercere ; ergo, et caetera ;
praeci- diate vel immediate illius, in quo est
pere enim opera virtuosa perfecta talis obligatio ; ideo obligans se et
illis qui ex voto tenentur, el alia faciens meretur quam aliua
plus
necessariaad salutem el pertinentia non obligatus, el si idem faceret.
,nl honestatem koti communitali Dicitur, ergo Papa perfectior esl
christianorum, et nolentes excom- quocumque alio. Quia habens fir-
municare, vcl alio modo punire, et muoi propositum exercendi aetue,
 552 DE PERFECTIONE STAITLM
ex quibus provenit bonuni totius et conaturn majorein, et ista red-
quani
univcrsi, est actus perfectior dunt hominem perfectiorem. Islud
proposituin firmuin exercendi conOrmatur Major ulilitas prove-
:

quemcuinque alium actum, quia nit frcquenter ex serinonc alicujus

commune bonum est magis bonum hominis honeste viventis quam ex
quam minus commune ; sed solus morle multorum martyrum, et

Papa habet tale propositum, et nul- tamen perfectius fuit mori pro
lus aliuspotest habere, quia tanluin Chrislo.
potest esseunus Papa. Dicendum Est autem intclligendum quod Nota dii.
genter
sc prc
quod non sequifur quod sit perfec- exercens opera perfecliora et diffici- C essum

tior, posito quotl leneat sola illa, ad liora sccundum se quae |>ossunt
quae tenelur de necessitate salutis. stare cum solliciludine regiminis
Ad probationem potest dici quod mundi et dispensalionis et ordina-
primum propositum exercendi ac- tionis lemporalium bonorum, si ipsa
tus, ex quibus provenit bonum re- dimittat exercere, in casu illo in
gimen toLius universi, sicut ex ac- quo non est qui sciat vel velitcirca
libus ordinandi, pra3cipientli et praedicta sollicitari nisi ille, minus
consimilibus, non est aclus perfec- meretur tunc, quam prius, quando
tior quam actus renunliandi per- illa perfectiora opera exercebal, et
fecte et sustinendi voluntarie poe- tamen tunc in casu illo peccaret, si

nas, et caBtera, ex quibus magis dimissa illa sollicitudine opera alia

per se et directe provenit bonum exerceret, quia plus peccat homo
regimen universi. Similiter potest faciendo conlra illa ad quae magis
dici quod major non est vera, nisi tenetur, quam faciendo conlra illa

tales actus in se sint difficiliores et ad quae minus tenetur, quantum-

perfectiores. cumque essent utilia vel bona se-
83, Ad probalionem dicendum quod cundum se ; sed de lege charitatis
commune bonum debet praeponi necessariae ad salutem magis tene-
minori bono per se accepto, et tur homo subvenire proximo et
ideo si commune bonum non posset verbo et facto, quando indiget et
fieri ab aliquo, nisi lu sollicitareris non est alius qui scial vel velit,
circa bonam ordinationem homi- quam ad opera secundum se perfec-
num et circa bona temporalia, tiora, dummodo non ita proximo
magis pro tunc esset talis sollicitu- utilia ; et per consequens magis
do elicienda quam contemplatio vel peccaret faciendo contra prima
aliapoenarum perpessio sed quan- ; quam conlra secunda, et si ad se-
do bonum cominune potest fieri per cunda ex volo obligaretur. In casu
alium, tunc magis meritorium est tamen, in quo ad neulra tenelur,
exercere actus secundum se per- magis tenetur faciendo opcra secun-
fectiores et difficiliores, quamvis dum se perfecliora quamalia minus
aliis minus utiles. secuntlum se perfecta. Verbi gralia,
Quod patet sic : Aclus perfeclior plus meretur homo pro tlefensione
et tlifficilior requirit habitum pcr- lidei durissima morle moriendo,
fectiorem et intensiorem amorem quamvis nullam animam lucretur,
 1)1. PEREECTIONE STATUUM 53
quam praedicando christianis el ani- dimittens opera difficilia, in casu in
in.is plures lucrando, dummodo alii quo iKni esl alius. siini eequales in
essenl qui scirenl el vellenl el merito respectu utilitalis prove-
seque bene proficerenl in praedi- nieniis. posito quod sequalia opera
cando. I>iml patet, quia, quando esl exerceanl ; ergo quicumque excedil
alius,non tenetuf praedicare. in merito praedicantem christianis,
Tuncarguo, quandocumque homo quando alius sic potesl el vult, vxcc-
Don tenetur ad aliqua opera exer- dil aliiim. Sed probatum esl quod
cenda, plus merelur in eligendo dif- exercens opera difficilia virluosa
Gciliora quam minus difficilia. propter Deum, quando non est ca-
[tem quicumque facit quod diffici- sus praedictus, plus merelur quam
lius est propter Deum el vellel fa- praedicans, quando est alins ; ergo
cere quaecumque alia ininiis diffi- pltis meretur quam ipsemet praedi-
cilia, proximis tamen utiliora, si cans in casu necessitatis el opera
alius non faceret, plus meretur sua difficilia dimittens. Nec hoc im-
quam ille qui tantum facil opera putel Deo, sed sibi priora opera vel
minus difficilia, utiliora tamen pro- aeque difficilia non exercenti, cum
ximis, qua3 possenl per alium eeque lainen possit.
bene fieri, el non facil quod secun- Ex quibus concluditur quod unus o»
(luni se perfectius et difficilius est. laicus, ab hominibus in eremo sc- Ecce
Item qui sequaliter vellet laborare questratus, eequaliter et plus potest dMioneln,
1

pro proximo, si indigeret, sicut mereri sicut episcopus vel Papa ^ 1

.
1
".
1 1
,
:,itU3

alius, el difficiliora opera bonavult bonus. Et uuud status 1

ille,; fiui ra- i" uiicto-
1
'

' . im reli-
niin
exercere propter Deum quam alius, tione slatus requirit perfectiora et giosorum
vivciitiniii
. .

aequaliter diligit proximum sicut diHiciliora opera bona quam status «ecundom
.. p • • stiitnm vi-
alius ct plus Deuin. papalis, periectior et mag is est me-
-

is aposto-

Dicendum tamen quod in casu, rilorius simpliciter quam status pa- perfeotior

in quo iiini essel alius qui praedi- jialis;sed status praBdictorum reli- meruonua
caret, et immineret periculum ani- giosorura est hujusmodi, ut prius "^SSm^est
a"
mabus de ha3resi vel de obliga- probatumest; ergo, etc.
8lal
paiis
tione necessariorum ad salutem vel Itein servato ordine charitatis,
de peccato alio mortali, minus me- duobus sequaliter potentibus opera-
retur moriendo alibi pro fide, ubi ri, plura propter Christum patienti
crederet non posse in aliquo pro- et difficiliora operanti debetur magis
ficere, quam solum boneste con- prauniuin, quia redditur unicuique
versando christianis praedicare. potenti operari secundum opera
Quod autem tunc minus merea- sua, et majoris difficultatis esl sus-
tur, quam prius fecit perfectiora tinere poenas graviores quam minus
opera el difficiliora exercendo, pro- graves vel exercere opera diffici-

batio :Quando aliqui sunt aequales Iiora quam minus difficilia.

