Kasaysayan ng Komiks sa Pilipinas

Ang komiks ay isang babasahing isinalarawan at maaaring nagsasaad ng kuwento, buhay ng tao o
pangyayari. Ang salitang komiks ay hango sa salitang ingles na "comics" at isinulat lamang na may
titik "k" alinsunod sa baybayin ng wikang Filipino. Noong unang bahagi ng ika-20 siglo, naglipana at
naging popular ito sa buong bansa, dahilan upang maging isa ang Pilipinas sa mga pinakamalalaking
tagalimbag ng komiks sa buong mundo. Pero sa mga nagdaang dekada, bumababa ang popularidad
ng komiks dahil sa iba't ibang salik, kabilang na rito ang iba pang anyo ng mass-media tulad ng
telebisyon at Internet

Kasaysayan: Sinasabing ang bayaning si Jose Rizal ang kauna-unahang Filipino na gumawa ng
komiks. Noong 1884 inilathala sa magasing "Trubner's Record" sa Europa ang komiks strip niya na
"Pagong at Matsing". Ito ay halaw ng bayani mula sa isang popular na pabula sa Asya.

Mula 1896 hanggang 1898, habang ang Pilipinas ay dumadaan sa yugto ng rebolusyon,
ilang magasin ang lumabas sa Maynila na may nakaimprentang cartoons. Dalawa sa mga ito ay ang
"Miao" at "Te Con Leche". Sa pagkatalo ng Pilipinas sa digmaan, maraming Pilipino na kontra sa
pamamahala ng Amerikano ang lumipat sa malalayang pamamahayag. Ang mga nasyonalista ay
binitawan ang kanilang rebolusyonaryong pamamaraan upang lumathala ng ilang babasahing satiriko
upang batikusin ang mga kolonyalista. Karamihan sa mga magasing ito ay nakalathala lamang
sa Tagalog at Espanyol, ang dalawang wikang hindi naiintidihan ng mga Amerikano. Noong 1907,
inilathala ang "Lipang Kalabaw", isang magasin na nasa ilalim ng pangangasiwa ni Lope K. Santos.
Ang magasin na ito ay nasa wikang Tagalog, at nagtataglay ng mga satirikong cartoons na patungkol
sa mga Amerikanong opisyal. Ang paglalathala ng magasin na ito ay natigil din noong 1909.
Ang mga unang serye ng Filipino komiks ay lumabas sa simula ng 1920 bilang page filler sa mga
magasing Tagalog. Dalawa sa mga magasing ito ay ang "Telembang" at ang muling binuhay na
"Lipang Kalabaw", na nagtataglay ng mga satirikong cartoons na laban sa mga Amerikano at mga
pederalista. Ang dalawang komiks na ito ay maaaring ituring na nagpasimula sa mga komiks
sa Pilipinas.

Dalawang komiks sa mga magasin na ito ang naging popular sa mga Pilipino noong mga panahong
iyon: ang "Kiko at Angge" sa Telembang, at ang "Ganito Pala sa Maynila" sa bagong Lipang
Kalabaw.

Noong 1923, isinilang ang Tagalog magasin na Liwayway. Sa simula ay hindi pa ito nagtataglay ng
mga serye ng komiks, pero pagdating ng 1929, inilathala kasama ng magasin ang "Album ng Mga
Kabalbalan ni Kenkoy" bilang isang filler sa entertainment section nito. Ang karakter na si Kenkoy ang
bida sa seryeng ito, isang nakatutuwang batang Pilipino na naging representasyon ng mga
kabataang may pagiisip na kolonyal noong 1930s.

Mga Larawan
Komiks
Ang komiks ay isang grapikong midyum na kung saan ang mga salita at larawan ang ginagamit
upang ihatid ang isang salaysay o kuwento. Maaaring maglaman ang komiks ng kaunti o walang
salita, at binubuo ng isa o higit pang mga larawan, na maaaring maglarawan o maghambing ng
pagkakaiba[1] ng teksto upang makaapekto ng higit sa lalim. Bagaman palagiang paksang
katatawanan ang komiks sa kasaysayan, lumawak na ang sakop ng anyo ng sining na kinabibilangan
ang lahat ng mga uri (genre), hinahayaan ang mga artistang tuklasin ang kanilang sariling
ekspresyon.

