25.12.

2020

Биофизика
7. Јонизирачко зрачења
ПР О Ф . Д -Р ЗД ЕНКА СТОЈ АНОВ С К А
2 0 2 0 /2 1

7. Јонизирачко зрачење
7.1. Вовед
7.2. Нуклеарно зрачење
7.3. Нуклеарна медицина
7.4. Рендгенско зрачење (рендгенска дијагностика)

1
 25.12.2020

7. Јонизирачко зрачење

Вовед

МАСА И ЕНЕРГИЈА

Енергијата на атомот
▪Енергетските состојби на орбиталните електрони или пак
подреденоста на протоните и неутроните во атомското јадро.
Сили во атомот
▪Електромагнетна привлечна сила- помеѓу позитивно
наелектризираното јадро и негативните електрони кои кружат
околу јадрото.
▪Центрипетална сила и одбивната центрифигалната сила врз
електронот бидеќи се движи по кружна патека
▪Нуклеарните сили: подреденоста на протоните и неутроните.

2
 25.12.2020

АТОМСКО ЈАДРО

▪ Различните видови на атомски јадра -нуклиди.

▪ Нестабилните нуклиди -радионуклиди.

▪Симболичното
претставување

Изотопи- ист атомски број а

различен масен број
1
1 H , 12 H , 13 H ;

АТОМСКО ЈАДРО

▪Односот помеѓу бројот на неутроните и протоните (N/Z) во

атомското јадро - индикатор за стабилноста на јадрото.
▪Сите стабилни елементи се наоѓаат на или во околина на
линијата која затоа е и наречена линија на стабилност.
▪Јадрата кои не се наоѓаат на линијата на стабилност се
нестабилни и се распаѓаат се додека и тие не станат
стабилни.
бета емисија

стабилни
Стабилн
изотопи
позитрони или
Број на неутрони (N)

и изотопи електронски зафат

алфа емисија
Линија на
стабилнос
т

Број на протони (Z)

3
 25.12.2020

Енергетска состојба на атомското јадро

• Нуклеоните во јадрото може да заземаат различни енергетски нивоа: во

основната состојба или во возбудена состојба.
• Ексцитирана (возбудена) состојба може да се постигне со додавање на
енергија во јадрото. При деексцитација јадрото ќе емитира вишокот на
енергија со емисија на честички или електромагнетното зрачење (гама
фотони). Енергијата на гама фотоните ќе биде разликата во енергии
помеѓу различни енергетски нивоа во јадрото.

енергија
Ексцитација Деексцитација

Емисија на честичка
0 MeV

~8 MeV

Енергетски нивоа Гама фотон

7. Јонизирачко зрачење

7.1. Нуклеарно Постојат два вида на нуклеарно зрачење: честично и

електромагнетно зрачење
зрачење
Пример за честично зрачење се: електроните, протоните,
неутроните, α честичките итн

4
 25.12.2020

ИЗОМЕРНА ТРАНЗИЦИЈА

▪ Изомерна состојба-јадрото е во возбудената состојба .

▪ Изомерна состојба може да трае од неколку пикосекунди па до
повеќе години.
▪ Метастабилна состојба е изометра состојба со долго траење.
▪ Јадрата кои се наоѓаат во изомерна состојба ја емитираат
вишокот на енергија во вид на електромагнетни бранови-гама
фотони додека не се вратат во основната состојба.
▪ Самиот премин (транзиција) се нарекува изомеренна
транзиција и може да се одвива во неколку чекори вклучувајки
и премини преку средни енергетски состојби а не директно во
основна состојба.

ИНТЕРНА КОНВЕРЗИЈА

Некогаш возбудените јадра може дел од

својата енергија да ја предадат на електроните
од К слојот во истиот атом.
Енергија е доволно голема за да то избие
електронот од слојот.
Избиениот електрон, познат под името
конвертиран електрон има дискретна
енергија а неговата кинетичка енергија
еднаква на разкликата Еϒ-ЕB,
Испразнетото место од избиениот електрон во К слојот се
пополнува со електроните од повисоките енергетски слоеви.
Кога електрон од L слојот ја пополнува празнината во К слојот,
разликата во енергиите помеѓу К и L слоевите ќе се емитира во
вид на карактеристично рендгенско зрачење

10

5
 25.12.2020

АЛФА РАСПАД

Алфа распадот е својствен воглавно за тешките јадра со масен број

поголем од 140.

