Phan Tich Voi Vang

Văn mẫu lớp 11: Cảm nhận bức tranh thiên nhiên trong bài thơ Tràng giang
Dàn ý bức tranh thiên nhiên trong bài thơ Tràng Giang
Dàn ý số 1
a) Mở bài
- Giới thiệu tác giả, tác phẩm:
● Xuất hiện vào giai đoạn toàn thịnh của thơ Mới, Huy Cận (1919 – 2005), quê ở
Hương Sơn – Hà Tĩnh, là một trong những thi sĩ có công đưa phong trào này
lên tới đỉnh cao. Ở độ chín nhất, phong cách thơ Huy Cận có sự kết hợp nhuần
nhuyễn giữa yếu tố cổ điển nhất là cổ điển Đường thi với yếu tố thơ Mới, cụ
thể hơn là sự hòa hợp giữa nỗi sầu vũ trụ và thế nhân từng chan chứa trong thơ
Đường với nỗi cô đơn của cái “tôi” cá nhân, cá thể trong thơ Mới tạo nên nỗi
sầu vạn kỉ.
● Bài thơ Tràng giang sáng tác năm 1939, in trong tập Lửa thiêng là bài thơ tiêu
biểu và nổi tiếng nhất của Huy Cận trước Cách mạng tháng Tám được xếp vào
hàng kiệt tác.
b) Thân bài
*Bức tranh thiên nhiên về trời rộng sông dài trong Tràng giang
+) Khổ 1: Bức tranh sông nước buồn vắng
- Câu thơ mở đầu đã mở ra một không gian sóng nước mênh mông:
Sóng gợn tràng giang buồn điệp điệp
- Trên bức tranh sông nước ấy hiện lên một hình ảnh quen thuộc:
Con thuyền xuôi mái nước song song
● Sự xuất hiện của con thuyền trong thơ văn xưa nay thường chỉ sự lênh đênh trôi
dạt.
Tổng hợp: Download.vn

● Ở đây ngoài ý nghĩa ước lệ ấy, con thuyền hiện lên giữa sông nước mênh mang
còn gợi ra sự bé nhỏ, đơn độc, lẻ loi.
● Con thuyền ấy lại đang ở trạng thái “xuôi mái”, nghĩa là còn có thêm tính chất
thụ động, phó mặc cho dòng nước đẩy đưa…
- Đến câu thơ thứ ba, nhà thơ tiếp tục những nét vẽ về thuyền và nước nhưng lại đặt
trong sự chia lìa:
“Thuyền về nước lại sầu trăm ngả”
- Giữa dòng tràng giang cổ điển mang phong vị Đường thi, nhà thơ đã thả xuống một
hình ảnh “sống sít” của hiện thực (chữ dùng của Xuân Diệu) ở câu cuối cùng:
Củi một cành khô lạc mấy dòng
+ Hình ảnh cành củi khô nhỏ bé được tác giả đặt vào một thế tương phản mạnh mẽ,
lạc giữa mấy dòng.
-> Hình ảnh cành củi khô nhỏ bé được tác giả đặt vào một thế tương phản mạnh mẽ,
lạc giữa mấy dòng nước mênh mang vô tận đã càng nhấn mạnh sự vô định, lạc lõng,
bơ vơ hết sức tội nghiệp.
+) Khổ 2: Bức tranh cồn bãi hoang vắng
- Trên nền không gian dòng sông dài rộng không cùng và cổ kính lâu đời, nổi bật lên
hình ảnh của cồn bãi:
Lơ thơ cồn nhỏ gió đìu hiu
● Từ láy “lơ thơ” được đảo lên đầu câu nhấn mạnh sự thưa thớt, khiến cồn cát
vốn đã nhỏ càng trở nên trống trải giữa mênh mang sông nước.
● Từ láy “đìu hiu” gợi ra hình ảnh của ngọn gió lạnh vắng, hiu hắt.
- Nhà thơ không chỉ cảm nhận Tràng giang bằng thị giác mà còn cảm nhận bằng thính
giác:

Đâu tiếng làng xa vãn chợ chiều
+ Âm thanh của tiếng chợ chiều dù là dấu hiệu của sự sống con người nhưng lại vào
lúc đã vãn, gợi ra sự tàn tạ, chứa chất nỗi buồn.
+ Âm thanh ấy lại vẳng đến từ một không gian rất xa, càng trở nên nhỏ nhoi và buồn
vắng, gọi cảm giác đây là chốn bị bỏ quên trên trái đất này.
- Đến hai câu thơ cuối, cái nhìn của Huy Cận còn bao quát một phạm vi không gian từ
cao đến thấp, từ gần đến xa:
“Nắng xuống trời lên sâu chót vót
Sông dài trời rộng bến cô liêu”
+ Hai cặp tiểu đối “nắng xuống – trời lên”, “sông dài – trời rộng” đã tạo nên một bức
tranh không gian ba chiều rất đặc sắc.
+ Xuất thần nhất là cụm từ “sâu chót vót”.
=> Giữa không gian vũ trụ mênh mang không cùng, nổi bật lên hình ảnh “bến cô liêu”
nhỏ bé, lạc lõng đến tội nghiệp.
* Bức tranh tâm trạng trong Tràng giang
(Bức tranh thiên nhiên và bức tranh tâm trạng trong Tràng giang được lồng vào nhau,
hòa quyện với nhau. Vì vậy khi nêu cảm nhận bức tranh thiên nhiên không thể bỏ qua
bức tranh tâm trạng của tác giả, tuy nhiên các em học sinh nên điều chỉnh dung lượng
của phần cảm nhận này vừa phải cho phù hợp với đề bài.)
+) Khổ 1:
- Ngay từ câu thơ mở đầu, dòng tràng giang hiện lên vừa là một hình ảnh ngoại giới
vừa là một hình ảnh tâm giới, mang nặng nỗi niềm của thi nhân “buồn điệp điệp”.
● “Buồn điệp điệp” là nỗi buồn nhẹ nhàng nhưng trùng trùng lớp lớp, triền miên,
dai dẳng

● Nỗi buồn ấy đang trải ra cùng với không gian sông nước mênh mang…
- Sự xuất hiện của con thuyền phần nào gợi lên nét tâm lí chán trường của tác giả, của
tầng lớp thanh niên tiểu tư sản trong hoàn cảnh đất nước…
- Hình ảnh thuyền nước chia lìa làm cho nỗi buồn trong lòng người tiếp tục lan tỏa
rộng thêm và lặn xuống ở chiều sâu “sầu trăm ngả”.
- Hình ảnh cành củi khô phải chăng là một ẩn dụ cho những kiếp người nhỏ bé, bơ vơ
giữa sự mênh mông của dòng đời.
+) Khổ 2:
- 2 câu đầu là hình ảnh cồn bãi hoàn toàn vắng vẻ, trong cảm giác trống trải, thi nhân
đã cố gắng đi tìm dấu hiệu của sự sống con người, của hơi ấm tình người nhưng sự
hiện hữu ấy quá nhỏ bé và mờ nhạt nên thi sĩ càng thêm thấm thía sự cô đơn đến cùng
cực.
- 2 câu cuối lại nổi bật hình ảnh của “bến cô liêu” bé nhỏ và lạc lõng giữa sông dài,
trời rộng đang mở ra không cùng, đó phải chăng chính là bóng dáng, là nỗi niềm của
chính Huy Cận.
* Tổng hợp đánh giá
- Giá trị nội dung:
+ Bài thơ đã khắc họa bức tranh mênh mông vô biên và quạnh hiu hoang vắng. Từ
thiên nhiên ấy đã làm nổi bật hình ảnh cái tôi là một lữ thứ bơ vơ, cô đơn với nỗi buồn
vô tận trước trời nước – biểu hiện của nỗi lòng yêu nước thầm kín thiết tha trong hoàn
cảnh đất nước mất chủ quyền.
- Đặc sắc nghệ thuật:
● Sự kết hợp hài hòa giữa màu sắc cổ điển và hiện đại.
● Bút pháp tả cảnh giàu tính tạo hình
● Hệ thống từ láy giàu giá trị biểu cảm

● Nghệ thuật đối, câu hỏi tu từ,...

● Cách ngắt nhịp 2/2/3
c) Kết luận
- Khẳng định lại vẻ đẹp của bức tranh thiên nhiên trong bài Tràng giang.
- Nêu cảm nhận của em về bức tranh ấy.
Dàn ý số 2
I. Mở bài:
Từ ngàn xưa, thiên nhiên đã trở thành niềm cảm hứng mãnh liệt khơi nguồn sáng tạo
cho thi nhân. Ta đã từng gặp cảnh bồng lai trong thơ Lý Bạch, một vùng quê mộc mạc,
tĩnh lặng trong thơ Nguyễn Khuyến, cảnh sơn thủy hữu tình trong thơ Nguyễn Trãi.
Phong trào Thơ mới (1932-1945) với sự tập hợp của nhiều gương mặt thi nhân, đã
mang đến cho người đọc nhiều cảnh sắc thiên nhiên độc đáo, vây phủ tâm trạng của
thi nhân. Đọc Tràng giang của Huy Cận, ta bắt gặp một thiên nhiên kì vĩ mang tầm
vóc vũ trụ khiến ta như “đứng trên thiên văn đài của linh hồn, nhìn cõi bát ngát”.
II. Thân bài
1. Tràng giang là bức tranh thiên nhiên mang vẻ đẹp cổ điển
Nếu thiên nhiên trong, “Đây mùa thu tới” của Xuân Diệu mang vẻ đẹp thướt tha thì
thiên nhiên trong Tràng giang của Huy Cận lại mang vẻ đẹp hùng vĩ, rợn ngợi của
“trời rộng - sông dài’’.
Con thuyền xuôi mái nước song song.
Thuyền về nước lại sầu trăm ngả
Củi một cành khô lạc mấy dòng.