in merito, quicumque excedit unum Iicin opera secundum quod ap-

in merito, et alium ; sed praedicans propinquanl magis ad opus maxime
christianis vel aliis, quando sunt meritorium, absolute magis sunt
alii sufficienter et volentes, etalius meritoria ; sed opera difficihora et
 554 DE PERFECTIONE STATUUM
magis pcenalia magis appropin- Istud confirmo : Duobus aclibus
quant ad opus maxime meritorium, aequalibus et seque in potestate exis-
quod esl sustinere duram mortem tentibus, existens in charilate illurn

pro Christo, quam opera miuus dif- actum prseeligit facerc, ex quo pro-
ficilia et minus poeualia ; ergo veniuut plura et seque intensa vel
opera difficiliora ct magis poeualia iutcnsiora bona quos
; sed actus,
sunt magis meritoria quam minus polest exercere in publico, et quos
poenalia. YU lt exercerc in privato, suntsequa-
magis ap-
Dicitur, quanto aliquis les etseque in potestate agenlis per
86.
petitsalutem proxiinorum et ad hoc positum ; ergo istorum actuum illos

operatur, tanto plus meretur, quam eligeret exercere exislens in chari-

si solum intendat saluti proprise; tate, ex quibus proveniunt plura et

sed dimittens multa opera difficilia aeque intensa bona, quam ex acti-

in privato facere, exercet minus dif- bus aeque difficilibus exercendis in

ficilia, magis tamen utilia proximis ;
privato ; ergo actus aequales exer-
propter salutem proximorum solum cendos in publico existens in cbari-
ergo talis plus meretur per talia tale vult eligere ; ergo opposilum,
opera, proximis utiliora, quam- quicumque non vult exercere aeque
visminus difficilia, quarn per opera difficilia et non difficilia opera et

difficiliora in privato facla. sequaliterin sua poteslate existenlia,

Dicendum quod quicumque ex ex quibus proveniunt plura bona et

charitate, ut Deo placeat, exercet seque inlensa, sicut exercendo opera

opera difficilia in privalo, si crede- in privato, non habet charitatem
ret magis Deo placere, exercendo bene ordinatam.
illa eadem vel seque difficilia sequa- Ad argumenlum igitur dicendum
liter sua potestate existentia ad
in quod argumenlum tanlum concludit
sedificationem proximi, illa magis quod quando non est alius, et
tunc,
coram proximis exerceret quam in saluli eorum intendit, dimittendo

privalo de ratione enim charitatis

;
opera difficilia magis meretur quam
est plus diligere bonum suum illis derelictis illa difficiliora exer-
aequalecum bono proximorum, cet. Sed accipiendo majorem uni-
quam bonum suum non magis in- versaliter, sive posset fieri per
tensum nec extensum sine salute alium, sive non dicendum quod
;

proximorum et per consequens,

; verum est, si ad salutem proximo-
quandocumque per actus eosdein rum operetur sequaliter vel plus.
vel sequales et a^qualiler in sua po- sicut circa salutem propriam, sed
testate existenles, nec magis sibi quando non, non. Ideo dico quod
difficiles potest acquirere sibi et pro- dimitlens exercere ad eedificationem
ximistantum bonum, vel plus quam proximorum illa vel sequalia, quse
sibi soli acquirit faciendo illa opera exercuit ad meritum sui, non lan-
in privato, magis eligercl exercere tum mcretur, sicut prius. Quicum-
illos actus vel eeque difficiles, dum- que enim qui seque faciliter potest
modo non difficiliores, in publico aliqua facere io publico, ubi credit
quam in privato. esse ad aedificalionem proximorum,
 Dl. PERFECTIONE STATUUM
et nullo modo ad detrimentum sui. condiio ponit, sed super candela-
sicul in privato, >i vull facere in brum, qui ingrediuntur } lumen
///

privato non in publico, non

illa el videant; unde illa opera bona, quoe
habel charitatem bene ordinatam. nata movere quoscumque ad
sunl
Dicitur, tunc nullus deberel ali- bonum, quando aeque faciliter pos-
quid tacere in privato. sunt Geri, u1 dictum est, in aperto
[tem omnia quaBCumque bona sicut in privato, recta ratio dictat, el
faceretin privato, deberel facere charilas inclinat ad exercendum illa

in publico, vel aequalia, si pos- quod debent in publico exerceri, el

set. noii tanlum in privato.

Item qui non tenelur ad alia Dices, si plus meretuf faciendo 89.
opera, potesl illa cxercere in pri- eadem opera ad aBtlificalionem pro-
non in publico, et per conse-
vato et ximi in aperlo, el in actu nulla esl
quens non esl contra ordinem cha- differentia, nisi quod sii in publico
ritatis. adbonum proximi, ergo magis bo-
Ad primum dicendum quia impe- num proveniens facit ad majus me-
dimenta plura liunl, et aliquando ritum, et 11011 lantum intentio vel
judicia ininus discreta, et vana perfectio aclus.
gloria, quando alia fiunl in aperto, Dicendum quod differentia est in
el caetera multa mala, ideo multi actu, quia quando in aperlo fit,

sancti fugerunl ad toca solitaria et propter a3dificationem proximi eli-

privata. citur, secundum quod ordo charita-
Ad secundum patet per idem ;
tis exigit, et quia ad hoc magis in-
sed si possenl fieri aeque faciliter in clinat charitas, intensiorem actum
aperto el sine aliquo detrimento elicit conformiter inclinationi ope-
sui, magis mereretur si faceret in rando, quam si tunc operaretur ea-
aperto. [deo dicil Ghristus : Luceat dem opera in privato.
////• vesira coram hominibus, et cae- Dicis quod aeque intensam volun-
tera. tatem potest homo habere ad ope-
Ad tertium dicendum quod si illa randaoperaminus difficiliaad utili-

opera, ad quae non tenetur homo, tatem proximi, sicul alius operans
aeque honeste et aeque faciliter sine opera perfectiora etdifficiliora in se

aliquo detrimento possent exeroeri in privato,

publice ad a3tlificationem majorem Istud confirmatur, quia magis

proximorum sicut in privato, chari- bonum, cujusmodi est bonum com-
i.is inclinal ad exercendum illa in mune, magis movel inclinat vo- <-i

iiperto citius quam in privato ; et luntatem ad intensiorem actum,

ideo ille qui oppositum facit, dicitur quam bonum privatum.
agere contra ordinem charitatis; Potesl diciquod si talispossil cum
non enim mortaliter peccat, cum aliooperante in privato facere opera
non tenolur ilhi facere, sed minus eadem vel seque difficilia et aaque
meretur ; ideo dicit Christus : Nemo, perfecta in aperto ad aedificationem
sequens rectam ratio-
id est, nullus proximi, li''«'i non ad majorem,
nem, accendit lucernam et in abs~ quam per opera minus difficilia,
 550 DE PERFECTIONE STATUUM
non habet intensam charitatem,
ila ercerent, et major ntilitas proximis
nec charitatem, ncc voluntatem, non eveniret.
sicut ille qui operatur in privato. Dicitur, ponamus quod dno sint 9CJ

