Unang Aralin:

Mga Batayang
Kaalaman sa
Wika
 1
Kahulugan,
Katuturan at
Katangian ng Wika

2
 Kahulugan Webster (1974)
ng Wika ayon Ang wika ay isang sistema ng
kina: komunikasyon sa pagitan ng
mga tao sa pamamagitng ng mga
pasulat o pasalitang simbulo.
Hill (sa Tumangan, et al., 2000)
Ang wika ang pangunahin at
pinakaelaboreyt na anyo ng
simbolikong gawaing pantao.

Gleason (sa Tumangan, et al.,

2000)
Ang wika ay masistemang
balangkas ng sinasalitang tunog
na pinipili at isinasaayos sa
paraang arbitraryo upang
magamit ng mga taong kabilang
sa isang kultura.

3
Katangian
ng Wika: ▹ Ang wika ay masistemang balangkas.

BALANGKAS NG WIKA
Morpolohiya

Ponolohiya Sintaksis

Salitang-ugat +
Tunog Panlapi + Pangungusap Diskurso
Morpemang
(Ponema) Ponema (Sambitla)
(Morpema)

4
 ▹ Ang wika ay sinasalitang tunog.
Katangian
ng Wika:
 TSART NG MGA PONEMANG KATINIG (SANTIAGO, 2003)

PUNTO NG ARTIKULASYON
PARAAN NG Ngalangala
ARTIKULASYON Labi Ngipin Gilagid Glottal
Palatal Velar

Pasara p t k
Walang tunog
May tunog b d g

Pailong
May tunog m n ŋ

Pasutsot
Walang tunog s h

Pagilid l
May tunog
Pakatal r
May tunog
Malapatinig y w
May tunog

6
TSART NG MGA PONEMANG PATINIG (SANTIAGO, 2003)

Harap Sentral Likod

Mataas i u

Gitna e o

Mababa a

7
Katangian
ng Wika: ▹ Ang wika ay pinipili at isinasaayos.
▹ Ang wika ay arbitraryo.
▹ Ang wika ay ginagamit.
▹ Ang wika ay nakabatay sa kultura.
▹ Ang wika ay nagbabago.
 2

Barayti at Register ng
Wika

9
Barayti ng Dayalek o Dayalekto Halimbawa:
Wika:
 Maynila – Aba, ang ganda!
 Barayti ng wika na  Batangas – Aba, ang ganda
eh!
nalilikha ng dimensyong  Bataan – Ka ganda ah!
heograpiko.  Rizal – Ka ganda hane!
 Wikang ginagamit sa
isang partikular ng
rehiyon, lalawigan o
pook, malaki man o
maliit.

10
Barayti ng Sosyolek Halimbawa:
Wika:  Barayti ng wika na
 G ka ba mamaya?
nabubuo batay sa  Kosa, pupuga na tayo
dimensyong sosyal. mamaya.
 Pre, Samahan mo ako sa
 Nakabatay ito sa mga Mall mamaya, may jamming
pangkat panlipunan. doon e.
Halimbawa ang wika ng
Okupasyunal na rehistro:
mga estudyante, preso,
bakla, kababaihan,  Hearing
matatanda at iba pang  Settlement
 Fiscal
pangkat.  Court
 Justice

11
Barayti ng Halimbawa:
Wika: Jargon Jargon sa disiplinang ICT:
 Hard drive
 Ito ang bokabularyong  USB
ginagamit ng isang  Software
partikular na pangkat.  HTML Editor
 Web page
 CPU
 Server
 C++
 Java
 Photoshop
 Database
 Coding

12
Barayti ng Halimbawa: Halimbawa:
Wika: Jargon sa disiplinang Jargon sa isang larangan na
Accountancy: may ibang kahulugan sa
 Debit ibasng larangan (Tennis):
 Credit  Ace
 Balance  Breakpoint
 Net income  Slice
 Revenue  Love
 Asset  Fault
 Cash flow  Deuce
 Gross income  Service
 Account  Rally
 Advantage

