Глава 1 ТНХ 2018

Теоретска
неорганска хемија
неделен фонд: 4+0
предметен наставник: д-р Билјана Пејова,
реден професор при ИХ
e-mail: biljana@pmf.ukim.mk
http://hemija.pmf.ukim.edu.mk
 Неорганска хемија, Shriver&Atkins
 Chemical principles, Shriver&Jones
 Basic
inorganic chemistry, Cotton,
Wilkinson&Gaus
 Молекули и кристали, Grdenić
 Hemiska vrska, Ivan O. Juranić
 Opštai neorganska hemija,
Filipović&Lipanović
Литература 2
Теоретска неорганска хемија, Билјана Пејова

 Два колоквиуми
 Завршен испит (писмен и усмен дел)
Проверка на знаењето 3

ЕЛЕКТРОНСКА СТРУКТУРА НА АТОМОТ
Клучните идеи?
Материјата е изградена од атоми.
Структурата на атомот може да се разбере во
контекст на квантната механика т.е.
современата теорија за материјата која се
темели на нејзиниот дуализам.
Зошто треба да го знаеме тоа?

Атомите се фундаментални градбени единки
на материјата. Речиси сите објаснувања на
хемиските појави се темелат на овој концепт.
4

Скенирачка тунелирачка
микроскопија
(STM)
Атоми
на Si

ЕЛЕКТРОНСКА СТРУКТУРА НА АТОМОТ
Најголем дел од експерименталната работа
во контекст на електронската структура е направена пред 1913 год.
(Лабораторија Кевендиш во Кембриџ)
Експеримент на Томсон
Електронски зрак
Joseph John Thomson

(1856-1940)
екран
извор на електрони магнет

6

Катодни зраци
Електрично поле Магнетно поле
Се однесуваат на начин на кој се однесуваат
негативно наелектризирани честички
 се движат по парабола  скршнуваат во насока

кон спротивно нормална на рамнината
наелектризираната во која се движеле и на
електрода (анода) насоката на магнетното
поле
 силата (F) со која
електричното поле (со  силата (F) со која
јачина Е) дејствува на магнетното поле (со
катодните зраци е: магнетна индукција B)
дејствува на катодните
F  Eq зраци е:
F  Bqv
Полнеж
на катодни зраци Брзина на катодни зраци7
Катодни зраци
При рамнотежни услови:
Bqv  E q
катодните зраци се движат со брзина:
E
v
B

До кои заклучоци дошол Томсон?
 Катодните зраци се мноштво од негативно

наелектризирани честички (подоцна наречени
електрони) кои потекнуваат од атомите на
негативната електрода (т.е. катодата) и се идентични
независно кој метал е користен како електрода.
 Знаејќи ја брзината на катодните зраци и големината

на приложениот напон меѓу електродите (U), ја
определил големината на e/me (т.н. специфичен
електричен полнеж):
1
e U  me  v 2
2
e 1 v2

mе 2 U
9

Томсонов „пудинг“ модел на атомот
 Електричната сила која дејствува

врз електроните е еднаква на
нула и затоа електроните не
можат да се движат брзо
 При загревање, електроните
осцилираат околу своите
рамнотежни положби и
емитираат електромагнетно
зрачење
 Фреквенциите на емитираното
електромагнетното зрачење би
паднале во подрачјето на
видливата светлина доколку
сферата има дијаметар ~10-10 m
(што во тоа време се знаело дека
приближно одговара на
големината на атомот)
 Со помош на овој модел Томсон
не успеал да го објасни
спектарот на водородниот атом!
10

ЕЛЕКТРОНСКА СТРУКТУРА НА АТОМ
Експеримент на Миликен
Миликен, врз основа на
експерименталните
резултати, ги определил
Спреирано масло следните параметри:
 Фундаменталниот
полнеж: 1,610-19 C
(според современата
наука е =1,60210-19 C)
 Масата на
електронот имајќи
го предвид
фундаменталниот и
микроскоп специфичниот
електричен полнеж
Електрична e/me измерен од
сила Томсон (според
Гравитаци- современата наука
oна сила mе =9,10910-31 kg)
11

Електронска структура на атомот
Експеримент на Радерфорд
(Гајгер и Марсден)
Ernest Rutherford
(1871-1937)
 честички Фолија од Pt
1 од 20000
светкања
флуоресцентен
екран
12

