დანართი №2

სასწავლო კურსის სილაბუსი

სასწავლო კურსის ბიზანტიური ლიტერატურის ისტორია

სახელწოდება
სასწავლო კურსის B114 07 04 0004
კოდი
სასწავლო კურსის ფაკულტეტი: ჰუმანიტარულ მეცნიერებათა
სტატუსი სწავლების საფეხური: პირველი, ბაკალავრიატი,
პროგრამა: ქართული ფილოლოგია
სემესტრი: მესამე;
სტატუსი: სავალდებულო.
ავტორ(ებ)ი მარინე გიორგაძე , ფილოლოგიის დოქტორი , პროფესორი
ევროპეისტიკის დეპარტამენტი
ტელ .:
577179799
ელფოსტა: marinagiorgadze@bsu.edu.ge
განმახორციელებე
ლი პირ(ებ)ი მარინე გიორგაძე , ფილოლოგიის დოქტორი , პროფესორი
ევროპეისტიკის დეპარტამენტი
ტელ .: 577179799
ელფოსტა: marinagiorgadze@bsu.edu.ge

კესო ბორჩხაძე , ფილოლოგიის დოქტორი , ასისტენტ პროფესორი

ტელ :
577 980004
ელფოსტა: kessoborchxadze@gmail.com

სასწავლო კურსის  სასწავლო კურსის მიზანია სტუდენტს მისცეს ბიზანტიური ლიტერატურის ფართო
მიზანი ცოდნა ბიზანტიური ცივილიზაციის კონტექსტში.
 ბიზანტიური ლიტერატურული ჟანრების (როგორც საეკლესიო, ასევე საერო)
ჩამოყალიბებისა და განვითარების კანონზომიერებათა და თავისებურებათა,
ძირითადი პრობლემატიკის ცოდნა.
 ბიზანტიური ლიტერატურის ძირითადი წარმომადგენლების შემოქმედების, მათი
თხზულებების შესწავლა;
 ლიტერატურული პროცესის განვითარების შესწავლა პერიოდების, ჟანრების,
ავტორების, თხზულებების მიხედვით.
 ბიზანტიური ლიტერატურის განსაკუთრებული მნიშვნელობის გაცნობიერება
ძველი ქართული ლიტერატურის განვითარებისა და ლიტერატურული ჟანრების
ჩამოყალიბების პროცესში.
კრედიტების ECTS კრედიტი : 3
რაოდენობა და საკონტაქტო - 30 სთ
საათების ა) ლექცია - 13 სთ
განაწილება ბ) ჯგუფში მუშაობა – 14 სთ (I-XV კვირა);
სტუდენტის გ) შუალედური გამოცდა - 1 სთ (IX კვირა);
დატვირთვის დ) დასკვნითი გამოცდა - 2 სთ (XVI-XIX კვირა).
შესაბამისად დამოუკიდებელი მუშაობა – 45 სთ:
ა) შუალედური შეფასებებისთვის მზადება - 20 სთ
ბ) შუალედური გამოცდისათვის მზადება - 10 სთ
გ) დასკვნითი გამოცდისათვის მზადება - 15 სთ
დაშვების არ აქვს
წინაპირობები
შინაარსი იხ. დანართი 2 1
სწავლება- ლექცია:
სწავლის მეთოდი  ვერბალური მეთოდი;
და შესაბამისი  პრეზენტაცია;
აქტივობები ჯგუფში მუშაობა:
 დემონსტრირება;
 ზეპირი გამოკითხვა;
 წერითი გამოკითხვა;
 ახსნა-განმარტების მეთოდი
სტუდენტის საბოლოო შეფასება წარმოადგენს შუალედური შეფასებისა და დასკვნითი
შეფასების ჯამს:
1. შუალედური შეფასება - 60 ქულა:
1.1. მიმდინარე შეფასებები - 40 ქულა:
1.1.1. წერითი გამოკითხვები
1.1.2. ზეპირი გამოკითხვები
1.2. შუალედური გამოცდა - 20 ქულა;
2. დასკვნითი გამოცდა - 40 ქულა
შეფასების შეფასების
ქულათა შეფასების კომპონენტები
კომპონენტები და რაოდენობა შეფასება დრო
ჯამი და მეთოდები
მეთოდები (კვირა)
1. შუალედური შეფასება - 60 ქულა
1.1. მიმდინარე შეფასებები - 40 ქულა
ცოდნის
შეფასების 1.1.1. წერითი გამოკითხვები
წერითი გამოკითხვა 2 10 20 VII-VIII 2 საკითხი: თითოეული
ფორმები,
კომპონენტები, ფასდება მაქსიმუმ 5
XIV-XV ქულით:
მეთოდები და
საკითხის ცოდნის დონე - 3
კრიტერიუმები ქულა;
ლოგიკური და
კრიტიკული აზროვნების
უნარი - 1 ქულა;
წერის კულტურა - 1 ქულა
1.1.2. ზეპირი გამოკითხვები
ზეპირი გამოკითხვა 4 5 20 II-VIII თითოეული გამოკითხვა
ფასდება მაქსიმუმ 5
X-XIV ქულით:
საკითხის ცოდნის დონე - 3
ქულა;
ლოგიკური და
კრიტიკული,
 ანალიტიკური
აზროვნების უნარი,
არგუმენტირებული
მსჯელობა - 1 ქულა;
მეტყველების
კულტურა/პრეზენტაციის
უნარი - 1 ქულა