Tony Velasquez
i Tony S. Velasquez[1] (namatay: 1997) ay isang artistang tagaguhit ng komiks sa Pilipinas. Siya ang
itinuturing na "Ama ng Pilipinong Komiks" o "Ama ng Komiks sa Pilipinas," sapagkat siya ang
nagpanimula at nagpaunlad ng sining ng mga serye ng mga larawang-guhit sa bansa.[1]

Talambuhay[baguhin | baguhin ang batayan]

Ipinanganak si Tony Velasquez sa Paco, Maynila. Sumakabilang-buhay siya noong taong 1997.[1]

Larangan[baguhin | baguhin ang batayan]

Nilikha ni Velasquez ang unang magkakasunod na mga guhit pang-komiks, ang Mga Kabalbalan ni
Kenkoy sa magasing Liwayway[2] noong 1928, na naging isang maimpluhong akda. Noong 1947,
inilunsad niya ang Pilipino Komiks, ang aklat na may kuwento at mga larawang nagpanimula sa
industriya ng komiks sa Pilipinas. Sa ilalim ng pamamahala ng Ace Publications, inilunsad rin niya
ang mga komiks na Tagalog Klasiks, Hiwaga Komiks, at Espesyal Komiks. Noong 1962, itinatag
naman niya ang Graphic Arts Service, Inc.(GASI) na naglathala ng Pinoy Komiks, Pinoy
Klasiks, Aliwan Komiks, Holiday Komiks, Teens Weekly Komiks, at Pioneer Komiks.[1]
Kabilang sa mga inakdaan niyang mga guhit-larawan, na umaabot sa may 300 bilang,
ang Kenkoy, Tsikiting Gubat, Talakitok, Talimusak, at Ponyang Halobaybay.[1]

Mga gawa[baguhin | baguhin ang batayan]

Ilang sa kaniyang mga akdang-guhit ang mga sumusunod:[1]

 Baby Blue Seal

 Kenkoy
 Kikong Kang Kong
 Lupang Ginto
 Nanong Pandak
 Ponyang
 Si Kenkoy at ang Kanyang Bionic Kid
 Si Kenkoy at si Rosing
Ang komiks ay isang babasahing isinalarawan at maaaring nagsasaad ng kuwento, buhay ng tao o pangyayari. Ang

salitang komiks ay hango sa salitang ingles na "comics" at isinulat lamang na may titik "k" alinsunod sa baybayin ng

wikang Filipino. Noong unang bahagi ng ika-20 siglo, naglipana ang komiks at naging popular ito sa buong bansa, dahilan

upang maging isa angPilipinas sa mga pinakamalalaking tagalimbag ng komiks sa buong mundo. Pero sa mga nagdaang

dekada, bumababa ang popularidad ng komiks dahil sa iba't ibang salik, kabilang na rito ang iba pang anyo ng mass-

media tulad ng telebisyon at Internet.

Sinasabing ang bayaning si Jose Rizal ang kauna-unahang Filipino na gumawa ng komiks. Noong 1884 ay inilathala sa magasing

"Trubner's Record" sa Europa ang komiks strip niya na "Pagong at Matsing". Ito ay halaw ng bayani mula sa isang popular na pabula

sa Asya.

Mula 1896 hanggang 1898, habang ang Pilipinas ay dumadaan sa yugto ng rebolusyon, ilang magasinang lumabas sa Maynila na may
nakaimprentang cartoons. Dalawa sa mga ito ay ang "Miao" at "Te Con Leche". Nang matalo ang Pilipinas sa digmaan,

maraming Pilipino na kontra sa pamamahala ng Amerikano ang lumipat sa malayang pamamahayag. Ang mga nasyonalista ay

binitawan ang kanilang rebolusyonaryong pamamaraan upang maglathala ng ilang babasahing satiriko na naglalayong batikusin ang

mga kolonyalista. Karamihan sa mga magasing ito ay nakalathala lamang sa Tagalog atEspanyol, ang dalawang wikang hindi

naiintidihan ng mga Amerikano. Noong 1907, inilathala ang "Lipang Kalabaw", isang magasin na nasa ilalim ng pangangasiwa ni Lope
K. Santos. Ang magasin na ito ay nasa wikang Tagalog, at nagtataglay ng mga satirikong cartoons na patungkol sa mga Amerikanong

opisyal. Ang paglalathala ng magasin na ito ay natigil din noong 1909.

Ang mga unang serye ng Filipino komiks ay lumabas sa simula ng 1920 bilang page filler sa mga magasing Tagalog. Dalawa sa mga

magasing ito ay ang "Telembang" at ang muling binuhay na "Lipang Kalabaw", na nagtataglay ng mga satirikong cartoons laban sa

mga Amerikano at mga pederalista. Ang dalawang komiks na ito ay maaaring ituring na nagpasimula sa mga komiks saPilipinas.

Dalawang komiks sa mga magasin na ito ang naging popular sa mga Pilipino noong mga panahong iyon: ang "Kiko at Angge" sa

Telembang, at ang "Ganito Pala sa Maynila" sa bagong Lipang Kalabaw.

Noong 1923, isinilang ang Tagalog magasin na Liwayway. Sa simula ay hindi pa ito nagtataglay ng mga serye ng komiks, ngunit
pagdating ng 1929, inilathala kasama ng magasin ang "Album ng Mga Kabalbalan ni Kenkoy" bilang isang filler sa entertainment

section nito. Ang karakter na si Kenkoy ang bida sa seryeng ito, isang nakatutuwang batang Pilipino na naging representasyon ng mga

kabataang may kolonyal na kaisipan noong 1930s.