- Dòng sông mênh mang, chảy dài trong không gian vắng lặng, bát ngát.
- Những con sóng lớp lớp nối dài như nỗi buồn miên man không đứt.
- Song song với chiếc thuyền như buông trôi, phó mặc cho cuộc đời là nỗi buồn “điệp
điệp” gợi niềm chia biệt.
- Cảnh ở đây sầu từ “con thuyền", “cành củi khô”, “dòng nước” đến "sóng”, “bờ xanh
- bãi vàng’’ đều cô liêu, đều mang nỗi sầu lớn: bao nhiêu ngả nước, bấy nhiêu ngả sầu,
sầu miên man bất tận.
- Không gian mở rộng theo chiều kích về độ cao, rộng, sâu. Những hình ảnh đơn sơ
bằng nét vẽ tinh tế giàu sắc thái cổ điển mà vẫn mới mẻ.
- Thiên nhiên mang vẻ đẹp sâu lắng được đặt trong không gian sông nước lặng lẽ và
rợn ngợp được khúc xạ qua tâm hổn thỉ sĩ.
2. Thiên nhiên được khúc xạ qua tâm hồn thi sĩ
- Nỗi buồn của Huy Cận miên man không dứt như sông nước mênh mang bất tận, theo
sông nước lan tỏa rất xa. Thấm đượm trong cảnh vật là một linh hồn “mang mang
thiên cổ sầu”.
- Thiên nhiên được khúc xạ qua tâm hồn lãng mạn, mang nỗi buồn của thi sĩ.
- Cái đẹp hiện lên qua tâm hồn thảng thốt của thi nhân:
Lòng quê dợn dợn vời con nước.
Không khói hoàng hôn cũng nhớ nhà
- Nếu trong “Đây mùa thu tới” nỗi buồn tỏa ra từ nỗi cô đơn, quạnh vắng, “Đây thôn
Vĩ Dạ” nỗi buồn nhè nhẹ được cất lên từ ý thức sợ bị lãng quên của nhà thơ, thì
“Tràng giang” là nỗi niềm “nhớ nhà” - nhớ một chốn quê hương mà phải chàng đây là
hình ảnh Đất Nước bị khuất lấp đâu đó trong màn đêm nô lệ?
III. Kết bài

● Miêu tả thiên nhiên, trong thơ xưa "... thường chuộng thiên nhiên đẹp: Mây,
gió, trăng, hoa, tuyết, núi, sông” là di sản của thơ phương Đông. Thời đại Thơ
mới là thời đại muốn cái “tôi” được khẳng định. Vì vậy, thiên nhiên trong thơ
mới mang một sắc thái khác khi miêu tả thiên nhiên.
● Tìm hiểu vẻ đẹp thiên nhiên trong Thơ mới là tìm hiểu vẻ đẹp mang tính thời
đại. Các nhà thơ, trong đó có Huy Cận đã gởi cái tôi cá nhân của mình vào
thiên nhiên với nỗi buồn của thế hệ sống dưới thời Pháp thuộc.
● Phía sau bức tranh thiên nhiên dẹp nhưng đượm buồn trong bài “Tràng giang"
là bức tranh tâm trạng của Huy Cận một bức tranh tâm hồn giàu tính nhân văn.
Bức tranh thiên nhiên Tràng giang - Mẫu 1
Nhắc đến phong trào Thơ mới không thể không nhắc đến Huy Cận. Tràng giang là
một bài thơ được trích trong tập thơ "Lửa thiêng", nổi tiếng của ông, được viết vào
những năm trước Cách mạng tháng Tám. Bài thơ không chỉ bộc lộ được nỗi tâm trạng
u sầu, nỗi buồn mênh mông của lòng người mà còn khắc hoạ hình ảnh thiên nhiên
mang nét đẹp đượm buồn.
"Sóng gợn tràng giang buồn điệp điệp,
Thuyền về nước lại, sầu trăm ngả;
Củi một cành khô lạc mấy dòng."
Giữa dòng sông rộng mênh mông, dài vô tâm ấy, từng con sóng gợn lăn tăn, mênh
mang, trùng điệp. Dòng nước cứ thế lững lờ trôi có chút gì đó chậm chạp, hững hờ, vô
định. Con thuyền nhỏ bé lênh đênh xuôi theo dòng nước cuốn như một lẽ tự nhiên
thuận theo ý muốn đất trời. Chiếc thuyền vẫn xuôi theo từng nhịp, sóng vẫn gợn nhẹ
giữa dòng mà sao thấy cảnh vật như tĩnh lặng đứng yên. Dòng sông cứ bao la, mênh
mang như thế, mang vẻ buồn vô tận của thời gian
"Thuyền về nước lại sầu trăm ngả

Củi một cành khô lạc mấy dòng"
Cành củi nhỏ bé trôi vô định giữa những dòng nước cuốn, lạc lối đơn độc giữa dòng
sông rộng mênh mông. Nhành củi khô ấy dường nhiều mất đi sức sống, vẻ tươi xanh
vốn có, một hình ảnh cô độc, nhỏ nhoi giữa không gian sông nước bao la, rợn ngợp
càng tô đậm thêm nỗi cô đơn trống vắng trong lòng người.
Giữa đất trời vũ trụ bao la mà thiên nhiên dành tặng, vậy mà đâu đó vẫn hiện lên cảnh
hiu quạnh, vắng vẻ, lạnh lẽo:
"Lơ thơ cồn nhỏ gió đìu hiu,
Nắng xuống, trời lên sâu chót vót;
Sông dài, trời rộng, bến cô liêu".
Một khung cảnh tiêu điều hiện ra trước mắt, nhìn nơi đâu cũng thấy lạnh lẽo, hoang
tàn. Tiếng vãn chợ xa xôi vọng lại càng tô đậm nét buồn nơi cảnh vật, chẳng thể xua
bớt đi vẻ tĩnh mịch nơi thiên nhiên. Có sóng, có nắng, có đất trời, mọi cảnh vật dường
như đang chuyển động trước thời gian. Không gian rợn ngợp ngút ngàn mà con người
thì nhỏ nhoi, cô đơn, sầu muộn" bến cô liêu".
"Bèo dạt về đâu, hàng nối hàng;
Mênh mông không một chuyến đò ngang.
Không cầu gợi chút niềm thân mật,
Lặng lẽ bờ xanh tiếp bãi vàng."
Từ khung cảnh tổng quát, tác giả cảm nhận thiên nhiên một cách chi tiết hơn mong
tìm thấy chút hi vọng nhỏ nhoi của niềm vui, nhưng càng nhìn lại càng buồn, càng soi
thấu lại càng khắc khoải, từng cánh bèo hàng nối hàng trôi nổi, không đích đến giữa
biển nước bao la. Nó như tượng trưng cho những kiếp người bạc bẽo, nổi trôi vô định

giữa cuộc đời. Bờ xanh với bãi vàng song hành cùng nhau, nhìn đâu cũng mang vẻ
buồn tư lự, ngước đâu cũng chẳng thấy bóng người qua chuyến đò ngang. Tất thảy,
vẫn là thiên nhiên với thiên nhiên, vẫn là mình ta với đất trời rợn ngợp, với vũ trụ bao
la trùm kín nỗi sầu nhân thế.
"Lớp lớp mây cao đùn núi bạc,
Chim nghiêng cánh nhỏ: bóng chiều sa.
Lòng quê dợn dợn vời con nước,
Không khói hoàng hôn cũng nhớ nhà."
Từng đám mây chuyển động theo từng lớp tạo nên vẻ đẹp của bầu trời xanh.Từng
cánh chim nhỏ nhoi đã xuống dòng sông bay về nghỉ ngơi sau một ngày mệt nhọc lúc
hoàng hôn buông xuống. Tất cả tạo nên một khung cảnh buồn vương vấn. Không gian
mở rộng đến rợn ngợp, nỗi buồn cứ thế cũng dài bất tận, dằng dặc.
Thiên nhiên tuy đẹp đấy, hùng vĩ thật đấy nhưng lại lặng lẽ buồn. Phải chăng bởi được
khúc xạ qua tâm hồn của một thi sĩ nhiều tâm sự với người, với đời, bởi vốn dĩ:"
Người buồn cảnh có vui đâu bao giờ". Bằng những nét vẽ tinh tế, bút pháp chấm phá
đặc sắc, kết hợp giữa vẻ đẹp hiện đại và cổ điển, Huy Cận đã vẻ nên một bức tranh
thiên nhiên rất riêng. Phải có một tình yêu tuyệt vời dành cho thiên nhiên, cho quê
hương, Huy Cận mới viết nên những vần thơ đầy tinh tế, gợi cảm đến như thế.
Bức tranh thiên nhiên Tràng Giang - Mẫu 2