Simililer, posito quod non posset aeque virluosi in omnibus, et con-

seque perfectaoperaet difficilia tunc tingat casus in quo utilitas prove-
facere, qua3 essent ad lantam ulili- niret proximis, si aliquis eis praedi-
talem proximorum, sicut sunt opera minus difficiiia
caret vel alia opera
minus in se perfecta, adhuc si alius exerceret, cum quibus non posset
sit qui opera minus difficilia ad uti- alia aeque difficilia et perfecta cum
lilatemproximi aequalem faceret, alio exercere, et quod uterque sit in
minus meretur exercendo ipsa mi- charitate aequali cum alio.
nus difficilia in aperto ad utilitatcm Dicendum quod tunc vel a supe-
proximi, quam perfectiora in se et riori vel sorte vel alio modo deler-
difficiliora in privato. Et ultra po- minari debet quis illorum pro tali

natur quod non esset alius qui sciret tempore debet proximis intendere,
vel vellet, adhuc tunc minus mere- et qui determinatur ad proximum,
retur, quam prius fecit opera diffi- si vult aequaliter cum alio mereri,
ciliora facienda in privato, et tamen oportet dolere et tristari quod non
in casu citius tenetur opera illa potest aeque perfecta opera exer-
minus difficilia operariad utilitatem cere, si ponatur lalis casus, ratione
proximi quam afiain privato. quorum, scilicet doloris et tristitiee,
Et si dicatur quod tunc charitas potest vel aequaliter vel aliquando
faceret, ut homo minus mereretur, plus cum alio mereri. aulem
Si Not

dicendum quod non, sed quod plus, gratanter acceptet tales actus minus ter hiej

quiasi alia opera faceret in tali casu tamen aeque perfectos cum
difficiles, da, u™!
C
necessitalis proximorum, quantum- alio per positum exercere non po- gSj!3
cumque in se difficilia, minus me- test, minus meretur. Nunquam g^JjjJJ
relur, quam exercendo ad utilita- enim gratanter illum statum accep-
tem proximorum opera, et in se et taret, si alia operari perfectam vo-
sibi minus difficilia ; unde non luntatein haberet ; disconveniens
propter charitatem, sed propter enim voluntati perfecta? alicujus
alios eventus diversos, contingit contristat volenlem. Multo magis
quod minus merelur homo uno tem- deberet trislari et dolere, si ad tales
pore quam alio. actus minus difflciles consequantur
Ad probationem, quando dicitur, magni honorcs, divitiae multaa el de-

majusbonum movet ad intensiorem lieiee, dignitates praeclarae etpotesta-

actum, dicendum quod in casu, in tes, mundi bona, quia se-
etcaetera
quo est atius qui exercet illa in cundum beatum Gregorium in qua-
publico ad ulilitatem proximorum, dam Homilia : Cum enim augentur
magis bonum est illa ulilitas proxi- dona, raliones crescunt donorum ;

morum, et illud quod debetur ope- tantoergohumilior,atqueadservien'

ranti in privalo virtuosa opera et dum Deo prompiior quisque debei ex
diflicilia, quam bonum provenicns, munere, quanto se obligatiorem esse
si ambo opera minus perfecla ex- conspieii inreddenda ratione.
 DE PERFECTIONE -I \l! IM 557

[tenij nullus virtuosus gratanter plus preemiabitur, aliter in bonisa

acceptal ipsura reputari ab aliis ma- Deo collatis non aequaretur alteri.
gisvirtuosum alio, quem scit virtuo- [tem, omnis justus tristatur, si
sioremvelopera virtuosioraexercere aeque dignis honoribus el aliis bonis
vel aeque virtuosa ;
sed gratanter aequalia non exhibentur; sed omnis
acceptans majores honores, el caete- virtuosus estjustus; ergoomnisvir-
ramulta bona temporalia sibi exhi- tuosus tristatur, si sibi eequali non
beri, quae non exhibentur alteri conferuntur tol bona sicul sibi, et
magis vel aequaliter virluoso, ac- hoc si acceptalio talium bonorum
sptal ipsum reputari ab aliis magis non diminuil meritum, quia si sic,
virtuosum alio ergo nullus talis
; non debet illa sibi appetere, nec
acceptans majores honores sibi ex- alteri cui vull eequale praemium sic-
hiberi esl virtuosus, major patet. ul sibi ; ista patent, quia secundum
Probatio minoris : Honor exhibetur Philosophum 3. Politicse i. et 7.
homini in testimoniurn virtutis, et qni sunt aequales e1 similes in vir-
per consequensmajor honor in tes- tute, justum est aequaliter domina-
timonium majoris virtutis. ri ; ideo nullus continue per totam
Item, nullus volens aequaliter vilam, sed successive vel in diversis
mereri cum alin gratanter acceptat principatibus. Unde vult 7. Phy-
illa, ratione quorum minus mere- sicae, non a^quale aut n?qualibus, et
tur .•
sed determinatus ad utilitatem non simile aut similibus, praeter na-
proximi per positum aequaliter ap- turam nulluin autem eorum quod
;

petii mereri cum alio ergo nullus ; praeter naturam bonum. Ratio au-
t.ilis vult gratanter acceptare illa, tem tota est, quia aequales in virtute,
ratione quorum minus meretur ;
aequales debent esse in honore;
sed honores magni el multa emolu- nullus ergo justus gratanter ac-
menta exhibita alicui sunt talia, ra- ceptabit principari solus, sciens
lione quorum minus meretur; ergo alium aequaliter principari dignum
talia gratanter non acceptabit. Pro- similiter de aliis honoribus sibi

batio antecedentis Quanto aliquis : exhibitis, et non aequaliter vir-

magis obligatur ad serviendum ali- tuoso.

cui propter dona quae ab eo recipit, Ex quibus sequitur quod quanto 92.
si gratanter illa dona recipit, aliquis plus vull mereri, tanto per- Notacon-

minus meretur, quam alius aequa- fectiora <

i
l difGciliora in se, etali-
liter bene operans et minus ab eo quando sihi debel exercere, et
recipiens. poenalia sustinere, honores fugere,
Item,timendum quod omnis acce- el caetera bona temporalia quo-
plans lalia hona praedicta minus minus potesl acceptare.
praemiabiturquam alius, quia Deus, Sicergo esl imaginandum de sta- Nota i.ic