Електронска структура на атомот
Експеримент на Радерфорд
 честички
Атомски јадра
атоми на
платина
13

Радерфордов „планетарен“ модел на атом
Јадро (нуклеус)
електрон
14

Радерфордов „планетарен“ модел на атом
НО, имајќи ја предвид класичната теорија

на Њутн и Максвел:
 Полнеж кој се движи со забрзување

континуирано емитира енергија во
форма на електромагнетно зрачење
 Ако електронот зрачи енергија тогаш атомско јадро
вкупната енергија на системот (атомот) електрон
мора постојано да се намалува
 Според тоа, радиусот на орбитата мора
да се намалува!
Електронот континуирано ќе емитира

енергија, радиусот на неговата
орбита ќе станува се помал и помал,
додека на крајот електронот не удри
во јадрото (~1 ns).
15

Како се распределени електроните
околу атомското јадро ?
СПЕКТРОСКОПИЈА: корисна метода за индиректно
набљудување на внатрешната структура на атомот
Електрично
Бранова должина, 
поле
Амплитуда
Магнетно
поле
16

Изминато
Изминато
растојание
растојание
електричното поле
Големи промени во
електричното поле
Мали промени во
a) Мала бранова должина, б) Голема бранова должина,
голема фреквенција мала фреквенција
Брановата должина и фреквенцијата се ОБРАТНОПРОПОРЦИОНАЛНИ!

Бранова должина × фреквенција = брзина на светлина
 ×  = c 17

Боја, фреквенција и бранова должина на
електромагнетното зрачење
Фреквенција Бранова должина Енергија на фотон

Вид на зрачење (1014 Hz) (nm) (10-19 J)
x-зраци и -зраци
ултравиолетово
видливо
виолетово
сино
зелено
жолто
портокалово
црвено
инфрацрвено
микробранови и радиобранови
18

Електромагнетен спектар
Радиобранови
Го перципираме Микробранови
како топлина
Инфрацрвено
Видливо
Ултравиолетово
Го апсорбира
озонскиот слој
Рендгенски зраци
-зраци
Космички зраци
19

Спектар на атомарен водород
 / nm
Инфрацрвен Видлив Ултравиолетов

дел дел дел
20

Балмерова серија Лиманова серија
 / nm
IR VIS UV
Балмер, 1885 г.:
Ридберг:
Проширен израз кој важи и за останатите

подрачја од електромагнетниот спектар:
Балмерова серија: n1 = 2; n2 = 3, 4,…

Ридбергова константа Лиманова серија: n1 = 1; n2 = 2, 3,… 21

Апсорпционен спектар на сонцето
Линии кои се должат на водородот
Бранова должина / nm
Темните линии се должат на апсорпцијата на зрачење со точно

определени фреквенции од страна на атомите. Фреквенциите на
апсорбираното зрачење се идентични со фреквенциите на
емитираното зрачење од стана на ексцитираните атоми.
Врз основа на апсорпциониот спектар може да се

идентификуваат елементите во надворешните слоеви на
звездите. 22

Зрачење на загреано црно тело
Максимум на интензитетот Континуиран спектар
Со зголемување на температурата:
Густина на енергија / J·m-4
 вкупната емитирана енергија

(плоштината на површинатa под
кривата) брзо се зголемува
 максимимот на интензитетот на
зрачење се поместува кон помали
бранови должини.
Зошто загреан метален предмет

најправо зрачи црвена, а потоа
бела светлина?
Бранова должина / m 23

Штефан-Болцманов закон
Интензитет / 104 W·m-2

По експериментален пат
било утврдено дека
интезитетот на зрачењето
што го емитира загреано
црно тело се зголемува
со температурата на
следниот начин:
Вкупен интензитет = константа × T4
Температура / K 24

Винов закон
T · max = константа
max / 10-5 m
Со зголемување на T,
max се намалува.
1 / T / K-1 25

Интерпретација на зрачењето на црното тело
во рамките на класичната физика?
Рејли-Џинсов
закон
Густина на енергија Експериментална

зависност
бранова должина
Ултравиолетова катастофа
Отворен проблем,
без решение во рамките на класичната теорија! 26

Хипотеза на Планк
 Осцилаторите (од електромагнетна природа) може да

имаат дискретни енергии определени со изразот:
Е=nhv
каде n е цел број, v е фреквенцијата на зрачење, а h
е константа денес позната како Планкова константа.
 Осцилаторите може да апсорбираат или емитираат