Tràng giang là bài thơ hay nói về thiên nhiên của dòng sông Trường Giang, dưới con
mắt của thi sĩ nó trở nên vô cùng thơ mộng và đầy tinh tế. Dưới cái nhìn đầy gợi cảm
và phong phú, bài thơ đã có sự kết hợp mạnh mẽ giữa những yếu tố kì ảo và thơ mộng
trữ tình, để có thể có được một bức tranh thiên nhiên đẹp hùng vĩ.
Mở đầu bài thơ tác giả đã thể hiện hình ảnh sóng gợn trên con sông Trường Giang dài
mà mang một nỗi buồn man mác, ở đây tác giả cũng đang thể hiện đúng dòng tâm
trạng của mình, trước khung cảnh thiên nhiên rộng mênh mang, con người như đang
trôi chảy theo nhịp sống, cũng tấp nập và cũng vô cùng dịu dàng, trước một khung
cảnh thiên nhiên, tươi tắn và cũng vô cùng thơ mộng:
Hình ảnh của con sóng đang gợn, đó là dòng tâm trạng của con người cũng đang chảy
trôi, lăn tăn trên dòng nước, ở đó con người như đang hòa nhập và tạo nên nhiều
khung cảnh trữ tình, dòng nước trôi miên man, con người cũng đang hòa nhập trên

dòng sông, với những cảm xúc buồn man mác, con người ở đây cũng phải hòa mình
vào dòng cảm xúc đang chảy của thiên nhiên trữ tình. Hình ảnh con thuyền tự trôi
theo dòng nước, cứ xuôi mái, ở đây dường như không có người lái đò, nó tự trôi chảy,
ở đây thiên nhiên cũng giống như tâm trạng của con người, cũng đang lững lờ trôi mà
không có một bờ vô định nào, cuộc sống cũng đang chảy trôi theo những dòng cảm
xúc hỗn dung nhiều cảm giác của con người.
Ở đây trong không gian mênh mông rộng lớn đó, dường như sóng, và dòng nước đang
làm bạn với con thuyền, nhưng khi thuyền mà về thì dòng nước cũng mang những nỗi
buồn man mác, cách xây dựng biện pháp nhân hóa ở đây được thể hiện một cách có ý
nghĩa nhất. Tác giả thổi hồn mình vào sự vật, làm cho nó trở nên có hồn hơn, con
người cũng đang chảy trôi theo dòng nước, nỗi buồn của nước giống như nỗi buồn của
con thuyền, ở đó con người đang phải lênh đênh, vô định, trước một khoảng không
gian mênh mông. Con thuyền ở đây nó được thể hiện trong cảm xúc của con người, nó
vô định, dạt dào và mang nhiều cảm giác mới mẻ, ở đó con người được sống những
giây phút hạnh phúc nhất khi đang hòa mình vào thiên nhiên mặc dù con người đang
phải trải qua những giây phút trống vắng trong tâm hồn.
Ở đây biện pháp đảo ngữ cũng được sử dụng hết sức tinh tế, tác giả không viết là củi
khô mà lại viết “củi một cành khô”, ở đây biện pháp đảo ngữ làm tăng thêm độ mênh
mang, dào dạt trong cảm xúc của con người, ở đó con người đang dạt dào nhiều cảm
xúc, hình ảnh lạc mấy dòng cũng thể hiện được dòng tâm trạng hiu hắt, nó làm lay
động trái tim của người đọc bởi tính chất và mức độ thể hiện ở đó, cách thể hiện đầy
tinh tế, nó làm gia tăng thêm cảm xúc và giá trị trong tác phẩm, mỗi lời thơ đều được
cảm nhận bằng những tính chất và mức độ khác nhau, chính vì vậy cuộc sống của con
người cũng đang rơi vào những bờ lạc lõng, tâm trạng của thi sĩ cũng mang nhiều cảm
xúc bởi nó có hồn và chứa chan nhiều giá trị sống:
“Lơ thơ cồn nhỏ gió đìu hiu
Nắng xuống, chiều lên sâu chót vót

Sông dài, trời rộng, bến cô liêu”
Hình ảnh dài và rộng của dòng sông cũng được thể hiện một cách sâu sắc và có nhiều
ý nghĩa nhất, dòng sông mênh mang chứa chan bao nhiêu cảm xúc của thi sĩ, trước
con mắt của tác giả dòng sông đang trôi dạt theo nhiều cảm xúc và nó cũng trở nên trữ
tình:
“Bèo dạt về đâu hàng nối hàng
Mênh mông không một chuyến đò ngang
Không cầu gợi chút niềm thân mật
Lặng lẽ bờ xanh tiếp bãi vàng”
Hình ảnh của bèo dạt thể hiện được sự trôi nổi, không có bờ đến, và rồi sự mênh mông
đó cũng thể hiện cảm xúc của con người đang hòa mình vào dòng tâm trạng và cảm
xúc của con người, bờ xanh thể hiện một cảnh vật thiên nhiên tươi tắn, nó cũng thể
hiện một dòng tâm trạng xa xôi và hiu hắt của con người:
“Lớp lớp mây cao đùn núi bạc
Chim nghiêng cánh nhỏ: bóng chiều sa
Lòng quê dợn dợn vời con nước
Không khói hoàng hôn cũng nhớ nhà”
Hình ảnh của núi bạc, của những cánh chim nghiêng đang sà vào bóng chiều xa, với
những hình ảnh đó tác giả đang có cảm xúc với hình ảnh của nhớ dòng sông và nhớ
quê hương, hình ảnh đó gợi lại cho con người nhiều cảm xúc.
Bức tranh thiên nhiên trong bài thơ Tràng giang như vẽ ra trước mắt người đọc một
khung cảnh thiên nhiên, và dòng sông rộng mênh mang, trong đó tâm hồn con người
cũng đang dạt dào trước nỗi nhớ quê hương.
Bức tranh thiên nhiên trong bài thơ Tràng Giang - Mẫu 3
Chẳng biết tự bao giờ, thiên nhiên trở thành nguồn cảm hứng bất tận của thi ca. Thời
đại nào cũng vậy, thiên nhiên luôn gợi nên nhiều cảm xúc trong lòng thi nhân. Thơ
mới những năm 1930 đã coi thiên nhiên là một đề tài không thể thiếu. Những Xuân
Diệu, Hàn Mặc Tử, Nguyễn Bính,… đã mang tới những bức tranh thiên nhiên đẹp
trong thơ. Và không thể không nhắc tới Huy Cận – một gương mặt xuất sắc, tiêu biểu
của phong trào thơ mới. Tuy thơ ông luôn chất chứa sâu nặng nỗi buồn nhân thế
nhưng vẫn khiến người đọc nao lòng trước vẻ đẹp của thiên nhiên. Điều đó được thể
hiện rõ nét qua bài thơ Tràng giang – một sáng tác in trong tập Lửa thiêng (1940).
Thiên nhiên trong Tràng giang được gợi cảm hứng từ một con sông rộng lớn, mênh
mông vào buổi chiều mùa thu 1939 khi tác giả đạp xe ngắm cảnh. Dù đó là con sông
Hồng nhưng nhà thơ không gọi đích danh tên, mà gọi là “tràng giang” như thể đại
diện cho bất cứ con sông nào của quê hương đất nước. Bởi vậy mà mọi cảnh vật đều
thu hút vào tầm mắt của thi nhân, dẫu đẹp, dẫu buồn nhưng vẫn chất chứa những tình
cảm thầm kín. Bức tranh thiên nhiên vì thế được hiện lên qua không gian của trời
nước bao la, mênh mang đến rợn ngợp cõi lòng thi nhân.
Trước hết, Tràng giang mở ra một bức tranh thiên nhiên đẹp, bàng bạc một nét đẹp cổ
xưa. Vẫn là đề tài quen thuộc, những thi liệu và bút pháp nghệ thuật vốn có trong thơ
cổ, Huy Cận đã vẽ nên trên nền trời mây, sông nước mênh mông vô cùng, vô tận
những sự vật nhỏ bé, đặc trưng. Có lẽ điều khiến người đọc ấn tượng trong bài thơ là
những hình ảnh như sóng gợn, thuyền trôi, gió đìu hiu, bến cô liêu, bèo dạt, mây cao,
núi bạc, chim nghiêng… gợi nên cái hồn thiên nhiên của thơ ca cả nghìn năm trước.
Quả thực, nếu cứ nhìn người ta vẫn ngỡ đó là không gian của cảnh đẹp tiêu sơ, vắng
lặng vốn thấy trong thơ Đường. Mà có lẽ nét cổ xưa nhất trong bài thơ phải kể đến
hình ảnh chim nghiêng cánh nhỏ ở khổ cuối cùng. Nó gợi lên cảnh sắc rất thơ. Cánh
chim trở trời chiều, chở linh hồn của vũ trụ reo rắc xuống trần gian.
Nhưng tác giả của Lửa thiêng lại kiếm tìm những sự vật mới, khiến bức tranh thiên
nhiên mang hơi thở hiện đại. Có lẽ chưa bao giờ người ta bắt gặp trong thơ trước đó
những thứ đời thường, bình dị, mộc mạc, chẳng hề ước lệ tượng trưng như Củi một
cành khô lạc mấy dòng. Sắc thái của khung cảnh thiên nhiên bỗng trở nên đặc biệt hơn