1.2. შუალედური 1 20 20 IX ტარდება წერით, ტესტის

გამოცდა სახით, მოიცავს
კომბინირებულ
საკითხებს, სირთულის
მიხედვით, 2-3-4-5
ქულიან კითხვებს:
5 ქულა: საკითხი
ამომწურავად არის
გადმოცემული.
სტუდენტი ფლობს
პროგრამით
გათვალისწინებულ
მასალას.
საფუძვლიანად აქვს
ათვისებული, როგორც
ძირითადი, ისე
დამხმარე
ლიტერატურა.
4 ქულა: პასუხი
სრულია, საკითხი
ამომწურავად არის
დამუშავებული.
საფუძვლიანად აქვს
ათვისებული
მხოლოდ ძირითადი
ლიტერატურა.
3 ქულა: პასუხი
გადმოცემულია
დამაკმაყოფილებლად,
სტუდენტი ფლობს
პროგრამით
გათვალისწინებულ
მასალას, მაგრამ აქვს
დაშვებული
შეცდომები.
2 ქულა: პასუხი
მწირია,
ფრაგმენტულადაა
 გადმოცემული,
დაშვებულია
შეცდომები.
1 ქულა: პასუხი
არსებითად მცდარია
0 ქულა: პასუხი
საკითხის შესაბამისი
არ არის, ან საერთოდ
არ არის გაცემული.

2. დასკვნითი 1 40 40 XVII-XX გამოცდა ტარდება წერით,

გამოცდა კვირა კომბინირებული
საკითხებით, მოიცავს 2- 3-
4- 5-10 ქულიან საკითხებს
(მოცულობისა და
სირთულის მიხედვით):
5-ქულიანი საკითხის
შემთხვევაში:
5 ქულა - პასუხი სრულია;
საკითხი ზუსტად და
ამომწურავად არის
გადმოცემული;
ტერმინოლოგია დაცულია;
სტუდენტი საფუძვლიანად
ფლობს სასწავლო კურსით
გათვალისწინებულ
განვლილ მასალას;

4 ქულა - სასწავლო კურსით

გათვალისწინებული
განვლილ მასალა კარგადა
გადმოცემული, მაგრამ
პასუხი ამომწურავად არ
არის გაცემული;
ტერმინოლოგიურად გა-
მართულია; არსებითი შეც-
დომა არ არის;
3 ქულა - პასუხი
არასრულია; საკითხი
დამაკმაყოფილებლად არის
გადმოცემული;
ტერმინოლოგია
ნაკლოვანია; სტუდენტი
ფლობს სასწავლო კურსით
გათვალისწინებულ
განვლილ მასალას, მაგრამ
აღინიშნება მცირეოდენი
შეცდომები;

2 ქულა - პასუხი
არასრულია,
ტერმინოლოგია მცდარია,
საკითხის შესაბამისი
მასალა გადმოცემულია
ნაწილობრივ;

1 ქულა - პასუხი
არასაკმარისია, აღინიშნება
არსებითი შეცდომები.
ტერმინოლოგია არ არის
გამოყენებული;

0 ქულა - პასუხი არ არის.

საკითხი არ არის
გადმოცემული, ან
არსებითად მცდარია.