Noong 1946, lumabas ang unang regular na nailalathalang magasin ng komiks, ang Halakhak Komiks. Tumagal lamang ang Halakhak

ng sampung edisyon dahil sa kakulangan ng maayos na distribusyon. Hindi tuluyang namatay ang industriya ng komiks dahil noong

1947, lumabas ang Pilipino Komiks, sa ilalim ng pamamahala ni Tony Velasquez. Ito ay nagbukas ng daan para sa iba pang magasin

ng komiks na mailathala.

Pagkatapos nito ay sunod-sunod na lumabas ang mga naging sikat na komiks tulad ng Tagalog Klasiks noong 1949, at Silangan

Komiks noong 1950. Ang unang komiks ng Silangan ay lumabas noong March 15, 1950 sa ilalim ng pamamahala ng editor na si Ben

Cabailo, Jr.. Ipinagmalaki nito ang mga pinakabata at magagaling na dibuhista ng panahong iyon: Nestor Redondo, Alfredo

Alcala,Nolasco "Noly" Panaligan, Elpidio Torres, at Antonio de Zuniga. Isa sa mga sumikat na kuwento mula sa Silangan ay ang

"Prinsipe Ahmad, Anak ni Aladdin", na likha ni Alfredo P. Alcala.

Ilang linggo matapos ilabas ang unang komiks ng Silangan, inilathala ang Aksiyon Komiks ng Arcade Publications. Naging editor nito

si Eriberto Tablan, at sina Alfredo Alcala at Virgilio Redondo ang mga punong ilustrador. Sumunod sa mga ito ang Bituin Komiks (April
1950), Bulaklak Komiks (August 1950), Pantastik Komiks (October 1950) Hiwaga Komiks (1950), Espesyal Komiks (1952), Manila

Klasiks (1952), at Extra Komiks (1953). Dito nagsimula ang isa sa pinakamalaking industriya ng komiks sa buong mundo, kaya noong

kalgitnaan ng 1950s, hindi man opisyal ay itinuring ang komiks bilang pambansang libro ng mga Pilipino. Mayroong dalawampu o

mahigit pang titulo ng komiks sa mga tindahan ang mabibili.

Lumawak pa ang mga ginamit na anyo sa paggawa ng komiks. Noong 1950s, kumuha ng inspirasyon ang komiks mula sa ibang anyo

ng literatura tulad ng komedya, alamat, mga paniniwala at maging sa mitolohiyang Pilipino. Ang mga naunang komiks na Tagalog ay

mayaman sa mga kwentong patungkol sa aswang, kapre, nuno sa punso, tikbalang at iba pang mga karakter na mga sinaunang

paniniwala ng mga Pilipino.

Ang ilang komiks ay hinango ang mga ideya ng karakter sa mga komiks ng Amerika, tulad ng Kulafuat Og (Tarzan), Darna (Wonder

Woman o Superman), at D.I. Trece (Dick Tracy).

Sa panahon ng Martial Law, ipinatanggal ang ilan sa mga nilalaman ng komiks. Ipinag-utos din ang paggamit ng murang papel para sa

komiks. Naapektuhan nito ang itsura at kalidad ng komiks, kaya naman bumaba ang benta ng mga ito sa pagpasok ng dekada 80's.

Nagresulta ito sa pag-alis ng mga ilustrador ng komiks sa Pilipinas para magtrabaho sa parehong industriya sa Amerika. Kabilang dito

sinaAlfredo Alcala, Mar Amongo, Alex Niño, Tony de Zuniga, Rudy Nebres, at Nestor Redondo.

Pagkatapos ng Martial law, muling namuhunan ang industriya ng komiks sa mga makabagong mambabasa. Drama ang naging usong

tema sa komiks, sa pagpapasikat ng mga manunulat na sina Pablo S. Gomez, Elena Patron, at Nerissa Cabral.

Ang pagbabalik ng interes sa komiks ay tumagal lamang hanggang sa simula ng 1990s kung kailan nagsimula nang mahumaling ang
mga Filipino sa ibang anyo ng paglilibang tulad ng video games, karaoke, 'pocket book novels', 'cellphones', at sa bandang huli -

Internet at text messaging.

Maraming gumagawa ng komiks ang nagtipid sa produksyon, binawasan ang sweldo ng mga manunulat at dibuhista, gumamit ng
murang papel, at dinamihan ang mga pahinang nakatuon sa showbiz kaysa sa komiks. Dahil sa baba ng sweldo, ang mga

manggagawa sa industriya ng komiks ay nawalan na ng gana sa paggawa ng mga bagong istorya. Ang mga manunulat ay napilitang

ulitin na lamang ang mga lumang kwento, at ang guhit ng mga ilustrador ay pangkaraniwan na lamang. Samakatuwid, hindi na nito

nasasalamin ang mayamang tradisyon ng komiks na nasimulan noon.