bao giờ hết, khi thi nhân bỗng nhìn thấy một sự vật đã khô kiệt, mất hết sức sống,
đang trôi nổi, lênh đênh trên dòng nước. Chưa bàn đến ý nghĩa tâm tư mà nhà thơ gửi
gắm, chỉ thấy chi tiết này đã phác họa thêm cho bức tranh tràng giang cái nét đẹp rất
riêng. Thiên nhiên đẹp chưa chắc đã là những gì mơn mởn sức sống, chính cái khô
kiệt của cành củi trên dòng sông càng làm cho cảnh vật có nét đẹp cuốn hút của nó.
Thậm chí ngay cả cái cách nhìn hàng bèo của tác giả cũng gợi lên cảm giác về một
khung cảnh thiên nhiên không phải bằng những nét vẽ cầu kì.
Và không thể phủ nhận nét đẹp bao trùm của thiên nhiên trong Tràng giang không
phải là những khoảnh khắc giao mùa trong cái nhìn say đắm của Xuân Diệu, không có
nét đặc trưng riêng có của một vùng quê xứ Huế như trong thơ Hàn Mặc Tử, mà đẹp
theo những góc độ khác nhau của không gian. Điều hấp dẫn người đọc chính là nhà
thơ đã mở nó rộng ra ở mọi chiều mà ngay từ nhan đề “Tràng giang” hay lời đề từ
"Bâng khuâng trời rộng nhớ sông dài", thiên nhiên được nhìn theo cái biên độ vô cùng,
vô tận của nó. Suốt cả bài thơ, độ lớn không giới hạn ấy, còn được gọi là không gian
vũ trụ đã làm nền cảnh để bức tranh tràng giang mang một nét đẹp đặc trưng, riêng có
mà không bài thơ nào có được.
Nắng xuống trời lên sâu chót vót
Sông dài trời rộng bến cô liêu
Chỉ riêng câu thơ này đã tạo nên những chiều kích hết tầm của không gian ở cả ba
chiều. Khung cảnh thiên nhiên được đo bởi khoảng cách ngược chiều trong độ sâu của
nắng, độ cao rộng của trời và độ dài của sông. Thực ra chỉ cần những thứ nhỏ bé mà
nhà thơ nhìn thấy trong khung cảnh ấy cũng đủ để nói lên sự rộng lớn của khung cảnh
giống như thơ xưa. Nhưng dường sự cảm thức bị ám ảnh bởi không gian trong hồn thơ
Huy Cận đã khiến ông phác họa nên những nét vẽ rộng hơn, mênh mông hơn. Chính
vì thế trong con mắt của thi nhân đâu đâu cũng là thiên nhiên: lặng lẽ bờ xanh tiếp bãi
vàng hay:
Lớp lớp mây cao đùn núi bạc

Thiên nhiên bỗng mang những nét hùng vĩ, tráng lệ mà chẳng cần đến những núi non
trùng điệp, chỉ cần mọi thứ được khuếch đại hết tầm theo mọi chiều của không gian
như trong bài thơ này. Nét thơ mộng trong khung cảnh vì thế cũng dần dần được mở
ra.
Tuy nhiên cái vắng lặng, hoang sơ, im lìm đến hiu hắt cũng là một nét đẹp riêng trong
khung cảnh thiên mà Tràng giang thể hiện được. Có thể thấy phông nền chủ đạo của
thiên nhiên trong bài thơ là sự rộng lớn, mênh mông của sông nước, mây trời, nhưng
cái cảm giác tĩnh lặng mới chính là cái hồn cốt tạo nên nét đẹp của bức tranh này. Có
lẽ chưa bao giờ người ta thấy một không gian nào lớn như Tràng giang, nhưng cũng
chưa bao giờ thấy không gian rộng lớn nào mà lại yên ắng, quạnh hiu như thế. Sóng
dẫu nhiều cũng chỉ gợn trên mặt nước mênh mông. Thuyền những tưởng gieo sự sống
nhưng lại buông trôi, lững lờ như chẳng liên quan gì đến nước. Những cồn nhỏ gió đìu
hiu, bến cô liêu càng tô đậm sự yên ắng. Và ngay cả âm thanh làng xa vãn chợ chiều
có thực sự phảng phất đâu đây cũng không làm cho khung cảnh thêm phần sống động.
Chính cái mênh mông không cầu, không đò của một dòng sông như thế cũng là một
nét đẹp mà thiên nhiên trong bài thơ đã mang lại. Vẫn phải thừa nhận nhà thơ Huy
Cận đã sử dụng một hệ thống từ láy gợi cảm giác, nhất là những từ láy nguyên đã làm
cho cái không khí vắng vẻ, quạnh hiu trên dòng sông hiển hiện được. Các từ như điệp
điệp, song song, lơ thơ, đìu hiu, lặng lẽ, lớp lớp, dợn dợn… cứ nối tiếp nhau từ đầu
đến cuối bài thơ đã duy trì cái cảm giác cô quạnh như thế trong khung cảnh thiên
nhiên.
Bởi vậy mới nói, thiên nhiên trong Tràng giang hay thiên nhiên trong thơ mới, dẫu
đẹp đến đâu nhưng vẫn đượm buồn. Cái nét yên ắng, tách rời nhau trong những sự vật
trên của thiên nhiên thực chất được gợi dậy từ hồn buồn trong lòng thi nhân. Huy Cận
chở nỗi sầu quá lớn, thậm chí là nỗi sầu của cả một thế hệ nên không gian trong thơ
ông cứ nới rộng ra mà lòng người vẫn u uất. Không gian thiên nhiên càng lớn thì con
người càng nhỏ bé, cô đơn và lạc lõng. Nhưng đằng sau những xúc cảm ấy người ta
vẫn nhìn thấy những lắng đọng về tâm sự thầm kín của thi nhân. Nhà thơ hẳn phải yêu
và gắn bó với mảnh đất quê hương lắm, mới nhìn đâu cũng thấy ám ảnh bởi nỗi buồn.
Đứng trên đất quê mình, cảnh đẹp quê mình mà sao đâu đâu cũng thấy vắng lặng, tàn
lụi. Nỗi nhớ nhà ở cuối bài thơ vì thế mới trỗi dậy để xóa nhòa cái cảm giác thiếu thốn
ngay khi còn ở trên quê hương.
Nếu nói đến cái đẹp về thiên nhiên trong bài thơ này thì quả thực Tràng giang đã làm
được điều ấy. Huy Cận miêu tả khung cảnh trên một dòng sông với những gì vốn có,
thậm chí cả những thứ quá nhỏ bé, tầm thường. Nhưng dưới con mắt đa sầu, đa cảm
của thi nhân, ông đã biến hóa nó thành những hình ảnh đầy chất nghệ thuật. Cái đẹp
không phải cứ phải hiện lên qua những cảnh sắc lung linh, mà đôi khi chỉ cần nó cũng
đồng điệu với lòng người thì sự vật có tầm thường thì cũng trở nên đẹp đẽ.
Tràng giang là bài thơ hay nói về thiên nhiên của dòng sông, dưới con mắt của thi sĩ
nó trở nên vô cùng thơ mộng và đầy tinh tế. Dưới cái nhìn đầy gợi cảm và phong phú,
bài thơ đã có sự kết hợp mạnh mẽ giữa những yếu tố kì ảo và thơ mộng trữ tình, để có
thể có được một bức tranh thiên nhiên đẹp hùng vĩ.
Mở đầu bài thơ tác giả đã thể hiện hình ảnh sóng gợn trên con sông dài mà mang một
nỗi buồn man mác, ở đây tác giả cũng đang thể hiện đúng dòng tâm trạng của mình,
trước khung cảnh thiên nhiên rộng mênh mang, con người như đang trôi chảy theo
nhịp sống, cũng tấp nập và cũng vô cùng dịu dàng, trước một khung cảnh thiên nhiên,
tươi tắn và cũng vô cùng thơ mộng:
Sóng gợn tràng giang buồn điệp điệp điệp
Hình ảnh của con sóng đang gợn, đó là dòng tâm trạng của con người cũng đang chảy
trôi, lăn tăn trên dòng nước, ở đó con người như đang hòa nhập và tạo nên nhiều
khung cảnh trữ tình, dòng nước trôi miên man, con người cũng đang hòa nhập trên
dòng sông, với những cảm xúc buồn man mác, con người ở đây cũng phải hòa mình

vào dòng cảm xúc đang chảy của thiên nhiên trữ tình. Hình ảnh con thuyền tự trôi
theo dòng nước, cứ xuôi mái, ở đây dường như không có người lái đò, nó tự trôi chảy,
ở đây thiên nhiên cũng giống như tâm trạng của con người, cũng đang lững lờ trôi mà
không có một bờ vô định nào, cuộc sống cũng đang chảy trôi theo những dòng cảm
xúc hỗn dung nhiều cảm giác của con người.
Ở đây trong không gian mênh mông rộng lớn đó, dường như sóng, và dòng nước đang
làm bạn với con thuyền, nhưng khi thuyền mà về thì dòng nước cũng mang những nỗi
buồn man mác, cách xây dựng biện pháp nhân hóa ở đây được thể hiện một cách có ý
nghĩa nhất. Tác giả thổi hồn mình vào sự vật, làm cho nó trở nên có hồn hơn, con
người cũng đang chảy trôi theo dòng nước, nỗi buồn của nước giống như nỗi buồn của
con thuyền, ở đó con người đang phải lênh đênh, vô định, trước một khoảng không
gian mênh mông. Con thuyền ở đây nó được thể hiện trong cảm xúc của con người, nó
vô định, dạt dào và mang nhiều cảm giác mới mẻ, ở đó con người được sống những
giây phút hạnh phúc nhất khi đang hòa mình vào thiên nhiên mặc dù con người đang
phải trải qua những giây phút trống vắng trong tâm hồn.
Ở đây biện pháp đảo ngữ cũng được sử dụng hết sức tinh tế, tác giả không viết là củi
khô mà lại viết “củi một cành khô”, ở đây biện pháp đảo ngữ làm tăng thêm độ mênh
mang, dào dạt trong cảm xúc của con người, ở đó con người đang dạt dào nhiều cảm
xúc, hình ảnh lạc mấy dòng cũng thể hiện được dòng tâm trạng hiu hắt, nó làm lay
động trái tim của người đọc bởi tính chất và mức độ thể hiện ở đó, cách thể hiện đầy
tinh tế, nó làm gia tăng thêm cảm xúc và giá trị trong tác phẩm, mỗi lời thơ đều được
cảm nhận bằng những tính chất và mức độ khác nhau, chính vì vậy cuộc sống của con
người cũng đang rơi vào những bờ lạc lõng, tâm trạng của thi sĩ cũng mang nhiều cảm
xúc bởi nó có hồn và chứa chan nhiều giá trị sống:
“Lơ thơ cồn nhỏ gió đìu hiu
Nắng xuống, chiều lên sâu chót vót
Sông dài, trời rộng, bến cô liêu”

