Çiğneme ve Yutkunma

Stomatognatik
● Stoma (Ağız)
● Gnatho (Eklem)
1. Çene Kemikleri
2. Dişler
3. Dil
4. Kaslar
Stomatognatik sistemin fonksiyonu
- çiğneme
- yutkunma
- konuşma
- nefes alma

Dil
tat alma duyusu
çiğneme ve yutkunma
ses ve konuşma
➔ Ekstrinsik - dış kaslar dilin pozisyonunu değiştirmekten sorumludurlar.
➔ İntrinsik - iç kaslar dilin şeklini değiştirmekten sorumludurlar.

Çiğneme
➔ Periyodik hareketlerle normal kapanışın sağlandığı fizyolojik bir aktivitedir.
➔ Sadece kasları, dişleri, periodontal destek dokuları içeren değil aynı zamanda dudak, yanak,
dil, damak ve tükürük bezlerini ilgilendiren karmaşık bir fonksiyondur.
➔ Çiğneme ve yutkunma fonksiyonları sırasında dişler temas eder.
➔ Çiğneme fonksiyonu, diş eksikliği, tüberkül çatışmaları, tam olmayan diş sürmeleri ve
maloklüzyon gibi durumlarda etkinliğini kaybeder.

Çiğnemede Amaç
➔ Yiyeceklerin Fizyolojik transformasyonu
➔ Stimülasyon ile dentoalveoler yapıların büyüme ve gelişiminin sağlanması
➔ Tükürük akışının sağlanması (böylelikle oral hijyen sağlanır)
➔ Yiyeceğin algılanması

1
Çiğneme Fazları:
Maksiller ve mandibuler dişlerin ritmik ve iyi kontrol edilmiş temas etme ve ayrılmasıdır.
İki aşaması vardır
Açma
Kapama
Ezme fazı
Öğütme fazı
maksimum çiğneme basıncı insanda 20 - 60 kg arasında değişir.
ortalama değerler:
- ön bölgede kesici dişler arasında 10 - 20 kg
- köpek dişlerinde 50 - 60 kg
- küçük azı dişlerinde 30 - 40 kg
- büyük azı dişlerinde 40 - 90 kg
Bruksizmli hastalarda 100 - 400 kg arası değerlere ulaşabilir.

Çiğneme Esnasında Dişlerin Temas Süreleri

Çiğneme esnasında 0.10 - 0.15 sn
Yutma esnasında 0.2 - 0.6 sn kadardır.
Besinlerin parçalanması süresinde, mandibulaya aktarılan kas kuvvetinin tümü dişlere aktarılmaz,
kuvvetin bir bölümü peridontal ligamanlara kemiğe iletilir.

Çiğneme Hızı
50 - 120 devir / dakika arasında değişir.
Üst 1. büyük azı dişleri; etkin çiğneme bölgesinin %37’lik bölümünü kapsar. Bu dişi sırası ile diğer
büyük azılar ve küçük azı dişleri takip eder.

Çiğneme Fonksiyonu
1. Çiğneme fonksiyonu fizyolojik istirahat pozisyonunda başlar.

2. Besin alınmadan önce ‘İnhibisyon Refleksi’ ile ağız açılır (Önce M.Mylohyoideus sonra
M.Digastricus ve M.Pterygoideus Lateralisler)

3. Açma hareketini takiben etkin çiğneme kaslarındaki (M.Masseter, M.Temporalis,

M.Pterygoideus internus) ‘İşlevsel Kontraksiyon Refleksi’ devreye girer ve
mandibula kapanır.

4. İnhibisyon ve işlevsel kontraksiyon refleksleri yutkunma fonksiyonu sonuna kadar devam

eder. Parotis, submandibular ve sublingual bezler tükürük salınımını sağlarlar.

2
 5. Besinler alındıktan hemen sonra, M.Orbicularis Oris ağız boşluğunun ön duvarını sınırlayarak
kapatır.

6. Periodontal membran ve çevre dokulardaki reseptörler gıdanın sertliği ve tadı ile ilgili
verileri değerlendirerek çiğneme fonksiyonunun devamı yada sonlandırılması konusunda
nöromüsküler sistemin devreye girmesini sağlarlar.