«iiin sil jiisius, aeque bonis aequalia tibus, quod primum tenel Deus qui lutnnm!
praemia largietur ; sed uni largitur ad animas, quas cum munditia <•!
honores, h multa alia bona in vita innocentia creavit, se adhibet, sicul
isia, quae ille acceptat,et alteri aeque dominus ad oves suas. Secundum
virtuoso non largitur; ergo alibi statum tenel Filius Dei incarnatus,
558 DE PERFECTIONE STATUUM
missus ad quserendum et reducen- perpopulum ad fidem conversum
dumistasoves, a via veritatis el sa- et converlendum instituendi, qui
lutis errantes, et specialiter et prin- post Ascensionem Christi ad dislin-
cipalius ad oves quee perierunt do- ctas partes mundi missi, respectu

mus Israelis, quia isti eranl de ovili illorum quos per evangelium genue-
Dei, specialiter quia sub lege divina runt, slatum prselatorum ecclesia-
contenti. Ad istum statum per se et sticorum, pastorum et episcoporum
intranee requirebatur et fuit in tunc primo actualiter habuerunt.
Christo non solum sana doctrina, Inter quos erat beatus Petrus tan-
sed et perfecta vita et potestas fa- quam Christi perfectus et universa-

ciendi miracula. lis vicarius, quantum ad hoc

et

Terlium statum, videlicet praelati quod Christus totius mundi erat do-
ecclesiastici, pastoris et episcopi, minus, et respectu conversorum fi-
vocando episcopum secundum quod delium ecclesiasticus praelatus, pa-
curam habet subditorum, tunc te- stor et episcopus, cui succedit in

nuit primo, postquam oves illas, potentia et dignilale Papa, Christi

quarum dominus erat inquantum vicarius aulem Apostolis suc-
; aliis

Deus, ad veram legem divinam lan- cedunt episcopi alii, non inquan-
quam ad ovile reduxit unde in ; tum erant apostoli ad conversionem
quantum Deus dixit: Alias oves ha- populorum missi, sed inquantum
beo quse non sunt ex hoc ovili. Sed super populum fidelem erant prae-
ratione qua incarnatus et missus, lati ecclesiastici, pastores et epi-

subdit : Illas oportet me adducere ;

scopi.

et pro terlio stalu sequitur : Et fiet Discipulis autem, quantum ad hoc

unum ovile et unus pastor. quod ab Apostolis sacerdotes erant
Ex illis ad fidem et ad ovile Chri- consecrati, post Ascensionem Domi-

sti duodecim elegit et eos

reductis ni succedunt sacerdotes, sive gradus
ad idem officium, ad quod ille mis- et slatus sacerdotales. Episcopi
sus fuerat, eos misit unde et apos- ;
enim etsacerdotes, inquantum prae-

tolos, id est, missos illos nominavit. lati ecclesiastici, ab invicem sunt di-

Dicit enim: « Sicut misit me Pater, stincti. Similiter creditur probabili-

et quibus tanquam
ego mitto vos, » ter quod discipuli, qui erant praelali

per se requisitum et intraneum sta- constituti ab Apostolis, omnes erant

tui tali pro tunc dedit potestatem episcopi ordinali.
miracula faciendi, et eumdem, quem Christo autem et Apostolis et disci- 93.

ipse tenuit, descripsit modum vi- pulis specialiter et principaliter pro

vendi ; unde postquam dixit : Ite, ovibus qua3 perierunt donius Israe-
subdit Nolite ergo portare, et ca>
:
lis, et ex consequenli et minus prin-

tera, quasi dicat, vos qui mittimini cipaliter pro ovibus adducendis,
mundum convertere, necesse est quee non cranl ex ovili legis divihae,
vos lalem vitam tenere. Istis postea missis, succedunt modo qui pro
dedit potestatem corpus suum con- salule chrislianorum, in quibus
iiciendi, ligandi, solvendi, episco- abundal iniquilas et charitas refri-

pos et sacerdotes consecrandi, et su- gescil, et multiplex est error a via

 DE PERFECTIONE STATl UM 551

veritatis, ex consequenti pro salute talis bona ope-

absolutio, voluntaria
omnium, Spiritu sancto inspirati, ratio quam timor excommunicatio-
vitam perfectam el poenalem cum nis vel poenarum, honesta exterior
sana doctrina fidei el contemptu conversatio, tanto unus status magis
mundi tenenl Christi el Apostolo- quam alius esl in se perfectior el
rum, quas vita sive qui status statu mundo simpliciter magis neces-
praelatorum ecclesiasticorum, utsu- sariusjsed status vitam apostolo-
perius esl probatum, est prior, rum tenentium et statusprselatorum
mundo uecessarior, difficilior ei per- sic se habent, ul superius probatum
fectior ad purgandum, illuminan- esl ; igitur, et caetera.
dum et perficiendum, in ecclesias- Quod autem dominus Papa de 94.
lica hierarchia pars principalior, statu summe debel curare et fominus
lali

sine qua ecclesiastica nec fuisset, magis quam de praelatorum eccle- stautenen.
nec perfecta esse posset, infidelibus siasticorum ordine, honore et digni- oiweTvan-
ll
el fidelibus peccatoribus, imperfe- tate, probatio Ad quem pertinel :
a?oJtoii™
ctis el perfeclis, et ad bonum re- ratione status plus aliis et quasi sin- SSuwonl
gimen totius ecclesiae utilior et in eulariter curare de saluto omnium, rare elma "

y -j\~ '
<| 11 .1111

meritis major. intideles ad fidem simnliciter con- de P r« la-

f ns vi- ijunil autem status magis talis vertendo,et fideles in fide nutriendo eecie«ia«u.
D apos- corum or-
lonim quam status praelatorum inundo sil et conlirmaudo, ct ad nonaiu vitam «ime ho-
leuiium .. . _ . nore et di-
[oeces- necessarius, patet ex dictis. nuan- voluntanam excitando, ad eum per- gnitate.
iormuu- . . ,• . -ii p
Btatu doiuinijm' duo status sic se
i
naoent
i <

Imet summe llluni fovere et nulrire,

1
',
ru' (]
'

quod unus per se et directe valet et de illo quasi singulariter sollici-

ad infidelium ad fidem conversio- tari et curare, per quem perfectis-
nem, fidelium in fide confirmatio- sime potest in preedieta, et magis
nem, peccatorum contritionem, quam quemcumque alium, per
excital imperfectos ad perfectionem, quem non potest ila per se el jier-

el omnes ad voluntariam bonam fecte preedicta exercere. Sed ad Pa-

operationem ; alius per se et directe pam, ratione qua Christi vicarius,
lum ost ad baptizandum in fide quia Christus venil totum mundum
_ neratos et filios sibi subditorum salvare, pertinet quasi singulariter
tidelium ad Ecclesiam deportatos, curare <l<
v
con-
salute omnium, ut
poenitentes et confiteri volentes ad versioneinfideIiumdiIigentius,quam
absolvendum, fideles inobedientes eorum impugnatione, bono regimine
ad excommunicandum, et sic ad bo- fidelium et meritoria operatione ;

ii.iiii fidelium operationera exterius ergo ad Papam Christi vicarium

compellit ad exercendum; quanto summe pertinet illum statum fovere
fidcs csi iniindo necessarior quam el nutrire, el de illo sollicitari el cu-
sacramentalis in aqua ablutio, infi- rare, per quem perfectissime potesl
delium conversio, fidei confirmatio in praedicta,magis quam alium el