Hình ảnh dài và rộng của dòng sông cũng được thể hiện một cách sâu sắc và có nhiều
ý nghĩa nhất, dòng sông mênh mang chứa chan bao nhiêu cảm xúc của thi sĩ, trước
con mắt của tác giả dòng sông đang trôi dạt theo nhiều cảm xúc và nó cũng trở nên trữ
tình:
“Bèo dạt về đâu hàng nối hàng
Lặng lẽ bờ xanh tiếp bãi vàng”
Hình ảnh của bèo dạt thể hiện được sự trôi nổi, không có bờ đến, và rồi sự mênh mông
đó cũng thể hiện cảm xúc của con người đang hòa mình vào dòng tâm trạng và cảm
xúc của con người, bờ xanh thể hiện một cảnh vật thiên nhiên tươi tắn, nó cũng thể
hiện một dòng tâm trạng xa xôi và hiu hắt của con người:
“Lớp lớp mây cao đùn núi bạc
Lòng quê dợn dợn vời con nước
Không khói hoàng hôn cũng nhớ nhà”
Hình ảnh của núi bạc, của những cánh chim nghiêng đang sà vào bóng chiều xa, với
những hình ảnh đó tác giả đang có cảm xúc với hình ảnh của nhớ dòng sông và nhớ
quê hương, hình ảnh đó gợi lại cho con người nhiều cảm xúc.
Cảm nhận bức tranh thiên nhiên trong bài thơ Tràng giang đã đọng lại trong lòng
người đọc một khung cảnh thiên nhiên và dòng sông rộng mênh mang, trong đó tâm
hồn nhà thơ cũng đang dạt dào một nỗi nhớ quê hương bất tận.

Huy Cận một trong những nhà thơ nổi bật nhất trong phong trào Thơ Mới. Tập thơ
đầu tay của ông là Lửa thiêng đã ghi những dấu ấn sâu đậm trong lòng người đọc. Nổi
bật nhất trong tập thơ ấy ta không thể không nhắc đến Tràng giang. Tác phẩm không
chỉ là nỗi niềm cô đơn khắc khoải của nhân vật trữ tình mà dưới ngòi bút tài hoa của
Huy Cận một thiên nhiên thật đẹp, thật buồn cũng hiện lên vô cùng ấn tượng, rõ nét.
Tác phẩm được gợi cảm hứng từ những con sông rộng lớn, mênh mông của đất nước.
Đọc Tràng giang người ta cố công tìm kiếm hình ảnh một con sông cụ thể lẩn khuất
sau những câu chữ của Huy Cận. Nhưng tuyệt nhiên không thể xác định được nó là
con sông nào, ở đâu. Bởi con sông ấy ta có thể bắt gặp ở bất cứ đâu trên đất nước Việt
Nam này, đó là con sông quê hương, con sông thương nhớ. Nhan đề bài thơ là Tràng
giang, tức những con sông dài, sông lớn, như vậy không gian mênh mông sông nước
chính là nơi khơi nguồn cảm hứng thi ca trong lòng Huy Cận.
Vẻ đẹp của bức tranh thiên nhiên trong Tràng giang là tuyệt tác, đượm buồn và thấm
đẫm nỗi cô đơn. Mở đầu bài thơ là bức tranh thiên nhiên mang những nét cổ điển đặc
trưng:
Củi một cành khô lạc mấy dòng
Khung cảnh mênh mông trời nước nối tiếp nhau mở ra, những con sóng nhỏ lăn tăn
nối tiếp xô vào bờ, không gian mở được mở rộng với từ láy “điệp điệp”. Trên mặt
sông rộng mênh mông ấy con thuyền xuất hiện thật nhỏ bé, đơn độc, kết hợp với
những cành củi khô trôi lặng lờ giữa dòng sông, khiến cho khung cảnh thiên nhiên lại
càng trở nên buồn bã, đìu hiu hơn.
Sang đến khổ thơ thứ hai, điểm nhìn của Huy Cận đã có sự dịch chuyển, thi sĩ hướng
mắt ra xa hơn và trước mắt ông là “Lơ thơ cồn nhỏ gió đìu hiu/ Đâu tiếng làng xa vãn
chợ chiều/ Nắng xuống trời lên sâu chót vót/ Sông dài trời rộng bến cô liêu”. Vẫn là
sông nước đấy thôi, nhưng tâm hồn thi sĩ đang cố gắng tìm kiếm trong không gian ảm
đạm kia một chút hơi thở của sự sống ở nơi cồn nhỏ, ở tiếng chợ xa xa. Nhưng vẳng
lại chỉ là sự nín thinh của vạn vật. Khổ thơ sử dụng hàng loạt các từ chỉ cái bé nhỏ: lơ
thơ, cồn nhỏ kết hợp với các từ đìu hiu, cô liêu gợi nên hồn cốt sự vật đã làm nổi bật
bức tranh phong cảnh buồn bã. Đọc câu thơ ta bất giác nhớ đến Chinh phụ ngâm:
“Non kì quạnh quẽ trăng treo
Bến thì gió thổi đìu hiu mấy gò”.
Tuy thời thế thay đổi, tuy cách nhau cả trăm năm, nhưng cảnh ấy, tình này vẫn chẳng
hề đổi thay. Vẫn là sự hiu quạnh, vắng vẻ đến nao lòng của tạo vật. Thiên nhiên đó
còn có sự tĩnh lặng đến tuyệt đối, âm thanh chợ xa hư thực thực hư khó lòng có thể
xác định nổi. Nếu âm thanh đó là thực thì có lẽ không gian đã phải yên ắng biết chừng
nào, con người mới có thể nghe được như vậy. Rời tầm mắt, Huy Cận di chuyển lên
cao, trời đất mênh mông, “sâu chót vót” càng khiến con người cô đơn, lạc lõng hơn.
Bức tranh thiên nhiên mở rộng cả ba chiều: chiều rộng, chiều cao và chiều sâu đến vô
cùng. Những sự vật vận động trái chiều nhau nắng xuống trời lên khiến không gian
càng được mở rộng hơn nữa. Sử dụng từ “sâu chót vót” là một từ rất lạ, không phải là
cao mà là sâu đã nhấn mạnh cái sâu không cùng của cảnh vật, màu xanh ngút ngàn
của bầu trời khiến có cái gì đó rờn rợn ở trong lòng.
Bức tranh cô đơn, hiu quạnh tiếp tục được bổ sung ở khổ thơ thứ ba:
Bèo dạt về đâu hàng nối hàng
Lặng lẽ bờ xanh tiếp bãi vàng
Những cánh bèo lặng lờ trôi trên dòng sông mênh mông rộng lớn, với những bờ xanh
lặng lẽ tiếp bãi vàng. Sự quạnh hiu qua mỗi khổ thơ lại càng rõ nét hơn. Đây không
chỉ đơn thuần là sự cô quạnh của khung cảnh mà nó còn là sự cô đơn trong chính tâm

hồn người thi sĩ. Nguyễn Du đã từng đúc kết: “Cảnh nào cảnh chẳng đeo sầu/ Người
buồn cảnh có vui đâu bao giờ” cũng chính là vì lẽ đó. Cái nhìn của tâm trạng đã ảnh
hưởng, đã thấm dần sang cảnh vật, khiến cho mọi vật trở nên ảm đạm, cô đơn như
chính thân phận của người thi sĩ. Không gian thiên nhiên đó chính là không gian tâm
trạng của nhân vật trữ tình.
Khổ thơ cuối bài thơ đã mở ra một bức tranh khác, hùng vĩ, tráng lệ:
Lớp lớp mây cao đùn núi bạc
Các lớp mây chồng xếp lên nhau thành từng tầng, từng bậc, đùn lên thành những núi
mây bạc trắng xóa. Hòa cùng cái ráng chiều đỏ của hoàng hôn làm cho bức tranh diễm
lệ, kì vĩ hơn bao giờ hết. Tương phản với sự hùng vĩ của thiên nhiên là cánh chim cô
đơn, bé nhỏ đến đáng thương, tội nghiệp. Nhìn khung cảnh ấy lòng ông cũng không
thôi nhớ về quê nhà: “Lòng quê dợn dợn vời con nước/ Không khói hoàng hôn cũng
nhớ nhà”.
Bức tranh thiên nhiên trong thơ Huy Cận đẹp mà thấm đẫm nỗi buồn, đó là nỗi buồn
thê lương khắc khoải. Dù cuối bức tranh ấy có xuất hiện sự kì vĩ, mĩ lệ, nhưng chỉ là
trong thoáng chốc, ngưng đọng ở bài thơ vẫn là nỗi cô đơn, lạc lõng thấm đầy trong
từng cảnh vật.
Bài thơ Tràng giang là một bức tranh thiên nhiên đẹp đẽ, xinh xắn mà cũng thật độc
đáo trong thơ ca Việt Nam. Đằng sau bức tranh ấy là nỗi nhớ quê hương khắc khoải,
là tình yêu nước sâu đậm mà kín đáo của Huy Cận dành cho non sông, đất nước.