- алфа честица (нуклеон составен од два протони и

два неутрони со висока енергија на врска од 7,1 MeV)
Настанува нов елемент: поместен за две места во
периодниот систем (атомскиот број е намален за два)
и атомска маса намалена за 4.

 A−4
A
Z X⎯
⎯→ Z −2Y

11

АЛФА РАСПАД

▪ Енергетскиот спектар на алфа зрачењето е

дискретен
▪ Енергијата на алфа зрачењето е во ранг од 1 до
10 MeV.
▪ Карактеристично за алфа честиците е тоа што
вршат силна јонизација и имаат краток домет
при премин низ материјата.
▪ На пример нејзиниот домет во човечко ткиво
изнесува околу 0,03 mm додека пак во воздухот
е неколку сантиметри. Алфа шестицата може да
се сопре со лист хартија.

12

6
 25.12.2020

БЕТА β- РАСПАД

Јадрата богати со неутрони се наоѓаат под линијата на

стабилните јадра.
За да станат стабилни овие јадра треба да го намалат
бројот на неутроните.
n → p + + e− +~
β- честицата всушност претставува електрон

−

A
Z X ⎯⎯→ A
Z +1Y

13

БЕТА β- РАСПАД

▪Бета распадот има континуиран енергетски

спектар:

60
Релативен број на
β- честици (%)

40

20

Средна енергија Максимална енергија

Еср=0,695 MeV Еmax=1,7 MeV

14

7
 25.12.2020

БЕТА β- РАСПАД

▪Процесот на радиоактивното распаѓање обично се

претставува со опаѓачки шеми на распад, кои
всучност ја даваат зависноста од
енергијата(вертикална оска) и Z (хоризонтална оска).

Бидејќи крајниот резултат е зголемен

атомски број и намалена вкупна енергија,
трансформацијата на слика е е прикажано
со стрелка надолу и закосена надесно.
15

БЕТА β+ РАСПАД

▪ Јадрата со поголем број на протони се

распаѓаат преку β+ распад.

p → n + e+ +

+

A
Z X ⎯⎯→ A
Z −1Y

16

8
 25.12.2020

БЕТА β+ РАСПАД

▪ Услов за да настане β+ распадот е разликата во

енергијата на радионуклидот и распадниот продукт да
биде > од 1,02 MeV.
▪ Позитроните β+ се нестабилни честици. Нивното
време на егзистирање е многу кратко: 10-9s.
Непосредно по нивното содавање доаѓа до
анихилација со електроните од дадената средина.

 (511 keV)  (511 keV)

+ + e-

+ (1-3 mm)

17

ЕЛЕКТРОНСКИ ЗАФАТ

➢Специјален случај на β+ претставува електронскиот зафат. Кај

овие јадра електрон од електронскиот слој обично од К слојот е
зафатен од протон од јадрото и како последица настанува неутрон
n со неутрино.
p + e− → n +

➢При ЕЗ, ново настанатото јадро има ист масен број додека пак
атомскиот број е намален за 1, што може да се запише:
+

A
Z X ⎯⎯→ A
Z −1Y

18

9
 25.12.2020

ЕЛЕКТРОНСКИ ЗАФАТ

▪ ЕЗ настанува и кај јадра кои имаат

енергија помала од 1,02 MeV, а во
случаеви кога енергијата е поголема
од 1,02 MeV, можат да настанат и
двата процеси на β+ распадот и ЕЗ
заедно.