Ang mga salik na ito ang nagtulak upang bumaba ang konsumo ng komiks kahit maging ng mga tagahanga nito. Patuloy pang

nanghina ang industriya hanggang sa napilitan na ang mga gumagawa ng komiks na magsara at kanselahin ang kanilang titulo.

Sa taong 2005, wala ng kahit anong kumpanya o malaking tagalimbag ng komiks sa Pilipinas. Ang mga naiwan ay ang mga maliliit na

lamang na naglalathala ng sariling titulo ng komiks.

 Ang Kultura ng Komiks

I. Panimula

Ang paglilibang o pagpapalipas oras ay isa sa mga gawaing hindi mawawaglit sa mga tao. Nariyan na

siya’y namamasyal, kumakain, nanunuod at nagbabasa. Maging ang simpleng pakikipag-usap ay nagiging

isang libangan. Ang pagsasabong ay isa sa mga namanang libangan natin mula sa mga kolonistang kastila.

Bago pa man magsimula ang kolonisasyon ay may libangan nang maituturing at masasabing atin. Ang

pagpapalitan ng mga bugtong, salawikain, pakikinig ng mga alamat, kwento, epiko at mito ay ang mga gawain

o libangang atin na kinagigiliwan ng ating mga ninuno. Maging ang pag-awit habang sinasaliw sa mga gawain

ay isang libangang maituturing upang maging masigla at masaya ang kanilang paggawa. Nang magsimulang

umusbong ang kolonisasyon sumabay din sa pag-usbong ang iba’t ibang sibilisasyong dala ng mga

kolonistang bansa. Ang sibilisasyong dala ng mga Amerikano sa Pilipinas ay isang paningin sa buhay sa

lubahang materyalistiko, rasyunal, siyentipiko, at obhetibo na ayon kay Soledad Reyes ay nakatuon sa

progresong mabibigyan ng kantidad, may oryentasyong pragmatiko at indibidwalistiko. Ang mga kaisipang

tradisyunal ng mga Pilipino ay unti-unting napagwawagian ng inilalakong modernisasyon na nagpapain ng higit

na kaunlaran sa anumang aspekto.

Mula sa pagbubugtungan, salawikain, awitan, pagbabasa at pakikinig ng mga kwento, alamat, epiko

at mito ay umusbong ang iba’t ibang gawain at materyales na dala ng modernisasyon. Sa kasalukuyan, sa

aspekto ng mga babasahin maraming naglipanang mga babasahin sa paligid tulad ng mga pocket books, mga

nobelang Ingles, magasin, manga at ang komiks. Sa paglitaw ng mga ito ay nagkaroon ng bagong interes ang

mga tao dahil nakuha ng mga ito ang panlasa ng mga ito. Ang mga ito ang siyang pumalit sa tradisyunal na

kaisipan at gawain ng mga Pilipino, ito ang bunsod ng modernisasyon.

Sa mga babasahing ito ang komiks ang bibigyang pokus sa papel na ito. Sa pamamagitan nito

malalaman ang kulturang kinapapalooban ng komiks sa Pilipinas. Malalaman din sa papel na ito ang

kasaysayan ng komiks sa Pilipinas, kung kalian ito nagsimula at namayagpag at maging ang pagbagsak nito,

kung anu-ano ang mga komiks na nalimbag at kung sinu-sino ang mga kinilalang tao sa likos ng komiks at

gayundin ay matutukoy ang manipestasyon ng komiks sa kultura ng mga Pilipino.

Layunin ng papel na ito na:

1. Matukoy ang pinagmulan ng komiks

2. Malaman kung kalian ito nagsimula

3. Maisa-isa ang mga komiks na nalimbag

4. Maisa-isa ang mga kinilalang tao sa likod ng komiks

5. Malaman ang manipestasyon ng komiks sa kulturang Pilipino.

II. Argumento

Ano ang Komiks?

 Ang komiks ay ang katawagang likha sa Pilipinas na panumbas para sa “Comics” (Ingles). Nagmula ito sa

simpleng salitang Ingles na comics na iniangkop ng mga Pilipino upang matugunan ang ortograpiya ng

katutubong wika sa ating bansa tulad ng tagalong.

 Noong ika-20 siglo, ang mga Funnies o ang mga Comic Books at Comic Strips ng Amerika ay bahagyang

nakaapekto sa ating tagalong komiks.

 Illustrated Theatre of the world (International World Theatre Congress, May 2006).

 Dalawang kathang pinag-isa. (Joe Lad Santos).

 Mabisang anyo ng Literatura. Mas madaling maunawaan at tangkilikin ng masa dahil naroon na mismo ang nais

ipakahulugan o ipakita ng manunulat. (Joe Lad Santos).