Thiên nhiên là đề tài muôn thuở của thi ca, là cảm hứng sáng tác của rất nhiều nhà thơ.
Mỗi tác giả lại có một cái nhìn riêng, một phương thức khác biệt để tái hiện cảnh thiên
nhiên. Nếu như thiên nhiên trong thơ Xuân Diệu gây ấn tượng với vẻ đẹp mơn mởn
tràn đầy sức sống thì thiên nhiên trong thơ Huy Cận lại gợi lên nhiều nghĩ suy bởi vẻ
đẹp buồn man mác. Điều này được thể hiện vô cùng rõ nét qua bức tranh nhiên nhiên
trong bài thơ "Tràng giang". Thiên nhiên "Tràng giang" dưới ngòi bút Huy Cận hiện
lên với vẻ đẹp cổ điển xen lẫn hiện đại, đẹp mà quạnh vắng cô liêu, bâng khuâng nỗi
sầu.
Gợi mở bức tranh thiên nhiên là lời đề từ “Bâng khuâng trời rộng nhớ sông dài”. 7
chữ ngắn gọn vừa diễn tả cảm hứng, hoàn cảnh sáng tác của bài thơ vừa dẫn dắt độc
giả bước vào không gian thiên nhiên rộng lớn mang tầm vóc vũ trụ. Từ đó, hé mở
dòng cảm xúc với nỗi nhớ bâng khuâng, sự lạc lõng, hoang mang giữa cảnh thiên
nhiên rộng lớn, vô tận của một hồn thơ nhạy cảm, lẻ loi:
“Sóng gợn tràng giang buồn điệp điệp,
Thuyền về nước lại, sầu trăm ngả;
Củi một cành khô lạc mấy dòng.”

Vẫn sử dụng những thi liệu và bút pháp nghệ thuật quen thuộc song Huy Cận lại vẽ
lên một bức tranh thiên nhiên vô cùng ấn tượng. Giữa dòng sông rộng lớn mênh mang,
vô tận, từng con sóng gợn lăn tăn, gối đầu lên nhau "điệp điệp" như không dứt. Dòng
nước lững lờ trôi đi, chậm chạp mà hờ hững, vô định. Xuôi theo nó là con thuyền nhỏ
bé lênh đênh "xuôi mái song song" không phương hướng dường như phó mặc theo ý
muốn của đất trời.
Thuyền và nước vốn song song đồng hành với nhau, đến đây lại cách xa đầy buồn tủi.
Hình ảnh "thuyền về nước lại" gợi cảm giác xót xa chia lìa, mang theo hơi thở của nỗi
sầu thương vây bủa. Kết hợp cùng hình ảnh "củi một cành khô lạc mấy dòng", khung
cảnh thiên nhiên vốn buồn man mác bỗng trở nên càng ưu sầu. Cành củi khô nhỏ bé
nổi trôi, vô định, lẻ loi gấp nhiều lần khi chỉ có một mình giữa những dòng chảy mênh
mông, cuộn xoáy. Nó dường nhiều mất đi sức sống, mất đi toàn bộ vẻ tươi xanh, nhỏ
nhoi giữa không gian sông nước bao la càng khắc sâu thêm nỗi cô đơn trống vắng
trong lòng người. Đồng thời, đây là hình ảnh ẩn dụ hiện đại, tượng trưng cho bao kiếp
người nhỏ bé thời đại bấy giờ, nhỏ bé, cô đơn, lẻ loi trôi dạt giữa dòng sông cuộc đời
bao la không tìm thấy bến bờ.
Dòng xúc cảm lặng lẽ chảy trôi, ngòi bút tài hoa của Huy Cận tiếp tục đặc tả cảnh
thiên nhiên hoang vắng đến nao lòng:
“Lơ thơ cồn nhỏ gió đìu hiu,
Nắng xuống, trời lên sâu chót vót;
Sông dài, trời rộng, bến cô liêu.”
Hai từ láy “lơ thơ”, “đìu hiu” được sử dụng khéo léo cùng biện pháp tu từ nhân hóa đã
nhấn mạnh tâm trạng buồn thương của con người. Vẫn là sông nước mênh mông, vẫn
là không gian bao la rộng lớn, vậy mà chỉ thưa thớt vài cồn cát, hắt hiu vài ngọn gió lạ.
Ngay cả âm thanh của cuộc sống "tiếng làng xa vãn chợ chiều" dường như cũng biến
mất, không biết "đâu". Thi sĩ càng cố chạm tay vào hơi thở mong manh của cuộc sống

càng thấy lòng mình thêm bâng khuâng, cô độc giữa cảnh thiên nhiên vốn bao la, nay
càng mênh mang vô định bởi "nắng xuống, trời lên".
Hình ảnh “Trời rộng sông dài” ở lời đề từ đến đây đã được đổi ngược lại thành tiểu
đối “Sông dài trời rộng. Kết hợp với cụm từ “bến cô liêu”, nó khiến người đọc cảm
nhận được tận cùng của thiên nhiên hoang vắng và nỗi cô đơn của con người.
Chưa dừng lại ở đó, bức tranh thiên nhiên buồn bã, hiu quạnh vẫn tiếp tục được chấm
phá thêm ở khổ thơ tiếp theo:
"Bèo dạt về đâu hàng nối hàng
Lặng lẽ bờ xanh tiếp bãi vàng"
Trên dòng tràng giang mênh mang sóng nước, một chuyến đò ngang cũng chưa từng
xuất hiện, có chăng chỉ là vài cánh bèo lặng lờ trôi. Sự quạnh hiu đến đây đã thấm
đượm qua từng cảnh vật. Nó không chỉ là sự hoang vắng của thiên nhiên mà còn là sự
cô đơn toát lên từ chính tâm hồn thi sĩ giống như câu thơ "Cảnh nào cảnh chẳng đeo
sầu/ Người buồn cảnh có vui đâu bao giờ” (Nguyễn Du). Những từ láy “mênh mông”,
“lặng lẽ” kết hợp cùng điệp từ “không” và cụm từ “không một chuyến đò”, “không
cầu” đã đẩy sự hoang vắng lên đến cực điểm, đưa độc giả đến tận cùng nỗi cô đơn, lạc
lõng. Để rồi chỉ có “Bờ xanh tiếp bãi vàng” mênh mông đến hút tầm mắt.
Nét vẽ cuối cùng cho bức tranh ấy là khung cảnh hùng vĩ, bao la cùng nỗi sầu nhân
thế bâng khuâng:
“Lớp lớp mây cao đùn núi bạc,
Lòng quê dợn dợn vời con nước,