▪ Постои аналогија на ЕЗ со со внатрешната конверзија, создадената празнина на местото на

зафатениот електрон се пополнува со електрон од погорните слоеви. Разликата на
енергиите помеѓу слоевите се емитира во вид на карактеристично X зрачење на распадниот
продукт или пак со емисија на електроните на Оже.

19

ЗАКОН ЗА РАДИОАКТИВНО РАСПАЃАЊЕ

N
− = N A=N
t
• Законот за радиоактивно распаѓање: N t = N 0  e − t

• Каде Nt и No е бројот на радионуклиди во

момент на времето t=0 и момент на времето t,
соодветно.

At = A0  e − t

➢Единица за активноста во SI е Бекерел 1 Bq, но во пракса се уште се користи и старата

единица кири (1Ci). 1Ci =3,7 1010Bq=3,7 GBq
1Bq=27.03 10-12Ci=27.03 pCi

20

10
 25.12.2020

ПЕРИОД НА ПОЛУРАСПАЃАЊЕ

▪ Секој радионуклид покрај константата на радиоактивно

распаѓање се карактеризира и со период на полураспаѓање
(T1/2).
▪ Период на полураспаѓање (T1/2) е времето потребно
половина од јадрата на даден радионуклид да се распаднат.
▪ Врската помеѓу констаната на радиоактивно распаѓање и
периодот на полураспаѓање е дадена со следната равенка:
0,693
T1 / 2 =


▪ Од пресметки: кога ќе изминат 10 периоди на

полураспаѓање, активноста се намалува за околу 1000
пати, или пак активноста е 0,1% од почетната активност

21

ЕФЕКТИВНО ВРЕМЕ НА
ПОЛУРАСПАЃАЊЕ

▪ физичко време на полураспаѓање Tf (T1/2).

▪ биолошко време на полураспаѓање Tb со соодветната константа на полураспаѓање λb
(λb=0.693/Tb).
▪ Во случај на внесен радионуклид во жив организам - ефективна брзина на радиоактивноста од
организмот ќе биде еднаква на збирот:
1 1 1
eff =  f + b = +
Teff T f Tb

▪ Ефективното време е секогаш пократко отколку физичкото и биолошкото време на полураспаѓање.

22

11
 25.12.2020

ЈОНИЗАЦИЈА-ЈОНИЗИРАЧКО ЗРАЧЕЊЕ

▪ Различните видови на зрачење кои се емитираат при

процесот на радиоактивното распаѓање се примери на
јонизирачко зрачење.
директното јонизирачко зрачење -наелектризираните
честички (електроните, протоните, алфа честички, итн)
индиректно јонизирачко зрачење - неутроните и
фотоните
▪ Индиректно јонизирачко зрачење јонизацијата се
одвива во два чекори:
I. ослободување на наелектризирана честичка од
атомот (нпр електроните)
II. кои понатаму вршат директна јонизиција.

23

ИНТЕРАКЦИЈА НА НАЕЛЕКТРИЗИРАНИ
ЧЕСТИЦИ

• Наелектризираните честички (како што се алфа и бета

честичките) при премин низ материјална средина ја
губат својата енергија, преку ,,судири,, со атомите и
молекулите на средината низ која минуваат, со што
предизвикуваат екситација или јонизација на средината.

• Дометот на честицата зависи од нејзината маса,

полнежот и кинетичката енергиаја но исто така и Траекторијата на електронот е цик-цак
зависи од густината на апсорберот. линија (а); Траекторијата на алфа
честичката е права линија (б)

• При интеракција на електроните со:

• Кулоновото поле на атомското јадро
од средината се создава закочно
(bremsstrahlung) зрачење.
• Електроните од атомите од средината
Бројот на создадени јонски парови од
алфа честичките е максимален на крајот се создава закочно (bremsstrahlung)
од патеката зрачење.
24

12
 25.12.2020

ИНТЕРАКЦИЈА НА ФОТОНИТЕ СО
МАТЕРИЈАТА
▪ Гама или X зраците, стапуваат во интеракција со
орбиталните електрони или пак со јадрото од
атомотите на апсорберот при што доаѓа до
делумна или целосна загуба на нивната енергија.