Pag-usbong at Pamamayagpag ng Komiks

Taong 1896-1898

Sa kasagasagan ng digmaang Kastila laban Pilipino-Amerikano ay may ilang magasin ang lumaganap

sa Maynila na may mga cartoon. Ang ilan sa mga ito ay ang Miao at The Con Leche na masasabing

naimpluwensyahan din ng mga magasin ng Amerika na Puck at Judge. Masasabing dinala ito sa atin ng mga

Amerikanong sundalo.

Lingid sa kaalaman ng mga Amerikanong mananakop, ginamit ng mga Pilipinong nasyonalista ang

pamamahayag sa paraang nakalilibang at nakatutuwa upang maipahayag sa kakaibang paraan ang

pagmamalupit at kawalang hustisya ng mga Amerikano. Maraming mga magasin at dyaryo ang nailathala at

ginamit doon ang wikang Tagalog at Kastila upang ang mga Amerikano ay di makaunawa.
Taong 1907

Ang Lipang Kalabaw na magasin ni Lope K. Santos ay nailathala. Ginamit dito ang wikang Tagalog.

Naglalaman ito ng mga nakatatawang cartoon na hawig sa mga Amerikano ngunit kaunti at maliit na bahagi o

parte lamang dahil mas nangibabaw ang mga pangulong –yudling. 1909, nang din a tinangkilik ang Lipang

Kalabaw.

Taong 1920

Lumitaw ang kauna-unahang komiks ngunit bilang mga pamuno lamang sa magasin na nasulat sa

Tagalog.

MAGASIN MGA COMIC STRIP

Telembang Kiko at Angge

Lipang Kalabaw Ganito Pala sa Maynila

Taong 1923

Ang Tagalog-magasin na LIwayway ay nailathala ngunit di naglalaman ng comic serials.

Taong 1928

NAgbago ang Liwayway at nalikha ang comic strip na mga Kabalbalan ni Kenkoy na nilkha nina Tony

Velasquez (Strip) at Romualdo Ramos (Script).

Taong 1929

Ikatlong bahagi lamang ng pahina ng Liwayway ang nasakop ng Kenkoy Strip.

Enero 11, 1929

Nailathala ng Liwayway ang Album ng mga Kabalbalan ni Kenkoy ngunit bilang pamuno lamang sa

Entertainment Section o panlibangang bahagi ng magasin. Si Kenkoy Harabas (ang pangunahing tauhan) ang

binigyang pansin ditto na nagpapakita sa nakatatawang pamumuhay ng batang Pilipinong makakanluranin.

 Taong 1932

Nang namatay si Romualdo Ramos ay nagpatuloy si Velasquez at ang Kenkoy Strip ay lumaki at

naging kalahating bahagi ng pahina.

Taong 1935

Nasakop na ng Kenkoy Strip ang buong pahina ng Liwayway.

Taong 1946

Inilathala ang unang komiks-magasin na Halakhak Komiks ngunit di ito nagtagal. Umabot lamang ito sa

sampung serye dahil sa kawalan ng epektibong paglalathala at pag-iindurso at isa pa ay namatay ang awtor

nito.

Taong 1947

Matapos ang pagreretiro sa Liwayway, itinatag ni Tony Velasquez (Ama ng Industriya ng Komiks) ang

Ace Publications. Ditto nailathala ang sumusunod na mga komiks:

 1947- nailathala ang Pilipino Komiks

 1949- nailathala ang Tagalog Komiks

 1950- nailathala ang Hiwaga Komiks

 1952- Nailathala ang Espsyal Komiks

 1959- nailathala ang Kenkoy Komiks

 1960- nailathala ang Educational Classic Komiks

Taong 1962

Nagsara ang Ace Publications ngunit itinatag ni Velasquez ang Graphic Arts Service Inc. (GASI) na

naglathala ng mga kilalang komik book tulad ng Pinoy Komiks, Pinoy Klasiks, Aliwan Komiks, Holiday Komiks,

Teen Weekly Komiks at Pioneer Komiks.

Noong kalagitnaan ng dekada ’50 nagsimula ang pinakamalaking industriya ng komiks sa Pilipinas at

noon kinilala ang komiks bilang “Pambansang Babasahin” ng mga Pilipino. Ang mga komiks natin ay sadyang

naimpluwensyahan ng mga comic strip at comic book ng mga Amerikano ngunit noong dekada ’50 ay
 nakaimpluwensya rin ang panitikang Pilipino tulad ng mga komedya, alamt, poklor at maging an gating mga

mitolohiya.

Ang ating mga Tagalog-Komiks noon ay karaniang tumatalakay sa mga Aswang, Kapre, Nuno sa

punso, Tikbalang at iba pang mga supernatural na nagmula sa ating mga poklor.

Taong 1970 “Ginintuang Panahon ng Komiks”

Sa panahong ito umabot sa 500 pamagat ng mga komiks ang nailathala. Dumami din ang mga kilalang

taong manlilikha sa larangan ng komiks. Kinilalalat ginamit ang komiks sa pag-iindurso ng mga produkto.