Không khói hoàng hôn cũng nhớ nhà.”
Mây trắng chuyển động thành từng lớp. Cánh chim nhỏ nhoi chao nghiêng bay về sau
một ngày mệt nhọc. Trong bóng hoàng hôn, những hình ảnh ấy tạo nên một khung
cảnh buồn vương vấn. Không gian rộng mở rợn ngợp còn nỗi buồn thì dằng dặc, bất
tận. Nhà thơ chợt nhớ về quê hương, nhớ về cả thời đại. Đây chính là nỗi lòng của cả
thế hệ trí thức lúc ấy trước thời cuộc rối ren.
Có thể nói, chỉ với 4 khổ thơ 7 chữ ngắn gọn nhưng bằng những nét bút tinh tế, khéo
léo cùng bút pháp chấm phá đặc sắc, sự kết hợp hài hòa giữa hiện đại và cổ điển, Huy
Cận đã vẽ lên trước mắt độc giả một bức tranh thiên nhiên vô cùng rung động: mênh
mông vô tận và man mác nỗi buồn. Khung cảnh ấy không những thể hiện tình yêu
thiên nhiên, yêu quê hương đất nước tha thiết của nhà thơ mà còn gửi gắm nỗi niềm
tâm sự của cả thế hệ trí thức trong hoàn cảnh đất nước nhiều biến động.
Với những ý nghĩa đó, "Tràng giang" được đánh giá là bài thơ tiêu biểu cho phong
cách Huy Cận. Nỗi “buồn” vô tận kết hợp với nỗi ám ảnh không gian lạ lùng đã ghi
dấu ấn mạnh mẽ cho hồn thơ Huy Cận trong phong trào thơ Mới 1932-1945 nói riêng
và văn học Việt Nam nói chung. Từ đó đóng góp cho nước nhà một tác phẩm nghệ
thuật tuyệt vời, đáng nâng niu, giữ gìn.
Thiên nhiên là đề tài muôn thuở gợi cảm hứng sáng tác thơ ca cho các thi nhân, cũng
giống như bao nhà thơ trung đại hay các nhà thơ mới khác Huy Cận cũng tả cảnh
thiên nhiên nhưng đó không phải là thiên nhiên giàu sức sống, mơn mởn như trong
“Vội vàng” của Xuân Diệu mà trong bài thơ “Tràng giang” đó là khung cảnh bao la,
rộng lớn của sông nước mây trời. Bức tranh đó tuy đẹp mà buồn quạnh vắng, cô liêu.
Bức tranh vừa mang nét đẹp cổ điển và hiện đại ẩn đằng sau đó là nỗi buồn sâu thẳm
và tình yêu quê hương đất nước thầm kín của thi sĩ Huy Cận.
Ngay trong nhan đề “Tràng giang” đã gợi ra cảnh sông nước mênh mông, khi nhà thơ
đứng trên bến Chèm sông Hồng quan sát cảnh vật xung quanh mà sáng tác, dù đó là
một con sông cụ thể có tên gọi nhưng thi sĩ dùng cách nói khác để gợi ra hình ảnh
dòng sông trải dài đến vô tận. Lời đề từ thể hiện cảm xúc chủ đạo của tác phẩm là nỗi
buồn, nỗi nhớ xuyên suốt toàn bài của thi sĩ cô đơn trước cảnh “trời rộng nhớ sông
dài”.
Trước tiên ta thấy thiên nhiên ở đây mang dáng dấp cổ kính trong thơ Đường. Thi sĩ
cũng tả cảnh sông nước, mây trời có sử dụng các hình ảnh thuyền, bèo, cánh
chim…đó đều là các thi liệu trong thơ ca cổ được các nhà thơ trung đại dùng để miêu
tả cảnh chiều tà với nỗi buồn nỗi nhớ quê hương của những người khách lứ thứ xa quê.
Nhưng thiên nhiên ấy cũng mang đậm chất chất dân tộc rất gần gũi với cuộc sống
người dân Việt. Dù thi sĩ miêu tả cảnh sông nước của con sông Hồng cụ thể nhưng lại
không gọi tên mà chỉ tả cảnh vật để cho ta thấy đó là bất kì con sông nào của đất Việt
đều hiện lên rất quen thuộc của dòng sông sóng gợn, thuyền xuôi mái chèo hay bèo
dạt trên sông và tiếng chợ chiều xa xa... Tuy nhiên thiên nhiên trong bài thơ cũng
mang những dấu ấn đặc sắc riêng biệt bởi hình ảnh: “Bèo dạt về đâu hàng nối hàng”
nó không phải là từng cánh bèo, khóm bèo mà là hàng nối hàng đang bị trôi dạt bởi
dòng nước rất nhiều. Thiên nhiên trong cái nhìn của thi nhân thật khác biệt vừa có nét
cổ kính trang nhã trong thơ xưa, vừa hiện đại mang đậm phong vị dân tộc.
Không gian trong bức tranh thiên nhiên là sự mênh mông, bao la đến rợn ngợp của
“Nắng xuống trời lên sâu chót vót/ Sông dài trời rộng bến cô liêu”. Nắng với trời sẽ
chẳng thể tách rời ấy vậy mà “Nắng xuống, trời lên” tạo nên một khoảng cách sâu
chót vót. Người ta nói cao chót vót còn với thi nhân nó lại là sâu bởi nắng càng xuống
khuất bóng nhường hoàng hôn thì trời càng cao tạo nên độ sâu thăm thẳm. Dường như
nhà thơ đang đứng từ dưới nhìn lên nên mới có thể cảm nhận được điều đó. Trải rộng
ra là “Mênh mông không một chuyến đò ngang/ Không cầu gợi chút niềm thân mật”.
Thi nhân muốn có gì đó để bấu víu lấy cảm xúc cho đỡ trơ trọi nhưng đổi lại chỉ là
một chữ không được điệp lại hai lần ở câu trên và câu dưới chỉ còn biết lặng lẽ với bờ
xanh tiếp bãi vàng. Mọi thứ trở nên tĩnh lặng vô cùng, dường như sự sống ở đây chỉ có
một mình nhà thơ với cảnh vật đẹp mà cô liêu, ảm đạm.
Giữa không gian mênh mông, vời vợi ấy các sự vật hiện lên với sự nhỏ bé, cô đơn, lạc
lõng. Đó là hình ảnh “Củi một cành khô lạc mấy dòng”. Thiên nhiên không có sức
sống nó chỉ là một cành củi khô từ rừng sâu xa thẳm lạc giữa chốn sông nước. Cách
sử dụng nghệ thuật đảo ngữ thật độc đáo nhấn mạnh đặc điểm đối tượng. Câu thơ
khiến cho ta nhớ tới hình ảnh chiếc bách trong thơ Hồ Xuân Hương “Chiếc bách buồn
vì thân phận nổi nênh/ Giữa dòng ngao ngán nỗi lênh đênh” gợi đến tâm trạng cô đơn
trước thiên nhiên và cuộc đời của tác giả. Đó là cánh chim nghiêng trong bóng chiều
xa giữa khung nền “Lớp lớp mây cao đùn núi bạc”. Chim nghiêng cánh nhỏ kéo bóng
chiều cùng sà xuống mặt nước tràng giang hay bóng chiều đè nặng lên cánh chim
khiến nó phải chao nghiêng đôi cánh. Cánh chim nhỏ dưới bóng chiều buông xuống
mang nặng tư tưởng tác giả, ẩn dụ cho những kiếp người nhỏ bé bị bão táp cuộc đời
xô đẩy, ngả nghiêng ẩn dụ cho cái tôi cá nhân phiền não của thi nhân trải nỗi buồn ra
khắp không gian.
Sự chuyển động của cảnh vật cũng rất nhẹ nhàng như có như không của “Sóng gợn
tràng giang buồn điệp điệp” hay gió đìu hiu thổi trên cồn cỏ. Sóng gợn nhẹ trên mặt
nước ta đã từng bắt gặp trong câu thơ Nguyễn Khuyến “Sóng biếc theo làn hơi gợn tí”
thật bình lặng với nghệ thuật lấy động tả tĩnh. Cùng với đó là “Con thuyền xuôi mái
nước song song/ Thuyền về nước lại sầu trăm ngả”. Hai sự vật thuyền và nước đi liền
với nhau nhưng trong cái nhìn của thi nhân dường như có sự tan tác, li biệt. Chi tiết
“xuôi mái” cho thấy sự phó mặc, buông xuôi. Thuyền và nước thường phải có mối
quan hệ gắn bó chặt chẽ với nhau nhưng ở đây ta thấy nó như rời rạc, tách nhau ra bởi
“thuyền xuôi” còn “mái nước song song”, thuyền và nước lại ngược hướng với nhau
“thuyền về nước lại” tạo ra sự ngăn cách. Nỗi sầu của nước tan chảy ra trăm ngả trên
sông. Nỗi sầu ấy cũng là nỗi sầu nhân thế của thi nhân mang tâm trạng chán nản, buồn
tủi. Hình ảnh con thuyền bơ vơ, cô độc là một thi liệu quen thuộc đã từng xuất hiện
trong thơ xưa như: “Cô phàm viễn ảnh bích không tận/ Duy kiến trường giang thiên tế
lưu” (Bóng buồm đã khuất bầu không/ Trông theo chỉ thấy dòng sông bên trời).
Ẩn đằng sau bức tranh thiên nhiên đẹp mà buồn ấy là tâm trạng của thi nhân “Lòng
quê dợn dợn vời con nước/ Không khói hoàng hôn cũng nhớ nhà” được gợi từ hai câu
thơ trong bài “Lầu Hoàng Hạc” của Thôi Hiệu: “Nhật mộ hương quan hà xứ thị/ Yên
ba giang thượng sử nhân sầu” (Quê hương khuất bóng hoàng hôn/ Trên sông khói
sóng cho buồn lòng ai” nếu tiền nhân đời Đường bên Trung Hoa nhìn khói sóng trên
sông mà nhớ quê hương thì Huy Cận thật sáng tạo khi “Không khói hoàng hôn cũng
nhớ nhà”. Đó còn là nỗi buồn của tầng lớp trí thức lúc bấy giờ khi đứng trước hoàn
cảnh nước mất nhà tan của dân tộc cho thấy tình yêu quê hương đất nước thầm kín
được thể hiện trong thơ Huy Cận.
Với những nét đặc sắc nghệ thuật vừa cổ điển vừa hiện đại trong lối thơ bảy chữ niêm
luật chặt chẽ như thơ Đường, dồi dào nhạc điệu đã khiến cho bức tranh thiên nhiên
trong bài thơ “Tràng giang” hiện lên thật đẹp mà buồn ảm đạm mang nặng tư tưởng
của tác giả.
Bài thơ Tràng giang in trong tập Lửa thiêng là bài thơ hay nhất của Huy Cận và cũng
là trường hợp tiêu biểu cho phong cách nghệ thuật thơ ông trước Cách mạng. Bức
tranh thiên nhiên trong Tràng giang đã kết tụ nỗi buồn “mang mang thiên cổ” ở Huy
Cận, được diễn đạt bằng hình thức thơ trang trọng, cổ kính, đậm đà phong vị Đường
thi mà vẫn giản dị, mới lạ, độc đáo, mang rõ dấu ấn thời đại của Thơ mới.
Ngay ở nhan đề, Tràng giang đã cho ta biết cảm hứng của bài thơ là cảm hứng từ một
không gian. Thật thế, chính tác giả đã thổ’ lộ: “Nhìn dòng sông lớn gợi những lớp
sóng, tôi cảm thấy nỗi buồn của mình cũng đang trải ra những lớp sóng”. Tràng giang
là sông dài, “trường” cũng là dài nhưng “tràng” có âm “ang” là âm mở rộng, gợi được
cả dài lẫn rộng. Hơn nữa Tràng giang láy âm cuối “ang” càng khơi gợi cảm giác mênh
mang, bát ngát của dòng sông lớn.
Tiếp theo, câu đề càng thổ hiện đầy đủ tình, cảnh gợi tứ cho bài thơ. Tình là bâng
khuâng, nhớ cảnh là trời rộng, sông dài. Bài thơ mở ra trước tầm mắt ta bức tranh bao
la, rộng lớn của cảnh trời nước mênh mang. Không gian ở đây thật vô định. Nó được
trải ra ở cả ba chiều: chiều dài, chiều rộng, chiều cao, với những hình ảnh phong phú:
tràng giang, trăm ngả, mấy dòng, sâu chót vót, sông dài, trời rộng, mây cao, núi bạc…
Tất cả bầu trời, mặt đất đều là vô tận, không cùng của vũ trụ. Huy Cận sử dụng nghệ
thuật đối lập rất tự nhiên bởi ông đã đặt vào giữa cái không gian bất tận mênh mông
ấy những hiện thực của cuộc sống không thế thiếu vắng. Đó là những sự vật cụ thể,