▪Поради малата бранова должина, гама и Х

зрачењето е со голема продорна моќ.

▪За фотоните (X-зраците, гама зраците), постојат три

главни типови на интеракција со материјата:
▪ Фотоелектричниот ефект,
▪Комптоновото расејување и
▪Процесот на создавање на парови.
▪Во сите три процеси се ослободуваат електроните
или позитрони кои понатаму вршат директна
јонизација.

25

2.1 Фотоелектричен ефект

▪ Фотоелектричниот ефект е
интеракцијата во која упадниот
фотон ја предава целата своја
енергија на цврсто врзаните
орбитални електрони во една од
внатрешните слоеви од атомот.

На местото на избиениот електрон е создадено празно место

(празнина) кое ќе се пополни со електрон од погорните
елктронски слоеви, што понатаму е проследено со емисија
на карактеристично Х зрачење

26

13
 25.12.2020

Комптоново расејување

▪ При овој тип на интеракција

упадните фотони предаваат само дел
од својата енергија на орбиталните
елктрони и тоа воглавно на
орбиталните елктрони од
надворешните слоеви од атомот.

▪Како резултат на оваа интеракцијата ќе бидат емитирани расејани

фотони со помала енергија го променет правец на движење во однос на
упадниот фотон кои понатаму можат да стапат во интеракции дали
преку ФЕ или пак преку КР, а комптоновиот елктрон може да предизвика
јонизација или екситација како што беше дискутирано порано.

27

Создавање на парови

▪ Создавањето на парови се јавува само ако упадниот

фотон има многу висока енергија (<1022keV).
▪Кога фотон ќе се најде во областа околу јадрото
исчезнува и неговата енергија се претвора во електрон-
позитрон пар.

28

14
 25.12.2020

АТЕНУАЦИЈА (ОСЛАБУВАЊЕ) И
АПСОРПЦИЈА НА ФОТОНИТЕ

▪ Атенуацијата е последица на апсорпцијата преку фотоелектричниот ефект,

комптоновото расејување и создавањето на парови на повисоките енергии.
▪Во зависност од енергијата на фотоните како и од дебелината и густината на
апсорберот некој од фотоните може да поминат низ апсорберот без да стапат во
интеракција, што резултира на нивна трансмисија низ апсорберот.

I t = I 0 e−  d
 = + +

29

ДОЗИМЕТРИЈА

▪Дозиметријата е посебна област од нуклеарната физика која се занимава со проучување и

квантификација на апсорбираната енергија од јонизирачко зрачење во апсорберот, земајќи
ги предвид ефектите од јонизирачкото зрачење врз човекот, во зависност од типот на
зрачењето, како и од методите за нивно мерење.
▪Дозиметриски величини: физички (експозиција, апсорбирана доза, флуенс, флукс ....),
дозиметриски (еквивалентна и ефективна доза) и оперативни (дозни еквиваленти)
величини
▪Експозиција X (C/kg) • апсорбираната доза D (Gy)
Q E E
X= D= =
m V
m 1 rad = 10-2 Gy= 10 mGy
• брзина на апсорбирана доза
1 R = 2,58 10−4 C/kg или 1 C/kg = 3876 R
D
D=
t

30

15
 25.12.2020

• еквивалентна доза HT (Sv).

HT = wR DT
Вредности за тежинскиот фактор wТ
брзина на еквивалентна доза се изразува во Sv/s.
Орган/ткиво wТ
гонади 0,08
1 rem = 0,01 Sv 1 rem/s = 0,01 Sv/s. дојка 0,12
црвени крвни зрнца 0,12
бели дробови 0,12
желудник 0,12
• ефективна еквивалентна доза HE тироидна жлезда 0,04
површина на коски 0,01