(juam fidelibus prselalis ecclesiasti- quemcumque, per quem non potesl

cis subjectio, articulorum el ad sa- praedicta exercere ; Bed superius esl
lutem necessariorum praedicatio, de probatum quod status viventium
peccatis contritio quam sacramen- more Christi el apostolorum e! hu-
 560 DE PERFECTIONE STATUUM
jusmodi, quod per se eL directe valet publicanos et meretrices, increpabat
ad generandum fidem etadfideicon- et quod mandata hominum et deci-
firmationem et ad peccatorum exci- mationem omnium, quia mentae et
tandam contritionem et ad volunta- rutae et omninm olerum, plusquam
riam bonarn el perfectam operatio- graviora legis, judicium, misericor-
nem, et status praelatorum non sic diam et fidem ponderabant, redar-
ratione status; ergo, et caetera. guebat et puhlice confundebal et
Quamvis aulem uterque status ad vae damnationis aeternae contra eos
integritatem et perfectionem Eccle- proferebat. Et quamvis de Scribis et
siee et per se sit requisilus, lamen, Pharisaeis diceret : « Omnia qux-
ut probatum est, unus est simplici- cumque dixerint vobis servate et
ter magis necessarius,de quo Christi facite », non tamen eos, sed alios
vicarius summe curare debet ut ali- vitam perfeclam tenentes, ad praedi-
quos de illo statu mittat cum debita candum voluit deslinare, quia plus
diligentia ad infidelium conversio- vitaquam doctrina mundum potest
nern, aliquos inter fidelesad fidei movere, et pcr hoc ostendens quod
confirmationem et peccalorum con- non sunl sufficientes ad prsedican-
tritionem et voluntariambonam per- dum sui et mundicontemptum, con-
fectam et perseverantem operatio- tra divitias, delicias et excellentias,
nem. nec ut omnes assumant poenitentias,
95 Quod si statum illum in sua per- quia secundum doctrinam Christi :

fectione et purilate sine diffamatione « Nisi poeniteniiam egeritis, omnes

non custodierit, et ad illos, quos sic simul peribitis », nisi qui suae vo-
missurus est per mundum, sicut luntati et mundo renuntiaverunt,
Christus ad apostolos suos, se non divilias, delicias et excellentias ab-
habuerit, ad effectus praedictos, de jecerunt,etlibere sine meritis pcenas
quibus maxime curare dehel, atlin- sibi assumpserunt mundo manifes-
gere non valehit. Christus aulem tas.

pro quos missurus eral per

illis, Vicarius Christi igitur vitam prae-
mundum, super cathedram sedcnti- dictamadsuam complens, perfectam
bus Scribis et Pharisaeis calum- hierarchiam ecclesiasticam foveat
niantibus, et eos de transgressione et nutriat in puritate et perfec-
praeceptorum et traditionum senio- tione perseverare faciat, sine diffa-
rum arguentibus, rospondit; conten- matione vel publica reprehensione
tionem inter eos quis eorum videre- corrigat, et contra calumniatores
lur esse major,indignalioncm decem defendat, per universum mundum
illorum de duobus fratribus Jacobo eam tenenles mittat, ul quantum
ct Joanne per privatam informa- sibi possibile est omnes ad Christum
tionem sedavit nec ad rogatum
; convertat. In hoc Chrislo se confor-
Scribarum et Pharisaeorum discipu- mat, qui solum sic viventes praedi-
los reprehendit, sed excusavit et care omni crealurae per universum
dcfendit. Sed e contrario ipsos scili- dcslinabal, pcr quos et mundum
cet Scribas et coram Pharisaeos convertebat et in fide confirmabal et
turba, plusquam quoscumquc alios adpcrfectum in tantum pcrducebat,
 DE PERFECTIONE STATUUM 561

quod nonnunquara mullitudo ad d refrigescet charitas

multorum, et
martyrium aohelabal el currebat. quod erit tunc Iribulaliomayna, qua-
96. Quod modo autera e1 usque in lis non fuit ab initio mundi
usque
fc?me?n-
& nem raundus maxime indigeal (ali- modo, neque fiet ergo modo et
;

m °- terconversantium, probatio: Quanto usque in finem mundi maxime indi-

titnsque major esl in iiiiiiidn cupiditas, volup- gel
in lioeui .
J ' mundus,plusquamstatuquocum-
kcuh *ta- ias ot apostasia a ude v\ inndehtas, que alio, illis quidoctrinavita el
Lu vitam . .
,
. . .

apostoii- appetitus nonoris, el aoundal ini- ostendunl horum opposita, et quod

yaotium. quitas,el refrigescil charitas,el erunl pro Christo mors esl sustinenda, et
contra Gdeles persecutio et magna- excitant homines ad sui et mundi
nimitas, tanto mundus magis indi- contemptum, ad fidei firmamentum,
get illis qui vita et doctrina osten- el ad vivendum in poenitentia, utper

dunl horum opposita, et quod pro sufferentiam trislium, poenarum, tri-

Christo mors est suslinenda, et ex- bulationum et persecutionum acqui-
citant cteorum quee
homines ad sui sita fortitudine et gratia copiosiore,
in mundo sunt contemptum, ad non curent de vita ista, sed futura ;

fidei firmamentum, et ad viven- 8ed ista possunt illi soli, qui sua3
dum in poenitentia, ut acquisita for- voluntali et mundo renuntiaverunt,
titudine per sufferentiam tristium divitias, delicias et excellentias abje-
et gratia copiosiore non curent de cerunt, et libere sine meritis pccnas
vita ista, sed futura ; sed secun- acerbas mundo manifestas, ut pra5 -
dum dicta Gregorii super illud diclum est, sibi assumpserunt. Mun-
Matthsei : « Erunt signa in Sole et dus igitur et specialiter Christi vica-
luna el stellis », et per illa quee au- rius singulariter et summe deberet
divimus et videmus, finem mundi e curare de talibus et eorum perfecta
proximo formidamus, de quo fino vita, supposita fide Christi et apos-
dicit Apostolus, 1. ad Timotheum tolorum vita et doctrina, tenondo
•'3.
« I)i novissimis diebus instabunt rectam rationem et assumendo qua3
temporapericulosa, et erunthomines toti mundo naluraliter
sunt nota.
seipsos amantes, cupidi, elali, su- [sta humiliter sunt dicta otsine ali-
perbij blasphemi, parentibus non qua praasumptione vel temeraria as-
obedientes, ingrati, scelesti, sine af- sertione sunt scripta.
fectione, sinepace criminalores, in- Opus Doctoris Subtilis,
Explicit
continenteSj immites, sine benigni- intitulatum Duns de Perfectione Sta-
tatc, proditoreSj protervi, timidi } tuum, scriptum per hk» Joannem
caecij voluptatum amatores magis Reynbold Almanicum deMonte Or-
quam Dei »; et Christus in evange- nato, anno Domini mcccc
lio, quod tunc abundabit iniquitas