дискретни енергетски пакети, односно енергија која е
целоброен производ од основниот квант на енергија
(hv).
27

Фотоелектричен ефект
Извор на
Изворна
зрачење
зрачење Електрони
Електрони
Метал
Метал
28

 До емисија на електрони не доаѓа се додека
фреквенцијата на упадното зрачење не биде над
некоја критична големина карактеристична за
металот
 Електроните се исфрлуваат веднаш
 Кинетичката енергија на електроните зависи

линеарно од фреквенцијата на упадното зрачење
Неколку експериментални
факти во врска со фотоелектричниот ефект
29

Како може да се интерпретираат
експерименталните факти ?
Анштајн:
темелна промена на концептот
за електромагнетно зрачење
Фотон – енергетски пакет со енергија E = hv
Интензитет на зрачење –
пропорционален со бројот на фотони
30

Интерпретација на фотоелектричниот ефект
според теоријата на Ајнштајн
Кинетичка енергија на Енергија Излезна работа

исфрлениот електронот на фотон на електронот
Електронот ќе биде исфрлен кога hν > Φ!
Експериментална потврда за корпускуларната природа

на електромагнетното зрачење. 31

Кинетичка енергија на исфрлениот електрон, Ek
½mev2 = hν – Φ
y = ax + b
Наклон = h
Фреквенција на упадното зрачење,  32

Експериментални Интерпретација на овие
факти во врска со факти според теоријата
фотоелектричниот ефект на Ајнштајн
 До емисија на електрони не  За да се исфрли еден електрон

доаѓа се додека фреквенцијата од металот неопходно е при
на упадното зрачење не биде судирот со фотонот да прими
над некоја критична големина енергија која е нешто
карактеристична за металот поголема од неговата излезна
работа (во случајот на
 Електроните се исфрлуваат конкретниот метал). Вишокот
веднаш на енергија се трансформира
во кинетичка енергија на
електронот.
 Кинетичката енергија на
електроните зависи линеарно
од фреквенцијата на упадното  Ако електрнот се здобие со
зрачење потребната енергија, тој се
исфрла веднаш.
 Во согласност со:
½mev2 = hν – Φ
33

Зрачењето на загреано црно тело
Хипотеза на Планк
Фотоелектричен ефект
(потврда за корпускуларната природа на електромагнетното зрачење)
hv = E
Енергија
34

Дуална (браново-корпускуларна) природа
на електромагнетното зрачење
Конструктивна
интерференција
Упадно
зрачење
Дифракциона
слика
35

Деструктивна Конструктивна
интерференцијаа интерференција

36
Дифракција на рендгенски зраци
37

Ако електромагнетното зрачење има дуална
природа, дали материјата освен
корпускуларна може да манифестира и
бранова природа?
38

Хипотеза на де Броли
Планк:
Ајнштајн:
  
импулс на
Де Бролиева равенка:
честичката ги поврзува брановите и
корпускуларните својства
на материјата.
39

Електронска дифракција
Потврда за брановата природа на електронот
(и материјата воопшто)
Конструктивна
Деструктивна
40

Принцип на неопределеност
(Heisenberg, 1927)
Лошо дефинирана положба
Добро дефиниран импулс
Добро дефинирана положба
Лошо дефиниран импулс
 Положбата и импулсот на електронот се комплементарни.

Тие не можат да се определат истовремено со доволна точност.
 Последиците од принципот на неопределеност се незначителни

за макроскопските објекти. 41

Интерпретација на брановата функција
според Макс Борн
Во јазолот: Густина на
o 2= 0 (нема веројатност
електронска
густина)
o  минува низ 0
Електронска
густина
Јазол
42

Интерпретација на брановата функција
според Макс Борн
Веројатноста за наоѓање на честичката во

определен дел од просторот е пропорционално со 2
43

Erwin Schrödinger
Карактеристики на равенката:
 Има решенија во одредени случаи.
 Левата страна често се запишува како

H.
 H е познат како“хамилтонијан”.
44

Честичка со маса m во
еднодимензионална кутија
Кинетичка Потенцијална Вкупна

енергија енергија енергија
 2 d 2
 2
 V ( x)   E 
2m dx
H
 2 d 2
 2
 V ( x)   E 
2m dx
H  E 
45