10-ქულიანი საკითხის
შემთხვევაში:
9-10 ქულა: პასუხი
სრულია, საკითხი
ამომწურავად არის
დამუშავებული.
საფუძვლიანად აქვს
ათვისებული, როგორც
ძირითადი, ისე
დამხმარე
ლიტერატურა.
7-8 ქულა: პასუხი
სრულია, საკითხი
ამომწურავად არის
დამუშავებული.
საფუძვლიანად აქვს
ათვისებული
მხოლოდ ძირითადი
ლიტერატურა.
5-6 ქულა: პასუხი
არასრულია, საკითხი
დამაკმაყოფილებლად
არის დამუშავებული.
აღინიშნება
მცირეოდენი
შეცდომები.
3-4 ქულა: პასუხი
არასრულია, საკითხის
შესაბამისი მასალა
გადმოცემულია
ნაწილობრივ.
 აღინიშნება არსებითი
შეცდომები.
1-2 ქულა: პასუხი
მწირია და არსებითად
მცდარი.
0 ქულა: პასუხი არ
არის გაცემული ან
საკითხს არ
შეესაბამება.

შუალედურ და დასკვნით გამოცდაზე დაშვების წინაპირობა:

 შუალედური შეფასების მინიმალური კომპეტენციის ზღვარი არის 21 ქულა, ხოლო
დასკვნითი გამოცდის მინიმალური კომპეტენციის ზღვარი 20 ქულა;
სტუდენტის საბოლოო შეფასება:
 სტუდენტს სასწავლო კურსი ათვისებულად ჩაეთვლება, თუ ის მიიღებს ერთ-ერთს
შემდეგი დადებითი შეფასებებიდან: ა) (A) ფრიადი - 91 ქულა და მეტი; ბ) (B) ძალიან
კარგი - 81-90 ქულა; გ) (C) კარგი - 71-80 ქულა; დ) (D) დამაკმაყოფილებელი - 61-70
ქულა; ე) (E) საკმარისი - 51-60 ქულა.
 უარყოფითი შეფასებებია: (FX) ვერ ჩააბარა - 41-50 ქულის მიღების შემთხვევაში
სტუდენტს უფლება ეძლევა დამატებით გამოცდაზე ერთხელ კიდევ გავიდეს. (F)
ჩაიჭრა - 40 ქულის ან ნაკლების მიღებისას სტუდენტს საგანი თავიდან აქვს შესასწავლი
სწავლის შედეგები ცოდნა და გაცნობიერება:

 სტუდენტი ფლობს ბიზანტიის ათასწლოვანი ისტორიისა და კულტურის,

ლიტერატურის ძირითადი ეტაპების ფართო ცოდნას;
 ბიზანტიური ლიტერატურის პერიოდების, ჟანრების (საეკლესიო, საერო)
ჩამოყალიბებისა და მათი განვითარების ისტორიის, ძირითადი ავტორების
და მათი თხზულებების ცოდნას;
 აცნობიერებს ბიზანტიური ლიტერატურის ზოგადსაკაცობრიო
მნიშვნელობას, კერძოდ, მის განსაკუთრებულ როლს აღმოსავლეთ- და
დასავლეთ ქრისტიანული ქვეყნების, მათ შორის საქართველოს
კულტურული ფორმირების პროცესში;

უნარები:
- შეუძლია ბიზანტიური ლიტერატურის აქტუალურ საკითხებთან დაკავშირებით
მასალებისა და მონაცემების შეგროვება;
- მსჯელობს, იაზრებს, კრიტიკულად აფასებს სხვადასხვა მეცნიერულ მოსაზრებებს,
ჰიპოთეზებსა და თეორიებს;
- აფასებს ლიტერატურულ ფაქტებსა და მოვლენებს შესაბამის კონტექსტში,
ივითარებს კრიტიკული აზროვნების, არგუმენტირებული, ლოგიკური დასკვნების
გამოტანის უნარს;
- იყენებს შეძენილ ცოდნას სპეციალისტებთან და არასპეციალისტებთან კომუნიკაციის ,
დისკუსიის პროცესში .