*•

Tom. XXVf. 3r,

 DE SCOTI OPERIBUS INEDITIS

PraHer Tractatum de Perfectione Statuum, an alia exlant opera inedita

Doctoris Subtilis? Nostra sententia est ea, si extant, esse paucissima. Quod
probamus tum per summum studium quo Patres nostri Scoti elucubraliones

qusesierunt ut ab oblivione vindicarent, tum per dicta cl. Waddingi qui in

sua Preefatione generali (cf. t. l.)testatur: « Gongregatis omnibus operibu-
hucusque editis, perlustratis Urbis bibliothecis, praesertim Vaticana, consultis
in longinquis regionibus amicis, id tandem effeci ut opera omnia scholastica
consequeremur... » Addit quidem : « Illud in vastissimo conatu nos male
habuit, quod integrum non omnes viri doctissimi elucubrationes una
fuerit

liac editione producere. Quse ad rem speculativam, seu dissertationes scho-

lasticas spectant, hic damus universa. Positiva, seu Scriptura? sacrse com-

mentarii adhuc desiderantur. Ad hanc classem reducunt aliqui tractatum de

Perfectione statuum.... Quse vero adhuc desunt hujus generis Scoti elucubra-
tiones, in illa secunda) classe sub hunc ordinem redigentur:

Lectura in Genesim,
Commentarii in Evangelia,

Commentarii in Epistotas Pauli,

Sermones de temporc,
Sermones de sancli<,

Tractalus de Perfectione statuum... »

Quam tamen secundam classem Scoti operum in lucem proferrc W .uldingo

non licuit.

Lectura in Gcncsim adhuc citatur a Pitseo, Lelando, Jaoobo le Long, J. a

Sancto Antonio et aliis ;

— Commentarii in Evangelia, ;i Bartholomeeo Pisano,
Gonzaga, Pitseo, Lelando, Jacobo le Long, .1. a Sancto Antonio, '•!<•.; —
Commentariiin Epistolas Pauh.a Sixto Senensi qui testatur se legisse fragmen-
tum, Possevino, Jacobo le Long, Pitseo, Joanne i
Sancto Antonio, Sbaralea.
564

e t c>; _ Commentarii in Epistolam ad Romanos, a Bartholomreo Pisano et

Gonzaga.
Alii auctores citant alia opera, Sbaralea et P. Joannes a Sancto Anlo-
nio. Commenlarios in Evangelium secundum Matthaeum et in Apocalypsim ;

Sbaralea, Commcntarios in Cantica Canticorum, Quaestionem super Protogum, de

Restitutione rerum ablatarum Scoli, Disputationcm Scoti super arlern alchi-

mix, etc.

Attamen, non obstantibus, quas efficere potuimus, investigationibus,

nobis non fuit possibile supradictos tractatus invenire. Aliqua tantum com-
perimus, quee, utpote forte grata lectoribus, breviter sub distinctis numeris
indicabimus.
\) Juxta P. Fidelem a Fanna, existit Florentia^, biblioth. national. Cod. B.

ix. 225. membr. in fol. seec. xiv circa fin. « Scotus de usura, qualiter est in-

dulgenda. » Sed hujus opusculi non superest nisi breve fragmentum, ex

quo non licet judicare utrum opus sit authenticum.

2) ln biblioth. national Parisiens. (salle des Imprimes, inventaire c. 1878. c.

939) extat : « Sedulius in Epist. D. Pauli. Sedulii Scoti Hibernensis in omnesR.

Pauli Epistolas annotationes,ita breves ut lamen justa commentaria sint, in qui-
bus germanus Apostoli sensus explicatur et clarissimum tocis diffcilioribus lumen
Henricum Petrum.
affertur.» Basileee per 1538 Post — — Sedulii vitam a Joanne
Tritemio descriptam et memorabilium rerum indicem, incipit commentarium
Sedulii Scoti Hibernensis in Fpistolam Pauli ad Romanos :« Paulus, servus Jesu

Christi, vocatus Apostolus. Sciendum est quod in hoc proeemio septiformis

divisio elucescit. Primo namque de seipso loquitur... » Alia etiam editio a.

1528 adest.
Item Trecis invenitur N. 800, « Sedulii Scoti Hibern. in omnes epistolas

Pauli collectaneum Basileee per Henricum Petrum, 1528.» in-fol. — N. 823,

« Ejusdem in Epistolam Pauli ad Romanos. » In fine, « excudebat Basileee

Henricus Petrus, mense Martii 1528. » in-fol. Hic liber initio mutilus.

Sedulius claruit sub Theodosio anno cccc. xxx. « Scripsit autem et metro

et soluta oratione plura opuscula, de quibus ego tantum reperi subjecta, ad

Macedonium abbatem, opus insigne juxta seriem totius evangelii quod prae-
notavit: Carmen paschale, metrice, lib. 4. « Paschales quicumque dapes...
»

In omnes Epistolas Pauli, prosaice lib. 14...» lllius Sedulii Scoti Commentarii
forsan attributi sunt nostro Doctori.
3) De Commentariis in Cantica Canticorum heec dicit cl. B. Haureau in suis

« Notices et exlraits de quclques manuscrits de la Ribliothcque nationale ». T. 2,

p. 144:
« L'immense commentaire sur le Cantique en treize livres qui s'etend du
l
er
au dernier feuillet de notre volume a pour auteur un religieux Cister-

cien quc la plupart des manuscrits nomment Thomas de Vaucelles, quel

ques-uns Thomas de Perseigne. La d6dicaee es1 a 1'adresse de Pons, Svfique
de Glermont de 1170a 1188. Or, il est certaiu que 1'abbaye cistercienne de
Perseigne avail k cette date un nomme" Thomas, auteur incontes-
religieux
table d'un autre ouvrage De praeparatione eordis. On peul supposer que le
meme Thomas a tour a tour habite Perseigne et Vaucelles. II est plus pru-
dent de le nommer Thomas le Cistercien. Cest sous ce nom que Josse Bade
a publie pour la premiere fois re commentaire en 1521, edition reproduite
dans le tome CCYI de la Patrologie.
Une troisieme edition fut faite en 1653 sous le nom de Jean Duns Scot
par le Cordelier Paul de Hieti. Notre Cordelier avait-il naivement cru que cel
amas confus de divagations mystiques (?) etait roeuvre trop longtemps igno-
ree de son illustre confrere? Quoi qu'il en soit, le Procureur General de
1'Ordre de Citeaux porta plainte contre 1'auteur de cette etrange attribution et
la condamner par le maitre du Sacre-Palais,
fit le 15 mars 1055. Voila
1'honneur de Jean Duns Scot juridiquement venge
Tous les textes n'ont pas le meme debut.... »