 2 d 2
 2
 V ( x)   E 
2m dx
Енергија
РЕШЕНИЈА НА РАВЕНКАТА:
1
 2  2  nx 
ψ n ( x)    sin  n  1, 2,...
L  L 
n2h2
En  n  1, 2,... ?
8mL2
46

p h/ (равенка на де Броли)
1 2 1 (mv) 2 ( p) 2 (h /  ) 2 h2
Ek  mv    
2 2 m 2m 2m 2m2
1 2 3 1
L   ,  ,  ,....  n  n  1, 2,...
2 2 2 2
Енергија
Дозволени бранови должини:
2L
 n  1, 2,...
n
Енергијата на честичката во состојбата
дефинирана со n (под претпоставка дека
Ep = 0 внатре во кутијата):
h2 h2 n2h2
En    n  1, 2,...
2m 2
2m(2 L / n) 2
8mL2 47

Енергија на Енергија на
n+1 нивото n нивото
(n  1) 2 h 2 n 2 h 2 h2
енергија
En1  En  2
 2
 2(n  1)
8mL 8mL 8mL2
АКО L СЕ ЗГОЛЕМУВА:
 енергиите на нивоата се
намалуваат
 растојанијата меѓу нивоата
се намалуваат
48

n2h2
En  n  1, 2,...
Енергија
8mL2
Честичката во кутија не може

да има енергија E = 0.
h2
Најниската возможна енергија: E1 
8mL2
Во согласност со принципот на неопределеност!
49

Бранова функција ()
Густина на веројатност ( 2)
Положба, x/L Положба, x/L
Најмала густина
Најголема густина
50

Бранова функција ()
Густина на веројатност ( 2)
51

 / nm
Инфрацрвен Видлив Ултравиолетов

дел дел дел
52

Потекло на спектралните линии
Количеството на емитирано зрачење го
oпределува типот на емитираниот фотон.
Високо-енергетски
фотон
Енергија
Голем губиток
Мал губиток
Ниско-енергетски
фотон
53

Спектар
Спектар на атом
на водород
Секоја спектрална линија

соодветствува на електронски
премин меѓу две енергетски
состојби.
Фреквенцијата на емитираниот
фотон е пропорционална со
енергетската разлика меѓу
Енергија
дветете енергетски новоа.
Фреквенција
Премини
hν = Eповисоко – Eпониско
54

Шредингерова равенка за електрон во атом
на водород (едноелектронски систем)
 2   2  2  2 
  2  2  2   V (r )   E 
2m  x y z 
Потенцијална енергија на
електростатска интеракција
меѓу електронот со полнеж –е (e)  (e) e2
и јадрото со полнеж + е на V (r )  
растојание r: 4 0 r 4 0 r
Дозволени h me e 4
енергетски нивоа: En   2 3 n  1, 2,...
n 8h  0 r
hR me e 4
En   2 R 3 n  1, 2,...
n 8h  0 r
55

hR me e 4
En   2 R 3 n  1, 2,...
n 8h  0 r
Спектрални линии во
видливиот дел
Енергија
Спектрални линии во
ултравиолетовиот дел
56

Сферни поларни координати
поларен агол
азимутален агол
радиус
x  r sin cos
y  r sin sin
z  r cos
57

Атомска орбитала,  (r , ,  )
Радијален дел на Аголен дел на
брановата ф-ја брановата ф-ја
 (r, ,  )  R(r )  Y ( , )
АТОМ НА ВОДОРОД:
a) Основна состојба (n=1) б) Прва возбудена состојба (n=2)
R(r ) Y ( ,  ) R(r ) Y ( ,  )
2e  r / a0 1
 ( r ,  ,  )  3 / 2  1/ 2  (r , ,  )  Nre r / 2 a sin  cos 
0
a0 2 1/ 2
 1 
Боров атомски радиус N   
5 
 32a0  58

Атом на водород
во основна состојба
R(r ) Y ( ,  )
2e  r / a0 1 Густина на
 ( r ,  ,  )  3 / 2  1/ 2
a0 2 веројатност
Сферно-симетрична
бранова функција
2r

a0
e
 2 (r , ,  ) 
 a0 3
Експоненцијална зависност
Електронски облак
59

Бранови функции (атомски орбитали)
магнетен
кај атом на водород Ψ = RY квантен број
Радијален дел на брановата функција, Rn(r) Аголен дел на брановата функција, Yl, ml(θ,)
главен орбитален
квантен број квантен број
Кај атом на водород (Z = 1) a0 = 402/mee2 или блиско до 52,9 nm 60