nhỏ nhoi, đơn chiếc, con thuyền xuôi mái, củi một cành khô, cồn nhỏ lơ thơ, chim
nghiêng cánh nhỏ… nhưng càng làm tăng thêm cái cao rộng của bầu trời, mặt đất. Cái
hữu hạn thì vô nghĩa, vô hướng, nhỏ bé, nhạt nhòa, không đáng kể nhưng đã làm nổi
bật cái vô hạn không cùng.
Tràng giang không chỉ là bức tranh phong cảnh đẹp với những đường nét, hình khối,
trái lại, đây còn là một bức tranh tuyệt đẹp mang nét buồn mênh mang, quạnh vắng, cô
liêu. “Thơ mới” đã đem đến cho người đọc những bức tranh thiên nhiên rạng rỡ nhiều
thanh sắc. Thiên nhiên trong Tràng giang cũng có vẻ đẹp riêng của nó. Đó là vẻ đẹp
nên thơ của những con sóng điệp điệp đuổi nhau trên mặt nước, của cồn nhỏ lơ thơ,
của bờ xanh tiếp bãi vàng chạy dài tít tắp. Đó là vẻ đẹp hùng vĩ của cảnh nắng xuống
trời lên sâu chót vót, của cảnh sông dài trời rộng, của mây cao, núi bạc…
Cái đẹp thường gắn với nỗi buồn, đó là cảm quan nghệ thuật của các nhà thơ lãng mạn.
Ớ Tràng giang cũng vậy, thiên nhiên trong Tràng giang thật đẹp mà cũng thật buồn.
Nỗi buồn cũng bao la mà hiu quạnh. Nhà thơ đã đem nỗi lòng mình và tâm trạng của
một thế hệ nhà thơ mới phủ lên cảnh vật. Thôi thì đủ các cung bậc: buồn điệp điệp,
sầu trăm ngả, bên cô liêu, bờ sông lặng lẽ như thời tiền sử, lòng quê dạn dợn… đặc
biệt bức tranh thiên nhiên ở đây không hề có lây một dấu hiệu của con người, giao
cảm, gặp gỡ… bởi đã được phủ định: không dò, không cầu, không khói… quạnh vắng,
thê lương.
Ngoài ra, bài thơ Tràng giang còn là một bức tranh thiên nhiên mang màu sắc cổ điển
mà hiện đại.
Cả bài Tràng giang mang tính chất trang nghiêm, cổ kính, đậm đà phong vị Đường thi,
nhưng cũng rất mới mẻ, hiện đại. Chất cố điển hiện ở cảm xúc của bài thơ (con người
một mình đối diện với vũ trụ để cảm nhận cái vĩnh viễn vô cùng của không gian, thời
gian, để nghĩ về kiếp người), cổ điển trong việc học tập Chinh phụ ngâm, cổ điển có
nhạc diệu và tứ thơ Đỗ Phủ (trong bài Đãng cao), cổ điển ở việc lấy ý thơ của Thôi
Hiệu (trong Hoàng Hạc lâu)… Nhưng đồng thời cảnh vật trong bài thơ cũng hết sức
cụ thể, đời thường (cành củi khô, cồn cát, cánh bèo… ). Hơn nữa, đây còn là một bức
tranh đậm đà phong vị Việt Nam. Tràng giang, cái tên gợi nhớ đến dòng Trường giang
ngàn dặm ở Trung Quốc từng là nguồn cảm hứng cho bao thế hệ thi nhân. Tứ thơ Thôi
Hiệu ở cuối bài Không khói hoàng hôn cũng nhớ nhà lại càng tăng thêm không khí
Đường thi của bài thơ. Tuy thế, bức tranh thiên nhiên ở đây lại rất Việt Nam. Một
dòng sông, một cành củi trôi, một cồn cát nhỏ, một chợ chiều ở một làng xa, những
cánh bèo trên mặt nước, cánh chim chao liệng trên nền mây bạc lúc hoàng hôn đều là
những cảnh quê hương đất nước, gần gũi, thân thuộc với mỗi con người Việt Nam.
Nói tóm lại, bài thơ Tràng giang toát lên một nỗi buồn mênh mang, thấm vào linh hồn
cảnh sắc quê hương, gợi tình mến yêu quê hương một cách sâu lắng. Xuân Diệu nhận
xét: “Tràng giang, là một bài thơ ca ngợi non sông đất nước, do đó, dọn đường cho
tình yêu giang sơn Tổ quốc”.

Phan Tich Voi Vang

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Phan Tich Voi Vang

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Văn mẫu lớp 11: Cảm nhận bức tranh thiên nhiên trong bài thơ Tràng giang

- Giới thiệu tác giả, tác phẩm:

+) Khổ 1: Bức tranh sông nước buồn vắng

Sóng gợn tràng giang buồn điệp điệp

Con thuyền xuôi mái nước song song

Tổng hợp: Download.vn

“Thuyền về nước lại sầu trăm ngả”

Củi một cành khô lạc mấy dòng

+) Khổ 2: Bức tranh cồn bãi hoang vắng

Lơ thơ cồn nhỏ gió đìu hiu

Tổng hợp: Download.vn

Đâu tiếng làng xa vãn chợ chiều

“Nắng xuống trời lên sâu chót vót

Sông dài trời rộng bến cô liêu”

+ Xuất thần nhất là cụm từ “sâu chót vót”.

* Bức tranh tâm trạng trong Tràng giang

Tổng hợp: Download.vn

* Tổng hợp đánh giá

- Giá trị nội dung:

- Đặc sắc nghệ thuật:

Tổng hợp: Download.vn

● Nghệ thuật đối, câu hỏi tu từ,...

- Nêu cảm nhận của em về bức tranh ấy.

II. Thân bài

1. Tràng giang là bức tranh thiên nhiên mang vẻ đẹp cổ điển

Sóng gợn tràng giang buồn điệp điệp

Con thuyền xuôi mái nước song song.

Thuyền về nước lại sầu trăm ngả

Củi một cành khô lạc mấy dòng.

Tổng hợp: Download.vn

2. Thiên nhiên được khúc xạ qua tâm hồn thi sĩ

Lòng quê dợn dợn vời con nước.

Không khói hoàng hôn cũng nhớ nhà

III. Kết bài

Tổng hợp: Download.vn

Bức tranh thiên nhiên Tràng giang - Mẫu 1

"Sóng gợn tràng giang buồn điệp điệp,

Con thuyền xuôi mái nước song song.

Thuyền về nước lại, sầu trăm ngả;

Củi một cành khô lạc mấy dòng."

"Thuyền về nước lại sầu trăm ngả

Tổng hợp: Download.vn

Củi một cành khô lạc mấy dòng"

"Lơ thơ cồn nhỏ gió đìu hiu,

Đâu tiếng làng xa vãn chợ chiều

Nắng xuống, trời lên sâu chót vót;

Sông dài, trời rộng, bến cô liêu".

"Bèo dạt về đâu, hàng nối hàng;

Mênh mông không một chuyến đò ngang.

Không cầu gợi chút niềm thân mật,

Lặng lẽ bờ xanh tiếp bãi vàng."

Tổng hợp: Download.vn

"Lớp lớp mây cao đùn núi bạc,

Chim nghiêng cánh nhỏ: bóng chiều sa.

Lòng quê dợn dợn vời con nước,

Không khói hoàng hôn cũng nhớ nhà."

Bức tranh thiên nhiên Tràng Giang - Mẫu 2

Tổng hợp: Download.vn

Sóng gợn tràng giang buồn điệp điệp

Con thuyền xuôi mái nước song song

Thuyền về nước lại sầu trăm ngả

Củi một cành khô lạc mấy dòng.

Tổng hợp: Download.vn