H E =  wT HT црн дроб
кожа
0,04
0,01
T преостанати 0,20

ЈОНИЗИРАЧКОТО ЗРАЧЕЊЕ И БИОЛОШКИТЕ ТКИВА

16
 25.12.2020

• При заемно дејство на јонизирачкото зрачење со биолошките ткива

настануваат одредени ефекти врз ткивото во зависност од типот на
зрачењето и начинот на кој настанала експозицијата. Заемното
дејство се одвива во три фази:
• Физичка фаза, 10-18 s до 10-12 s - енергијата на зрачење се предава
на ткивото и се одвиваат екситациите и јонизациите;
• Хемиска фаза, 10-10 s - 10-5 s. Создадените секундарни електрони се
одговорни за создавање на слободни радикали кои се силно
реактивни и стапуваат во хемиски реакции;
• Биолошка фаза која може да трае од неколку секунди па до неколку
децении.

Заемното дејство на јз на ниво на клетка

• Може да настане оштетување на цитоплазмата, мембраната, интерцелуларните врски и
ДНК
• Директно дејство-преку директното предавање на енергијата од јонизирачкото
зрачење во молекулата што доведува до оштетување на хемиските врски и до
структурни промени на молекулата
• Индиректното дејство –хемиски промени во молекулата

После дејството на ЈЗ, може да се случи:

• репарација на клетката
• мутација
• смрт на клетката

17
 25.12.2020

Заемното дејство на јз на ниво на ткиво

Детерминистички ефекти:
• рани ефекти;
• предизвикани се од леталното
оштетување на клетките
• бројот на убиени клетки е доволен за
да се предизвика делумно или целосно
оштетување на еден или на повеќе
органи;
• Постои праг над кој се јавуваат овие
ефекти;
• Сериозноста на овој ефект расте со
пораст на дозата.
Стохастички ефекти :
• доцни ефекти
• предизвикани од оштетување на
клетката или од оштетувањето на ДНК,
но штетата не е веднаш летална;
• возможно е да се процени само
веројатноста дека ќе настане некој од
стохастички ефект
• Веројатноста за појава од овој
ефект расте со порастот на дозата.

Радијациска заштита
• Меѓународната комисија за радијациска заштита го дефинира основниот
принцип на заштитата од зрачење позната како ALARA принцип: As Low As
Reasonobly Achievable – разумно ниска вредност (на зрачењето).

• За ограничување на изложеноста на зрачење - соодветни гранични вредности (за

надворешното зрачење тоа е граница на доза).
• Оптимизација на радијациската заштита значи намалување на еквивалентната и
на ефективната доза до разумните граници од надворешните извори на зрачење.
Тоа се постигнува преку трите фактори: време, растојание, заштита

18
 25.12.2020

7. Јонизирачко зрачење

7.2. Нуклеарна
медицина

Методи во нуклеарна медицина

▪ Дијагностика и терапија- отворени, вештачки радиоизотопи.
▪ Дијагностички методи се поделени во:
▪ лабораториски, ин витро процедури за генотипирање и
молекуларно профилирање
▪ ин виво снимања на дистрибуцијата на радиоизотопите во
телото.
▪ Терапевтски апликации за третман на тиреотоксикоза и
малигни заболувања.

19
 25.12.2020

Ин виво методи: сликови методи

Методите за визуелизација се
ЕМИСИОНИ!

1. Внесување на радиофармацевтик нпр интравенозно

2. Пациент- извор на зрачење

3. Емитираното зрачење се детектира од системот за визуелизација

Ин виво методи: сликови методи

Визуелизација на распределбата на
активноста на внесениот радиоизотоп во
телото на пациентот.