Квантни броеви
име симбол вредности дефинира индикација за

главен слој големина
орбитален подслој: форма
магнетен орбитали од подслој ориентација

спински спинска состојба насока на спинот
Принцип на Паули:
Два електрони во еден атом не може да имаат
исти вредности за четирите квантни броеви.
61

Дозволени
комбинации на
квантните броеви
62

s - орбитала
3s
2s
1s
Сферна
гранична површина
на s-орбитала
63

Радијални делови на првите три
s-орбитали кај атом на водород
Радијален дел на брановата ф-ја, Ra03/2

Радиус, Радиус, Радиус,

r/a0 r/a0 r/a0
Бројот на радијални јазли се зголемува, како и
просечното растојание на електронот од јадрото. 64

Радијална функција на распределба, P(r)
Веројатноста за наоѓање на електронот на определено
растојание r од јадрото независно од насоката
P( r )  r 2 R 2 ( r )
 (r, , )  R(r )  Y ( ,  )
 (r ,  ,  )
R(r ) 
Y ( ,  )
 2
(r ,  ,  )
P(r )  r 2
Y 2 ( ,  )
Радиус, Zr/ao 65

P(r) versus  2(r,,) ?!
 P(r)r :
веројатност за наоѓање на електронот во
тенок слој со радиус r и дебелина r.
 2(r,,) V
веројатност за наоѓање на електронот во
мал волумен V околу точка чија положбе е
определена со координатите r,  и .
66

Радијална функција на распределба, 4r22a0 Радијална функција на распределба, P(r)
 2
(r ,  ,  )
P(r )  r 2 2
Y ( ,  )
Најверојатен
радиус 1/ 2
 1 
1s орбитала: Y ( ,  )   
 4 
 2
(r ,  ,  )
P(r )  r 2
1/ 22
 1 
 
 4 
P(r )  4r 2 2 (r , ,  )
Најверојатниот радиус
се зголемува како што
Радиус, r/ao се зголемува n. 67

p - орбитали
 n, l , m
l
n  2, 3,...
l 1
ml  1, 0,  1
Јазолна
рамнина ОРБИТАЛА СО
ОРБИТАЛЕН КВАНТЕН
БРОЈ l ИМА l ЈАЗОЛНИ
Гранични површини РАМНИНИ.
на p-орбиталите
68

Радијална функција на распределба
2p
3p
4p
69

d - орбитали
n  3, 4,...
 n, l , m
l
l2
ml  2,  1, 0,  1,  2
Јазолни рамнини
Гранични површини на d-орбиталите 70

n  4, 5,...
f - орбитали  n, l , m
l
l 3
ml  3,  2,  1, 0,  1,  2,  3
Гранични површини на f-орбиталите 71

Дозволени орбитали
2 електрони
во орбитала
Дозволени подслоеви
Максимум 32
електрони
во слојот со
n=4
72

Спински состојби на електронот
Спинскиот квантен број (ms) има две можни вредности:
73

Енергии на орбиталите
кај повеќеелектронски атом
После
Z = 20
Z е атомски (реден) број

Енергија
При Z ≥21, 4s орбиталите

имаат поголеми енергии од
3d орбиталите.
74

енергија
Атомски
број, Z
75

Атом на хелиум:
2e 2
2e 2 e2
V   
4 0 r1 4 0 r2 4 0 r12
Интеракција меѓу
Интеракција меѓу
Интеракција
меѓу двата
електрони
електронот 2
електронот 1
и јадрото
и јадрото
Ефективен полнеж на јадрото Z eff  Z   Константа на

екранирање
2
Z eff hR
En  
n2
Апроксимативен израз ! 76

Радијална функција на распределба, P(r)a0
Максимумот на
радијалната функција на
распределба се
поместува кон поголеми
растојанија како што
се зголемува n.
Радиус, r/a0 77

Максимумите на
Радијална функција на распределба, P(r)a0
радијалната функција
на распределба за
орбиталите од еден
ист слој се поблиску.
Веројатноста за
наоѓање на 3s-
електронот, во
споредба со 3p- и 3d-
електроните, е
поголема во близина
на јадрото како
резултат на
придонесот на
пиковите лоцирани во
близна на јадрото.
Радиус, r/a0 78

