Стилски фигури користени во Панонски легенди

Мартин Димески

Создавање литературно дело претставува сложена и комплицирана задача за која е

потребно знаење, инспирација и вештина за пишување. Секој автор преку својот стил
треба да постане препознатлив, уникатен, но во исто време тој преку делото ни
укажува на способноста за пишување која ја поседува. Најчесто таа способност можеме
да ја согледаме преку користењето стилски фигури во едно литературно дело.
Стилските фигури служат во креирањето на литературни дела и служат како
средство за изразување и зголемување на значењето на текстот. Во Панонските
легенди, дело за кое сѐ уште не можеме со сигурност да констатираме од кого е
напишано, но од друга страна можеме да бидеме сигурни дека ова дело е напишано
од автор кој има висок стил на пишување. Тоа исто така можеме да го потврдиме,
бидејќи е резултат на многубројното користење на стилски фигури во пишувањето.
Стилските фигури играат значајна улога во создавањето на богати и впечатливи
текстови. Како една од најчесто користените стилски фигури во Панонски легенди е
епитетот, кој претставува такво стилско изразно средство каде што зборовите или
изразите го опишуваат или карактеризираат некое лице, предмет или појава на начин
што му додаваат дополнително значење или го истакнуваат неговиот карактер,
квалитет или важност. Па затоа поради важноста на словенските браќа Кирил и
Методиј кои се сметаат за светци, просветители, учители, мисионери чија главна цел
била да го шират христијанството, а во исто време да го описменат народот користејќи
ја првата словенска азбука, глаголица, која е дело на Константин-Кирил Филозоф
(епитет кој Кирил го стекнал во образованието, врвен професор по филозофија) се
употребиваат голем број епитети. Тие се употребуваат за да се претстават како
личности кои имаат значајна позиција во секој аспект од живеењето, како во
просветителството, така и во христијанството. Како што кажав користени се
многубројни епитети, од кои би го издвоил “просветители на словенските народи”,
епитет кој заслужено го стекнале, затоа што тие ја создале првата словенска азбука,
преведувале црковни книги од грчки на словенски јазик и го ширеле христијанството.
Епитетите во делото за животот на Кирил и Методиј го истакнуваат нивното важно
влијание и траг што ги оставиле кај словенските народи и нивната култура. Тие во
историјата остануваат како светци и наставници кои го обогатија светот со својот труд и
со мисијата на која биле испратени. Следна важна стилска фигура во Панонските
легенди е алегоријата. Алегоријата е стилска фигура која се користи за да се претстават
апстрактни идеи или концепти како конкретни лица, предмети или сцени. Во овие
легенди, авторот често користи алегории за да ги претстави различните морални
вредности на браќата. Еден од конкретните примери за алегорија во житијата е
нивното учество во преводот и создавањето на словенска писменост. Ова може да се
толкува како алегорија за образованието и просветлување на славенскиот народ преку
јазикот и културата. Така, тоа е алегоричен пример за пренос на светлината, знаењето и
верата врз луѓето. Ова се случило во период кога сѐ ова претставувало реткост, затоа
што не секој можел тоа да го направи. Во житијата на светите Кирил и Методиј, може
да се најде метафоричка употреба на зборот "светло". На пример, кога се опишува
нивното пристигнување во Велика Моравија и нивната мисија да го просветлат
славенскиот народ. Така, нивната мисија се опишува како донесување на светло во
темнината на незнаењето и верска неосветленост. За ова пример може да биде: "Тие
двајца светии се појавија како светилка во ноќта на незнаењето и сумракот на
неверството, го осветлија животот на славенскиот народ и го наполнија со светлината
на христијанската вера и образование."- Цитирано од Панонски легенди. Во житијата
на светите Кирил и Методиј, може да се најде хиперболична употреба на зборови за да
се истакне значењето и важноста на нивната мисија. Пример за хипербола може да
биде: "Нивната мисија беше толку велика и моќна што се чини дека самиот свет го
доживеа голем преврат и промена. Тие двајца светци, како волшебници, го превртуваа
светот и го даруваа со безценниот сок на светлината и истината." Ова е пример за
употреба на хипербола која ја истакнува величината на нивните дела и влијанието што
го имале во историјата и културата. За уникатноста на авторот, може да се каже дека е
преголема и презначајна. Ова го согледуваме преку тоа што во овие житија во ниеден
случај не е употребена иронија, која би можела да го намали значењето на
словенските браќа. Настаните се подредени хронолошки, уште од детството на Кирил,
па се до неговата смрт. Иако е опфатен целокупниот живот на Кирил, во ниеден случај
не е намалено присуството на величење и искажување восхит кон него. Застапена е и
употреба на антитеза, голем број симболи, авторот употребува извадоци и цитати од
библијата, компарација и многу други елементи.
Со тоа, стилските фигури во Панонските легенди имаат значајна улога во
создавањето на богати и значајни текстови, кои не само што ги задржуваат и
инспирираат читателите, туку и пренесуваат морални, културни и религиозни пораки.
Авторот на Панонските легенди со своето мајсторство во користењето на стилските
фигури, ги создава овие легенди како вредни литературни дела кои остануваат
релевантни и денес.