Дијагностичка информација

Морфолошка Функционална

20
 25.12.2020

Модалитети за визуелизација
Гама емитери
1. Гама камера
I. Планарна гама камера (2D слика)
И во двата системи за
II. Монофотонска емисиона томографија визуализација се детектираат:
SPECT – (3D слика)
гама фотони
Бета емитери
2. Позитронска емисиона томографија
3. Комбинирани модалитети SPECT/CT и
PET/CT (CT- компјутерска Резултат на анихилацијата
томографија)

Гама камера: 99mTc

Најчесто применуваниот изотоп во нуклеарна медицина е 99mTc
( E=140 keV, T1/2=6 h-физичко време)
• чист гама емитер
• со краток (ефективен) период на полураспаѓање и
• оптимална активност (за таа да може да се детектира надвор од телото
на пациентот).
• Хемиски може да се врзе за многу молекули.
• Релативно е евтин.
• Се произведува во генератор и лесно е достапен

21
 25.12.2020

Гама камера: елементи

Гама камерата (сцинтилационата камера) го
зазема централното место во нуклеарната
дијагностика.
Физички, гама камерата се состои од :
1 дел ја претставува главата на камерата која,
управувана далечински, може да се движи во
различни насоки.
2 дел, конзола што ги вклучува деловите за
електрично напојување и оперативната
контрола на самата камера.

Принцип на работа на гама камера

Колиматор- ги филтрира фотонте
Кристал- гама фотоните ги
претвора во светлосни фотони
(фонони)
Фотомултипликаторски цевки-
светлосните фотони ги
претвораат во електрични
сигнали и ги засилуваат

22
 25.12.2020

NaI(Tl) детектор
▪ Кристалот на NaI(Tl), кој е практично ненадминат сцинтилатор за енергии
на фотони до 400 keV. (емитира сино-зелена светлина со бранова должина
~ 415 nm.
▪ Се карактеизира со висока ефикасност- за кратко време се генерираат
голем број на фонони (>104).
▪ Обично NaI(Tl) кристал е со површина: 60 cm x 45 cm, со што е
овозможено видно поле на со димензии 55 cm x 40 cm.
▪ Дебелина на кристалот варира од 6 mm до 18 mm, во зависност од типот
на камерата.
▪ Поголема дебелината на кристалот повисока сензитивност но послаба
резолуцијата.

Колиматор
▪ Колиматорот врши механичка
колимација на фотоните.
▪ Направени се од материјал со
висока густина (олово, волфрам) и
голем коефициент на атенуација за
да одговараат за Е < 500keV на
фотоните
▪ Улогата на колиматорот е да
овозможи фотоните емитирани од
еден регион од органот во видното Само фотонот што паѓа
поле бидат детектирани во точно нормално врз отворот на
определена позиција во детекторот. колиматорот ќе биде
детектиран

23
 25.12.2020

Видови на колиматори
▪ Изборот на колиматорот зависи од
големината на органот кој се испитува.
▪ Разлики во димензиите предмет/лик
предизвикува дисторзија на ликот.

Денес се почесто отворите сè со квадратна,

хексагонална, па дури и триаголна форма со
униформни растојанија меѓу нив.

Фотомултипликаторска цевка
Улогата на секоја фотомултипликаторската цевка е да го претворат
светлосниот сигнал во електричен и да го засилат.

Слика: Принцип на работа на фотомултипликаторската цевка

24
 25.12.2020

Позиционирање на сигналите
▪ Позиционирањето на настан во детекторот се врши
со комбинација на излезните сигнали од сите ФМ
цевки по дадена шема за декодирање.
1
▪ Позицијата е според логиката на Ангер, каде сите 1
1
позиции на ФМ-те цевки ќе имаат различен 1
придонес во измерениот сигнал. 1

Пример на настан во 6,11,12 цевка.

I6=I11=I12=1/3 Ivk

Просторна резолуција на гама камерата

Вкупната резолуција на гама камерата зависи од три компоненти:
1. Внатрешната резолуција на системот за детекција, способноста на системот
емитираниот фотон адекватно да го позиционира на сликата. Зависи од материјалот и
од дебелината на сцинтилаторот, како и од бројот и големината на
фотомултипликаторските цевки.
2. Расејувачката резолуција- расејувањето на фотоните во детекторот и во
телото на пацинтот. Расејувањето ја намалува резолуцијата.