Релативните енергии на слоевите,
подслоевите и орбиталите кај
полиелектронски атом:
Кај повеќеелектронски атом,

заради ефектите на
ПРОДИРАЊЕ и ЕКРАНИРАЊЕ,
редоследот на енергиите на
орбиталите е: ns < np < nd <nf.
енергија
79

Спарени спинови
Помала енергија
Паралелни спинови
Поголема енергија
80

Електронска конфигурација на атомите
81

The building-up principle
(Aufbau principle)
1) Пополнувањето на атомските орбитали се врши според
растечкиот тренд на нивните енергии имајќи го предвид
ПРИНЦИПОТ НА ПАУЛИ:
Максималниот број на електрони во една атомска орбитала е 2.
Ако орбиталата содржи два електрони тогаш нивните спинови
мора да се спарени.
СПАРЕНИ
СПИНОВИ
2) Кога подслојот содржи повеќе орбитали (т.е. орбитали

со иста енергија) пополнувањето со електрони се врши
во согласност со ХУНДОВОТО ПРАВИЛО:
Електроните ги пополнуваат пооделните орбитали (послаби
одбивни интеракции меѓу електроните) и притоа нивните
спинови треба да се паралелни (спинска корелација).
ПАРАЛЕЛНИ
СПИНОВИ 82

Електронски конфигурации: H и He
1s електрон (n, l, ml, ms) 1s електрони (n, l, ml, ms)

• 1, 0, 0, (+½ or –½) • 1, 0, 0, +½
• 1, 0, 0, –½)
83

Електронски конфигурации: Li и Be
1s електрони (n, l, ml, ms) 1s електрони (n, l, ml, ms)

• 1, 0, 0, +½ • 1, 0, 0, +½
• 1, 0, 0, –½ • 1, 0, 0, –½
2s електрон* 2s електрони
• 2, 0, 0, +½ • 2, 0, 0, +½
• 2, 0, 0, –½
* една можност
84

Електронски конфигурации: B и C
1s електрони (n, l, ml, ms) 1s електрони (n, l, ml, ms)

• 1, 0, 0, +½ • 1, 0, 0, +½
• 1, 0, 0, –½ • 1, 0, 0, –½
2s електрони 2s електрони
• 2, 0, 0, +½ • 2, 0, 0, +½
• 2, 0, 0, –½ • 2, 0, 0, –½
2p електрон* 2p електрони*
• 2, 1, +1, +½ • 2, 1, +1, +½
• 2, 1, 0, +½
85

Редослед на пополнување на орбиталите
пополнување на подслоевите
s блок f блок d блок p блок
1s
Максимален број на електрони во подслојот 86

Периодниот систем
директна последица на
периодичните промени
во електронската структура на
атомите.
87

Електронски конфигурации: N и O
Внатрешниот електронски слој Внатрешниот електронски слој

има електронска конфигурација има електронска конфигурација
на атом на He (n, l, ml, ms) на атом на He (n, l, ml, ms)
• 1, 0, 0, +½ • 1, 0, 0, +½
• 1, 0, 0, –½ • 1, 0, 0, –½
• 2, 0, 0, +½ • 2, 0, 0, +½
• 2, 0, 0, –½ • 2, 0, 0, –½
2p електрони 2p електрони *
• 2, 1, +1, +½ • 2, 1, +1, +½
• 2, 1, 0, +½ • 2, 1, +1, –½
• 2, 1, –1, +½ • 2, 1, 0, +½
• 2, 1, –1, +½
88
Електронски конфигурации: F и Ne
Внатрешниот електронски Внатрешниот електронски

слој има електронска слој има електронска
конфигурација на атом на конфигурација на атом на
He (n, l, ml, ms) He (n, l, ml, ms)
2p електрони* 2p електрони
• 2, 1, +1, +½ • 2, 1, +1, +½
• 2, 1, +1, –½ • 2, 1, +1, –½
• 2, 1, 0, +½ • 2, 1, 0, +½
• 2, 1, 0, –½ • 2, 1, 0, –½
• 2, 1, –1, +½ • 2, 1, –1, +½
• 2, 1, –1, –½
89