Çiğneme fonksiyonundan önce; alınan gıdaların kesilme, koparılma ve parçalanma işlemleri,

mandibulanın açma ve kapanma hareketlerinin yanı sıra, kesici dişlerin protrusiv
ve lateral protrusiv hareketleri ile gerçekleştirilir.

Ön dişlerin bu fonksiyonlarının ardından, dil üzerinde toplanan gıdalar daha küçük parçalara
ayrılmak üzere yan ve arka grup dişler üzerine taşınırlar.
Çiğneme fonksiyonu için gerekli mandibular hareketler çoğunlukla dikey yöndedir.
Besinler küçüldükçe mandibula hareketlerinde diş temasları artar.

Çiğnemede Yumuşak Dokuların Rolü

DUDAKLAR: Yemek alımı esnasında rehberlik ve kontrol sağlarlar
DİL: Tat almada ve yiyeceğin ağız içerisinde manevrasında önemli bir rol oynar. Besinlerin
ezilmesinde ve yemekten sonra ağızda kalan kalıntıların temizlenmesine yardımcı olur
YANAKLAR: Bukkal bölgelerde toplanan yiyeceklerin ağız içerisine taşınmasında rol oynar

Yutkunma
➔ Çiğnenen lokmanın özofagus yolu ile mideye ulaşmasıdır. Kompleks bir fonksiyon olan
yutkunma; istemli, istemsiz yada refleks aktivitelerinin birleşimi ile gerçekleşir.
➔ Yutkunmanın erken döneminde çiğnenen besinler; dil, yanaklar ve dudaklar yardımı ile dil
sırtında toplanarak sert damağa doğru itilirler. Böylelikle yutma refleksi başlar.
➔ Yutkunma fonksiyonun başlangıcında mandibula sabitlenir,
➔ ağız kapanır ve dişler temas eder.

• Ağız açık durumda yutkunma gerçekleştirilemez.

• Yutkunma süresindeki diş temasları ortalama 0.6 - 0.7 sn. kadardır.
• Yutkunma fonksiyonunda dişlere uygulanan kuvvet yaklaşık 30 kg. kadardır.
• Günde ortalama 500-600 defa tekrarlanan yutkunma uyku süresinde 50, yemeklerde 100-250,
yemek arası dönemlerde 100-400 defa oluşabilmektedir.

3
Yutkunma Tipleri:
1. Infantil /Viseral (Bebeklik) Yutkunması:
Özellikleri:
• Dudaklar kapalıdır ve sıkıdır
• Dil en geniş formundadır
• Maksilla ve mandibula arasında sıkışmıştır
• Maksilla ve mandibula arasında bir uyum yoktur
• Kranial ve faisla yapılar arasında uyum yoktur

2. Somatik Yutkunma:
Özellikleri:
• Normal bir dudak kapanması vardır
• Normal bir diş kapanışı vardır
• Dil ağız içi boşluk içerisindedir
• Maksilla ve mandibula arasında bir uyum vardır
• Kraniyal ve fasiyal yapılar arasında uyumlu bir ilişki vardır.
Yutkunmanın 3 aşaması:
1. Oral Aşama
2. Farengeal Aşama
3. Özofagal Aşama

1. Oral Aşama
Bilinçlidir.
• Çiğnenmiş yiyeceğin dil tarafından bölümlere ayrılması ile başlar
• Dilin dorsumuna yerleşen yiyecek sert damağa doğru yollanır. (bu sırada dilin ucu kesicilere
temas eder)
• Dudaklar birleşir, dişler kapanır
• Refleks ile dil yiyeceği yumuşak damağa doğru sürükler
• Lokma son olarak orofarenkse yollanır

2. Farengeal Aşama
• Lokma farenkse ulaştığında, farengeal konstruktor kasların kasılması ile elde edilen bir
peristaltik hareketle farenksten özofagusa doğru itilir.
• Yumuşak damak posterior farengeal duvara değer ve böylelikle nasal pasaj engellenmiş olur.
• Solunum refleks olarak durur
• Oral ve farengeal aşamalar toplamda 1 sn sürer.

4
 3. Özofagal Aşama
• Peristaltik hareketlerle lokmanın özofagus boyunca mideye ulaştığı 6-7 sn’lik süreçtir
• Kardiyak sfinkter lokma ulaştığında mideye girmesine yardımcı olmak amacıyla
gevşer
• Özofagusun üst kısımları istemli çalışırken alt kısımları tamamen istemsiz çalışır.