აღნიშნული კურსი განსაკუთრებით მნიშვნელოვანია ქართული ფილოლოგიის

 სპეციალობის სტუდენტებისთვის, დარგობრივი კომპეტენციის განვითარების
თვალსაზრისით.
ძირითადი 1. ს. ყაუხჩიშვილი, ბიზანტიური ლიტერატურის ისტორია, თბ., 1973.
ლიტერატურა 2. კ. კეკელიძე, ძველი ქართული ლიტერატურის ისტორია, ტ.1-2, 1980-1981.
დამხმარე 3. შ. დილი, ბიზანტიის იმპერიის ისტორია, 1998.
ლიტერატურა 4. ვ. ასათიანი, ბიზანტიური ცივილიზაცია, 2006.
5. ბიზანტიური მწერლობის ქრესტომათია, ტ. 1-4 (ტექსტები შერჩევით), 1993-1996.
6. ორფიკული საგალობლები და პროკლე დიადოხოსის საგალობლები, თბ., 1989.
7. საფოდან კასიამდე, თბ., 1990.
8. იოანე მოსხოსი, ლიმონარი, თბ., 1961.
9. სიბრძნე ბალავარისი, ქართული მწერლობა, ტ. 1, თბ., 1987.
10. იოანე ოქროპირის “ოქროს წყარო”, თბ., 1905.
11. პეტრე იბერიელი, საღმრთოთა სახელთათვის, ქართული მწერლობა, ტ. 1,თბ., 1987.
12. ბასილი დიდი, თხზულებანი, თარგმნა და შესავალი დაურთო გვ. კოპლატაძემ, თბ.,
2002.
13. რომანოზ მელოდოსი, ჰიმნი საშობაო, - ჟ. “ჯვარი ვაზისა”,1990, №2.
14. ჰიმნი “აკათისტო”, - ჟ. “ჯვარი ვაზისა”,1988, №4, გვ. 74-76
15. ა. ალექსიძე, ბიზანტიური სარაინდო რომანის სამყარო, თბ., 1976.
16. სიტყვა მართლისა სარწმუნოებისა, ტ. 1-4, 1990-1992 (ტექსტები შერჩევით).

დანართი №21
 შინაარსი

საათების
კვირა თემა რაოდენობა
ლექ. პრაქ.
აღმოსავლეთ რომის იმპერიის შექმნის სოციალურ-პოლიტიკური
და კულტურული საფუძვლები; კონსტანტინოპოლის დაარსება;
I ნიკეის I მსოფლიო საეკლესიო კრება; ბიზანტინიზმი და მისი
შემადგენელი 4 ელემენტი (რომაულობა, ელინურობა, 1 1
აღმოსავლურობა, ქრისტიანობა); ბიზანტიური ლიტერატურის და
კულტურის ისტორიის პერიოდიზაცია.

II ბიზანტიური ლიტერატურის ისტორიის I პერიოდი (IV-VI სს.),

მისი სინკრეტული ხასიათი, ძირითადი წარმომადგენლები და
მათი თხზულებები: მეთოდიოს პატარელის “ნადიმი“; ნონოს
პანოპოლელის „დიონისიაკა“, მისი ისტორიულ-მითოსური
1 1
ასპექტები; მუსეოსის პოემა “ჰერო და ლენდრე” და მისი
მიმართება ქართულ ფოლკლორთან; სვინესიოს კვირინელის
ჰიმნები; ევდოკიას შემოქმედება.

III ფილოსოფიური პროზა: წარმართული ნეოპლატონიზმი, მისი 3

სკოლა, ძირითადი წარმომადგენლები (ალექსანდრიული-
პლოტინი, სირიული-იამბლიხოსი, ათენის-პროკლე
დიადოხოსი); ნეოპლატონიზმის გადამუშავება ქრისტიანული
1 1
თვალსაზრისით, არეოპაგიტული წიგნები და მათი ავტორის
პრობლემა (ნუცუბიძე-ჰონიგმანის ჰიპოთეზა, სხვა
თვალსაზრისები);

IV რელიგიურ-დოგმატური პოლემიკა: კაპადოკიელი საეკლესიო

მამების საეკლესიო და სამწერლობო მოღვაწეობა: ბასილი
კესარიელი (“ექუსთა დღეთათვის”); გრიგოლ ნაზიანზელის
1 1
პოეზია, გრიგოლ ნოსელი (“მოსეს ცხოვრება”); იოანე ოქროპირის
ქადაგებები (ტექსტები შერჩევით);

V რიტორიკული პროზა: ატიციზმი და აზიანიზმი (თემისტიოსი- 1 1

კოლხეთის რიტორიკული სკოლა; ლიბანიოსი და ბაკური;
იულიანე განდგომილი); საისტორიო პროზა და მისი სახეები:
ისტორია, საეკლესიო ისტორია, ქრონოგრაფია. ბიზანტიელ
ისტორიკოსთა ცნობები საქართველოს შესახებ (კორპუსი
 “გეორგიკა”);
ჰაგიოგრაფია-ქრისტიანული ლიტერატურის ორიგინალური
ჟანრი, მისი თავისებურებანი I პერიოდში (ათანასე
ალექსანდრიელი, პალადი ელინოპოლელი; “პოლიკარპე
სმირნელის წამება”; “ღალაქტიონი და ეპისტიმია” და სხვ.)