Електронска конфигурација на катјони
Be: 1s22s2  Be2+: 1s2
Атомите на металите, кога

образуваат катјони, ги
оддаваат своите валентни
s- и p - електрони и
постигнуваат електронска
конфигурација на атомот
на претходниот инертен
гас.
90

91

Електронска конфигурација на анјони
Атомите на неметалите, кога

образуваат анјони, примаат
електрони и постигнуваат
електронска конфигурација
на атомот на следниот
инртен гас.
C: 1s22s22p2  C4-: 1s22s22p6
92

93

Електронска конфигурација на
атомите и јоните кои тие ги образуваат
Атом Конфигурација Јон Конфигурација
94

Електронски конфигурации: отстапки
3d-СЕРИЈА:
Sc [Ar]3d14s2
Ti [Ar]3d24s2
V [Ar]3d34s2 Pd [Kr]4d85s2
Cr [Ar]3d54s1
КОРЕЛАЦИЈА
Pd [Kr]4d105s0
Mn [Ar]3d54s2
СПИНСКА
Fe [Ar]3d64s2
Co [Ar]3d74s2 Gd [Xe]4f86s2
Ni [Ar]3d84s2
Gd [Xe]4f75d16s2
Cu [Ar]3d104s1
95

Задача:
Да се претскаже електронската конфигурација на атом
на: а) V во основната состојба?
 ПРЕТПОСТАВКА Бидејќи ванадиумот припаѓа на d-
блокот се очекува дека неговите атоми ќе имаат
делумно пополнети d-орбители.
 РЕШЕНИЕ Ванадиумот припаѓа на 4тата периода и 5тата
група. Внатрешните слоеви на атомот на ванадиум имаат
електронска конфигурација на аргон. Бројот на периодата
соодветствува на главниот квантен број на валентниот
електронски слој, а бројот на групата го дава бројот на
валентни електрони.
96

Задача:
Да се претскаже електронската конфигурација на атом на:
б) Pb во основната состојба?
 ПРЕТПОСТАВКА Бидејќи оловото припаѓа на
групата на јаглерод се очекува дека електронската
конфигурација на валентниот слој е ns2 np2.
 РЕШЕНИЕ Оловото припаѓа на 6тата периода и 14тата
група. Електронскта конфигурација на атомот на олово
вклучува електронска конфигурација на ксенон со
комплено пополнети 4f и 5d потслоеви и дополнителни 4
валентни електрони.
97

Mendeleev и Meyer, независно
еден од друг, ги подредилe
елементите според нивната
атомска маса и забележале
дека доаѓа до периодично
повторување на нивните
својства (хемиски –
Mendeleev и физички – Dmitri Mendeleev Lothar Meyer
Meyer) (1834-1907) (1830-1895)
Моларен волумен, cm3/mol
Mendeleev ги
предвидел својствата
на неколку елементи
кои се уште не
биле откриени.
Атомски број, Z 98

Периодични својства на елементите
99

Ефективен полнеж на јадрото
Расте долж периодата
Опаѓа кога валентните електрони почнуваат да пополнуваат нов слој
Ефективен полнеж на јадрото, Zef
Атомски број, Z 100

r r
Атомски радиус 101

ДЕФИНИЦИИ ТЕМЕЛЕНИ НА ЕМПИРИСКИ РАЗГЛЕДУВАЊА
Метален радиус
Ковалентен радиус
102

Атомски радиус
се намалува
се зголемува
103

Периодичен тренд: АТОМСКИ РАДИУС
Се намалува долж периодата Се зголемува долж групата

(со растење на ефективниот полнеж на јадрото) (со зголемување на n)
Трендовите најдобро функционираат за s и p-блокот.

Атомски радиуси / pm
Атомски број
104

Атомски радиус
Група
Периода
Многу слични димензии заради

ЛАНТАНИДНАТА КОНТРАКЦИЈА.
105

Јонски радиус
rанјон + rкатјон
106

Јонски радиус
Расте долж групата Опаѓа долж периодата
107

атом  катјон атом анјон
Радиусот се намалува Радиусот се зголемува
r(Li+) > r(Be2+)

r(O2−) > r(F−)
r(Na+) > r(Mg2+) r(S2−) > r(Cl−)
108

109

110

Енергија на јонизација
Енергијата на јонизација се зголемува
Енергијата на јонизација се намалува
111