3. Резолуцијата на колиматорот е најдоминантната компонента

25
 25.12.2020

Резолуција на колиматорот
▪ Резолуцијата на колиматорот
(геометриска резолуција) главно е
раководена од дизајнот на
колиматорот.
▪ Подобрување на резолуцијата се
постигнува со:
• Поголемо t
• Помало d
• Помало b

Сензитивност на гама камерата

▪ Сензитивноста на гама камерата се дефинира како број на создадени
импулси во единица време за секоја единица активност присутна во
изворот.
▪ Колку поголем број на фотони во единица време детектира системот,
толку сензитивноста е поголема.
▪ Со подобрување на просторната резолуција се намалува сензитивноста:
се прави оптимизација меѓу овие два параметри.

26
 25.12.2020

Контраст
▪ Контрастот се креира од разликата во акумулацијата на радиоизотопот во здравото ткиво
и лезијата.
▪ Ладна лезија- помалку акумулиран изотоп во однос на околината
▪ Жешка лезија- повеќе акумулиран изотоп во однос на околината
▪ Повеќе фактори влијаат врз контрастот на сцинтиграмот. На пример :
o Густината на импулси (информации) зависи од внесената активност.
Поголема густина на импулси поголем контраст но се зголемува шумот.
o Големината и типот на лезијата. Контрастот на топлата лезија е поголем од ладната
o Движењето на органите го намалува контрастот.
o Атенуцаијата во телото на пациентот го намалува контрастот
o Интегрирањето на третата димензија

Статички и динамички студии

Дијагностичката информација во инвиво
снимањата е заснована врз:
1. проценката на различната распределба на
активноста на радиоизотопот во даден орган помеѓу
лезијата и здравото ткиво (статичка студија)
2. како и врз промената на распределбата на
радиоизотопот во органот во одреден временски
период (динамички студии).

Сцинтиграм на тироидна жлезда

добиен со планарна гама камера
Резултат од динамичка студија на бубрезите

27
 25.12.2020

Томографски методи во НМ
Во нуклеарна медицина постојат две томографски методи:
Еднофотонска (монофотонска) емисиона компјутерска томографија (SPECT,
од англиски: Single Photon Emission Computed Tomography)
Позитронско- емисиона томографија (PET, од англиски: Positron Emission
Tomography).

7. Јонизирачко зрачење

7.3. Рендгенско зрачење

и рендген
дијагностика

28
 25.12.2020

Рендген дијагностика-сликови методи

Методите за визуелизација се
ТРАНСМИСИОНИ!

1. Рендгенска цевка - извор на рендгенско зрачење

2. Рендгенското зрачење минува низ пациентот

3. Трансмитираното зрачење се детектира од

системот за визуелизација

Рендгенска цевка

29
 25.12.2020

Интензитет и продорност на рендгенското зрачење

• Вкупниот интензитет на зрачењето што се
емитира од рендгенската цевка соодветствува на
збирот на интензитетите од карактеристичното и
закочното зрачење

I = kU 2 IZ
U е анодниот напон
I се регулира со катодниот напон

• Продорноста на зрачењето зависи од анодниот

напон ( а зависи и од филтрацијата)

Добивање на слика (радиограм)

Доминантни механизми на заемно дејство во рендгенската

Принцип на формирање на слика во дијагностика се фотоелектричниот ефект и Комптоновото
рендгенската дијагностика расејување

30
 25.12.2020

Квалитет на радиограмот
• Квалитетот на дијагностичката информација директно зависи од
квалитетот на сликата формирана при радиолошката процедура.

• Квалитетот на радиограмот се квантификува преку:

• контрастот,
• шумот и
• резолуцијата.

Контраст на радиограмот
• Контрастот на радиограмот се должи на разликите меѓу
коефициентите на атенуација на различни делови од
телото за дадена енергија.
• Kонтрастот се регулира со напонот на рендгенската
цевка.

31
 25.12.2020

Резолуција на радиограмот
• Главни фактори кои влијаат врз резолуцијата на
радиограмот е геометријата на снимањето и
движењето на органите.

Радиолошки методи
Планарна радиографија

Флуороскопија
Компјутерска томографија

32