VI ბიზანტიური რიტმული პოეზის ძირითადი ნიშნები:

სილაბურობა, ტონურობა, აკროსტიხი, რეფრენი; ბიზანტიური
რიტმული პოეზიის პირველი სკოლა: კონტაკიონები, მათი აგების
პრინციპები; რომანოზ მელოდოსის შემოქმედება; ჰიმნი 1 1
“აკათისტო”.
ჰიმნოგრაფიის ორი სკოლა: კონტაკიონები და კანონები;
ანდრია კრეტელის “დიდი კანონი”.
VII მეორე პერიოდის ბიზანტიური მწერლობა (მე-7 - მე-10 სს.);
საეკლესიო - თეოლოგიური ხასიათის მოძრაობა
“ხატთმებრძოლეობა”, მისი წარმოშობის მიზეზები; ანდრია 1 1
კრეტელი და იოანე დამასკელი-ხატთაყვანისმცემლობის
დასაცავად;
VIII ბიზანტიური საკარო პოეზია: გიორგი პისიდიელის ისტორიული
პოემები, თეოდორე სტუდიტეს საეკლესიო ეპიგრამები; კასიას
ცხოვრება და შემოქმედება;
ბიზანტიური საგმირო ეპოსი, მისი წარმოშობის ისტორიულ-
1
პოლიტიკური საფუძვლები; ფეოდალურ-არისტოკრატიული 1
სარაინდო პოემა “დიგენის აკრიტასი” (პოემის სიუჟეტი და
მხატვრული მხარე, პერსონაჟები).

IX შუალედური გამოცდა 1
X საისტორიო და სამეცნიერო პროზა; ფოტიოსის მოღვაწეობა,
”ბიბლიოთეკა”; ენციკლოპედიური ხასიათის ლექსიკონი “სვიდა”; 1
1
კონსტანტინე პორფიროგენეტის თხზულებანი; მე-2 პერიოდის
საისტორიო პროზა - ცნობები საქართველოს შესახებ
XI ჰაგიოგრაფიული ძეგლები: “წამებანი” და “ცხოვრებანი”;
ფერბუტეს რომანი; “ქრისანთესა და დარიას ცხოვრება”;
მეორე პერიოდის ჰაგიოგრაფიული მწერლობის თავისებურებები. 1
1
იოანე მოსხოსის ნოველების კრებული “ლიმონარი”, მისი
მიმართება ქართულ “სამოთხესთან” (ფილოლოგიური
საკითხები);
XII ბიზანტიური ქრისტიანული რომანი “ვარლაამ და იოსაფატი” და 1
მისი წარმოშობის პრობლემა; ექვთიმე იბერიელი-ქართული 1
ენიდან ბერძნულ ენაზე მთარგმნელი “ბალავარის
 სიბრძნისა”(ფილოლოგიური საკითხები)
XIII მესამე პერიოდის მწერლობა (მე-11-მე-12 სს.): ბიზანტიური
რენესანსისა და ჰუმანიზმის საკითხი, მიბრუნება
ანტიკურობასთან; მიქელ პსელოსი და ფილოსოფიური
“რენესანსის“ წარმომადგენელი, მისი თხზულება “ქრონოგრაფია”;
იოანე იტალოსის შემოქმედება, იტალოსი და პეტრიწი;
ელინისტური რომანის აღორძინება; დრამატული პოეზია
1
(“ქრისტეს ვნებანი”); საისტორიო პროზა (ანა კომნენოსი); 1
სამეცნიერო პროზა-ცნობები საქართველოს შესახებ; მარიამ-
მართა ყოფილის ლიტერატურული პორტრეტები;
მისტიკური პოეზია: სვიმეონ ღვთისმეტყველის მისტიკური
ჰიმნები.

XIV მეოთხე პერიოდის (მე-13 - მე - 14 სს.) მწერლობა: ნეო ელინიზმი;

კონსტანტინოპოლის აღება ჯვაროსანთა მიერ; ნიკეის სამეფო;
მისტიკური მიმართულება “ისიხაზმი” და გრიგოლ პალამას
1
მოღვაწეობა. სარაინდო რომანის ჟანრის განვითარება; საისტორიო 1
პროზა - ბიზანტიის იმპერიის დაცემა

XV ბიზანტიური ლიტერატურისა და კულტურის ზოგადსაკაცობრიო 1

მნიშვნელობა
XVI-XIX დასკვნითი გამოცდა 2