X(g)  X+(g) + e-(g)
Расте долж периодата
I(X) = E(X+) – E(X) (повеќе исклучоци)
Опаѓа долж
групата Група
Енергија на
јонизација/
kJ mol-1
периода
112

Опаѓа долж групата Расте долж периодата
Енергија на
јонизација
Атомски број 113

Повеќекратна јонизација
Прва енергија на јонизација
Втора енергија на јонизација
Трета енергија на јонизација
Четврта енергија на јонизација
Секоја следна енергија на

јонизација е поголема од
претходната.
Јонизациите при кои се

остранува електрон од
внатрешен слој имаат многу
големи енергии.
Јонизација на внатрешен слој

114

ПОВЕЌЕКРАТНА ЈОНИЗАЦИЈА
прва
втора
трета
четврта
115

Електронски афинитет
Негативни вредности:
X(g) + e-(g)  X- (g) потребна е енергија за
да атомот прими електрон.
Eea(X) = E(X) – E(X-)
Трендот не е добро дефиниран;
најголеми електронски афинитети
имаат елементите кои се во близина
на флуорот.
група
Електронски
афинитет / kJ mol-1
периода
116

Глава 1 ТНХ 2018

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Глава 1 ТНХ 2018

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Теоретска

Теоретска неорганска хемија, Билјана Пејова

Теоретска неорганска хемија, Билјана Пејова

Зошто треба да го знаеме тоа?

Теоретска неорганска хемија, Билјана Пејова

Теоретска неорганска хемија, Билјана Пејова

Joseph John Thomson

извор на електрони магнет

Теоретска неорганска хемија, Билјана Пејова

 се движат по парабола  скршнуваат во насока

При рамнотежни услови:

катодните зраци се движат со брзина:

Теоретска неорганска хемија, Билјана Пејова

 Катодните зраци се мноштво од негативно

 Знаејќи ја брзината на катодните зраци и големината

Теоретска неорганска хемија, Билјана Пејова

 Електричната сила која дејствува

Теоретска неорганска хемија, Билјана Пејова

Теоретска неорганска хемија, Билјана Пејова

Теоретска неорганска хемија, Билјана Пејова

Теоретска неорганска хемија, Билјана Пејова

Теоретска неорганска хемија, Билјана Пејова

НО, имајќи ја предвид класичната теорија

 Полнеж кој се движи со забрзување

Електронот континуирано ќе емитира

Теоретска неорганска хемија, Билјана Пејова

Теоретска неорганска хемија, Билјана Пејова

Брановата должина и фреквенцијата се ОБРАТНОПРОПОРЦИОНАЛНИ!

Теоретска неорганска хемија, Билјана Пејова

Фреквенција Бранова должина Енергија на фотон

Теоретска неорганска хемија, Билјана Пејова

Теоретска неорганска хемија, Билјана Пејова

Инфрацрвен Видлив Ултравиолетов

Теоретска неорганска хемија, Билјана Пејова

Балмер, 1885 г.:

Проширен израз кој важи и за останатите

Балмерова серија: n1 = 2; n2 = 3, 4,…

Теоретска неорганска хемија, Билјана Пејова

Темните линии се должат на апсорпцијата на зрачење со точно

Врз основа на апсорпциониот спектар може да се

Теоретска неорганска хемија, Билјана Пејова

Максимум на интензитетот Континуиран спектар

 вкупната емитирана енергија

Зошто загреан метален предмет

Теоретска неорганска хемија, Билјана Пејова

Интензитет / 104 W·m-2

Вкупен интензитет = константа × T4

Теоретска неорганска хемија, Билјана Пејова

Теоретска неорганска хемија, Билјана Пејова

Густина на енергија Експериментална

Теоретска неорганска хемија, Билјана Пејова

 Осцилаторите (од електромагнетна природа) може да

 Осцилаторите може да апсорбираат или емитираат

Теоретска неорганска хемија, Билјана Пејова

Теоретска неорганска хемија, Билјана Пејова

 Електроните се исфрлуваат веднаш

 Кинетичката енергија на електроните зависи

Теоретска неорганска хемија, Билјана Пејова

Фотон – енергетски пакет со енергија E = hv

Теоретска неорганска хемија, Билјана Пејова

Кинетичка енергија на Енергија Излезна работа

Електронот ќе биде исфрлен кога hν > Φ!

Експериментална потврда за корпускуларната природа