13
Barayti ng Halimbawa:
Wika: Terminolohiya na may
 Nursery (agriculture,
magkaibang kahulugan o
education)
rehistro sa magkaibang
 Note (music, banking)
larangan:
 Server (computer, restaurant
management)
 Mouse (computer, zoology)
 Strike (sports, labor law)
 Race (sports, sociology)
 Operation (medicine,
military)
 Stress (language,
psychology)
 Hardware (business,
computer)

14
Barayti ng Idyolek Halimbawa:
Wika:  Barayti ng wika na
 Mike Enriquez
sinasalita ng pangkat ng  Gus Abelgas
mga tao na mayroong  Kris Aquino
pansariling paraan ng  Ruffa Mae Quinto
 Anabelle Rama
pagsasalita.  Donya Ina (Michael V)
 Bawat indibidwal ay may  Mel Tiangco
kanya-kanyang paraan
ng paggamit ng wika.

15
Barayti ng Etnolek Halimbawa:
Wika:  Barayti ng wika na
 Vakul – pantakip sa ulo
nadedebelop mula sa  Laylaydek sika – iniirog kita
salita ng isang (Kankanaey ng Mt. Province)
etnolingguwistikong  Palangga - iniirog, sinisinta,
minamahal
grupo.  Kalipay – tuwa, ligaya, saya
 Bulanon – full moon

16
Barayti ng Pidgin o Creole Halimbawa:
Wika:  Tinatawag sa ingles na
nobody’s native  Chavacano – Spanish
based, sinasalita ng mga
language” o katutubong taga-Zamboanga
wika na hindi pag-aari  Tok Pisin – Papua New
ninoman. Ginuea

 Creole ang tawag sa

isang wikang unang
nagmula sa Pidgin na
kalaunan ay nagging
likas na wika (nativized).

17
 3

Antas ng Wika

18
2 Kategorya ng PORMAL
 Ito ang mga salitang istandard dahil kinikilala, tinatanggap at
Wika:
ginagamit ng higit na nakararami lalo na ng mga nakapag-aral ng
Pormal at wika.
Impormal

Pambansa: Pampanitikan o
 Karaniwang ginagamit Panretorika:
sa mga aklat  Salitang ginagamit ng
pangwika/pambalarila mga manunulat sa
sa lahat ng mga kanilang mga akdang
paaralan. pampanitikan. Ito ang
salitang karaniwang
matatayog, malalalim,
makulay at masining.

19
 2 Kategorya ng IMPORMAL
Wika:  Ito ang mga salitang karaniwan, palasak, pang-araw-araw na
Pormal at madalas nating gamitin sa pakikipag-usap at pakikipagtalastasan.
Impormal

Lalawiganin: Kolokyal: Balbal:

 Ito ang mga  Ito’y pang-araw-araw  Ito’y tinatawag sa ingles
bokabuaryong na salita na ginagamit na slang. Nagmumula
dayalektal. Gamitin sa sa pagkakataong ito sa mga pangkat
isang partikular na impormal. upang magkaroon ng
pook o lalawigan. sariling codes.

20
 PORMAL IMPORMAL

PAMPANITIKAN
PAMBANSA LALAWIGANIN KOLOKYAL BALBAL
/PANRETORIKA

ina ilaw ng tahanan inang nanay ermat

ama haligi ng tahanan itang tatay erpat

baliw nasisiraan ng bait muret, bal-la, buang sira-ulo praning, me toyo

pulis alagad ng batas pulis pulis parak, buwaya, lespu

salapi salapi kwarta pera arep, anda, datung

nagpintas, magayon,
maganda marikit gwapa maganda

bilangguan piitan karsel, presohan kulungan munti

bakla alanganin, binabae bayot bading baklush

pilipino lahing kayumanggi Pilipino pinoy pinoy, noypi

agsangsangit, naghilaka,
umiiyak lumuluha hibi umiiyak krayola

21
 ▹ Komunikasyon sa Makabagon Panahon,
Sanggunian:
Filipino Alinsunod sa K-12 Kurikulum ng
Batayang Edukasyon, nina Roland A.
Bernales, Maria Esmeralda A. Pascual, Elimar
A. Ravina et al., 2016

22
 Maraming
Salamat sa Pakikinig!

23