Maging sa pulitika ay nagamit din ng mga kandidatong tumatakbo sa eleksyon ang mga komiks bilang

panghikayat sa masa at ang pangyayaring ito ay hindi nabigyang pansin sa ating kasaysayan.

Taong 1986 “Komiks bilang Pambansang Babasahin”

Ayon sa isang sarbey na isinagawa, lumabas na tinangkilik ng mga Pilipino noon ang Komiks dahil sa

umano’y madali itong maunawaan at ayon pa sa pahayag ng mga taong kinapanayam ay:

 “hindi nakasasakit ng ulo basahin”

 “Madadala mo kahit saan”

 “Nakapagpapaantok”

 “magaganda ang kwento”

 “Magaganda at nakakaaliw ang mga drawing”

 “murang bilhin”

Naingganyo ang mga mambabasa ng komiks sa kadahilanang ang mga usapan ay sumasalamin

lamang sa kanilang pang-araw-araw na pamumuhay. May mga salitang balbal tulad ng “datung” o pera,

“bebot” o babae, “datan” o matandang babae o lalaki, “repa” o kaibigan at iba pa.

Ang mga bulgar na salita ay piling-pili naisulat sa mga usapan lalung-lao na ang mga mura sa sadyang

tinutulang gamitin ngunit may ilang mga malalaswang komiks o ang mga fly-by-night publication tulad ng

Bomba Komiks. Tiangkilik din ang komiks ng masang Pilipinong di kayang makapanood sa mga tanghalan,

pelikula at vaudeville.

Ang Pagbagsak ng Komiks

Taong 1990 ng magsimulang humina at bumagsak ang komiks. Ang pagkahilig ng mga Pilipino sa
Komiks ay napalitan ng mga Video Games, Karaoke, Text Messaging at iba pang mga Electronic Media na
mapaglilibangan. Dahil dito ang mga gumagawa ng komiks ay bumaba ang kinkita. Magagaling ang mga
Pilipino sa larangan ng sining lalo na sa komiks kaya’t kinuha o inalok sila ng mga Amerikano ng mas
malalaking mapagkakakitaan sa Amerika. Dahil sa paglitaw ng iba’t ibang propesyon ang mga manlilikha ng
komiks ay naagaw ng mga propesyong ito. Dahil dito nawala ang interes ng mga editor, publisher at iba pang
manlilikha ng komiks kung kaya’t napunta sila sa ibang propesyon. Ayon kay Joe Lad Santos, kung unang
pinilay ang source (manunulat / manlilikha) babagsak talaga ang isang laranangan na parang domino effect at
hindi papatayin ng e-media ang komiks kung may mga manunulat pa. Publisidad pa itong maituturing sa
larangan ng komiks ang maisa-tebisyon.
Ang Kahulugan ng Komiks sa mga Pilipino (Part 1)

Kamakailan, may nabasa akong nakapaskel na katanungan sa isang Facebook Page. Nai-comment ng
administrator ng FB Page na iyon na natuliro raw sila kung ano ang kanilang isasagot sa katanungan ng isang
bata kung ano ang “komiks”. Sa comment box ay iba’t iba ang nakita kong kasagutan. Ang mga sumagot dito
ay nagbigay ng kani-kanilang pagkakaalam sa kahulugan ng komiks. May mga katandaan pero mas maraming
kabataan ang nag-react. Marahil ang karamihan sa kanila ay walang gaanong nalalaman sa kung ano ang
komiks natin noon at ngayon.

Ang totoo, marami sa ating mga nasa young generation na hindi na inabot ang kapanahunan kung kailan
kasagsagan ang paglalathala ng ating mga traditional komiks. Marahil ay nalilito sila kung ang mga nakikita
nilang inilalathalang komiks na kinagigiliwan nilang basahin ngayon ay ang mga komiks na katulad din noon.

Upang mamulat ng bahagya ang kanilang pang-unawa, minabuti kong ibahagi kung ano ang “tunay na
kaanyuan” ng ating tinatawag na komiks sa Pilipinas noon, base sa aklat na nabasa ko. (May Sining,
Tagumpay at Salapi sa PAGSULAT NG KOMIKS ni Mario S. Cabling.) ito nawa ang maging gabay sa kanila
para magkakaroon sila ng pagkakataon na maihambing ito sa mga komiks na nalalathala at nababasa natin
ngayon.