Et revera in editione qure adest in bibliothec. nat. Parisiensi sub fitulo :

Thomx Galli, Cistercioisis, Commenlarius in Cantica Canticorum (a nonnullis

Joan. Duns Scoto adscriptns) iterum edilus studio Joan. Malgoire, Romae Steph.
Cabalii 1006, in fol. » legitur in initio sententia definitiva in forma publica
Rmi P. Magistri sacri Palatii Apostolici, qua definitive pronuntiavit Librum
super Cantica Canlicorum fuisse et esse compositum, confectum et editum a
Rdo P. Thoma cisterciensi,eterronee ac perperam per R. P. Paulum Reatinum
minoritam et alios litis consortes, procuratum fuisse et esse imprimi et pu-
blicari sub nomine Scoti, cum inhibitione ne sub nomine Scoti imprimatur,
vendatur et usu recipiatur, sed sub solo nomine Thorcuc Cisterciensis.
Referimus tantum praefationem ad Lectorem quae sequitur et decretum a.

1666.
«Amice Lector, huec ipsamet commentaria inCantica Canticorum edita fuere
Parisiis in-folio anno 1521 a Jodoco Badio Ascencio, veri auctoris nomine
insignita, qui fuit Thomas Cisterciensis, cui hoc opus tribuunt Possevinus
in Apparatu Sacro Sixti Senensis lib. 4. Bibliothecte saneta), Carolus de Visch

in Bibliotheca cisterciensi, Manrique tom. .'3. annalium cisterciensium ct

alii. Thomas autem Cisterciensis ea dedicavit Pontio Episoopo Glaromontano,

ut ex editione Parisiensi et ex supracitatis auctoribus constat, qui exabba-

te Clara3vallis ad eam sedem evectus est circa annum 1171, integro sicculo

anteScotum, ut testantur Claudius Robertus in Gallia Christiana et Joannes

Chenu in historia chronologica Episcoporum Gallia?, nec alius Pontiua fuit in

serie Episcoporum Claromontensium; propter quas et alias evidentes ration

in processu deductas prcemissam sententiam Reverendis. \\ Mag, Sacri Pala-

tii Apost. edidit (1055) definitivam, cui soli de juro obcdire tenebatur, sed
566

cum ex gratia fuisset ei permissus recursus ad sacram Congregationem In-

dicis, illa opus istud non sub nomine Scoti, sed sub nomine veri sui auctoris,
scilicet Thomae Cisterciensis publicandum esse oensuit, ut ex decreto infra

posito patet, atque ita, ut hoc opus posset legilime videre lucem, mutandum
fuit frontispicium, et non ex dispensatione, sed supradicti decreti et senten-

tiee jussione, translatio fuit facta Minoritse in Cisterciensem, et nomen Joan-

nis Duns in Thomam transmutandum ; ha?c mutatio facflis fuit in frontispi-

cio, sed in singulis paginis nomen Joannis Duns Scoti expungere, exigen-

te justitia, laboriosum et difficile ; ob difficultatem autem istam omnia

exemplaria supprimere, ut rigor justitise exposcebat, nimis dispendiosum erat

iis qui bona fide in vulgando opere expensas fecerunt; unde cum humanitate
vicit eequitas, atque, ea inspirante, permissum fuit, ut publicaretur et diven-

deretur, mutato frontispicio et ducta linea obliterante nomen Scoti in sum-

mitatibus primae et ultimae paginae, indicante in singulis paginis hujusmodi
nomen Joannis Duns Scoti impressum eidem obliterationi subjacere, ne Tho-
mge Cisterciensi, vero hujus operis auctori, lectio nominis Joannis Duns
Scoti non expuncti, ullum afferat pra?judicium.

Decretum sacree Gongregationis Indicis.

Feria 3, die 26 januarii 1666.

In Sacra et generali congregatione Indicis... In causa vertente inter R.

P. Paulum Reatinum Minoritam de Observantia ex una, et RR. PP. Cister-

cienses ex alia, Sacra Congregatio, re mature discussa, censuit librum

super Cantica Ganticorum nuper sub nomine Scoti impressum per praefatum
Paulum Reatinum non esse sub nomine Scoti publicandum, sed tantum appo-
sito sui veri auctoris Thomee Cisterciensis nomine. In quorum fidem, etc.

Datum Romee Palatio Apostolico Quirinali, die et anno supradictis.

Fr. Vincentius Fanus Ord. Preed.

Sacrte Congregationis secretarius. »

4) Tractatus Doctoris Subtilis ad Regcm Anglix, MS. 1718, biblioth. reg.

Hafniae, in-4°, xvi ssec, quod MS. continet decem traetatus alchimicos e

variis auctoribus. Incipit ita Tractatus ad Regern Angliaj : « Noveritis, excel-

lentissime rex, quod Philosophi multifarias posuerunt operationes et modos
operandi, ut solvere, congelare, etc... » Et mox excipit : «dictum composi-
tum est illud quod mortificat et vivificat seipsum. »

Rex Danorum, Frederieus ui, qui fundavit bibliolh. regalem Hafniensem,

maximopere favit studiis chimicis et alchimicis, congregavitque plurimos
libros vel manuscripta de his materiis tractantia.
Citatur a Borel, in sua biblioth. chimica, p. 83.

5) In MS. « Hermet. philosoph. tractatus » biblioth. national. Parisiens.

fundi latini n° 11202, xv seec, habetur ff. 36-45. % Disputatio Scoti de opera
 561

lapidis philosophaiis. Queerilur utrum.... Deo gratias. Amen. Explicit Dispu-

tatio Scoti. » Probabiliter auctor esl Michael Scotus qui, uatus in Scotia,
floruit xiii ssec. ei chimiee preeserlim studuit.
Aliud MS. omuino distinctum adesl in eadem biblioth. sub titulo «Alchi-

mia », et numero L4008, xvi B8BC. iu quo IV. 156-181 habetur « Tractatus
Magistri fratris Joannis Duns Scoti, ordinis Minorum, super lapide philo-
sophorum. Quanta admiratione, tiuantoque mentis stupore captus fuero....