May Sining, Tagumpay at Salapi sa

PAGSULAT NG KOMIKS
Sinulat ni Mario S. Cabling
 Pilipino Komiks
Ang isa sa mga unang sipi ng ating traditional
komiks noon na naglalarawan ng angkop
na anyo, at kulturang Pilipino

Kahulugan ng Komiks

Ang totoo, maging ang mga manunulat sa Pilipinas ay hindi nagkakaisa sa pagkakakilala at pagkakaunawa
kung ano talaga ang komiks. Ayon sa mga kritiko (some literary, poetry and prose writer) ng komiks, ang
komiks daw ay hindi sining, hindi literature at lalong hindi pampanitikan. Sinalungat naman ito ng mga
tagapamansag at mga manunulat sa komiks. Ito raw ay sining, literatura at pampanitikan. Ang katunayan ay ito
raw ang pinakamatandang anyo ng literatura sa buong mundo. Dahil dito, maging ang matatandang manunulat
at haligi ng panitikang Pilipino ay walang matatag na mapagbasehan kung alin sa magkasalungat na
paniniwalang ito ang tama
.
Ang tiyak, ang komiks ay hindi na lamang libangan ngayon, kung hindi isang maunlad at malaganap na sining
at epektibong behikulo ng komyunikasyon at nakaaabot sa malalaking bayan, lungsod, hanggang sa liblib na
kanayunan n gating mga kapuluan. Hindi lang aliw ang idinudulot nito sa mga nagbabasa, dito rin
masasalamin ang mga pangitain, nakikita, nadarama, iniisip, inaadhika at pinapangarap ng isang tao. Sa
kabuuan, ang sentimentalism ng kasalukuyan nating panahon.

Ang salitang komiks o “comic" sa salitang ingles kung pagbabasehan ang kahulugan nito sa Webster
Dictionary ay: exciting mirth, o kasiya-siyang katuwaang panlipunan o masiglang kasayahan kung isasalin
natin sa wikang Pilipino. Sa Pilipinas, ang komiks ay may pang-lahat na kahulugan: ito'y kuwento, nobela at
iba pang anyo ng literatura o ang katipunan ng mga ito na nakalarawan.

Sa susunod:
Ang mga Kaangkinan ng Komiks
Ang Mga Kaangkinan ng Komiks (Part 2)

Ang Mga Kaangkinan ng Komiks

Ayon kay Ginoong Mario S. Cabling, may apat na kaangkinan ang komiks, ito
ay “sining” “literatura”,“pampanitikan” at “una at pinakamatandang anyo ng literatura sa daigdig.

Bakit sining ang komiks?

Sa ingles, art is the skilful adaptation and application to some purpose or use of knowledge or power
acquired from nature. Ang pagsulat , hindi man ito sa pormang komiks ay isa nang matatawag na sining,
ang “sining sa pagsulat”. Ang isang writer ay nangangailangan ng lubos na kakayahang gumamit ng
kanyang kaalaman sa paglalarawan, pagpapadama at pagpapasa-isip sa mga nagbabasa ng kanyang sinulat;
sa pamamagitan ng mga salita o kataga, sa bawat tagpo, kaganapan o nangyayari sa mga karakter na
pinagagalaw sa nakasulat na obra.

Ngunit, ang pagsusulat ay “bahagi” lang ng komiks. Ang sinulat na kuwento o nobela ay kailangan munang
idibuho bago matawag na komiks. Dito ay kinakailangang gumamit muli ng isa pang sining, ang “sining sa
pagguhit” na magagawa lang ng mga may kasanayan, nag-aral, o may karanasan sa pagdidibuho.

Kung ito ang ating pagbabatayan, ang komiks ay binubuo ng dalawang sining na “pinag-isa”. Sining ng
pagsulat at sining ng pagguhit o pagsasalarawan.

"Villa Viejo"
Isa sa pahina ng nobela sa komiks na sinulat ni
Mars Ravelo at idinibuho ni Jose Caluag

Bakit Literatura ang Komiks?

Sa Ingles, literature is the written or printed literary productions of a country; literary work;
learning.(nakasulat o nilimbag na mga likhang pampanitikan ng isang bansa; katha; kaalaman)
Ang komiks ay isang produkto ng 'di pangkaraniwang kaalaman. Ito’y kinakatha, isinusulat at inililimbag. Sa
kabuuan, ito ay nagtataglay ng lahat ng kaangkinang pang-literatura. Ayon sa awtor (Mr. Cabling),
nagkakamali ang mga nagsasabing ang komiks ay hindi literatura. Makatwiran lang na ito ay dapat tawaging
isang porma ng literatura.

Bakit Pampanitikan ang Komiks?

Sa ingles, literary is pertaining to, or appropriate to, literature or men of letters. (tungkol sa, o naaangkop
sa, literatura o mga taong nagsusulat)

Ayon sa awtor, nasa komiks din ang mga kaangkinang ipinakakahulugan dito. Ang mga taong nagsusulat at
ang mga sinusulat na literatura. Dahil dito, hindi magiging kalabisan na sabihing ang isang komiks ay isa ring
pampanitikan.

Bakit ang Komiks ang una at pinakamatandang anyo ng

literatura sa daigdig?

Ayon kay Mr. Cabling, magugunita na ang tao ay nagsimulang walang nakasulat na wika. Wala ring titik o
alpabeto na katulad ng ginagamit natin ngayon o ng iba pang mga tao sa buong mundo, para maisulat ang
kanilang mga iniisip, nadarama at hinahangad sa buhay. Sa simula ang ginamit ng mga sinaunang tao sa
pagtatala ng mga kasaysayan at mga pangyayaring mahalaga sa kanila ay ang “picture writing” o
palarawang pagsusulat. Ang“hieroglyphic” ang isa sa mga sinaunang pamamaraan sa paglalarawang
pasulat ng mga tao. Ang sinaunang Ehipto ay gumamit din ng pamamaraang simboliko tulad ng pakpak ng
ostrich na ginawang simbolo ng katotohanan. Marami ring natutuklasan mga larawang nililok o inukit na
parang komiks sa mga haligi, sahig at iba pang bahagi ng mga sinaunang gusali at palasyo ng mga naglahong
lungsod sa iba’t ibang bansa.
Ayon sa awtor, kung ito ang ating pagbabasehan, ang kaangkinan ng mga palarawang pamamaraang ito ng
pagsusulat noong unang panahon, hindi rin maipagmamaramot sa komiks ang pag-angkin sa pagiging una sa
larangan ng literatura
Ang Nagpasimula at Nagpalaganap ng komiks sa Pilipinas (Part 3)

Bagamat, may nauna ng magasin na maituturing na unang naglathala ng mga caricatures and cartoon strips
na iginuhit ng beteranong cartoonist na siJorge Pineda at pintor/National Artist na si Fernando
Amorsolo, ang Telembang at Lipang Kalabaw, ayon kay Ginoong Mario S. Cabling, ang
“Liwayway” ang “opisyal” na magasing Pilipino na nagpakilala ng komiks noong 1929.

Isa sa mga unang isyu ng

Liwayway Magazine

Kabilang o bahagi sa nilalaman ng magasing ito ay ang mga naunang serye sa komiks
na “Kenkoy” niAntonio S. Velasquez at ang “Kulafu” ni Pedrito Reyes. Naging bukang-bibig ang mga
karakter na ito noong bago mag World War II.

Kenkoy
 Kulafu

Nasolo rin ng Liwayway sa loob ng maraming taon ang paglalathala ng komiks bago nagkaroon ng unang
aklat-komiks na inilathala ng ibang Publication.

Ang Unang Komiks na Nalimbag Pagkatapos ng World War II

Sa pagtatapos ng ikalawang digmaang pandaigdig, mas naging masigla ang pagsusulat sa komiks. Sa
panahong ito inilimbag at ipinakilala ang unang aklat-komiks sa Pilipinas, ang Halakhak Komiks na inilathala
sa ilalim ng pamamatnugot ng maituturng ding unang komiks editor na si Isaac Tolentino.Naging possible
ang paglalathala nito sa pamamagitan ng may ari ng Universal Bookstore na siAtty. Jaime Lucas na
masasabi ring unang komiks publisher.

Halakhak Komiks
 Isaac Tolentino

Kauna-unahang naging Patnugot

ng Komiks sa Pilipinas

Nakatulong ni Tolentino ang mga beteranong komiks illustrator/cartoonist noon na sina Antonio Velasquez,
Francisco V. Coching, Juan Perez, Elmer Abustan, Gene Cabrera, Liborio Gatbonton, Fred Carillo,
Francisco Reyes, Jose Zabala Santos, Hugo Yonzon, Larry Alcala, Pedro Coniconde, Lib
Abrena at Damy Velasquez. Ang komiks na ito ay nalimbag sa pamamagitan ng Carmelo and Bauerman
company kung saan lumabas ang unang isyu nito sa circulation noong 1946. Ganoon man, tumagal lamang
ang Halakhak Komiks ng sampung isyu.

Ang Pagkakasilang sa Pilipino Komiks

Noong 1947, kinuha ng publisista ng Liwayway Magazine na si Don Ramon Roces ang serbisyo niAntonio S.
Velasquez sa pagnanasa nito na makapaglathala rin ng aklat pang-komiks. Dahil dito, isinilang ang ikalawang
komiks na inilimbag sa Pilipinas, ang Pilipino Komiks.

Pilipino Komiks

Antonio S. Velasquez
Ace Publication's founder
and General Manager

Ipinakilala at inilabas ito sa circulation noong Hunyo ng 1947, sa ilalim ng katatatag na Ace
Publication. Naging “hit” ang komiks na ito na kakikitaan ng mga obra ng magkapatid na Tony at Damy
Velasquez,Jesse Santos, ang pintor at National Artist na siVicente Manansala, Amadeo Manalad, Cris
Caguintuan, Fred Carillo, Larry Alcala, Jose Zabala Santos at E.D. Ramos, sa mga sumunod nitong isyu,
makikita na rin dito ang mga obra ni Francisco V. Coching.

Sa susunod:
Ang Simula ng Pagdami ng Aklat-Komiks at Publikasyon sa Pilipinas