Convertet quodcumque metallum et maxime vicinius atque propinquius na-

tura? sua\ in lunam vel solem, secundum quod medicina fuerit preeparata.»
Citatura Borel et Poggendorf., t. 1, p. 626-627, sub titulo *De veritate cl

virtute lapidis p/ii/osophalis, » qui referunt etiam alios tractatus ab eodem

Doctore de eadem materia fuisse compositos.
Hoc opusculum parvi momenti judicamus et non authenticum ob clarita-
tem et modum loquendi.
6 Gameraci, Biblioth. commun. MS. 819, xv saec. f. 136 : « Qusestiones
Magistri N. de Lyra super lapide phitosophico ad Scotum. Quieritur utrum sit

via possibilis — » Post I IV. : <> Expliciunt qua^stiones Nicolai de Lyra cum
responsionibus Doctoris Subtilis, extractae ab epistolis eorumdem per vene-
rabilem virum Antonium de Castillione, Parisiis, in Sorbona, etc, »

F. 137: « Incipit Scotus, Doctor Subtilis, de compositione lapidis philosopho-

rum. Vas substantialiter vitreatum.... » Post 9 IV: « Explicit Scotus cum com-.
mento ejusdem Doctoris. »

F. 141 « De operis progressione ab codem Scoto. »

7) Cantabrigiaj m Univers. Lib. MS. Ee. 3. 61. a. 1482 delineatum ; pp.

14-15: Opusculum Doctoris Subtilis super aliquos canones Arzachelis-
« Uicipit

Quoniam cujuscumque actionis, elc De canonibus Arzacliclis tractaturus....

Quinque sinus sunt noti, ergo sexlus invcnietur. Proportio ista apparet vera in
numeris. » Agitur de geometria? qusestionibus. Citatur a Tanner in sua bibl.

britannico-hibernica (Londini 1748) pp. 238-239.

lllud opusculum non damus, neque tractatum ad Regem Angliae, neque
Quaestiones Magistri Nicolai de Lyra, quamvis ante oculos habeamus, quia
non constat de authenticitate et levioris sunt momenti.
8) Oxonii, in Laud. Coll. MS. Misc 43i. (lodex membranaceus, in folio,

ff. 222, Sccc xiv, binis columnis exaratus. Art. i. fol. 1-74 : tJohannis Scoti
super Apocalypsim notulx. JSdificationem ad quam populum strenue invita-

vit... » In calce : « Kxpliciunt notulx supcr Apocalypsim per Johannem

Scotum. Expiicit Apocatypsis.t Art. 2. f. 75-222. « Ejusdem super s. Mat-
t/uvi Evangelium notx. Matthxus ex Judm. Prxsens prologus in tres parles

dividitur. » Desinit : « 67 in nomiw Jesu omne genu ftectatur ccetestiumt etc.

Item qiuvritur de forma baptismi. Explicit UberMatthsei.

Index MSS. Laud. Coll. illos tractatus altribuit Joanni Scoto Ifirigenee,
568

sed Tanner in loco jam citato Doctori Subtili. Pulcherrimos commentarios

praebent, sed nullum particulare argumentum, saltem in fragmentis qua3
legere potuimus, quo Scoto nostro definitive adscribantur.

9) Oxonii, in bibl. Digby, MS. 54, saec. xv, f. 123 : « De Trinilate, Queeritur

utrum pluralitas formalitatum possit stare cum simplicitate divinse essen-

tise.... » Est Scoti discipuli, non ipsius Scoti.

Hoec sunt quse indicanda duximus ut lectores possint dijudicare et, si

placuerit, nobis suam sententiam transmittere, paratis libenti animo emen-

dare. Veniam humiliter petimus pro operis imperfectionibus atque preces.
Ad Dei gloriam et laudem Doctoris Subtilis et Mariani.

Patres Correctores.

Erratum. — Juxta MS. Romae asservatum, pro « respondeo quod hic de Trinitate et modo
unitaiis animae et corporis... >» p. 392, t. V (et in ed. Wadd. t. 3. p. 58, quaestio ix) legendum :

De Unilate.

FINIS TOMI VIGESIMI SEXTI.

 INDEX
QUjESTIONUM quodlibetalium

(CONTINUATIO)

QU.ESTTO DECIMA QUAUTA

Itrum aijima suse naturali perfectioni relicta possit cognoscere Trinilatem per-
sonarum in divinis i

QU.ESTIO DECIMA QUINTA

Utrum respectu illius verbi creatur;*', intellectus possibilis sit activus vel pas-
sivua ^8

QUiESTIO DECIMA SEXTA

Utrum libertas voluntatis et necessitas naluralis possint se compati in eodcm

respeclu ejusdem actus et objecti ^80
570 INDEX

QILESTIO DEGIMA SEPTIMA

Utrum aclus dilectionis naturalis et actus dileetionis meritoriae sint ejusdem

speciei 202

QILESTIO DEGIMA OGTAVA

Utrum actus exterior addat aliquid bonilatis vel malilise ad actum interiorem. . 228

QILESTIO DECIMA NONA

Utrum in Christo unitas naturae humanse ad Verbum sit sola dependentia na-
turee assumptse ad personam Verbi 259

QILESTIO VIGESIMA

Utrum Sacerdos obligatus ad dicendum missam pro uno, obligatus etiam ad

dicendum missam pro alio sufficienler solvat debitum dicendo unam missam pro
ambobus 298

QILESTIO VIGESIMA PRIMA

Utrum ponens mundi ceternitatem possit sustinere aliquem esse universaliler

bcne fortunatum ; >^2

 INDEX 571

CONCILIATIONES

Locorum ex Quodlibelis Scoti, cum altis ejusdem Doctoris locis, qnx inter se apparenter
opponi videntur, a R. P. Cavell» adjunctx.

Ad lectorem .'{'4
7
Ex quodlibeto primo 348
Ex quodlibeto secundo 352
Ex quodlibeto tertio 355
Ex quodlibeto quarto 358
Ex quodlibeto quinto 360
Ex quodlideto sexto 363
Ex quodlibeto septimo 365
Ex quodlibeto octavo 367
Ex quodlibeto nono 370
Ex quodlibeto decimo 371
Ex quodlibeto undecimo 372
Ex quodlibeto duodecimo 376
Ex quodlibeto decimo tertio 378
Ex quodlibeto decimo quarto 381
Ex quodlibeto decimo quinto 384
Ex quodlibeto decimo sexto 387
Ex quodlibet decimo septimo 3<S'J

Ex quodlibeto deciino octavo 391

Hx quodlibeto decimo nono 394
Ex quodlibeto vigesimo 397
Ex quodlibeto vigesimo primo 399

OPUSCULl M de ducentis quadraginta tribus contradictionibus, quae in Scoti

operibu- apparere videntur 403

ADDIIlOdo Scoti Commentariis iu Physioru ti Ubro5 191

DE PERFECTIONE STATUUM 501

DE INEDITIS SCOTJ OPERIDUS 563

Sancti-Amandi (Chery. — Ex typis DESTENAY, BussifcEE Pralrum.

CV
fe
*
>

ihi i

~7 B7,